Balıkesir Değirmenboğazı Tabiat Parkı

T.C. BALIKESİR VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ

BALIKESİR İLİ 2016 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU

HAZIRLAYAN: BALIKESİR ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ

BALIKESİR - 2017

ÖNSÖZ

Tüm canlılar yeryüzüne geldiği andan itibaren önce çevresini tanır zamanla çevre ile etkileşime geçer. İnsanoğlu yüzyıllar boyunca doğayı sınırsız bir kaynak olarak görmüş, onu hor kullanmış, kirletmiş ve çevre sorunlarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bir tarafta hızla artan nüfus olgusu diğer tarafta ise tükenmekte olan doğal kaynakların varlığı insanlık için yeni çözüm arayışlarını zorunlu kılmıştır. Bu çerçevede ortaya koyulan çözüm, doğal kaynakların tamamen tüketilmeden, gelecek nesillere de aktarılmasının sağlanması olarak özetlenebilecek olan sürdürülebilir kalkınma anlayışıdır. Bu anlayış, özünde insana önem veren, mevcut nüfusun ekonomik ve toplumsal ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli çaba sırasında gelecek kuşakların da ihtiyaçlarını gözeterek doğal ve kültürel kaynakların özenli bir biçimde tüketilmesini öngören sürdürülebilir kalkınma kavramını ortaya çıkarmıştır. Doğal kaynakların sınırlı olduğu ve tükenebileceği gerçeği karşısında çevrenin korunması ve bu durumun süreklilik arz etmesi kaçınılmaz olmaktadır. Günümüzde Sanayileşme, Hızlı ve Düzensiz Kentleşme ve Nüfus kaynaklı çevre sorunları ortaya çıkmış, bu sorunların ortadan kaldırılabilmesi için önemli ölçüde kaynak ayrılmaya başlanılmıştır. Çevre sorunları dünyada olduğu gibi ülkemizde de her geçen gün etkisini artırmakta, insanların oluşturdukları evsel ve sanayi kaynaklı atıklar zaman içinde hava, su ve toprağın kirlenmesine neden olmaktadır. Doğanın insan kaynaklı oluşan bu kirlenmeyi kendi kendine ortadan kaldırabilmesi neredeyse imkânsız hale gelmiştir. Çevre sorunlarının önlenerek gelecek nesillere daha yaşanabilir bir çevre bırakılabilmesi için öncelikle çevre sorunları konusunda mevcut durumla ilgili veriler elde edilmeli, bu veriler ışığında çevrenin korunması için geleceğe ilişkin planlar oluşturulmalı ve bu planlar çerçevesinde gerekli önlemler alınmalıdır. Yapılan çalışmada hava, su, atık ve diğer çevresel göstergelere ilişkin verilen veriler ilimizde geleceğe yönelik çevre çalışmalarına yön verecek, halkın ve yatırımcıların çevre konusunda bilinç kazanması yönünde katkı sağlayacaktır. Daha güzel yaşanabilir bir çevrenin tüm Kamu ve Özel Kuruluşların birlikte desteği ve katkısı ile oluşabileceğine inanıyoruz.

Sadullah ÖZEL Çevre ve Şehircilik İl Müdürü V.

İçindekiler GİRİŞ ...... 1 A. HAVA ...... 3 A.1. Hava Kalitesi ...... 3 A.2. Hava Kalitesi Üzerine Etki Eden Unsurlar ...... 6 A.3. Hava Kalitesinin Kontrolü Konusundaki Çalışmalar ...... 8 A.4. Ölçüm İstasyonları ...... 10 A.5. Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü ...... 15 A.6. Gürültü ...... 15 A.7. İklim Değişikliği Eylem Planı Çerçevesinde Yapılan Çalışmalar ...... 16 A.8. Sonuç ve Değerlendirme...... 16 B. SU VE SU KAYNAKLARI ...... 18 B.1. İlin Su Kaynakları ve Potansiyeli ...... 18 B.1.1. Yüzeysel Sular…………………………………………………………………………………...18 B.1.1.1. Akarsular ...... 18 B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar ...... 18 B.1.2. Yeraltı Suları ...... 20 B.1.2.1. Yeraltı Su Seviyeleri ...... 21 B.1.3. Denizler ...... 21 B.2. Su Kaynaklarının Kalitesi ...... 22 B.3. Su Kaynaklarının Kirlilik Durumu ...... 22 B.3.1. Noktasal kaynaklar...... 22 B.3.1.1. Endüstriyel Kaynaklar ...... 22 B.3.1.1.1. Süt ve Süt Ürünleri Üretim Tesisleri ...... 23 B.3.1.1.2. Salça ve Konserve Üretim Tesisleri ...... 23 B.3.1.1.3. Büyük Ölçekli İşletmeler ...... 23 B.3.1.2. Evsel Kaynaklar ...... 26 B.3.2. Yayılı Kaynaklar ...... 27 B.3.2.1. Tarımsal Kaynaklar ...... 27 B.3.2.2. Diğer ...... 27 B.4. Sektörel Su Kullanımları ve Yapılan Su Tahsisleri ...... 27 B.4.1. İçme ve Kullanma Suyu ...... 27 B.4.1.1 Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti ...... 27 B.4.1.2. Yeraltı su kaynaklarından temin edilen su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti ...... 28

iii

B.4.1.3. İçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb...... 28 B.4.2. Sulama ...... 28 B.4.2.1. Salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı ...... 28 B.4.2.2. Damlama, yağmurlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı .. 28 B.4.3. Endüstriyel Su Temini ...... 28 B.4.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı ...... 28 B.4.5. Rekreasyonel Su Kullanımı ...... 28 B.5. Çevresel Altyapı ...... ……28 B.5.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve Hizmeti Alan Nüfus ...... 28 B.5.2. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri ...... 32 B.5.3. Katı Atık Düzenli Depolama Tesisleri ...... 32 B.5.4. Atıksuların Geri Kazanılması ve Tekrar Kullanılması...... 32 B.6. Toprak Kirliliği ve Kontrolü ...... 32 B.6.1. Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalar ...... 32 B.6.2.Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanımı ...... 33 B.6.3.Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doğaya yeniden kazandırılmasına ilişkin yapılan çalışmalar ...... 34 B.6.4. Tarımsal Faaliyetler İle Oluşan Toprak Kirliliği ...... 34 B.7. Sonuç ve Değerlendirme ...... 35 C. ATIK ...... 36 C.1. Belediye Atıkları (Katı Atık Bertaraf Tesisleri) ...... 36 C.2. Hafriyat Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıkları ...... 39 C.3. Ambalaj Atıkları ...... 39 C.4. Tehlikeli Atıklar ...... 40 C.5. Atık Madeni Yağlar ...... 41 C.6. Atık Pil ve Akümülatörler ...... 43 C.7. Bitkisel Atık Yağlar ...... 44 C.8. Ömrünü Tamamlamış Lastikler ...... 44 C.9. Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar ...... 45 C.10. Ömrünü Tamamlamış (Hurda) Araçlar ...... 46 C.11. Tehlikesiz Atıklar ...... 46 C.11.1 Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları ...... 48 C.11.2 Kömürle Çalışan Termik Santraller ve Kül ...... 48 C.11.3 Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları ...... 49 C.12. Tıbbi Atıklar ...... 49 C.13. Maden Atıkları ...... 50

C.14. Sonuç ve Değerlendirme ...... 50 Ç. BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN ÖNLENMESİ ÇALIŞMALARI ...... 51 Ç.1. Büyük Endüstriyel Kazalar ...... 51 Ç.2. Sonuç ve Değerlendirme ...... 51 D. DOĞA KORUMA VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK ...... 52 D.1. Flora ...... 52 Kazdağı Milli Parkı ...... 52 Manyas Kuş Gölü Sulak Alanı ...... 52 Gönen Çayı Deltası Sulak Alanı ...... 52 D.2. Fauna………………………………………………………………………………………………….53

Kazdağı Milli Parkı ...... 53 Manyas Kuş Gölü Sulak Alanı ...... 53 Gönen Çayı Deltası Sulak Alanı ...... 55 D.3. Ormanlar ve Milli Parklar…………………………………………………………………….………57

1. Kazdağı Milli Parkı ...... 58 2. Kuşcenneti Milli Parkı ...... 63 D.4. Çayır ve Mera…..……………………………………………………………………………………66

D.5. Sulak Alanlar ...... 66 Manyas Kuş Gölü Sulak Alanı ...... 66 Gönen Çayı Deltası Sulak Alanı ...... 69 D.6. Tabiat Varlıklarını Koruma Çalışmaları ...... 73 Darıdere Tabiat Parkı...... 73 Ayvalık Adalar Tabiat Parkı ...... 73 Balıkesir Değirmenboğazı Tabiat Parkı ...... 73 Ayvalık Sarımsaklı Tabiat Parkı ...... 74 Kazdağı Göknarı Tabiatı Koruma ...... 74 D.7. Sonuç ve Değerlendirme...... 75 E. ARAZİ KULLANIMI ...... 76 E.1. Arazi Kullanım Verileri ...... 76 E.2. Mekânsal Planlama ...... 77 E.2.1. Çevre Düzeni Planı ...... 77 E.3. Sonuç ve Değerlendirme ...... 78 F. ÇED, ÇEVRE İZİN VE LİSANS İŞLEMLERİ ...... 79 F.1. ÇED İşlemleri ...... 79 F.2. Çevre İzin ve Lisans İşlemleri ...... 80

F.3. Sonuç ve Değerlendirme ...... 81 G. ÇEVRE DENETİMLERİ VE İDARİ YAPTIRIM UYGULAMALARI ...... 82 G.1. Çevre Denetimleri ...... 82 G.2. Şikâyetlerin Değerlendirilmesi ...... 83 G.3. İdari Yaptırımlar ...... 84 G.4. Çevre Kanunu Uyarınca Durdurma Cezası Uygulamaları...... 85 G.5. Sonuç ve Değerlendirme...... 85 H. ÇEVRE EĞİTİMLERİ ...... 86

EK.1 2016 YILINA AİT İL ÇEVRE SORUNLARI VE ÖNCELİKLERİ ARAŞTIRMA FORMU……..…88

BÖLÜM I. HAVA KİRLİLİĞİ ...... 88 BÖLÜM II. SU KİRLİLİĞİ ...... 93 BÖLÜM III. TOPRAK KİRLİLİĞİ ...... 98 BÖLÜM IV. ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNLARI ...... 99

ÇİZELGELER DİZİNİ

Çizelge A. 1- Ulusal Hava Kalite İndeksi Kesme Noktaları ...... 3

Çizelge A. 2- EPA Hava Kalitesi İndeksi ...... 4

Çizelge A. 3- Geçiş Dönemi Uzun Vadeli Ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri Ve Uyarı Eşikleri ...... 4

Çizelge A. 4– Balıkesir ilinde 2016 Yılında Evsel Isınmada Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler ...... 7

Çizelge A. 5– Balıkesir ilinde 2016 Yılında Sanayide Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler ...... 8

Çizelge A. 6– Balıkesir ilinde 2016 Yılında Kullanılan Doğalgaz Miktarı ...... 8

Çizelge A. 7 – Balıkesir ilinde 2016 Yılında Kullanılan Fuel-oil Miktarı ...... 8

Çizelge A. 8- Balıkesir ilinde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyon Yerleri ve Ölçülen Parametreler ...... 10

Çizelge A. 9- Balıkesir ilinde Bandırma, Erdek ve Balıkesir Hava Kalitesi İzleme İstasyonlarının 01.01.2016 – 31.12.2016 Arası Aylık Ortalama Partikül Madde (PM10) ve Kükürtdioksit (SO2) Verileri ...... 14

Çizelge A. 10- 2016 Yılında Balıkesir İlindeki Araç Sayısı ve Egzoz Ölçümü Yaptıran Araç Sayısı ...... 15

Çizelge B. 1– Balıkesir İlinin Akarsuları ...... 18

Çizelge B. 2- Balıkesir İlinde Mevcut Sulama Göletleri ...... 18

Çizelge B. 3– Balıkesir ilinin Yeraltısuyu Potansiyeli ...... 20

Çizelge B. 4- Balıkesir ilinde 2016 Yılı Yüzey ve Yeraltı Sularında Tarımsal Faaliyetlerden Kaynaklanan Nitrat Kirliliği İle İlgili Analiz Sonuçları ...... 22

Çizelge B. 5- İlimizde Yer alan Büyük Ölçekli İşletmeler ...... 24

Çizelge B. 6– Balıkesir ilinde 2016 Yılı Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Durumu ...... 30

Çizelge B.7 – Balıkesir ilinde 2016 Yılı OSB’lerde Atıksu Arıtma Tesislerinin Durumu ...... 32

Çizelge B. 8- Balıkesir ilinde 2016 Yılı İçin Tespit Edilen Noktasal Kaynaklı Toprak Kirliliğine İlişkin Veriler ...... 32

Çizelge B.9 – Balıkesir ilinde 2016 Yılında Kullanılan Ticari Gübre Tüketiminin Bitki Besin Maddesi Bazında ve Yıllık Tüketim Miktarları ...... 34

Çizelge B. 10- Balıkesir ilinde 2016 Yılında Tarımda Kullanılan Girdilerden Gübreler Haricindeki Diğer Kimyasal Maddeleri (Tarımsal İlaçlar vb) ...... 34

Çizelge B. 11- Balıkesir ilinde 2016 Yılında Topraktaki Pestisit vb Tarım İlacı Birikimini Tespit Etmek Amacıyla Yapılmış Analizin Sonuçları ...... 34

vii

Çizelge C. 1 Balıkesir ilinde 2016 Yılı İçin İl/İlçe Belediyelerince Toplanan ve Yerel Yönetimlerce (Büyükşehir Belediyesi/ Belediye/ Birliklerce) Yönetilen Belediye Atığı Miktarı ve Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri ...... 38

Çizelge C. 2 – İlimizdeki 2016 Yılı Ambalaj Ve Ambalaj Atıkları İstatistik Sonuçları ...... 39

Çizelge C. 3- Balıkesir İlinde Atık İşleme ve Miktarı ...... 41

Çizelge C. 4- Balıkesir ilinde 2016 Yılı için Atık Madeni Yağ Geri Kazanım ve Bertaraf Miktarları ...... 42

Çizelge C. 5 – Balıkesir ilinde 2016 Yılında Toplanan Pil ve Akümülatörlerle İlgili Veriler……………… 43

Çizelge C. 6– Balıkesir ilinde Yıllar İtibariyle Toplanan Atık Akü Miktarı ...... 43

Çizelge C. 7– Balıkesir ilinde Yıllar İtibariyle Toplanan Atık Pil Miktarı ...... 43

Çizelge C. 8– Balıkesir ilinde 2016 Yılı İçin Atık Bitkisel Yağlarla İlgili Veriler ...... 44

Çizelge C. 9– Balıkesir ilinde 2016 Yılında Oluşan Ömrünü Tamamlamış Lastikler İle İlgili Veriler ...... 44

Çizelge C. 10 – İlimizde 2016 Yılı AEEE Toplanan ve İşlenen Miktarlar ...... 45

Çizelge C. 11– İlimizde 2016 Yılı Hurdaya Ayrılan Araç Sayısı ...... 46

Çizelge C. 12- Balıkesir ilinde 2016 Yılı İçin Sanayi Tesislerinde Oluşan Tehlikesiz Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Edilmesi İle İlgili Verileri ...... 47

Çizelge C. 13– Balıkesir ilinde 2016 Yılı için İldeki Demir ve Çelik Üreticileri Üretim Kapasiteleri, Cüruf ve Bertaraf Yöntemi ...... 48

Çizelge C. 14- 2016 Yılında Balıkesir İli Sınırları İçinde Oluşan Yıllık Tıbbi Atık Miktarı ...... 49

Çizelge C. 15– Balıkesir ilinde Yıllara Göre Tıbbi Atık Miktarı ...... 49

Çizelge C. 16– Balıkesir ilinde 2016 Yılında Maden Zenginleştirme Tesislerinden Kaynaklanan Atık Miktarı ...... 50

Çizelge Ç. 1– Balıkesir ilinde 2016 Yılı SEVESO Kuruluşlarının Sayısı...... 51

Çizelge E. 1– 2016 Yılı İlimizin Arazilerinin Kullanımına Göre Arazi Sınıflandırılması ...... 76

Çizelge E. 2– Balıkesir İli Arazi Kullanım Durumu………………………………………………..77

Çizelge F. 1– Balıkesir İlinde Bakanlık Merkez ve ÇŞİM tarafından 2016 Yılı İçerisinde Alınan ÇED Olumlu ve ÇED Gerekli Değildir Kararlarının Sektörel Dağılımı ...... 79

Çizelge F. 2– Balıkesir ilinde 2016 Yılında ÇŞİM Tarafından Verilen Geçici Faaliyet Belgesi ve Çevre İzni/Çevre İzni ve Lisansı Belgesi Sayıları ...... 80

viii

Çizelge G. 1 - Balıkesir ilinde 2016 Yılında ÇŞİM Tarafından Gerçekleştirilen Denetimlerin Sayısı ...... 82

Çizelge G. 2 – Balıkesir ilinde 2016 Yılında ÇŞİM’e Gelen Tüm Şikâyetler ve Bunların Değerlendirilme Durumları ...... 83

Çizelge G. 3 – Balıkesir ilinde 2016 Yılında ÇŞİM Tarafından Uygulanan Ceza Miktarları ve Sayısı ...... 84

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil A.1 – Balıkesir ilinde Bulunan Hava Kirliliği Ölçüm Cihazlarının Yerleri……………………9

Şekil A.2 - Balıkesir ilinde Balıkesir İstasyonu PM10 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği ...... 10

Şekil A.3. - Balıkesir ilinde Balıkesir İstasyonu SO2 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği...... 11

Şekil A.4 - Balıkesir ilinde Bandırma İstasyonu PM10 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği ...... 11

Şekil A.5. - Balıkesir ilinde Bandırma İstasyonu SO2 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği ...... 12

Şekil A.6. - Balıkesir ilinde Bandırma İstasyonu NO-NO2ve NOX Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği ...... 12

Şekil A.7. - Balıkesir ilinde Erdek İstasyonu SO2 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği ...... 13

Şekil A.8. - Balıkesir ilinde Erdek İstasyonu NO-NO2 ve NOX Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği …...……………………………………………………………………………………………………………13

Şekil A.9. - Balıkesir ilinde Erdek İstasyonu O3 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği ...... 14

Şekil A.10 – Balıkesir ilinde 2016 Yılında Gürültü Konusunda Yapılan Şikayetlerin Dağılımı……………16

Şekil B.1 – Balıkesir ilinde 2016 Yılı itibariyle Mavi Bayrak Almış Plaj ve Marinaların Sayısı ...... 21

Şekil B. 2. Balıkesir ilinde 2014 Yılı Belediyeler Tarafından İçme ve Kullanma Suyu Şebekesi İle Dağıtılmak Üzere Temin Edilen Su Miktarının Kaynaklara Göre Dağılımı ...... 27

Şekil B. 3- Balıkesir ilinde Kanalizasyon Hizmeti Verilen Nüfusun Belediye Nüfusuna Oranı ...... 29

Şekil B. 4– Balıkesir İlinde Atıksu Arıtma Tesisi İle Hizmet Edilen Nüfusun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı ...... 29

Şekil B.5 - Balıkesir ilinde 2015 Yılında Belediyelerden Kaynaklanan Arıtma Çamurunun Yönetimi ...... 33

Şekil C.1–Balıkesir İlinde Katı Atık Kompozisyonu...……………………………………………………....37

Şekil C.2 -İlimizdeki 2016 Yılı Kayıtlı Ambalaj Üreticisi Ekonomik İşletmeler ...... 40

Şekil C.3 – Atık Yönetim Uygulaması Verilerine Göre İlimizdeki Tehlikeli Atık Yönetimi ...... 40

Şekil C.4– Balıkesir ilinde Atık Yağ Toplama Miktarları ...... 42

Şekil C.5 – Balıkesir ilinde Yıllar İtibariyle Atık Akü Toplama ...... 43

Şekil C.6 – Balıkesir ilinde Geri Kazanım Tesislerine ve Çimento Fabrikalarına Gönderilen Toplam ÖTL Miktarları ...... 45

Şekil E. 1– İlimizin 2016 Yılı Arazi Kullanım Durumu ...... 76

Şekil F. 1– Balıkesir İlinde 2016 Yılında ÇED Olumlu Kararı Verilen Projelerin Sektörel Dağılımı ...... 79

Şekil F. 2 – Balıkesir İlinde 2016 Yılında ÇED Gerekli Değildir Kararı Verilen Projelerin Sektörel Dağılımı ...... 80

Şekil F. 3 – Balıkesir ilinde 2016 Yılında Verilen Çevre İzni veya Çevre İzni ve Lisans Belgelerinin Sektörlere Göre Dağılımı ...... 81

Şekil F. 4- Balıkesir ilinde 2016 Yılında Verilen Lisansların Konuları ...... 81

Şekil G. 1– Balıkesir ilinde ÇŞİM Tarafından 2016 Yılında Gerçekleştirilen Planlı ve Ani Çevre Denetimlerinin Dağılımı ...... 83

Şekil G. 2 – Balıkesir ilinde 2016 Yılında ÇŞİM Gelen Şikâyetlerin Konulara Göre Dağılımı ...... 84

Şekil G. 3 – Balıkesir ilinde 2016 Yılında ÇŞİM Tarafından Uygulanan İdari Para Cezalarının Konulara Göre Dağılımı ...... 85

GİRİŞ

Yüzölçümü 14.299 km² olan Balıkesir ilinin toprakları 39,20° - 40,30° Kuzey paralelleri ve 26,30° - 28,30° Doğu meridyenleri arasında yer alır. Kuzeybatı Anadolu'da bulunan il, doğuda Bursa ve Kütahya illeri, güneyde Manisa ve İzmir illeri ve batıda Çanakkale ili ile komşudur. İlin kuzey yöndeki en uç noktası güneydekine 175 kilometre, doğu yöndeki en uç noktası bastısındakine 210 kilometre uzaklıktadır.

İlin topraklarının büyük bir kısmı Marmara Bölgesi'nde, geri kalan kısmı da Ege Bölgesi'ndedir. Hem Marmara hem de Ege Denizi'ne kıyı bulunmakta olup Türkiye genelinde iki deniz ile komşu olan 6 ilden biridir. 290,5 km'lik kıyı bandının 115,5 km'si Ege Denizi'nde, 175 km'si de Marmara Denizi'ndedir.

İlin Ege Denizi'nde Ayvalık Adaları olarak bilinen 22 adası, Marmara Denizi'nde de Marmara Adaları olarak bilinen adaları vardır. Ovaların başlıcaları ise Gönen Ovası, Manyas Ovası, Balıkesir Ovası ve Körfez Ovaları'dır. Önemli gölleri Manyas ve Tabak Gölü'dür. Önemli akarsuları Susurluk Çayı, Gönen Çayı, Koca Çay, Havran Çayı, Simav Çayı, Atnos Çayı, Üzümcü Çayı ve Kille Deresi'dir. İlin düzlük yerleri olduğu kadar dağlık kısımları da vardır. İlin en yüksek noktası 2089 metre ile Dursunbey ilçesinde bulunan Akdağ tepesidir. Karadağ, Edincik Dağı, Kapıdağ, Sularya Dağı, Keltepe, Çataldağı, Alaçam Dağları, Madra Dağları, Kaz Dağı ve Hodul Dağı, ilin önemli dağlarıdır.

Resim 1:Balıkesirin genel görüntüsü

Ormanlar, ilin topraklarının % 31'ini kaplamaktadır. Bu değer il arazisinin % 45'ine tekabül etmektedir. İlin arazisinin %32'si kültür arazisi, % 8'i çayır ile mera ve %15'i kullanılmayan arazidir. Genel olarak ormanlarda karaçam, kızılçam, kayın, gürgen, meşe, söğüt, ılgın, çınar ve zeytin ağaçları vardır. Kuşcenneti Millî Parkı'nda çeşitli kuş türleri vardır. İlin iki denize kıyısı bulunduğundan balık türlerinde çeşitlilik görülür.

Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Ege kıyılarında hüküm süren Akdeniz iklimi, ilin genelinde de görülmektedir. Batıdan doğuya, kuzeyden güneye gidildikçe Karasal iklim

etkisini arttırır. Bu yüzden iç kesimlerde kışlar soğuk geçmektedir. Marmara kıyılarında Karadeniz ikliminin etkisi görülür. Dolayısıyla burası yazları ılıktır.

İlin Yüzölçümü :14.299.000 km2 İlin Nüfusu :1.160.731 Önemli Akarsuları :Kocaçay, Madra Çayı, Simav Çayı, Atnos Çayı, Üzümcü Çayı, Gönen Çayı, Doğal Göl :Manyas Gölü (Kuş Gölü) 169 km2 En Yüksek Noktası :Akdağ Tepe 2089 m Başlıca Ovaları :Sındırgı, Bigadiç, Balıkesir, Manyas, Gönen ve Edremit İlçeleri :Altıeylül, Ayvalık, Balya, Bandırma, Bigadiç, Burhaniye, Dursunbey, Edremit, Erdek, Gönen, Gömeç, Havran, İvrindi, Karesi, Kepsut, Manyas, Marmara, Savaştepe, Sındırgı, Susurluk,

İl Müdürlüğümüz çevre biriminde 3 Şube Müdürü, 7 Çevre Mühendisi, 2 Kimya Mühendisi, 2 Meteoroloji Mühendisi, 1 Elektronik Haberleşme Mühendisi, 1 Biyolog, 1 Kimyager ve 2 Teknisyen olmak üzere toplam 19 personel çalışmaktadır.

A. HAVA

A.1. Hava Kalitesi Modern yaşamın getirdiği şehirleşmenin bir sonucu olan hava kirliliği, yerel ve bölgesel olduğu kadar küresel ölçekte de etki alanına sahiptir. Hava kirliliğinin insan sağlığına önemli etkileri olması sebebiyle, hava kalitesi konusuna tüm dünyada büyük önem verilmektedir. Hava kirliliği problemlerini çözmek ve strateji belirlemek için, bilimsel topluluk ve ilgili otoritenin her ikisi de atmosferik kirletici konsantrasyonlarını izlemek ve analiz etmek konusuna odaklanmışlardır (Kyrkilis vd., 2007). Otoritelerin hava kalitesinin korunması ve iyileştirilmesi konusunda sorumluluklarının yanı sıra, halk sağlığını doğrudan etki eden bir konu olması sebebiyle, kamuoyuna iletişim araçları vasıtasıyla hava kirliliği güncel bilgilerini sunması da sorumlulukları arasındadır. Ancak farklı kirleticilere ait ölçümleri anlamak bu konuda çalışan bir biliminsanı için mümkün olsa bile genel halk ve yerel otoriteler için oldukça zor olmaktadır. Bu sebeple, hava kirliliğinin/hava kalitesinin durumunu kamuoyuna açıklarken halkın kolayca anlayabileceği bir sınıflama sistemi kullanılmaktadır. Tüm dünyada yaygın olarak kullanılan, Hava Kalitesi İndeksi (HKİ) denilen bu sınıflama sistemi ile havadaki kirleticilerin konsantrasyonlarına göre hava kalitesini iyi, orta, kötü, tehlikeli vb. şeklinde derecelendirme yapılmaktadır. Dünyanın pek çok ülkesinde indeks hesaplanmasında kullanılan yöntem ve kriterler, kendi ülkelerinde uygulanan hava kalitesi standartlarına uygun şekilde oluşturulmuştur. Bir ulusun hava kalitesinin iyileştirilmesi konusundaki başarısı, yerel ve ulusal hava kirliliği problemleri ve kirlilik azaltmadaki gelişmeler konusunda doğru ve iyi bilgilendirilmiş vatandaşların desteğine bağlıdır (Sharma vd., 2003a). Bir bölgedeki kirletici seviyelerini anlamak için uygun bir aracın geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu araç, vatandaşın hava kirliliği seviyesi hakkında doğru ve anlaşılabilir şekilde bilgi sağlarken, aynı zamanda ilgili otoritelerin toplum sağlığını korumak için önlem almaları konusunda kullanılabilir olmalıdır (Kyrkilis vd., 2007). Bu amaçla, geliştirilen standart değerler, gerek uyarıcı ve anlaşılabilir olması gerekse de kullanımı açısından yaygın olarak bir indekse çevrilerek sunulabilmektedir. Belli bir bölgedeki hava kalitesinin karakterize edilmesi için ülkelerin kendi sınır değerlerine göre dönüştürdükleri ve kirlilik sınflandırılmasının yapıldığı bu indekse Hava Kalitesi İndeksi (HKİ) (Air Quality Index/AQI) adı verilmektedir. İndeks belirli kategorilerde farklı tanım ve renkler kullanılarak ifade edilmekte ve ölçümü yapılan her kirletici için ayrı ayrı düzenlenmektedir (Yavuz, 2010). Ulusal Hava Kalitesi İndeksi, EPA Hava Kalitesi İndeksini ulusal mevzuatımız ve sınır değerlerimize uyarlayarak oluşturulmuştur. 5 temel kirletici için hava kalitesi indeksi hesaplanmaktadır. Bunlar; partikül maddeler (PM10), karbon monoksit (CO), kükürt dioksit (SO2), azot dioksit (NO2) ve ozon (O3) dur. Hava kalitesine ilişkin hava kalite indeksi karşılaştırması Çizelge A.1’ de verilmektedir.

Çizelge A. 1- Ulusal Hava Kalite İndeksi Kesme Noktaları

SO2 [µg/m³] NO2 [µg/m³] CO [µg/m³] O3 [µg/m³] PM10 [µg/m³] İndeks HKİ 1 Sa. Ort. 1 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 24 Sa. Ort. İyi 0 – 50 0-100 0-100 0-5500 0-120L 0-50 Orta 51 – 100 101-250 101-200 5501-10000 121-160 51-100L Hassas 101 – 150 251-500L 201-500 10001-16000L 161-180B 101-260U Sağlıksız 151 – 200 501-850U 501-1000 16001-24000 181-240U 261-400U

Kötü 201 – 300 851-1100U 1001-2000 24001-32000 241-700 401-520U Tehlikeli 301 – 500 >1101 >2001 >32001 >701 >521 L: Limit Değer B: Bilgi Eşiği U: Uyarı Eşiği 3

Çizelge A. 2- EPA Hava Kalitesi İndeksi

Hava Kalitesi Sağlık Endişe İndeksi Renkler Anlamı Seviyeleri (AQI) Değerler

Hava Kalitesi ..hava kalitesi ..bu renkler ile İndeksi bu aralıkta ..ve renkler bu anlama gelir. koşulları.. sembolize edilir.. olduğunda..

Hava kalitesi memnun edici ve hava kirliliği az riskli veya hiç risk teşkil 0 - 50 İyi Yeşil etmiyor.

Hava kalitesi uygun fakat alışılmadık şekilde hava kirliliğine hassas olan 51 - 100 Orta Sarı çok az sayıdaki insanlar için bazı kirleticiler açısından orta düzeyde sağlık endişesi oluşabilir.

Hassas gruplar için sağlık etkileri oluşabilir. Genel olarak kamunun 101- 150 Hassas Turuncu etkilenmesi olası değildir.

Herkes sağlık etkileri yaşamaya başlayabilir, hassas gruplar için ciddi 151 - 200 Sağlıksız Kırmızı sağlık etkileri söz konusu olabilir.

Sağlık açısından acil durum oluşturabilir. Nüfusun tamamının etkilenme 201 - 300 Kötü Mor olasılığı yüksektir.

301 - 500 Tehlikeli Kahverengi Sağlık alarmı: Herkes daha ciddi sağlık etkileri ile karşılaşabilir.

Çizelge A. 3- Geçiş Dönemi Uzun Vadeli Ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri Ve Uyarı Eşikleri (Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği) Kirletici Ortalama süre Sınır değer Sınır değerin yıllık azalması Uyarı eşiği 3 SO2 Saatlik 900 µg/m İlk seviye: 500 -KVS- 400 µg/m3 Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak µg/m3 1.1.2014 tarihine kadar 250 µg/m3 (sınır 24 saatlik değerin %62,5’u) olana kadar her 12 ayda İkinci seviye: 850 % 95 /yıl bir eşit miktarda yıllık olarak azalır µg/m3

-insan sağlığının korunması Üçüncü seviye: için- 1.100 µg/m3

Kış Sezonu Ortalaması 250 µg/m³ Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak Dördüncü seviye: 3 (1 Ekim – 31 Mart) 1.1.2014 tarihine kadar 125 µg/m3 (sınır 1.500 µg/m değerin %50’si) olana kadar her 12 ayda -insan sağlığının korunması bir eşit miktarda yıllık olarak azalır (Verilen değerler 24 için- saatlik Hedef Sınır Değer ortalamalardır.) (Yıllık aritmetik ortalama) 60 µg/m³

Hedef Sınır Değer 120 µg/m³ Kış Sezonu Ortalaması (1 Ekim – 31 Mart)

-UVS- yıllık 150 µg/m3 -insan sağlığının korunması için-

-UVS- Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak yıllık 60 µg/m3 1.1.2014 tarihine kadar 20 µg/m3 (sınır değerin %33’ü) olana kadar her 12 ayda -hassas hayvanların, bitkilerin bir eşit miktarda yıllık olarak azalır ve nesnelerin korunması için- 3 NO2 -KVS- 300 µg/m

24 saatlik % 95 /yıl

-insan sağlığının korunması için- -UVS- 100 µg/m3 Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak yıllık 1.1.2014 tarihine kadar 60 µg/m3 (sınır değerin %60’ı) olana kadar her 12 ayda -insan sağlığının korunması bir eşit miktarda yıllık olarak azalır için-

Çizelge A.3 - Geçiş Dönemi Uzun Vadeli Ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri Ve Uyarı Eşikleri (Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği) (devam) Kirletici Ortalama süre Sınır Değer Sınır değerin yıllık azalması Uyarı eşiği

PM101 -KVS- 300 µg/m3 Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak 1.1.2014 tarihine 3 3 İlk seviye: 260 µg/m kadar 100 µg/m (sınır değerin 24 saatlik %33’ü) olana kadar her 12 ayda bir % 95/yıl eşit miktarda yıllık olarak azalır İkinci seviye: 400 3 µg/m -insan sağlığının korunması için- Üçüncü seviye: 520 3 Kış Sezonu Ortalaması 200 µg/m Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde µg/m3 başlayarak 1.1.2014 tarihine kadar 90 (1 Ekim – 31 Mart) 3 µg/m (sınır değerin %45’i) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda Dördüncü seviye: 650 3 yıllık olarak azalır µg/m -insan sağlığının korunması için-

-UVS- 150 µg/m3 Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde (Verilen değerler 24 yıllık başlayarak 1.1.2014 tarihine kadar 60 µg/m3 (sınır değerin %40’ı) olana saatlik ortalamalardır.) kadar her 12 ayda eşit bir miktarda -insan sağlığının korunması için- yıllık olarak azalır

Kurşun -UVS- 2 µg/m3 Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak 1.1.2014 tarihine kadar 1 yıllık 3 µg/m (sınır değerin %50’si) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda yıllık olarak azalır -insan sağlığının korunması için-

24 saatlik 30 mg/m3 Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde CO başlayarak 1.1.2014 tarihine kadar 10 mg/m3(sınır değerin %33’ü) olana % 95/yıl kadar her 12 ayda eşit bir miktarda yıllık olarak azalır -insan sağlığının korunması için-

yıllık 10 mg/m3

-insan sağlığının korunması için-

1 PM10, asılı partikül madde – siyah duman olarak da ölçülebilir. Siyah duman değerlendirmesi ve gravimetrik birimlere çevrimi için, hava kirliliğini ölçme metotları ve anket teknikleri üzerine çalışan OECD grubunun standartlaştırdığı metot (1964), referans metot olarak alınır. 5

A.2. Hava Kalitesi Üzerine Etki Eden Unsurlar

Hava kirliliği, doğrudan veya dolaylı olarak insan sağlığını etkileyerek yaşam kalitesini düşürmektedir. Günümüzde hava kirliliği nedeniyle yerel, bölgesel ve küresel sorunlar yaygın olarak yaşanmaktadır. Yoğun şehirleşme, şehirlerin yanlış yerleşmesi, motorlu taşıt sayısının artması, düzensiz sanayileşme, kalitesiz yakıt kullanımı, topoğrafik ve meteorolojik şartlar gibi nedenlerden dolayı büyük şehirlerimizde özellikle kış mevsiminde hava kirliliği yaşanabilmektedir. Bir bölgede hava kalitesini ölçmek, o bölgede yaşayan insanların nasıl bir hava teneffüs ettiğinin bilinmesi açısından çok büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, önemli bir nokta da, bir bölgede meydana gelen hava kirliliğinin sadece o bölgede görülmeyip meteorolojik olaylara bağlı olarak yayılım göstermesi ve küresel problemlere de (küresel ısınma, asit yağmurları, vb) sebep olmasıdır. Renksiz bir gaz olan kükürtdioksit (SO2), atmosfere ulaştıktan sonra sülfat ve sülfürik asit olarak oksitlenir. Diğer kirleticiler ile birlikte büyük mesafeler üzerinden taşınabilecek damlalar veya katı partiküller oluşturur. SO2 ve oksidasyon ürünleri kuru ve nemli depozisyonlar (asitli yağmur) sayesinde atmosferden uzaklaştırılır. Azot Oksitler (NOX), Azot monoksit (NO) ve azot dioksit (NO2), toplamı azot oksitleri (NOX) oluşturur. Azot oksitler genellikle (%90 durumda) NO olarak dışarı verilir. NO ve NO2’din ozon veya radikallerle (OH veya HO2 gibi) reaksiyonu sonucunda oluşur. İnsan sağlığını en çok etkileyen azot oksit türü olması itibari ile NO2 kentsel bölgelerdeki en önemli hava kirleticilerinden biridir. Azot oksit (NOX) emisyonları insanların yarattığı kaynaklardan oluşmaktadır. Ana kaynakların başında kara, hava ve deniz trafiğindeki araçlar ve endüstriyel tesislerdeki yakma kazanları gelmektedir. İnsan sağlığına etkileri açısından, sağlıklı insanların çok yüksek NO2 derişimlerine kısa süre dahi maruz kalmaları, şiddetli akciğer tahribatlarına yol açabilir. Kronik akciğer rahatsızlığı olan kişilerin ise bu derişimlere maruz kalmaları, akciğerde kısa vadede fonksiyon bozukluklarına yol açabilir. NO2 derişimlere uzun süre maruz kalınması durumunda ise buna bağlı olarak solunum yolu rahatsızlıklarının ciddi oranda arttığı gözlenmektedir. Toz Partikül Madde (PM10), partikül madde terimi, havada bulunan katı partikülleri ifade eder. Bu partiküllerin tek tip bir kimyasal bileşimi yoktur. Katı partiküller insan faaliyetleri sonucu ve doğal kaynaklardan, doğrudan atmosfere karışırlar. Atmosferde diğer kirleticiler ile reaksiyona girerek PM’yi oluştururlar ve atmosfere verilirler. (PM10- 10 μm’nin altında bir aerodinamik çapa sahiptir) 2,5 μm’ye kadar olan partikülleri kapsayacak yasal düzenlemeler konusunda çalışmalar devam etmektedir. PM10 için gösterilebilecek en büyük doğal kaynak yollardan kalkan tozlardır. Diğer önemli kaynaklar ise trafik, kömür ve maden ocakları, inşaat alanları ve taş ocaklarıdır. Sağlık etkileri açısından, PM10 solunum sisteminde birikebilir ve çeşitli sağlık etkilerine sebep olabilir. Astım gibi solunum rahatsızlıklarını kötüleştirebilir, erken ölümü de içeren çeşitli ciddi sağlık etkilerine sebep olur. Astım, kronik tıkayıcı akciğer ve kalp hastalığı gibi kalp veya akciğer hastalığı olan kişiler PM10’a maruz kaldığında sağlık durumları kötüleşebilir. Yaşlılar ve çocuklar, PM10 maruziyetine karşı hassastır. PM10 yardımıyla toz içerisindeki mevcut diğer kirleticiler akciğerlerin derinlerine kadar inebilir. İnce partiküllerin büyük bir kısmı akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşabilir. Buradan da kurşun gibi zehirli maddeler % 100 olarak kana geçebilir. Karbonmonoksit (CO), kokusuz ve renksiz bir gazdır. Yakıtların yapısındaki karbonun tam yanmaması sonucu oluşur. CO derişimleri, tipik olarak soğuk mevsimlerde en yüksek değere ulaşır. Soğuk mevsimlerde çok yüksek değerler ulaşılmasının bir sebebi de inversiyon durumudur. CO’in global arka plan konsantrasyonu 0.06 ve 0.17 mg/m3 arasında bulunur. 2000/69/EC sayılı AB direktifinde CO ile ilgili sınır değerler tespit edilmiştir. İnversiyon, sıcak havanın soğuk havanın üzerinde bulunarak, havanın dikey olarak birbiriyle karışmasının engellenmesi durumudur. Kirlilik böylece yer seviyesine yakın soğuk hava tabakasının içerisinde toplanır. CO’in ana kaynağı trafik ve trafikteki sıkışıklıktır. Sağlık etkileri, akciğer yolu ile kan dolaşımına girerek, kimyasal olarak hemoglobinle bağlanır. Kandaki bu madde, oksijeni hücrelere taşır. Bu yolla, CO organ ve dokulara ulaşan oksijen miktarını azaltır. Sağlıklı kişilerde, daha yüksek seviyelerdeki CO’e maruz kalmak, algılama ve gözün görme gücünü etkileyebilir. Hafif ve daha ağır kalp ve solunum sistemi hastalığı olan kişiler ve henüz doğmamış ve yeni doğmuş

bebekler, CO kirliliğine karşı en riskli grubu oluşturur. Kurşun (Pb), doğada metal olarak bulunmaz. Kurşun gürültü, ışın ve vibrasyonlara karşı iyi bir koruyucudur ve hava yoluyla taşınır. Kurşun, maden ocakları ve bakır ve tunç (Cu+Sn) alaşımı işlenmesi, kurşun içeren ürünlerin geriye dönüştürülmesi ve kurşunlu petrolün yakılmasıyla çevreye yayılır. Kurşun içeren benzin ilavesi ürünlerinin de kullanılması, atmosferdeki kurşun oranını yükseltir.

Ozon (O3), kokusuz renksiz ve 3 oksijen atomundan oluşan bir gazdır. Ozon kirliliği, özellikle yaz mevsiminde güneşli havalarda ve yüksek sıcaklıkta oluşur (NO2+ güneş ışınları = NO+ O => O+ O2 = O3). Ozon üretimi uçucu organik bileşikler (VOC) ve karbon monoksit sayesinde hızlandırılır veya güçlendirilir. Ozonun oluşması için en önemli öncü bileşimler NOX (Azot oksitler) ve VOC’dır. Yüksek güneş ışınlarının etkisiyle ozon derişimi Akdeniz ülkelerinde Kuzey-Avrupa ülkelerinden daha yüksektir. Sebebi ise güneş ışınlarının ozon’un fotokimyasal oluşumundaki fonksiyonundan kaynaklanmasıdır. Diğer kirleticilere kıyasla ozon doğrudan ortam havasına karışmaz. Yeryüzüne yakın seviyede ozon karmaşık kimyasal reaksiyonlar yoluyla oluşur. Bu reaksiyonlara NOX, metan, CO ve VOC’ler (etan (C2H6), etilen (C2H4), propan (C3H8), benzen (C6H6), toluen (C6H5), xylen (C6H4) gibi kimyasal maddelerde eklenir. Ozon çok güçlü bir oksidasyon maddesidir. Birçok biyolojik madde ile etkileşimde bulunur. Tüm solunum sistemine zarar verebilir. Ozonun zararlı etkisi derişim oranına ve ozona maruziyet süresine bağlıdır. Çocuklar büyük bir risk grubunu oluşturur. Diğer gruplar arasında öğlen saatlerinde dışarıda fiziksel aktivitede bulunanlar, astım hastaları, akciğer hastaları ve yaşlılar bulunur. Hava kirliliğine temel teşkil eden kaynakları; trafik kaynaklı, sanayi kaynaklı ve evsel ısınma kaynaklı kirlilik olarak belirtilebilir. Ancak Balıkesir’in hava kirliliğinin en büyük kaynağı evsel ısınmadan kaynaklanan hava kirliliğidir. Ayrıca Balıkesir İlinin topografik yapısı ve kış aylarında mevcut rüzgârların azalması ile hava kirliliği daha fazla hissettirmektedir. Kış aylarında artan şehir içi trafiği de hava kirliliğini arttıran bir etkendir. Isınma periyodu yaklaşık 6 ay olan Balıkesir’de kış aylarında ısınma amaçlı kullanılan yakıtlar, hava kirliliğine neden olmaktaydı. Ancak 2005-2006 döneminde başlayan ilimiz dahilindeki doğal gaz dağıtım çalışmaları ile hava kirliliğini önlenmesi adına büyük bir adım atılmıştır.

Çizelge A. 4– Balıkesir ilinde 2016 Yılında Evsel Isınmada Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2016) Yakıtın Özellikleri Yakıtın Tüketim Alt Isıl Uçucu Toplam Toplam Temin Edildiği Yer Kül Cinsi (*) Miktarı (ton) Değeri Madde Kükürt Nem (%) (kcal/kg) (%) (%) (%) Yerli Kömür Satış 44.225,80 IKHKK Yönetmeliği Sınır Değerlerine Uygun Kömür izni verilen

satıcılar

İthal Kömür Satış 23.723,94 IKHKK Yönetmeliği Sınır Değerlerine Uygun Kömür izni verilen

satıcılar

Çizelge A. 5– Balıkesir ilinde 2016 Yılında Sanayide Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2016) Yakıtın Özellikleri Tüketim Yakıtın Temin Alt Isıl Uçucu Toplam Toplam Miktarı Kül Cinsi (*) Edildiği Yer Değeri Madde Kükürt Nem (ton) (%) (kcal/kg) (%) (%) (%) Kömür Yerli + Satış izni İthal 34.295 SKHKK Yönetmeliği Sınır Değerlerine Uygun verilen Kömür satıcılar (*) Yerli kömür, ithal kömür, briket, biyokütle, Sosyal Yardımlaşma Vakfı kömürü, odun gibi.

Çizelge A. 6– Balıkesir ilinde 2016 Yılında Kullanılan Doğalgaz Miktarı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2016) Tüketim Miktarı Yakıtın Kullanıldığı Yer Isıl Değeri (kcal/kg) (sm3) Konut 79.825.787,74 9.497,76

Sanayi 31.155.960,69 9.497,76

Çizelge A. 7– Balıkesir ilinde 2016 Yılında Kullanılan Fuel-oil Miktarı (Kaynak, Yıl) Tüketim Miktarı Yakıtın Kullanıldığı Yer Isıl Değeri (kcal/kg) Toplam Kükürt (%) (m3) Konut Sanayi

İlde kullanılan fuel-oil ile ilgili herhangi bir veri elde edilememiştir.

Egzoz gazı emisyonlarının kontrolüne yönelik ilimizdeki faaliyetler A.5. Bölümünde verilmektedir.

A.3. Hava Kalitesinin Kontrolü Konusundaki Çalışmalar

Şekil A.1 – Balıkesir ilinde Bulunan Hava Kirliliği Ölçüm Cihazlarının Yerleri

İlimiz Bahçelievler Mah., Teknik Lise Caddesi, 100. yıl Endüstri Meslek Lisesi bahçesinde, network ağı ile Türkiye genelinde belli bir merkezde verilerin toplanması amaçlı olarak gerekli ölçümlerin yapılacağı yeni bir ölçüm istasyonu kurulmuş olup, Mayıs-2007 ayı itibarıyla,

Meteorolojik verilerle birlikte SO2 ve PM ölçümleri yapılmaya başlanmıştır.

Balıkesir- Bandırma ve Balıkesir- Erdek hava kalitesi ölçüm istasyonlarında 01.03.2013 tarihi itibarıyla ölçümlere başlanmıştır.

Çizelge A. 8- Balıkesir ilinde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyon Yerleri ve Ölçülen Parametreler (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2016)

A.4. Ölçüm İstasyonları

Şekil A.2 - Balıkesir ilinde Balıkesir İstasyonu PM10 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (UHKİ , 2016)

Şekil A.3 - Balıkesir ilinde Balıkesir İstasyonu SO2 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (UHKİ , 2016)

Şekil A.4 - Balıkesir ilinde Bandırma İstasyonu PM10 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (UHKİ , 2016)

Şekil A.5 - Balıkesir ilinde Bandırma İstasyonu SO2 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (UHKİ , 2016)

Şekil A.6 - Balıkesir ilinde Bandırma İstasyonu NO-NO2ve NOX Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (UHKİ , 2016)

Şekil A.7 - Balıkesir ilinde Erdek İstasyonu SO2 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (UHKİ , 2016)

Şekil A.8 - Balıkesir ilinde Erdek İstasyonu NO-NO2 ve NOX Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (UHKİ, 2016)

Şekil A.9 - Balıkesir ilinde Erdek İstasyonu O3 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (UHKİ, 2016)

Çizelge A.9 da bulunan aylık ortalama değerler incelendiğinde, en yüksek aylık ortalama partikül madde (PM10) konsantrasyonları, Bandırma İstasyonu’nda Kasım ayında 52,8 μg/m³ Balıkesir İstasyonu’nda ise Ocak ayında 66,5 μg/m³ olarak ölçülmüştür. Bandırma İstasyonu’nda ölçülen yıllık ortalama partikül madde (PM10) değeri 44 μg/m³, Balıkesir İstasyonu’nda ölçülen yıllık ortalama PM10 değeri ise 42,6 μg/m³’tür. Bu değerler, insan sağlığının korunması için Türkiye PM10 yıllık hava kalitesi sınır değeri olan 52 μg/m³’ün altında kalmıştır.

Çizelge A. 9- : Bandırma, Erdek ve Balıkesir Hava Kalitesi İzleme İstasyonlarının 01.01.2016 – 31.12.2016 Arası Aylık Ortalama Partikül Madde (PM10) ve Kükürtdioksit (SO2) Verileri (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2016)

Partikül Madde Bandı Balıkesi Ortalama Kükürt Bandı Erdek Balıkesir Ortalama PM10 (μg/m³) rma r Dioksit SO2 rma (μg/m³) OCAK 45,9 66,5 56 OCAK 13,8 5,6 17,8 12,4 ŞUBAT 47,9 55,6 52,5 ŞUBAT 10,9 4,6 9,5 8,3 MART 50,8 45,6 47,4 MART 9,5 4,6 8,0 7,4 NİSAN 52,7 41,0 45,8 NİSAN 7,4 6,6 3,9 6 MAYIS 38 33,6 36 MAYIS 4,9 4,5 3,2 4,2 HAZİRAN 40,7 32,5 36,3 HAZİRAN 5,6 5,7 2,3 4,5 TEMMUZ 36,2 28,8 32,6 TEMMUZ 2 5,1 2,0 3 AĞUSTOS 39,3 32,5 35,6 AĞUSTOS 2 1,9 1,8 1,9 EYLÜL 34,6 28,8 32,3 EYLÜL 2,9 2,9 2,8 2,9 EKİM 41,7 37,3 39,4 EKİM 1,9 6 4,6 4,2 KASIM 52,8 58,8 55,4 KASIM 4,9 4,6 10,7 6,7 ARALIK 47,5 50,2 49,2 ARALIK 9,9 8,9 14,8 11,2 ORTALAMA 44 42,6 43,3 ORTALAMA 6,3 5,1 6,8 6,1

En yüksek aylık ortalama kükürtdioksit (SO2) konsantrasyonları, Bandırma İstasyonu’nunda Ocak ayında 13,8 μg/m³, Erdek İstasyonu’nda Aralık ayında 8,9 μg/m³, Balıkesir İstasyonu’nda ise Ocak ayında 17,8 μg/m³ olarak ölçülmüştür. Bandırma İstasyonu’nda ölçülen yıllık ortalama SO2 değeri 6,3 μg/m³, Erdek İstasyonu’nda ölçülen yıllık ortalama SO2 değeri 5,1 μg/m³, Balıkesir

İstasyonu’nda ölçülen yıllık ortalama SO2 değeri ise 6,8 μg/m³’tür. 24 Bu değerler, ekosistemin korunması için Türkiye SO2 yıllık hava kalitesi sınır değeri olan 20 μg/m³’ün altındadır.

01.Ocak.2016 – 31.Aralık.2016 arası 24 saatlik ortalama PM10 konsantrasyonlarının incelenmesi sonucunda, Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (HKDYY)'de 24 saatlik ortalama süre için verilen sınır değerin (80 μg/m3) Bandırma istasyonunda toplamda 17 kez aşılmış olduğu görülmektedir.

01.Ocak.2016 - 31.Aralık.2016 arası 24 saatlik ortalama PM10 konsantrasyonlarının incelenmesi sonucunda, HKDYY'de 24 saatlik ortalama süre için verilen sınır değerin (80 μg/m3) Balıkesir İstasyonu’nda toplamda 32 kez aşılmış olduğu görülmektedir

01.Ocak.2016 – 31.Aralık.2016 arası 24 saatlik ve saatlik ortalama SO2 konsantrasyonlarının incelenmesi sonucunda, HKDYY'de 24 saatlik ortalama süre için verilen 200 μg/m3'lük sınır değerin ve 440 μg/m3 'lük saatlik sınır değerin istasyonlarda hiç aşılmadığı görülmüştür.

01.Ocak.2016 – 31.Aralık.2016 arası saatlik NO2 konsantrasyonlarının incelenmesi sonucunda, HKDYY’de verilen 280 μg/m3 'lük sınır değerin istasyonlarda hiç aşılmadığı görülmüştür.

A.5. Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü

İlimizde 2016 yılında 15 adet emisyon ölçüm yetki belgesi, 136.548 adet egzoz emisyon ölçüm pulu verilmiştir.

Çizelge A.10- 2016 Yılında Balıkesir İlindeki Araç Sayısı ve Egzoz Ölçümü Yaptıran Araç Sayısı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2016)

Egzoz Ölçümü Yaptıran Araç Sayısı Araç Sayısı

Binek OtomobilBinek Hafif Ticari Ağır Ticari Diğerleri TOPLAM OtomobilBinek Hafif Ticari Ağır Ticari Diğerleri TOPLAM

60.640 21.212 4.398 20.449 106.699 66.289 40.413 7.653 3.555 122.550

A.6. Gürültü

Bakanlığımız ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün 18.07.2014 tarih ve 11700 yazısı ile; Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanlığına, 30.06.2015 tarih ve 51148829-622.02-10574 sayılı yazısı ile de Edremit Belediyesi sınırları içerisinde olmak üzere Edremit Belediye Başkanlığına görev yetki ve sorumluluk alanları içerisinde olmak kaydıyla Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında denetim ve idari yaptırım kararı verme yetkisi devredilmiştir.

Balıkesir İlinde yetki devri yapılan belediyeler tarafından gürültü kaynaklı şikayetler kapsamında denetimler yapılmaktadır.

144

4 1

Şekil A.10 – Balıkesir ilinde 2016 Yılında Gürültü Konusunda Yapılan Şikayetlerin Dağılımı (Balıkesir Büyükşehir Belediyesi, 2016)

A.7. İklim Değişikliği Eylem Planı Çerçevesinde Yapılan Çalışmalar

Sera gazı emisyonu kontrolü ve iklim değişikliğine uyum konusunda 2011-2023 yıllarına yönelik stratejik ilkeleri ve hedefleri içeren Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı (İDEP) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla hazırlanarak Temmuz 2011’de yayımlanmıştır. Bu kapsamda, İDEP’in izlenmesi amacıyla hazırlanmış olan İDEP İzleme Sistemi oluşturulmuştur.

A.8. Sonuç ve Değerlendirme

Balıkesir’de hava kirliliği mevsimsel özellik göstermektedir. Kış ayları, sonbaharın geç dönemleri ile ilkbaharın erken dönemlerinde hissedilen ve tespit edilen kirlilik mevcuttur. Motorlu taşıtlardan kaynaklanan kirleticilerin hava kirliliği üzerine etkisi de mevcuttur. Özellikle sabah ve akşam saatlerinde yaşanan trafik yoğunluğu havayı olumsuz etkilemektedir. Balıkesir İli genelinde faaliyet gösteren sanayi kolları oldukça çeşitlilik göstermektedir. Endüstriden kaynaklanan hava kirliliği esas olarak yanlış yer seçimi, uygun olmayan yakıt kullanımı ve atık gazların yeterli teknik önlemler alınmadan alıcı ortama verilmesi sonucu meydana gelmektedir. Sanayiden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında yapılan tüm bu iyileştirme çalışmalarına rağmen sektörel bazda bazı sanayi tesislerinin (Haddehaneler, Tabakhaneler, fırınlar vb.) kuruluş yerlerinin teknolojilerinin güncelliğini yitirmiş olması nedeniyle bu sektörler için alt yapısı geliştirilmiş yerleşim yerlerinin dışında özel organize sanayi bölgelerinin oluşturulması ve halihazırda faaliyette bulunan bu işletmelerin taşınmalarının özendirilmesi için teşvik edilmesi gerekmektedir. İl Merkezinde, OSB dışında değişik bölgelerde, küçük sanayi sitesi, haddehaneler, marangozlar sitesi bulunmaktadır. Ağır sanayi kuruluşlarının bir kısmı kentin çıkışlarında şehirlerarası karayolunun kenarında kuruludur. Bu bölgeden kaynaklanan kirletici unsurlarda bu bölgenin şehir

merkezine olan yakınlığı sebebiyle şehir merkezinin hava kalitesini etkilemektedir. Buna rağmen OSB dışında değişik bölgelerde lokal çevre kirliliği yaratabilecek ve alt yapı sorunlarının çözümü kapsamında problemler teşkil edecek yapılaşmanın önlenmesi gerekmektedir. Şehrin muhtelif bölgelerinde bulunan taş ocaklarının doğrudan yerleşim alanları üzerine bir etkisi olmamakla birlikte, bu tesislerin faaliyetleri sonucu oluşan toz şehrin hava kalitesi üzerine olumsuz etkiler oluşturmaktadır. Taş Ocakları, Kırma Eleme Tesisleri, Brikethaneler, Mermer Atölyeleri vb. toz oluşumu riski yüksek tesislerin yerleşim alanları dışına taşınması sağlanmalıdır. Şehrin yerleşim planlamasında, rüzgârın şehir içinde akışını engelleyecek yapılaşma düzenine engel olunmalıdır. Sanayi tesisleri ile yerleşim alanları arasında belirli mesafe bırakacak imar düzenlemeleri yapılmalı, kent içindeki sanayi tesisi ve imalathanelerin kent yerleşimi dışına taşınması için altyapı çalışmaları yapılmalıdır. Balıkesir İl merkezinden geçen ana yolda özellikle Valilik binası, Gar Binası ve eski Doğum evi kavşağında motorlu araçların gerek trafik ışıklarında durması ya da bazı saatlerde geçişi esnasında hava kirliliğinin yoğun olarak hissedilmesi nedeniyle bu güzergâh üzerinde noktaya trafik kaynaklı kirliliğin ölçülmesine yönelik istasyonun kurulmasına başlanmıştır. Bu kapsamda, 2013-2019 yıllarını kapsayacak şekilde Temiz Hava Eylem Planı hazırlanmış olup hava kalitesi hedeflerinin sağlanarak hava kirliliğinin çevre ve insan sağlığı üzerinde olabilecek zararlı etkilerini önlemek veya azaltmak amaçlanmaktadır. Temiz Hava Eylem Planında, kamu kurum kuruluşları ve toplumun bütün kesimlerinin koordineli çalışmaları önem arz etmektedir.

Kaynaklar -Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü -Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanlığı -Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı Resmi Web Sitesi -Balıkesir Valiliği Resmi Web Sitesi -Meteoroloji Genel Müdürlüğü Resmi Web Sitesi -Temiz Hava Eylem Planı -2016 Yılı Hava Kalitesi Değerlendirme Raporu

B. SU VE SU KAYNAKLARI

B.1. İlin Su Kaynakları ve Potansiyeli

B.1.1. Yüzeysel Sular

B.1.1.1. Akarsular

Çizelge B. 1– Balıkesir İlinin Akarsuları (DSİ 25.Bölge Müdürlüğü, 2016) AKARSU İSMİ Toplam Uzunluğu İl Sınırları İçindeki Debisi Kolu Olduğu Kullanım Amacı (km) Uzunluğu (km) (m3/sn) Akarsu Simav Çayı 321 250 40,60 - Gönen Çayı 110 60 11,10 Kocaçay İl İçinde 170 19,34 Dursunbey çayı İl İçinde 55 245 Madra Çayı 66,5 60 7,77 Edremit Çayı İl İçinde 25 1,33 Havran Çayı İl İçinde 55 2,73 Burhaniye Deresi İl İçinde 41 2,25 Zeytinli Deresi İl İçinde 19 2,41 Çıtalan Deresi İl İçinde 12 0,48 Karakoç Deresi İl İçinde 20 0,22 Mürvetler Deresi İl İçinde 50 2,35 Sığırcı Deresi İl İçinde 30 0,76 Diğer Dereler - - 9,99

B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar

Çizelge B. 2- Balıkesir ilinde Mevcut Sulama Göletleri (DSİ 25.Bölge Müdürlüğü, 2016) Göletin Adı GövdeTipi Göl hacmi, m3 Sulama Çekilen Su Kullanım Alanı Miktarı, (m3) Amacı (net), ha Antimon Homojen - - - Sulama Göleti Dolgu Hacıhüseyin Homojen 691.000 22 265.000 Sulama Göleti Dolgu Merinos Homojen - - Sulama Göleti Dolgu Halkapınar Homojen 896.000 80 925.000 Sulama Göleti Dolgu Karakol Homojen 901.000 90 905.000 Sulama Göleti Dolgu İbirler Göleti Homojen 1694000 148 1.823.000 Sulama Dolgu Karacaören Homojen 562.000 37 490.000 Sulama Göleti Dolgu Ali Demirci Homojen 700.000 21 275.000 Sulama Göleti Dolgu Kocabey Homojen 775.000 57 578.000 Sulama Göleti Dolgu Değirmenli Homojen 1.096.000 19 241.000 Sulama Göleti Dolgu

Göletin Adı GövdeTipi Göl hacmi, m3 Sulama Çekilen Su Kullanım Alanı Miktarı, (m3) Amacı (net), ha Söve Göleti Homojen 2.068.000 162 1.690.000 Sulama+İçme Dolgu Suyu Soğuksu Homojen 909.000 58 1.080.000 Sulama Göleti Dolgu Ovacık Göleti Homojen 563.000 41 585.000 Sulama Dolgu Şahinburgaz Homojen 781.000 297 249.000 Sulama Göleti Dolgu Kocaavşar Homojen 2.027.000 69 687.000 Sulama Göleti Dolgu Şamlı Göleti Homojen 2.455.000 297 2.865.000 Sulama Dolgu Kavaklı Homojen 743.000 30 365.00 Sulama Göleti Dolgu Korucu Homojen 850.000 81 875.000 Sulama Göleti Dolgu Armutalan Homojen 1.340.000 35 460.000 Sulama Göleti Dolgu Ilıca Göleti Homojen 1.472.000 89 1.100.000 Sulama Dolgu Akbaşlar Homojen 1.160.000 110 1.060.000 Sulama Göleti Dolgu Çataldağ Kil 4.640.000 - 1000 İçme suyu İçme Suyu Göleti Çekirdekli amaçlı değil Zorunlu Dolgu

Çinge Göleti Kil 1.400.000 - 1000 (Sulama Sulama Çekirdekli Amaçlı Değil) Kaya Dolgu Karapürçek Homojen 948.000 23 315.000 Sulama Göleti Dolgu Merkez Homojen 660.000 - 1000 (Sulama Sulama Ortaca Göleti Dolgu Amaçlı Değil) Sındırgı Kil 1.130.000 143 1.220.000 Sulama+İçme Yaylabayır Çekirdekli Suyu Göleti Kaya Dolgu Demirkapı Homojen 1.222.000 - 1000 (Sulama Sulama Göleti Dolgu Amaçlı Değil) Yağcılar Homojen 726.000 182 1.765.000 Sulama Göleti Dolgu Köy - - - - - Hizmetlerince yapılan Göletler

B.1.2. Yeraltı Suları

Emniyetli olarak çekilebilir yıllık su : 257 hm³

Fiili tüketilen su : 234 hm³

Tahsis edilen su : 234 hm³

Çizelge B. 3– Balıkesir ilinin Yeraltısuyu Potansiyeli (DSİ 25.Bölge Müdürlüğü, 2016)

ORTALAMA SIRA KAYNAK ADI DEBİ-Q NO (l/s) 1 PINARBAŞI (GÜRE) KAYNAĞI- EDREMİT 747.42 2 PATLAK KAYNAĞI-GÜVEMÇETMİ KÖYÜ-BİGADİÇ 25.57 3 PATLAK KAYNAĞI-ESENLİ-BİGADİÇ 34.78 4 KARAÇAM-YAĞCILI KAYNAĞI- SAVAŞTEPE 446.48 5 ILICA KAYNAĞI-KAVAKLI 11.00 6 SUÇIKTI KAYNAĞI-YAYLABAŞI- KEPSUT 178.74 7 ÇETİNDERE KAYNAĞI-KORUCU- İVRİNDİ 114.33 8 ORTACADERE-KAVAKLI 156.20 9 DEREÇİFTLİK- BLK. 36.60 10 GÜNGÖRMEZ KAYNAĞI- İVRİNDİ 108.09 11 SELİMAĞA KAYNAĞI- DURSUNBEY 39.63 12 EYİNENE KAYNAĞI-I- BİGADİÇ 84.81 13 EYİNENE KAYNAĞI-II- BİGADİÇ 248.95 14 SÖVE KAYNAĞI- SUSURLUK 195.87 15 SOĞUKSU KAYNAĞI- MANYAS 129.49 16 EYİNENE KAYNAĞI-III BİGADİÇ 68.75 17 EYİNENE KAYNAĞI-IV- BİGADİÇ 15.21 18 EYİNENE KAYNAKLARI TOPLAMI-OVABAYINDIR- BİGADİÇ 350.35 19 DEMİRKAPI- SUSURLUK 47.82 20 SUÇIKTI KAYNAĞI (KEPSUT) 237.68 21 KİREÇ KAYNAĞI- DURSUNBEY 113.10 22 BAŞDERE KAYNAĞI- OVABAYINDIR- BİGADİÇ 35.83 23 SUÇIKTI KAYNAĞI (DURSUNBEY) 591.98 24 KARAPINAR 98.00 25 HACIYAKUP- MANYAS 154.15 26 DEĞİRMEN BOĞAZI -MANYAS 204.10 27 EMENDERE KAYNAĞI- SINDIRGI 197.55 28 HİSARALAN KAYNAĞI-SINDIRGI 141.64 29 NARLI KAYNAĞI- EDREMİT 1305.21 30 BEŞPINAR KAYNAĞI-BADEMLİ- BİGADİÇ 10.37 31 FELEKDEĞİRMENİ KAYNAĞI-EDİNCİK 1874.68 32 ÇALOVA-BAŞPINAR- BALYA 275.37 33 SUÇIKTI(SOĞUK)-TÜTÜNCÜ- GÖNEN 18.47 34 SUÇIKTI (SICAK)-TÜTÜNCÜ- GÖNEN 21.82 35 YARIMCA KAYNAĞI 9.51

36 BALIKLISU KAYNAĞI(YÜREGİL)- SINDIRGI 55.00 37 ILICA KAYNAĞI 39.49 38 HIRSIZPINARI YAYLABAŞI- KEPSUT 190.24 39 KİRNE DERESİ-KAVAKLI 352.00 40 PINARBAŞI KAYNAĞI- EDREMİT 95.00 41 ÇINARCIK KAYNAĞI-KOCABÜK- İVRİNDİ 4.00 42 PATLAK KAYNAĞI-KOCABÜK- İVRİNDİ 6.00 43 KAVAKLI KAYNAĞI 42.00 44 AKPINAR KAYNAĞI-ASLANDEDE- SINDIRGI 10.00 45 KOCAÇAY-KIZIKSA KÖPRÜSÜ- MANYAS 420.00 46 KOCAÇAY - MANYAS TERMAL TESİSİ ALTI 260.00 47 AKBAŞ KAYNAĞI- BALYA 44.00 48 AYITLI D.-MANSAP 80.00 49 AYITLI D.-MEMBA 26.00 50 YENİCE OVASI-SEK D. 95.00 51 DUMANLI KAYNAĞI-YÜREĞİL 5.00 52 BÜYÜKDERE KAYNAĞI 10.00 53 HİSARALAN KAYNAĞI-SINDIRGI 130.44

B.1.2.1. Yeraltı Su Seviyeleri

İldeki yeraltı su seviyesi ve bunun yıllar içerisindeki değişimi hakkında herhangi bir veri elde edilememiştir.

B.1.3. Denizler

Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği ile Mavi Bayrak Projesi kapsamında Ege ve Marmara Denizine kıyısı olan ilçelerde Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından deniz suyu numunesi alınıp analizi yapılmaktadır. Bu çalışmalar her yıl Mayıs ve Eylül ayları içerisinde 15 günlük periyotlarda numune alınmak suretiyle yapılmaktadır. 2016 yılında Mavi Bayrak almaya hak kazanan plaj sayısı

22 marina sayısı 1 ve yat sayısı 3’dür.

marina sayısı (1 adet) (1 sayısı marina plaj sayısı (22 adet) (22 sayısı plaj

Mavi Bayrak Alan Plaj Sayıları Mavi Bayrak Alan Marina Sayıları

Şekil B.1 – Balıkesir ilinde 2016 Yılı itibariyle Mavi Bayrak Almış Plaj ve Marinaların Sayısı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2016)

Balıkesir İlinde 2016 yılı itibariyle denizde bulunan balık çiftlikleri sayısı 2 adet olup Ayvalık Bölgesi’nde yer almaktadır.

Konum Üretim Çeşidi Kapasite 39.37251700-26.73600300 Çipura ve Levrek 50.000ton/yıl 39.37898412-26.74584397 Çipura ve Levrek 50.000ton/yıl

B.2. Su Kaynaklarının Kalitesi

Su kaynaklarının kalitesine ilişkin herhangi bir veri elde edilememiştir.

Çizelge B. 4- Balıkesir ilinde 2016 Yılı Yüzey ve Yeraltı Sularında Tarımsal Faaliyetlerden Kaynaklanan Nitrat Kirliliği İle İlgili Analiz Sonuçları (Kaynak, yıl) Kullanım amacı ve kullanılan miktar Analiz Yapılan İstasyonun Su Kaynağının Yıllık Akım Analiz Cinsi Adı İçme ve Endüst- Yeri Koordi- Ortalama Enerji Sulama gözlem sonuçları (Yüzey/Yer kullanma riyel su (İlçe, Köy, natları Nitrat üretimi suyu istasyon SKKY altı) suyu temini Mevkii) (YAS için) Değeri u kodu (Tablo-1) (mg/L)

B.3. Su Kaynaklarının Kirlilik Durumu

B.3.1. Noktasal kaynaklar

B.3.1.1. Endüstriyel Kaynaklar

Zeytin İşleme ve Zeytinyağı Üretim Tesisleri:

Tarıma dayalı sanayi tesislerinin yoğunlukta olduğu ilimizde, zeytin işleme ve zeytinyağı üretim tesislerinin büyük bir bölümü ilimizin Ege ve Marmara kıyısında yer almaktadır. Özellikle Ege kıyısı bu sektörün en yoğun olduğu bölgedir. Yaklaşık 120 zeytin işleme ve zeytinyağı üretim tesisi küçük ve orta ölçekli işletme olarak sulu baskı ve kontinü sistemlerle üretim yapmaktadır. Zeytin karasularının arıtılması çok güç atıksular olması, çalışan tesislerin üretim kapasitelerinin değişken ve kesikli olması sektörün karşılaştığı en büyük sorunları oluşturmaktadır.

Sulu Baskı Yöntemi İle Zeytinyağı Üretimi Kontinü Sistem İle Zeytinyağı Üretimi

B.3.1.1.1. Süt ve Süt Ürünleri Üretim Tesisleri İlimiz dahilinde hayvancılığa dayalı olarak süt ve süt ürünleri işleme tesisleri bulunmaktadır. Bu tesislerin büyük bir bölümü kesikli çalışan ve üretim kapasiteleri küçük ve değişken olan aile işletmeleri olup, çok az bir bölümü ise yeni teknolojileri kullanan ve sürekli çalışan orta ve büyük ölçekli işletmelerdir. Sektörün çevre konusunda en büyük sorununu arıtılması zor ve pahalı olan peynir altı atıksuyu oluşturmaktadır. Mevcut durumda Büyük ve orta ölçekli işletmeler ile küçük ölçekli işletmelerin büyük bir bölümü peynir altı sularını Gönen ilçesinde yer alan Astosan Süt Ve Gıda Mamülleri San.Ve Tic. A.Ş’ne vermektedir. Yıkama ve temizlik suları için büyük ve küçük ölçekli işletmelerin atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır. Küçük ölçekli işletmelerin çalışma biçimi ve ekonomik nedenlerden dolayı arıtma tesislerini gerçekleştirmeleri mümkün olmamaktadır.

B.3.1.1.2. Salça ve Konserve Üretim Tesisleri

İlimizde 10 adet salça ve konserve fabrikası yer almaktadır. Bu tesislerin çoğu domates sezonunda faaliyet göstererek kesikli olarak çalışmakta ve çalışma döneminde yoğun su kullanmaktadır.

Salça Fabrikası Arıtma Tesisi Salça Fabrikası Arıtma Tesisi

B.3.1.1.3. Büyük Ölçekli İşletmeler

Balıkesir’de yer alan büyük ölçekli işletmelerden devlete ait olanlardan Eti Bor A.Ş’ ait Bandırma Bor ve Asit, Susurluk Şeker Fabrikaları, Bigadiç Bor İşletmeleri, özel sektöre ait büyük ölçekli işletmelerden en önemlileri ise, Mauri Maya ,Yudum AŞ, BAGFAŞ Gübre Fabrikaları A.Ş.,

Banvit A.Ş., Gönenli Süt A.Ş., YÖRSAN A.Ş., ENERJİSA Enerji Üretim A.Ş. örnek olarak verilebilir.

Çizelge B. 5- İlimizde Yer alan Büyük Ölçekli İşletmeler (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2016)

Sektör, Deşarj Noktası Tesisin veya Atıksu Arıtma Tesisinin Türü S.K.K.Y'ne Koordinatları Sıra Tesisin veya Deşarjın Yapıldığı Belediyenin Miktarı (Fiziksel, Biyolojik, Göre Dahil (Enlem ve No Belediyenin Adı Alıcı Ortam Adresi (m3/gün) Kimyasal, İleri Arıtım) Edildiği Boylam DD- Tablo MM-SS Olarak)

Tellikavak Yudum Gıda ve 39°17'28"- 1 mevki, 2.000 Biyolojik+ Kimyasal Tablo 5.5 Nikita Deresi San. Tıc. A.Ş. 26°42'26" Küçükköy

Mauri Maya Biyolojik (Aerobik ve 40°07'16"- 2 Aksakal köyü 1.200 Tablo 5.21 Karadere San. A.Ş. Anaeorc 28°07'41"

Balıkesir asfaltı Kocaman 40°18'15"- Bey deresi Sığırcı 3 1. Km, 160 Biyolojik Tablo 5.14 Balıkçılık 28°02'06" deresi kolu Ömerköy yolu

Astosan San. ve Sarıköy beldesi, 40°12'23.15" 4 280 Biyolojik Tablo 5.3 Sarıdere Tic. A.Ş. sanayi bölgesi 27°36'24.08"

Bandırma- Bu Piliç Ent. Balıkesir 40°17'32"- 5 Gıda San. Tic. 600 Fiziksel+ Biyolojik Tablo 5.8 Karasırlı Deresi Karayolu 10. 28°02'23" A.Ş. km

Hastavuk Gıda Hürriyet Mah Tarım Fiziksel+kimyasal+ (Y) 39.984046 6 Hürriyet Cad. 1500 Tablo 5.8 Karadere Hayvancılık San. Biyolojik (X) 28.205427 Ve Tic. A.Ş. No: 125 Susurluk

Banvit A.Ş.(Piliç Balıkesir asfaltı 40°17'38"- 7 1.123 Kimyasal + Biyolojik Tablo 5.8 Karasırlı Deresi Kesimhane) 8. Km 28°02'31"

Şeref Beyhan ve 39°54'14"- 8 Sanayi Bölgesi 61 Fiziksel+ Biyolojik Tablo 12 Simav Çayı Ort.Der. San. 28°10'13"

Tabakhaneler Sel San. Tic. ve 40°17'38"- 9 mevki, Pancar 1.500 Biyolojik Tablo 20.4 Gönen Çayı Paz. A.Ş, 28°02'31" kantarı arkası Gönen Deri San. Tabakhaneler 40°06'52"- 10 ve İş Ad. 5.000 Biyolojik+ Kimyasal Tablo 12 Gönen Çayı mevki 27°38'56" Derneği Esan Eczacıbaşı End.Ham.San.ve (Y) 550038.76 11 Balya 2160 Fiziksel Tablo 7,1 Maden Deresi Tic.A.Ş. Balya (X) 4399269.62 Tesis A.B Gıda Sanayi ve Tic. A.Ş. Asmalık 40°10'35"- Kuru dereden-Manyas 12 55 Biyolojik+ Kimyasal Tablo 19 mevkii-Aksakal 28°05'16" gölüne

1)40°22'47"- Bagfas Çalışkanlar Fiziksel+Biyolojik (Evsel Tablo 20.1 27°54'21" 13 Bandırma Gübre Marmara denizi köyü İçin) Tablo 21.1 2)40°22'46"- Fabrikaları A.Ş. 27°54'45" AHG Gıda San 39°36'52"- 14 Ovaköy 3.000 Biyolojik Tablo 5.9 Üzümcü Çayı ve Tic. Ltd. Şti. 27°58'13" DÖHLER 39°35'50"- 15 Marmara Gıda Ovaköy 4.320 Biyolojik Tablo 5.9 Üzümcü deresi 27°57'20" San. A.Ş. 24

Balıkesir Yolu Kurtsan İlaçları Fiziksel+kimyasal+ Tablo 14.9 40°16'43.32" 16 13.km 20 Sığırcık Deresi A.Ş. Biyolojik ve 14.10 28° 3'5.13" Bandırma

BURCU Gıda Çayırhisar Biyolojik+ Kimyasal 39°30'34"- 17 Salça Kons. San. Değişken Tablo 5.9 Akarsu mevki (Konserve) Fiziksel (Salça) 26°59'03" A.Ş.

MURAT İmalat Eski Edremit 39°30'48"- 18 İhr. Tic. Paz. 2.400 Biyolojik Tablo 5.9 Havran Çayı yolu 26°59'39" Taah. Ltd. Şti.

Acemoğlu Gıda 40°12'51.91" 19 Sanayi ve Sarıköy Değişken Fiziksel+ Biyolojik Tablo 5.9 Keçi Deresi 27°37'20.17" Tic.Ltd.Şti. TAMEK Gıda ve 40°07'21"- 20 Kızıksa 8.719 Tablo 5.8 DSİ Kanalı KonsantreSan. Biyolojik 27°59'38" ve Tic A.Ş.

TUKAŞ Gıda 40°05'26"- 21 Yeniköy 8.720 Biyolojik Tablo 5.9 DSİ Kanalı San. ve Tic A.Ş. 28°03'22"

AHİ GÜVEN Donmuş Gıda 40°02' 19.01" 22 Ümiteli Köyü 300 Biyolojik Tablo 5.9 Azmak Deresi Kons. San. 28°09' 59.75" Tic.A.Ş.

Bandırma- ASSAN Gıda 40°06'09"- 23 Susuriuk 3.650 Biyolojik Tablo 5.9 Karadere San, ve Tıc. A.Ş. 28°08'05" Karayolu

ORAKLAR Tur. Değirmenbayırı 40°01'50"- 24 500 Biyolojik Tablo 5.9 Ümiteli Deresi Gıda San. A.Ş. mevki, Göbel 28°09'54" Doğa Organik Gıda Ve Tarım Tekke Mah. No: Fiziksel+Kimyasal+ 25 Ürünleri Üretim 250 Tablo 5.4 Havran Çayı 5 Havran Biyolojik (Y) 507363.46 Ve Tic. İth. İhr. (X) 4378597.07 A.Ş. Ölmezler Et 39°31'58"- 26 Pamukçu 45 Biyolojik Tablo 5.6 Üzümcü Mezbaha 27°54'34" Banvit A.Ş. 40°21'26"- 27 Ayyıldız mah. 150 Biyolojik Tablo 5.6 Marmara Denizi (Kırmızı Et) 27°56'49"

Bigadiç Belediye 39°24'56"- 28 Bigadiç 65 Biyolojik Tablo 5.6 Simav Çayı Mezbahası 28°06'04"

40°12'26"- 29 Ünlüer A.Ş. Sarıköy 50 Biyolojik+ Kimyasal Tablo 5.6 Sarıdere 27°39'57" 40°05'40"- 30 Mutlular A.Ş. Gündoğdu mah. 75 m3 Biyolojik Tablo 5.6 Çerpeş Deresi 27°36'21" Bigadiç Köse Et Gıda Besicilik Kumbağalar 39°41'31"- 31 ve Tarım 75 Biyolojik Tablo 5.6 Simav Çayı Mevkii 28°08'37" ürün.İth.İhr.Ltd. Şti. Dört Mevsim Et Orta Mah. Beş 39°58'09"- 32 Mam. San. Tic. Eylül Cad. No 100 Biyolojik Tablo 5.6 Susurluk 28°10'18" A.Ş. 34

Nikita Mevkii Uygun Yağ Doğuş Prina Fiziksel+Kimyasal+ (Y) 478901.0484 33 Sabun Tic. Ve 25 Tablo 5,5 Nikita Deresi Fabrikası yanı Biyolojik (X) 4354506.982 San. A.Ş. Ayvalık

Yörsan Gıda San. Bölgesi, 39°54'35"- Susurluk Belediye 34 Mam. San. ve SUSURLUK 75 Biyolojik Tablo 5.3 28°10'12" Kanalizasyonu Tic. A.Ş. /BALIKESİR

DENlZKENT Teksüt Süt Mam. KARAYOLU 3. 40°07'58"- 35 150 Fiziksel+ Biyolojik Tablo 5.3 Köy kanalizasyonu San. Tic.A.Ş. KM GÖNEN 27°38'43" /BALIKESİR

Gönenli Süt Ve Süt Ürünleri TAŞTEPE 40°10'21"- Keten deresi- Gönen 36 Gıda San. Tic. KÖYÜ GÖNEN 770 Biyolojik Tablo 5.3 27°42'22" Çayı Ltd. Şti. Gönen /BALIKESİR Şubesi

Antgıda Gıda Havran (Y) 511613.32 Tarım Turizm Balıkesir 37 300 Fiziksel+Kimyasal+Biyolojik Tablo 5.9 (X) 4378768.52 Havran Çayı Enerji Ve Dem. Karayolu 3. Km

Çel.San.Tic.A.Ş. Havran Zengin Süt Ür. BALIKESİR Gıda Besicilik ASFALTI 6 (Y) 587417.349 38 100 Fiziksel+ Biyolojik Tablo 5.3 Doğruca Deresi San. Tic. Ltd. KM. Bandırma (X) 4461364.640 Şti. /BALIKESİR 600 Evler Mah. Eti Maden İşlt. Atatürk Cad. 40°21'42"- 39 Bandırma Bor ve 2400 Biyolojik+ Kimyasal Tablo 14.2 Marmara Denizi No:70 27°56'15" Asit Fab. Band./BLK Sarıkız Entegre Bursa Karayolu 39°45'47"- 40 Et Gıda ve Tar. 50 Biyolojik Tablo 5.6 Haydarca Deresi 18. km 28°00'41" Ür.San.Tic.A.Ş. Okullu Gıda Edremit Maddeleri İnş. (Y) 504832.006 41 Karayolu 2.km 200 Fiziksel+kimyasal+biyolojik Tablo 5.10 Havran Çayı San. Ve Tic. Ltd. (X) 4379883.216 Havran Şti. Gönen Koruiçi Mevkii Yenilenebilir 555017.33 42 Hasanbey köyü 160 Fiziksel+Biyolojik Tablo 20.6 Gönen Çayı Enerji Üretim 4445010.04 Gönen A. Ş. Çakıl Mah. As İnş. Hayv. Karakütük 40°20'2.77" 43 200 Fiziksel+Kimyasal+Biyolojik Tablo 5.15 Karadere San. ve Tic. A.Ş. Mevkii No: 163 28° 6'32.58" Bandırma Özceylan Gıda Hürrüiyet Mah. Sanayi Ve Fiziksel+kimyasal+ (Y) 599299.6858 44 Bandırma Cad. 90 Tablo 5.3 Pıtrak Deresi Ticaret Limited Biyolojik (X) 4431309.976 No :5 Göbel Şirketi Aydoğan Kardeşler Et Entegre Tesisleri Yahyaköy Mah. (Y) 40,009582 45 Besicilik Tarım Yahyaköy sk. 200 Fiziksel+Kimyasal+Biyolojik Tablo 5.6 Kazandere (X) 28,171722 Turz. Nak. Gıda Göbel Susurluk İnş. San. Ve Tic. Ltd Şti.

B.3.1.2. Evsel Kaynaklar

Balıkesir ili genelinde 6360 Kanun gereğince 21 ilçe bulunmaktadır. Büyükşehir Kanunu ile Balıkesir İlinin Büyükşehir Belediyesi ünvanını kazandığı 2014 yılından buyana içme suyu ve kanalizasyon hizmetleri Balıkesir Su ve Kanalizasyon İdaresi (BASKİ) Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Evsel atıksuyu olup, endüstriyel atıksuyu olmayan tesisler ile Oteller, Yazlık Siteler, Kooperatifler, Askeri Tesisler, Dinlenme Tesisleri Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde çalışan veya konaklayan veya ikamesi sağlanan kişi sayısı 84 kişi/gün üzerinde olması durumunda atıksularını arıtarak deşarj etmek zorundadırlar.

B.3.2. Yayılı Kaynaklar

B.3.2.1. Tarımsal Kaynaklar

İlimizde ticari gübre kullanılarak tarım yapılan toplam alan 396.278 ha. dır. İllimizde 2016 yılında toplam 123.083,01 ton gübre tüketimi olmuştur.

B.3.2.2. Diğer

İl içerisinde vahşi depolama sahalarının hem yerüstü suları hem de yer altı sularına etkilerine ilişkin herhangi bir veri elde edilememiştir.

B.4. Sektörel Su Kullanımları ve Yapılan Su Tahsisleri

B.4.1. İçme ve Kullanma Suyu

B.4.1.1 Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti

İlde kentsel su temini için çekilen suyun kaynağını Baraj, Kuyu, Kaynak, Akarsu ve Göl-Gölet oluşturmaktadır.

Göl-Gölet 2% Akarsu 3% Kaynak 19%

Baraj Kuyu Kaynak Akarsu Göl-Gölet

Kuyu 27%

Baraj 49%

Şekil B. 2. Balıkesir ilinde 2014 Yılı Belediyeler Tarafından İçme ve Kullanma Suyu Şebekesi İle Dağıtılmak Üzere Temin Edilen Su Miktarının Kaynaklara Göre Dağılımı (TÜİK, 2016)

B.4.1.2. Yeraltı su kaynaklarından temin edilen su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti