Dorpsvisie 2010

Inleiding...... 1 Waarom een Dorpsvisie? ...... 1 Werkwijze ...... 1 Geschiedenis van Bitgummole...... 2 Wonen ...... 3 Bedrijvigheid...... 6 Voorzieningen ...... 6 Communicatie...... 7 Verenigingen en stichtingen...... 8 Cultuur, Recreatie en Groen...... 8

Inleiding Bitgummole is een dorp waar het prettig wonen is. ‘Bûtenút wenje’ maar toch vlakbij ‘de stêd’! De voor u liggende dorpsvisie 2010 is opgesteld door Pleatslik Belang Bitgummole in samenwerking met de inwoners en laat zien waarom het zo fijn wonen is in Bitgummole en wat de wensen zijn voor de toekomst. Ook praktische en soms verrassende ideeën hierover staan beschreven.

De vorige visie is van 1999; ‘Hoe fier slacht Bitgummole de wjukken út’. Deze visie heeft de afgelopen jaren als leidraad voor de ontwikkeling van het dorp gediend. Een aantal van de toen genoemde aandachtspunten zijn gerealiseerd, zoals: • Een nieuwe speeltuin; • Herinrichting J.H. van Aismawei; • Op diverse plaatsen betere en meer verlichting; • De bouwkavels aan de Fuormanderij.

Natuurlijk zijn er punten die nog steeds de aandacht verdienen. In deze dorpsvisie belicht Pleatslik Belang Bitgummole de huidige stand van zaken en stellen we doelen voor de komende jaren. Veel hiervan zal in samenwerking met de dorpen en worden uitgewerkt en gerealiseerd. Dit in verband met de verwevenheid tussen de drie dorpen op verschillende terreinen. Omdat vanaf januari 2010 in de gemeente de Nederlandse plaatsnamen officieel vervangen zijn door de Friese, hanteren we in deze visie de Friese plaatsnamen.

Waarom een Dorpsvisie? Een dorpsvisie geeft de ideeën en plannen van de inwoners betreffende hun dorp weer. Het maakt duidelijk wat er leeft binnen het dorp en dat geeft het bestuur van Pleatslik Belang Bitgummole een werkkader. Ook instanties zoals gemeente en woningbouwvereniging hebben hiermee een helder beeld van de wensen van de inwoners. Daarnaast bevordert het samen werken aan de visie en de praktische uitwerking hiervan de betrokkenheid en eensgezindheid binnen het dorp. Een visie is aan verandering onderhevig, daarom geeft dit document de huidige stand van zaken weer met de ideeën die van daaruit leven.

Werkwijze In eerste instantie heeft de ‘werkgroep Oanset Doarpsfisy’ (bestaande uit bestuursleden van Pleatslik Belang Bitgummole en andere vrijwilligers) een aantal zaken op papier gezet. Het door deze werkgroep opgestelde discussiestuk werd in een samenvatting huis aan huis verspreid (het uitgebreide discussiestuk was op de website www.Bitgummole.nl te lezen). Vervolgens werd de visie toegelicht op de Algemene Ledenvergadering van Pleatslik Belang in maart 2009. Ook werd uitgelegd waarom

Dorpsvisie Bitgummole 2010 1 de herziene dorpsvisie tot stand dient te komen en dat de inbreng van bewoners wenselijk is. Omdat de visie een zo breed mogelijk draagvlak onder de inwoners van het dorp moet hebben, werden er groepen van vrijwilligers samengesteld die zich over de volgende onderwerpen hebben gebogen: • Wonen • Verkeer en Veiligheid • Bedrijven en Voorzieningen • Communicatie, Cultuur, Recreatie en Verenigingen

Gedurende een aantal maanden hebben de werkgroepen deze onderwerpen besproken, met als uitgangspunt de tekst van de werkgroep ‘Oanset Doarpsfisy’. Het eindresultaat werd gepresenteerd en besproken op de Algemene Ledenvergadering van Pleatslik Belang in maart 2010. Daarna…… (later aanvullen)

Naast een nieuwe visie kwamen er veel ideeën en wensen boven. De visie op ons dorp zal door de tijd heen blijven veranderen. Ook omdat de tijdgeest hier invloed op heeft. Wat vandaag nog stom is, kan morgen interessant zijn. Ideeën, opmerkingen en wensen zijn dan ook altijd welkom bij het bestuur van Pleatslik Belang Bitgummole.

Geschiedenis van Bitgummole Bitgummole is een dijkdorp gelegen aan de Middelzeedijk en achter een dwarsdijk (aangelegd omstreeks 1300) door de voormalige Middelzee, de Langestraat-Skrédyk. Een dorp op de grens van twee landschapstypes: het oude kwelderlandschap met resten van een kleinschalige mozaïekverkaveling en het open en strakke polderlandschap van de voormalige Middelzee. In de l6e eeuw is tussen Bitgum en Bitgummole de state ‘Groot Terhorne’ gebouwd. De verschillende bewoners van deze state hebben veel invloed gehad op de ontwikkeling van het omringende gebied. Deze bewoners hebben onder andere in 1542 een standaardmodel pel- en roggemolen laten bouwen waar de naam ‘Bitgummole’ aan ontleend is. Deze molen stond aan de zuidkant van de van Aismawei en is in 1760 verkocht en later afgebroken. Een nieuwe molen werd in 1772 aan de noordkant van de van Aismawei gebouwd. Dit was ook een pel-en roggemolen van het stellingmodel. Sikkemabuorren en Moalderspaed hebben hun naam aan deze molen te danken. De molen is in 1862 door brand verwoest en niet weer opgebouwd. Ook de state is verdwenen. De begrenzing van ‘Groot Terhorne’ en enkele onderdelen van de Roodbaardtuin zijn nog zichtbaar in het landschap. Op de Middelzeedijk tussen Bitgum en Bitgummole zijn rond 1850 drie rijen iepen geplant, die nu een monumentale laan vormen (It Bosk).

Vroeger waren de bewoners van Bitgummole op de landbouw georiënteerd. Gemengde bedrijven en gardeniers met hun grove groenten en vroege aardappelen hadden kleinschalige en arbeidsintensieve bedrijven. Er was ook een veiling en een landbouwschool. Door de ontwikkelingen in de landbouwmechanisatie, specialisatie en schaalvergroting zijn de gemengde bedrijven, de gardeniers en de landarbeiders verdwenen en neemt ook het aantal grotere bedrijven af. De veiling, de zelfstandige handelaren/commissionairs en de landbouwschool ondergingen hetzelfde lot. Een klein deel van de huidige inwoners verricht arbeid in de landbouw en aanverwante bedrijven. Het merendeel echter gaat naar Leeuwarden en andere grote plaatsen om te werken. Een nieuwe ontwikkeling van de afgelopen decennia is het kassencomplex bij Bitgum dat voor nieuwe werkgelegenheid zorgt.

De belangrijkste weg in Bitgummole is de J.H. van Aismawei, een gedeelte van de vroegere Middelzeedijk. Het was de doorgaande weg van Leeuwarden via richting Minnertsgea en Seisbierrum. Door de aangelegde Westergoawei (N 383) is de functie van de Van Aismawei als doorgaande weg vervallen. Daarnaast zijn er verbindingswegen naar verschillende dorpen: de Ingelumerdyk naar Ingelum, de Menamerdyk naar en de Langestraat richting Stiens. Bitgummole bestond oorspronkelijk uit dijkbebouwing (van Aismawei, Langestraat), wat hier en daar nog

Dorpsvisie Bitgummole 2010 2 te zien is aan het feit dat de huizen aan één kant van de weg gebouwd zijn. Later is er ook langs de verschillende verbindingswegen gebouwd en hebben bestemmingsplannen van de jaren vijftig ervoor gezorgd dat er ook tussen de verschillende wegen werd gebouwd. De laatste tientallen jaren van de vorige eeuw is vooral door particuliere bouw daar verder invulling aan gegeven. En binnenkort gaat de bouw van nieuwe woningen aan De Fuormanderij van start. Bitgummole was lange tijd geen zelfstandig dorp, maar een buurtschap van Bitgum. In 1963 is Bitgummole zelfstandig geworden en thans telt het dorp ongeveer 930 inwoners. Begin 2010 zijn in de gehele Gemeente Menameradiel de Nederlandse plaatsnamen vervangen door Friese. Vanaf dat moment is de naam Beetgumermolen officieel vervangen door Bitgummole.

Wonen Het is prettig wonen in Bitgummole. Kernwaarden hierbij zijn: landelijk, veilig, kleinschalig, sociaal, goede uitvalswegen, dichtbij Leeuwarden en dus een forensendorp. Daarnaast zijn er een aantal goede gezamenlijke voorzieningen voor de dorpen Bitgummole, Bitgum en Ingelum (denk hierbij aan twee basisscholen, peuteropvang, buitenschoolse opvang, goed openbaar vervoer en een verscheidenheid aan verenigingen). Met in de drie dorpen een inwonersaantal van ruim 2100 personen kunnen we deze kernwaarden en voorzieningen in stand houden en ervan profiteren.

Inwoners/Ynwenners Trije Doarpen 1-1-2001/1-1-2010

1000

900

800

700 Bitgummole Bitgum 600 Ingelum

500

400

300 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Bitgummole 948 958 972 957 968 965 944 915 925 931 Bitgum 740 740 762 759 739 752 754 798 806 822 Ingelum 411 408 414 412 405 416 415 406 412 421

De huidige tendens is dat het aantal bewoners per woning steeds kleiner wordt. Het woningbestand zal daarom uitgebreid moeten worden om bovengenoemd aantal in stand te houden. Gelet op het provinciale beleid zal deze uitbreiding zoveel mogelijk binnen de bestaande bebouwing moeten worden gerealiseerd (inbreiding). Bij inbreiding zal rekening moeten worden gehouden met verschillende aspecten, zoals het behoud van het bestaande groen. Dit is immers mede bepalend voor het fijne woonklimaat in Bitgummole. In de toekomst zal, naast de inbreiding, ook uitbreiding van ons dorp tot de mogelijkheden moeten blijven behoren.

Qua bevolkingsopbouw wordt gestreefd naar een gelijkwaardige opbouw van jong naar oud, met daarbij een accent op jonge gezinnen, die belangrijk zijn voor de toekomst van de scholen en verenigingen. Verder ook aandacht voor senioren, die vaak graag in hun eigen dorp willen blijven wonen. Juist deze groepen hebben momenteel moeite om een geschikte woning in ons dorp te vinden. Levensloopbestendige (huur-)woningen voor senioren in ons dorp zijn er momenteel

Dorpsvisie Bitgummole 2010 3 niet. Door deze te realiseren komen er ook weer woningen beschikbaar voor de andere bevolkingsgroepen (doorstroming). Bestaande woningen die niet meer voldoen aan de eisen van de tijd zouden vervangen moeten worden door moderne woningen die beter passen in deze visie.

Met de ophanden zijnde bebouwing aan de Fuormanderij is een eerste aanzet tot nieuwbouw binnen de bestaande bebouwing gegeven. Deze woningen zijn qua prijsniveau voor starters niet direct bereikbaar en als levensloopwoning niet (speciaal) geschikt voor senioren. Bij volgende bouwplannen zal daar meer aandacht voor moeten zijn. Daarbij valt te denken aan het gebied rond de Terhornestrjitte en de beide scholen. De meeste van de ‘bejaardenwoningen’ aan de Terhornestrjitte voldoen niet meer aan de eisen van deze tijd. Op den duur zouden deze vervangen moeten worden door huizen die beter passen bij de gewenste bevolkingsopbouw en die aan de dan geldende normen voldoen. Op het moment dat het schoolgebouw van “Mooitaki” aan vervanging of vernieuwing toe is, kan het verplaatsen van de school leiden tot ruimte voor de bouw van meer specifieke seniorenwoningen. Daarvoor zullen ook achter de ‘Martenaskoalle’ enkele verouderde bejaardenwoningen verwijderd dienen te worden. Ter plaatse van de huidige ‘bejaardenwoningen’ aan beide zijden van het stukje Terhornestrjitte, komend van de Van Aismawei, zouden dan starterswoningen kunnen worden gerealiseerd. Om meer ruimte te creëren voor nieuwe woningen op deze plaats, kan overwogen worden om dit stuk van de Terhornestrjitte weg te halen en te vervangen door een voet- en fietspad. De huizen aan beide zijden van dit pad krijgen dan iets meer ruimte. Aan de Terhornestrjitte kunnen dan ten behoeve van deze huizen parkeerplaatsen worden gerealiseerd. Voor de bereikbaarheid is dit stuk straat niet nodig.

Extra woningbouw in Bitgum en Ingelum komt daarnaast ook ten goede aan onze gezamenlijke voorzieningen en zal mogelijk ook tot doorstroming kunnen leiden in het woningbestand van de drie dorpen.

Groen: Starterswoningen

Blauw: Samenvoeging scholen

Rood: Seniorenwoningen/ Levensloopbestendig

Bereikbaarheid - Verkeer - Veiligheid Mobiliteit is essentieel voor goed wonen en leven in een dorp. De bereikbaarheid van werk en voorzieningen buiten het dorp moet goed zijn. Bitgummole ligt zeer gunstig ten opzichte van Leeuwarden, en de naburige dorpen. Met de aanleg van het Noordwesttangent verslechtert de bereikbaarheid van Menaam, het hoofddorp van de gemeente.

Dorpsvisie Bitgummole 2010 4

Het openbaar vervoer Naast de verbinding is een hoge ritfrequentie van de bussen erg belangrijk, dit bevordert het gebruik van het openbaar vervoer. De frequentie van buslijn 71 van en naar Leeuwarden-centrum en het station en Noordwest is goed te noemen. Het handhaven en in goede staat brengen en houden van de haltes in en buiten Bitgummole (aan Dyksterhuzen richting Leeuwarden) verdient aandacht. is niet rechtstreeks vanuit Bitgummole per bus bereikbaar. Er gaan nogal wat scholieren uit ons dorp in Sint Annaparochie naar de middelbare school. Voor hen zou een (winter)bus de uitkomst zijn. Onderzocht moet worden of lijn 70 door Bitgummole kan rijden.

De wegen De bereikbaarheid over de weg naar bovengenoemde plaatsen is goed. Het hoofdwegennet voldoet aan de wensen van de inwoners. Een aantal wegen in het dorp hebben een duidelijke functie als lokale doorgaande weg. Daardoor zijn deze wegen druk en worden ze ook gebruikt door veel groot en zwaar verkeer.

Voor fietsers zijn er in en buiten de bebouwde kom een aantal recreatieve fietspaden. In het dorp (30km gebied) wordt de rijbaan ook door fietsers gebruikt. In bochten en bij wegversmallingen voelt de fietser zich niet altijd veilig ten opzichte van de overige gemotoriseerde verkeersdeelnemers (in het bijzonder het zware verkeer). Buiten het dorp zijn er richting Marssum en Bitgum/Sint Annaparochie vrijliggende fietspaden naast de doorgaande weg. Deze moeten blijven bestaan. De aansluitingen van het fietspad op de doorgaande weg en oversteek naar fietspaden bij wegversmallingen is lastig. Naar Menaam is een fietspad gewenst naast de Menamer-/Bitgumerdyk om deze weg voor alle gebruikers veiliger te maken.

Voetpaden/trottoirs dienen breed genoeg te zijn (hierbij moet tevens rekening gehouden worden met wandelaars met begeleider of hulpmiddel) met goede op- en afritten bij het oversteken. Hier is de laatste jaren veel aandacht aan besteed met als resultaat een behoorlijke verbetering. Vervelend en letterlijk een ‘sta in de weg’ zijn op diverse plaatsen de palen voor straatverlichting, verkeersborden en parkeervoorzieningen die op ¾ of midden op het voetpad staan. Dit is een aandachtspunt voor de Gemeente. De straatverlichting is over het algemeen op de rijbaan gericht. Op brede stukken (onder andere langs het westelijk gedeelte van de J.H. van Aismawei en it Bosk) is dit te ver van het voetpad; in het donker is dit onveilig en vrouwonvriendelijk. Een mogelijkheid die onderzocht kan worden is het plaatsen van verlichting die op beweging reageert.

Veiligheid Bitgummole is ingericht als woongebied met een maximumsnelheid van 30km. Het is wenselijk dat verkeersdeelnemers zich ook aan deze maximumsnelheid houden. De snelheid en rijstijl van weggebruikers is evenzeer een kwestie van mentaliteit en handhaving als van aangebrachte technische hobbels en hindernissen. Een overdaad aan bochten, paaltjes en drempels geeft schijnveiligheid en vaak ergernis (soms zelfs agressie) bij verkeersdeelnemers en bewoners. Ook is er veel meer hinder van trillingen en geluid, vooral als zwaarder verkeer (bus-, vracht- en agrarisch verkeer) dit soort hindernissen passeert. Momenteel wordt onderzocht hoe deze hinder beperkt kan worden. Gevaarlijke situaties ontstaan tussen zwaar landbouwverkeer en wandelaars en/of fietsers. Bij het passeren doen zich soms zeer gevaarlijke situaties voor. Met het oog op de eventuele aanleg van het Noordwesttangent zou onderzocht moeten worden of het zware landbouwverkeer om het dorp heen geleid kan worden.

Dorpsvisie Bitgummole 2010 5

Buiten de bebouwde kom geldt nu nog een maximumsnelheid van 80 km. De wegen zijn daar met het huidige verkeer niet geschikt voor. Deze matig tot slecht onderhouden wegen hebben een beperkte breedte, gevaarlijke bochten en vaak smalle bermen met bomen. Daarnaast zijn er veel aanwonenden en perceelontsluitingen. In buurgemeenten geldt een maximumsnelheid van 60 km op de plattelandswegen. Het is logisch en wenselijk daarbij aan te sluiten. In het in 2009 vastgestelde Gemeentelijk Vervoers- en Verkeersplan wordt hier voor Menaldumadeel al van uit gegaan. De gemeente zal ook zorg moeten dragen voor goed onderhoud ten behoeve van de veiligheid.

NW tangent De plannen voor aanleg van het Noordwesttangent, een doorgaande weg van Stiens naar de Westergoawei (N383) hebben de gemoederen in ons dorp en omgeving enige jaren beziggehouden. Het uiteindelijk door Provinciale Staten gekozen (en in bestemmingsplannen verwerkte) tracé is niet het voorkeurstracé van de inwoners van Bitgummole en omstreken. De komst van de weg is voor Bitgummole en omstreken aanvaardbaar gemaakt door uitvoering op de minst bezwarende wijze voor bewoners, landschap en milieu. Uitgangspunt voor de besturen dorpsbelang van de drie dorpen en Marssum is dat het Noordwesttangent gerealiseerd wordt op de minst bezwarende wijze zoals in 2004/2005 door Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten werd besloten. Mocht de aanleg van het Noordwesttangent nog lang(er) gaan duren dan duldt de aanpassing van - en onderhoud aan o.a. de Ingelumerdyk, Dyksterhuzen (tot Marssum), de Langestraat en de Menamerdyk geen uitstel en zal eerder aangepakt moeten worden.

Bedrijvigheid Bitgummole heeft een aantal grotere bedrijven en midden- en kleinbedrijven binnen haar grenzen. Zo zijn er winkels, horecagelegenheden, loon-, transport- en autobedrijven, bouw- en onderhoudsbedrijven, alsmede bedrijven voor zakelijke, maatschappelijke en sociale dienstverlening. Ook voor uiterlijke verzorging kunnen de inwoners in het eigen dorp terecht. Een verscheidenheid aan ondernemingen die het dorp bedrijvigheid geven en die belangrijk zijn voor de werkgelegenheid in en rondom Bitgummole. Opvallend is het feit is dat er veel kleinschalige ondernemingen zijn. Alle bedrijven profiteren van de gunstige ligging ten opzichte van zowel de stad als de dorpen en het agrarische platteland rondom. Gebleken is dat er meer ondernemingslust leeft en dat er belangstelling bestaat voor gecombineerd relatief kleinschalig werken en wonen in Bitgummole. Hiervoor geschikte locaties kunnen in overleg met de bewoners bepaald worden. De gebouwen zullen de ’uitstraling’ van woningen moeten hebben en niet van bedrijven. Aanleg van groenvoorziening rondom de gebouwen moet verplicht gesteld worden. Dit zou kunnen passen in het aanzicht van Bitgummole, bijvoorbeeld vanaf het geplande Noordwesttangent van de richting Stiens. Ook zou gebruik gemaakt kunnen worden van vrijkomende grotere panden. Bundeling van belangen van bestaande bedrijven zou meer mogelijkheden kunnen bieden voor het verbeteren/ontwikkelen van bedrijfsmogelijkheden.

Voorzieningen Bitgummole heeft een apotheekhoudende huisarts; dit is een belangrijke voorziening in het dorp die behouden dient te worden. Tevens zijn er andere medische en sociale dienstverleners aanwezig.

Er zijn 2 basisscholen; De ‘Martenaskoalle’ voor het openbare basisonderwijs en ‘Mooitaki’ voor het christelijk onderwijs. Er is een peuterspeelzaal ‘De Krobbekoer’ en een kinderopvang ‘Het Kwetternest’ met buitenschoolse opvang. Tussen Bitgum en Bitgummole ligt een sportcomplex met meerdere velden en een kantine. De beide scholen hebben gezamenlijk een gymnastiekzaal, die in de avonduren eveneens

Dorpsvisie Bitgummole 2010 6 intensief door andere verenigingen gebruikt wordt. Ook is er een speeltuin, een ijsbaan en zijn er 2 jeu de boules banen in het dorp.

Bitgummole heeft een aantal winkels, waaronder een bakker, slager, textielwinkel, doe-het-zelf zaak, kapsalon en een garage. Deze bedrijven vervullen naast hun functionele rol ook een sociale rol in het dorp.

Ter vervanging van de bibliobus is sinds november 2009 ’De lytse bieb’ ondergebracht in de MartenasSkoalle, die twee dagdelen per week open is.

Er is een actieve protestants-kerkelijke gemeenschap in Bitgummole.

Zaalruimte voor vergaderingen, verenigingen en andere bijeenkomsten zijn er in Café-zalencentrum ‘Groot Terhorne’, Gemeenschapshuis ‘De Molewjuk’, Dorpshuis ‘Ons Huis’ en het ‘sportgebouw’.

Vrijwel alle genoemde voorzieningen zijn ook belangrijk voor de inwoners van Bitgum en Ingelum. Alle voorzieningen zijn op hun eigen wijze belangrijk en dragen bij aan de levendigheid van het dorp. Daarom is het ook van groot belang deze zoveel mogelijk te behouden. Dit kan bijvoorbeeld door bundeling van de krachten.

Een punt uit de dorpsvisie 1999 was de behoefte aan een supermarkt. Het is de vraag of deze wens nog actueel/haalbaar is. De nu in Bitgummole aanwezige voorzieningen staan vermeld in ‘Doarp&Sport’ en op de website.

Een idee dat de laatste jaren steeds vaker genoemd wordt, is een centrum met een multifunctioneel karakter. Hier kunnen beide basisscholen ieder met hun eigen identiteit een plek krijgen. Het belangrijkste doel is dat we kwalitatief goed onderwijs kunnen blijven bieden aan de jeugd in onze dorpen. Daarnaast zou het centrum, ook wel Brede School genoemd, op termijn onderdak moeten bieden aan verschillende andere functies gericht op jeugd zoals de peuterspeelzaal, de buitenschoolse opvang en de ‘Lytse Bieb’. De huisartsenpraktijk is zich aan het oriënteren op een nieuwe vestigingsplaats en de fysiotherapeut uit Menaam huurt een ruimte van de sportkantine aan It Bosk. Dit zijn allemaal functies die prima bij de brede school aan kunnen sluiten.

Zoals aangegeven vormen de beide basisscholen het hart van een dergelijk centrum. Het schoolgebouw van ‘Mooitaki’ is op termijn aan vervanging toe. Ook de ‘Martenaskoalle’ en het gymlokaal voldoen niet meer aan de huidige eisen. Verbouw en/of nieuwbouw op de locatie van de ‘Martenaskoalle’ zou een aantrekkelijke optie kunnen zijn. Het is daarbij van belang, dat zowel intern als extern voldoende ruimte voor de verschillende functies gecreëerd wordt. Denk bijvoorbeeld aan de huidige problematiek rond het parkeren en de verkeersveiligheid. Natuurlijk hangt veel van het bovengenoemde af van de wensen van de beide scholen en hun besturen.

Communicatie Doarp en Sport Voor de bewoners van Bitgum, Bitgummole en Ingelum wordt maandelijks de dorpskrant ‘Doarp en Sport’ uitgegeven door een zelfstandige redactie onder auspiciën van de drie Dorpsbelangen (Bitgum, Ingelum en Bitgummole). Het overgrote deel van de bevolking is abonnee. Daarmee is het bereik groot en speelt dit blad (naast de websites binnen de dorpen) een belangrijke rol (die wij graag willen behouden) in de communicatie naar de bewoners. De inhoud van ‘Doarp en Sport’ wordt in belangrijke mate bepaald door het nieuws van de plaatselijke verenigingen, particulieren die iets te vermelden hebben en redactionele bijdragen. Het blad wordt gefinancierd door advertentie- en abonnementsgelden.

Dorpsvisie Bitgummole 2010 7

Het bestuur van Pleatslik Belang Bitgummole zal nieuwe inwoners welkom heten en informatie geven over Bitgummole.

Website Pleatslik Belang Bitgummole heeft een eigen website, www.bitgummole.nl . Dit is een informatieve site over het dorp en de omgeving, voor inwoners en andere belangstellenden. Hierop staat een keur aan informatie over bijvoorbeeld de nieuwste ontwikkelingen die voor het dorp belangrijk zijn (bijv. aanleg en onderhoud van wegen), de cultuurhistorische fietsroute, het Pleatslik Belang, de dorpsvisie, verenigingen en bedrijven, woningbouw en de speeltuin. Daarnaast staan er foto’s en weetjes op de site. Het streven is om de website als communicatiemiddel breder inzetbaar te maken. De redactie wordt uitgebreid.

Verenigingen en stichtingen Bitgummole kent samen met Bitgum en Ingelum een bloeiend verenigingsleven. De verenigingen bestrijken een breed terrein op het gebied van sport (kaatsen, voetbal, volleybal, schaatsen, gymnastiek, bridge), cultuur (zang, muziek, toneel), vrijetijdsbesteding (Friese cultuur, dorpsgeschiedenis, feest) en andere maatschappelijke organisaties (vogelwacht, seniorensoos, EHBO, begrafenisvereniging). Rondom het sportgebeuren en het sportterrein speelt de ‘Stichting Beheerscommissie Sportcomplex it Bosk’ een belangrijke rol. En uiteraard is er Pleatslik Belang Bitgummole die de belangen van de inwoners van Bitgummole op verschillende fronten behartigt. Bij dit alles mag de ‘J.H. van Aismastichting’ niet vergeten worden. Deze stichting ondersteunt tegenwoordig verenigingen met geldelijke bijdragen en is beschermvrouwe van de kaatsvereniging ‘OKK’. Tevens geeft het haar naam aan het belangrijkste jaarlijkse evenement de ‘Van Aismadagen’. De verenigingen en stichtingen vinden onderdak voor hun activiteiten in het gemeenschapscentrum ‘De Molewjuk’, dorpshuis ‘Ons Huis’, het beeldbepalende café-zalencentrum ‘Groot Terhorne’, het bij de scholen behorende gymnastieklokaal en het sportcomplex met de sportkantine. Om in de toekomst gebruik te kunnen blijven maken van bovengenoemde voorzieningen is samenwerking van noodzakelijk belang.

De kerkelijke gemeente van de protestantse kerk vervult een belangrijke rol binnen het dorp. Zij wordt gevormd door inwoners uit Bitgum, Ingelum, Marssum en Bitgummole. De gemeente organiseert diverse kerkelijke en maatschappelijke activiteiten voor haar leden en voor de bewoners van de vier dorpen. Het kerkgebouw in Bitgummole is de voormalige Gereformeerde kerk, een rijksmonument uit het jaar 1925. Aan de ene kant staat de pastorie en aan de andere kant het gemeenschapscentrum ‘De Molewjuk’.

De meeste bovengenoemde activiteiten zijn mogelijk door de vele vrijwilligers en besturen (ook vrijwilligers) uit Bitgummole en de naburige dorpen.

Cultuur, Recreatie en Groen Cultuur, recreatie en groen zijn belangrijke pijlers voor een goed en prettig woonklimaat. Alle drie zijn in en rond Bitgummole in ruime mate aanwezig. Naast het behoud en het beter benutten ervan, is uitbreiding aan te bevelen om de recreatieve en toeristische mogelijkheden te versterken. De lokale economie heeft ook belang bij groei van het toerisme. Een goed en duurzaam groenbeleid en -beheer, betere en meer cultuurhistorische informatie en meer toegankelijkheid in de vorm van wandel- en fietspaden zijn hiervoor noodzakelijk.

Kaartje bij onderstaand stukje Door wegenaanleg worden recreatiemogelijkheden in de eigen omgeving wel beperkter.

Dorpsvisie Bitgummole 2010 8

Behoud en herstel van bestaande wandelpaden o.a. Swalkroute (Hogerhúsdyk, Nijlânsdyk, Tjessingawei, Jan Minnesreedsje) en het opnieuw aanleggen van het Langpaad (van Dyksterhuzen naar Ingelum) verdienen aandacht. Het voetpad van Langestraat via It String, Sikkemabuorren naar Lytsedyk is gedeeltelijk gerealiseerd. Eind 2009 is gestart met de realisatie van het pad tussen Sikkemabuorren en Lytsedyk. Een nieuw idee is een wandelpad om de ijsbaan. Het landelijke gebied tussen Bitgum en Bitgummole, waar het stinsterrein van ‘Groot Terhorne’ ligt, is interessant voor korte, recreatieve ommetjes. De voormalige vijver van de Roodbaardtuin, een rijkscultuurhistorisch monument, zou opgenomen kunnen worden in een nieuwe wandelroute, met behoud van het huidige landbouwgebruik. Opmerkelijk in dit gebied is het zichtbaar gebleven microreliëf in de vorm van inmiddels zeldzame kruinige akkers. Herintroductie van stinzenflora is de moeite waard. De plantenlijst van de tuin van ‘Groot Terhorne’ is nog te vinden bij Tresoar. In de onmiddellijke omgeving van Bitgummole zijn mogelijkheden voor kanovaart. De duiker onder de Menamerdyk in de Ingelumer- en Bitgumerfeart is daarvoor geschikt te maken. Daarlangs loopt de cultuurhistorische fietsroute die een omleiding verdient door de dorpskern van Bitgummole. Het caféterras en de warme bakker zijn geschikte pleisterplaatsen voor toeristen en passanten. Het is aan te bevelen om meer rustplaatsen met bankjes in en rondom het dorp te realiseren.

De cultuurhistorie van ons dorp moet onder de aandacht worden gebracht. Dit kan door het uitgeven van een folder die via de VVV beschikbaar is en die tevens in een schap bij de winkels kan liggen. Vermeldenswaard is het feit dat Bitgummole op de oudste kwelderwal van Westergo ligt (400 jaar v. Chr.). Archeologische vondsten, onder andere bij Dyksterhuzen, begin deze eeuw gedaan bij opgravingen in het tracé van het aan te leggen Noordwesttangent, kunnen worden tentoongesteld. Deze vondsten liggen nu ergens in een depot. Hetzelfde geldt voor de maquette van de state Groot Terhorne die opgeslagen is bij Tresoar.

Belangrijke cultuurhistorische bouwwerken en elementen zijn: • Oude Middelzeedijk (Dyksterhuzen, J.H. van Aismawei, It Bosk) • Oude dwarsdijk uit ca 1300 (Langestraat, Skrédyk) • Gereformeerde kerk, een Rijksmonument, bouwjaar 1925 • Hogerhuissteen • Gedenksteen Tetman en Jarich de Vries • Het Van Aismabeeld • Het Van Aismahuis en de oude locatie van de van Aismastate met ‘Oeptsgrêft’. • Het voormalig stinsterrein met vijver en pilaren (Demokrijt en Heraklijt) • De voormalige terp ‘Great Alsert’ waar nu de ijsbaan ligt. Meer informatie over bovenstaande is te vinden op de website en op de VVV-folder-in wording.

Door bezuinigingen is de jaarlijkse boomplantdag voor basisschoolkinderen uit de traditie verdwenen, waardoor de jeugd minder betrokken wordt bij haar groene omgeving. Het dorp zou zelf kansen en mogelijkheden kunnen onderzoeken om de jeugd er toch op een andere manier bij te betrekken. Gedacht kan worden aan herinrichting van de groene ruimte aan de Menamerdyk, eventueel in combinatie met het schoolplein en daardoor er een centrumfunctie te creëren. Een muziektent/cultuurpodium zou daar goed passen. Zou een schooltuin ook niet mogelijk zijn? Het biedt een mogelijkheid om bijvoorbeeld oude fruitrassen en vergeten groente- en landbouwgewassen weer onder de aandacht te brengen. Vroeger had Bitgummole een landbouwschool en zelfs een veiling. De herinnering aan de verdwenen molen zou in de vorm van een kunstwerk kunnen worden gegoten.

Dorpsvisie Bitgummole 2010 9

Pro memorie: (op het laatst in te vullen, ruimte voor houden) Dankwoordje vrijwilligers - werkgroepen - sponsoren - stuurgroep - deelnemers discussies vergaderingen - redactie/tekstverwerken - krakers van kritische noten - lay-out - fotografen - vertaler

Dorpsvisie Bitgummole 2010 10