\
Samsun'da Kök Boğum Nematodu (Heterodera ma no tu Cornu) Durumu Haydar İRTEL - gadrettin ERKIUÇ Tekin DİKER Tarım Bakanlığı'nm emirleriyle tün tarlalarında kök boğum nemato- Samsun'da kök boğum nematodu du dunun tevlit ettiği urlara rastlanma rumu Aralık 1951 son haftasiyle mış ise de sebze bahçelerinde fazla Ocak 1952 ilk haftası arasında tara miktarda bulunduğu kaydedilmekte fımızdan tetkik edilmiş, hu arada dir. Çok umumi mahiyette olan bu Samsun Merkezi, Bafra, Alaçam, raporda Bafra, Alaçam ve Terme il Çarşamba ve Terme ilçelerinde ge çeleri dahilinde hangi köy veya semt rekli incelemeler yapılmıştır. te kök boğum nematodu ile karşıla şıldığı işaretlenmiştir. Genel durum: Ayrıca yine kayıtların tetkikin Samsun Mücadele Istasyonu'rida den ve alâkalı teknik elemanların ifa mevcut kayıtlara göre kök boğum delerinden anlaşıldığına göre enfes- nematodu mevcudiyetinin ilk defa tasyonun en fazla kesafeti Samsun Samsun merkezinde ve 1934 yılında Merkez ilcesindedir. Söğütlü bahçe tesbit edildiği anlaşılmaktadır. Bun leri, Asarağaç köyünün kirazlık mev dan sonra muhtelif mütehassıslar ta kileri ve Samsun'un güney batısında rafından yapılan incelemelerde: Deveefye ait meyva bahçesi, Sam A) Samsun merkeziyle merkez sun batısında Fener semti, doğusun ilçenin Teke, Asarağaç, Teknepına- da Darbent semti birer inkişaf mer rı, Çinek Çiftliği, Gerçeme ve Balaç kezi halindedirler. köylerinde; B) Yine Merkezin Taflan Buca Civar il ve ilçelerde; Giresun ğının Merkez ve Muşta (Dereköy) Bahçe Kültürleri İstasyonu Trab de; zon'un sahil kısımları ve 11 fidanlığa C) Çarşamba ilçesinin Hamzalı, Niksar İlçesinin Öhtap köyünden Dikıbıyık ye Karabük köylerinde; itibaren Erbaa ve Reşadiye şoseleri D) Tekin DİKER ve Saim AK- istikametlerinin kök boğum nemato DOĞAiN'ın tetkiklerine göre Bafra du ile bulaşık olduğu kayıtlardan an Merfcezinin bir söbze bahçesinde gö laşılmaktadır. rüldüğü anlaşılmaktadır. Keza Samsun bölgesinde kök bo Bundan başka Saim AKDO- ğum nematoduna karşı en hassas o- ĞAN'm 23/X/1948 tarihli raporunda lan başlıca iktisadi mahsullerin doma Alaçam'dan Terme'ye kadar bütün tes, patlıcan, turp, ıspanak, havuç, sahil bölgesinde pancar ziraati yapıl marul, pancar, pazı, bamya, dut, şef dığı takdirde mahsulün tehlike altı tali, incir, semizotu ve tütün olduğu; na girebileceği, zira her ne kadar tü lahana, pırasa ve mısır'm mukavim-
45 ce bulunduğu; buna mukaibil buğday, halar sebze bahçeleri, fidelikler ve arpa, çavdar, kuşkonmaz ve soğanda tütün tarlaları olduğundan tetkikle hiç rastlanılmadığı kaydedilmektedir. rimizde bu gibi araziye hususi bir ehemmiyet verilmiştir. İncelenen ara .• Yapılan incelemeler ve netice zinin köy isimleri aşağıda keydedil- leri • mektedir. Bunlardan her birinin 1-2 Kök boğum nematodu (Hetero- bahçesinde asgari 100 - 150 hassas dera marioni Cornu) için en uygun mahsul ve nebat kökü çıkarılarak in araştırma meVsimi ağustos ortasın celenmiş ayrıca (X) işaretli köyle dan eylül sonuna kadar olan devre rin aynı bahçelerinden toprak numu dir. Bu itibarla aralık ayı sonuna neleri de mikroskopik muayeneye rastlıyan tetkikler esnasında mevsim tlâlbi tutulmuştur. (XX) işaretliler çok gecikmiş, mahsulün büyük bir aynı bahçeden iki toprak numunesi kısmı toplanmış, yabani otların çoğu alındığını, (XXX) işaretliler ise ci kurumuş ve tarlada kalan enkazın vardaki müteaddit bahçelerden alı kökleri de çürümeye başlamış idi. nan toprak numunelerinin karıştırı Buna rağmen gerek tarladaki incele larak etüdedildiğini göstermektedir.. meler, gerekse " alınan toprak numu Tetkike tâbi tutulan köyler : nelerinin mikroskopik muayenele ri kök boğum nematodu mevcudiye Bafra'da : tine ait oldukça kesin bir fikir edin 1 — Merkez sebze bahçeleri (XXX) ;• meğe kâfi gelmiştir. 2 — Güneyde ; Dedeli
46 Pancar, tütün, lahana, pırasa, mısır etmektedir. Keza Samsun'un, nema- v.s. kökleri dikkatle incelenmiş ve todlu sahalarında şimdiye kadar hiçbir tarafta ve hiçbir mahsulde üzerinde bir. mütalâa serdedilmemiş kök boğum nematodu arazına rast olan kerevizlerin kök boğum nemato lanmamıştır. Alman toprak numune duna karşı en hassası nebatlardan bi lerinin hepsinde de çeşitli nematod- ri olduğu, anlaşılmıştır. Sökülen mü lar ve bilhassa Dorylaimus sp., Dity- teaddit kereviz köklerinin hemen lenchus sp,, Diplogaster sp. v.s. bu hepsinin müstevli halde ve nohut bü lunmuş ise de Heterodera marioni'- yüklüğüne kadar varan kök boğum ye tesadüf edilmemiştir. nematodlu urları bulunduğu, buna mukabil mevsim icabı patlıcan, biber, Alaçam'da : ıspanak v.s. gibi hassas nebatların Bu ilçenin Çorak köy (X) ; Ke köklerindeki urların çok daha mah mal Kitaplı Çiftliği (X), Etyemez dut sayıda ve çürümeye yüz tutmuş (X) köyleri tetkika tâbi tutulmuş, bulunduğu görülmüştür. Fener sem yukardaki mahsullerden mevcut tinde geçen sene istasyonca yapılan olanların. köklerinde kök boğum ne mücadele tecrübelerinde D. D. tat matodu arazı görülmemiş, alman bik edilmiş, parselde de kök boğum toprak numunelerine mikroskopik nematoduna tesadüf edilmemiştir. muayenesinde de Hetoredera mario- ni'ye tesadüf edilmemiştir. Çarşamba ve Terme'de durum : Samsunu Merkezinde durum : Evvelce kök boğum nematodu tesfoit edilmiş sahalar dışında Ter Batıda Engiz'den doğuda Çar meye kadar, Terme merkezi ve Ter şamba'nın Dikbıyık köyüne kadar me'nin Karagucak köyü sebze bahçe hemen bütün sahil arazisinin bulaşık lerinde yapılan incelemelerde kök olduğu öğrenilmiş, bu bölgede Sam boğum nematodu arazına tesadüf sun'un hemen batısındaki Fener ve edilmemiştir. doğusundaki Derbent sebze bahçele ri ve tütün tarlalarında yapılan ince Netice : lemelerle iktifa edilmiştir- Her iki 1— Samsun'un Bafra hududun semtte de çeşitli sebzelerde ehemmi daki Engiz deresinden Çarşamba' yetli surette kök boğum nematoduna nın batısında Dikbıyık köyüne kadar tesadüf edildiğinden müşahedeleri bütün sahil bölgesini ve hiç bir mü miz evvelce tetkikler yapmış olan mü cadele yapılmadığına göre evvelce tehassıslarımızın mütalâalarını teyid- kök boğum nematodu bulunmuş ci etmiştir. Ancak mukavimce olarak var köy ve semtleri bulaşık olarak mütalâa edilmiş olan lahanaların kabul etmek icalbeder. köklerinde de iri ve ehemmiyetli kök boğum nematodu urlarına tesadüf 2 — Çarşamba'nın Dikbıyık kö edildiğinden bunların da hassas mah yünden itibaren doğuya doğru Ter suller arasında mütalâa edilmesi icap- me'ye kadar ve Terme ücesini tama-
47 men ihtiva eden arazinin şimdilik te masına rağmen D. D. ve emsali top miz addedilmesi gerekir, rak fümügantlariyle esaslı surette mücadeleye geçilmesi gerekmektedir. 3 — Alaçam'da da keza kök bo ğum nematoduna rastlanılmadığın Şeker fabrikasına dair düşün dan buranın ıda şimdilik tamamen te celer: miz olarak mütalâa edilmesi icabe- Öğrenildiğine göre Bafra'da ku der. rulması düşünülen şeker fabrikası 4 — Bafra'nın merkez bahçeleri ufak kapasiteli olacaktır. Ekim saha nin birinde 1948 ilkbaharında kök sı yalnız Bafra ve Alaçam ilçeleri boğum nematodu bulunduğu görül arazisine inhisar edecek ve halen müştür. Bu defaki tetkikler sırasın kök boğum nematodu ile bulaşık ol- da her ne kadar ibu zararlıya tesadüf mıyan Vezirköprü ilçesinin Kızılır- edilmemiş ise de Bafra'da bu ve bu mak'a yakın bâzı tarlalarını da içine na benzer zayıf ve mahdut bulaşık alacaktır. Bu durum karşısında fab sahaların mevcut olması mümkün rika için nematod bakımından ancak dür. Bununla bareber buıgün için yay Bafra merkezinin sebze bahçeleriyle gın bir [bulaşık durum bahis mevzuu bilhassa Samsun ve civarından ve değüdir. hattâ Çarşamba'dan getirilen sebze ve tütün fideleri endişeyi muciptir. Nematodlu sahalarda bulunan Blı sebeple kanaatimizce her şeyden bahçe sahipleri kök boğum nematodu evvel karantina nizamlarına sıkı ria zararından şimdiye kadar pek şikâ yet etmek ve sonradan her hangi bir yetçi değildir. Ayrıca kısmen bula bulaşma takdirinde tarla temizlenin şık olan Adapazarı bölgesinde Şeker ceye kadar kesin kültürel ve kimye Şirketinin yeni bir şeker fabrikası vi mücadele tedbirleri almak şartiy- koirmak teşebbüsünde bulunması, le Bafra'da bir şeker fabrikası kuru labilir. Diğer taraftan pancar ziraa- kök boğum nematodunun memleke ti kıştan evvel toprağın işlenmesini, timiz pancar bölgelerinde halen va keza ilkbaharda mümkün olduğu him zararlar yapacak kadar inkişaf kadar toprağın erken hazırlanması edememekte olduğu fikrini vermek nı icabettirdiğine göre de taban, su tedir. Bununla beraber zararlıyı te yunun kışın hemen toprak sathında miz bölgelere bulaştırmamak ve bu olduğu Bafra ve Alaçam'ın birçok laşık sahalarda da zarara meydan arazisinin bir kere de salahiyetli bir vermemek lâzımdır. Fikrimizce kül ıslah ve yetiştirme mütehassısına türel tedbirler, karantina nizamları tetkik ettirilmesinin nematod mesele na riayet edilmekle beraber zararlı si kadar mühim olduğu düşüncesin nın gözüktüğü yerlerde masraflı ol deyiz.
48 I A report on the situation of Koot beet, cabbage, . purslane, garden Knot - eel worm (Heterodera marioni orache, Hibiscus eseulentus, Mulber- Cornu) in-the province of Samsun. ry, peach and fig that had been known in Turkey susceptible to root knot eel worm, the artichocke in S u m m a r y Samsun province was f ound the most susceptible one of ali. The investigations on the same were carried on by the writers du- There was no sign of symptoms ring the last week of December 1951 coused by root knot worm in the ex- and the finst wee'k of January 1952 perimental plots treated with DD So- il fumigant in 1950 by the expeıi- The areas Central Samsun it- mental station in Samsun. self and those in the districts of Baf ra, Alaçam, Çarşamba and Terme In accordance with the inspec- were inspeoted. tion of the roots of plants and the samples of soil taken, the areas that A large number of roots of the were found infested with the pest harvested toibacco, vegetables also and those that had previously been of some fruit trees was investigated. reported in the neighboring pro- From the various vegetables, vinces are toeing noted. crops anıd fruit - trees such as toma- In the samples of soil some spe- to, obergine, radish, spinach, carrot, cimens of other nematodes mainly lettuce, artichocke, beertroot, sugar- Dorylaimus sp., Ditylenchus sp'., Dip logaster sp. ete. were also found.
49