Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk
Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk
Vastgesteld door de Bestuurlijke Stuurgroep Afsluitdijk
april 2015
Inhoudsopgave
1.4 1.3 1.2 3.5 3.4 3.3 3.2 3.1 3. 2.1 2. 1.1 1. Leeswijzer Beleidskader Totstandkoming enstatus Samenvatting 3.4.2 3.4.1 Verbindingslijn tussen tweekusten 3.3.5 3.3.4 3.3.3 3.3.2 3.3.1 De Afsluitdijkinhetwaterlandschap 3.2.2 3.2.1 Veranderingen sinds1932 3.1.6 3.1.5 3.1.4 3.1.3 3.1.2 3.1.1 De Afsluitdijkalswaterbouwkundigicoon 2.1.2 2.1.1 Tracé Opgave voorhetMasterplanBeeldkwaliteit Ruimtelijke analysevandeAfsluitdijk De aanlegvandeAfsluitdijk Inleiding Knooppunten enlandhoofden Kusten De dijkvanuitdevaarroutes Dijk alsfietsroute Dijk alsautoroute Dijk alsecologischeverbinding Dijk tussenzeeenmeer Veranderingen gebouwenenobjecten Veranderingen dijkprofiel Militair verdedigingswerk Monumentale waarde sluizenenbouwwerken Monumentale waarde ensembles Monumentale waarde dijkprofiel Monumentale waarde tracé Culturele betekenis Spuisluizen enschutsluizen Dijkprofiel
25 15 09 58 13 11 11 71 46 36 25 15 60 58 56 54 50 49 46 40 36 34 30 30 29 26 25 20 16 9
5 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | inhoudsopgave 6 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Inhoudsopgave
6.4
6.3 6.2 6.1 6. 5.2 5.1 5. 4.1 4. 5.3 4.2 5.4
6.4.5 6.4.4 6.4.3 6.4.2 6.3.5 6.3.4 6.3.3 6.3.2 6.2.4 6.2.3 6.2.2 6.1.5 6.1.4 6.1.3 6.1.2 4.2.3 4.2.2 Den Oever 6 Spuisluizen Bebouwingsregels 6 Dijk Ambities ruimtelijkekwaliteitinvijfthema’s Visie Maatregelen waterveiligheidenwaterafvoer De partituur:samenspelvanbehoudenvernieuwing Regionale ambities Richtlijnen ruimtelijkekwaliteit 4 6 6 Vormgevingsprincipes enstreefbeelden Visie enrichtlijnen Toekomstige maatregelen enambities .4.1 .3.1 .2.1 .1.1 .2.1 Streefbeeld Uitwerkingen Vormgevingsprincipes Kernkwaliteiten Streefbeeld Uitwerkingen Vormgevingsprincipes Kernkwaliteiten Uitwerkingen Vormgevingsprincipes Kernkwaliteiten Streefbeeld Uitwerkingen Vormgevingsprincipes Kernkwaliteiten De Afsluitdijkalstoeristischetrekker Building withNature enEcologisch herstelrond deAfsluitdijk
Opgave Opgave Opgave Opgave De duurzameAfsluitdijk 105 173 151 129 107 100 102 93 190 180 176 175 174 170 159 154 153 152 138 132 131 130 126 117 110 109 108 73 93 95 73 79 86 83 80
6.7.5 6.7.4 6.7.3
Colofon Literatuurlijst 6.9 6.8 6.7 6.6 6.5 6.9.3 6.9.2 6.8.5 6.8.4 6.8.3 6.8.2 Streefbeeld Uitwerkingen Vormgevingsprincipes 6.7.2 6.6.5 6.6.4 6.6.3 6.6.2 6.5.5 6.5.4 6.5.3 6.5.2 6. Windenergie 6 Friese kust Kornwerderzand Breezanddijk 6 Monument 6 6 .8.1 .7.1 .6.1 .5.1 9.1 Vormgevingsprincipes Kernkwaliteiten Streefbeeld Uitwerkingen Vormgevingsprincipes Kernkwaliteiten Kernkwaliteiten Streefbeeld Uitwerkingen Vormgevingsprincipes Kernkwaliteiten Streefbeeld Uitwerkingen Vormgevingsprincipes Kernkwaliteiten Opgave Opgave Opgave Opgave Opgave 265 257 247 219 207 193 262 254 204 260 259 258 251 250 249 248 244 228 222 221 220 216 214 210 209 208 198 196 195 194
7 Masterplan beeldkwaliteit Afsluitdijk | Inhoudsopgave 8 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 1 Wieringen Wieringermeerpolder Den Oever Waddenzee Monument plangebied Breezanddijk IJsselmeer Kornwerderzand Friese Kust Harlingen Zurich Plangebied Plangebied Streefbeelden dienenookterinspiratieengeveneen kelingsrichting vanuit ruimtelijke kwaliteit in beeld brengen. uitwerkingen enstreefbeelden dieeenmogelijkeontwik- worden (ruimtelijkerichtlijnenenvormgevingsprincipes) ders waaraantoekomstigemaatregelen getoetstkunnen Daarbij wordt onderscheidgemaaktinderuimtelijkeka- maatregelen eninitiatievenoprond deAfsluitdijk. de gewensteruimtelijkekwaliteitisvantoekomstige In ditMasterplanBeeldkwaliteitwordt beschreven wat niet bekendzijn. van toepassingvoorruimtelijkeontwikkelingendienunog rijksopgave voorwaterveiligheidenwaterafvoer)isook daarmee eenbredere scopedanhetProject Afsluitdijk(de Structuurvisie Toekomst Afsluitdijk.DitMasterplan heeft Afsluitdijk op.Deafsprakendaarover zijnvastgelegdinde rijk enregio gezamenlijkeen MasterplanBeeldkwaliteit de Afsluitdijkalsgeheelgoedwordt afgewogenstellen aan maatregelen enprojecten deruimtelijkekwaliteitvan worden uitgevoerd. Omteborgendatindezeveelheid voer aanhakenenzullendeelsalsafzonderlijkeprojecten ring vanderijksopgavevoorwaterveiligheidenwateraf- en recreatie openrond dedijkkunnendeelsbijuitvoe- gericht zijnophetverbeteren vanduurzaamheid,natuur wordt versterkt.Deambities vanderegionale partijen,die geven datdeuniekeruimtelijkekwaliteitvanAfsluitdijk Afsluitdijk voorwaterveiligheidenwaterafvoerzovormte Het isdeambitievanhetRijkomverbetering Beeldkwaliteit 1.1 OpgavevoorhetMasterplan Inleiding hoofdstuk 1 versterkt worden. landschappelijke karakteristiek vandeAfsluitdijkerdoor elkaar koppelen,zodanigdatde icoonwaarde ende kundige opgaveendekansrijkeregionale ambitiesaan moet worden opgebouwd.Dievisiemoetdewaterbouw- visie opdeAfsluitdijkenhetplangebieddaaromheen begeeft enwaarbinneneenbreed gedragenruimtelijke het speelveldwaarop hetMasterplanBeeldkwaliteitzich Deze vijfthema’s vormenalshetware dehoekpuntenvan ontwikkelen. • DekansomdeAfsluitdijktottoeristischetrekker te • Conditiesvoorecologischeontwikkeling • Kansenvoorduurzaamheid • Deuniekebelevingvanhetwaterlandschap van deNederlandsewaterbouw • Demonumentalewaarde vandeAfsluitdijkalsicoon vijf invalshoeken,dieelkaarkunnenversterken: bij derealisatie vandemaatregelen. Hetgaathierbijom er binnendevastgelegdekadersruimtezijnvoorinnovatie kunnen immersnualworden voorzien.Bovendienmoet voldoende vrijheidlaten.Nietalletoekomstigeinitiatieven voor ruimtelijkekwaliteitteborgenenmoettegelijkook geven omdeverantwoordelijkheid vandeoverheden Het MasterplanBeeldkwaliteitmoetvoldoenderichting wenkend perspectiefvoordelangere termijn.
9 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 1 10 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 1 Beleidskader van plannenenmaatregelen. Zijziendeuitwerkingenen voor ruimtelijkekwaliteittehanteren bijdeuitwerking (paragraaf6.9.3.)alstoetskader 6.8.3.) enWindparken werderzand (paragraaf6.7.3.),FrieseKust (paragraaf 6.5.3.),Breezanddijk- (paragraaf6.6.3.),Korn 6.3.3.), DenOever(paragraaf6.4.3.),hetMonument wingsregels (paragraaf6.2.3.),despuisluizen geformuleerd voordedijk(paragraaf6.1.3.),bebou- (hoofdstuk 5)endevormgevingsprincipeszoalsdiezijn de intentieomvisieenrichtlijnenruimtelijkekwaliteit betrokken partijen.Rijkenregionale overhedenhebben doorwerking vindtplaatsindegeëigendeplannenvan en daarom opzichzelfnietjuridischbindend.Deformele Het MasterplanBeeldkwaliteitisgeenwettelijkinstrument heeft hierbijdeBestuurlijkeStuurgroep geadviseerd. een bestuurlijkeafspraak.HetKwaliteitsteamAfsluitdijk Masterplan Beeldkwaliteitheeftdaarmeedestatusvan voor hetMasterplanBeeldkwaliteitensteltditvast.Het waterschappen zijnvertegenwoordigd, isopdrachtgever waarin hetrijkendebetrokken gemeenten,provincies en liteit Afsluitdijk.DeBestuurlijkeStuurgroep Afsluitdijk, tot hetvoorliggende(definitieve)MasterplanBeeldkwa- betrokken overhedenenstakeholders verder ontwikkeld lopig Masterplanisinintensievewisselwerkingmetde de positioneringvanregionale ambities.Hetvoor van dewaterbouwkundigevariantenhetrijkenvoor Masterplan vormdeeenruimtelijkkadervoordekeuze kwaliteit vastgesteld(november2013).HetVoorlopig regionale overhedenhetVoorlopig Masterplan Beeld- liseerd. Bijdestartvan planuitwerking hebbenrijken Het MasterplanBeeldkwaliteitisintweestappengerea - 1.2 Totstandkoming enstatus - Afsluitdijk gezienbeeldbepalend zijnvoordebelevingvan grootschalige windenergie.Omdatwindparkenvanafde bied tenzuidenvandeAfsluitdijk aanalsgeschiktvoor oplandwijsteenge- De StructuurvisieWindenergie dorpsezicht. plex KornwerderzandisaangewezenalsBeschermd 1988 aangewezenalsRijksmonumenten.Hetsluiscom- objecten opdeAfsluitdijkzijninMonumentenwetvan vandeAfsluitdijk.Een aantalstructurenvernieuwing en ErfgoedenRuimtevormteenrijkskadervoor de De Visie bovendien Vogel- enHabitatRichtlijngebied. Makkumer Noordwaard enhetaangrenzende waterzijn IJsselmeer isaangewezenalsNatura2000gebied.De het Besluitalgemeneregels ruimtelijkeordening. Ookhet Natura 2000gebiedenkentbeschermingopgrond van De Waddenzee isaangewezenalsWerelderfgoed enals Masterplan Beeldkwaliteit. vinciaal engemeentelijkbeleidisuitgangspuntvoorhet de voorgenomendijkversterkinginDenOever. Ookpro- Waddenzee, opLanden deStructuurvisieWindenergie rekening houdenmetbeleid voorhetIJsselmeerende Afsluitdijk moethetMasterplanBeeldkwaliteitondermeer stuursovereenkomst overde StructuurvisieToekomst Naast debeleidsafsprakendiezijngemaaktinBe- 1.3 Beleidskader windmolens nabijdeAfsluitdijkwordt gekozen. zullen worden uitgevoerd enooknietoferwelvoor plan gaatnietoverdevraagwelkeprojecten welofniet daarbij alsbron vanideeën enterinspiratie.Hetmaster streefbeelden, dieinhetMasterplan zijnopgenomen, - relatie tussenwindparken en deAfsluitdijk. liteit principesgeschetstvoordegewensteruimtelijke het waterlandschapworden inditMasterplanBeeldkwa-
11 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 1 12 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 1 Schootvelden Rijksmonumenten beschermd gezichtbeschermd Schootvelden Rijksmonumenten Schootvelden Rijksmonumenten beschermd gezichtbeschermd Schootvelden Rijksmonumenten de Afsluitdijkalsgeheel,diegebaseerd isopdeaankno- Deze visiewordt geconcretiseerd ineen‘partituur’ voor waterbouwkundig icoonvande 21steeeuwtemaken. tegie beschreven omvandeAfsluitdijkeenvernieuwd In Hoofdstuk5‘Visie enrichtlijnen’wordt destra- opLand. legd indeStructuurvisieWind Voor windenergiewordt uitgegaanvanhetgeenisvastge- projecten enambitiesdieopditmomentbekendzijn. en waterafvoerdoorhetbeschrijvenvanderegionale beschrijving vandeoplossingsruimtevoorwaterveiligheid nieuwing vandeAfsluitdijkinbeeldgebracht,dooreen ambities’ worden deeisenenwensenvoorver In Hoofdstuk4‘Toekomstige maatregelen en vormgeving vannieuweontwikkelingen. vormgeving vandetoekomstigeversterkingenvoor Deze analyseleidttotaanknopingspuntenvoorde aspecten afbreuk doenaan diekwaliteiten. merken dewaarde vande Afsluitdijkbepalenenwelke Afsluitdijk geanalyseerd en wordt benoemdwelkeken- Afsluitdijk’ worden deruimtelijkekwaliteiten vande In Hoofdstuk3‘Ruimtelijkeanalysevande van despuisluizenenschutssluizenworden beschreven. sitie vanhetdijktracéendeopbouwdijkprofiel en de Afsluitdijkalswaterstaatswerkgeïntroduceerd: depo- In Hoofdstuk2‘DeaanlegvandeAfsluitdijk’wordt bouwd. Het MasterplanBeeldkwaliteitAfsluitdijkisalsvolgtopge- 1.4 Leeswijzer - voor ruimtelijkekwaliteitbijnieuweontwikkelingen. richtlijnen zijnrichtinggevendendienenalstoetsingskader werken, knooppuntenenbouwwerken.Dezeruimtelijke ruimtelijke kwaliteit voor de vormgeving van de dijk, kunst- Deze partituurwordt verder uitgewerktnaarrichtlijnen kunnen worden. eenheid gewenstisenwaarverschillengearticuleerd pingspunten uitderuimtelijkeanalyseenlaatzienwaar voor detoekomstigeruimtelijkekwaliteit. bron vanideeënenterinspiratie streefbeelden geschetst bij ontwikkelingendienunognietbekendzijnworden als krijgen. OmdathetMasterplanooktoepasbaarmoetzijn ontwikkelingen opbasisvandieprincipesvormkunnen kingen inbeeldgebrachthoenieuwemaatregelen en vormgevingsprincipes. Vervolgens wordt met uitwer ruimtelijke richtlijnenvertaaldworden inrichtinggevende deelgebieden vandeAfsluitdijkinbeeldgebrachthoe beelden’ wordt voordeverschillende onderdelen en In Hoofdstuk6‘Vormgevingsprincipes enstreef - -
13 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 1 14 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 2 der Ham) (uit: Verover mij datland,W. van van deZuiderzee oorspronkelijke geulenpatroon Aanleg Afsluitdijk,haaksophet De aanlegvandeAfsluitdijk hoofdstuk 2 Kornwerderzand eenknikindedijkgemaakt. de diepstegeulloodrecht tekunnenkruisenwerd erbij de sluizenvanKornwerderzandtebeperken.Omdaarbij Waddenzee inteleggen,omdaardoor degetijdeslagbij de wensomAfsluitdijkzovermogelijknoordelijk de Friese kust.Bepalendvoordekeuzevanhettracéwas naar de De Afsluitdijkiseenrechte lijnvanafWieringen de spuisluizen. voor hetwatervanIJsselmeernaardeWaddenzee bij voor descheepvaartbijschutsluizenenafvoerkokers Den OeverenKornwerderzand.Hierliggenverbindingen twee sluiscomplexenaandeuiteindenvanAfsluitdijk: De verbindingentussendetweewateren liggenbijde vloed, enhetzoete,stagnanteIJsselmeer. tussen tweewateren: dezoute Waddenzee, meteben een primaire waterkeringin dekustlijnenscheiding vandaag vormtdeAfsluitdijk,een32kilometerlangedam, de dijknieuwlandtekunnenmaken.Tot opdedagvan se kustlijnteverkortenenomindegetemdezeeachter was om,vanuithetoogpuntvanveiligheid,deNederland- plan vaningenieurLelyuit1891.Hetdoeldeaanleg De Afsluitdijkwerd in1932 aangelegdopbasisvanhet 2.1 Tracé Kaarsrecht tracébuigtalleenvoordediepste geul IJsselmeer Compartimentering eninpoldering
15 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 2 16 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 2 van dedamopNAP+7.80meter. NAP +5meterhoogenislagerdandedoorgaandekruin ring rond devoorhaven.Dewaterkeringisdaarongeveer Ter hoogtevandeschutsluizenloopt primaire waterke- de stortbermgeregeld aangevuld. hoogte doorgetrokken. Inhetkadervanonderhoudwordt 1953 isdebekledingvanhetbuitentaludtotgrotere enkele decimetersverhoogd.Nadestormvanfebruari De kruinvandedijkisinhetkaderonderhoud nauwelijks aangepast. Afsluitdijk in1932ishetprofiel vandewaterkeringzelf keileem diezorgtvoorstabilitieit.Sindsdeaanlegvan vangebiedeigen Inventief isdetoepassingvaneenkern een steilbinnentaludensmallelegekruin. andere dijkenvanhetZuiderzeeproject: flauwbuitentalud, de vormvaneenklassiekeHollandsezeedijk,netals Afsluitdijk defunctieheeftvaneendamhetprofiel Noord-Holland verbindt,onderdeel vandeA7.Hoewel ongeveer NAP+4meterderijkswegdieFrieslanden deze ‘tuimelkade’ligtaandekantvanhetIJsselmeerop is eenlaaggebiedseigenkeileemaangebracht.Achter 7.80 meter. Om hetbuitentaludvandedijkteversterken waterkering meteenkruinhoogtevanongeveerNAP+ breed. Aandekantvan Waddenzee ligtdefeitelijke Het dijkprofiel vandeAfsluitdijk isongeveer90meter 2.1.1 Dijkprofiel Representatief dijkprofiel Profiel metbeteugelingsdamAfsluitdijk(uit:Dijken,T. Huidema) Profiel Noordoostpolderdijk (uit:Dijken,T. Huidema) Kenmerkend zeedijk-profiel met sober eninventief materiaalgebruik Doorsnede representatief huidigprofiel Doorsnede gemiddeldoorspronkelijke profiel tijdensaanleg1927-1932(bron: Nieuwlandarchief) Doorsnede tussen Kornwerderzand-FrieseKust(traject metkruinverhoging) Doorsnede tussenKornwerderzand-FrieseKust(trajectzonderkruinverhoging)
17 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 2 18 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 2 Huidig profiel Afsluitdijk stortsteen basaltzuilen basaltzuilen metgras gras asfalt gras basaltzuilen stortsteen Waterkering tussen Kornwerderzand enFrieseKust:overgang vankruinop+7.50mNAPnaar kruinop+9.50mNAP Waterkering rond voorhavenop+5meterNAP
19 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 2 20 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 2 Oever slechtséén. verwacht, werden tweesluiskolkengemaakt;bijDen derzand, waardestijdsdemeeste scheepvaartwerd dammen dubbelgebruiktkondenworden. BijKornwer men vandespuisluizenaangesitueerd, waardoor deze De schutsluizenzijnopbeidelocatiestegendestrekdam- kan worden gespuidaanzienlijkkorterworden. zal indetoekomstperiodewaarinerondervrijverval per etmaalmogelijk.Doordeverwachtezeespiegelstijging de sluizenopentezetten.Ditisnugemiddeld6tot8uur onder vrijvervalworden gespuiddoordehefdeuren van de Waddenzee lagerisdandatvanhetIJsselmeerkaner bij eben+0.80NAPvloed.Wanneer hetwaterpeilvan Het peilvandeWaddenzee fluctueerttussen-0.80NAP het peilmetmaximaalenkeledecimeters. peilbeheer besloten,meteenverhogingenverlagingvan het kadervanDeltaprogramma istoteenmeerflexibel IJsselmeer -0.20NAPenhetwinterpeilis-0.40NAP. In Volgens hethuidigepeilbesluitiszomerpeilvan dubbele rijhefdeuren dedoorstroom vanwatergeregeld. hebben 2x5spuikokers.Indezekokerswordt meteen 3x5 spuikokersendeLorentzsluizen bijKornwerderzand en Waddenzee. DeStevinsluizenbijDenOeverhebben zen voordoorgangvandescheepvaarttussenIJsselmeer geld. Naastdezespuisluiscomplexenliggendeschutslui- Den OeverendeLorenzsluizen inKornwerderzandgere- Het peilinhetIJsselmeerwordt metdeStevinsluizente 2.1.2 Spuisluizenenschutsluizen - Schutsluis Sluisdeur spuisluizen Peilverschillen bijdeSpuisluizen de bruggen. bediening vanzoweldespuisluizenalsschutsluizenen plaatst. Dezetorens worden tegenwoordig gebruiktvoor sluiswachterstorens dienaast deschutsluizenwerden ge- locaties overgenomendoordrieverdiepingen hoge paratuur. Inde jaren negentigisdebedieningopbeide huisje annexdouanekantoormetdaarindebedieningsap- ontwierp architect Roosenburg eenkleinsluiswachters- Den OeverentussendesluiskolkeninKornwerderzand selmeer geslotenkondenworden. Naastdesluiskolkin deuren diezowelrichtingWaddenzee alsrichtingIJs- Alle sluiskolkenwerden voorzien vandriedubbelerijen Waddenzee Spuisluizen DenOevermetgeopendedeuren Stevinsluizen enLorentzsluizen: symmetrie IJsselmeer
21 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 2 22 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 2 sluizen. bracht inhetfunctioneren vandespuisluizenenschut- Sinds 1932zijnergeenwezenlijkeveranderingenaange- nen schijvenopdesluispijlerswerd gezet. fietspad toegevoegddieaande Waddenzijde metbeton - Gelijk metdeweguitbreiding werd eenextrabrugvoorhet torens aandeIJsselmeerzijde. weghelft tussendesluistorens doorenéénweglangsde banen uitgebreid. Hierdoor loopttegenwoordig één gemaakt enindejaren zeventigwerd dewegnaarvier van eenautowegenspoorlijn.Despoorlijnwerd nooit de IJsselmeerzijdezijngeschiktgemaaktvooraanleg De afdekplatenoverdekokertussentorens enaan deze deuren laterverwijderd. water indeWaddenzee. Vanwege matigfunctioneren zijn maal gesproken openensloten zichautomatischbijhoog aan deIJsselmeerzijde.Dezewachtdeuren stondennor Oorspronkelijk waren dekokersvoorzienvanvloeddeuren en schuivendehefdeuren in eenrailsopenofdicht. nen contragewichtenlopenoverwielendoordetorens sluistorens aanweerszijden vandekoker. Dezebeton- een contragewichtdatisondergebrachtindubbelerij worden afgesloten.Deschuiven worden gehevenmet een schuifaandeWaddenzijde voorstormvloedkering aan deIJsselmeerzijdevoornormalewaterkeringen betonnen afdekplaat.Dekokerskunnenmeteenschuif betonnen bodemplaat,gemetseldedamwandeneneen Een spuidoorgangbestaatuiteenspuikokervan - Situatie SpuisluisDenOever Situatie SpuisluisKornwerderzand Situatie SchutsluizenDenOever Dijk enkunstwerken hebbenhunauthentiekekarakterbehouden Situatie SchutsluisKornwerderzand
23 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 2 24 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 Afsluitdijk jaren ‘50:verdedigen Oosterscheldekering jaren ‘90:meebewegen vloed, maarnietoverheerst. veiligheid wasgegarandeerd endenatuurwerd welbeïn- vorm bestaanenbleefhetzoute milieugespaard. De van dezee.Daardoor bleefhetgetijdeinafgezwakte terschelde werd dooreendoorlatendekeringgescheiden aanpak dieinspeeldeopecologischeprocessen. DeOos- werken envormdehetbeginvaneenwaterbouwkundige De OosterscheldekeringwashetsluitstukvandeDelta- derland heeftgekregen. de heldenstatusdiehetproject vandeAfsluitdijkinNe- Lely datin‘54bijDenOeverwerd geplaatst,onderstreept nieuwe damaanteleggen.Hetstandbeeldvaningenieur gen- eningenieurskundeommiddenopzeezo’nlange grote innovatie-dankzijdeuitvindingvanstoomwerktui- stroomgeulen. Hetwasin de jaren dertigeendaadvan Het iseenharde rechte verdedigingslijn, dwarsopde en 170.000hanieuwlandkonworden drooggemalen. waarbij dedynamiekvanZuiderzeewerd bedwongen De AfsluitdijkmarkeertdestartvanZuiderzeewerken, een kenmerkendeperiodeindeNederlandsewaterbouw. in 1986werd voltooid.Deze tweedammenstaanelkvoor die in1932werd gesloten en deOosterscheldekering,die kenis, zelfsicoonwaarde, hebben verkregen: deAfsluitdijk traditie zijnertweedammendieeengrote culturele bete- waterbouw-traditie vanverdediging tegenzee.Binnendie De aanlegvanafsluitdammenpastindeHollandse 3.1.1 Culturele betekenis kundig icoon 3.1 DeAfsluitdijkalswaterbouw- Ruimtelijke analysevandeAfsluitdijk hoofdstuk 3 Den Oever-Afsluitdijk, Monument Ir. Lely Symbool vandeverdediging tegendezee
25 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 26 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 als laatstegedichtestroomgeul deVlieter. platen halverwegeenhetMonumentopdeplekvan de Friesekust,hetwerkeilandBreezanddijk opondiepe geschoven postopderandvanondiepegronden voor ondergrond: desluizenvanKornwerderzandalsvooruit- knooppunten langsdedijkvaltietsaftelezenover ten engeulen.Alleenaandeliggingvanelementen niets vanhetonderliggendewaterlandschappla- pijlers, verraadtdevormvanhetprofiel deAfsluitdijk van destroomgeulen zichtbaar isindehoogtevan Anders dandeOosterscheldekering,waarbijdiepte Daardoor heeftdezedijkeen mindermonumentaalbeeld. hangsels’ indevormvanluwtedammenennatuurbouw. de positievanwegenhetfietspad,meer‘aan- in debuurtkomt,Houtribdijk,kentveelmeervariatie De damdiewatlengtebetreft hetmeestbijdeAfsluitdijk kaarsrecht doorhetwater snijdt. laag grondlichaam meteen uniform,soberprofiel, die en Breezanddijk, zietdedam erhetzelfdeuit:eenrelatief 25 kilometer, tussendesluiscomplexenvanDenOever meeste continuïteitinhetdijkprofiel. Overeenlengtevan Afsluitdijk zoweldelangstedamalsmet Binnen dereeks vanNederlandse afsluitdammenisde 3.1.2 Monumentalewaarde tracé Lengte tracéHoutribdijk Schematisch lengteprofiel metalignementverkeerswegop Afsluitdijk enHoutribdijk 26 km Lengte tracéAfsluitdijk Houtribdijk 32 km Afsluitdijk keuze, envandenoodzaakomgeulhaakstekruisen. bocht indedijkbijKornwerderzandishetgevolgvandie op debeperktegetijdeslagterhoogtevanCornwerd.De noordelijk indeWaddenzee aangelegdomaantesluiten op denatuurlijkekrachtenvanhetwater:damisver werderzand. Wel ishettracévandeAfsluitdijkafgestemd - lezen metéénuitzondering:debochtindijkbijKorn aan deuiteindelijkevormvanhetdijkprofiel nietmeerafte overwonnen moestenworden, maardiewisselwerkingis De volgorde vandeaanleg laatzienwelkenatuurkrachten dijkvak “GaatjeZwin” werkeiland Breezanddijk 1920 1929 dijkvakken Breezanddijk oostenwest Amsteldiepdijk start Stevin-sluizen Wieringermeerdijk 1924 1930 Amsteldiepdijk “Middelplaat” en“Middelgronden” dijkvakken “Javaruggen”“Blindegeul” Wieringermeerpolder start Lorentz-sluizen 1931 1927 sluitgat “DeVlieter” dijkvak Makkumerwaard 1928 1932
27 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 28 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 kende lengtebescheidenvanvormgeving. landschappelijke dijkgeworden- ondankszijnindrukwek- natuurstenen basaltzuilen,grasmatopdetaluds-een Afsluitdijk isdoordematariaalkeuze–keileemenzand, kunstwerk gemaaktdatinzijntijdinnovatiefwas.De Met sobere, natuurlijkemiddelen iseenciviel-technisch ervaren. kenluchten, dekleurvanhetwater, devogels-optimaalte heid heeftomdevariatieinhetwaterlandschap-wol- Afsluitdijk. Dedijkiszoeenvormigdatmenallegelegen- uniforme profiel bepalen de monumentalewaarde vande De langerechtstand ende langerechte lijnenvanhet kleuring vanteentotkruin Basaltbekleding Afsluitdijk:fijnkorrelige textuur, verlopende Smalle groene kruin,grastalud Strakke lijnbinnenteenlangshetIJsselmeer Continue lijn,uniform dijkprofiel Strakke lijnbinnenteenlangshetIJsselmeer Continue lijn,uniform dijkprofiel begroeid isgeraakt. waardoor ditdeelvanhettaludopveelplaatsenmeer saltbekleding aangebracht,echterineenlosserverband NAP +4meteraandeWaddenzeekant vandedijkba - Na destormvanfebruari1953isookbovenlijn basaltbekleding vaneenlaagasfaltvoorzien. Ook langsdedijkZurich-Harlingenisoorspronkelijke door eenasfaltbekledingoverhetbasaltaantebrengen. de Afsluitdijk,langshetAmsteldiep,isrecent versterkt oorspronkelijke basaltverdwenen. De‘proefdijk’ voor Bij deversterkingvanaangrenzende dijkenishet fiel meteenflauwbuitentaludensteilbinnentalud. De aanlegheeftgeresulteerd ineenklassiekzeedijkpro- nog overallangsderandenvandijk. zichtbaar bijhetstandbeeldvandesteenzetter, maar de dijkzelf.Hetverhaalvanaanlegisnietalleenmeer groot contrastmetdegrootsheid enrechtlijnigheid van textuur vandezeambachtelijkedijkbekledingstaatin en vandedwarsdammenbedekken.Defijnkorrelige meter, deranden vandedamzelf,sluisterreinen zuilen, dieoveralrondom, tot eenhoogtevanNAP+4 is nunogzichtbaarindesteenbekledingvanbasalt- dam maakten.Deimposanteomvangvandathandwerk stroomgeulen vandeZuiderzee heeneenkaarsrechte dige hulpmiddelenenmethandkrachtdwarsdoorde verhaal vangrote aantallen arbeidersdiemeteenvou- De aanleggeschiedenisvandeAfsluitdijkishethelden- 3.1.3 Monumentalewaarde dijkprofiel Plaatsen basaltmetdehand(1930) Gezette steenbekleding versterktdebelevingvanklassieke zeedijk
29 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 30 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 semble ontworpen De waterkeringen kunstwerken zijnalseensamenhangend en- beleefd alseenkunstwerkuitéénstuk. wordt hetgeheelvandijk, dammen ensluiscomplexen die daartegenaanliggenofhaaksopstaan.Daardoor keermuren entussendelijn vandedamenelementen ende overgangengemaakttussenhetgrondwerk ende menhangend geheelzijnontworpen.Ersteedsvloei- voorhavendijken ensluis-bruggenhoofdenalséénsa- elementen zoalskazematten-eilanden,havendammen, Afsluitdijk datdehoofdwaterkeringenaansluitende Het iseenbijzondere kwaliteit vanvormgevingde 3.1.4 Monumentalewaarde ensembles wordt. waardoor hetbegineneindevandedambeleefbaar beide eindenvandeAfsluitdijkvooreenpoortwerking de dam.Deheftorens zorgenalsverticaalaccentaan ren ineenvastritmemetdelangehorizontalevormvan verborgen zitindetorens. Deverticaletorens contraste- torens dathetmechanismevanheffen vandedeuren waarde. Hetiskenmerkendvoorhetontwerpvandehef- expressieve monumentaliteitmeteenhogesymbolische van cannelures enmeteenplatdakrepresenteren een degelijk representatief tezijn.Dewittetorens, voorzien tectuur nastreefde, dienden desluizeninzijnogenwel waren. HoewelRoozenburg eenfunctionalistischarchi- de heftorens, waardehefmechanismes inondergebracht waarbij Roosenburgzijnsignatuurmetnamekwijtkonin merkt dooreeneenduidigeeneenvoudigevormgeving Het ontwerpvandespuisluiscomplexenwordt geken- zen, bestaanuittienspuisluizenentweeschutsluizen. Het sluizencomplexbijKornwerderzand,deLorentzslui - spuisluizen eneenschutsluisgebouwd:deStevinsluizen. werden vijftien de westkantvanAfsluitdijkbijWieringen werken uithetoeuvre van architect DirkRoosenburg.Aan periode 1928-1930,geldenalseenvandebelangrijkste De sluiscomplexenvandeAfsluitdijk,gebouwdin Sluiscomplexen bouwwerken 3.1.5 Monumentalewaarde sluizenen uit baksteenenhebbeneenoverstekendplatdak. met afgeronde koppen.De gebouwenzijnopgetrokken sluiswachterstorens hebben eenrechthoekige plattegrond expressieve verticalespuitorens afleiden.Dezebrug-en onopvallende toevoegingen,diedeaandachtnietvan dienstgebouwen zijnmeerbescheidenvormgegevenals De eveneensdoorRoosenburgontworpenbakstenen symmetrisch vanopzet,straalttrots uit. meerpolder bouwde.Ookditgemaal,monumentaalen Lely, datRoosenburg indezelfdeperiodedeWieringer De architectuur vandeheftorens isverwantaangemaal dige project inalleopzichten totexpressie. de sluiscomplexenbrengt de trots opditwaterbouwkun- ritme vandeheftorens. De architectonische eenvoudvan door deaandachttevestigenophetkrachtigeverticale complex optimaaltotzijnrecht telatenkomen,vooralook was Roosenburginstaatomdepotentiëlekrachtvanhet Zonder hetaltevormelijkenbombastischwillenmaken Ritme vandeheftorens - Sluiswachtershuisje Kornwerderzand Ritme vandeheftorens De techniekisverhuld vormgegeven architectuur heftorens Gemaal indeWieringermeerpolderbijMedemblik:gelijkenismet Architectuur dooreenvoudenfunctionaliteit
31 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 32 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 uit tekijkenoverdeWaddenzee. georiënteerd. eenwenteltrapkanmennaarbovenom Via cafetaria, balkonentrappenhuiszijnophetIJsselmeer de Afsluitdijkervaren vanaf dewegenhetfietspad.Het king vanhetzichtopdeWaddenzee diedereizigers op gebouw zelfisontworpenalseenreactie opdebeper tussen dehorizontaleAfsluitdijkenverticaletoren. Het sche krachtvanhetMonumentzitinsterktecontrast later eencafetariaingebruikgenomen.Dearchitectoni - in devormvaneenuitkijktoren. Inhetbasementwerd ontwierp deHilversumsearchitect Dudokeenmonument de plaatswaarin1932Afsluitdijkwerd gesloten.Hier de 32kmlangehorizontaledijk,bevindtzichbijVlieter, Een anderbijzonderarchitectonisch verticaalelementop Monument - Verticaliteit isbepalendvoormonumentale waarde heftorens enmonument Het monumentvanDudok Verticaliteit isbepalendvoormonumentale waarde heftorens enmonument het bakennietmeerinfunctie. de drukkergebruiktehavenvan DenOever. Sinds2009is strekdammen opdeAfsluitdijk,waardezedienstdeedbij komst vandezedijkoverbodig enwerd verplaatstnaarde Afsluitdijk genoemd.Devuurtoren uit1885werd doorde de Afsluitdijk.Dezedijkwordt daarom ookweldekorte diepdijk, dateenproefproject vormdevoordebouwvan Hier werd hetAmsteldiepingepolderd doordeAmstel- bijDeHaukes. kelijk aandewestzijdevanWieringen Afsluitdijk geplaatst.Dezelichtopstandstondoorspron de voormaligevuurtoren op de van heteilandWieringen In DenOeverwerd in1929terere vandeinpoldering Den Oever beschermde statusgekregen. dorpsgezicht vanKornwerderzandheeftsinds2007een herbouwd, eveneensindestijlvanDelfseSchool.Het creëren. Nadeoorlogishetrijtjesluiswachterswoningen ding, volledigindeasgelegdomeenvrijschootsveldte den indeoorlog,zoweltijdensinvasiealsbijbevrij- deed alskantine.DewoningenvanKornwerderzandwer houten hoteldattijdensdebouwvanAfsluitdijkdienst draaibruggen stondtotdeTweede Wereldoorlog ookeen op dedijk,dichtbijhetwatertegaanwonen.Naast Afsluitdijk gafzoveelvertrouwen, mendurfdenuzelfs tegenaan werd eenrijhouten woningengerealiseerd. De werden vormgegeveninbaksteen eneenpuntdak.Daar schalige sluiswachterswoningendietraditionalistisch representant vandeDelftseSchool,opdijkklein- Bij Kornwerderzandontwierparchitect GranpréMolière, Kornwerderzand - - Vuurtoren DenOever Sluiswachterswoningen Kornwerderzandcirca 1932 Sluiswachterswoningen, na1945herbouwd
33 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 34 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 herkenbaar. isdittracévandespoorbaannoginhetterrein Wieringen Kornwerderzand gebrachtkunnen worden. Opheteiland door zouergemakkelijkmaterieel vanuitDenHeldernaar gelegd, werd totaanDenHelderdoorgetrokken. Daar verbinding, diedirect bijdeaanlegopAfsluitdijkwerd de StellingDenHelder. Dereservering vooreenspoor De militaire verdediging vandeAfsluitdijkisonderdeel van gen vanuithetwatertekunnenkeren. de sluiscomplexengemaakt,ombeschietingenaanvarin- In lengterichtingwerd eenzware beschermingsbalklangs vrij tekunnenschietenwerden draaibruggenaangelegd. diging naarhetoostengericht.Ombijgeopendebruggen betonnen kazematten.Ookhierbijwerd dezwaarsteverde- aangelegd voordeopstellingvangeschut,vanuit Aan weerszijdenvandespuicomplexenwerden eilanden spuigaten tegenovertienbijKornwerderzand. complex, bijDenOever, degrootste spuicapaciteit:vijftien land vanuithetoostenkreeg hetmeestwestelijkesluizen- in eersteinstantiewerd gevreesd vooreenaanvalover vandespuisluizengespreid.risico vanvernietiging Omdat leggen heefteenmilitaire achtergrond. Daarmeewerd het De keuzeomnietéénmaartweespui-complexenaante Holland. van dewatervoorzieninginwaterliniesVesting worden. Despuisluizenwaren vanbelangvoorhetregelen spuicomplexen intijdenvanoorlogverdedigd moesten Vanuit militairoogpuntwashetnamelijkcruciaaldatde satie vandeAfsluitdijkteverklaren uitmilitaire eisen. voorwaarden zijnveelaspecten vandevormenorgani- Behalve doorwaterbouwkundigeoverwegingenenrand- 3.1.6 Militairverdedigingswerk - - Kazemattencomplex Kornwerderzandmetschootslijnen Kazemattencomplex DenOevermetschootslijnen liguster beplant. flage zijndekazematten-eilandenindieperiodemet tot 1960dienstgedaanindeKoudeOorlog.Ter camou- Na deTweede Wereldoorlog hebben dekazemattennog toegevoegd. In deTweede Wereldoorlog zijnenkele Duitsebunkers die nogalsgrondplaat intact zijn. ties langsdeAfsluitdijktankversperringenaangebracht, Op afstandvandekazematten-eilandenzijnopdrieloca- gehouden. maar bijKornwerderzandheeftdeverdediging stand aanvallers. DeWons-stelling werd gemakkelijkveroverd, de Tweede Wereldoorlog strijdis gevoerd metdeDuitse de Wons-stelling, isnogsteeds levend,omdathierin Het verhaalvandeStellingKornwerderzand,inclusief nog welaanwezig. de oorlogopgeruimd.Dewaterlooplangsdezestellingis proviseerd karaktervantijdelijkgrondwerk enisaltijdens De Wons-stelling aandeFriese kant,hadeenmeergeïm- Herkenbare samenhangwaterstaatswerk- militairverdedigingswerk Kazemat opstrekdam Kazemat metloopgraaf Tankversperring opdedijk Ligusterbeplanting tercamouflagevandekazematten
35 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 36 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 zeedijk hetvastelandraakt. niet meerervaren datdeAfsluitdijkviahetkruisenvan Aan deFriesekantwordt doordeweg-endijkverbreding bij detoeritvanAfsluitdijkverdwenen. meer, dataankondigdemenhetgrote waternaderde, Aan deNoord-Hollandse kantishetzichtopIJssel- endeWieringermeerpolder.Wieringen aanlanding vandeAfsluitdijkaanFriesekustenop heeft ookgrote gevolgengehadvoordebelevingvan tes. Deomvormingvantweerijstroken naarvierrijstroken Daardoor heeftditdijktraject nuverschillendekruinhoog- uitgevoerd, opeenkorttraject direct bijdeFriesekustna. dijkvak Harlingen-Zurich.Dieverhogingisuiteindelijkniet daar opdeltahoogtetebrengen, inaansluitingopdehet riode sterkverbreed omeen basistehebbenomdedijk tussen KornwerderzandendeFrieseKustwerd indiepe- dijk alseenlagegroene wal aanéénzijde.Hetdijkprofiel in deervaringvanhetrijdenovereenautowegmet een smallewegoverbrede dijkveranderde daardoor met vierrijstroken temaken. Deervaringvanhetrijdenop om vandebetonwegmettweerijstroken eenasfaltweg In dejaren ‘70isdereservering voordespoorlijngebruikt aanpassingen ingrijpend. dijk sindsdeaanleggeringzijn,zijnverkeerskundige Terwijl dewaterbouwkundigeaanpassingenaanAsluit- 3.2.1 Veranderingen dijkprofiel 3.2 Veranderingen sinds1932 lijn enrobuuste waterkeringverminderd Door verkeerskundige ingrepen isdeervaring vandezeedijkalsheldere Dijkprofiel enwegnaaanleg Dijkprofiel enweghuidigesituatie Vroeger Nu Breezanddijk omstreeks 1965:strakkevormvoormaligwerkeiland Breezanddijk nu+toegevoegdland Breezanddijk 1952 Kornwerderzand 1952 Kornwerderzand nu+toegevoegdland
37 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 38 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 - Harlingen Knooppunt Zurichomstreeks 1965:aansluitingdijkvakZurich Friese Kust1962 Friese kustnu+toegevoegdland Den Oeveromstreeks 1960:aanplempingindeZuiderhaven van beginpunten deAfsluitdijkverminderd Door verkeerskundige ingrepen isdeomvorming Den Oever1935 Den Oevernu+toegevoegdland
39 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 40 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 van verschillendesoortendijkbekledingen. tiemuur overdeAfsluitdijkenis ereenopstellinggemaakt is eenkleineinformatieveplekingerichtmetinforma- de KPN.Tussen deze-overigensfunctioneleobjecten strooizout toegevoegd.Ookstaathiereenzendmastvan zen zijnverder loodsentenbehoevevanmaterieelen in nualleennogalsback-upfungeren. Bijdeschutslui- door dehuisjesopbruggenentussenspuitorens de spuisluizennaarsluiswachterstoren verhuisd,waar Ook isdeaansturingsapparatuurvandraaibruggenen sluiswachterstoren naastdeschutsluizen. geraakt vanwegecentraliseringvandeaansturingineen keerstoren. Dezenieuwetoren isechteralweerinonbruik ontwerp datveelgelijkenisvertoontmeteenluchtver EHBO-kazemat indejaren negentigvervangendooreen brugwachtershuisje vanarchitect DirkRoosenburgopde gebouwd. Indemiddenbermishetoorspronkelijke vervangen doorlagebungalowseniseenbedrijfspand snelweg zijndeoorspronkelijke sluiswachterswoningen een kleineparkeergelegenheid.Aandezuidkantvan van recreatie eneenvistentneergezetop Wieringen Naast deRijkswaterstaatloodszijnhierooknogeenkeet op, dieeendoorzichtnaardehavenonmogelijkmaken. Scania bedrijfshalaandeNoordzijde vandesnelweg vallen deleegstaandeRijkswaterstaatloodseneneen Bij hetnaderen vandeAfsluitdijk vanuitNoord-Holland Den Oever ten 3.2.2 Veranderingen gebouwenenobjec- - - 24 23 22
21 19 18 20 10 9 8 6 7 4 15 16 11 5 14 13 17 3 2 1 nieuwe objecten nieuw wegmeubilair nieuwe gebouwen Rijksmonumenten 6 5 4 3 2 1 10 12 11 8 7 9 18 17 16 15 14 13 19 21 20 24 23 22
41 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 42 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 de parkeerplaatsenneergezet. en eeneerbetoonisvoordeinitiatorvanAfsluitdijk,bij standbeeld vanLely, stond datsinds1954opWieringen dijkkruin onthuld.In2007werd tenslotteooknoghet van desteenzettermetbijbehorende verhogingvande naast hetMonument.Verder werd in1982hetbeeld kliko’s voorzienenwerd ereenbushalteingericht,pal jaren werden beideparkeerplaatsenvanhekwerkenen zijde vanhetMonumentaantesluiten.Indeloopder om dezebrugdirect ophet bordes aandeIJsselmeer 1965 gebouwdwerd. Aanvankelijk werd nogoverwogen zijde bereiken viadebetonnen voetgangersbrugdiein Hierdoor konmenhetMonument vanafdeWaddenzee- betonnen loopbrugdie4,6meterbovendesnelwegliep. met hetMonumentverbondendoormiddelvaneen daartoe opdedijkkruingetild.Dezeparkeerplaatswerd moest plaatsmakenvoordenieuwesnelwegenwerd van FrieslandnaarNoord-Holland langshetdijktaludlag te worden herzien.Deparkeerplaats dievoorderijbaan werd gerealiseerd diendeookderuimtebijhetMonument Bij debaanverdubbeling over deAfsluitdijkdiena1968 Het Monument - 3: parkeerplaatsen 5: parkeerplaatsen 4: informatiezuil 1: loopbrug 2: bushokje 3 5 4 1 2 nieuwe objecten nieuw wegmeubilair nieuwe gebouwen Rijksmonumenten 5 3 meerplekken. recreanten volgebouwdmetillegalesteigertjesenaan- werkhaven aanhetIJsselmeerdoorwatersportersen drie keer24uurmagverblijven.Ondertussenisdeoude functie alsvluchthavengekregen waarmenmaximaal opengesteld. Deoudewerkhavenshebbenthanseen opgeslagen eniseendagrecreatieplaats voorcampers bewoners’. Buitendijksworden bergenbasaltenbasalton dig ingebruikalsopslagenwerkplaatsvandecamping’- de aanlegvansnelwegstaaternogenistegenwoor mast. Deoudeasfaltfabriekdiedestijdsisgebouwdvoor worden staateenmilitaire gehouden.Daarnaast zend- geluidswal waarjaarlijksmetscherpschietoefeningen de IJsselmeerzijdeeenschietgebiedmetbijbehorende nente bewoningisgaanplaatsvinden.Defensieheeftaan gebruik genomenwaarindeloopvantijdsemiperma- Ook heefteenHengelsportvereniging eencampingin kunnen maken,inclusiefallebenodigdeverkeerslussen. risicocontour vooreenLPGinstallatie-enviaductte zeventig landbijgemaaktomeentankstation-met eiland inmiddelsallemaalverdwenen. Erisindejaren Op Breezanddijk zijndebarakken vanhetoudewerk- Breezanddijk - 1: defensiezendmast 5: tankstation 1 2 2: bewoning 3 6: antenne 8 6 4 7 5 3: camping 7: borden nieuwe objecten nieuw wegmeubilair nieuwe gebouwen Rijksmonumenten 8: slagboom 4: viaduct
43 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 44 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 en stallingenomheenliggen. een oudeonderhoudsloods,waargroot asfaltterrein Kornwerderzand eenkleineexpositieruimteingerichtin de draaibruggenisgehuisvest.Rijkswaterstaatheeftop mattenmuseum opgerichtdatineennieuwbouwnaast Verder isinKornwerderzanddoorveteranen het Kaze- type militaire zendmastals inDenOevertevindenis. afgelegen informatiehoekingericht,vlaknaasthetzelfde opslag vanmaterieelenstrooizout. Wederom ishiereen functies enisereenextragebouwgeplaatstvoorde eenzelfde sluiswachterstoren neergezetmetdecentrale Den Oeverenstaatookhierleeg.Bijdeschutsluizenis Het brugwachtershuisjeisidentiekaanhetgebouwtjein matrixborden, overklimmogelijkheden enloopbruggen. ten endesluizen.Ookhierdomineren detoegevoegde verkeerskundige elementenhetbeeldbijdeKazemat- Net alsbijDenOeverbepalenookKornwerderzand Kornwerderzand strakke lijnverrommeld Door toegevoegde bebouwing ishetbeeldvandeAfsluitdijk alsheldere nieuwe objecten nieuw wegmeubilair nieuwe gebouwen Rijksmonumenten 1 2 3 4 5 6 11 7 10 9 12 8 13 18 14 15 19 17 21 16 20 22 23 6 5 4 3 2 1 12 11 10 9 8 7 18 17 16 15 14 13 21 20 19 23 22
45 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 46 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 vers engraslandeninhetIJsselmeer. zandplaten enschorren indeWaddenzee enderietoe - lende ecosystemenhiergoedzichtbaar:dedroogvallende van deAfsluitdijkishetverschiltussentwee- relatief ondiepisendebodemzandigis.Aanweerszijden condities voorlandenhebbenontwikkeld,omdathethier het IJsselmeer/Markermeerwaarzichbinnennatuurlijke oevers. DeFriesekustiseenvandeweinigeplekkenin ‘badkuip’ metweinigdifferentiatie indiepteenmetharde gradiëntrijke oevers.Hetalgemenebeeldisdatvaneen is nognietgetransformeerd naareenlaaglandmeermet Het IJsselmeerisdeafwisselingvanebenvloedkwijt direct aandedijk.Hiervindt geensedimentatieplaats. Kornwerderzand raakteendiepere geul(deDoveBalg) Tussenaan denoordkant vanWieringen. Breezanddijk en bocht bijKornwerderzandendekweldersslikken slib plaatsvindt,tussenDenOeverenBreezanddijk, nade deel vandeWaddenzee, waarsedimentatievanzanden platen verdrinken. Langsde Afsluitdijkligteenondieper de zeespiegelstijgingzullenerbovendiendroogvallende evenwicht tussengeulenenplatenweerishersteld.Door Waddenzee zalnoglang‘zandhonger’hebbenvoorhet in eenovergangsfasenaarecologischevenwicht.De zijn zoweldeWaddenzee alshetIJsselmeernogsteeds patronen vanerosie ensedimentatievandeZuiderzee, Door deaanlegvanAfsluitdijk,haaksopnatuurlijke 3.3.1 Dijktussenzeeenmeer schap 3.3 DeAfsluitdijkinhetwaterland- Lage strakkedijk, beeld vanafhetwater Dam tussenzeeenmeer (Bron: MER zoutwinnigFrisia) Zoutgehalte Waddenzee vanStralen,2013) (Marnix Mosselbanken enMZI’s Waddenzee zoet zout (Bron: MERzoutwinnigFrisia) Sedimentatiepatronen Waddenzee (Bron: MER zoutwinnigFrisia) Dynamisch patroon platenengeulenWaddenzee sedimentatie erosie
47 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 48 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 beschadigd kunnenworden. dijk geenscheepswrakken,die doorwerkzaamheden Cultureel ErfgoedliggenindenabijheidvanAfsluit- Volgens dehuidigegegevensvanRijksdienstvoor de Afsluitdijkdoorbroken. Waddenzee, wordt daardoor invisueelopzichtnietdoor De ruimtereeks vangrote wateren vanhetIJmeertotde tekenen deverkeersportalenzichaftegenlucht. hij bijnawegvalttegendehorizon.Naastheftorens water gezienenvanafdekustenisdamzolaagdat vormt dedamslechtseengeringebarrière. Vanaf het tussen Waddenzee enIJsselmeer, maarinvisueelopzicht In functioneelopzichtisdeAfsluitdijkeenharde scheiding verzachten vandebarrière-werking. ecosysteem vandeWaddenzee zijnerkansenvoorhet Op basisvandevariatieinondergrond enhet als geheelaf. in hetIJsselmeerneemtdekwaliteitvanecosysteem selmeer terugtekeren. Door deafnamevanvissstand naar deWaddenzee enheeftgeenkansomnaarhetIJs- Zoetwatervis spoeltonbedoelduitmetdespuistroom plaatsen endemogelijkheidomrivieroptezwemmen. opzwemmen enzijndaardoor afgeslotenvanhunpaai- sen kunnenniettegendeharde spuistroom bijdesluizen vissen dieinhunleefgebiedworden verstoord. Trekvis- Binnen hetecosysteemvandedeltazijnmetname naar dezee,dieessentieelisvoorhetdeltalandschap. het watersysteemdoorsnijdtdeovergangvanrivier De functionelescheidingdiedeAfsluitdijkaanbrengt in Ruimtereeks waterlandschappenvanIJmeertotWaddenzee Harde ecologischebarrière, maar visueellagegrens kreeftachtigen. ontstaat eenhabitatvoorvis,wieren, algen,slakkenen laagwater ontstaattussenhetdijktaludendestortberm als zeekool,zeevenkelenzeeaster. Indeluwezonediebij tentalud biedteengroeiplaats voorzoutminnendesoorten Het sedimenttussendegezettebasaltsteenophetbui- een belangrijkeconditie. ’s nachtsnietverlichtwordt ismetnamevoorvleermuizen is eenleefgebiedvoorinsecten.HetfeitdatdeAfsluitdijk als rust-enfourageergebied.Degrasvegetatieopdedijk ruigtes vandekazematten-eilandenzijndaarbijessentieel te steken.Deaanwezigheidvaneengrasdijkende vogels gebruikvandeAfsluitdijkomhetIJsselmeerover Holland. Iedervoor- ennajaarmakenhonderdduizenden element tussendekustenvanFrieslandenNoord- ren (waaronder vleermuizen)alsverbindendecologisch De lijnvandeAfsluitdijkfungeertvoorvogelsenzoogdie- 3.3.2 Dedijkalsecologischeverbinding Ruigtevegetatie kazematteneiland (Bron: Interprovinciaal Project WindparkAfsluitdijkIPWA, 2001) Ecologische verbindingvoorvleermuizen De Afsluitdijkiseen ecologischeverbinding Begroeing buitentalud Begroeing grasdijk
49 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 50 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 van defietserslicht-reflectielamellen aangebracht. de Waddenzee kunnen zien, maarhierzijntenbehoeve denzee. Deautomobilistzouvanafdebruggeninprincipe Vrijwel nergensheeftdeautomobilistzichtopWad - functionele toevoegingenvertroebelt hetbeeld. en schijnbaartoevalligvormgegeven.Eenveelvoudaan den vandeknooppuntendatniet.Diezijnvaakrommelig mentale kwaliteitheeft,heeftdeervaringvanhetdoorsnij- Nederland. Terwijl deervaringvanleegte eenmonu- doorgangsruimte totdecollectieveopenbare ruimtevan stemmingen. Daardoor hoortdebelevingvandijkals woon-werkverkeer ofopwegzijnnaarrecreatieve be- automobilisten overdedijk,diedezeroute gebruikenvoor tosnelwegennet. Perdagrijdenergemiddeld18.000 dat maaktdedijktotschakelinhetNederlandseau- De wegoverdeAfsluitdijkisonderdeel vandeA7en aan dehorizon. werkeiland Breezanddijk, die alslandmarksopdoemen leen onderbroken doorhet Monumentenhetvoormalige wordtsluiscomplexen. Deleegtedaarna indittrajectal- van hettrajectworden gemarkeerd doorpassagevande Kornwerderzand isuniekvoorNederland.Begineneind over eenlengtevan25kilometertussenDenOeveren van hetlegeweidsewaterlandschapIJsselmeer, en depoortwerkingvanknooppunten.Deervaring ervaring, metafwisselingtussendeleegtelangsdijk mobilist ishetrijdenoverdeAfsluitdijkeenfilmische De Afsluitdijkiseenlijndoorhetwater. Voor deauto- 3.3.3 Dijkalsautoroute Lijn enknooppunten • • • Route vanwestnaaroost de Waddenzee, welzichtopIJsselmeer oriëntatie opbedrijfshallenvanDen Oever, geendoorzichtnaar Afsluitdijk bocht indewegisaanweerszijdeingeplant: noggeenzichtopde noordbos omhoognaarWieringen:hetwaterisnogniettezien vanuit delaagtevanWieringermeerpolderdoorhetRobbe - • • • door kazematten,dichtbegroeid, geenzichtopWaddenzee IJsselmeer omlaag doordespuisluizen,geenzicht opWaddenzee, welop bocht indewegenomhoogbijnaderen vandebrug • leegte langsdedijk,monumentinverte
51 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 52 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 • passage monument:opvallendviaduct,geparkeerde auto’s • leegte langsdedijk,Breezanddijk indeverte • benzinestation passage Breezanddijk: naaldbomen,bergenstortsteen,viaduct, • • bocht indedijkmetzichtopKornwerderzand leegte langsdedijk,Friesekustkomtinbeeld • Filmische ervaring afwisseling waterlandschap-knooppunten frontaal zichtopdewoningen,viaduct,bochtindijk sluizen, kazematten,bochtindewegenomhoogoverbrug, passage Kornwerderzand:begroeide eilandenkazematten,spui- • kust komtinhetzicht brede wegmetparallelstroken, dedijkisverweg,windparkFriese
53 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 54 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 langs deautowegenafstandtothetwatergering. De recreatieve kwaliteitvanhetfietspadisdoordeligging viaducten. Breezanddijk waarhetfietspad omhooglooptnaarde passeren vandespuisluizen enbijhetmonument in beeldbijdeknooppunten:vanafbruggen,het IJsselmeer tezien.DeWaddenzee komtvoordefietser auto’s door(130kilometerperuurisdenorm)het smallere stroken gereserveerd. Tussen devoortrazende de vangrail.Voor passagevandekunstwerkenzijnnog talud vandedijkenrijksweg,ineensmalprofiel achter Het fietspadligtopeenietsverhoogdebermtussenhet dagmars van32kilometer. van hunfietsvakantie,eenenkelewandelaarmaaktde Landen’, recreanten nemendeAfsluitdijkopinhettraject Afsluitdijk deuitdagingvan‘Alped’HuezLage er ongeveer50.Voor sportfietsersishetfietsenoverde de Afsluitdijk,ondernormaleomstandighedenzijndat Op mooiezomerdagen rijden ongeveer200fietsersover 3.3.4 Dijkalsfietsroute Fietspad opkruinvandedijkbijKornwerderzand Fietspad tussendijktaludenautoweg Fietspad opkruinvandedijkbijBreezanddijk Fetspad aanWaddenzee-kant spuisluizen ‘Herademing. DeAfsluitdijk. De dijkweerendeergenis In dentoren beklommen. Omtrent halfvijfverder. Nescio, Natuurdagboek 1953 dat jelinksnietsziet.’ Beleving waterlandschapvanafhetfietspad Fietspad: weinigrecreatieve waarde doorligginglangs autoweg
55 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 56 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 Afsluitdijk alseenraakpuntaan devastewal. Oever. Daardoor ervaartmenhierhetpasseren vande plex metdevissershavenenpassantenhaven vanDen binnenhaven vandeschutssluizen vormenhierééncom- lage strekdammen, maardebuitenhaven-voorhavenen Bij DenOeverworden deschuttsluizenookingeleiddoor ‘bewoonde wereld’ is. een kortincident,waarbijmenindehavenheeleven men ishetkruisenvandeAfsluitdijkbijKornwerderzand strekdammen hetweidsewaterweer. Doordelagedam- draaibrug. Voorbij dezedoorgangenzietmenoverdelage de schutssluizenheenendoordoorgangenvan baar. Dedoorgangennaardevoorhavenzijnnauw, door van rustwaarhetwaterrustigisendewindmindervoel- water zijndevoorhavensbeslotenruimtes,eenmoment schip overheenkankijken.Incontrastmethetweidse ingeleid doorlagestrekdammen, waarmenvanuithet Het kruisenvandeAfsluitdijkwordt bijKornwerderzand rens kanmenkoershouden naardeschutssluizen. Kornwerderzand. Mededoordeorientatieophefto- monument endenaaldhout-bosjesopBreezanddijk en oriëntatiepunten: deheftorens vandespuisluizen,het In delagelijnvandijkzijnopgaandeelementen ontstaan, dieopkorteafstanddelijnvandijkvolgen. zijn parallelaandeAfsluitdijkweerszijdenvaarroutes Oever endedubbeleschutssluisbijKornwerderzand.Er en Waddenzee doorheenmoet:deschutssluisbijDen alle beroepsvaart enallerecreatievaart tussenIJsselmeer Er zijnnogmaartweekleinedoorgangenindedijkwaar vaarroutes vanZuiderzeenaar Waddenzee doorsneden. Door deaanlegvanAfsluitdijkzijndoorgaande 3.3.5 Dedijkvanuitdevaarroutes Doorvaart DenOeverlangsuitgestrekte geleidedammen Vanuit schutssluislangslagegeleidedammen Kruising methogehoofddam Doorvaart doorvoorhavenKornwerderzand Doorvaart doorvoorhavenKornwerderzand (bron: StructuurvisieInfrastructuurenRuimte,2011) Gemarkeerde vaarwegen meer dingsruimtes tussen Waddenzee enIJssel- Voorhavens enbuitenhavens zijnverbin- LEGENDA jachthaven “kite-surf” gebiedKornwerderzand veerdiensten historische plaats sluis diepgang 1,80-2,20meter diepgang 2,50meter diepgang 2,70meter diepgang 2,50-4,50meter
57 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 58 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 en kleinecompactedorpen. schap isrelatief leegenopen,metverspreide boerderijen diep enheefteenzandigebodem. Hetbinnendijkseland- Noordwaerd. DezeluwehoekvanhetIJsselmeerison- voor CornwerdenMakkumeenbuitendijksvoorland,de Aan deIJsselmeerkantligtertenzuidenvanAfsluitdijk ming indeWaddenzee. ligt” ontstaaternaverwachtingnietspontaankweldervor kust hierindeoverheersendewindrichting“aanlagerwal waardoor devaargeulDeBoontjesdichtslibt.Omdat autoweg. DeWaddenzee zetlangsdezekustlijnslibaf, deltadijk, metdirect daarachteraandelandzijdeeen Waddenzee wordt dekustlijngevormddooreenhoge zuiden vanhetaanlandpuntdeAfsluitdijk.Langs groot verschiltussendeFriese kusttennoorden enten ondiepe vooroevers enbuitendijks voorland.Eriseen Aan deFriesekantsluitdijkaanopeenkustlijnmet de bedrijvigevisserhavenvanDenOever. en kust isdeharde kustlijnvan deWieringermeerpolder Karakteristiek vooraansluitingopdeNoord-Hollandse kant enhetkleiterpenlandschapaandeFriesekant. aandeNoord-Hollandse gen endeWieringermeerpolder - de landschappen:hetvoormaligewadden-eilandWierin landhoofden vandedamsluitenaanoptweeverschillen- landsdelen diedaarvoorvanelkaarwaren gescheiden.De bindingslijn tussenNoord- enWest Nederland,twee De Afsluitdijkissinds1932derechtsstreekse ver 3.4.1 Kusten kusten 3.4 Verbindingslijn tussentwee - - Verbindingslijn tussentweeverschillendekusten Noord HollandsezachtekustWieringen Friesland: zachtekustKornwerd Ecologische condities: luwteenondieptevoordekusten Noord Holland:harde dijkWieringermeerpolder Friesland: harde kustZurich -Harlingen
59 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 60 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 Friesland versterken. de AfsluitdijkalsconnectortussenNoord-Holland en van recreatieve “eilandenopzee”.diehetkaraktervan heid, metdebelofteuittegroeien toteenkralenketting In hetgebruikhebbenzenualeenzekere meervoudig- IJsselmeer inbelevingofgebruikmetelkaarteverbinden. Tevens liggenhierdekansenomWaddenzee enhet de Afsluitdijk. waterlandschap vormendeknooppuntenpoortenlangs samenkomen. Incontrastmetdeweidsheidvanhet punten markanteaccentenwaarmeerdere functies Aan desmallestrakkelijnvandijkzijnknoop- 3.4.2 Knooppuntenenlandhoofden Overzichtskaart knooppunten Den Oever Sluizencomplex+kazematteneiland Het Monument Breezanddijk Harlingen Kornwerderzand Zurich -Harlingen Zurich Breezanddijk Harlingen Kornwerderzand Zurich -Harlingen Zurich wordt dewaterkeringlangshavenversterkt. Door hetHoogheemraadschap HollandsNoorderkwartier de havenofnaarhistorischedorpsrand. Rijdend overdeAfsluitdijkisernauwelijksdoorzichtnaar plaats envoertdooreenstripmetbedrijfsbebouwing. te maken.Deentree naarhetdorpvindtviaeenomweg het niet uitnodigend om een uitstapje naar het vissersdorp Hoewel deA7eendirecte afslagnaarDenOeverheeftis den bijgemaalLeemanszijnvanafdeA7nietzichtbaar. diehieruitmon- De vaartenvandeWieringermeerpolder landhoofd vandeAfsluitdijkinleidt,nietgoedherkenbaar. plant isdezemarkantelandschappelijkeovergang,diehet op.Doordat dithelewegtraceisinge- eiland Wieringen het Robbenoordbos enloopt danomhooghetvoormalige door De A7voertindekopvanWieringermeerpolder bedrijvigheid authentiekendynamisch. liggen. Datmaaktdevissershavenenbijbehorende is nadeaanlegvanAfsluitdijkaanopenzeeblijven cluster vanbedrijvigheid.DevissershavenDenOever getypeerd alsknooppuntvan weg-envaarwegen In deStructuurvisieToekomst Afsluitdijkwordt DenOever der enheteilandWieringen. - ‘uitham’ vanhetIJsselmeertussendeWieringermeerpol den OeverenaandezuidkantZuiderhaven,eenkleine Waddenzee, dehistorischevissershavenaankadevan de schorren enslikkenonder invloedvangetijdeaande afstand driekarakteristiekeplekken:aandenoordkant verbindtopkorte De historischedijkrond Wieringen 1. DenOever Infrastructuur Den Oever:knooppuntvanweg-en waterwegen Den Oever:dijkalsverbindingslijn Kop Wieringen
61 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 62 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 viskraam. maar isnueenrommelige parkeerplaats,metcampersen en recreatieve verblijfsplekaandeAfsluitdijkkunnenzijn, schutsluis zouinprincipeeenaantrekkelijk ‘uitkijkpunt’ Het havenhoofdvanDenOeveropderand de haventelopen. fietstunneltje onderdeA7,maarhetisnietmogelijk rond De voorhavenvandeschutsluizenistoegankelijkviaeen rond DenOevernumetelkaar zijnverbonden. maar ookmetdewijzewaarop deverschillendeattracties een gebrek aanzichtbaarheid vanafdedijktemaken, mogelijkheden enhethuidigefunctioneren. Datheeftmet toevoegen. Erisechtereendiscrepantie tussendie unieke toersistischekwaliteitaandeAfsluitdijkkunnen selmeer enWaddenzee enauthentiekevissershaven,een In principezouDenOever, alsschakelpunttussenIJs- de kadezeenietzichtbaar. kade vanDenOeverenhetopenwater. Daardoor isvanaf Een complexpatroon van havendammen ligttussende meerpolder. deschutsluizenenrandvanWieringer Wieringen, ruimtelijke identiteit;hetlijkteenrestruimte tezijntussen De Zuiderhavenheeftopditmomentgeensterke - Den Oever:randlangsWaddenzee Den Oever:historischevissershaven IJsselmeer enWaddenzee Identiteit DenOever: authentiekevissersplaats,schakel tussen Landhoofd Noorderhaven Aanpassingen aandestrekdammen sinds1930 zijn. groeid datzenietmeeralsmilitaire artefactenherkenbaar vanaf deautoweg.Deeilandenzelfzijnzosterkover zijden vandeweg,isnietzichtbaarvanafhetfietspadof De symmetrievandekazematten-eilanden,aanweers- lijke verblijfsplekkenlangsderoute. langs hetpadenderommelige inrichtingvandemoge- Dat heefttemakenmethetsmalleprofiel, dehekwerken met deschoonheidvanplek. De kwaliteitvandezeroute staatechternietinverhouding ten-eilanden toegankelijkenisdeWaddenzee zichtbaar. fietspad isdenoordkant van despuisluizenenkazemat- aantrekkelijke het ‘pier’vanuit het eilanddezeeop.Via Oever aanligtisditcomplexinprincipeeentoeristisch kazematten-eilanden direct tegendehavenvanDen kazematteneiland. Doordat hetsluizencomplexmetde landhoofd -brugoverdevoorhavenspuisluizen naar zeewordt gevormddoor eenreeks vanplekken: Rijdend overdeAfsluitdijkwordt deovergangvanland 2. SluizencomplexDenOevermetkazematten - Reeks overgang land-zeelangs dedijk Overgroeide kazemat Fietspad opdraaibrug Spuisluizen Kazematten eiland
63 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 64 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 oversteken. te kunnenparkeren endewegkruisingsvrijtekunnen bezoekers perjaar. Datmaakthetnoodzakelijkomer Op ditmomentkrijgthetMonumentongeveer300.000 afbreuk vanhetkarakterMonument. mindere matespeeltookhetstraatmeubilaireenrol inde waardoor dezenietlanger alseencontrastpuntwerkt.In De brugdoorbreekt deverticaliteit vanhetMonument van hetMonumentalsuitkijktoren overbodiggeworden. de uitkijktoren isverdwenen. Infeiteishierdoor defunctie denzee mogelijk,waardoor hetverrassingselementvan maakt voordebezoekerseendirect zichtopdeWad- nument, datdestatusvanrijkmonumentheeft.Debrug verschijning afbreuk doetaan devormgevingvanhetMo- is eenbijzonderaanwezig,detonerend elementdatin De oversteekbrugdieindejaren zeventigisontworpen ontvouwt zichhetzichtopdeWaddenzee. zijn opdeIJsselmeergeoriënteerd. Pashelemaalboven denzee vanafdeweg.Hetcafé,balkonentrappenhuis als reactie opdebeperking vanhetzichtopdeWad- verticale toren. Hetmonument isdoorDudokontworpen het sterkecontrasttussendehorizontaleAfsluitdijken De architectonische schoonheid vanhetMonumentzitin 3. HetMonument Uitzichtsplateau monument:zichtopdeWaddenzee Monument metoversteekbrug Identiteit Monument: landmarklangsdedijk Monument 1932 Monument 2014 ambitie uitdeStructuurvisieen dehuidigeinrichting. dit momentiserechtereengrote discrepantie tussendie goed ankerpuntkunnenzijnvoornieuwprogramma. Op zou Breezanddijk, waarveelvrijeruimteaanwezigis,een het IJsselmeerennaardeWaddenzee. Doordiepositie metrisch opgebouwdendaardoor meteengezichtnaar land enNoord-Holland endaardoor middenopzee,sym- monumentaal enbetekenisvol:halverwegetussenFries- De positievanBreezanddijk opdeAfsluitdijkisinaanleg karakter. de Waddenzee gevenhetgebiedeenrauwenavontuurlijk verkeersruimte, parkeerplek,viaduct.Delegehavensaan energy, testlocatie voormunitie,oefenplekhetleger, ping, opslagsteenmateriaal,camperplek,plekvoorblue een plekhebbengevonden:hetbenzinestation,cam- functies dieindemargevandijkminofmeerspontaan Breezanddijk zichalseen‘vrijplaats’ ontwikkeldvoor Doordat hetwerkeilandgeen functiemeerheeft,heeft meeste auto’s razenechtervoorbijBreezanddijk. te tankenbijhetenigetankstationopdeAfsluitdijk.De haven. Voor automobilistengeeftheteilandeenkansom recte functiemeer, behalvedatvaneenmogelijkevlucht- heeft hetvoormaligewerkeilandBreezanddijk geendi- die hunwaterstaatkundigefunctiehebbenbehouden, de sluizencomplexenvanDenOeverenKornwerderzand voor innovatie,informatieeneducatie.Integenstellingtot In deStructuurvisieisBreezanddijk omschreven alsplek 4. Breezanddijk weggebruikers Breezanddijk: rustpuntvoor Identiteit Breezanddijk: avontuurlijkeiland middenopzee Breezanddijk: verstildehavenaandeWaddenkant, vanuitbeslotenplekzichtoverhetWad en bebouwing Breezanddijk: vrijplaatsvoor bedrijvigheid Breezanddijk: viaduct
65 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 66 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 Afrit indijktaludtegenoverparkeerhavens gingen afgesloten. zijn in2014doordewegbeheerder uitveiligheidsoverwe- het monumentalekaraktervandedijk.Deparkeerhavens- waren ingerichtmetstandaard meubilairdatnietpastbij parkeerhaven envormdendaarmeeuitzichtbalkons.Deze het dijktalud.Twee verbredingen fungeerden tot2014als oprit vanafhetonderhoudspadopdekruinomlaaglangs Tegenover dezeverbredingen ligtsteedseenafritmet IJsselmeerzijde, opeenonderlingregelmatige afstand. Langs deAfsluitdijkliggenvijfverbredingen aande 5. ParkeerhavenslangsdeAfsluitdijk Ritme verbredingen langsdedijk samenhang metdijkprofiel Identiteit parkeerplaatsen: markanteuitzichtbalkonsin liggen. ling methetfeitdatdezewoningen direct aanopenzee karakter. Diebelevingisechtereenintrigerende tegenstel- aan devoorhavengevenKornwerderzandeenhuiselijk bouwde sluiswachterswoningen)opdewaterkering De woningen(deelsnadeTweede Wereldoorlog her kazematteneiland endespuisluizen. voorhaven enhetweidseuitzichtoverwatervanaf kend ishetcontrasttussendebeschutteruimtevan typerend isvoorhetontstaanvangebied’.Kenmer smalle strekdammen leverteenspecifiekbeeldopdat en water. ‘De afwisselingtusenhetwaterendelange, beschermen waarden ishet scherpecontrasttussenland Belangrijk ruimtelijkcriteriumindetyperingvante gezicht inhetkadervandeMonumentenwet. heeft KornwerderzanddestatusvanBeschermdDorps- van hetmilitaire verdedigingswerk enhetsluizencomplex zen- kazematteneiland.Vanwege defraaiecombinatie schutsluis-kazematteneiland- tweecomplexenspuislui- naar zeeishetzelfdealsbijDenOever:voorhavenmet De opbouwvanhetsluizencomplexindereeks vanland water, opde overgang vanondiepnaardiep. het vastelandaanmaaralsvooruitgeschovenpostin sluizencomplex vanKornwerderzandnietdirect tegen Vanwege deondieptenvoorFriesekustligthet wegverkeer. als plekvanCultuurhistorieenkruispuntwater- en In deStructuurvisiewordt Kornwerderzand getypeerd 6. Kornwerderzand - - Kornwerderzand: beschuttevoorhaven Reeks overgang: land-zeelangs dedijk Schakel tussenlandenzee Kornwerderzand: wonenaanzee
67 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 68 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 kwaliteit alsverblijfsplek. meer toegankelijkis.Daardoor krijgtdevoorhavenminder meer mogelijkomdathetterrein vandeschutssluizenniet Het ‘rondje Kornwerderzand’ rond devoorhavenisniet kazematteneiland aandenoordkant vandeweg. het kazemattenmuseum geen toegang tot de helft van het voetgangersverbinding langsdebrugligt.Ookiservanuit eiland slechttoegankelijk,omdatergeendoorgaande bezoekers. Vanaf deparkeerplaatsishetkazematten- Het kazemattenmuseumheeftjaarlijksongeveer20.000 sluizencomplex vanDenOever. werderzand intensieverals verblijfsplekgebruiktdanhet zemattenmuseum wordt- het sluizencomplexvanKorn rijksweg tekruisen,deparkeergelegenheidenhetka- Door denabijheidvankust,mogelijkheid ten, aanweerszijdenvandedijk,nietkanworden ervaren. speelt hetprobleem datde symmetrievandekazemat- het feitdatdebouwwerkenbeterzichtbaarzijn.Ookhier spuisluizen danbijDenOever. Ditwordt veroorzaakt door herkenbaar alsmilitaire objecten insamenhangmetde De kazematteneilandenzijnhiervoordepassantenbeter Kornwerderzand: kazemattenmuseum Kornwerderzand: weidsuitzicht Identiteit Kornwerderzand: verwevingcultuurhistorie Kornwerderzand: voorhaven Kornwerderzand: buitenhaven Identiteit Kornwerderzand: verwevingcultuurhistorie plaats, eenbosjeenwaterpartij. de wegen,dieisgevuldmeteenwegrestaurant, parkeer afbreuk gedaandoordeinrichting vandedriehoektussen het Frieselandschaptesuggereren. Aandieillusiewordt men zijningerichtmetgrasvelden,omhetdoorlopenvan het verkeerspleinveelhoogteverschillen.Degrondlicha - gelijkvloerse kruisingenendenaastgelegenzeedijkheeft doorgetrokken lijnvanhet lokale wegennet.Doordeon- de kortsluitingtussentweelokaleverbindingenen door elkaarlopen:deA7enautowegnaarHarlingen, veroorzaakt doordat erdriesoortenverkeersverbindingen De complexestructuurvanhetverkeerspleinwordt geleidelijk overineencomplexverkeersplein. meer opeenherkenbare manier dezeedijk,maargaat De AfsluitdijkkruistbijaanlandingopdeFriesekustniet 7. Friesekust - Wegen Dijken engrondlichamen
69 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 70 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 uitzichtspunten overdedijkheennaarWaddenzee. aanknopingspunten voorrecreatieve verbindingenenvoor Het dorpZurichendezuidelijkerandvanHarlingenzijn dijktracé ofstrekdammen. zal voorlandbeschutmoetenworden doorholtesinhet nog nietduidelijkofdithierookmogelijkis.Iniedergeval vorming langsdeWaddendijk testimuleren, maarhetis voorlanden. Hetiseenregionale ambitieomkwelder ontwikkelen vanbinnendijksenattenatuurenbuitendijkse met defietsroute langsde dijkenhetinelkaarsnabijheid route Wons-stelling, wandelroute PingummerHalsband) van recreatieve routes (bvvaarroute Elfsteden,fietsroute gemaakt. Aanleidingenhiervoorliggeninhetverbinden verbinding tussendeWaddenzee enhetachterlandwordt sterk verbeteren alserop strategische plekkeneen Het kanderuimtelijkekwaliteitvandeze‘harde’ kust kust langsdeWaddenzee. dijk: eenzachtekustlangshetIJsselmeerenharde de friesekusttennoorden entenzuidenvandeAfsluit- een groot verschilindeontwikkelingsmogelijkheden langs Zoals bijdetyperingvankustenalisbeschreven iser - Zurich Identiteit Friesekust: landschappelijkeverankeringkopvan deAfsluitdijk Dijk Zurich-Harlingenlandzijde:binnendijkse natuurontwikkeling Harlingen Dijk Zurich-Harlingenlandzijde:binnendijksenatuurontwikkeling • • • • • • • • • • • • • • • • • volgende positievekwaliteitenbenoemd: In deruimtelijkeanalysevanAfsluitdijkworden de 3.5 Samenvatting de kusten Condities ecologischherstelin luwteenondieptevoor IJsselmeer Havens alsverbindingsruimtes tussenWaddenzee en punten Filmische ervaringafwisselingwaterlandschap-knoop- Talud vormtecologischeverbinding Dijk isvisueellagelijninhetwaterlandschap digingswerk Herkenbare samenhangwaterstaatswerk-militairverde- waarde Ritme vandeheftorens bepalendvoormonumentale rens enmonument Verticaliteit bepalendvoormonumentalewaarde hefto- De techniekisverhuldvormgegeven semble Waterkering enkunstwerkenzijnsamenhangend- zeedijk Gezette steenbekledingversterktbelevingklassieke Continue lijn,uniformdijkprofiel Symbool vandeverdediging tegendezee Authentiek karakterisbehoudengebleven Symmetrie StevinsluizenenLorentzsluizen materiaalgebuik Kenmerkend zeedijk-profiel metsobereninventief Kaarsrecht tracébuigtalleen voordediepstegeul • • • • • gesignaleerd: zijneenaantalnegatievekenmerken Daarnaast • • • • • • Friese kust:landschappelijkeverankering Kornwerderzand: verwevingcultuurhistorie Breezanddijk: avontuurlijk eiland opzee Monument: landmark meer Den Oever:authentiekevissershaventussenzeeen en Kornwerderzand Reeks overgangland-zeesymmetrischbijDenOever Weinig recreatieve waarde fietspadlangsdeautoweg Afsluitdijk alsheldere strakkelijnverrommeld Door toegevoegdebebouwingishetbeeldvande van debeginpuntenAfsluitdijkverminderd Door verkeerskundigeingrepen isdeherkenbaarheid verminderd de zeedijkalsheldere lijnenrobuuste waterkering Door verkeerkundigeingrepen isdeervaringvan De Afsluitdijkvormteenharde ecologischebarriere • • • ecologie: Kernkwaliteiten • • • • • • • • cultuurhistorie: Kernkwaliteiten kwaliteiten uitderuimtelijkeanalyse. vanuit dezebeideaspectencorresponderen metde liteiten vandedijk.Debenoemdekernkwaliteiten separaat nulmetingenuitgevoerd- naardekernkwa Op verzoekvanhetKwaliteitsteamAfsluitdijkzijn Luwte langsdijkendammen Spontane natuuroptaludeneilanden Ecologische verbinding Robuustheid oorspronkelijke aanleg Afleesbaarheid vanhetmilitaire verhaal Samenspel tussentechniekenvorm Authentiek karakter Verwevenheid vanfunctiesopdesluiscomplexen Continue lijn systeem vanaanlegadaptiefophetnatuurlijke Wijze Icoon vandewaterstaatsgeschiedenis
71 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 72 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 3 zijde aanworden toegevoegd. spuicomplexen kunnenkrijgen oferaandeIJsselmeer pompen wordt bekekenofdieeenplekindebestaande in dezetorens worden ingebouwd.Voor de nieuwe de verhoogdeenverzwaarde vloeddeuren zoveelmogelijk Het hergebruikvandebestaandeheftorens houdtindat liter/seconde/meter. hoeveelheid overslagophetbinnentaludbeperkttot10 technische oplossingsruimtedemaximaaltoegestane dat dedijkdoorbreekt. Inmiddelsisinhetkadervande de dijkheenstroomt hetdijktaludnietzodanigbeschadigt hoeveelheid waterdiebijeenmaatgevendestormover De oplossing‘overslagbestendigedijk’houdtindatde voor hetopknappenvandebestaandesluiscomplexen. zen voorhetprincipevande‘overslagbestendigedijk’en In deStructuurvisieToekomst Afsluidijkisdaarom geko- nis entechnischemogelijkheden. worden genomen,opbasis vandedanbeschikbare ken- kunnenverdere2050 veiligis.Daarna vervolgstappen worden getroffen moetenervoorzorgendatdedijktot Afsluitdijk flexibiliteitingebouwd.Demaatregelen dienu van dezeespiegelstijgingwordt bijdeversterkingvan ter isdan1/10.000jaar. Vanwege deonzekere prognoses aan deveiligheidseisdatoverschrijdingskansnietgro - De Afsluitdijkiseenprimaire waterkeringenmoetvoldoen waterafvoer 4.1 Maatregelen waterveiligheid en Toekomstige maatregelen enambities hoofdstuk 4 - Oplossingsruimte dijkversterking
73 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 74 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 2020 nietmeervoldoetaandeveiligheidseisen. dijk geblekendatdezeoverdehelelengtevanin Inmiddels isuitdetoetsingvanbuitenbekleding dijktrajecten metverschillendeveiligheidsopgaven. verschillen. Opbasishiervanontstaatereenindelingin Ook kandekwaliteitvansteenbekledingopdijk verschilt doorverschillenindieptenvandeWaddenzee. gelijk, maar de golfaanval die er op de dijk wordt verwacht profiel enkruinhoogtevan deAfsluitdijknuoveralvrijwel opgave voordedijknietoveralhetzelfdeis.Weliswaar zijn Uit onderzoekvanRijkswaterstaatblijktdatdeveiligheids- lossen. (Natura 2000 gebied en UNESCO Werelderfgoed). mogelijk isomdieversterkingopeenandere manieropte sterking nietindeWaddenzee uittevoeren, tenzijhetniet groene vegetatie-uitstraling tegevenenomdedijkver legd zijn,zijndeeisomhetbinnentaludvandijkeen Randvoorwaarden diedaarbij indeStructuurvisievastge- van dekruinenommaatregelen aanhetbinnentalud. regelen aanhetbuitentalud, omeengeringeverhoging Uit dieOplossingsruimteblijktdathetkangaanommaat- Oplossingsruimte bepaald. sterking alsvoordeaanpassingvanspuicomplexen Rijkswaterstaat heeftinmiddelszowelvoordedijkver - - Varianten overslagbestendigedijk aanleggen Aanpassen binnentaludenfietspad verhoogd Behoud huidigegeometrie (Fietspad verhoogdinbinnentaludTuimeldijk) B2: Aanpassenbinnentaludenverplaatsenfietspad A1: Behoudhuidigegeometrie (bron: MERAfsluitdijk) C1 (geoptimaliseerd):Dijkversterking,inclusiefvervangingbekledingbuitentalud Traject -Friese KWZ Kust Teen vandedijkverschuiftrichtingWaddenzee D1: Nieuwbuitentaludmetberm Traject Kornwerderzand-Friesekust Versteilen enverhogenbuitentalud
75 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 76 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 Varianten schutsluizen zee-zijde vandevoorhaven. is hetbouwenvaneennieuwekeersluisaandeWadden- De oplossingsruimtevoordevoorhavenKornwerderand een nieuwekeersluisvoorhetbestaandebovenhoofd. versterken vandevoorhavendijkenenhetbouwen De oplossingsruimtevoordevoorhavenDenOeverishet sluizen zijnnamelijkonderdeel vandeprimaire kering. gaande lijnvandeAfsluitdijk,endeuren vandeschut- ongeveer 2meterlagerzijndandekruinvandoor gelegen schutsluizen.Dedijkenrond devoorhavens,die havens bijDenOeverenKornwerderzanddedaarin sterkt worden, maarookde waterkeringrond devoor Niet alleenhetdijklichaamvandeAfsluitdijkmoetver Nieuwe keersluisvoor bestaandbovenhoofd+versterken voorhavendijk Den Oever (bron: MERAfsluitdijk) - - - Nieuwe keersluisWaddenzee-zijde Kornwerderzand Vervangen vandehefschuiven Versterking spuisluizen weergegeven. stuimte vandzeparameterszijnhiernaast werking vanhetcomplex.Varianten binnendeoplossing- uithijsbare constructieende relatie metdewaterkerende op hetontwerpvandezepompen:depositie,vasteof nen spuien.Erzijnverschillendeparametersvaninvloed de Waddenzee tochwateruithetIJsselmeertekun- bij DenOeverpompeningebouwdomhoogwaterin hier opaangepastworden. Voor dewaterafvoer worden De hefmechanismesomdeschuiftelatenbewegenmoet koker zaltenminsteeenschuifversterktmoetenworden. het versterkenvandeschuivenenconstructie.Perspui- De waterveiligheidsopgavevandespuisluizenbestaatuit Waddenzee (bron: MERAfsluitdijk) bovenaanzicht Varianten waterafvoerspuisluizenDenOever IJsselmeer (bron: MERAfsluitdijk)
77 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 78 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 Overzichtkaart regionale ambities Een planvooreen vispassagebijDenOeverwordt alals verbeteren, doordeaanlegvanvispassages. verbindingen tussenIJsselmeer enWaddenzee voorviste Bovendien zijnermaatregelen nodigomdeecologische en mogelijkindetoekomstook voorkustbescherming. nen zorgengradientrijkeovergangentussenlandenwater ture: hetingangzettenvannatuurlijkeprocessen diekun- (Kaderrichtlijn Water) wordt ingezetopBuildingwithna- Rijke Waddenzee) enlangsdekustenvanhetIJsselmeer ecologisch herstelindeWaddenzee (hetprogramma De barriere tussendeWaddenzee enhetIJsselmeer. Voor nische verdediging tegendezee,eneenecologische Door zijnpositieisdeAfsluitdijkeenharde civieltech- • reiding. energie-winning zijnpilotslangsdeAfsluitdijkinvoorbe- energy enzonne-energie.Voor alledriedezevormenvan functioneren vandeAfsluitdijk zijnstromingsenergie, blue Experimenten diebijuitstekpassendeliggingenhet energiebronnen. schakeling vanfossielebrandstoffen naarhernieuwbare zou eenproeftuin kunnen zijn voorde21steeeuwseom- De Afsluitdijk,icoonvan20steeeuwseingenieurskunst, • gende overkoepelendeambitiesbeschreven: In deAmbitieagendaDeNieuweAfsluitdijkzijnvol- regionale ambities. kader voordevormgevingvanhuidigeentoekomstige Het MasterplanBeeldkwaliteitAfsluitdijkishetruimtelijke 4.2 Regionaleambities Building withnature enecologischherstel De DuurzameEnergiedijk zichtbaar temakenaaneenbreedpubliek. (internationaal) een prachtigekansomdeinnovatiesvanhetproject zelf Noord-Nederland ishet kunnenontdekken.Daarnaast de AfsluitdijkattractiviteitvanhetWaddengebied en in deomgevingendoordat velendoorhunbezoekaan economisch effect doormeerbestedingenopdedijken toeristische bestemmingmoetenworden. Datheefteen In detoekomstzouAfsluitdijkzelfveelmeereen en voordevoorbijgangerdieerevenstopt. de Afsluitdijk,voorbussenmetbuitenlandsetoeristen selmeer. Alleen hetMonumentisnueenbestemmingop over devoortrazendeauto’s heenalleenzichtophetIJs- fietser, ingeklemd tussenhetdijktaludendeweg,heeft passeert dedijkviasluizen,eveneensopdoorreis. De weg naarhunbestemming.Beroeps-en recreatievaart duizenden automobilistenrijdenerdagelijksoverheenop - De Afsluitdijkisonderdeel van hetrijkswegennet.Tien • condities voorzilteteeltenenaquacultuur. wikkelingen kanerookworden geëxperimenteerd met Naast hetcreëren vanconditiesvoorecologischeont- rivier bijKornwerderzandisinvoorbereiding. KRW-maatregel uitgewerktenhetproject- de Vismigratie De Afsluitdijkalstoeristischetrekker
79 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 80 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 • PilotblueenergyopBreezanddijk • Pilotstromings-energie inspuisluizen • Pilotzonne-energieopBreezanddijk, tussende100- • IndeStructuurvisieToekomst Afsluitdijkwordt De AfsluitdijkalsEnergiedijk een energieneutraleAfsluitdijkin2021. een duurzamesamenleving.Inspannigenzijngerichtop leidt decombinatievanontwikkelingentotinspiratievoor wordt ookdetoeristische aantrekkingskracht vergroot en stratie ophetgebiedvanduurzameenergie.Daarmee ken dieeenbroedplaats vormt voorinnovatieendemon- ishetdeambitieomeenduurzamedijktema- Daarnaast aansluiting opProject Afsluitdijk eenplekmoetenkrijgen. zijn eenaantalconcrete projecten invoorbereiding diein In hetkadervandedoelstellingDeNieuweAfsluitdijk 4.2.1 DeDuurzameAfsluitdijk 1000 meterlang tot duurzaam-heidscentrum. treerd, metdemogelijkheidopdenduuruittegroeien zilte teeltenenkennisoverdracht worden geconcen- experimenten ophetgebiedvanduurzameenergie, innovatie, duurzaamheideneducatie’.Hierkunnen Bree¬zanddijk aangewezen alshet‘centrumvan proces metoppervlaktewatergetestgaatworden. De opstelling terwereld waarineenvolledigblueenergy geveer vierjaarinbedrijfzijn,tot2016.Ditisdeeerste lyse proces totstandkomen.Deproefopstelling zalon - membraan telatenlopenkaneenomgekeerd elektro- zout enzoetwateraanbeidezijdenvaneenspeciaal beoogd energietewinnenuitzoetenzoutwater. Door Met hetBlueEnergypilotproject inBreezanddijk wordt Pilotinstallatie BlueEnergy(bron: Redstack) BLUE ENERGY heeft gelegd. nieuwe elektrici¬teitskabeldieAlliandernaarBreezanddijk pilot levertdegewonnenenergieaanhetnetmiddels passeren desnelwegovereenportaalvan7.6mhoog.De water opdewerkhavenaanWaddenzee zijde.Debuizen Wadden¬zee enhetIJsselmeerlozenbrakke Grote buizenvoorziendeaanvoervanwateruit opstelling isgeplaatstineengebouwopBreezanddijk. Beeld vandezojuistgeïnstalleerde proefopstelling voorstromingsenergie bijDenOever (bron: Tocardo) maximale spuicapaciteittebewerkstelligen. voor onderhoud,bescher¬mingtegenkruiendijsofomeen per kokermoetenuithetwatergehaaldkunnenworden zand intotaal2,5MWopzalgaanleveren. Dedrieturbines gaan opleveren, waardoor hethelecomplexbijKornwerder tien kokersvanKornwer-derzand zo’n250kWperkoker op eenportaal.Dezecombinatiesmoeteninprincipealle zand interich¬tenmetcombinatiesvandrieT100turbines richt omindetoekomstspuisluiskokersvanKornwerder Het project voorstromingsenergie inDenoeveriser op ge- STROMINGS ENERGIE - - Structuurvisie WindopLand voor hetopwekkenvanwindenergie. Afsluitdijk gezienalseenmogelijkgeschiktelocatie IJsselmeer. Ookwordt eenzoneopenlangsde eninhet windenergie: indeWieringermeerpolder van deAfsluitdijkgaathetomtweelocatiesvoor vermogen vanmeerdan100MW. Indeomgeving geschikt voorgrootschalige windenergiemeteen opLandgebiedenaangewezenals Windenergie Het Rijkendeprovincies hebbenindeStructuurvisie WINDENERGIE
81 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 82 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 elektrische energie. gestart metverharding diezonne-energiekanomzettenin Nieuwe Afsluitdijk,maarerisinNoord-Holland eenpilot maken. DitisopditmomentnoggeenambitievanDe aangelegd isheteenkanshier“Solar-road” vante Wanneer ereennieuwfietspadopdeAfsluitdijkwordt van dedijkteworden ingepast. nepanelen dientdezeinfrastructuuroverdehelelengte maken, zijnomvormersnodig.Bijtoepassingvandezon- Om vandestroom vandepanelenbruikbare energiete de panelenmetelektriciteitskabelsverbondenworden. Om deenergievanzonnepanelentewinnenmoeten te paneelendetemperatuuroprond hetpaneel. oriëntatie vandepanelen,efficiëntiehettoegepas- van dezoninstraling,hellingshoekpanelen, opbrengst is afhankelijk van het aantal zonuren, de sterkte energie opwekkeninstandaard testcondities.Dereële dijk, ongeveer21kmbruikbare lengte,kantot3.3MWp Een 1meterhogerijpanelenoverdehelelengtevan zijn diverseandere afmetingen opdemarktverkrijgbaar. Gangbare afmetingvaneen paneelis1x1.6m,maarer ten metverschillendezonneceltechniekenverkrijgbaar. elektrische energie.PV-panelen zijnindiversefabrica- panelen bevattenzonnecellendiezonlichtomzettenin middel vanphotovoltaïschepanelen(pv-panelen).Deze Er kanefficiëntzonne-energieopgewektworden door trale Afsluitdijk. energie belangrijktelatenbijdragenaaneenenergieneu- Het isdeambitievanDeNieuweAfsluitdijkomzonne- ZONNE ENERGIE Proefvak SolaRoadKrommenie • • Afsluitdijk: De volgendeprojecten sluiten aanophetProject Ecologisch herstelrond deAfsluitdijk 4.2.2 BuildingwithNature en derzand vismigratierivier metobservatoriumbijKornwer Aanleg vaneenvispassageindevorm Den Oever Aanleg vaneenvispassageindevoorhaven - tegen destroom inzwemmen naarhetIJsselmeer. kunnenvanuithethavencomplex havencomplex. Vissen lokstroom naardeWaddenzee, opdelocatievanhet verval geloosd.Hierdoor ontstaat eencontinuezoetwater een leidingdoordewaterkeringwordt hetwaterondervrij dat hogerisdanhetwaterpeilopdeWaddenzee. Middels indebakwordtterniveau continuetoteenpeilgebracht sloten bak”waarzoetwaterinwordt gepompt.Hetwa- De uitzwemcontructieaandeIJsselmeerkantiseen“ge- de viskanacclimatiseren. vispassage voorzietnietineenbrakwatergebiedwaarin tussen deWaddenzee enhetIJsselmeermigreren. De Water maatregel. devispassagekunnentrekvissen Via Nieuwe Afsluitdijkmaarwordt uitgewerktalsKaderrichtlijn De vispassagebijDenOeverisgeenproject vanDe VISPASSAGE DENOEVER bron: vandeHerik,Witteveen+Bos
83 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 84 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 2. 1. zand Programma vaneisenvoor vispassageKornwerder • • • • • • • Randvoorwaarden VISMIGRATIERIVIER Rijnstroomgebied. doen aandeschaalvanlocatieindeltahet neren vooreenbrede groep trekvissen endaarmeerecht Ecologie: devoorzieningmoetjaarrond optimaalfunctio- pelijke, recreatieve encultuurhistorischewaarden; worden ingepastinintegraleafstemmingmetlandschap- voorziening moetopeenkwalitatiefwaardevolle manier Landschap, recreatie encultuurhistorie:denieuwe inlaat vanlandbouwwater; verband metdebelangenvandrinkwaterwinningen tot eentoenamevanhetzoutgehalteinIJsselmeer Waterkwaliteit: deterealiseren voorzieningmagnietleiden significant afnemen; Waterberging: hetoppervlakvanIJsselmeermagniet de aanlegvaneenvoorziening; Kornwerderzand magnietworden beperktalsgevolgvan Waterafvoer: deafvoercapaciteit vanhetspuicomplex ondervinden; gehandhaafd blijvenenmaggeenpermanentehinder Verkeer: dewegverbindingoverAfsluitdijkmoet gegarandeerd blijven; bescherming tegenhoogwatervoorhetachterland,moet Veiligheid: deveiligheidsfunctievanAfsluitdijk,als op hetverbeteren vandeintrekmogelijkheden; mogelijkheid voortrekvissen. Ditproject richtzichdanook De beperkendefactorindevismigratieroute isdeintrek- De vispassageisgerichtopdeintrek vantrekvissen. omgeving; zodat dezemindergevoeligisvoorveranderingeninde daarom quaschaalvoldoende robuust worden uitgevoerd deringen looptdeeffectiviteit terug.Devispassagemoet optimaal, maarvooranderen veelminder. Bijkleineveran- werkenvaakvooreenaantalsoorten bied. Vispassages denzee enIJsselmeer)indedeltavanhetRijnstroomge - verbinding tussentweebelangrijkenatuurgebieden(Wad- De vispassagezorgtvooreenrobuuste ecologische -
6. 5. 4. 3. 2. 1. ECOLOGISCHE ONTWERPEISEN 5. 4. 3. transport naarzoetwatermigreren; tot dezwakkere zwemmersenvislarvendieviagetijden- dus werkenvoorallevissoorten,vandegoedezwemmers ook gebruikmakenvanhetsysteem.Devispassagemoet stroom latenmeevoeren (o.a.glasaal,botlarven)kunnen groep trekvissen. diezichpassiefmetdevloed- Vissen vereisten (trekgedrag, zwemcapaciteit)vandezebrede betekent datdevispassagemoetbeantwoorden aande groep vertegenwoordigt eengrotere groep trekvissen. Dit rivierprik, zeeprik,houting,bot,zeeforel enzalm.Deze stekelbaars, glasaal,fint,elft, zijn spiering,driedoornige leeftijdscategorieën. Dedoelsoortenvoordevispassage brede groep grote enkleinetrekvissen vanverschillende sen. Devispassagemoetgoedfunctioneren vooreen De vispassageisgeschiktvooreenbrede groep trekvis- teit spuicomplexKornwerderzand citeit vanhetIJsselmeerengeenbeperkingafvoercapaci- Geen significantebeperkingvandewaterbergingscapa- dus goedafsluitbaarzijnomdittevoorkomen; drinkwaterwinning enlandbouw. Devispassagemoet halte inhetIJsselmeerisongwenstvanuitdefuncties zoutgehalte inhetIJsselmeer. Vergroting vanhetzoutge- De vispassagemagnietleidentotverhogingvanhet Geen zoutbelastingIJsselmeer. • • • • Inrichting vandepassage: De vispassagebeschiktovereenbrakwaterhabitat. De vispassagebeschiktovereenoptimalelokstroom. intrekkende vis). Optimale locatie(aansluitenbijgrootste aanbodvan Contact metdiepere Waddenzee-geulen. Dag &nachtenjaarrond vispassage. passage, endehoekeninpassagemoetenklei- hoofdstroom doorhetspuicomplex; De passagemoetbijvoorkeureven diepzijnalsde zwemmen; De vismoetopelkediepteinde passagekunnen Een niet-overdekte passageheeftdevoorkeur; ner zijndan90graden; boven eengeheelrechte Een vispassagemetbochtenverdient devoorkeur 10. 9. 8. 7. Afstemming spuiregime opvismigratie. Aanleg vispassageseparaatvanspuimiddel. Terugkeermogelijkheid zoetwatervis. inrichten Bovenstroomse uitgangIJsselmeerzijde“smart” • • • • • onderbrekingen zijn; passage moetbeperktzijn; (RIKZ, 2001). Er moetenrustplekkenindepassageaanwezigzijn derbroken enzonderabrupte De waterstroom moetzominmogelijkworden on- m/sec, endeturbulentiein De stroomsnelheid moetlaagzijn,minderdan0,50 stroomsnelheid varieert; De bodemmoetstabielenvariabelzijnzodatde kunnen worden gepasseerd; De vispassagemoetzwemmend(dusnietspringend)
Plankaart Vismigratierivier (bron:Plankaart Vismigratierivier Grontmij, 2015) Wanningen consult) tierivier Afsluitdijk,Linkikconsult, (bron:- Initiatiefdocument Vismigra Schema werkingvismigratierivier
85 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 86 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 versterken. met alsdoelomdeverblijfskwaliteit vandeAfsluitdijkte wordenDaarnaast erveelkleinere projecten voorbereid • • • • • • • • dijk recreatief aantrekkelijker temaken: De volgendeprojecten zijn invoorbereiding omdeAfsluit- recreatieve trekker 4.2.3 DeAfsluitdijkalstoeristisch groten Beleefbaarheid vandekazemattenbijDenOeverver Bereikbaarheid kazemattenmuseumvergroten Aantrekkelijke verblijfsplekkenbijhetMonument punt bijhetMonument Uitbreiden vandehoreca enhetbestaandeinformatie- 300 plekken ongeveer 1000m2eneenparkeerterrein metongeveer sluitdijk opKornwerderzand,meteenoppervlaktevan Het ontwikkelenvanhetBeleefcentrumDeNieuweAf- Afsluitdijk tief aantrekkelijke kustzone enalsentreegebied vande Het ontwikkelenvanhetHalterFryslânalsrecrea- entree vandeAfsluitdijk de Waddenpoort indeKopvanNoord-Holland enals Het ontwikkelenvandevissersplaatsDenOeverals de Waddenzeekant gemaakt Kornwerderzand eenfietspadophetbuitentaludaan Oever totaanhetMonumentenvandeFriesekust uitzicht naarbeidezijden.Iniedergevalwordt vanDen Het aantrekkelijker maken van defietsroute, met - Den Oever-Monument,enFriesekustKornwerderzand(DeNieuweAfsluitdijk) Voorstel voordeaanlegvan eenfietspadophetbuitentaludvandedijkvoortrajecten Plankaart planWaddenpoort DenOever (GemeenteHollandsKroon)
87 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 88 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 Bouwstenen Recreatie enToerisme DenOever(werkgroep Recreatie enToerisme) Bouwstenen Recreatie enToerisme Monument(werkgroep Recreatie enToerisme)
89 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 90 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 Plankaart HaltervanFryslân(gemeenteSudWest Fryslân) Bouwstenen Recreatie enToerisme Kornwerderzand(werkgroep Recreatie enToerisme)
91 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 4 92 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 5 punt. dynamiek metduurzaamhandelenendenkenalsvertrek- veiligheid dattoestaatenruimtebiedenvoornatuurlijke en techniek.Meebewegenmetdenatuurvoorzover tuur, maaralsicoonvanhetsamenspeltussennatuur Niet meeralsheticoonvandeoverheersingna- waterbouwkundig symboolvande21steeeuwtemaken. Dat iseenprachtigekansomdeAfsluitdijkooktot ambities voorduurzaamheid,ecologieentoerisme. de dijkworden toegevoegd, dievoortkomtuiteigentijdse afvoer moetertegelijkertijdeennieuwebetekenisaan Behalve hetverbeteren van dewaterveiligheidenwater worden gekozenvooreen meeringrijpendeversterking. van dezeespiegelenopvattingenopdatmoment, renoveren. Na2050kandan,afhankelijkvandestijging bestaande dijklichaamendekunstwerkente adaptief karaktertegevenendaarbijzoveelmogelijkhet voor gekozenomdezetechnischeaanpassingeneen aangepast aandetoekomstigeveiligheidseisen.Eris van deheldhaftigestrijdtegenhetwater, moetnuworden De monumentaleAfsluitdijk,het20steeeuwsesymbool 5.1 Visie Visie enrichtlijnen hoofdstuk 5 - Van afsluitennaarverbinden
93 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 5 94 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 5 connector enduurzameenergie. kunstwerken, verbindingentussendedijkalsenergie- en Friesland,toegankelijkheidvandecivieltechnische zee, attractiviteitvandeverbindingtussenNoord-Holland Werelderfgoed Waddenzee, verbindingentussen kusten IJsselmeer, een sterkere verbindingvandedijkmethet en ecologischeverbindingentussenWaddenzee en die denadelenvanscheidingverzachten:recreatieve om intezettenophetmakenvannieuweverbindingen de Waddenzee. Derenovatie biedteenprachtigekans De Afsluitdijkisoorspronkelijk aangelegdalsafsluitingvan alle ruimtelijkemaatregelen. zaamheid vormtdeoverkoepelendeafwegingvoor • waterlandschap versterken; kwaliteit vanhetwaterbouwkundigicoonen toerisme enecologiezóaandatzederuimtelijke • de Afsluitdijk; aanknopingspunten uitderuimtelijkeanalysevan dieversterktwordtis dekern, opbasisvan icoon en • Afsluitdijk luidtalsvolgt: De strategievoorderuimtelijkekwaliteitvan het streven naarmaximaliseringvanduur sluitendeambitiesvoor op dezekern van debelevinghetwaterlandschap de essentievanhetwaterbouwkundig - Strategie VERNIEUWD WATERBOUWKUNDIG ICOONVAN DE21 VERSTERKEN BELEVINGWATERBOUWKUNDIG ICOON VERSTERKEN BELEVINGWATERLANDSCHAP TOERISTISCH/RECREATIEVE ATTRACTIE MAXIMALISERING DUURZAAMHEID CONDITIES VOORECOLOGIE = + + + +
STE EEUW Strategie juist geprobeerd deverticaliteitteversterkenomdaar dijk, bescheidenzijninhunhoogteisdearchitectuur krachtige volumes.Hoewelookdeheftorens, netalsde in deheftorens versterkthetbeeldvandeeenvormige Het feitdatdefunctionelemechanismeszijnverhuld heftorens isaanbeideuiteindenvandeAfsluitdijkgelijk. repeterende ritmevandegelijkvormigevolumes eveneens gebaseerd opeenvoud eneenvormigheid:het De monumentaleschoonheidvandesluiscomplexenis dijk isdirect teverklaren vanuitzijnfunctiealszeewering. bruik, maarmonumentaalinzijnlengte.Devormvande De dijkisbescheideninzijnprofiel eninzijnmateriaalge- schaal eenuniekebelevingvanhetwaterlandschapbiedt. rechte lijn,meteénmarkante knik,diedoorzijngrootse monumentale zeggingskrachtheeft.Dedijkiseenheldere civieltechnische kunstwerk,datjuistdaardoor eengrote eenvoud, deeenduidigheideneenvormigheidvanhet vandeschoonheidAfsluitdijkzitin De kern waterbouwkundig icoon 1. Versterken beleving vijf thema’s 5.2 Ambitiesruimtelijkekwaliteitin basalt. de dammendezelfdebekleding meteengladdehuidvan hangsels’. Overalrondom hebbendedijk,eilandenen vloeiende aansluitingenvande waterkeringopde‘aan- als éénsamenhangendensemble vormgegeven,met Dijk, kunstwerken,kazematteneilandenendammenzijn brengen. mee detrots vanhetwaterbouwproject totuitdrukkingte - Ritme eneenvoud(referentiebeeld DonaldJudd)
95 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 5 96 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 5 visueel enfunctioneelteverbinden. kunstwerk heenland&zeeenIJsselmeerWaddenzee kansen omoverdebarrière vanhetcivieltechnische Bij dekusten,bijsluizenenBreezanddijk liggen beleving. ken vandeecologischeontwikkelingenrecreatieve vanhetdijkprofielvernieuwing samenmethetverster kant vandeWaddenzee liggendegrootste kansenvoor beleefbaar maaktalszoutdynamischsysteem.Aande denzee staatmaardeWaddenzee juistzoveelmogelijk dat deAfsluitdijknietlangermetzijnrugnaarWad- digen maarmeebewegenmetdenatuur’vraagterom Het totexpressie brengen vandeambitie‘nietverde- dijk sterkergearticuleerd. naar hetweidsewaterwordt aanweerszijdenvande lege landschaplangsdedijk.Deovergangvanhetland poortwerking vandeknooppuntenincontrastmethet verder worden opgevoerd doorhetversterkenvande rijdend overdeAfsluitdijk.Diefilmischeervaringkannog leegte vanhetwaterlandschapworden beleefdals Nergens inNederlandkanoverzo’ngrote lengtede waterlandschap 2. Versterken vandebelevinghet - Leeg waterlandschapWaddenzee van floraenfaunaindegetijdezone. tieontwikkeling opdedijkbekledingenaanhechting zoals vispassagesbijdesluizen,soortenrijkevegeta- mee ruimtegevenvoorecologischeontwikkelingen mogelijk ‘natuur inclusief’ ontworpenwordenmogelijk ‘natuurinclusief’ endaar De civieltechnischemaatregelen zelfmoetenzoveel zand, slibenriet. hulp van‘natuurbouwers’alsmosselbanken,zeegras, om gradiëntrijkenatuurlijkeoeverstemakenmetbe- Breezanddijk kunnenluwte enondiepteworden benut en hetherstelvanverbindingen.Aandekustenbij en conditiestescheppenvoornatuurlijkedynamiek het ecologischsysteemvandedeltaaftezwakken kansen omdenegatieveeffecten vandebarrière in denzee enIJsselmeer. Toch liggenlangsdeAfsluitdijk De Afsluitdijkisenblijfteenharde grens tussenWad- ontwikkeling 3. Conditiesvoorecologische - Condities dijkbekleding
97 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 5 98 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 5 ma inuitgesproken karakters. versterkt worden doorhet concentreren vanprogram - verschillende knooppuntenkantenopzichtvanelkaar komen, ennietophetvasteland.Deidentiteitvande ningen diehetverhaalvandedijkverrijkenop op deAfsluitdijk.Andersommoetennieuwevoorzie- ook opde‘vastewal’tothunrecht komenpassenniet en positioneringvannieuweattracties.Attractiesdie mische zeetestaan.Datstelteisenaandevormgeving op eenmonumentaalkunstwerkmiddenindyna- ken, dienetalsdeMontSaintMichelervaringbiedt Afsluitdijk eentoeristischetrekker vanformaattema- wordt gebruikt.Daarligteen prachtigekansomvande Nederland diedagelijksdoortienduizendenpassanten meer, maarook eenverbindingtussenWest- enNoord De Afsluitdijkisnietalleeneenscheidingtussenzeeen 4. Toeristisch recreatieve attractie Mont SaintMichel,eiland termijn meerwaarde oplevert. wellicht nueengrotere inzetvergt,maaropdelangere De essentievanwerkelijkeduurzaamheidisdathet geïntegreerd. kende manierinhetontwerpvandijkenkunstwerken die duurzameenergiedijkmaken,opeenvanzelfspre- duurzame energieopwekkingkunnenvandeAfsluitdijk zaamheidsprincipe. Implementatiesentransportvoor bestaande doortebouweniseveneenseenduur worden. Robuustheidvan de oplossingenomophet geval zoCO2-neutraalmogelijkuitgevoerd moeten zaamheid. DeversterkingvandeAfsluitdijkzouinieder Er liggenvelekansenenmogelijkhedenvoorduur gebruik vanmaterialen. novatie, hetbenuttenvannatuurlijkeconditiesenzuinig vraagt opnieuwomcombinatievantechnischein- veilig temakenvoordetoekomstigezeespiegelstijging De opgaveomdeAfsluitdijkopeenduurzamemanier materialen alszand,keileemenwilgenroosters. in deomgevingaanwezigeenbeproefde natuurlijke eeuw, waarbijmentegelijkslimgebruikmaaktevande technische innovatiesindejaren dertigvandevorige toekomstgerichte daad,mogelijkgemaaktdoorde De aanlegvandeAfsluitdijkwas80jaargeledeneen 5. Maximaliseringduurzaamheid - - Zonnepark
99 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 5 100 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 5 lijn incombinatiemetnieuwprogramma. krijgen eenverschillendeidentiteit doorhunpositieopde water langsdekusten.Deknooppuntendijk voorbeeld natuurontwikkeling opzijnplaatsinhetondiepe natie vanruimtelijkepositieenlokalecondities.Zoisbij- de partituur. Diekansenzijngebaseerd opeencombi- aanhaken wordt zichtbaarindedrieonderstelijnenvan toerisme enduurzaamheidopdezebasislijnenkunnen Hoe denieuweontwikkelingskansenvoorecologie, trisch vormtegeven. land naarwateraanbeidezijdenvanAfsluitdijksymme- de sluizenuniformtebehandelenenovergangvan komen bijvoorbeelddeeisenvoortomhetdijkvaktussen nieuwe ontwikkelingenopdeAfsluitdijk.Uitdezelijnen waterbouwkundige versterkingenvoorhetaanhakenvan de partituur. Zij vormenderuimtelijkebasisvoor eeuw wordt geborgddoor detweebovenstelijnenvan Het behoudenvandeAfsluitdijkalsicoon20ste verschillende onderdelen en plekkenvandeAfsluitdijk. gesteld zijndebasisvoorverdere uitwerkingvande De eenheidenarticulatiedieindepartituurworden voor worden. bewaard enwaarjuistverschillen gearticuleerd kunnen laat zienwaardeeenheidengrote lijnmoetworden die samen als het ware een partituur vormen. Die partituur de lijnvanAfsluitdijkontstaanvijfschematischelijnen Door deambitiesvanuitvijfthema’s tepositioneren op behoud envernieuwing 5.3 Departituur:samenspelvan - duurzaamheid Maximalisering attractie Toeristische ecologie Condities voor waterlandschap Beleving icoon Waterbouwkundig
101 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 5 102 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 5 5.4 Richtlijnenruimtelijkekwaliteit KUNSTWERKEN KNOOPPUNTEN BEBOUWING DIJK • • • • • • • • • • • • • • • • BELEVING WATERBOUWKUNDIG kundig icoondoor hunspectaculaire eenvoud Nieuwe bouwwerkenversterken hetwaterbouw- hoogte enschootsveldenvan de kazematten Positie enhoogtebebouwingafstemmen opdijk- rijksmonumenten herstellen De oorspronkelijke afwerkingenenkleuren vande lende verticalegebouwdeaccenten Monument enheftorens zijndeenigebeeldbepa- datum opdeAfsluitdijk Zo minmogelijkstorende objectenvanrecente buiten deknooppunten Geen bebouwingenzominmogelijkbouwwerken Herkenbaarheid beginpuntenAfsluitdijkversterken het waterbouwkundigsysteemherkenbaarhouden De samenhangbinnenhetmilitaire systeemenmet Functionele mechanismenverhuldvormgeven Beleving ritmeenverticaliteitheftorens versterken herkenbaar Overeenkomst Stevinsluizen enLorentzsluizen blijft tale spuisluiscomplexen Instandhouding vandewerkingmonumen- kunstwerken vloeiendvormgeven Overgangen tussendetaludsvandijk,dammenen dammen herkenbaarhouden De hiërarchie vandehoofddijk, havendijkenen met uniformprofiel Behoud vandestrakkeautonomelijndijk versterken Beleving karakteristiekzeedijkprofiel behoudenen ICOON • • • • • • • • • BELEVING WATERLANDSCHAP in hetlandschap Bebouwing opafstandvande dijkgaatvisueelop digheden vangoedekwaliteit De materialiseringblijftonderweerbarstige omstan- geert opverschillendeatmosferischecondities Het materiaalvandebebouwinglangsdijkrea- karakter vandeAfsluitdijk Bebouwing langsdedijkversterkthetlineaire passend bijhetcivieltechnischekarakter Uniforme vormgevingvanobjectenenwegmeubilair als contrastmethetweidsewaterlandschap De poortwerkingvandeknooppuntenversterken tes dieWaddenzee enIJsselmeerverbinden De voorhavensvormgevenalssymmetrischeruim- behouden, alsentreepoorten vandedijk Ritme, symmetrieensequentievansluiscomplexen ken aan weerszijdenvandedijkbehoudenenverster Beleving vandegrootsheid vanhetwaterlandschap - • • • • • • behouden Groene karaktervandekazematteneilanden IJsselmeer aanweerszijdenvandedijkversterken Condities ecologischherstelWaddenzee en en IJsselmeeroptimaalbenutten In sluiscomplexenverbindingentussenWaddenzee tuurlijke dynamiekontwikkelen In degetijdezoneecologischegradiëntenna- dek Het binnentaludkrijgtbekledingmeteenvegetatie- fauna In dedijkbekledingconditiesbiedenvoorfloraen ECOLOGISCHE CONDITIES • • • • • • • TOERISTISCHE /RECREATIEVE identiteit vaneenknooppunt Architectuur vandebebouwingversterkt het vastelandverbeteren Op dekoppenrecreatieve aansluitingAfsluitdijkop civieltechnisch landschapopzee Inrichting maaiveldenobjectenpassendbij Waddenzee enIJsselmeerverbeteren Voor fietsersenvoetgangersverbindingentussen versterken Verschillen inidentiteitvandeknooppunten passanten beleefbaarmaken Werking schutssluizenen spuisluizen voor Beleving vanWerelderfgoed Waddenzee versterken ATTRACTIE • • • • • • • en nieuweteeltenvormgeven Breezanddijk alsproeftuin voorduurzameenergie omstandigheden Versterkingsoplossing aanpasbaaraantoekomstige groten vanafvoercapaciteit Streven naaropwekkingstromingsenergie bijver In profiel ruimtebiedenvoor energieconnector Zo zuinigmogelijkmateriaalgebruik omstandigheden Versterkingsoplossing aanpasbaaraantoekomstige Bouwwerken zijnzoveelmogelijkenergieneutraal DUURZAAMHEID -
103 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 5 104 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 • • • • • Elke paragraafisopgebouwdindevolgendestappen: kaart staataangegeven. van deruimtelijkedeelgebiedenzoalsopbijgaande Daartoe isdithoofdstukverdeeld inparagrafenopbasis ruimtelijke kwaliteituithoofdstuk5. kunnenwordenvernieuwd opbasisvanderichtlijnen lende onderdelen endeelgebieden vandeAfsluitdijk In dithoofdstukwordt inbeeld gebrachthoedeverschil bied Een streefbeeld ruimtelijkekwaliteitvoorhetdeelge- gevingsprincipes ambities dienualbekendzijn,opbasisvandevorm- Ruimtelijke uitwerkingvannieuwemaatregelen en principes voorhetdeelgebied enrichtlijnen’)naarvormgevings- hoofdstuk 5’Visie Vertaling vanderichtlijnenruimtelijkekwaliteit(uit Afsluitdijk’) gebied (uithoofdstuk3‘Ruimtelijkeanalysevande vanhetdeel- Samenvatting vandekernkwaliteiten ‘Toekomstige maatregelen enambities’) Afsluitdijk enderegionale ambities (uithoofdstuk4 De opgavevoorhetdeelgebiedvanuitproject - 6.9 6.8 6.7 6.6 6.5 6.4 6.3 6.2 6.1 Windenergie Friese Kust Kornwerderzand Breezanddijk Monument Den Oever Spuisluizen Bebouwingsregels Dijk LEGENDA 6.1 6.8
hoofdstuk 6 6.3 Vormgevingsprincipes en streefbeelden
6.7
6.2 6.1
6.6
6.1
6.9
6.5
6.1
6.3
6.4 106 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 Opgave | Kernkwaliteiten |VormgevingsprincipesOpgave |Kernkwaliteiten |UitwerkingenStreefbeeld 6.1 Dijk
107 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 108 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 • • • • • • • 6.1.1 Opgave Dijk faalmechanismes tot2050 Bekleding buitentaludvoldoettot2100,overige kleding tehebben Het binnentaludvandetuimeldijkdienteengrasbe- worden De kruinhoogtevandedijkmagnietverlaagd tast vandedijkmagnietwordenDe keileemkern aange- Huidig fietspadbehoudenalsonderhoudsweg,A7 Overslag-debiet maximaalorde vangrootte 10l/s/m dige dijk Versterken volgenshetprincipevanoverslagbesten- Technische oplossingsruimte voordedijkversterking Locatie 6 dijkvak6,8,10,11,17aen17b 8 10 11 17 a 17 b naar beidezijden Regionale ambitie fietspadmetuitzicht dig opzichtnogsteedsfunctioneelis. kundig icoonenaanhetfeitdatdedijkinwaterbouwkun- recht aande‘heldenstatus’ vandedijkalswaterbouw- het historischeprofiel als uitgangspunt genomen.Ditdoet men goed doorstaan. Als basis voor ontwikkelingen wordt Het waterstaatkundigprofiel heeft80jaarlangallestor samenhangende ruimtelijkeensembles. de Dijk.Dijk,kunstwerken,dammen,eneilandenvormen form isdraagtsterkbijaandemonumentalewaarde van Het feitdathetprofiel over dehelelengtevandijkuni- daarop werd eenasymmetrischzeedijkprofiel gebouwd. trisch vormgegeven‘beteugelingsdammen’aangelegden den indediepere geulenvan deZuiderzeeeerstsymme- werden ontworpen.Voor deaanlegvanAfsluitdijk wer die tegelijkertijdinhetkadervanZuiderzeeproject enNoordoostpolder)andere dijken(Wieringermeerpolder hij devormgekregen vaneen klassiekezeedijk,netalsde Hoewel deAfsluitdijkfunctieheeftvaneendam 6.1.2 Kernkwaliteiten Dijk - - Profiel huidigesituatie Constructietekening aanleg
109 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 110 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.1.3 Vormgevingsprincipes Dijk karakteristiek zeedijkprofiel. creatieve functieenversterktruimtelijkhetbeeldvan zones heeftzoweleenwaterbouwkundigealsre - De aanlegvaneentussenbermtussendezetwee zone) enboventalud(golfoploopzone)mogelijk. scheid inbekledingtussenhetondertalud(golfklap- Vanuit defunctionaliteitvanhetbuitentaludisonder van deweg. positief omdatdedijkmeermassakrijgttenopzicht essentieel. Verhoging vandekruinisvanuithetbeeld behoud vaneengrasbekledingophetbinnentalud Voor deervaringvanzeedijkvanafA7ishet buitentalud datdegolfoploopafremt. kruin zonderbouwkundigeelementeneneenflauw Karakteristiek vooreenzeedijkissmallestrakke behouden enversterken Beleving karakteristiekzeedijkprofiel - 6.1.3 Vormgevingsprincipes Dijk
111 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 112 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.1.3 Vormgevingsprincipes Dijk Wisseling mogelijkbijdeknooppunten trajecten tussendeknooppunten. knooppunten ofzeerbeperktenonzichtbaarinde hoogte entaludlengtekunnenplaatsvindenbijde inbermbreedte, kruin- van hettalud.Wisselingen de tussenberm,hoogtevankruinenlengte geleidelijk verlopendeafwijkingenindebreedte van profiel toetepassen,eventueel metgeringeen door overdehelelengtevanhettracéhetzelfde Stevinsluizen endeLorentzsluizen wordt behouden De uniformiteitvanhetzeedijkprofiel tussende van dedijk,metuniformprofiel Behoud vandestrakkeautonomelijn 6.1.3 Vormgevingsprincipes Dijk • • • vorm tegeven. en dammenomookdedoorsnijdingenverschillend van dehierarchie vanhoofddijk, voorhavendijken dijken enhavendammen.Hetpastindebeleving hoofddijk) hogerdandekruinvanvoorhaven- In deknooppunteniskruinvanAfsluitdijk(de dijken endammenherkenbaarhouden De hiërarchie vandehoofddijk, haven- onderbroken. zijn duikers,zodatdelijnvandamnietwordt Doorsnijdingen vandesmallehavendammen coupures Doorsnijdingen vandesluiseilandenzijnheldere historische vormentaal. hoofddijk vloeiendvormgegeven,passendbijde te versterkenworden doorsnijdingen vande Om deensemble-kwaliteitvanAfsluitdijk
113 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 114 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.1.3 Vormgevingsprincipes Dijk vormgeven dijk, dammenenkunstwerkenvloeiend Overgangen tussendetaludsvan gespaard. De aanwezigebasaltbekledingwordt waarmogelijk en voorhavendijken. talud vloeiendindebochtvaneilanden,dammen eilanden ensluitde(nieuwe)bekledingvanhetonder loopt hetboventaludzoveelmogelijkuniformdoorop ontworpen. Omdezekwaliteitzichtbaartehouden De Afsluitdijkisalseensamenhangendensemble - 6.1.3 Vormgevingsprincipes Dijk Waddenzee versterken Beleving vanWerelderfgoed kunnen worden in deknooppuntenzouWaddenzee beterbeleefd Vanaf eenfietspadophetbuitentaludvandedijken gen doorhetbuitentaludtoegankelijktemaken. kans omdeverbindingnaarWaddenzee teleg- De versterkingvandeAfsluitdijkiseenprachtige de ervaringvaneenleeglandschapachterkruin. op hetIJsselmeervanafdeA7isessentieel,evenals Het handhavenvandedirecte nabijheidenhetzicht terlandschap endewolkenluchtenoptimaalbeleven. hetzelfde is,kandepassantopAfsluitdijkhetwa- Vanaf hetuniformedijkprofiel, datkilometers lang de dijkbehoudenenversterken waterlandschap aanweerszijdenvan Beleving vandegrootsheid vanhet
115 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 116 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.1.3 Vormgevingsprincipes Dijk voor floraenfauna In dedijkbekledingconditiesbieden ontwikkelen gradiënt ennatuurlijkedynamiek In degetijdezoneecologische baar eniseenhabitatvoorschelpdieren enwieren. met vloedvolloopt.Ditmaaktdedynamiekzicht- zone worden vormgegeven die met eb droogvalt en de aansluitingtussentaludensteunbermkaneen aan devoetvanAfsluitdijkanderhalvemeter. In Het verschiltussenebenvloedindeWaddenzee is dijkbekleding zichtbaar. van nat/zoutnaardroog/zoeter wordt zolangsde voor eendroge vegetatie.Deecologsichegradient en grassen.Boven4+NAPontstaancondities den voorvegetatiealszeekool,zeevenkel,wieren zone tot 4 +NAP ontstaan aanhechtingsmogelijkhe den (insedimentofopdesteenbekleding)in Door hettoevoegenvanaanhechtingsmogelijkhe- - vegetatiedek Het binnentaludkrijgtbekledingmet van eenzeedijk bij hetlandschappelijkekaraktervandebinnenkant ling iseenbesluituitdeRijksstructuurvisieenpast Het binnentaludmeteengroene vegetatie-uitstra- vragende objectenmetelkaar te verbinden ontstaat flexibiliteitomenergie leverende enenergie Door hetaanleggenvaneenenergieconnector energieconnector In profiel ruimtebiedenvoor Zo zuinigmogelijkmateriaalgebruik worden voortgebouwd Na 2050kanbinnenwaartsophetversterkteprofiel toekomstige omstandigheden Versterkingsoplossing aanpasbaaraan te creëren. van steenofbetonvoldoendestabiliteitenruwheid kans voorinnovatie,ommeteenminimaalgebruik In debekledingvanhetbuitentaludligteengrote materiaalgebruik toepassen Bij deversterkingvanhetbuitentaludduurzaam 6.1.4 Uitwerkingen Dijk • • • • ving vanhetdijkprofiel. zijn ernogeenaantalvariantenmogelijkvoordevormge- nen detoegestaneuitbreidingsruimte indeWaddenzee Binnen debandbreedte van vormgevingsprincipesenbin- Versterking vanhetdijkprofiel van desnelwegenmetzichtopWaddenzee. is voorfietsers,zodatereenfietsroute ontstaatlos wordt dezebermzouitgevoerd datdezeberijdbaar plateau meteenkleinetuimelkade.Bijvoorkeur de Afsluitdijkalsgeheeltransformeertnaareenbreed de lengtevanhetboventalud,omtevoorkomendat +5.50 mNAP. Dezebermmagnietbreder zijndan Het aanbrengen vaneenberm tussen+4mNAPen Bij alledriedevarianteniskruinverhogingmogelijk heid ophetboventalud stortsteen) engezettebekledingmetvoldoenderuw- Aanbrengen zware bekledingophetondertalud(bv kruin vandedijkuitsteken De bekledingmagnietbovenhetgrondwerk vande digheden voldoendegolfremmende werkingheeft. die voldoendestabieliseninmaatgevendeomstan- Aanbrengen nieuwebekleding vangezettesteen C Bermtussengolfklapzoneengolfoploopzone B Onderscheidgolfklapzoneengolfoploopzone A Gehelebuitentaludbekledenmetgezettesteenvoldoendestabiliteitenruwheid
117 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 118 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 versterken. daardprofiel vandeAfsluitdijk,omeenheidindijkte dezelfde dijkbekledingworden toegepastalsinhetstan- dijkvakken moetinhetondertaludenboventalud Friese kustmeerééngeheeldannuhetgevalis.Inbeide aan enwordt deAfsluitdijk tussenKornwerderzandende sluiten debuitentaludsvanbeidedijkvakkenopelkaar versterking vandijkvak17abinnenwaartsuittevoeren situatie een–smalle-berminhetbuitentalud.Doorde + 7.20meter).Beidedijkvakkenhebbenindehuidige Afsluitdijk (NAP+10meter)endijkvak17aislager Dijkvak 17bishogerdanhetstandaard-profiel vande 6.1.4 Uitwerkingen Dijk Profiel 17b Profiel 17a • • • • • • kaart vanmogelijkhedenworden geboden: Op basisvanreeds bekende materialenkaneenstaal- gebaseerd opdeNederlandse dijkenbouwtraditie. ding moeteenregelmatig en ritmischpatroon hebben, materialen geconstrueerde zeedijk.Nieuwedijkbekle- bij dekarakteristiekvanAfsluitdijkalsmetsobere breuksteen ofbetonelementen, diegeheelnietpassen talud wordt bedolvenonder grove, ofonregelmatige In iedergevalmoetworden voorkomendathetstrakke regelmatige gezettebekleding hebben. Vanwege hetzeedijkkkaraktermoetboventaludeen kleding bijvoorkeurmeteenregelmatig gezetpatroon. Het ondertaludkanbestaanuiteengrovere steenbe- den liggenkansen. op materiaalenhetbiedenvanbegroeiingsmogelijkhe - paald doordesteenbekleding.Metnameinbesparen icoon vande21steeeuwkaningrote mateworden be- De innovatievandeAfsluitdijkalswaterbouwkundig Bekledingsmaterialen 6.1.4 Uitwerkingen Dijk toegepast. ken, kanasfaltofoverlaagdebreuksteen worden geschikt zijnomeengroter overslagdebietteverwer Op detusseneilandenvansluiscomplexen ,die Asfalt alleentoepassenopde berm ken uitvoeren methergebruiktbasalt Reparaties aandehavenzijdevanvoorhavendij- water gezettebetonzuilentoepassen Bij aanpassingvanhavendammeninhetdeelboven ten kanbestaandanhetboventalud plaatste steenbekleding,dieuitzwaardere elemen- Op hetondertaludeenvoorkeurvoorregelmatig ge- Gezette steenineenregelmatig repeterend patroon - Dambordpatroon horizontaal Boventalud Grote betonblokken inregelmatig patroon Dambordpatroon zigzag Stortsteen afgedektmetgrond engras Gezette betonzuilen
119 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 120 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 ruwheid. riaal uitdegaten.Daardoor krijgthetoppervlakeengrote In maatgevendeomstandighedenspoelthetfijnere mate- met klei/zand/schelpenofsteenslagkanworden gevuld. biedt voorbegroeiing. Bijvoorbeeld openstructuur, die die zoweinigmogelijkbetongebruiktenmogelijkheden Het isdeuitdagingomeendijkbekledingteontwikkelen 6.1.4 Uitwerkingen Dijk Ondertalud 6.1.4 Uitwerkingen Dijk Kubusblokken regelmatig gelegd Stortsteen X-blocks alleenindienregelmatig gelegd Gezette betonzuilenmetafstrooilaag Herstel basaltbekleding invoorhavensenbijaansluiting kunstwerken Havendammen Gezette betonzuilen mogelijk Overlaagde breuksteen- alleeningetijdezone entusseneilanden Tusseneilanden Berm Asfalt- alleenophorizontaalvlakbermmogelijk
121 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 122 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 IJsselmeerzijde. opritten liggenaltijdtegenoverdeparkeerbalkonsaan opritten vanhetonderhoudspadlangsdedijk.Deze alleen plaatsindeknooppuntenenbijbestaande tussen hetbinnendijkseenbuitendijksefietspadvinden ook inderest vanhettracé eenfietspad.Aansluitingen ontwerp vanuitruimtelijkekwaliteitheefteenbermwaarop aangelegd vanuitderegionale ambities.Hetreferentie- wordt eenfietspadopde berm aande Waddenzijde monument envandeFriesekusttotKornwerderzand In dedijkvakkenvanNoordhollandse kusttotaanhet Fietspad ophetbuitentalud 6.1.4 Uitwerkingen Dijk wenst aanvullendtracé Fietspad Waddenzijde ge- regionale ambitie Fietspad Waddenzijde Aansluitpunten binnendijks-buitendijks fietspad Fietspad Kornwerderzand -Friesland Fietspad standaard profiel 6.1.4 Uitwerkingen Dijk
123 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 124 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 hoogd worden, watdefietservaringtengoedekomt. verbinden. Tegelijk kanhetfietspadhierdoor ietsver leverende enenergievragendeobjectenmetelkaarte grid opdeAfsluitdijk.Zoontstaatflexibiliteitomenergie die voorzietinruimtevoorhetaanleggenvaneensmart Onder ditfietspadisruimtevooreenenergieconnector road. de zonheeft,zouuitgevoerd kunnenworden alssolar- en onderhoudsweg.Hetpad,dateengoedeorientatieop Het binnendijksefietspadblijftgehandhaafdals gewenste groene vegatatie ophetbinnentalud. geplaatste panelennogvoldoendezichtbaarisvande leen bijvariantenmeteenhoogtevan1of2horizontaal van panelenlangsderest van hetdijktaludblijktdatal- Uit devergelijkingenvanvariantenvoorplaatsing voortgezet. traject tussendeStevinsluizenenLorentzsluizen worden toegepast, maarmoethetzelfdeprincipeinhetgehele nepanelen nietoponderdelen vandijktrajectenworden Vanwege deeisvaneenuniformdijkprofiel kunnen zon- ten worden ingepastinde vormgevingseisen vandedijk. De ambitiesvoorhettoepassenvanzonne-energiemoe- Energieconnector 6.1.4 Uitwerkingen Dijk - Profiel energieconnector Twee rijenzonnepanelenlaagophettalud nachts maximaalzichtbaarvoorautomobilisten. door zonne-energie.Hierdoor worden markeringenook‘s van fotoluminescentemarkeringendieopgeladenworden komst tevergroten zougebruik gemaaktkunnenworden Om deverkeersveiligheidophetdijklichaamintoe- ecologie, bijvoorbeelddetrek vanvleermuizen. dijklichaam beleefbaarenheefteenpositieveinvloedop palen essentieel.Ditmaaktdelanggerekte lijnvanhet - beeld vandeAfsluitdijkisafwezigheidlantaarn waardoor dewegenonverlicht blijven.Voor het icoon- Van oudsheriseropdeAfsluitdijkgeenstroom aanwezig, 6.1.4 Uitwerkingen Dijk
125 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 126 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 5. 4. 3. 2. 1. 6.1.5 Streefbeeld Dijk onder degolfklappen. ondertalud uitzware elementendiestabielblijven Vanwege zijnfunctiebestaatdebekledingvanhet voldoende ruwheid. deze laaguitenheeftdebekledingopdatmoment begroeien. Bijeenzware storm(1/150jaar)spoelt gevuld meteenlaagzand,kleiofsteenslagdiekan een openbetonstructuurtemaken,diewordt op- doende ruwheidhebben.Daarom wordt voorgesteld patroon. Debekledingvanhetboventaludmoetvol- de bekledingvanhetbuitentaludeenregelmatig karakter vandedijkherkenbaartehoudenheeft bekleding worden afgedekt.Omhetcivieltechnische Het buitentaludmoetgeheelmeteennieuwesteen- grasvegetatie. De bekledingvanhetbinnentaludisenblijfteen een flauwehellingshoektussenkruinenteen. muur tegendegolven,maareen‘golvend’taludmet vormt derandnaarWaddenzee geendefensieve lingen enbermworden afgerond vormgegeven.Zo maal totexpressie .Deovergangen tussentaludhel- keren enhetafremmen vandegolvenruimtelijkopti- boventalud, brengt hetvoor zeedijkenkenmerkende senberm, enhethandhavenvaneenflauwhellend Het geledenvanhetbuitentalud,meteentus- meer massatenopzichtevanderijksweg. daartussen. Deverhogingvandekruingeeftdijk golfoploopzone, meteen(vrijwel)horizontaleberm tentalud wordt geleedineen golfklapzoneeneen kracht alsdekruinwordt verhoogd enhetbui- Het waterbouwkundigicoonAfsluitdijkwintaan 7. 6. Na versterking kan worden beleefd. Afsluitdijk hetwaterlandschapvandeWaddenzee legd, waardoor fietsendlangs dehelelengtevan + NAP. Opdezebermwordt eenfietspadaange- dat wilzeggentussen4meter+NAPen5.5 storm (1/150jaar)enhetMaatgevendHoogwater, vaneenzwareDe bermligttussenhetwaterniveau zoute naarmeerdroge/zoete omstandigheden. flora enfaunaontstaan,metovergangenvannatte/ van debekledingconditiesvooraanhechting Langs hetheletaludkunneneropofindemarges 6 5 7 4 2 1 3
128 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 Opgave | Kernkwaliteiten |VormgevingsprincipesOpgave |Kernkwaliteiten |Uitwerkingen 6.2 Bebouwingsregels
129 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 130 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.2.1 Opgave Bebouwingsregels Locatie alle dijkvakken Passende bebouwingbinnende knooppunten Ambitie geheel wordt versterkt. geving hebbenzodatdeidentiteitvanAfsluitdijkals eenheid vormenenhuneigenuniekeAfsluitdijkvorm- toevoegingen opdedijkworden gezien,maardatzeeen geheel tengoedealsdezeelementennietslechts en gebouwen.HetkomthetbeeldvandeAfsluitdijkals categorieën teverdelen: straatmeubilair, objecten,kleuren De veelvoudaantoegevoegdeelementenisinvier de Afsluitdijk. keer meeteontwerpenmetdeesthetischeeenheidvan om dezekleinefunctioneletoevoegingenallemaalinéén ondermijnen. Derenovatie vandeAfsluitdijkiseenkans allerlei toevoegingendiedekrachtvandezeeenvoud karakter vandedamsteedsverder vertroebeld door bezat. Afgelopentachtigjaarishetmonumentale die inzijnontwerpeenkrachtigemonumentaleeenvoud waterbouw. Hetiseenkrachtigecivieltechnischeingreep De AfsluitdijkiseenicoonvandeNederlandse 6.2.2 Kernkwaliteiten Bebouwingsregels daaromheen plaatsvinden. dijklichaam rakenenontwikkelingendieopdelandtongen tussen ontwikkelingendiedirect aandesnelwegenhet Binnen deknooppunteniseronderscheidtemaken daardoor haarmonumentale lineairiteitenleegte. binnen deknooppunten.Hetdijklichaambehoud Nieuwe functiesopdeAfsluitdijkworden geconcentreerd ontwikkeling opdeknooppunten ontwikkeling langshetdijklichaam
131 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 132 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.2.3 Vormgevingsprincipes Bebouwingsregels gebracht kunnenworden inhetcomplex. onmisbare functiesoppassendemanierterug veel mogelijkverwijderd moetenworden, waarbij niet tengoedekomen.Dezeobjectenzoudenzo die deesthetiekvanhetwaterbouwkundigicoon functionele objectentoegevoegdaandeAfsluitdijk In deafgelopentachtigjaariseenveelvoudaan van recente datumopdeAfsluitdijk Zo minmogelijkstorende objecten ruimte voorontwikkelingenbebouwing. beperkt. Binnendeknooppuntendaarentegen, is functionele objectenworden daartoteenminimum schaal vanhetdijklichaamtebenadrukken.Ook mogelijk leeggehoudenomdekwaliteiten nische dijkalsabstractehorizontalelijnzoveel Buiten devijfknooppuntenwordt decivieltech- bouwwerken buitendeknooppunten Geen bebouwingenzominmogelijk 6.2.3 Vormgevingsprincipes Bebouwingsregels moeten worden vermeden. worden enzoudenandere verticalebouwwerken als hoogstegebouwgerespecteerd moeten krachtig dezeworden. Daarom zouhetmonument bouwwerken erechterbijkomen,hoeminder accenten langsdeAfsluitdijk.Hoemeerverticale van Roosenburgvormenkrachtigeverticale Het monumentvanDudokendeheftorens poortwerking waardoor een entree ontstaat. zorgen aanbeidezijdenvandedijkvooreen De monumentaleheftorens vandespuisluizen accenten beeldbepalende verticalegebouwde Monument enheftorens zijndeenige knooppunten onstaan. een samenhanginbeeldtussen deverschillende kelijke kleurstellingteherstellen. Hierdoor kanook van demonumentaleafwerkingenenoorspron- nen hunglorieweerterugkrijgendoordeeenheid kleurschakeringen gemaakt.Demonumentenkun- hebben decomplexentoteenlappendekenvan Diverse renovatiewerkzaamheden uithetverleden herstellen kleuren vanderijksmonumenten De oorspronkelijke afwerkingenen
133 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 134 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.2.3 Vormgevingsprincipes Bebouwingsregels
lijn vandekruin significante lijn schootsveld lijn significante Afsluitdijk. die zijnvormgegevenophetidealezichtoverde gen buitendeschootsveldenvankazematten Daarbij zoudendevolumeszichookmoetenvoe- dus onderdehoogtevankruinmoetenvoegen. werken. BebouwinglangsdeAfsluitdijkzouzich mogelijk onderbroken moeten worden doorbouw- Den OeverenKornwerderzandzoudaarom zomin horiontale lijnvandekruintussenbruggenin tegen eenlandschapvanluchtenwater. De De Afsluitdijkiseenlanggerekte horizontalelijn van dekazematten men opdijkhoogteenschootsvelden Positie enhoogtebebouwingafstem- monumenten. daarbij inevenwichttezijnmet deomliggende beleefbaar gemaaktworden. Devormgevingdient lende tijdslagenopdeAfsluitdijkafleesbaaren bare familievangebouwenenkunnendeverschil- geven ineenzelfdevormentaalontstaateenaflees- Door nieuwebouwwerkenenobjectenvormte spectaculaire eenvoud waterbouwkudig icoondoorhun Nieuwe bouwwerkenversterkenhet 6.2.3 Vormgevingsprincipes Bebouwingsregels
van demonumentaleAfsluitdijk. bij hetcivieltechnischekarakterendehorizontaliteit vormgeving enuitstralingmoetenhebbendiepast etc. opdeheleAfsluitdijkzoudeneenuniforme bankjes, picknickbanken,slagbomen,bushokjes Wegmeubilair enobjecten zoals prullenbakken, civieltechnische karakter en wegmeubilairpassendbijhet Uniforme vormgevingvanobjecten tale lijnen. kruin werkenzemeeinhetspelvanlangehorizon- volume indezelfderichtingteoriënteren alsde te accentueren. Doorgebouwenlangsdedijkqua bijdragen omhettracévandehoofdwaterkering Gebouwen kunnenbinnendeknooppunten lineaire karaktervandeAfsluitdijk Bebouwing langsdedijkversterkthet
l
n i
e
a
i
r
&
o h
i r
z
o
n
a t
a l
135 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 136 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6
6.2.3 Vormgevingsprincipes Bebouwingsregels omstandigheden vangoedekwaliteit. ties. Dematerialiseringblijftonder deweerbarstige eerde wijzeopverschillendeatmosferischecondi- de bebouwinglangsdijkreageert opgedifferenti- en beleefbaargemaaktworden. Hetmateriaalvan verschillende tijdslagenopdeAfsluitdijkafleesbaar afleesbare familievangebouwenenkunnende geven ineenzelfdematerialiseringontstaateen Door nieuwebouwwerkenenobjectenvormte mosferische condities de dijkreageert opverschillende at- Het materiaalvandebebouwinglangs aantrekkelijk blijft. de uitstralingvanbebouwingopAfsluitdijk ofwel eenvoudigschoontemakenzijn,zodat werken dienthierofwelgoedtegenbestandtezijn, golfslag enzoutewind.Hetmateriaalvoorbouw- Afsluitdijk doorweerbarstigeomstandighedenzoals Bouwwerken kunnenhetzwaarhebbenopde kwaliteit barstige omstandighedenvangoede De materialiseringblijftonderweer -
van dammen. geschikt moetenzijnaanhetdijklichaam enstelsel bouwvolumes zoudendaarbijin verhoudingonder aan teaarden ofverdiept aanteleggen.Nieuwe tot standkomendoorbouwvolumesintebedden, moeten worden verankerd. Dezeverankeringkan nieuwe gebouwenopdezelocatieslandschappelijk wen. Omdezelogicainstandtehoudenzouden met depositioneringvanmonumentalegebou- schap dateensterkefunctionelesamenhangkent De brede dammenvormeneencivieltechnischland- visueel opinhetlandschap Bebouwing opafstandvandedijkgaat
l
n i
e
a
i
r
&
o h
i r
z o
-
n
a a t l 6.2.3 Vormgevingsprincipes Bebouwingsregels het knooppuntwaarzeingepositioneerd zijn. en detailleringwelverwijzennaardeidentiteitvan op elkaarlijken,kunnenzedoorhuncompositie, Alhoewel nieuwebouwvolumesinmaterialisering Kornwerderzand: historischdorpopdeAfsluitdijk Breezanddijk: duurzaameiland opzee Monument: verticaalaccentopeenhorizontaledijk Den Oever:vissershaven knooppunt versterkt deidentiteitvaneen Architectuur vandebebouwing opwekt alsdathetzelfverbruikt. Dit houdtindateenbouwwerk evenveelenergie veel mogelijkenergieneutraalzoudenmoetenzijn. Daarbij hoortookdeambitiedatbouwwerkenzo- brandstoffen naarhernieuwbareenergiebronnen. voor de21steeeuwseomschakelingvanfossiele ven alsDuurzameEnergiedijk:dedijkproeftuin In deregionale ambitiesisdeAfsluitdijkbeschre- energieneutraal Bouwwerken zijnzoveelmogelijk
137 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 Bebouwingsregels 6.2.4 Uitwerkingen
Bebouwingskaarten Op de aangegeven locaties bestaat onder voorwaarden de mogelijkheid tot bijbouwen
LEGENDA mogelijke locatie installatiegebouw schutsluis terrein uitbreidingsmogelijkheden sluisgebouwen of mogelijke locatie installatiegebouw accent begin Afsluitdijk LEGENDA horizontaal volume 138 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.2.4 Uitwerkingen Bebouwingsregels LEGEND hor landschappelijk v dr A ijv iz end v on taal v olume olume olume
LEGEND hor sluisgebouw uitbreidingsmogelijkheden schutsluis t bedieningsgebouw landschappelijk v getijden installa A iz on taal v er en olume r ein tie olume
139 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 140 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 blijft. weerbarstige weersomstandigheden vangoedekwaliteit zijn tehouden,waardoor dematerialiseringonder dat zenietofnauwelijksverweren eneenvoudigschoon met verlichtingopgloeien.Materialen zijnzotoegepast meekleuren ofkanhetgebouwbijgebruik‘savonds van hetwaterlandschapmateriaaloverdag laten condities. Zokunnenatmosferischeveranderingen langs dedijkreageert opverschillendeatmosferische dezelfde familiezijn.Hetmateriaalvandebebouwing afgestemd, waardoor nieuwegebouwenafleesbaarvan De materialenvanallegebouwenworden opelkaar de geestvanRoosenburg‘spectaculaire eenvoud’. dijklichaam zelf.Uitwerkingvandeze‘bijgebouwen’isin de dijk,waardoor zeondergeschiktblijvenaanhet De hoogtevandegebouwenblijftonderkruin algemeen: daklijn toe. maximaal effect aandebovenkant verjongdnaarde een horizontalelijnwordt. De dakenworden vooreen plafondlijn doorbreken waardoor deoverkappingzelf gedetailleerd moetenworden, zonderbalkendiede Overkappingen zondergevelzoudenzovlakmogelijk het lijnenspelenperspectiefvandeAfsluitdijk. de kruinenhoofdwaterkering,zodatzemeewerkenin horizontale volumes.Dezevolumesvolgenderichtingvan worden zoveelmogelijkvormgegeven alslanggerekte worden gepositioneerd (oranjevlakkenopdekaarten) Gebouwen dieindeknooppuntenoflangshetdijktalud Bebouwing langsdedijk 6.2.4 Uitwerkingen Bebouwingsregels Spectaculaire eenvoudindetaillering Materiaal metatmosferischewerking Gepolijst beton Zacht glanzend(nietspiegelend)materiaal Zacht glanzend(nietspiegelend)materiaal 6.2.4 Uitwerkingen Bebouwingsregels Meekleuren metatmosferischeveranderingen Overkapping Overkapping Meekleuren metatmosferischeveranderingen
141 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6
142 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 weersomstandigheden vangoede kwaliteitblijft. waardoor dematerialiseringonderweerbarstige nauwelijks verweren eneenvoudigschoonzijntehouden, op gloeien.Materialenzijnzotoegepastdatzenietof of kanhetgebouwbijgebruik‘savondsmetverlichting waterlandschap hetmateriaaloverdag latenmeekleuren Zo kunnenatmosferischeveranderingenvanhet dijk reageert opverschillendeatmosferischecondities. familie zijn.Hetmateriaalvandebebouwinglangs waardoor nieuwegebouwenafleesbaarvandezelfde van allegebouwenworden opelkaarafgestemd, Roosenburg van‘spectaculaire eenvoud’.Dematerialen Uitwerking vandeze‘bijgebouwen’isindegeest algemeen: ontstaat ereenlogicatussenbouwwerkenlandschap. ligt ofuitsteekt.Doordezelandschappelijkeverankering veranderd metgrondlichamen waarhetgebouwdeelsin worden inhetlandschap.Het landschapkanookworden of overhetgebouwheen.Hetkaningegraven schap omhooggetrokken worden tegenhetgebouwaan pelijk verankerd worden. Zokanhetomringendeland- Gebouwen kunnenopverschillendemanieren landschap- het betreffende gebouwopstaat. verankering bijdraagtaanhetkaraktervandeplekwaar de kaarten)zijnlandschappelijkverankerd, waarbijde De gebouwenopafstandvandedijk(groene vlakkenin Bebouwing opafstandvandedijk 6.2.4 Uitwerkingen Bebouwingsregels Landschap overhetgebouwtrekken Ingraven inhetlandschap Gebouw inlandschappelijkevolumes inbedden Zacht glanzend(nietspiegelend)materiaal materialen. elkaar enworden ookgematerialiseerd inlichtglanzende joens neergelegdworden. Dezepaviljoensliggenlosvan In dehavenvanBreezanddijk mogendrijvendepavil- zame imagoenhetnatuurlijkekaraktervanditgebied. De gebouwenopBreezanddijk dragenbijaanhetduur Breezanddijk: nen onttrekken. vanuit hetdorpgezienooksignificantaanzichtkun- grondlichamen rond eengebouwzelfzoudenhet bijvoorbeeld kunnenworden uitgevoerd alsgroen dak.De zouden daarom kunnenoverlopen inhetlandschapen ondergeschikt isaandeaanwezigemonumenten.Daken opgaat inhetlandschapenverhoudingsgewijsduidelijk gezien vanuitbeschermdegezichtenenschootsvelden Het isvanbelangdatbebouwingopKornwerderzand Kornwerderzand: aan methetwaterenbiedendemogelijkheidtotverblijf. Gebouwen aandewaterkantgaaneenduidelijkerelatie zonnedak metPV-cellen. zouden dakenbijvoorbeeldkunnenworden uitgevoerd als gebouwen ookeenduurzaamuiterlijkmoetenkrijgen.Zo tieve waarde vanhetgebied. Zomogelijkzoudende kunnen latenzienenbijdragenaandeeduca- Met transparantedelenzoudengebouwenhunfunctie Afsluitdijk endeidentiteitvanhetbetreffende gebied. Gebouwen dragenbijaaneenduurzaamimagovande 6.2.4 Uitwerkingen Bebouwingsregels - Significant aanhetzichtonttrokken volume Transparante delentoneneducatiefinterieur (Grevelingen inspiratiecentrum) Zonnedak Groen dak (Transavia hoofdkantoor)
143 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 144 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 sluizen enrecreatievaart. herbestemd enkrijgteenfunctie diesamenhangtmetde Het oudedouanekantoorvanRoosenburg wordt nokhoogte vanomliggendegebouwen. de maximalehoogtewordt bepaalddoorgooten met demonumentalegebouwenophetterrein, waarbij patroon inhetmetselwerk.Degebouwenzijnproportie installatiegebouwen worden uitgevoerd alsopengewerkt vormgegeven metwitteneggenuitgevoerd. Openingenin gematerialiseerd inbaksteen.Kozijnenworden verdekt een platdakofzadeldakenworden geheel gebouwen metzadeldak.Nieuwekrijgen interpretatiemoderne vandemonumentalebakstenen Nieuwe bouwwerkenophetsluisterrein zijneen eenduidig materiaal. bevindt. Binnendecontourishetterrein verhard meteen bevinden enwaarbeveiligdRijkswaterstaatterrein zich al vanafstandafleesbaarwaaropenbare routes zich van hekwerkenendoordegeometrischevormwordt water overlapt.Ophetlandwordt dezecontourvoorzien een eenduidigerechthoekige contour, diedeelshet havendammen metbasaltenvoet(1).Hetterrein krijgt Het sluisterrein (2)bevindt zich tussentweegroene moeten worden. zouden allegebouwenbinnendezecontourgegroepeerd terrein een heldere geometrische vorm moeten hebben en van dammenduidelijkafleesbaartezijn.Daarom zouhet Het sluisterrein dientalsomheind terrein ophetsysteem Sluisterreinen 6.2.4 Uitwerkingen Bebouwingsregels Uitwerkingen Bebouwingsregels 6.2.4 Uitwerkingen Bebouwingsregels Opengewerkt patroon 1 groene dammen Verdekt kozijn,wittenegge 2 verhard sluisterrein Materialisering geheelinbaksteen
145 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 146 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 ren diemeewerktmetdelineariteitvanAfsluitdijk. werken zoudendezeeenuniformebandmoetenopleve- civieltechnisch karakter. Bijhetaaneenschakelenvanhek- Alle hekwerkenhebbendezelfdekleurdiepastbijhet open hekwerk(1). varianten: eenhogevariant(3),lage(2)en zijn niettoegestaan.Hekwerkenbestaanslechtsindrie nen worden gezet.Balusters enandere onderbrekingen te zijn,waardoor zetoteen aaneengeslotenbandkun- vormen. Hekwerkendienenvaneeneenvormigkarakter terreinen afgescheiden‘kamers’ inhetopenterrein gaan sche, helderafleesbare contour, waardoor deomsloten op gepositioneerd zijn;ofomsluiten zeeengeometri- deze langelijneninderichtingvandammenwaarze moeten worden. Indiener toch hekkennodigzijnvormen hekwerken rond terreinen enobjectenaangebracht dige werktekunnenbehoudenzoudenerzominmogelijk Om hetcivieltechnischkaraktervanwaterstaatskun- Hekwerken 6.2.4 Uitwerkingen Bebouwingsregels 3. hooghekwerk 2. laaghekwerk 1. openhekwerk
2m hoog 1m hoog 1m hoog singen indetailbeschouwdmoeten worden. Vanuit hetkaraktervandeAfsluitdijkzoudendezeoplos- van signaleringaanweerszijdendewegkunnenzijn. natief voordeportalenzoubijvoorbeeldpositionering hoger moetenzijndandekruinvandijk.Eenalter voorkomen teworden. Palenzoudenzomogelijkniet taliteit vandeAfsluitdijkbreken dienenzoveelmogelijk dwars opdeAfsluitdijkzoalsportalendiemethorizon- Verticale elementenzoalspalenenhorizontale Portalen enpalen versterken. manier decivieltechnischeuitstralingvanAfsluitdijkte basaltstenen vormen.Eenafscheidingdientopdeze met greppels.kunnenwallenvanoude Alternatief afgebakend metgrondwallen (hoogte<1.2m)of zijn.Waaralternatieven mogelijkworden terreinen Hekwerken worden alleen aangebracht alsergeen Terreinafscheiding 6.2.4 Uitwerkingen Bebouwingsregels - Basalt wal Greppel
147 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 148 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 in eenzachtglanzendmateriaal zoalsblankaluminium. rakter vandeAfsluitdijk.Deobjecten worden uitgevoerd abstracte vormentaal,passend bijhetcivieltechnischka- Het straatmeubilairkrijgteenrobuuste uitstralingmeteen • • • • • • meerd. Hieronder vallenondermeer: Straatmeubilair overdeheleAfsluitdijkwordt geunifor Straatmeubilair categorie 1:openhekwerken. en vallenquavormgevingonderdeuniformeringvan voerd inverzinktstaal.De hekwerken worden verkeerswit uitgefaseerd. Constructievan desteigerswordt uitge- zige stalensteigers.Houtensteigersopdedijkworden Nieuwe steigersworden geuniformeerd metdeaanwe- Steigers 6.2.4 Uitwerkingen Bebouwingsregels slagbomen informatievoorzieningen bushaltes paaltjes picknickbanken prullenbakken - Afsluitdijk. worden meegenomenindeinformatievoorzieningop vertellen. Wel zouhetverhaalvandezeobjectenkunnen deze werktuigenhetverhaalvandeAfsluitdijkblijven vele mensenheeftgehad.Ookindetoekomstkunnen denis endeveranderingendiedaminlevensvan werktuigen geveneendoorkijknaardeontstaansgeschie- werktuigen vanbewonersuitdeomgevingvoor. Deze Op diverseplekkenlangsenopdedijkkomenvissers- Viswerktuigen 6.2.4 Uitwerkingen Bebouwingsregels het landschapvanluchtenwater. grijs RAL7001gemaakt,zodatdezecamoufleren tegen ken ofgeuniformeerd straatmeubilair zijnworden zilver Alle bouwwerken,diegeengebouwen,steigers,hekwer Schutkleur objecten - -
149 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 150 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 Opgave | Kernkwaliteiten |VormgevingsprincipesOpgave |Kernkwaliteiten |UitwerkingenStreefbeeld 6.3 Spuisluizen
151 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 152 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.3.1 Opgave Spuisluizen Locatie dijkvak 4en15 ruimte waterafvoeren versterking Den Oever:Technische oplossings - oplossingsruimte enversterking Kornwerderzand: technische en hogekwaliteit. om architectonisch omdemeestzorgvuldigebehandeling deze complexennaareenicoonvande21eeeuwdaar De statusvanRijksmonumentvraagtbijaanpassing teristiek vandezearchitecturale kunstwerken. bewust verhuldisvormgegevendraagtbijaandekarak- af kunnenvoeren naarde Waddenzee. Datdezetechniek den aanstormenendatzehetwatervanIJsselmeer tachtig jaarinhunoriginelevormweerstandkunnenbie- mechanismen dieervoorzorgendatdespuicomplexenal In denadrukkelijkevormgegevenheftorens schuilende Afsluitdijk. rens zorgtvooreenbegin en eindeaandehorizontale eilanden, enhetkrachtigeritmevandeverticalehefto- herhaling vanspuigroepen, onderbroken doortussen- naar de32kmlangeAfsluitdijk.Hetensemblevaneen spuisluiscomplexen vormenaanbeidezijdendepoort De doorarchitect Roosenburg ontworpenmonumentale 6.3.2 Kernkwaliteiten Spuisluizen -
153 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 154 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.3.3 Vormgevingsprincipes Spuisluizen oude deureruit deur erin nieuwe versterkte er nieuwevoorindeplaatskomen. chanieken ofhefschuivenworden verwijderd moeten enkele alsbijeendubbelekering.Alsbewegingsme- de heftorens infunctiemoeten blijven,zowelbijeen esthetiek. Omdiereden zouden ookindetoekomst daarom cruciaalvoorhetbegrip enervaringvande en functionaliteitmetelkaarverenigde. Defunctieis proporties, vlakverdelingen endetailleringesthetiek teit vanhetkunstwerk,waarbijRoosenburgmet spuicomplexen lagdenadrukopfunctionali- In Roosenburgsontwerpvoordemonumentale monumentale spuisluiscomplexen Instandhouding vandewerking van deAfsluitdijk. spuisluizen duidelijkemarkeringen vandeuiteinden in beeldfamilievanelkaartelaten zijnblijvende gelijk opelkaartelijken.Doordebeidecomplexen deze complexenookindetoekomstzoveelmo- beleving vanheticoonAfsluitdijk.Daarom dienen Afsluitdijk, dieeenbelangrijkonderdeel vormtinde poortwerking aanhetbegineneindevande verticale accentvanheftorens zorgenvooreen De vrijwelidentiekespuicomplexenmethun Lorentzsluizen blijftherkenbaar Overeenkomst Stevinsluizen en 6.3.3 Vormgevingsprincipes Spuisluizen of versterkt. symmetrie vanhetritmewordt instandgehouden nooit hogerdanhetdakpeilvandeheftorens. De het ritmevanheftorens en tusseneilanden enzijn mogen worden. Nieuwefuncties volgendaarom houden teblijvenenzouindienmogelijkversterkt werking diedezegeeftdientindetoekomstbe- Het verticaleaccentvandeheftorens endepoort- heftorens versterken Beleving ritmeenverticaliteit ling vandespuicomplexenbehouden kanblijven. volgen, waardoor dezorgvuldigontworpenuitstra- bekabeling, zoudendezemethodiekookmoeten pen, zoalshetinbouwenvanpompenennieuwe de deuren inhetzichtgelaten.Toekomstige ingre- verhuld vormgegevenenzijnalleendekabelsnaar zijn allefunctioneleonderdelen zoveelmogelijk behuizing vandebewegingsmechanieken.Hierbij Roosenburg ontwierpdebetonnenheftorens als vormgeven Functionele mechanismenverhuld
155 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 156 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.3.3 Vormgevingsprincipes Spuisluizen knooppunten. een samenhanginbeeldtussendeverschillende kelijke kleurstellingteherstellen.Hierdoor onstaat van demonumentaleafwerkingenenoorspron- nen hunglorieweerterugkrijgendoordeeenheid kleurschakeringen gemaakt.Demonumentenkun- hebben decomplexentoteenlappendekenvan Diverse renovatiewerkzaamheden uithetverleden herstellen kleuren vanderijksmonumenten De oorspronkelijke afwerkingen en complex ontworpen. hang metenrespect voor hetmonumentale het complex.Nieuwefunctiesworden insamen- passende manierteruggebrachtkunnenworden in moeten worden, waarbijonmisbare functiesop veel mogelijkvandespuicomplexenverwijderd niet tengoedekomen.Dezeobjectenzoudenzo die deesthetiekvanhetwaterbouwkundigicoon functionele objectentoegevoegdaandeAfsluitdijk In deafgelopentachtigjaariseenveelvoudaan van recente datumopde Afsluitdijk Zo minmogelijkstorende objecten 6.3.3 Vormgevingsprincipes Spuisluizen in evenwichtismethetmonumentalecomplex. leefbaar maakt,hunonderlingerelatie versterkt,en oud ennieuwophetcomplexafleesbaarbe- vormgeving enmaterialiseringhetverschiltussen te vormenmetdemonumenten,waarbijnieuwe Afsluitdijk. Detoevoegingendieneneenensemble gedaan aanhetcivieltechnischkaraktervande eenvoud vormgegeven,waarbijrecht wordt Nieuwe bouwwerkenworden metspectaculaire spectaculaire eenvoud waterbouwkudig icoondoorhun Nieuwe bouwwerkenversterkenhet te worden. de bouwregels, naasthetspuiscomplexgeplaatst gelijke vormenmaterialisering, zoalsgeschetstin metrisch, datwilzeggenintweevoud, meteen het spuisluiscomplexdienenverzonken ensym- mogelijke fasering.Technische gebouwen nabij ten goedekomen.Ditgeldtiniedere stapvaneen richting, alshetcomplexvanmeerdere groepen het profiel vaneenspuigroep inlangsendwars deze complexenmoetenzoweldesymmetrievan die indezekunstwerkenzit.Aanpassingenaan plexen komtvoortuithetritmeendesymmetrie De krachtvandepoortwerkingspuicom- poorten vandedijk sluiscomplexen behouden, als entree Ritme, symmetrieensequentievan -
157 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 158 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.3.3 Vormgevingsprincipes Spuisluizen spuicomplexen beterbeleefbaar. menten beter bereiken en worden de monumentale plexen kunnenvoetgangersenfietsersdemonu- Door deruimtelijkeinrichtingrond despuicom- voor passantenbeleefbaarmaken Werking schutssluizenenspuisluizen deel vanhunenergiegebruikterugkunnenwinnen. pen zoudenzoeendubbelefunctiekrijgenen als stromingsturbine tijdenshetspuien.Depom- (waar mogelijkenrendabel) pompenintezetten Streven naaropwekkenvanstromingsenergie door afvoercapaciteit stromingsenergie bijvergroten van Streven naaropwekking poortwerking vanhetcomplexvergroot. het complexopeennatuurlijkemanieraanenwordt de in desymmetrievanhetcomplextepassenvullenze en hoogtealsdemonumentaleheftorens tegevenenze torens. Doordenieuwetorens dezelfdeproporties, diepte pen gemaaktworden inhet ritmevandemonumentale In DenOeverkaneennieuwerijheftorens voordepom- Torens 6.3.4 Uitwerkingen Spuisluizen de mogelijkheidomtechniekvoorpompenuithet lende atmosferischecondities.Dezeheftorens scheppen als hunvoorgangers.Hetmateriaalreageert opverschil- Roosenburg. Zezijnvaneenzelfdespectaculaire eenvoud plastiek enmaterialiseringtotdebetonnenheftorens van De nieuwetorens verhouden zichinschaal,maat,ritme, Roosenburg. zicht wegtewerkenvolgensdeontwerpfilosofievan
159 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 160 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 • • • • • • gens devolgendeprincipes: worden geplaatst.Degebouwen worden gevormdvol- worden indienzeophetgebied vanhetspuicomplex duidelijke relatie tothetspuicomplex vormgegevente Vanuit ruimtelijkekwaliteitdienendezevolumesmeteen ook eengrote ruimtelijkeimpact. van 1.5meterhebbeneengroot ruimtebeslagendaarom hoogtevan3metereneenkelder 600m2 meteeninterne Deze volumesmeteengeschattotaalvloeroppervlak tot noodstroomaggegraten en frequentie omvormersnodig. er installatieruimtesmettrafo’s, laagsspanningsverdelers, Om depompenvanelektriciteittekunnenvoorzien,zijn spuicomplex Installatiegebouwen ophet 6.3.4 Uitwerkingen Spuisluizen materialisatie gesteldinparagraaf 6.2.4. Het gebouwvoldoetaandebebouwingsregels voor complex. Het ontwerpisinevenwichtmet hetmonumentale rijbanen enhetfietspad. seneilanden vrijzichtoverhetIJsselmeervanafbeide In hetritmebiedenderustmomentenvantus- de heftorens. hoogte, breedte, diepteenonderlingeafstandenvan De proportie wordt beschouwdtenopzichtevande complex alsgeheel. nen eentusseneiland,tussenderijentorens eninhet Er issymmetrieaanwezigbinneneenspuigroep, bin- en depoortwerkingvanmonumentaleheftorens. Binnen despuigroep geplaatst versterkenzehetritme op hetspuicomplex Zoekgebied installatiegebouw(-en) 6.3.4 Uitwerkingen Spuisluizen • • • • nen dezeruimtelijkekaderszoudenkunnenzijn: Mogelijke oplossingenvoordeinstallatiegebouwenbin- Hierdoor onstaatookeenbetere zuidelijkeverbinding. ten zuidenvandesnelwegoppeilerswordt gelegd. worden gegevenalseennieuwe betonnenbrugdie Als brug.Ruimtelijkekaneeninstallatiegebouwvorm plex. werken meeinhetritmeendesymmetrievancom- met deNoordelijke heftorens. Delanggerekte volumes Als langgerekte volumesop detusseneilandeninlijn het ritmeensymmetrievancomplexintact. delpunten vandetusseneilandenenhoudendaarmee Als steigers.Ruimtelijkaccentueren depeilersmid- het spuicomplex. lijk werkendeinstallatiegebouwenmeeinhetritmevan Als rijenvanzesnieuwetorens perspuigroep. Ruimte-
161 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 162 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 • • • voorwaarden tevoldoen: installaties. Eengebouwopdezelocatiedientaan 2 OokophetlandhoofdinDenOeverisruimtevoor • • • • • voorwaarden tevoldoen: plexen. Hiervoordienendegebouwenaanvolgende het ritme,desymmetrieensequentievanspuicom- plex gaanhoren endienen zichdaarom tevoegennaar plex. Degebouwenzullendanruimtelijkbijhetspuicom- 1 Eenopstellingaanbeideuiteindenvanhetspuicom- volume volgthoofdstuk6.2.4. het spuicomplexgeplaatstworden. Vormgeving vanhet Deze 600m2oppervlakvoorinstallatieskanookbuiten spuicomplex Installatiegebouwen buitenhet 6.3.4 Uitwerkingen Spuisluizen zichtmoment overdevoorhaven bestaan. Voor automobilistenblijfterbijpasseren eensignificant havendam aandenoordzijde vandeweg. Het gebouwisinharmoniemet ontwikkelingenopde mark aanhetbeginvandeAfsluitdijk. Het gebouwisvormgegevenalseenafleesbaarland- materialisatie gesteldinparagraaf6.2.4. Het gebouwvoldoetaandebebouwingsregels voor getast. De grondlichamen vandekazemattenblijvenonaan- De basaltbekledingvandeoeverblijftintact. spuicomplex vormgegeven. Het volumeisinevenwichtenproportie methet ren. weg zodatzehetritmevandeheftorens nietversto- De gebouwenschikkenzichonderhetpeilvande op hetspuicomplex Zoekgebied installatiegebouw(-en) 2 1 3 3 1 • • • deze voorwaarden tevoldoen: hoofdstuk 6.2.4.Eengebouwopdezelocatiedientaan contour vanhetschutsluisterrein zoalsomschreven in 3 Eeninstallatiegebouwkangemaaktworden binnende • • 6.3.4 Uitwerkingen Spuisluizen materialisatie gesteldinparagraaf6.2.4. Het gebouwvoldoetaandebebouwingsregels voor bouwen ophetsluisterrein. Het gebouwvormteenensemblemetdeoverigege- monumentale douanekantoorvanRoosenburg. Het gebouwisproportioneel ondergeschiktaanhet vormgeving. spuicomplex dientduidelijkafleesbaartezijnaande De functievanhetgebouwenderelatie methet sage onderdebruggenenroute daarnaartoe. Het gebouwlaatvoldoenderuimteovervooreenpas- gebouw opschutsluisterrein
163 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 164 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 belemmeren. Den Oever, dusmitsdezehetuitzichtvanaf dewegniet zijde zijnmogelijkinanalogieop deontwerpvrijeheidin is gepositioneerd. OokoplossingenaandeIJsselmeer mits dezesymmetrischtenopzichtevanhettusseneiland lijn vandeNoordelijke heftorens gebouwdkanworden Hierbij geldtnetzoalsinDenOeverdathetgebouwde landen inDenOevermoetenworden gebouwd. positie alseventueleinstallatiegebouwenopdetussenei- tueel bedieningsgebouwinKornwerderzandopdezelfde tussen beidespuicomplexentebehoudenzoueeneven- gepositioneerd kunnenworden. Omdeovereenkomst wijs ophettusseneilandtussendebeidespuigroepen in Het bedieningsgebouwinKornwerderzandzoulogischer zelfde familieaandeuiteindenvanAfsluitdijkvormen. ten blijvenlijkenzodatzeherkenbare beginpuntenuitde- zouden dezecomplexenzoveelmogelijkopelkaarmoe- overeenkomsten metditcomplex. Ookindetoekomst dezelfde principesalsdatvanDenOeverenvertoontveel Het spuicomplexvankornwerderzandisontworpenmet gebouw vanRoosenburgpast. ningsapparatuur dienietinhetmonumentalebedienings- mogelijk toteenvraagnaarruimtevoornieuwebedie- bij horendeDitleidt bedieningswerken (deels)vernieuwd. Ook inKornwerderzandworden hefschuivenendedaar Bedieningsgebouw inKornwerderzand 6.3.4 Uitwerkingen Spuisluizen - - - 6.3.4 Uitwerkingen Spuisluizen het gebouwteherstellen. wordt hetmogelijkomde oorspronkelijke uitstralingvan van deramenkunnenworden verwijderd endaarmee de originelestaat.Deisolerende schilenbeveiligingen functionele eisenkomentevervallen,renoveren naar om ookdebuitenkantvanditgebouw, nudemoderne passendzijn zand alshistorischdorpzouhetdaarnaast interieur voordetoekomsttebehouden.OpKornwerder volledig autentiekenhetheeftzeerdevoorkeuromdit Het monumentalebedieningsgebouwisvanbinnenbijna worden. monumentale bedieningsgebouwinhaargloriehersteld een nieuwbedieningsgebouwwordt ingericht,kanhet in Kornwerderzanduitgebruikgenomenwordt ener Op hetmomentdatmonumentalebedieningsgebouw Monumentaal bedieningsgebouw -
165 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 166 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 De kleurvanallehefschuivendientteruggebrachttewor gen vanconstructievedelen,openingenenvlakken. nen vormworden gegeven meteenregelmaat inafmetin- deels opengewerkteconstructies.Dezehefschuivenkun- Varianten opde‘geslotendoos’zijnvolledigopenof ven bekrachtigd. ven. Hierdoor wordt hetritmevanheftorens enhefschui- schuiven donkervankleur, netzoalsdeorigineleschui- geest vanhetmonumentalecomplexworden dehef- tektoniek vandevolumestorens opgevoerd. Inde wordt hetcontrastmetde monumentale heftorens ende en zoveelmogelijkalseengladoppervlaktebehandelen Door dehefschuivenminimalistischvanuiterlijktemaken Hefschuif 6.3.4 Uitwerkingen Spuisluizen den naardeoorspronkelijke kleurstelling. - Gladde, donkere schuifversterktbeleving architectuur heftoren door hetverharden vanhetoppervlak. verhoogd, maarinzijngeheeloverslagbestendiggemaakt de ruige,groene kazematten-eilanden.Zijworden niet onderdeel vandesluiscomplexen,encontrasteren met De tusseneilandenmoetensterkerherkenbaarworden als Tusseneilanden de verlichtom‘snachtswerkzaamhedenuittevoeren. architecturale manieropin hetdonkerenwordt voldoen- monument. Hetcomplexlichthierdoor ‘snachtsopeen raampjes indeheftorens, in respectvolle omgangmethet verwerkt onderhetniveauvandevangrailenachter tale heftorens gehaald.Inplaats daarvanwordt verlichting complex dienen,worden van dedakenvanmonumen- De functionelelantarenpalen diealswerkverlichtingophet Werkverlichting 6.3.4 Uitwerkingen Spuisluizen
167 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 168 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 koker endoordepositievanpompen. voor hetvervangeneenoftweehefschuivenper Mogelijke configuratiesworden gevormddoorkeuze Configuratie 6.3.4 Uitwerkingen Spuisluizen mechanieken behoudenblijven. pompen. Erkunnengeenmonumentale schuivenof worden rijenvanzestorens bijgebouwdvoorde Alle schuivenworden vervangen.InDenOever D: hefschuiven kanbehoudenblijven. voor depompen.Dehelftvanmonumentale Den Oeverworden rijenvanzestorens bijgebouwd Alle Noordelijke hefschuivenworden vervangen.In C: symmetrisch. complexen aanbeidezijdenvandedijkzijnvolledig de pompenzijnnietafleesbaarinhetcomplex.De monumentale hefschuivenover. Depositiesvan Alle hefschuivenworden vervangen, erblijvengeen B: van demonumentaleschuivenblijftbehouden. pompen zijnnietafleesbaarinhetcomplex.Eendeel of aangepastvoordepompen.Depositiesvan van dezuidelijkehefschuivensymmetrischvervangen hefschuiven vervangen.InDenOeverwordt eendeel In beidecomplexenworden deNoordelijke A: Pompen in nieuwe toren Pompen in bestaande heftoren Enkele kering 6.3.4 Uitwerkingen Spuisluizen C: A: pompen. monumentale zuidelijkehefschuiveninDenOeverwordt vervangenofaangepastvoorde de monumentale hefschuivenenhunmechanieken kunnenbehoudenblijven. Den Oeverworden ingebouwdinnieuwe heftorens aandeIJsselmeerzijde. Dehelftvan deNoordelijke hefschuivenworden vervangenvoornieuwedeuren. Eendeelvande de Noordelijke hefschuiven worden vervangenvoornieuwedeuren. De pompenin pomp pomp pomp pomp Dubbele kering D: B: pompen inDen Oeverworden ingebouwd innieuweheftorens aan deIJsselmeerzijde. pompen worden ingebouwdineendeelvandezuidelijkeschuivenDenOever. allemonumentalehefschuivenworden vervangenvoornieuwehefschuiven.De alle monumentalehefschuiven worden vervangenvoornieuwehefschuiven.De pomp pomp pomp pomp
169 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 170 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 pijlers gepositioneerd. heftorens enzijninproportie tothetmonumentopde proporties, diepteenhoogtealsdemonumentale tegenhanger krijgt.Denieuwetorens krijgendezelfde heftorens, waarbijiedere rijheftorens eenderde moderne voegt zichinhetritmeensymmetrievandemonumentale ondergebracht. Dezerijvanzestorens perspuigroep op depijlersvanhetmonumentalecomplexworden In DenOeverkunnendepompenineenrijextratorens in dewaterkeringbeleefbaar. de nieuwerijschuivennaastelkaarmaaktvernieuwing heftorens behoudenblijven. Hetbestaanvandeoudeen ook hunmonumentalebewegingswerkenindeZuidelijke en wordt gebruiktvoorhet schutproces. Hiermeekunnen De gehelezuidelijkerijhefschuivenkanbehoudenblijven schuiven zijnweggewerktindemonumentaleheftorens. complex wordt benadrukt. Dehefmechanismesvoorde en schuivencontrasteren in kleurenhetritmevan kleur alsdeoriginelehefschuiven,waardoor heftorens extra op.Deschuivenkrijgendezelfdemonumentale spectaculaire eenvoudvallen demonumentaleheftorens een herkenbare abstracte vormgeving endoorhun enkele keringtemaken.Denieuwehefschuivenhebben De Noordelijke hefschuiven worden vervangenomeen 6.3.5 Streefbeeld Spuisluizen verharden vandetusseneilanden. Het ensemblewordt eenafleesbaargeheeldoorhet hinderen kunnenpauzeren ophetspuicomplex. de fietsroute waarfietserszonderanderfietsverkeerte van dezeinstallatiegebouwenvormenrustpuntenaan zijn ingebedopdetusseneilanden.Debovenkanten wordt ondergebrachtintwee volumesdiesymmetrisch Het grootste deelvandeinstallaties voordepompen om technischecomponentenmaximaalteverhullen. techniek wordt ookgepositioneerd indenieuwetorens IJsselmeerzijde eneendeelvandeondersteunende weggewerkt indenieuwehefschuivenaan De kabelsentechniekvoordepompenworden verder bijdraagtaandelichtheid vanhetobject. spectaculaire eenvoud,waarbij ditabstractekarakter De vormgevingvandenieuweheftorens isvaneen evenwicht zijnmetdebetonnentorens vanRoosenburg. verkrijgen zoeenluchtigheidwaarbijzeinlichtheid verschillende atmosferischecondities.Deheftorens heftorens vanRoosenburg. Hetmateriaalreageert op ritme, plastiekenmaterialiseringtotdebetonnen De nieuweheftorens verhouden zichinschaal,maat, Spuisluizen 6.3.5 Streefbeeld 172 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 Opgave | Kernkwaliteiten |VormgevingsprincipesOpgave |Kernkwaliteiten |UitwerkingenStreefbeeld 6.4 DenOever
173 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 174 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.4.1 Opgave Den Oever Locatie dijkvak 1,2,3en4 10 Strekdammen verhogen 9 Zoutzuigerinpassen(inrealisatie) 8 Vishevel (inrealisatie) 7 Vaarroute handhaven 6 Sluisterrein 5 Huidigekruin5.20+NAP, verhogennaar5.90+NAP 4 Schutsluismetdubbeledeuren, 6+NAPof7.25+NAP 3 Weg op6.25+NAP 2 Huidigekruin5.20+NAP, verhogennaar6.70+NAP 1 Versterken Afsluitdijk dijkversterking Technische oplossingsruimte 10 5 8 3 7 2 4 1 6 9 voorde Regionale ambitie
Wad enIJsselmeer. sloten plekken,incontrastmetonbegrensde ruimtevan land ontstaateengevarieerd waterlandschap,vanbe- men vandevissershaven.Tussen dedammenenhet dicht tegenheteilandaanenisverwevenmetdedam- De reeks landhoofd-haven-kazematten-spuisluizen ligt landschappen. het IJsselmeer. verbindtdietwee Dedijkrond Wieringen van hetWad enderietlandenbebosteoeversvan tussendeschorren enslikken op dekopvanWieringen, De vissersplaatsDenOeverheefteenprachtigeligging 6.4.2 Kernkwaliteiten Den Oever
175 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 176 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.4.3 Vormgevingsprincipes Den Oever dijken endammenherkenbaarhouden De hiërarchie vandehoofddijk, haven- Wieringen, maarnietbijde havendammen. Wieringen, Rietgroei langsderandenpastbijheteiland versterkte dammen. dat zezoveelmogelijkovereen komenmetdeniet de dammenzoworden uitgevoerd (profiel, materiaal) houden moetendeversterkingenvaneenaantal de samenhangenlogicainditsysteemherkenbaarte daar op,datindeloopvantijdisaangepast.Om plexe structuurvanlangelijnenvoordekustenhaaks Bij DenOevervormendehavendammeneencom- in debekledingvanhavendammen dient ookdenieuwebekledingvloeiendovertelopen van dehavendammen.Bijhetversterkendijk loopt indebochtensubtielovergaatbekleding pen, waarbijdebekledingvandijkvloeienddoor De dijkenhavendammenzijnalseengeheelontwor vormgeven dammen enkunstwerkenvloeiend Overgangen tussendetaludsvandijk, - - systeem herkenbaarhouden systeem enmethetwaterbouwkundig De samenhangbinnenhetmilitaire verband tussendekazemattenalssysteem. beplanting enherkenbaarhoudenvanhetonderlinge vorm vanhetgrondwerk, deelsverwijderen van als militaire artefacten,doorherstelvandestrakke De kazemattenvoordepassantenherkenbaarmaken 6.4.3 Vormgevingsprincipes Den Oever landhoofd teontwikkelen ken, endoorhetbeginpuntvandeAfsluitdijkalseen tebenadruk- gaande lijnvandedijkrond Wieringen zicht opdeAfsluitdijktebenadrukken,door beter herkenbaarworden gemaaktdooraleerder het De overgangvanhetvastelandnaardeAfsluitdijkkan versterken Herkenbaarheid beginpuntenAfsluitdijk - IJsselmeer verbinden metrische ruimtesdieWaddenzee en De voorhavensvormgevenalssym- basalt uitgevoerd vorm behoudt.Reparatiesvandebekledingworden in vormgegeven datdevoorhavenzijnsymmetrische keersluis, bruggen)wordt hetgrondwerk steedszo Bij aanpassingenindekunstwerken(schutssluis, moeten worden. haven) bijnaderingvandeAfsluitdijkzouversterkt geving versterkt.HetzichtophetIJsselmeer(Zuider spuisluiscomplex-groen kazematteneilandindevorm- landhoofd-haven-groen kazematteneiland-stenen herkenbaar tehoudenwordt hetonderscheidtussen van elementendoorlopen.Omdezesymmeterie Noord-Hollandse kustwordt dezelfdeopeenvolging Bij deentree vandeAfsluitdijk vanafdeFrieseen waterlandschap versterken alscontrastmethetweidse De poortwerkingvandeknooppunten -
177 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 178 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.4.3 Vormgevingsprincipes Den Oever houden bijhetspuien sage’s, maarookdoordespuisluizenlanger opente te benutten.Ditkanindevormvanapartevispas- bindingen tussenWaddenzee enIJsselmeeroptimaal mogelijkheden moetenworden aangegrepen omver Ten behoevevandevispasseerbaarheidzoudenalle benutten sen Waddenzee enIJsselmeeroptimaal In sluiscomplexenverbindingentus- - plantenvelden enwaterbodemsmethard substraat. van hetIJsselmeer, doorgradientrijkeoevers,water schutte liggingbijdragenaandeecologischewaarde De Zuiderhavenkandoorzijngeringediepteenbe- de dijkversterken zee enIJsselmeeraanweerszijdenvan Condities ecologischherstelWadden - - te verwijderen juist herkenbaarder worden gemaaktdoorbeplanting het eilandtoetelaten.Dekazemattenzelfkunnen blijven, enzelfsworden versterktdoormeerruigteop belang is.Deecologischewaarde kanbehouden ter vandekazematteneilandeneengroot ecologisch Uit denulmetingecologieblijktdathetgroene karak- landen behouden Groene karaktervande kazemattenei- 6.4.3 Vormgevingsprincipes Den Oever vanaf deAfsluitdijkzouverbeterd moetenworden. haven aanzee.Hetzichtopdeenhavenfront Den Oeveronderscheidtzichalslevendigevissers- punten versterken Verschillen inidentiteitvandeknoop- beter beleefbaar. tieve structuurenworden Waddenzee enIJsselmeer verbindingen mogelijktemakenverbetertderecrea- staande verbindingoptewaarderen, endoorandere weerszijde vandedijktekomen.Doordezebe- door bijDenOeverdeenigemogelijkheidomaan Op ditmomentvormthettunneltjeonderdesnelweg verbeteren gen tussenWaddenzee enIJsselmeer Voor fietsersenvoetgangersverbindin - Afsluitdijk ophetvastelandverbeteren Op dekoppenrecreatieve aansluiting voeren. op eengroene dijklangsdelijnvanAfsluitdijkte toverkeer overdehavenkadeteleidenenhetfietspad beter zichtbaarworden gemaaktdoorhetlokaleau- Bij DenOeverkanhetbeginpuntvanfietspad
179 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 180 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 wanden vandebestaandesluiskolk. duidelijk teonderschiedenisvanhetoudebetonde nieuwe hoofdenworden uitgevoerd indonkerbetondat sluishoofden aansluitenenhebbendezelfdebreedte. De bovenhoofden moetenzostrakmogelijkopdebestaande zijn dandekruinvanvoorhavendijken.Denieuwe schijven, dieietsnaarvoren stekenindehavenenhoger sluishoofden worden vormgegeven alsstrakkeabstracte lijn metdebestaandesluishoofdenteleggen.Denieuwe vormgegeven doordehoofdenmetdezelfdebreedte in De sluiskanalseencoupure doorhetsluiseilandworden Vormgeving nieuwekeersluis 6.4.4 Uitwerkingen Den Oever 6.4.4 Uitwerkingen Den Oever Keermuur alscoupure Onderscheid bestaandbovenhoofd-nieuw Positie nieuwekeersluisinversterkte ennaarvoren geplaatste voorhavendijk
181 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 182 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.4.4 Uitwerkingen Den Oever grasbekleding. kruin vandevoorhavendijkenenhavendammenheefteen met eenklinkerverharding opeenwaterdichte laag.De Rijkswaterstaatsterrein ophetsluiseilandgeheelverhard In deinrichtingvanhetmaaiveldhavenwordt het vormgegeven mans worden zoveelmogelijk alsinkepinginhettalud De uitlaatvandevishevelengemaalLee- worden uitgevoerd. Reparaties vandebekledingmoetenookweerinbasalt de bestaandebasaltbekledingrond dehaventesparen. vendammen moetnaarhetIJsselmeerplaatsvinden,om de bochtworden opgelost. Deverhogingvandevoorha- zijn moethethoogteverschilgeleidelijkenonzichtbaarin hoog zijn.Omdatdewestelijkevoorhavendijklagerkan van deschutssluismoetenvoorhavendammeneven weer afgerond vormworden gegeven.Aanweerszijden te behoudenmoetendehoekenvanhavendaarbij hoofd aantesluiten.Omdesymmetrievanvoorhaven voorhavendijken worden verlegd omophetnieuwesluis- staande schutssluiswordt devoorhavenverkleind.De Door deaanlegvaneennieuwekeersluisvoorbe- Dijkversterking vandevoorhaven Tuimelkade ligtlosvandekazemat 6.4.4 Uitwerkingen Den Oever
183 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 184 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.4.4 Uitwerkingen Den Oever den passantenuitgenodigdDenOevertebezoeken. en waterlandschap.Dooreenrestaurant teplaatsenwor van dekruindijk,omzichttebiedenoverhaven wordt eenophoginggemaaktmeteronderhetniveau de dijkeneenknooppunttussenhaven.Daartoe kan worden ontwikkeldtoteenmarkantbeginpuntvan Het landhoofdvandeAfsluitdijkaanWaddenzee-zijde de randbereikbaar. dalfen. Dezeplankieren zijn opeenaantalplekkenvanaf plankieren indehavengemaakt, langsdelijnvanduk- Voor devoetgangersverbindingonderbrugworden met elkaarverbondenworden. ken kunnenNoorder- enZuiderhavenfietsroutes beter verbeteren endeaansluitingen opdetunnelteverduidelij- Door deomgevingvanfietstunnelondersnelwegte Afsluitdijk . derhaven verknopenDenOeveraanhetwaterende naar deAfsluitdijkenroutes naardeoevervanZui- kop, eenmooietraceringvanhetfietspadindeaanloop delrondjes haven,hethavenplein alsuitzichtspuntopde water beterbeleefbaarenbereikbaar moetenzijn.Wan- Vanuit devissersplaatsDenOeverzouhetomringende Recreatieve routes rond hetlandhoofd - Schema recreatieve routes 6.4.4 Uitwerkingen Den Oever A Profiel aansluiting recreatieve route ZuiderhavenopdeAfsluitdijk Plattegrond aansluitingvanderoute langsdeZuiderhavenopAfsluitdijk, metlocatieaanduidingvan hetprofiel A’ A A’
185 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 186 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.4.4 Uitwerkingen Den Oever Visualisatie onderdoorgangVisualisatie recreatieve route enmogelijkelocatierestaurant ophetlandhoofd onderdoorgangVisualisatie voetgangersverbinding Profiel onderdoorgang voetgangersverbinding waar menevenoverdedijkheen kankijken. verhaal duidelijk.Tevens ontstaatdoordetrapeenplek de oorspronkelijke tankversperring,enmaakthetmilitaire hoogstekende staven(rails).Hetnieuweelementlijktop op hettracévandetankversperring,metdaarin- door metnieuwebetonnenelementeneentraptemaken bekleding vanhetbuitentalud.We stellenvoordittedoen gemaakt moetenworden inhetbinnentaludende militaire verdediging vanDenOeverenzouzichtbaar De tankversperringindedijkmarkeertheteindevan maken deavontuurlijkeplektoegankelijk. Hergebruik vandekazemattenenroutes overdeeilanden geheel. ontstaat eenuitzichtspuntoverhetmilitaire systeemals die wordt opgenomeninde dijkversterking.Hierdoor wordt ombetonnenmuurtjes temakenopdekazemat kazemat komtindeversterktedijkteliggen.Voorgesteld het ondertaludinkazematteneilandingegraven.Een Bij deversterkingvandijkwordt debekledingvan artefacten blijftderest van hetterrein ruig. het eilandbeterherkenbaar. Incontrastmetdemilitaire van dekanon/mitrailleurkazemattenlangsranden matteneiland blijvenbeplant.Daardoor wordt hetritme Alleen detweegroepsschuilplaatsen ophetgrote kaze- militaire objectenaanweerszijden vandespuisluizen. grondwalletjes worden dekazemattenherkenbaarals Door hetverwijderen vanstruweel enherstelvande Robbenplaat entankversperring 6.4.4 Uitwerkingen Den Oever Profiel kazematalsonderdeel vandeversterktedijk Vogelvlucht kazematteneiland Robbenplaat
187 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 188 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.4.4 Uitwerkingen Den Oever Kazemat alsobservatorium Kazemat alsmuseum Kazemat alstechnischeruimte Kazemat alshoreca 6.4.4 Uitwerkingen Den Oever Voorbeelduitwerking plattegrond herinneringaantankversperring Voorbeelduitwerking voor aanzicht herinnering aan tankversperring
189 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 190 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.4.5 Streefbeeld Den Oever Door hetverharden vandetusseneilanden(6) Afsluitdijk ofeenvaartochtvanuit dehaven. een verblijfsplek,alsuitvalsbasis vooreentochtoverde onder kruinhoogteteverhogen, ontstaateenlandmarken Afsluitdijk alseenhavenpleinmet basaltplaveiseltotvlak beginpunt vandeAfsluitdijk.Doordit(5) als eindpuntenhetlandhoofdaandehavenmarkant als een‘pieropzee’methetgrote kazematten-eiland spuisluizen enkazematteneilandenbeleefbaargemaakt Haaks opdekustwordt hetcomplexvandebruggen, elkaar verbondenworden (5). kunnen Noorder- enZuiderhavenfietsroutes betermet teren endeaansluitingenoptunnelteverduidelijken omgeving vandefietstunnelondersnelwegteverbe- dan overzichtelijkopeengroene dijkteliggen.Doorde Het beginpuntvanhetfietspadoverdeAfsluitdijkkomt kade temakenendaarhetautoverkeerconcentreren. (4) wordt verbeterd doorhelemaalrondom eenopenbare langs hetIJsselmeer. Hetrondje rond deNoorderhaven en slikkenlangsdeWaddenzee enstrandrietlanden een prachtigeorientatienaartweekanten:deschorren Oever krijgtdoordezeherinrichtingvandeZuiderhaven van oeverrandtotaangemaalLeemans.HetdorpDen Noorderhaven eneenverbrede rietoever(3)langsderest is verbondenmetDenOever:eenstrand(2)tegenoverde dijk liggen.DeinrichtingvandeoeverZuiderhaven baai vandeZuiderhavenhetsluiscomplexAfsluit- noordbos omhoogkomtrijden, overhetwatervande langs deA7(1)zietautomobilist,dieuithetRobbe- Door hetverwijderen vaneen deelvandebeplanting maken vandeaanlandingAfsluitdijkopWieringen. Het streefbeeld voordetoekomst ishetbeterbeleefbaar mogelijk herkenbaar,met uitzonderingvande‘banaan’(8) De eenheidinhetstelselhavendammen(7)blijftzoveel weerszijden vandespuisluizenzichtbaar. wordt hetverschilmetdegroene kazematteneilandenaan spuicomplexen, dieoverslagbestendigworden versterkt, 1 5 4 3 2 6 8 9 7 te leidenwordt hetbetertoegankelijk gemaakt. de eilanden.Doorhetbuitendijksefietspadovereiland militaire artefactenincontrast methetverruigteterrein van De kazematten(9)worden gerestaureerd alsherkenbare die metnatuurlijkemiddelenversterktkanworden. 10 Den Oever 6.4.5 Streefbeeld 192 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 Opgave | Kernkwaliteiten |VormgevingsprincipesOpgave |Kernkwaliteiten |UitwerkingenStreefbeeld 6.5 Monument
193 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 194 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.5.1 Opgave Monument Locatie dijkvak 7 Versterken Afsluitdijk Technische oplossingsruimte openbare ruimte capaciteit vandeverblijfsrecreatie enverbeteren Regionale ambitie uitbreiden vande kruin vandedijk. het monumentkijktmenopdegeparkeerde auto’s opde cent vanhetgebouwdoordelooppbrugverzwakt.Vanaf Waddenzee. Voor deautomobilistwordt hetverticaleac- monument aanligtisookalzichtoverdeAfsluitdijken afgezwakt. Vanaf delooppbrugdiedichttegenhet weg isdezuivere, autonome positievanhetmonument Door deverbreding vande rijkswegtoteenvierbaans- uitzicht overdeWaddenzee. huis metramennaarhetIJsselmeertoteenbalkon IJsselmeerzijde, hetoverwonnenwater, leidteentrappen- van hetIJsselmeerkankomen.Vanaf hetbalkonaande IJsselmeerkant, waarmenopeenterraslaagbijhetwater De wittetoren heefteenzwaar enzwartbasementaande status vanrijksmonument. staat metdehorizontaliteitvanAfsluitdijk.Hetheeft haar krachtuitdeverticaliteitvantoren, dieincontrast belangrijkste landmark langs de dijk. Het ontwerp ontleent geul indeAfsluitdijkwerd gesloten, isvanoudsherhet Het Monument,opgerichtopdeplekwaarlaatste 6.5.2 Kernkwaliteiten Monument
195 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 196 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.5.3 Vormgevingsprincipes Monument worden. verticaliteit vandetoren zoudenvoorkomenmoeten breiding. Nieuwegrote elementendiebreken metde brug verplaatstwordt naarhetuiteindevandeuit- moeten worden. Ditbetekentdatdehorizontale komen zouderuimterond hetgebouwvrijgespeeld Om deverticaliteitvantoren goeduittelaten bouwde accenten enige beeldbepalendeverticalege- Monument enheftorens zijnde pende kruinvandeAfsluitdijk. Vanaf desnelweggezienlijdtdittoteendoorlo- legd, waardoor rugdekking ontstaattegendewind. De parkeerplaatswordt achter eentuimeldijkge- fiel alsstrakkecivieltechnischelijn Behoud vanhetuniformedijkpro- 6.5.3 Vormgevingsprincipes Monument IJsselmeer verbeteren bindingen tussenWaddenzee en Voor fietsersenvoetgangersver van hetdijkprofiel ingerichtkunnenworden. weg, zoudenertweeverblijfruimtenaanbeidezijden In plaatsvantweeparkeerplaatsenlangsdesnel- schap opzee passend bijcivieltechnischland- Inrichting maaiveldenobjecten Water aanweerszijdevandedijkbereikbaar maken -
197 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 198 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 pui naarhetwater. den vanhetbestaandebasementgelegd,meteenglazen geveer 450m2)wordt als een langestrook aanweerszij- Het programma vandeuitbreiding vanhetrestaurant (on- van deuitbreiding. plaatsvinden. Deloopbrugwordt verplaatstnaarderand horeca onderhetniveauvan deweg(4meter+NAP) en landmarktebehoudenmoetdeuitbreiding vande Om depositievanhetMonumentalsverticaalaccent Uitbreiding oppervlaktehoreca 6.5.4 Uitwerkingen Monument lijn vandebrugneemtdaardoor af. de verticalevormvanhetMonumentmethorizontale krijgt debrugeenlichtekromming. Deconcurrentie van de verticaletoren. Omdeze doorbreking teverzachten zen. Debrugzorgtvooreenhorizontaledoorbreking van pieren diedelocatievanhet Monumentlijkentebegren- der vandetoren afgelegd, terhoogtevandebestaande Om hetMonumentineerteherstellenwordt debrugver Loopbrug 6.5.4 Uitwerkingen Monument - Lichte kromming Horizontaal
199 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 200 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.5.4 Uitwerkingen Monument Inrichten kruinvandedijk Symmetrische inrichtingtenopzichte vanhetMonument over deWaddenzee enIJsselmeer. Deze plekheefthetkaraktervaneenbalkonmetuitzicht van dedijkverbreed alsparkeerplaats enverblijfsplek. een keermuurtje.Tegenover hetMonumentisdekruin lijn. DerandnaardeWaddenzee wordt gevormddoor blijft dekruinvandijkvanafwegeendoorlopende plaats eenmeeruitgesproken plekaandeWaddenzee en tegen zuidwesterwinddient.Hierdoor krijgtdeparkeer De parkeerplaatskrijgteentuimeldijkdiealsrugdekking - Binnendijks enbuitendijksfietspad komen samenopdekruin 6.5.4 Uitwerkingen Monument Profiel terhoogtevandeparkeerstrook Versterkt profiel mettuimeldijkjeenkeermuurtjezorgtervoordatgeparkeerde auto’s vanafdewegnietzichtbaarzijn.HetzichthetMonumentwordt doordeversterking enhetkeermuurtjewelbeinvloed.
201 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 202 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.5.4 Uitwerkingen Monument Schematische uitwerkingvandepleinzone graniet. Op dewaterdichte laagwordt hetmaaiveldbestraatmet denzee. Informatiewordt op dekeermuuraangebracht. leggen ontstaateenlangezitrand,gerichtnaardeWad- voor allegebruikers.Doordekeermuurhierietsterugte geparkeerde auto’s enwordt ingericht als“shared-space” De zoneopdekruintegenoverhetMonumentisvrijvan Pleinzone omgeving vanhetMonumentvergroot kunnenworden. lijker soortrijbaanscheidingzoudeverblijfskwaliteitvan zetten opgeluidsreductie (door bijvzoab)eneenvriende- het geluidendeuitstralingvansnelweg.Doorinte teit rondom hetMonument hoortookhetaanpakkenvan Bij hetverbeteren vanderuimtelijke enfunctionelekwali- 6.5.4 Uitwerkingen Monument profiel pleinzone Impressie pleinzone
203 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 204 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 weg verder verhoogdmeteentuimelkade.(4) zichtbaar temakenwordt de kruinaankantvan de wegenvanafuitzichtstoren minderprominent Om degeparkeerde auto’s opdekruinvandijkvanaf vrijgemaakt vanauto’s. (3) maakt. Dekruinvandedijkwordt hierverbreed enwordt denzee wordt eenverbinding metdeWaddenzee ge- Tegenover hetnieuweterrasaanwatervandeWad- zuidelijke puntvandeuitbreiding. sterken wordt eennieuwe loopbrug (2)gemaaktopde Om debelevingvanverticaliteittoren tever uitbreiding ontstaatextraruimte, eenbalkonaandedijk. de toren isdeuitbreiding transparant.Ophetdakvande meer. Incontrast methetzware, zwartebasementvan breed venstereneenbreed terrasdichtophetIJssel- contrastpunt behoudenblijft.Daardoor ontstaaneen moeten worden, zodatde verticaliteit vandetoren als het niveauvanwegdekdeAfsluitdijkuitgevoerd De gewensteuitbreiding (1) vanhetmonumentzouonder 6.5.5 Streefbeeld Monument - 2 3 4 1 Monument 6.5.5 Streefbeeld 206 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 Opgave | Kernkwaliteiten |VormgevingsprincipesOpgave |Kernkwaliteiten |UitwerkingenStreefbeeld 6.6 Breezanddijk
207 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 208 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.6.1 Opgave Breezanddijk Locatie dijkvak 9 versterking Afsluitdijk Technische oplossingsruimte Ambitie: educatie eiland vaninnovatie,duurzaamheid en contrast methetweidsewaterlandschap. weerszijden vandedijkvormenbeschutteplekkenin tief ondiepeplekindeZuiderzee.Detweehavens,aan Breezanddijk isontstaanals werkhaven,opeenrela- aan opdatkarakter. van eenavontuurlijkevrijplaats.Nieuweinitiatievensluiten De plekvandevoormaligewerkhavenheefthetkarakter programma eninitiatief. een grote aantrekkingskracht, maartegelijkhetminste de mogelijkhedenvoorontwikkelingtoteenplekmet op deAfsluitdijkheeftBreezanddijk demeestonbegrens- tussen FrieslandenNoord-Holland. Van alleknooppunten beschutte plekinhetweidsewaterlandschapopdegrens Breezanddijk ligthalverwege deAfsluitdijk,envormteen 6.6.2 Kernkwaliteiten Breezanddijk
209 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 210 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.6.3 Vormgevingsprincipes Breezanddijk voeren eenweerszijdenvan dehaven. door verbindingenoverdedijkheenopvallenduitte bereikbaar. Ditkanookzichtbaarworden gemaakt Breezanddijk isaanbeide kanten vandedijkhetwater Door de symmetrische opbouw van de werkhaven van dijken endammenherkenbaarhouden De hiërarchie vandehoofddijk, haven- zijn havenfunctie. ontwikkelingen alseenheidherkenbaarenbehoudt De oorspronkelijke werkhavenblijftintoekomstige se waterlandschap versterken alscontrastmethetweid- De poortwerkingvandeknooppunten 6.6.3 Vormgevingsprincipes Breezanddijk de dijkversterken zee enIJsselmeeraanweerszijdenvan Condities ecologischherstelWadden - Nature. kan worden benutdoorexperimenten inBuildingwith dijk opeenrelatief ondiep deel vandeWaddenzee een meernatuurlijkkarakter. DeliggingvanBreezand- werkhaven krijgtdeinrichtingvanhetnieuweland In contrastmethetcivieltechnischekaraktervande tijdelijk, experimenteelofnatuurlijkkarakter. van heteilandmiddeninwaterenhebbeneen Voorzieningen opBreezanddijk passenbijdeligging punten versterken Verschillen in identiteitvandeknoop-
211 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 212 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.6.3 Vormgevingsprincipes Breezanddijk poortwerking vandeplekversterken. een ommetjetelopen.Eenextraoversteekzoude kunnen worden doordemogelijkheidtecreëren om Breezanddijk zourecreatief beterbeleefbaargemaakt verbeteren gen tussenWaddenzee enIJsselmeer Voor fietsers envoetgangersverbindin- houden blijft. en onverkaveldekaraktervanhetlandschapbe- met lagegrondwallen engreppels zodathetopen met hekwerkengemaaktmoetenworden, maar reinafscheidingen zouden daarbij zominmogelijk tot hetfuntioneelmeeststriktnoodzakelijke.Ter toegepast enzouinrichtingzichmoetenbeperken minimum aanmaailveldinrichtingmoetenworden terstaatswerk tekunnenbehoudenzouereen Om hetcivieltechnischkaraktervanwa- op zee passend bijcivieltechnischlandschap Inrichting maaiveldenobjecten - 6.6.3 Vormgevingsprincipes Breezanddijk ingevuld. pelijke inpassingindeloopvantijdkanworden volgens bebouwingsregels enregels voorlandschap- Het maaiveldvanBreezanddijk iseenvrijeruimtedie geven zame energie ennieuweteeltenvorm- Breezanddijk alsproeftuin voorduur -
213 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 214 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 proeftuin voorduurzameenergiedirect herkenbaar. passeert isdaardoor hetkarakter vanBreezanddijk als binnentalud. Voor deautomobilistdieBreezanddijk het mogelijkhieraftewijkenvandeeiseengroen door deoprittenwordt losgesneden vandehoofddijkis len, diehetheletaludbedekken.Omdatditsteile is eenmogelijklocatievoorhetplaatsenvanzonnepane- Het steile,ophetzuid-oostengeoriënteerde binnentalud Zonnepanelen komen. ven, omzodichtmogelijkbijdeWaddenzee tekunnen loopt hetfietspadomlaagnaarderandvanwerkha- van hetboventaludoverdevolledigehellingdoorgezeten sluitdijk wordt terhoogtevan dewerkhavenbekleding het viaductoverdesnelweg.InversterkingvanAf- profiel vandeAfsluitdijk, omdat hetmoetaansluitenop Het dijktaludbijBreezanddijk ishogerdanhetstandaard- Dijkversterking enbuitendijksfietspad 6.6.4 Uitwerkingen Breezanddijk in hetlandschap. een aantrekkelijk beeld,waarinhetbouwwerkzichvoegt te regelen metgreppels inplaatsvanhekwerkenontstaat het IJsselmeeruitkijkt.Doordematevantoegankelijkheid waardoor hetalseensoorthedendaagsekazematover het bouwwerkgedeeltelijkwegkunnenlopenindegrond, onder dehoogtevankruindijkblijft.Ookzou deel vanhetgebouwwordt ingegravenzodatdehoogte moet worden. Hierzoudatkunnenbetekeneneen op ditdeelvanBreezanddijk landschappelijkingepast bebouwingsregels schrijven voordatnieuwebebouwing een gebouwvan45bij25meteren9,5hoog.De bouw voorwindenergie.Hiervoorwordt uitgegaanvan Breezanddijk eenplekwordt gezochtishetinstallatiege- Een vandeeerstenieuwebouwwerkenwaarvoorop zouden ookeerstmoeteninvesteren inhetlandschap. dieeeninitiatiefwillenrealiserenontwikkeld. Ondernemers Het landschapvanBreezanddijk kangefaseerd worden een gridpatroon. nieuwe proeftuinen ofenergie-plots worden geplaatst,in gebied gaanverstuiven.Opditnatuurlijkereliëf kunnen len. Doorrichelsteontgraveninhetzandpakketkan zich incontrastmetdewerkhavennatuurlijkontwikke- Het zandplateau(op4m+NAP)vanhetnieuwelandkan duurzame energie Natuurontwikkeling envoorzieningen 6.6.4 Uitwerkingen Breezanddijk
215 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 216 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 verbindt deonderdelen van BlueEnergie. zorgt voorruimtelijkeinkaderingvanBreezanddijk en educatie enduurzameenergie.Eentweedeviaduct(4) een natuurlijkreliëf, alsbasis voorvoorzieningen Het opgespotennieuweland(3)krijgtdoorverstuiving zijn civieltechnischevormenfunctiealsvluchthaven. mosselbanken endergelijke.Dewerkhaven(2)behoudt en educatieophetgebiedvanaquacultuur, zilteteelten, proeftuin voornatuurontwikkeling envoorexperimenten en hoogwatervluchtplaatsvoorvogels.Erontstaateen aanzandingen, waterplantenontwikkelingenrustplaats ten inhetwaterlandschapzullenontstaandevormvan van stortsteengemaakt,waaraandeluwezijdegradien- vieltechnische werkeilandworden tweeluwtedammen(1) en vanafheteilandzichtbaartemaken.Tegenover hetci- condities vanWaddenzee enIJsselmeerteontwikkelen weerszijden vandedijkverschillendenatuurlijke Er ligteenprachtigekansombijditwerkeilandaan 6.6.5 Streefbeeld Breezanddijk 1 4 2 3 1 Breezanddijk 6.6.5 Streefbeeld 218 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 Opgave | Kernkwaliteiten |VormgevingsprincipesOpgave |Kernkwaliteiten |UitwerkingenStreefbeeld 6.7 Kornwerderzand
219 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 220 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.7.1 Opgave Kornwerderzand Locatie dijkvakken 12,13,14,15,16 Dijkversterking enkeersluisaan Waddenzijde Technische oplossingsruimte 8 Camperplaats 7 Strand 6 Routesverbeteren enaanvullen 5 Kazemattenmuseum 4 Zoekgebiedvismigratierivier 3 Stromingsenergie 2 Zoekgebiedvluchthaven 1 ZoekgebiedBeleefcentrumDeNieuweAfsluitdijk Regionale ambitie douanegebouw hebbendestatusvanrijksmonument. De kazematten,schutsluizen,spuisluizen,bruggenenhet de klassiekesluiswachterswoningen. rens, debrugwachterstorens, deverborgenkazematten, vorm diezijnfunctiezichtbaarmaakt:deverticalehefto- bebouwing opKornwerderzandheefteenuitgesproken kunstwerken, dammenenbebouwingontworpen.De Kornwerderzand isalseensamenhangendensemblevan van hetIJsselmeer. naar dekust.Aanwestkanthetweidseopenwater diepe water van Waddenzee en IJsselmeer, in de terugblik landschap rondom beleefbaar. Aandeoostkantheton- Vanuit Kornwerderzandzijndeverschilleninhetwater voormalige sluiswachterswoningen. meer isinKornwerderzandextrabeleefbaardoorderij voorhaven alsbeslotenverbindingsruimtetussenzeeen de sluizenhiergoedzichtbaar. Dekarakteristiekvande samenhang tussenhetmilitaire verdedigingssysteem en plaatsing vanenkelekazemattenopdeuiteindenis lange smalledammenhaaksopdeAfsluitdijk.Door Kornwerderzand iseenmarkantsluizencomplexmet te leggen. van deAfsluitdijknoodzakelijkomeenknikindijkaan Doove Balg.Dezediepegeulmaaktehetbijdeaanleg ondiepe gronden langsde Friesekustendegeul vooruitgeschoven postinhetwater, opderandvan Het sluizencomplexvanKornwerderzandligtalseen 6.7.2 Kernkwaliteiten Kornwerderzand - specifiek beeldopdattyperend isvoorhetgebied.” het waterendelange,smallestrekdammen leverteen scherpe contrasttussenlandenwater. Deafwisselingvan karakter vanhetgebiedwordt verder bepaalddoorhet in verbandmetdeaanlegvanZuiderzeewerken.Het zand ookvanbelangalssluiscomplexennederzetting isKornwerder het karaktervangebied.Daarnaast kracht vandestellingenbepaaltdanookingrote mate “Het openschootsveldwasvanessentieelbelangvoorde Kornwerderzand alsBeschermdGezichtwordt vermeld: In deredengevende beschrijving voordeaanwijzingvan -
221 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 222 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.7.3 Vormgevingsprincipes Kornwerderzand en nieuwlandzijnondergeschiktaandedijklager. De dijkvormtdehogedoorgaandelijn.havendamman,kazematt eneilanden herkenbaar houden De hiërarchie vandehoofddijk,havendijkenendammen gratierivier) dienenvloeiendteworden vormgegeven,indetaalvanAfsluitdijk havendammen. Ooknieuweaansluitingen(bijkeersluis encoupure- vismi de dijkvloeienddoorlooptinbochtensubtielovergaat de bekledingvande De dijkenhavendammenzijnalseengeheelontworpen,waarbij debekledingvan kunstwerken vloeiendvormgeven Overgangen tussende taludsvandijk,dammenen 6.7.3 Vormgevingsprincipes Kornwerderzand waterbouwkundig systeemherkenbaarhouden De samenhangbinnenhetmilitaire systeemenmethet om deartefactenweerzichtbaar temaken. baar tehouden.Ophetwestelijke kazematteneilandwordt debeplantingverwijderd beplanting gehandhaafd om zo de gelaagdheid van de verschillende periodes zicht de kazemattenworden ondergebracht.Ophetoostelijkekazematteneilandblijftde huidige vormbewaard. Erkunnennieuwefunctiesindebestaandevolumesvan vismigratierivier blijfthetoostelijkekazematteneilandalsautonoom eiland inzijn vendammen blijvenzichtbaaralszelfstandigebouwwerken.Bij deaanlegvan werken dichtgezetofingebouwd.Dekazemattenopdeuiteinden vandeha- De vizieren vandekazemattenworden nietdoordeaanpassingenvankunst- - kelingen blijftdittyperende contrastbehouden. levert eenspecifiekbeeldopdattyperend isvoorhetgebied.Bijnieuweontwik- land enwater. Deafwisselingvanhetwaterendelangesmallestrekdammen Het karaktervanhetgebiedwordt bepaalddoorhetscherpecontrasttussen weerszijden vandedijkbehoudenenversterken Beleving vandegrootsheid vanhetwaterlandschapaan
223 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 224 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.7.3 Vormgevingsprincipes Kornwerderzand behoudt. Reparatiesvandebekledingworden inbasaltuitgevoerd. grondwerk steedszovormgegevendatdevoorhavenzijnsymmetrischevorm Bij aanpassingenindekunstwerken(schutssluis,keersluis,bru ggen) wordt het Waddenzee enIJsselmeerverbinden De voorhavensvormgevenalssymmetrische ruimtesdie vrije zichtnaarhetwestenover hetIJsselmeeressentieel. behoud vanhetgroene karaktervandekazematteneilandenenhetbehoud Bij Kornwerderzandisdevormgevingvanhetnieuwelandals ‘landhoofd’,het stenen spuisluiscomplex-groen kazematteneilandindevormgevingversterkt. houden wordt hetonderscheidtussenlandhoofd-haven-groen kazematteneiland- zelfde opeenvolgingvanelementendoorlopen.Omdezesymmeterie herkenbaarte Bij deentree vandeAfsluitdijkvanafFrieseenNoord-Hollandse kustwordt de- met hetweidsewaterlandschap De poortwerkingvandeknooppuntenversterken alscontrast 6.7.3 Vormgevingsprincipes Kornwerderzand voor vispassage maar ookdoordespuisluizendienenoptimaalbenutteworden alsmogelijkheid ten. BijKornwerderzandgebeurtditspecifiekindevormvan devismigratierivier, aangegrepen omverbindingentussenWaddenzee enIJsselmeeroptimaaltebenut - Ten behoevevandevispasseerbaarheid zoudenallemogelijkhedenmoetenworden meer optimaalbenutten In sluiscomplexenverbindingentussenWaddenzee enIJssel- zelf kunnenjuistherkenbaarder worden gemaaktdoorbeplantingteverwijderen zelfs worden versterktdoormeerruigteopheteilandtoetelaten.Dekazematten een groot ecologischbelangis.Deecologischewaarde kanbehoudenblijven,en Uit denulmetingecologieblijktdathetgroene karaktervandekazematteneilanden Groene karaktervandekazematteneilandenbehouden
225 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 226 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.7.3 Vormgevingsprincipes Kornwerderzand mag dichtgroeien. Het streefbeeld vandezenatuurontwikkeling iseenwaterigmilieu,datnietmetbos met civieltechnischemaatrgelen,zoalshavendammen. building withnature. Aandewestkantmoetenconditiesvoorluwteworden beschut ontstaan engeleidelijkeovergangenvanlandnaarwater. Hierliggenkansen voor verschillende natuurlijkecondities.Aandeoostkantkunnenond iepe watermilieu’s De positievanKornwerderzandopdegrens vanondiepnaardiepwaterbiedt IJsselmeer aanweerszijdenvandedijkversterken Condities ecologischherstelWaddenzee en sterke matedekeuzevanoplossingen. aangewezen alsBeschermdGezicht.Decultuurhistorischewaarde bepaaltin waarden (militaircomplex,waterbouwkundigbewoningsgeschiedenis) Kornwerderzand isvanwegehetsamengaanvanverschillende cultuurhistorische Verschillen in identiteitvandeknooppuntenversterken 6.7.3 Vormgevingsprincipes Kornwerderzand sterk verbeteren schutsluis, langsspuisluizen)zoudenhetrecreatieve gebruikvanKornwerderzand coupure vandevismigratierivier. Ookoverigerecreatieve routes (langsbrug,over dit gerealiseerd zoukunnenworden isonderdebrugdoor, enbijdetoekomstige gen gemaaktmoetenworden tussenWaddenzee enIJsselmeer. Plekkenwaar recreatieve verbindingen.Omditteverbeteren zoudenwaarmogelijkeverbindin- Kornwerderzand heeftveelrecreatieve potentie,maaropditmomentnogweinig Waddenzee enIJsselmeerverbeteren Voor fietsers envoetgangersverbindingentussen
227 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 228 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 IJsselmeer beleefbaartemaken. ronde hoeken,omdeverbinding tussenWaddenzee en Het taludvanhetnieuwegrondwerk krijgtvloeiendafge- samenvalt metdekruinvanAfsluitdijk. heen mogelijkblijftendedeurbijgeopendetoestand de peilvanhetbrugdek,zodatzichtoverconstructies Het peilvandekeersluiszouniethogermoetenzijndan zodat hetmilitaire systeem duidelijkafleesbaarblijft. grondwerken ophetkazematten eilandheentelopen, de westzijdekomtdientruimomkazemattenen Het taludvandegrondwerken dietegendedeurkastaan keersluis ligtprecies inlijn met detweebruggaten. brede schutsluisindetoekomst veiliggesteldworden. De van 43meterdemogelijkheidvoorverkeerdooreen toekomstbestendige keersluismeteendoorvaaropening Bij hetbehoudvandehuidigedraaibruggenkanmeteen Keersluis metbehouddraaibruggen 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand Plattegrond vandekeersluiswaarbijdraaibruggenbehouden blijven
status vrijgegeven gecontroleerd getekend AFSLUITDIJK SPUISLUIS SCHUTSLUIS DOV versie par. par. par. Midden-Nederland omschrijving d.d. d.d. d.d. SPUISLUIS reg. nr. reg. dienstcode dossiercode projectcode afdeling hoofdafdeling SCHUTSLUIS schaal formaat in bij: behoort akk. au Getekend datum f 0570 69 73 44 t 0570 69 79 11 7400 AE Deventer 233 Postbus Van Twickelostraat 2 bladen, blad nr. blad bladen, KWZ par.
Visualisatie vandekeersluiswaarbijdraaibruggenbehoudenblijven Visualisatie
229 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 230 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand grondpakket wordt zostrakmogelijkvormgegeven. los vandekazemat.Deinsnijdingdeuren inhet grondwerk rond deinkassingvansluisdeuren ligt bruggenhoofd krijgteenvloeiendafgeronde vorm.Het aan dekantvanhetkazematteneilandopgehaald.Het Vanwege dehistorischereferentie worden debruggen strak naastelkaargelegd. Bij dezeuitwerkingworden derijbanenrechtgetrokken en rijbaan vandeA7. de bestaandedraaibruggeninnoordelijke enzuidelijke derzand wordenNieuwebruggenvervangen vernieuwd. ken moetenookdebruggeninAfsluitdijkbijKornwer Om eendoorvaartbreedte van 25metermogelijktema- grote jachten(tot150mlang encirca 24,5mbreed). nieuwe brede sluistoetevoegen, dietoegankelijkisvoor aan hetschutsluizencomplexinKornwerderzandeen Door regionale partijenonderzocht ofhetmogelijkisom Keersluis metbasculebruggen - Visualisatie vande keersluisvoordeuitwerkingmetbasculebrug Visualisatie vandebasculebrugenkeersluis Visualisatie Visualisatie vanhet aanzichtvandebasculebrug Visualisatie 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand
231 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 232 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 de havenhoofdenopenbaartoegankelijk temaken. kan bereikt worden door desluisdeuren beloopbaar, en wandelen rondom dehavenkomvanKornwerderzand.Dit den teworden metdewensomeenrondje tekunnen Bij deinrichtingvanhetsluisterrein dientrekening gehou- ten intactteblijven. het grondwerk dientdegedektegangachterkazemat- verwijderd enopnieuwvormgegeven.Bijhetafgravenvan en hetgrondwerk vandekazemattenwordt gedeeltelijk De sluiswandenaanweerszijdenvandesluisblijvengelijk, prominente plekaanhetwatervandenieuwesluis. ten; zeworden gedeeltelijkbeterzichtbaarenkrijgeneen kan ruimtelijkeenkwaliteitopleveren voordekazemat- het bestaandegrondwerk dat bijdekazemattenhoort.Dit gen. Denieuwaanteleggensluisdoorsnijdteendeelvan aanwezige kazemattendichtaanhetwaterkomentelig- Bij aanlegvandebrede sluis zullendetweeterplaatse een hoekigeenverhard sluiscomplex. groene vloeiendevoorhavendammen, metdaartussen vormig vormtegevenontstaateenleesbaargeheelvan tussen devoorhavendammen.Doorkoppengelijk- Het sluisterrein magherkenbaar zijnalshavencomplex behouden teblijven. de bestaandesluizen.Deronding vandehavenkomdient metrisch blijftendatdedoorsnijdingevenwijdiglooptmet sluiscomplex ishetvanbelangdatdehavenkomsym- Bij hetmakenvaneennieuwedoorsnijding Nieuwe Brede sluis 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand
233 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 234 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 wordt begrensd dooropenhekwerken. ook toegankelijkisvooronderhoudsverkeer. Hetvoetpad Op dezeTbalkkaneenvoetpadworden gemaakt,dat massief wordt inverhouding metdeheftorens. zorgt voorschaduwwerking,waardoor debalkniette beeld. HetoverstekendehorizontaledeelvandeT-balk het wegdekvandesluisengeeftdaardoor eenrustig rand vandeT-balk bedektgeheeldehuidigezijkantvan zijde vaneenbetonnenT-balk tekantelen.Deopstaande bepalen heefthetdevoorkeurturbinesnaarachter toestand hetaanzienvanmonumentalespuicomplex Omdat hetongewenstisdatdezeturbinesinopgehesen den geplaatst. bare pompenindespuikokers vandeLorentzsluizenwor Voor hetopwekkenvanstromingsenergie moeten ophijs- Stromings-energie 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand - - Visualisatie vande betonnenconstructievoordespuisluizen metdaaropVisualisatie devoetgangersverbinding Profiel vanconstructie met opheisbare turbinesondereennieuwevoetgangersverbinding - - - - moeten bestaanuit: Aanvullingen aanderecreatieve routestructuur zouden van Kornwerderzand. rivier, iseenvoorwaarde voorderecreatieve ontwikkeling van hetsluizenvcomplex,inclusiefdenieuwevismigratie- zee enIJsselmeertussendeverschillendeonderdelen Het makenvanrecreatieve verbindingentussenWadden- Recreatieve routes 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand lud vandedijkrichtingFriesekust. de doorgaandenieuwefietsverbindingophetbuitenta- zorgen voorgoedeaansluitingvanKornwerderzandop gratierivier zorgdragen voorgoedebereikbaarhheid vandevismi- zeezijde enIJsselmeerzijde creëren vanmeerdere verbindingentussenWadden- beter bereikbaar makenvan hetKazemattenmuseum Voorstel recreatieve routes opKornwerderzandinhetmodel“behoudendraaibruggen”
235 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 236 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 Vogelvluchttekening voetgangersonderdoorgang 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand Schema recreatieve routes langsenonderbrug Schema recreatieve routes langsenonderbrug kruin bijvoorkeurietsverbreed. een aantalverkeerssoortenelkaarhierkruisenwordt de voor hetviaductnaardekruinvandijkgehaald.Omdat Het buitendijksefietspadvanafdeFriesekustwordt nog gen kaneenvoetgangerstunnelworden gemaakt. Aan deachterzijdevannieuwekeerwandbrug- gen iserruimteinhetprofiel vooreenvoetverbinding. Als dedraaibruggenwordenvervangen doorbasculebrug- kazemattenmuseum worden gemaakt. het brugdekeenbetere voetgangersontsluiting naarhet worden gemaaktenkandoor wijzigingvanhetprofiel op gehandhaafd kanereenvlonderpadonderdebrugdoor huidige draaibruggen.Alsdedraaibruggenworden hangen samenmethetalofniethandhavenvande De mogelijkhedenvoorhetmakenvanverbindingen 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand Vogelvluchttekening voetgangersonderdoorgang inmodelBasculebrug Impressie voetgangersonderdoorgang inmodelBasculebrug
237 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 238 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand Schema vandeaansluiting vanderecreatieve verbindingentussen deFriesekustenKornwerderzand Profiel terillustratievan deaansluitingvan recreatieve route opdebuitenbermhetviaduct Principe profiel Afsluitdijkterhoogtevan de coupure vandecoupureVisualisatie metdefietsroute overdekruinvandijk 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand Schema recreatieve routes rond coupure vismigratierivier
239 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 240 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand dam worden zoonopvallendmogelijkvormgegeven. aspect vanhetbeschermdgezicht. Openingendoorde dammen enhetweidseopenwater iseenbelangrijk maakt. Hetcontrasttussende doorlopendelangesmalle openingen doordebestaande havendamworden ge- Om devisseninvismigratierivier tekrijgenzullentwee ruimte aandevoetgangers-onderdoorgang. ren. Hetverplaatsenvanhetfietspadnaardekruingeeft brugdek bovendevismigratie-doorgangteverminde- uitzicht tegevennaarbeidezijdenenheteffect vanhet Afsluitdijk looptoverdekruinvancoupure, omzo van hetkazematteneilandgelegd.Hetfietspadlangsde De coupure doordehoofdwaterkeringwordt opdegrens gradient vanzoetnaarzoutzichtbaarwordt. niet uiteenvaltindelen,maareeneenheidiswaarinde delen mogelijk,maarhetisessentieeldatdeinrichting moet worden gemaaktzijn verschillendeinrichtingsmid- zijn. Voor hetdeelvandevismigratierivierwaarlengte dieptes, waarindeinvloedvanebenvloedzichtbaarzal zematteneiland bestaatuitopenwater, metverschillende voor vogels.Hetdeelvandevismigratierivierrond hetka- ontstaat ereenluwgebiedlangsdedijk,alsrustgebied van hetkazematteneiland.Doordedammenteknikken deel vanhetsluiscomplexenwordt heteenvoordam sluiscomplex wordt devismigratierivier ruimtelijkonder op hetpatroon vandegeknikte havendammenvanhet vormgeving vandevismigratierivier. Dooraantesluiten om hetzichtopopenwatertebehoudenbepalende tierivier hierdichttegendediepegeulaanligtenwens complex vanKornwerderzand.Hetfeitdatdevismigra- voor devismigratierivieraanwestkantvanhetsluis- Uit deafwegingvanvariantenisgekozenvoorlocatie Vismigratierivier - land naarhoofddijk Coupure doordeAfsluitdijkopovergang vankazemattenei- Schema vanvormgevingsprincipesvoordevismigratierivier 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand bestaande havendammen Verdraaiingen van denieuwedamzijngebaseerd oprichtingenvan een integraalontwerpdiegradienttotuitdrukkingbrengt. De inrichtingvandevismigratieriviervaltnietuiteenindelen,maaris dammen enminder ruimtebeslagindeWaddenzee Model vismigratieriviervormgegeven alstechnischbouwwerkmet Model vismigratieriviervormgegeven alszandplaatmetriviererdoor
241 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 242 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 - - uitgewerkt: posities vanhetBeleefcentrumDeNieuweAfsluitdijk Er zijninrelatie totaanpassingvandeopritverschillende en innovatiequalocatie,ontwerpmateriaalgebruik. Het ontwerpvanhetBeleefcentrumvraagtommaatwerk varianten denkbaar. als afscheidingnaarderijksweg.Maarerzijnookandere IJsselmeer vrijgespeeld en werkt de grondwal van de oprit sterk worden vergroot. Daardoor wordt ruimtelangshet snelweg kunnendegebruiksmogelijkhedenvanplek Door hetverleggenvandeopritinrichting dominant temakenindeinrichtingvanplek. de mogelijkheidomopritnaarhetviaductminder Er zijnenkelevariantendenkbaar, diesamenhangenmet een sterkelandschappelijkeverankeringvanhetgebouw. van devluchthavenenlooplijnen.Maarplekvraagtom de functioneleeisenvanparkeergelegenheid,nabijheid karakter vanDeNieuweAfsluitdijk.locatievoldoetaan bouw met iconische uitstraling passend bij het innovatieve land’ aandeoostzijdevanKornwerderzandalseenge- Het informatiecentrumwordt ontwikkeldophet‘nieuwe Beleefcentrum DeNieuweAfsluitdijk 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand vrijgekomen maaiveldgemaakt, deelsverzonken De opritwordt verlegdenhetgebouwwordt inhet als Waddenzee hoge liggingweluitzichtbiedt over zowelIJsselmeer Voordeel vandeze variantisdathetgebouwdoorzijn van hetvolumekanindewalworden weggewerkt. Afsluitdijk alsinsnijdinginwordt ontworpen.Eendeel tot eengrondwal ,waarhetBeleefcentrumDeNieuwe De opritnaarhetviaductwordt verlegdenuitgebreid land enkanindebeschuttingvandammeneenzand- In dezemodellenligtdevluchthavenophoekvanhet - oever vanhetIJsselmeergeplaatst. landschappelijke positietegevenwordt hetaande De opritwordt nietverlegd. Omhetgebouwtocheen Oprit naarviaductverleggenenuitbreiden totgrondwal deze locatiedehoogteinbouwenmogelijk,maarzonder een 360-graden-blikopdeomgeving.Daarvooris IJsselmeer endeWaddenzee zichtbaar, mogelijkmet Vanuit hetBeleefcentrumDeNieuweAfsluitdijkzijn strandje liggen. Oprit naarviaductverleggenenuitbreiden totgrondwal Oprit verleggen,gebouwopmaaiveld ervaring ophetMonumentenbijdeheftorens. complementaire ervaringnagestreefd tenopzichtevande op dedijkaantetasten.Methetontwerpwordt een het beeldbepalendekaraktervandeverticaleelementen 6.7.4 Uitwerkingen Kornwerderzand Oprit nietverleggen,gebouwaandewaterkant
243 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 244 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 8. Openingendoordedamworden zoonopvallendmo- 7. Doorgangdoordedijkopgrens vankazematteneiland onderdeel6 Vismigratierivier vanhetsluiscomplex,met 5. Grondwerk enbouwwerkenkazemattenherkenbaar 4. Turbines voorstromingsenergie verhuldophangenin 3. InrichtingvoorlandschappelijkeinbeddingBeleefcen- 2. Verschil tussenhogergelegenbewoondlandlangs 1. Vormgeving vandenieuwekeersluisaccentueertvloei- beleefbaar blijven. de scherpeovergangnaarhetweidsewaterlandschap kansen voornatuurontwikkeling. Aandezeezijdemoet van Kornwerderzandontstaaninhetondiepewater daarbij zoveelmogelijkworden benut.Aandelandzijde waterlandschap rond Kornwerderzand tebelevenmoeten landschap versterken.Dekansomdeverschilleninhet zo goedmogelijkvoegenendeverschilleninhetwater waterlandschap, moetennieuweontwikkelingenzich ten tussencivieltechnischeenmilitaire elementenenhet sluiscomplex Kornwerderzand,metdescherpecontras- Vanwege dehogecultuurhistorischewaarde van het 6.7.5 Streefbeeld Kornwerderzand gelijk vormgegeven. zicht vrijblijft. open dynamimischdeelrond dekazematen,zodat als militaire artefacten sluizen betonconstructie diepastbijabstractiemonumentale trum DeNieuweAfsluitdijk en IJsselmeer achter, metgeleidelijke overgangennaarWaddenzee aan debuitenhaven)enlagernatuurlijkingerichtlander de dijk(woningenaanvoorhaven,camperplekken ende overgangtussenvoorhavenenbuitenghaven - 7 6 8 5 4 1 2 3 Kornwerderzand 6.7.5 Streefbeeld 246 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 Opgave | Kernkwaliteiten |VormgevingsprincipesOpgave |Kernkwaliteiten |UitwerkingenStreefbeeld 6.8 Friesekust
247 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 248 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.8.1 Opgave Friese kust Locatie Dijkvak 17b Dijkversterking Technische opgave Herkenbaar aanlandingspunt Regionale ambitie maar eengeleidelijkelandschappelijkeovergang. De aanlandingvandeAfsluitdijkishiergeenharde knip een samenhangendrecreatie aanbod. vormt voordewatersportenfietserswandelaars De driehoekHarlingen-MakkumenKornwerderzand tussen Waddenzee enachterlandnogverder blokkeert. de dijkloopteendrukkeverkeersweg,dieverbinding dijk, waarvannature weinig sedimentatieis.Direct achter De FriesekustaandeWaddenzeekant iseenharde delta- aanslibbing ensedimentatieplaatsvindt. dijk enbuitendijksevoorlanden,waarinhetondiepewater IJsselmeerkust iseenzachtekust,metrelatief lage sterk tennoorden entenzuiden vandeAfsluitdijk.De landschap. HetkaraktervandeFriesekustlijnverschilt In FrieslandsluitdeAfsluitdijkaanophetopenkleiterpen- 6.8.2 Kernkwaliteiten Friese kust
249 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 250 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.8.3 Vormgevingsprincipes Friese kust Wonsstelling Halsband Gulden Pingjummer dat eenterugblikgeeftopdeWaddenzee en markeerd doorhetmaken vaneenuitzichtspunt Friesland. Deovergangtussenbeidedijkenge- herkenbaar vanhetprofiel vandezeedijklangs De Afsluitdijkverschiltinprofiel enbekleding Beginpunt vandeAfsluitdijkherkenbaarmaken. droogvallende platenworden gemaakt.Aande kant kunnendoorhetopspuitenvansediment elkaar worden ontwikkeld. AandeWaddenzee- zoetwater-natuur enzoutwater-natuur vlaknaast In hetondiepewatervoordeFriesekustkunnen Waddenzee enIJsselmeerbenutten In deondieptenlangskustenconditiesvoorecologischherstel Herkenbaarheid beginpuntAfsluitdijkversterken dijktracé vandePingjummerGulden Halsband. van deWonsstelling envanhetmiddeleeuse meer betekeniskrijgenalsbeginpuntvandelijn Het beginpuntvandeAfsluitdijkbijZurichkan Op dekoppenrecreatieve aansluitingAfsluitdijkopvastelandverbeteren dijkse landschap. begin vandeAfsluitdijkverankerd inhetbinnen- punt eninhetpoldertjebijZurichwordt het Door natuurontwikkeling in hetverkeersknoop- een overzichtoverhetbinnendijkselandschap. van hetopenkarakter. van deWaddenzee uitbreiden, methandhaving de MakkumerNoordwaard meerinderichting worden gestimuleerd, waardoor rietlandenvan IJsselmeerkant kanhetproces vansedimentatie een samenhangendezone. van nattenatuurwordt het gebiedooklandschappelijk dijks enhetzowelbinnendijksalsbuitendijksontwikkelen Door hetversterkenvanderelaties binnendijksenbuiten- een samenhangendgebruiklangsdekust. Door verbindendevaarroutes enfietsroutes ontstaater toegevoegd. kan dekopvanAfsluitdijkalsattractieaanworden teit enonderscheidenderecreatieve voorzieningen.Daar Makkum enKornwerderzand,elkmeteeneigenidenti- deel vandeFriesekustliggenindriehoekHarlingen, De ankerpuntenvoordetoeristsicheontwikkelingvandit Recreatieve ontwikkelingvandekust 6.8.4 Uitwerkingen Friese kust Wonsstelling Halsband Gulden Pingjummer
251 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 252 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 vastleggen. Deze strekdam kanzanddatindebochtsedimenteert stortberm vandezeedijkbeëindigdmeteenstrekdam. de knikeenplateauopkruinniveaugemaaktenwordt de Om heteindpuntvandeAfsluitdijktemarkeren wordt bij - - - elementen vanbeidedijkenbevat: Tussen beide dijkenwordt eenpas-stukgemaaktdie vlak voordeknikindijk. faltberm eneengrasbekledingophetboventalud,eindigt Het profiel vandezeedijk Zurich-Harlingen, meteenas- beheergrens enWetterskip. tussenRWS bekleding eneenfietspadopdebermeindigt Het nieuweprofiel vande Afsluitdijk metnieuwegezette Beide dijkenkrijgeneenduidelijkebeëindiging. en deAfsluitdijk. men tweezeedijkenbijelkaar:dezeedijkHarlingen-Zurich Bij deaanlandingvanAfsluitdijkaanFriesekustko- zeedijk Harlingen Aansluiting Afsluitdijk- 6.8.4 Uitwerkingen Friese kust aanbrengen vaneenberm metdaarop eenfietspad doortrekken grasbekleding boventaludvandezeedijk Afsluitdijk doortrekken gezettesteenbekleding ondertaludvande Afsluitdijk metfietspad versterkt buitentalud
NIEUWE BERM bestaande dijkovergangbehouden MET FIETSPAD ondertalud gezettesteen stortberm asfalt berm boventalud gras locatie uitzichtpunt trace dijkwegverleggen verbreding kruin en recreatievoorzieningen. een sterkerruimtelijkkaderkrijgenvoorcamping,sport- pen vanafdeHarlingervaartengroene beplantingswallen Het binnendijksegebiedkandoor‘inprikkende’waterlo- binnen-buiten beterbeleefbaarmaken. de dijkgeplaatststrandpavilioenkanruimtelijkerelatie aanslibbing kanworden beschermd. Eenhoogop/naast van eenstrand,datdoorvoordammen tegenafslagen dijkse landschapendeWaddenzee temaken,indevorm kustsstrook eenzachtere overgangtussenhetbinnen- luwte vandehavendammeneenkansomindezeharde Aan dezuidelijkestadsrandvanHarlingenontstaatin Harlingen 6.8.4 Uitwerking Friese kust
253 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 254 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 5 spronkelijke landschapzoveelmogelijkteruggebracht. 4. Inderuimtebinnenhetverkeerspleinwordt hetoor klein pavilioenofeenobjectworden geplaatst. buitendijkse fietspadopelkaaraan.Mogelijkkanhiereen diging vandeAfsluitdijk.Hiersluitenhetbinnendijkseen plateau gemaakt,alsuitzichtspuntenmarkantebeëin- 3. Bijdeknikvandijkwordt ophetkruinniveaueen grondwallen. en onderscheidtdezeedijkvanverkeerskundige kleiputten dievanoudsherachterdedijkaanwezigwaren een doorgaanderietkraaggemaakt.Ditrefereert aande 2. Binnendijkswordt achter dezeedijkzoveelmogelijk doorsnijden dezedijk-relicten indevormvancoupures. uitwaaierende aansluitingvan dewegenopAfsluitdijk wordt dehistorischezeedijk zoveelmogelijkhersteld.De 1. Omdegrens methetvasteland herkenbaartemaken pelijke verankeringmoetenkrijgen. tegenwicht tegenhetverkeerspleineenmeerlandschap- De aanlandingvandeAfsluitdijkopFriesekustzouals 6.8.5 Streefbeeld Friese kust - 1 3 2 2 4 6.8.5 Streefbeeld Friese kust
255 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 256 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 Opgave | Kernkwaliteiten |VormgevingsprincipesOpgave |Kernkwaliteiten 6.9 Windenergie
257 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 258 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 ging overderuimtelijke inpassingvanwindenergie. dit masterplankunneneenrol spelenbijdebredere afwe- elders inhetgebiedkomen.De vormgevingsprincipesuit of erwelnietwindturbinesop ofnabijdeAfsluitdijk Afsluitdijk bekeken.Ditmasterplan gaatnietoverdevraag vande het perspectiefvandebestaande kernkwaliteiten over landschappelijkeinpassingvanwindturbinesvanuit en deAfsluitdijk.Daarmeegeeftditmasterplanadviezen de gewensteruimtelijkerelatie tussengrote windturbines kwaliteiten bezienvormgevingsprincipesgegevenvoor van dedijk.Daarom worden- vanuitdebestaandekern impact hebbenopdebelevingvanruimtelijkekwaliteit nes opofindeomgevingvanAfsluitdijkzaleengrote van DeNieuweAfsluitdijk.Plaatsinggrote windturbi- in deomgevingvanAfsluitdijkgeenregionale ambitie aangewezen. Overigensishetplaatsenvanwindturbines het IJsselmeer, OpLandis datindeStructuurvisieWind windpark vancirca 316megawatt inhetFriesedeelvan bij briefvan3april2015dekeuzebevestigdvooreen voor hetopwekkenvanwindenergie.Hetkabinetheeft de Afsluitdijktebezienalseenmogelijkgeschiktelocatie ‘IJsselmeer Noord’ eenzone oflijnopstellingoplangs voordelocatie Kamp voorgesteldomalsalternatief De Provincie Fryslânheeft eind 2014bijbriefaanminister licht vandeopgave16%duurzameenergiein2023. Structuurvisie isopgenomen,maarwordt gezieninhet van windenergielangsofnabijdeAfsluitdijknietin meer’. DeStructuurvisievermeldtdatdeontwikkeling ‘IJsselmeer Noord’ nabijde Afsluitdijken‘Wieringer geschikt zijnvoorgrootschalige windenergie,waaronder watt aanwindenergiein2020gebiedenaangewezendie land (maart2014)voorhetrealiseren van6000mega- op Door hetkabinetzijnindeStructuurvisieWindenergie 6.9.1 Opgave Windenergie - Structuurvisie Wind opLand(2014) Structuurvisie Wind voor grootschalige windenergie Door hetkabinetaangewezen gebiedenalsgeschikt van hetwaterlandschaptebeleven. voor Nederlanduniekemogelijkheidomdegrootsheid Kornwerderzand, overeenlengtevan25kilometer, een biedt tussendesluiscomplexenvanDenOeveren De Afsluitdijk,alsautonomestrakkelijndoorhetwater, afsluiten naarverbinden’. scheiding inhetwatersysteemteverzachten:‘van IJsselmeer enWaddenzee enomdenadelenvan zetten ophetmakenvannieuweverbindingentussen Afsluitdijkinte Het isdeambitieombijvernieuwde waterbeheer maargeenharde visueel-ruimtelijkegrenzen. Houtribdijk endeAfsluitdijk,zijnfunctionelegrenzen inhet de zeeeensteedsgrotere schaal.Dedwarsdammen,de Noordzee. Indiereeks krijgendemeren inderichtingvan doorloopt totaandeWaddenzee envervolgensde IJmeer/Markermeer/IJsselmeer ruimtelijkononderbroken het waterlandschapvanafIJbijAmsterdam via vandeNederlandsedeltadat Het iseenkernkwaliteit 6.9.2 Kernkwaliteiten Windenergie Autonome Afsluitdijk, grootsheid vanhetwaterlandschap
259 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 260 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 6.9.3 Vormgevingsprincipes Windenergie het trajectgeziendegehelehorizoninbeslagnemen. element worden ervaren ennietovermeerdan1/3van ze vanafdedijkalseenabstractenduidelijkbegrensd ervaring vanweidsheid.Ditisbijvoorbeeldhetgevalals stellingen, zoudengeenafbreuk moetendoenaande Toegevoegde elementen,zoalsgrootschalige windop- schaal vanhetwaterlandschapvisueelverkleinen. er inhetwatergeenelementenaanwezigzijndiede meters afstandvrijzichtisophetIJsselmeerenomdat groots ervaren omdaterrijdendoverdedijkkilo- Het waterlandschaplangsdeAfsluitdijkwordt als en versterken waterlandschap langsdedijkbehouden De belevingvandegrootsheid vanhet van deAfsluitdijkversterken De herkenbaarheidvandebeginpunten het water. (minimaal 6kilometer)vanwindturbineopstellingenin bakens worden ervaren envoldoendeafstandhebben windopstellingen opdekoppeninderdaad alslosse Vanwege hetonderscheidisessentieeldatdeze ten dievanuithetlandnaardedijkrijdenofviceversa. maken enalsruimtelijkepoortenwerkenvoorpassan- de beginpuntenvanAfsluitdijkverre zichtbaar punten werkenvaneenafstandgezienalsbakensdie land geplaatstewindopstellingenbijdeaanlandings- dijk wordt ditonderscheid beleefbaar gemaakt.Op rond hetvasteland.Indeaanlandingspunten vande dynamische waterdiezichonderscheidtvandedijken De Afsluitdijkiseenautonomelijndoorhetopen kruisende lijn. dijk, bijvoorbeeldalsblokofblokken,poort,eiland van windenergiezichonderscheidtdelijn behoudt. Datisbijvoorbeeldhetgevalalsdeopstelling dat delijnvandijkzijnautonomieinhetlandschap blijft. Opdeschaalvandijkalsgeheelbetekentdit dit principedathetprofiel herkenbaar lineairenuniform kenbaar blijft.Opdeschaalvanhetdijkprofiel betekent tot deAfsluitdijkdatautonomelijnvandijkher Opstellingen vanwindturbinesverhoudenzichzodanig van dedijkmetuniformprofiel Behoud vandestrakkeautonomelijn - 261 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 262 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Literatuurlijst • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Literatuurlijst Dirk Roosenburg 1887-1962,DorinevanHoogstraten, uitgeverij010,2005 Archief Nieuwlanderfgoed,Lelystad Militaire belangenbijdeaanlegvannu75jarigeAfsluitdijk, artikelHermanProper 50 jaarAfsluitdijk,PaulRobert,Rolf Bos,uitgeverijUnieboek,1982 De Afsluitdijk,recht doorzee,J.M.FuchsenW.J. Simons, Trinagelreeks, 1972 De Afsluitdijk,BrugenWaterscheiding, MartenSandburgenLammert deHoop,uitgebrijPenn,2006 Verover vanderHam,uitgeverijBoom, 2007 mijdatland,LelyendeZuiderzeewerken, Willem Reader naareenzonnigeAfsluitdijk,EnergyValley, 2013 Issues grootschalige zonnecentraleAfsluitdijk,EnergyValley, 2013 Kaarten mosselbankenenMZI’s Waddenzee, vanStralen Marnix Toelichting ruimtelijkontwerpvismigratierivier, DienstlandelijkGebied,2012 Schetsboek Afsluitdijk,Waddenvereniging, 2010 Afsluitdijk,ProgrammaNotitie NutenNoodzaakVismigratierivier NaareenRijkeWaddenzee Afsluitdijk,Haalbaarheidenprojectplan,Vismigratierivier Programma naareenRijkeWaddenzee, 2013 www.frisiazout.nl Brakwaterzones rond deAfsluitdijk,RIKZ,2002 Initiatiefdocument Vismigratierivier, LinkitConsultenWanningen Water Consult, inopdrachtvanWaddenvereniging ea Kazematten opdeAfsluitdijk,Verbeek Brochure CultuurhistorieDeAfsluitdijk,RijksdienstCultureel Erfgoed,2007 Besluit aanwijzingKornwerderzandtotBeschermdDorpsgezicht,ministerievanOCW, 2007 Kader ruimtelijkekwaliteitenvormgeving,Rijkswaterstaat,2012 Ruimtelijke kwaliteitenVormgeving inrelatie totSocialeveiligheidenSecurity, Architecten inopdrachtvanRijkwaterstaat KorthTielens Functionele eisenSocialeVeiligheid ensecurity, tbvvaarwegennetRijkswaterstaat, 2011 Schetsschuit Zurich-Harlingen,verslag,DienstlandelijkGebied,2013 Aanlanding AfsluitdijkFryslân,RietveldLandscapeenMennoLandstra,inopdrachtvandepr Gebiedsvisie HaltervanFryslân,GemeenteSudwest2013 Fryslân,standvanzaken,PonderaConsult,2013 Windpark Werktekeningen project BlueEnergy, Redstack,2012 Uitvoeringsplan DuurzameEnergieDeNieuweAfsluitdijk,EnergyV Beeldkwaliteitsplan DijkversterkinghavenDenOever, conceptjuni2013,Hoogheemraadschap HollandsNoorderkwartier Projectenboek Waddenpoort, gemeenteHollandsKroon, 2013 opLand,concept2013 Ontwerp StructuurvisieWindenergie Midden-Nederland,2013 Startdocument PlanuitwerkingAfsluitdijk,RWS Projectenboek Recreatie enToerisme Afsluitdijk,Projectbureau DNA,2012 Achtergronddocument bijUitvoeringsplanDeNieuweAfsluitdijk,versie2013,Projectbureau DNA Uitvoeringsplan DeNieuweAfsluitdijk2013,Projectbureau DNA Eindadvies AdviescommissieToekomst Afsluitdijk,2011 Bestuursovereenkomst Toekomst Afsluitdijk,2011 Structuurvisie Toekomst Afsluitdijk, ministerievanInfrastructuurenMilieu,2011 alley, 2012 ovincie Fryslân,2011 • • • • • • • • • afbeeldingen • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • www.waddengoud.nl www.gahetna.nl http://houw.info www.deafsluitdijk.nl www.geheugenvannederland.nl www.eendijkvaneendijk.nl www.archiefhvw.nl www.historien.nl Beeldbank Rijkswaterstaat:https://beeldbank.rws.nl 2014 CultuurhistorieAfsluitdijk,Witteveen+Bos, Kernkwaliteiten 2014 EcologieAfsluitdijk,Witteveen+Bos, Kernkwaliteiten Plan/project-MER; Milieueffectrapport 2014 project Afsluitdijk,Witteveeen+Bos, Behoud vannatuurwaarden enontwikkelingsmogelijkhedenvanmeernatuurvriendelijkeoeverslangsdeAfsluitdijk.Programma naareenRijkeWaddenzee, 2014 Concept Verslag: Tweede Brainstormzonne-energie&beeldkwaliteit,2013 Concept Verslag: Brainstormzonne-energie&beeldkwaliteit,2013 Afsluitdijk wordt Energiedijk,EnergyValley Testing &Tidal Centre, 2012 Fryslân,ontwerpprincipes&inrichtingsvarianten,MennoLandstra,2013 Bijeenkomst Windpark Afsluitdijk ZoutwaterafvoerDenOever, OostNederland,2014 RWS DenOever,Afsluitdijk Vispassage OostNederland,2014 RWS Aanpassing VMR-West, Grontmij, 2014 Oorlogssporen opdeAfsluitdijk,RAAPArcheologisch Adviesbureau BV, 2013 2014 Bouwhistorisch onderzoekmonumentenAfsluitdijk,Witteveen+Bos, Toelichting bijhetbesluit tot aanwijzingvanhetbeschermdedorpsgezichtKornwerderzand,RijksdienstvoorArcheologie, CultuurlandschapenMonumenten,2007 Beschermd DorpsgezichtKornwerderzand,RijksdienstvoordeMonumentenzorg,2006 Gebiedsvisie KopAfsluitdijk,GemeenteSúdwest-Fryslân,2012 Aanleiding AfsluitdijkFaseI,Inventarisatierapport,MennoLandstra,2010 Projectenboek MasterplanDenOever;Waddenpoort DenOever, GemeenteHollands Kroon, 2013 Masterplan HistorischeHavenDenOever, HoogheemraadschapHollandsNoorderkwartier, 2010 Afsluitdijk,2009 Defensiekaart Windpark Eindrapportage Bouwsteentoeristisch-recreatieve ambitiesAfsluitdijk,Projectbureau SNA,2014 Masterplan Toegangspoort Harlingen,gemeenteHarlingen
263 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Literatuurlijst 264 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Hoofdstuk 6 april 2015 Jacqueline vonSanten Maaike Stielstra Dorien Haagsma Tonny Douma Huub Tiebie Grada vanDeutekom Chris Lansink Marina Fermo Bertus deJong Margriet Geesink Gerbrand Naeff Lukas Meursing Werkgroep RuimtelijkeKwaliteit Ilonka vanSlooten Martijn Noordermeer Yoran vanBoheemen Roel Rutgers Paul deRuiter Yttje Feddes Werkteam F/OenPdR: Feddes/Olthof landschapsarchitecten enArchitectenbureau PauldeRuiter. De rapportage‘MasterplanBeeldkwaliteitAfsluitdijk’isinopdrachtvanRijkswaterstaatopgestelddoor Colofon - RijksdienstCultureel Erfgoed - gemeenteHarlingen - gemeenteSudwestFryslân - gemeenteSudwestFryslân - gemeenteHollandsKroon - gemeenteHollandsKroon - provincie Noord-Holland enprojectbureau De NieuweAfsluitdijk - provincie Fryslân - provincie Fryslân - Rijkswaterstaat - Rijkswaterstaat - Rijkwaterstaat - grafischvormgever - landschapsontwerper - landschapsarchitect - architect - architect - landschapsarchitect Roald Lapperre Theo vandeGazelle Jan HendrikDronkers Bé deWinter Luc Kohsiek Hetty Klavers Schokker Tineke Joke Geldhof Maarten Offinga Theo Meskers Bestuurlijke Stuurgroep Afsluitdijk - ministerievanInfrastructuurenMilieu - Rijkswaterstaat - Rijkswaterstaat - Wetterskip Fryslân - HoogheemraadschapHollandsNoorderkwartier - Waterschap Zuiderzeeland - provincie Fryslân - provincie Noord-Holland - gemeenteSúdwest-Fryslân - gemeenteHollandsKroon
265 Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk | Colofon 266 Park Groot Schijn - Antwerpen | Colofon W. W. E. F. T. Ondiep Zuidzijde6|3551BW Utrecht Adres Feddes/Olthoflandschapsarchitecten W. E. F. T. Valschermkade 36D|1059CDAmsterdam Adres architectenbureau PauldeRuiterbv
www.feddes-olthof.nl [email protected] +31 (0)302456123 twitter @pdrarchitects www.paulderuiter.nl [email protected] +31 (0)206237002 +31 (0)206263244 +31 (0)302456066