Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken

2009

Afdeling Beheer Waterzuivering April 2009

Wetterskip Fryslân Postbus 36 8900 AA Leeuwarden Telefoon: 058-2922222

ISSN: 1571-7844 ii Samenvatting

Algemeen Het beheers- en bedrijfsresultatenrapport Beheer Waterzuivering is de verslaglegging van de afdeling Beheer Waterzuivering van Wetterskip Fryslân over het functioneren van de zuiveringstechnische werken. Voor 2009 is de indeling van het rapport nagenoeg ongewijzigd ten opzichte van de voorgaande jaren.

Prestaties

Transport van afvalwater In 2009 is het volgende gerealiseerd: - Bouw en aanleg van het rioolgemaal Waaksens met bijbehorende persleiding (ca. 1230 m). - Aanleg/verruiming van de persleiding Arum-Achlum, inclusief de nodige aanpassingen aan de bijbehorende gemalen. - Omlegging c.q. vervanging van diverse persleidingdelen: o.a. (aanleg fietstunnels), Drachten (reconstructie Folgerenlaan),Tijnje-Gorredijk (verbreding N392). - Automatisering laatste rioolgemalen.

Zuiveren van afvalwater Een overzicht van de gezamenlijke capaciteit en belasting van de rwzi’s is weergegeven in tabel I.

Tabel I. De capaciteit en de belasting van de gezamenlijke rwzi’s over de periode 2005-2009

Jaar Ontwerpcapaciteit Ontwerpcapaciteit Gemiddelde Gemiddelde Afvalwater aangevoerd (BZV i.e.) (TZV i.e-150.) biologische belasting biologische belasting naar rwzi (BZV i.e.) (TZV i.e.-150) (m 3) 2005 1.034.000 1.418.027 761.825 942.823 81.589.918 2006 1.036.000 1.418.027 751.048 954.701 80.960.474 2007 1.031.000 1.412.587 724.647 950.226 97.196.644 2008 1.017.000 1.391.733 713.124 927.443 93.428.968 2009 1.017.000 1.391.733 766.601 968.826 82.247.967

De biologische belasting op de rwzi’s is in 2009 gestegen ten opzichte van voorgaande jaren. De hydraulische belasting is lager dan in 2008. De oorzaak hiervan is dat er minder neerslag is gevallen (807 i.p.v. 948 mm). De zuiveringsresultaten die in de periode 2004-2009 zijn behaald voor zuurstofbindende stoffen, stikstof en fosfaat, zijn in tabel II samengevat. De rendementen voor stikstof en fosfaat zijn iets hoger dan in 2008.

Tabel II. Behaalde zuiveringsrendementen van de gezamenlijke rwzi’s Verwijderingsrendementen rwzi’s in % 2004 2005 2006 2007 2008 2009 CZV 89 90 90 88 89 90 BZV 97 98 98 98 98 98 Totaal Stikstof 79 85 84 82 83 85 Fosfaat 83 85 84 82 85 85

Productie, verwerking en afzet van slib Door de rwzi’s is in 2009 bijna 400.000 m 3 nat slib geproduceerd en afgevoerd naar de centrale slibontwatering te Heerenveen. Na ontwatering van het slib is ca 62.000 ton slibkoek afgevoerd naar Swiss Combi Nederland bv. waar het is gedroogd. De gedroogde korrels zijn als secundaire brandstof gebruikt voor de productie van cement bij ENCI te Maastricht. Een overzicht van de slibproductie en verwerking is gegeven in tabel III.

iii

Tabel III. Productie en verwerking van slib Jaar Getransporteerd Slibproductie Totale slibafzet Slibafzet Ontwaterings- 3 slib (m ) (kg/v.e. verwijderd) (ton) (ton d.s.) percentage (%) 2005 373.013 15,2 60.091 14.873 24,8 2006 387.341 15,5 61.647 15.375 24,9 2007 388.795 16,1 61.356 15.118 24,6 2008 400.870 16,6 60.595 15.251 25,2 2009 399.347 16,6 61.617 14.837 24,1

Energieverbruik Het totale energieverbruik in 2009 was nagenoeg gelijk aan 2008 ondanks een 7,5% gemeten hogere biologische belasting op de rwzi’s. Dit wordt vooral veroorzaakt door de vervangen verouderde bellenbeluchting op rwzi Harlingen en een kritischer procesbegeleiding (lager slibgehaltes in aëratieruimten gecombineerd met betere procesapparatuur). De lagere eigen energie-productie wordt vooral veroorzaakt door de afgenomen aanvoer van slurry’s van derden.

Tabel IV Energie verbruik Jaar E-Energie Aardgas verbruik Totaal verbruik kWh/i.e-verwijderd Inkoop Produktie Inkoop (kWh) (kWh) (kWh) (m3) 2004 29.223.871 34,7 26.694.775 2.540.611 121.216 2005 28.787.577 33,7 26.659.351 2.129.866 140.676 2006 29.581.209 34,3 27.509.217 2.082.158 146.243 2007 29.143.986 34,5 26.464.920 2.681.635 115.464 2008 28.687.069 34,4 25.681.579 3.015.288 146.295 2009 28.778.463 32,7 25.939.724 2.838.739 130.943

Financiën

De totale kosten voor de zuivering van afvalwater (inclusief transport en slibverwerking) zijn weergegeven in onderstaande figuur. De totale kosten bedroegen in 2009 € 39,6 miljoen. De totale kosten zijn de afgelopen jaren met gemiddeld 3,2% gestegen. Vorig jaar bedroeg de stijging 1,4%.

Kosten zuivering van afvalwater

50

40

30

20 miljoen euro miljoen 10

0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Transporteren afvalw ater Zuiveren afvalw ater Verw erken slib Totaal

iv Milieuverslag

Het ISO-14001(2004) gecertificeerde milieumanagementsysteem voor de gehele afdeling beheer waterzuiveringen is in 2009 weer goed bevonden door TÜV Nederland.

Wvo-vergunningen In 2009 heeft rwzi Wijnjewoude de voorwaarden in de Wvo-vergunning overtreden. Een uitgebreide toelichting over de overschrijdingen staat in hoofdstuk 2.2.

Wm-vergunningen Mede in het kader van het gecertificeerde milieuzorgsysteem worden de vergunningen jaarlijks getoetst. Eventuele afwijkingen worden bij de zogenaamde clustergesprekken geïnventariseerd en op zo’n kort mogelijke termijn opgelost. Eventuele afwijkingen met grotere consequenties worden voorgelegd aan de afdelingsdirectie. De afwijkingen in 2009 betroffen voornamelijk afwijkingen op het gebied van de bodem en energievoorschriften. De afwijkingen zijn gecorrigeerd of er zijn maatregelen gepland of er is contact gezocht met het bevoegd gezag om voorschriften aan te passen (en/of te laten vervallen).

Emissies De emissies CZV, N-tot en zwevende stof naar het oppervlaktewater zijn in 2009 ten opzichte van 2008 weer iets verbeterd (cq gedaald). Voor BZV en P-tot is het gelijk gebleven.

Emissies effluenten rwzi's

3.500

3.000

2.500 BZV kg/etm 2.000 Tot-N kg/etm

kg/d zw.st. kg/etm 1.500 PO4-P kg/etm 1.000

500

0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Jaar

Bodem In het kader van de NRB (Nederlandse Richtlijn Bodem) voortkomend uit vereisten opgenomen in de betreffende vergunningen Wet milieubeheer zijn in 2008 en 2009 door een extern bureau op bijna alle rwzi’s bodemrisico analyses (BRA’s) uitgevoerd. In de rapporten zijn adviezen (o.a. voorzieningen, organisatorische maatregelen en/of grondwatermonitoring) opgenomen die moeten leiden tot verwaarloosbare risico’s de uitvoering hiervan is in 2009 gestart en loopt door in 2010 en verder.

Geluid In 2009 zijn, binnen Wm-vergunningen, rondom en op de terreinen van de rwzi’s Harlingen en geluidsmetingen uitgevoerd. De metingen hebben geen afwijkingen t.o.v. de vergunningen aangetoond. In het afgelopen jaar is er een geluidsklacht binnengekomen. Daarna zijn voorzieningen getroffen en vervolgens de voornoemde geluidsmeting uitgevoerd.

v

Veiligheid

PCB’s Op de rwzi’s Drachten en zijn verhoogde gehalten PCB’s in het afgevoerde slib geconstateerd. Uit onderzoek door RIVM is gebleken dat de huidige afvalwaterketen bij Wetterskip Fryslân geen risico’s oplevert voor het milieu. Voor de medewerkers blijven evenwel de hygiëneprotocollen van kracht.

Meldingen bijna ongevallen en gevaarlijke situaties In 2009 zijn 40 meldingen van (bijna) ongevallen binnengekomen. Een aantal daarvan hebben geleid tot werk/ziekteverzuim.

vi Inhoudsopgave pagina nr.

Inleiding 11 1.1 Transport van afvalwater (Beleidsproduct Getransporteerd afvalwater) ...... 12 1.1.1 Investeringsprojecten ...... 12 1.1.2 Beheer transportstelsels...... 12

1.2 Zuiveren van afvalwater...... 13 1.2.1 Investeringsprojecten ...... 13 1.2.2 Beheer zuiveringsinstallaties...... 16 1.2.3 Rijksheffing ...... 22 1.2.4 IBA onderhoud...... 22

1.3 Verwerken en afzetten van slib (Beleidsproduct verwerkt slib) ...... 23 1.3.1 Investeringsprojecten ...... 23 1.3.2 Beheer slibverwerkingsinstallaties...... 23 1.3.3 Verwerking van afvalstoffen van derden...... 24 1.3.4 Transport slib-/restproducten...... 25 1.3.5 Afzet van slib-/restproducten...... 26

1.4 Innovatieve projecten...... 27

1.5 Financiën...... 29

2 MILIEUVERSLAG ZUIVERINGSTECHNISCHE WERKEN ...... 30

2.1 Milieumanagementsysteem ...... 30 2.1.1 Arbo ...... 30 2.1.2 Milieuzorg ...... 30

2.2 Vergunningen Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo) ...... 32

2.3 Vergunningen Wet milieubeheer (Wm) ...... 32

2.4 Emissies...... 33 2.4.1 Water ...... 33 2.4.2 Lucht...... 33 2.4.3 Bodem ...... 34 2.4.4 Geluid ...... 34 2.4.5 Afval...... 35

vii Lijst van bijlagen

Transport van afvalwater Bijlage 1a Gegevens rioolwaterpersleidingen Bijlage 1b Gegevens rioolgemalen Bijlage 1c Gemalen en persleidingen in beheer en onderhoud gebracht bij gemeenten Bijlage 1d Afnameverplichting per rwzi

Zuivering van afvalwater Bijlage 2 Overzicht van de rwzi’s in bedrijf

Bijlage 3 Belasting rwzi’s in 2009 Totaal belastingen rwzi’s 2000 - 2009

Bijlage 4a Gemiddelde in- en effluentconcentraties en rendementen per rwzi Bijlage 4b Gemiddelde in- en effluentvrachten per rwzi Bijlage 4c Gemiddelde in- en effluentconcentraties en rendementen Gemiddelde in- en effluentvrachten

Bijlage 5a Toetsing effluent aan de Wvo-vergunning Bijlage 5b Wet milieubeheervergunning per rwzi

Bijlage 6 Totaaloverzicht afvoer KGA 2009

Bijlage 7 Verbruik en productie van elektriciteit en gas per rwzi

Bijlage 8a Chemicaliënverbruik op rwzi’s 2000 - 2009 Bijlage 8b Specifiek chemicaliën verbruik t.b.v. defosfateren

Bijlage 9 Meerjarenoverzicht per rwzi

Verwerking van slib Bijlage 10 Meerjarenoverzicht slibontwateringsinstallatie te Heerenveen

Bijlage 11 Slibproductie en gemiddelden slibanalyses Totalen / gemiddelden slibproductie en -analyses 2000-2009

Algemeen Bijlage 12 Kwaliteit, Arbo en Milieu (KAM)

Bijlage 13 Begrippenlijst

Bijlage 14 Kaart; situering rioolwaterzuiveringsinstallaties, pers- en transportleidingen en gemalen

viii Inleiding

Voor u ligt het beheers- en bedrijfsresultaten rapport 2009 van de zuiveringstechnische werken. Dit rapport is de verslaglegging van de afdeling Beheer Waterzuiveringen van Wetterskip Fryslân over het functioneren van de zuiveringstechnische werken in 2009. Het rapport bestaat uit twee delen te weten: - Prestaties; - Milieuverslag.

In het hoofdstuk ‘Prestaties’ is een verdere onderverdeling gemaakt naar de drie beleidsproducten - Getransporteerd afvalwater; - Gezuiverd afvalwater; - Verwerkt slib.

Als afsluiting van de prestaties wordt kort ingegaan op de kosten voor de diverse beleidsproducten.

Voor meer financiële informatie wordt verwezen naar het Jaarverslag 2009 van Wetterskip Fryslân. In het hoofdstuk ‘Milieuverslag zuiveringstechnische werken’ wordt gerapporteerd over de emissies naar de diverse milieucompartimenten door de diverse activiteiten. Dit milieuverslag is vooral van belang voor de diverse vergunningverleners en handhavers van de betrokken overheidsinstanties. Met dit verslag legt Wetterskip Fryslân verantwoording af over de ongewenste milieueffecten die de taak zuiveren van afvalwater met zich meebrengt. Ook worden de inspanningen die worden verricht ter vermindering van deze effecten gerapporteerd.

In de bijlagen van dit rapport zijn de beheers- en bedrijfsresultaten van 2009 per hoofdtaak geordend. In de meerjarenoverzichten per rwzi zijn gedeeltes opgenomen, waarin de tendensen in de zuiveringsprestaties van de afgelopen jaren zichtbaar zijn gemaakt. Deze overzichten per rwzi zijn in bijlage 9 en voor de slibontwateringsinstallatie in bijlage 10 opgenomen. In bijlage 13 is een begrippenlijst opgenomen. Bijlage 14 is een kaart van en daarop zijn de rwzi’s, rioolgemalen en rioolwaterpersleidingen aangegeven.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 11

1.1 Transport van afvalwater (Beleidsproduct Getransporteerd afvalwater)

1.1.1 Investeringsprojecten

In 2009 is het volgende gerealiseerd: - Bouw en aanleg van het rioolgemaal Waaksens met bijbehorende persleiding (ca. 1230 m). - Aanleg/verruiming van de persleiding Arum-Achlum, inclusief de nodige aanpassingen aan de bijbehorende gemalen. - Omlegging c.q. vervanging van diverse persleidingdelen: o.a. Parrega (aanleg fietstunnels), Drachten (reconstructie Folgerenlaan),Tijnje-Gorredijk (verbreding N392). - Automatisering diverse rioolgemalen.

In 2009 bedraagt het aantal rioolgemalen in beheer en eigendom 275 stuks. Het aantal km persleiding is door de boven genoemde wijzigingen gestegen tot 801 km.

In bijlage 1a en 1b wordt een totaal overzicht gegeven van alle in beheer zijnde rioolgemalen en rioolwaterpersleidingen.

Automatisering rioolgemalen Het aanbrengen van de debietmeters voor alle rioolgemalen verloopt volgens planning. In nagenoeg alle rioolgemalen zijn inmiddelds de debietmeters geïnstalleerd. In 2007 is de uitrol begonnen van de aanpassing van de besturing van de rioolgemalen. Het systeem is eerst op de gemalen van rwzi Leeuwarden, een gemaal van rwzi Dokkum en een gemaal van rwzi Burdaard getest. In 2008 en 2009 zijn alle overige gemalen aangepast en aangesloten op het gemaalbeheerssysteem. Het nieuwe systeem levert veel informatie op over de werking van de rioolgemalen van Wetterskip Fryslân. Het beheerssysteem kan sinds kort ook worden geraadpleegd door Aquario Watermanegement, die het rioolbeheer uitvoert voor een 6-tal gemeenten.

1.1.2 Beheer transportstelsels

Op 31 december 2009 heeft Wetterskip Fryslân 275 rioolpersgemalen en circa 801 kilometer persleiding in beheer en onderhoud. Daarnaast zijn er 17 rioolpersgemalen en bijna 26 kilometer persleiding om praktische redenen in eigendom, beheer en onderhoud bij de gemeenten. Dit betreft objecten die in het verleden door de gemeenten zijn aangelegd, en vervolgens door het verlagen van de aansluitgrens voor overname in aanmerking zijn gekomen. De beheers- en onderhoudskosten hiervan zijn voor een bepaalde termijn afgekocht. Wel moet tussentijds rekening worden gehouden met mogelijke herinvesteringen door renovatie / vervanging van onderdelen welke niet onder de post onderhoud vallen.

Het aantal rioolpersgemalen in bedrijf met het totaal energieverbruik en het aantal kilometers pers- en vrijvervalleiding is vermeld in onderstaande tabel. In bijlage 1 zijn de gedetailleerde gegevens van het transportstelsel van Wetterskip Fryslân opgenomen.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 12

Tabel 1. Overzicht gemalen en persleidingen (situatie per 31-12-2008)

Jaar Aantal Elektriciteitsverbruik Lengte leidingen Neerslag (31/12/..) Rioolpersgemalen (kWh) (km) (mm) 2000 246 5.290.202 733 967 2001 251 6.236.969 743 1.033 2002 257 6.160.234 756 970 2003 262 4.819.097 765 697 2004 273 6.106.903 784 981 2005 276 5.316.265 795 815 2006 277 5.325.473 797 788 2007 275 6.652.052 800 1016 2008 274 6.240.306 801 948 2009 275 5.238.488 801 807

Herstel van breuken in persleidingen

In 2009 hebben zich in totaal 15 breuken/lekkages in persleidingen voorgedaan. Een aantal breuken zijn veroorzaakt door externe factoren zoals graafwerkzaamheden door derden, met beschadiging van de leiding als gevolg. Geen van de breuken heeft geleid tot grote schade aan het milieu of bezittingen. In onderstaande tabel zijn de breuken en hun oorzaken weergegeven.

Tabel 2. Herstel persleidingbreuken Persleiding Oorzaak Makkinga – rwzi Oosterwolde Externe graafwerkzaamheden Harkema – Rwzi Kootstertille (2 x) Scheur a.g.v. hoge leidingdrukken Doezum- Leymph Scheur a.g.v. zwerfsteen onder de leiding Rwzi Akkrum Spontane scheur in slibretourleiding – Makkum Lekkage bij uittredepunt mantelbuis van gestuurde boring Gerkesklooster – Kootstertille Spontane scheur Oude Bildtzijl – Vrouwenparochie Lekke mof en scheurtje a.g.v. tijdelijk vrachtverkeer Rwzi grou – Aqualan (paaivijver) Foute aanleg Oosterzee –rwzi Lemmer Spontane lekkage Ternaard - rwzi Dokkum (2 x) Foute aanleg Grootegast – rwzi Gaarkeuken Scheur in bochtstuk t.g.v. foute aanleg Rwzi Sloten terreinriool Lekkage ac-leiding t.g.v. zetting Garijp - Sumar Spontane breuk

Aanpassing hydraulische capaciteit rioolgemalen Als gevolg van het, door de gemeenten, indienen van (nieuwe) rioleringsplannen en de uitvoer ervan, moet Wetterskip Fryslân haar afvoercapaciteit hierop afstemmen. Aanpassing kan plaatsvinden door andere pompen te installeren en / of door de persleiding aan te passen. In 2009 zijn de capaciteiten van diverse rioolgemalen aangepast, vaak gelijktijdig met de automatisering van de gemalen

1.2 Zuiveren van afvalwater

1.2.1 Investeringsprojecten

Wetterskip Fryslân beschikt over 29 rioolwaterzuiveringsinstallaties die een gezamenlijke zuiveringscapaciteit van 1.017.000 inwonerequivalenten (i.e. à 54 g. BZV) hebben. De totale hydraulische capaciteit bedraagt eind 2009 49.690 m3/uur. In bijlage 2 is een gedetailleerd overzicht van de capaciteiten van de rwzi’s opgenomen. Uit de diverse gemeentelijke rioleringsplannen is gebleken dat de hydraulische capaciteit van enkele rwzi’s op termijn tekort schiet. (Zie onderstaande tabel)

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 13 Tabel 3. Overzicht van de rwzi’s met onvoldoende hydraulische capaciteit Huidige capaciteit Gewenste capaciteit

(m3/uur) (m3/uur) 1. Oosterwolde (2010) 1.275 1.700 2. Haulerwijk (2010) 215 300 3. Akkrum (2011) 380 421 4. Warns (2012) 415 455

Bij elke rwzi is het jaar aangegeven waarin volledig aan de gewenste capaciteit zal worden voldaan.

Van de in 2009 uitgevoerde en in uitvoer zijnde projecten wordt onderstaand een korte beschrijving gegeven.

Uitbreiding rwzi Franeker Omdat deze rwzi, type oxidatiebed, niet kan voldoen aan de effluenteis qua zwevende stof en totaalstikstof zal een extra filtratiestap worden gerealiseerd. Daarnaast zal de installatie hydraulisch moeten worden uitgebreid om aan de verplichtingen van de gemeente te kunnen voldoen. De rwzi is in 2008 uitgebreid van 2.130 m 3/uur naar 2.500 m 3/uur. Er is in november 2005 krediet verstrekt voor een totale investering van € 9,5 miljoen. Omdat er problemen waren met enkele aanbestedende partijen en de rechter hierin heeft bemiddeld, kon pas in het najaar 2006 met de bouw worden begonnen. De planning was dat in 2008 de uitbreiding volledig zou zijn gerealiseerd. Maar door meerdere bouwkundige tegenslagen was de volledige uitbreiding pas in april 2009 in bedrijf.

Aanpassing oxidatiebedden rwzi Franeker Op de twee oxidatiebedden van de rwzi Franeker wordt rioolwater gesproeid om gemakkelijk luchtzuurstof te kunnen opnemen. Deze oxidatiebedden zijn van boven open en staan daardoor in open verbinding met de lucht. Echter worden fijne waterdruppeltjes meegevoerd door de wind en verspreid over het eigen terrein, die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid van de medewerkers. Om de gezondheidsrisico’s voor de medewerkers zoveel mogelijk te beperken, is gezocht naar optimalisering van het gebruik van de oxidatiebedden. Het bestuur heeft eind 2009 krediet verleend voor het plaatsen van windschermen wat in 2010 zal worden gerealiseerd.

Uitbreiding rwzi Oosterwolde en opheffen rwzi Haulerwijk. Rwzi Oosterwolde zal worden gedimensioneerd voor een stikstof- en fosfaatgehalte van respectievelijk 6 en 1 mg/l gebaseerd op het waterkwaliteitspoor. Eind 2005 is krediet verstrekt voor een totale investering van € 11 miljoen. In 2007 is met de bouw begonnen en de uitbreiding zal in 2010 volledig zijn gerealiseerd. De rwzi Haulerwijk zal, nadat de uitbreiding van rwzi Oosterwolde is gerealiseerd, worden geamoveerd. Dit betekent dat er o.a. een nieuw persgemaal te Haulerwijk moet worden gebouwd en een persleiding van Haulerwijk naar Oosterwolde moet worden aangelegd. De voorbereidingen voor dit werk zijn in volle gang.

Strategiestudie rwzi Akkrum, Heerenveen en Joure Eind 2006 is door Wetterskip Fryslân en de gemeenten Boarnsterhim, Heerenveen en Skarsterlân opdracht verleend aan een adviesbureau tot het uitvoeren van een OAS voor deze drie zuiveringskringen. Hierbij is onderzocht of het amoveren van de rwzi Akkrum en de afvoer van het rioolwater naar de rwzi te Heerenveen wel de meest doelmatige oplossing is en/of er wellicht andere varianten mogelijk zijn die voor wat betreft het milieu gelijkwaardig zijn maar voor minder geld gerealiseerd kunnen worden. De conclusie is dat alleen herstel van de meest versleten onderdelen en gevolgd door op langer termijn amoveren de meest voordelige is. Aan herstel van deze onderdelen wordt sinds 2008 gewerkt.

Rwzi Warns In 2007 zijn de voorbereidingen begonnen voor een optimalisatiestudie. Deze gezamenlijke studie met de gemeenten en Gaasterlân-Sleat is eind 2009 afgerond. Met de gemeenten is afgesproken dat het aanvoer debiet wordt gereduceerd naar 450 m3/h voor medio 2010 en onze afdeling zorgt voor een SVI van maximaal 120. Vervolgens onderzoeken de gemeenten de mogelijkheden van afkoppelen van verhard oppervlak, totdat het maximum aanvoerdebiet is gereduceerd tot 415 m3/h in de periode

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 14 2011 - 2013. Met realisatie van deze optimalisatiestudie wordt aanzienlijk bespaard op geplande investeringskosten.

Rwzi Wijnjewoude In 2005 is voor deze rwzi een optimalisatiestudie opgestart waarbij wordt onderzocht of een deel van de aanvoer van de rwzi Wijnjewoude naar de rwzi van Drachten kan worden afgevoerd. Hiermee kunnen geplande investeringen in Wijnjewoude worden voorkomen. Berekeningen voor de rwzi Drachten hebben aangetoond dat een extra aanvoer van deze grootte naar Drachten geen problemen oplevert voor de rwzi ter plaatse. De voortgang van de studie was in 2006 en 2007 ernstig vertraagd door het niet op tijd klaar zijn van het basisrioleringsplan van Drachten. Uit deze studie die in 2009 is afgerond, kwam naar voren dat de gehele aanvoer wel naar rwzi te Drachten kan en op termijn de rwzi Wijnjewoude kan worden geamoveerd.

Rwzi Sneek Omdat de wijk waarin rwzi Sneek de op- en afrit op de rijksweg wordt opgeheven en de gemeente Sneek niet toestaat dat zware tankauto’s met zuiveringsslib door de woonwijk gaan rijden voor de afvoer van zuiveringsslib van rwzi Sneek, is er voor gekozen dit slib onder het kanaal (De Geeuw) door te pompen en vervolgens vanaf dat laadperron de tankauto’s te vullen. Hierover zijn enige jaren geleden al bestuurlijke afspraken gemaakt met de provincie Friesland en de gemeente Sneek. Wetterskip Fryslân krijgt om niet van de gemeente een terrein ten behoeve van de aanleg van een sliblaadperron. Er is eind 2008 krediet verstrekt voor totaal € 805.000. De realisatie kon (pas nadat alle vergunningen waren verstrekt) in 2009 beginnen en zal begin 2010 gereed zijn.

Rwzi Sloten Er is per oktober 2008 een uitvoeringskrediet van in totaal € 5,25 miljoen verstrekt. Dit bestaat onder andere uit bouw nieuw influentwerk met fijnrooster en roostergoedwasser, bouw selector, aanpassen elektrische besturing, aanpassen van de huidige beluchting, sloop van huidige defosfateringsstation en bouw ijzerchloridedoseerinrichting, realisatie luchtzuivering vanuit de onderdelen die zorgen voor de meeste geuremissie, bodembeschermingsvoorzieningen. De aanbesteding heeft in maart 2009 plaats gevonden en de planning is dat de realisatie voor de bouwvakvakantie 2010 gereed is.

Rwzi Leeuwarden (onderzoekslocatie) Eind 2009 is er krediet verstrekt voor het realiseren van een gelegenheid op de rwzi Leeuwarden (genaamd “demosite”) om gericht onderzoek aan verschillende processen te kunnen uitvoeren. Dit alles om op termijn efficiënter het rioolwater te kunnen zuiveren en slib te ontwateren.

Influentwerken aanpassen van 8 rwzi’s Rioolwater bevat altijd grof materiaal zoals haren, papierresten, reinigingsdoekjes, plastic- en rubberwaren. Dit grove materiaal klontert (spint) samen tot grote kluwen. Er zijn 8 rioolwaterzuiveringsinstallaties waar regelmatig hinder van deze kluwen is. Dit leidt tot schade aan de rest van de installatie. De schade is te voorkomen door een kortere verblijftijd van het rioolwater te krijgen. Daarvoor is het nodig de ontvangkelders aan te passen. De fijnroosters zijn nu te vaak defect als gevolg van de gevormde te grote kluwen spinsel. Deze kluwen spinsel verstoppen dan op dat moment volledig de fijnroosters en worden daarin muurvast gedraaid waardoor ook de roosterstaven vaak vervormen en ernstig beschadigd zijn. Eind 2009 heeft het bestuur krediet verleend om deze aanpassingen in 2010 en 2011 te realiseren.

Toegangspoorten automatiseren van alle rwzi’s Wetterskip Fryslân heeft 29 rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s). Het toezicht op de toegang onvoldoende is door lage personeelsbezetting. Bovendien zijn er de loop van 30 jaar te veel sleutels in omloop zijn bij diverse externe partijen. Vanuit deze RWZI’s wordt het natte slib met tankwagens vervoerd naar de slibontwateringsinstallatie (SOI) in Heerenveen. De huidige verplichte administratie van de slibtransporten is arbeidsintensief (9000 vrachtbrieven in te vullen per jaar) . Door de toegangspoorten van alle locaties te automatiseren middels een elektronisch passensysteem en het slibtransport via dit digitale systeem te registreren, kan aanzienlijk efficienter worden gewerkt. Eind 2009 is hiervoor krediet verstrekt.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 15 1.2.2 Beheer zuiveringsinstallaties

In deze paragraaf worden de prestaties van de 29 zuiveringsinstallaties besproken en ook een aantal bijzondere projecten ter verbetering van de effectiviteit en efficiency van deze installaties.

Belasting en aanvoer De biologische belasting op de rwzi’s is in 2008 gedaald ten opzichte van voorgaande jaren. In figuur 1 is de neerslag en afvalwateraanvoer van de afgelopen 21 jaar weergegeven.

110,0 1.200

100,0 1.000 90,0 800 80,0 600 70,0 400

miljoen m3 60,0 mm neerslag mm 50,0 200 40,0 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

aanvoer in miljoen m³ mm neerslag

Figuur 1. Relatie wateraanvoer en hoeveelheid neerslag

In Tabel 4 is een overzicht opgenomen van de gezamenlijke belasting van de rwzi’s over de afgelopen jaren.

Tabel 4. Totale wateraanvoer, neerslag en biologische belasting van de rwzi’s

Jaar 2005 2006 2007 2008 2009 Wateraanvoer (m 3) 81.589.918 80.960.474 97.196.644 93.428.968 82.247.967 Neerslag (mm) 815 788 1016 948 807 i.e. (à 54 g BZV) 761.825 751.048 724.647 713.124 766.601 i.e. (à 150 g TZV) 942.823 954.701 950.226 927.443 968.826

De toename van de biologische belasting is deels het gevolg van minder neerslag en dus overstort van vuil water vanuit de rioleringen en een toegenomen belasting op rwzi Harlingen. De gemeten belasting op de rwzi’s in inwonerequivalenten wijkt 10% af van de vervuilingeenheden die in 2009 zijn geheven (879.556 v.e.). In de komende jaren zal, d.m.v. gericht onderzoek per rwzi aandacht worden besteed aan het opsporen van de verschillen.

In bijlage 3 is de gedetailleerde belasting van de rwzi’s in 2009 gegeven. De totale gemiddelde belasting van de rwzi’s bedraagt 70% (op basis van TZV).

Verdunningsproblematiek

In Figuur 2 wordt aangegeven hoeveel water er per inwonerequivalent is aangevoerd. Dit is een maat voor de mate van verdunning van het influent. Uit de figuur blijkt dat de hoeveelheid water in de afgelopen jaren nog steeds geleidelijk toeneemt. Het afkoppelen van verhard oppervlak wordt door Wetterskip Fryslân financieel ondersteund.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 16 700 600 500 400 l/i.e. 300 200 100 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

jaar l/i.e. TZV l/i.e. BZV

Figuur 2. Aanvoer afvalwater in l/i.e. Aanvoer afvalwater door derden Naast de aanvoer via het rioolstelsel wordt een klein deel van het afvalwater per tankauto aangevoerd, zoals afvalwater van niet op riolering aangesloten percelen, beerputten, mobiele toiletten en water van gaswinlocaties. De kosten worden afgerekend per vervuilingseenheid. De aanvoer kan jaarlijks sterk fluctueren en hangt samen met de productieontwikkelingen bij bedrijven.

Tabel 5. Totaal per as aangevoerd afvalwater over de jaren 1998-2009 Jaar Afvalwater Totale inkomsten (m 3) (€) 1999 53.015 246.478 2000 49.205 173.249 2001 54.500 292.357 2002 18.152 103.660 2003 6.760 41.676 2004 7.538 66.909 2005 4.644 57.134 2006 22.766 270.363 2007 28.792 329.178 2008 10.038 54.360 2009 7.816 42.432

Organische stofverwijdering Onder organische stofverwijdering verstaan we de verwijdering van organische verbindingen die op basis van BZV en CZV worden bepaald. In Tabel 6 is een overzicht gegeven van de prestaties voor deze parameter.

Tabel 6. CZV- en BZV-verwijdering

Jaar 2005 2006 2007 2008 2009 CZV-verwijdering 90,3% 90,0% 88,0% 89,4% 90,4% BZV-verwijdering 97,7% 98,1% 97,7% 98,2% 98,2%

In figuur 3 en 4 is de CZV- en BZV-verwijdering over de langere termijn zichtbaar. In gemiddeld droge jaren (2003, 2005, 2006 en 2009) worden de hoogste rendementen behaald. Door het relatieve natte jaar scoort 2007 net als 2004 lager dan gemiddeld bij de CZV verwijdering. Vanaf 2005 is de BZV verwijdering nagenoeg stabiel gebleven rond de 98%.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 17 120.000 100 100.000 95 80.000 60.000 90

CZV kg/d CZV 40.000 85 20.000 rendement% 0 80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

CZV-inflluent CZV-efflluent CZV-rendement %

Figuur 3. CZV verwijdering in het totale beheersgebied

45.000 100 40.000 35.000 98 30.000 96 25.000 20.000 94

BZV kg/d BZV 15.000

10.000 92 rendement% 5.000 0 90 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

BZV-inflluent BZV-efflluent BZV-rendement %

Figuur 4. BZV verwijdering in het totale beheersgebied

Stikstofverwijdering Sinds 2000 wordt door Wetterskip Fryslân meer dan 75% van de aangevoerde stikstof verwijderd, en sindsdien is het rendement steeds toegenomen. De toename is bereikt door het in gebruik nemen van vernieuwde rwzi’s en optimalisatie van bestaande installaties. De bedrijfsdoelstelling voor 2009 van 83% is gehaald. Vanuit deze overall doelstelling worden de doelstellingen per rwzi bepaald (zie bijlage 9). Tabel 7. Stikstofverwijdering

Jaar 2004 2005 2006 2007 2008 2009 stikstofverwijdering 79,4% 84,7% 84,0% 82,2% 82,8% 85,2%

De gemiddeld droge jaren (2005, 2006 en 2009) hebben een hoger stikstof rendement dan de natte jaren 2007 en 2008. Ten opzichte van het natte jaar in 2004 is er echter wel sprake van een relatieve verbetering van de stikstofverwijdering.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 18 10.000 90

8.000 80 6.000 70 4.000 60 N-totaalkg/d

2.000 50 rendement% 0 40 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

N-totaal influent N-totaal effluent N-totaalrendement %

Figuur 5. Stikstofverwijdering in het totale beheersgebied

Fosfaatverwijdering Uit Tabel 8 worden de fosfaatverwijderingsrendementen weergegeven. In de praktijk zijn de rwzi’s gehouden aan de individuele voorschriften in de Wvo-vergunningen. Daarbij wordt binnen de bestaande vergunningvoorwaarden ook getracht de fosfaatverwijdering zoveel mogelijk op die plaatsen toe te passen waar het meeste milieurendement wordt verwacht. Bij rwzi Wijnjewoude is de WVO-fosfaateis eenmaal overschreden.

Tabel 8. Fosfaatverwijdering

Jaar 2005 2006 2007 2008 2009 Fosfaatverwijdering 85,1% 84,2% 80,4% 84,5% 84,7

2.000 90

80 1.500 70 1.000 60 P kg/d P 500

50 rendement%

0 40 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

P-influent P-effluent P-rendement %

Figuur 6. Fosfaatverwijdering in het totale beheersgebied

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 19 Elektriciteitsverbruik In Tabel 9 wordt een overzicht gegeven van het totale elektriciteitsverbruik van de 29 rioolwaterzuiveringsinstallaties en het aandeel daarvan voor het verbruik voor beluchting.

Tabel 9. Totaal verbruik aan elektriciteit en aandeel beluchting

2005 2006 2007 2008 2009 Verbruik totaal kWh 28.787.577 29.581.209 29.143.986 28.687.069 28.778.463 Verbruik beluchting kWh 18.826.262 19.918.469 18.993.262 18.583.707 18.375.861 Verbruik totaal kWh/v.e. TZV verwijderd 33,7 34,3 34,5 34,4 32,7 Verbruik beluchting kWh/v.e. TZV verwijderd 22,0 23,1 22,5 22,3 20,9

Het totale energieverbruik in 2009 was nagenoeg gelijk aan 2008 ondanks een 7,5% gemeten hogere biologische belasting op de rwzi’s. Dit wordt vooral veroorzaakt door de vervangen verouderde bellenbeluchting op rwzi Harlingen en een kritischer procesbegeleiding (lager slibgehaltes in aëratieruimten gecombineerd met betere procesapparatuur).

Gistingsgas De rwzi’s Drachten, Franeker en Leeuwarden zijn voorzien van warmtekrachtcentrales (WKC). Het gewonnen gistinggas uit de slibgistingtanks van deze rwzi’s wordt met behulp van de WKC’s gebruikt voor opwekking van elektrische energie. In Tabel 10 wordt een overzicht gegeven van de totale gistingsgasproductie en het verbruik van dit gas in de WKC per jaar.

Tabel 10. Productie en besteding gistingsgas jaar totale productie gasverbruik WKC’s m 3 kWh-productie WKC’s in % van totaal kWh gistingsgas m 3 verbruik 1999 2.381.128 1.745.802 3.206.039 13,6 2000 1.915.090 1.495.536 2.589.150 10,0 2001 2.032.134 1.706.624 2.898.417 9,8 2002 1.811.490 1.464.247 2.464.178 8,5 2003 1.751.802 1.472.754 2.686.030 9,3 2004 1.595.644 1.375.000 2.540.611 8,7 2005 1.366.929 1.157.652 2.129.866 7,3 2006 1.399.099 1.113.432 2.082.158 7,0 2007 1.693.852 1.418.560 2.681.635 9,2 2008 1.834.151 1.567.135 3.015.288 10,5 2009 1.690.632 1.420.936 2.838.739 9,9

In 2007, 2008 en 2009 is de gasproduktie gestegen t.o.v. de vorige 3 jaar. Dit wordt veroorzaakt door de verwerking van meer slib en slurry’s van derden. Gasmotoren zijn alleen economisch rendabel wanneer de kosten van deze voorzieningen per geproduceerde kWh lager zijn dan de kWh prijs van de elektriciteitsleverancier. In Tabel 11 is een financiële evaluatie van deze gasmotoren opgenomen. Ter vergelijking; de gemiddeld totale inkoopprijs voor Wetterskip Fryslân was in 2009 rond de 13,5 €-ct/kWh. Gemiddeld is de huidige prijs voor de eigen geproduceerde kWh een stuk lager dan de ingekochte.

Tabel 11. Financiële evaluatie gasmotoren over 2009

Gasmotoren te Drachten Franeker Leeuwarden Totaal kWh geproduceerd 566.471 264.823 2.007.445 2.838.739 Kapitaallasten (€) 3.630 17.039 11.101 31.770 Onderhoudslasten (€) 25.897 6.103 37.643 69.643 Kosten per kWh in €-ct/kWh 5,2 8,7 2,4 3,6

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 20 Chemicaliënverbruik Ten behoeve van fosfaatverwijdering worden voornamelijk ijzerzouten gebruikt. Op 15 installaties is in 2009 ijzersulfaat (kristallijn) verbruikt. Op drie rwzi’s wordt aluminiumzout (vloeibaar) als lichtslibbestrijding toegepast in de beluchtingruimte. Het aluminium zorgt bovendien voor de benodigde defosfatering in die rwzi’s. Bij vier rwzi’s wordt ijzerchloridesulfaat (vloeibaar) en/of ijzerchloride (vloeibaar) gebruikt. In totaal worden op 21 van de 29 rwzi’s chemicaliën gedoseerd om te defosfateren.

Tabel 12. Verbruik aan chemicaliën voor fosfaatverwijdering

2005 2006 2007 2008 2009 Verbruik ijzer- en aluminiumzouten 2.522 2.459 2.236 2.437 2287 (in ton aangevoerd product) Specifiek verbruik in mol Me/mol P verwijderd 0,35 0.34 0,31 0,37 0,31 Specifiek verbruik in mol Me/v.e. verwijderd 0,021 0,021 0,019 0,023 0,018

Getracht wordt op de diverse rwzi’s zover mogelijk biologisch te defosfateren, wat resulteert in een lager chemicaliënverbruik. In 2008 is in de dalende lijn van de afgelopen jaren een eind gekomen doordat er meer gedoseerd moest worden om aan de vergunningseisen te kunnen voldoen. In bijlagen 8a en 8b staat uitgebreide informatie over het chemicaliënverbruik.

Procesoptimalisatie Eind 2005 is een onderzoek gestart om de stikstofproblemen op rwzi Heerenveen op te lossen. Door het filtraat afkomstig van de SOI op te vangen in een egalisatietank, kon het filtraat gelijkmatig op de RWZI gedoseerd worden kon de stikstofconcentratie in het effluent onder de norm worden gehouden. In 2007 is vervolgens verder een optimalisatiestudie gedaan naar mogelijkheden om de filtraat problematiek bij rwzi Heerenveen te voorkomen door een deel van de slibverwerking op rwzi Leeuwarden te laten plaatsvinden. In 2010 zal hierover een definitief besluit vallen.

Onderhoudsmanagementsysteem Bij de inrichting van het onderhoudsmanagementsysteem (OMS) is gekozen voor het uitvoeren van onderhoud op basis van risico. In 2005 is gestart met het implementeren van een deel van een OMS op de slibontwateringsinstallatie te Heerenveen en naderhand is dit ook ingevoerd op de rwzi’s. Het gaat daarbij om het digitaal invoeren van werkopdrachten en de verwerking daarvan. Vanwege capaciteitsproblemen binnen ABWZ en CTOH is de implementatie van een compleet functionerend OMS nog niet gerealiseerd.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 21

1.2.3 Rijksheffing

Voor lozing van effluent van de rwzi’s Ameland, Schiermonnikoog, Terschelling en Vlieland op rijkswater (Waddenzee) is Wetterskip Fryslân jaarlijks, afhankelijk van de restverontreiniging verplicht heffing te betalen aan het Rijk. Berekende heffing (v.e.) voor de lozing van effluent op de Waddenzee in 2009:

Ameland 346 v.e. Terschelling 296 v.e. Schiermonnikoog 80 v.e. Vlieland 79 v.e. Totaal 801 v.e.

In Tabel 13 is het verloop van de rijksheffing over de afgelopen vijf jaar weergegeven.

Tabel 13. Rijksheffing voor lozing op rijkswater door de vier rwzi’s op de eilanden 1

Jaar 2005 2006 2007 2008 2009 Berekende rijksheffing (v.e.) 610 635 716 868 801 Rijksheffingskosten ± € 9.150 ± € 9.525 ± € 10.740 ± € 13.020 ± € 14.050

1De definitieve afrekening van de heffing vindt meer dan een jaar later plaats dan de berekende heffing.

1.2.4 IBA onderhoud

Het onderhoud van de IBA’s die zijn aangelegd in het kader van de twee projecten ‘IBA’s in Fryslân’ en ‘Westerkwartier (binnen de grenzen van ons beheergebied)’ is uitbesteed voor een periode van 4 jaar (2006 t/m 2009) aan Aquario Watermanagement BV uit Sneek in combinatie met Boralit Nederland BV.

In het najaar van 2009 is klachtenvrij de derde onderhoudsronde aan de 374 IBA’s uitgevoerd. In de loop van 2009 zijn ook de 70 IBA’s van de gemeente Opsterland in onderhoud genomen. Het totaal te onderhouden IBA’s bedraagt momenteel 444 stuks.

Contractueel is Wetterskip Fryslân de partij die de IBA systemen gedurende een periode van 15 jaar moet onderhouden (2006 t/m 2020).

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 22

1.3 Verwerken en afzetten van slib (Beleidsproduct verwerkt slib)

1.3.1 Investeringsprojecten

In 2009 is de vernieuwing van de kettingtransportsystemen op de slibontwateringsinstallatie (hierna SOI) afgerond en opgeleverd. De vernieuwing is uitgevoerd omdat de bestaande kettingtransporteurs versleten waren.

Voor een gedetailleerd overzicht van technische vervangingen, vernieuwingen dan wel aanpassingen wordt u verwezen naar bijlage 10.

1.3.2 Beheer slibverwerkingsinstallaties

Er is de laatste jaren sprake van een relatief stabiele slibproductie per verwijderde vervuilingseenheid (kg slib ds./v.e. TZV verwijdert). De verschillen in de absolute hoeveelheden geproduceerd slib worden onder andere veroorzaakt door de weersomstandigheden en prestaties van de individuele rwzi’s.

In Tabel 14 staat de totale jaarlijkse slibproductie van 2005 tot en met 2009 samengevat weergegeven.

Tabel 14. Productie van zuiveringsslib

Jaar 2005 2006 2007 2008 2009 Afgevoerd slib naar slibverwerking in m 3 373.013 387.341 388.765 400.870 399.347 Afgevoerd slib naar slibverwerking in ton d.s. 14.281 14.752 15.033 15.202 14.546 droge stofverlies via effluent in ton d.s. 399 371 889 955 657 Productie in kg slib ds./v.e. verwijderd 16,7 17,1 17,8 18,3 16,6

In 2009 is door de rwzi’s 399.347 m 3 nat slib geproduceerd en afgevoerd naar de SOI te Heerenveen. Na ontwatering van dit zuiveringsslib is 61.617 ton slibkoek afgevoerd naar Swiss Combi Nederland b.v. waar het verder gedroogd is voor verbranding in de cementovens van de ENCI te Maastricht. Deze verwerkingsroute heeft een duurzaam karakter omdat het gedroogde slib als brandstof wordt ingezet en de asrest uiteindelijk als toeslagstof aan het cement wordt toegevoegd. Een overzicht van de slibproductie en verwerking is gegeven in Tabel 15 .

Tabel 15. Ontwatering van zuiveringsslib

Jaar 2005 2006 2007 2008 2009 droge stofgehalte aangevoerd slib in % 3,83 3,81 3,87 3,79 3,64 afgezet ontwaterd slib in ton 60.091 61.647 61.356 60.641 61.617 afgezet ontwaterd slib in ton d.s. (incl. extern slib) 14.873 15.375 15.118 15.251 14.837 aandeel toeslagstoffen in ton d.s. 990 994 975 1.004 948 bruto droge stof gehalte ontwaterd slib in % 24,8 25,0 24,6 25,2 24,1

De stijging van het droge stofgehalte in de ontwaterde en afgevoerde slibkoek vanaf 2004 tot en met 2008 heeft zich in 2009 niet doorgezet. In het bijzonder heeft de gekozen vorm van de Europese aanbesteding voor de flocculant PE invloed gehad op het gemiddelde van de droge stof van het ontwateringsproces. De minicompetitie binnen deze aanbesteding heeft geleid tot veel praktijktesten waardoor van januari tot juli geen continue dosering ingesteld kon worden. De opbrengsten van een lagere inkoopsprijs vallen weg door de hogere kosten van de afzet van slechter ontwaterd slib. Bij een nieuwe aanbesteding over drie jaar dient Wetterskip Fryslân rekening te houden met dit effect.

Het doel van de ontwatering is het realiseren van een volume- en massareductie om de kosten van eindverwerking (slib is een afvalstof en heeft als zodanig een negatieve waarde) van het slib zo laag

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 23 mogelijk te houden. In bijlage 10 wordt het jaarlijkse verbruik aan chemicaliën in de filterpersen en de gemiddelde prestaties van de SOI gedurende de jaren 2005 tot en met 2009 weergegeven.

Zware metalen en microverontreinigingen Het gemiddelde van de gehalten aan microverontreinigingen en zware metalen in het zuiveringsslib is in vergelijking met de afgelopen jaren ongeveer gelijk gebleven

Procesoptimalisatie In de zomer van 2009 is toegepast onderzoek naar de slibontwatering op een centrifuge uitgevoerd. Het praktijkonderzoek liet het volgende resultaat zien: − In het geval van uitval van een van de SOI-units (met name de uitval van de besturing), kan een mobiele centrifuge de slibontwateringsproductie zonder noemenswaardige problemen overnemen; − Het ontwateringsresultaat met een centrifuge is qua droge stof vergelijkbaar met onze huidige kamerfilterpersen.

Aandachtspunt bij toepassing van een centrifuge voor slibontwatering is het effect van de flocculanten op het functioneren van de rwzi. Het gaat hier met name om het flocculeren van organisch materiaal in het influentwerk, de onvolledige afbraak van het flocculant en de hogere fosfaatconcentratie in het effluent.

1.3.3 Verwerking van afvalstoffen van derden

Organische slurry’s en slibben van derden worden verwerkt in de gistingsinstallaties van de rwzi’s te Franeker en Leeuwarden. De aangevoerde hoeveelheden worden doorgaans op basis van een vast tarief afgerekend. In Tabel 16 wordt een kort overzicht gegeven van de aanvoer van slib van derden naar de SOI en de aanvoer van te vergisten slurries naar de rwzi’s en de in rekening gebrachte kosten. De aanvoer kan jaarlijks sterk fluctueren en hangt samen met de productieontwikkelingen bij bedrijven en met de mogelijkheden van afvoer naar elders (o.a. het buitenland).

Tabel 16. Totaal per as aangevoerd slib en slurry van derden

Jaar Slib van derden Slurry Totale inkomsten (m 3) (m 3) (€) 1999 2.923 12.746 408.025 2000 1.562 9.183 250.193 2001 1.551 15.088 472.211 2002 63 11.286 325.666 2003 0 9.562 257.273 2004 0 6.851 168.655 2005 0 1.818 54.606 2006 0 5.176 94.410 2007 1.200 10.607 203.355 2008 0 15.087 292.117 2009 0 11.133 222.788

De in Tabel 16 genoemde inkomsten zijn bruto inkomsten op basis van inname tarieven. Daar komen nog de extra inkomsten uit de electriciteitsproductie en de verkoop van warmte bij. Daar tegenover staan echter extra de slibverwerkingskosten, exploitatielasten van de vergister en de gasmotor en extra zuiveringskosten. Er resteert een positief saldo.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 24 1.3.4 Transport slib-/restproducten

Het transport van slib-/restproducten betreft de volgende transportbewegingen: - het transport van vloeibaar slib van rwzi’s naar de centrale slibontwateringsinstallatie, de SOI, te Heerenveen; dit transport vindt plaats op basis van een meerjarencontract, zowel per tankauto (OWG bv te Grijpskerk) en per schip (Brijder BV te Harlingen). - het transport van het ontwaterde slib naar de eindverwerker, Swiss Combi Technology Nederland bv (hierna SCT); de uitvoering is in handen van SCT.

Het gemiddelde drogestofgehalte van nat slib van de rwzi’s laat sinds 1999 een daling zien terwijl de totale hoeveelheid droge stof nagenoeg gelijk blijft. De afgevoerde hoeveelheid is daardoor in 7 jaar tijd met bijna 10% gestegen. (voor details zie bijlage 11). Een lagere droge stof van het slib op de rwzi’s betekent extra transport per auto of per schip. De kosten voor het transport van het zuiveringsslib bedroegen € 1.287.416; door de gunstige indexering op de dieselolie en de lonen is voor 2009 geen naheffing berekend.

Doelstelling is om het natte slib vanaf de rwzi’s met een zo hoog mogelijk drogestofgehalte af te voeren.

% d.s.

4,2

4,1

4,0

3,9

% 3,8 % d.s.

3,7

3,6

3,5

3,4 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Jaar

Figuur 7. Gemiddelde droge stofgehalte afgevoerd slib van alle rwzi’s in 2000 - 2009

Al het geproduceerde slib van de 29 zuiveringen is in 2009 naar de SOI in Heerenveen gebracht.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 25

1.3.5 Afzet van slib-/restproducten

Het ontwaterde slib wordt afgezet naar Swiss Combi Technology Nederland b.v. (SCT), waar het slib thermisch gedroogd en tot korrels verwerkt wordt. Dit gedroogde eindproduct wordt vervolgens voor meer dan 98 % ingezet als brandstof voor de cementovens van de ENCI te Maastricht.

De toepassing als brandstof sluit aan bij het LAP, landelijk afvalbeheerplan, van VROM. In het sectorplan is thermische verwerking de minimum verwerkingsstandaard voor slib van rwzi’s. De verwerking als brandstof in de cementovens heeft een bijkomend voordeel: de asrest wordt weer nuttig toegepast als toeslagstof in de cement.

Het ontwaterde slib, totaal 61.6167 ton, is in 2009 afgevoerd naar de onderstaande locaties:

Tabel 17. afzet ontwaterd slib 2009 Bestemming ontwaterd slib Massa [ton] slibdrooginstallatie te Heerenveen 59.193 slibdrooginstallatie te Garmerwolde 709 composteerbedrijf te Schönefeld-Puttgarden 353 E-centrale Helmstedt 1.362 Totaal 61.617

Zoals uit Tabel 17 blijkt is een klein deel van het ontwaterd slib naar andere locaties dan SCT te Heerenveen afgevoerd. Redenen hiervoor zijn onder andere procestechnische storingen en groot technisch onderhoud bij de drooginstallatie van SCT en bij de ENCI te Maastricht.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 26

1.4 Innovatieve projecten

1. Ecologische nazuivering “Aqualan Grou” (Waterharmonica) In september 2006 is het ecologisch nazuiveringsfilter voor het effluent van de rwzi Grou in gebruik genomen. Het ecologisch filter, dat 25% van het effluent behandeld, bestaat uit drie watervlooienvijvers, vier rietsloten en een snoek paaiplaats.

Dit pilot-project maakt onderdeel uit van het INTERREG programma Urban Water Cycle (UWC). De bedoeling is dat deze nazuivering een natuurlijker overgang vormt tussen het effluent van de rwzi en het oppervlaktewater, de zogeaamde “Waterharmonica” . Hierbij worden o.a. de emissies van nutriënten, microverontreinigingen en pathogenen gereduceerd. Via monitoring zal gedurende enkele jaren de geschiktheid van ecologische nazuivering worden onderzocht. Eerste resultaten zijn bekend en zijn met name veelbelovend wat betreft desinfectie en zuurstofinbreng.

2. Desinfectie en deeltjesverwijdering door watervlooien Het onderzoek aan de ecologische zuivering bij rwzi Grou is in 2007 uitgebreid met een mesocosm studie. In samenwerking met Ruud Kampf (UvA en HHNK) wordt de rol van watervlooien onderzocht met betrekking tot desinfectie en deeltjesverwijdering. Onderzoek zal in 2009 verder worden ondersteund door de Stowa.

3. Nieuwe sanitatie in Sneek (DESAH) In Sneek zijn er meerdere initiatieven gestart op het gebied van nieuwe sanitatie voor de behandeling van huishoudelijk afvalwater. De projecten zijn geinitieerd door de WUR, Landustrie en Woningstichting De Wieren en Patrimonium. Wetterskip Fryslân ondersteunt en faciliteert de onderzoeken. Bij het “DESAH” (Decentrale Sanitatie en Hergebruik) project, gefinancierd vanuit “EET” (ministeries van EZ, OCenW en VROM), wordt het rioolwater afkomstig van vacuümtoiletten uit 32 woningen met een anaërobe (=zuurstofloze) technologie behandeld. Met dit duurzame concept wordt o.a. onderzocht of door middel van bron reductie (minder waterverbruik) en scheiding aan de bron (zwart en grijs water) de totale emissie van zowel organische stoffen en nutriënten kan worden gereduceerd. Het zwartwater concept is inmiddels beproefd. Het onderzoek is in 2008 verder uitgebreid met een seperate grijswaterbehandeling, zijnde afvalwater afkomstig van douche, keuken en wasmachine.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 27

4. Online sturing op rwzi Drachten (NOLIMP) In het algemeen wordt op een “standaard” RWZI het zuiveringsproces alleen online gestuurd door een zuurstof, redox en/of nitraat analyser en handmatig bijgestuurd aan de hand van in het laboratorium gemeten effluentwaarden van stikstof, fosfaat en zwevende stof. In het kader van INTERREG programma NOLIMP vindt bij de rwzi Drachten een optimalisatie plaats van de procesregeling door ook te sturen op basis van online meetgegevens afkomstig van fosfaat en ammonium analysers. In 2007 is de vernieuwde rwzi Drachten opgeleverd en volledig belast. Momenteel wordt de besturing verder ingeregeld en wordt gekeken naar automatische sturing met behulp van de ammonium analysers. Uiteindelijk moet deze procesregeling een beter effluent realiseren dan het standaard BCFS® zuiveringsproces, respectievelijk een stikstofconcentratie lager dan 6 mgN/l en een fosfaatconcentratie lager dan 0,5 mgP/l.

5. Wormenreactor op rwzi Wolvega In 2006 heeft SR-Technology samen met Wetterskip Fryslân in het kader van het subsidieprogramma Fryslân Fernijt van de Provincie Fryslân een testlocatie opgezet voor de vermindering van zuiveringsslib middels wormen. De wormenreactor heeft als doel om een afbraak van meer dan 50% te realiseren. De installatie is in handen en in beheer en onderhoud van SR-Technology. Wetterskip Fryslan stelt de lokatie beschikbaar en financiert het onderzoek. Tegenover de bijdrage garandeert SR-Technology de afbraak van 500 ton droge stof slib.

In 2008 en 2009 is in Wolvega een slibreductie van 100 ton d.s. gerealiseerd, waarbij opgemerkt moet worden dat er veel verstoppingsproblemen zijn waardoor de aanvoer van slib naar de wormenreacor beperkt wordt. In 2007 is Innowatersubsidie beschikbaar gekomen, waarmee in samenwerking met Alterra en Stowa gekeken zal wordt naar het effect van de wormenreactor op zware metalen, nutrienten, ontwaterbaarheid van het slib. Met een mobiele wormenreactor zal SR technology bij diverse rwzi’s in Nederland ook diverse slibsoorten gaan uittesten. Eind 2009 is het Stowa onderzoeksrapport afgerond.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 28

1.5 Financiën

Een overzicht van de totale kosten van de zuiveringstechnische werken wordt gegeven in Tabel 18 . Eveneens worden in deze tabel de kosten per verwijderde inwonerequivalent (in 136g TZV) en per geheven vervuilingseenheid (v.e.) gegeven.

Tabel 18 Financieel overzicht zuiveringstechnische werken (in €)

Jaar Transporteren van Zuivering van Verwerken van Totaal Kosten per Kosten per afvalwater afvalwater slib verwijderde geheven v.e. TZV i.e. 150 2000 5.489.994 16.738.607 7.390.148 29.618.750 35,65 32,90 2001 5.889.569 18.165.110 8.248.680 32.303.359 39,36 33,98 2002 6.543.559 19.809.345 9.493.891 35.846.795 42,03 37.54 2003 5.813.874 19.857.183 7.871.573 33.542.630 39,34 35,15 2004 5.781.694 19.417.475 9.260.298 34.459.467 41,00 36,50 2005 5.905.330 20.266.969 9.548.534 35.720.833 41,78 38,54 2006 5.910.554 21.403.896 9.676.515 36.990.965 42,90 39,89 2007 6.384.601 21.806.035 9.635.896 37.826.532 44,79 41,32 2008 6.266.348 22.826.006 9.943.307 39.035.661 46,76 44,49 2009 6.455.824 23.187.669 9.939.100 39.582.593 45,04 45,00

Kosten zuivering van afvalwater

50

40

30

20 miljoen euro miljoen 10

0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Transporteren afvalw ater Zuiveren afvalw ater Verw erken slib Totaal

Figuur 8 Financieel overzicht zuiveringstechnische werken (in €)

De totale kosten voor Zuiveringstechnische werken zijn de afgelopen 10 jaar met gemiddeld 3,1% gestegen. In 2009 bedroeg de stijging t.o.v. 2008 1,4%.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 29

2 MILIEUVERSLAG ZUIVERINGSTECHNISCHE WERKEN

2.1 Milieumanagementsysteem

In de afgelopen 10 jaren is in de volle breedte van de afdeling een milieumanagementsysteem gebouwd, ingevoerd en onderhouden conform de norm ISO 14001(2004). Dit milieumanagementsysteem is in 2009 wederom goedgekeurd en opnieuw gecertificeerd door TÜV Nederland. Wetterskip Fryslân zal in het kader van de daarbij horende continue verbetering de komende jaren blijvend aandacht besteden aan kwaliteit-, arbo(veiligheid)- en milieuzorg, ondermeer door het jaarlijks opstellen van een milieujaarverslag en jaarplannen (inclusief doelstellingen). Dit hoofdstuk betreft het milieu(arbo)jaarverslag van de zuiveringstechnische werken van Wetterskip Fryslân.

2.1.1 Arbo

- Arbo Risico Inventarisaties . Naar aanleiding van de in 2004 door een extern bedrijf uitgevoerde Arbo Risico Inventarisaties (RIE’s) is er een structureel veiligheidsoverleg ingevoerd. Middels dit veiligheidsoverleg Afdeling Beheer Waterzuivering worden de geconstateerde tekortkomingen structureel afgehandeld. Daarnaast zijn ook in 2009 veiligheidspunten ter uitvoering meegenomen in de onderhoudsschema’s van de rwzi’s. In een vervolg op de RIE’s van 2004 is ook in 2009 weer doorgegaan met het uitvoeren van verdiepte RIE’s op de volgende rwzi’s; Damwoude, Burgum, Dokkum, Heerenveen, St Annaparochie en Drachten. Ook de SOI te Heerenveen is beoordeeld.

- PCB’s Op de rwzi’s Drachten en Bolsward zijn verhoogde gehalten PCB’s in het afgevoerde slib geconstateerd. Uit onderzoek door RIVM is gebleken dat de huidige afvalwaterketen bij Wetterskip Fryslân geen risico’s oplevert voor het milieu. Voor de medewerkers blijven evenwel de hygiëneprotocollen van kracht.

- Legionella . In 2009 zijn in het kader van legionella ten opzichte van 2008 legionella geen aanvullende maatregelen uitgevoerd om de aanwezigheid van legionella op enkele rwzi’s in het waterleidingsysteem beheersbaar en onder controle te krijgen.

- Veiligheidsvoorzieningen ( NEN 3140 , RIE). In het kader van de NEN 3140 regelgeving worden de elektrische installaties van de zuiveringstechnische werken (rwzi’s en gemalen) planmatig geïnspecteerd. Het betreft de volgende installaties: RWZI Warns, RWZI Wolvega, RWZI Lemmer, RWZI . De rioolgemalen zijn niet gekeurd, daar deze onlangs allemaal zijn vernieuwd in het kader van het project Automatisering Rioolgemalen.

Meldingen bijna ongevallen en gevaarlijke situaties In 2009 zijn 40 meldingen van (bijna) ongevallen binnengekomen. Een aantal daarvan hebben geleid tot werk/ziekteverzuim.

Een uitgebreidere opsomming van alle uitgevoerde arbo-zaken in dit verslagjaar is opgenomen in bijlage 12.

2.1.2 Milieuzorg

December 2009 heeft TÜV Nederland het milieumanagementsysteem van de afdeling Beheer Waterzuivering weer goedgekeurd. Deze goedkeuring is gebaseerd op de internationale ISO14001 norm voor milieumanagementsystemen. Naast een milieubeleidsverklaring dienen minimaal de milieuaspecten in kaart te zijn gebracht, doelstellingen geformuleerd, voldaan te worden aan

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 30 wetgeving (en andere eisen) en gewerkt te werken aan continue verbetering.

Voor deze zogenaamde hercertificering (einde 3 jaren termijn) is door TÜV op 11, 12 en 13 mei 2009 een hercertificeringsaudit uitgevoerd. Hierbij zijn er 3 A en 5 B-afwijkingen geconstateerd. Op dat moment mocht TÜV geen certificaat afgeven. De A-afwijkingen bestonden uit: - Onvoldoende aantoonbare en tijdige identificatie van significante milieuaspecten (incl. effecten). - Onvoldoende aantoonbare en tijdige identificatie van de van toepassing zijnde Wet en regelgeving. - Onvoldoende aantoonbare naleving van milieuvergunningsvoorschriften, andere van toepassing zijnde regels en eigen opgelegde eisen.

De B-afwijkingen bestonden uit: - Opleidingsbehoeften waren nog niet aantoonbaar geidentificeerd. - Noodplannen waren onvoldoende en soms niet beproefd. - De vestigingsplaatsen waren niet opgenomen in de systeemdocumentatie. - De directie vertegenwoordiger is niet benoemd. - De leveranciersbeoordeling en de criteria voor milieukritische leveranciers is niet aantoonbaar. - Van de CKM formulieren is de oorzaakanalyse, de resultaten en de evaluatie en de genomen corrigerende en preventieve maatregelen onvoldoende aantoonbaar. - De directiebeoordeling bevatte niet alle normelementen.

Na de bovengenoemde constatering kregen we 3 maanden de tijd om deze punten te verbeteren. In augustus is TÜV weer langs geweest en geconstateerd dat we een groot deel van de afwijkingen hadden verbeterd/opgelost en in een stijgende lijn zaten. Eind 2009 is TÜV nog één dag langs geweest voor een zogenaamde ré-audit en geconstateerd dat we weer volledig ISO14001 proof zijn.

Dus ….. ook de komende jaren gaan we ons inzetten om op efficiënte en milieubewuste wijze iedere dag weer de stront van de samenleving opruimen en dit doen met enthousiaste collega’s die het beste uit hun vak en henzelf halen, zodat de Friese burger met tevredenheid door het land en over het water gaat!

Voor nadere informatie over de auditresultaten en uitgevoerde milieuzaken in dit jaar wordt verwezen naar bijlage 12.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 31

2.2 Vergunningen Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo)

In 2009 heeft rwzi Wijnjewoude de voorwaarden voor de fosfaat concentratie in de Wvo-vergunning overtreden (Tabel 19).

Tabel 19. Overschrijdingen effluenteisen 2009

RWZI Overschrijdingen Kw01 Kw02 Kw03 Kw04

Wijnjewoude Zwevende stof maximumeis X Fosfaat 10d gemiddelde x

Wijnjewoude Door een eenmalige slibuitspoeling in het tweede kwartaal van 2009 bij hevige regenval, en een aantal storingen met de doseerpomp voor aluminium en onvoldoende zuurstofinbreng door verstoppende beluchtingsschotels is het fosfaatgehalte een aantal keer boven de 4 mg/l geweest. Hierdoor is het voortschrijdend gemiddelde fosfaatgehalte boven de eis is uitgekomen. Intussen is de besturing van de doseerpomp aangepast waardoor deze niet meer ongemerkt in storing kan staan en waardoor deze na een spanningsdip ook automatisch weer bijgezet wordt.

Tabel 20. Samenvatting toetsing aan lozingseisen 2001 - 2009

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal rwzi’s voldoen aan alle eisen 20 21 22 26 24 24 23 27 28 rwzi’s voldoen structureel niet 2 2 1 1 1 1 1 0 0 rwzi’s voldoen incidenteel niet 7 6 6 2 4 4 5 2 1 Totaal 29 29 29 29 29 29 29 29 29

2.3 Vergunningen Wet milieubeheer (Wm)

Bij renovatie van de rwzi’s om aan de nieuwe lozingseisen te kunnen voldoen, worden bij de gemeenten of provincie (afhankelijk van grootte en soort activiteit) revisievergunningen gevraagd. In 2009 zijn de revisie-Wm-vergunning van 5 rwzi’s definitief worden verleend (2 door provincie en 3 door betreffende gemeente). Zie ook bijlage 5b. Er zijn geen bezwaren ingediend tegen het verlenen van deze vergunningen. Het vergt veel overleg, inspanning en kosten, maar zo houden alle rwzi’s actuele Wm- vergunningen.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 32

2.4 Emissies

2.4.1 Water

De emissies organische stof en vermestende stoffen (stikstof en fosfaat) zijn al behandeld in het hoofdstuk 1.2.4. ‘Beheer zuiveringsinstallaties’. In Tabel 21 zijn de jaarlijkse emissies voor deze stoffen, en ook zwevende stof samengevat.

Tabel 21. Jaarlijkse emissies 2005 - 2009

jaar 2005 2006 2007 2008 2009 CZV (ton) 3.497 3.655 4.366 3.751 3597(- 4,1%) BZV (ton) 342 281 331 257 265(+ 3%) N –totaal (ton) 521 554 613 581 507(- 12,7) P-totaal (ton) 87 92 115 90 89(- 1,1%) Zwevende stof (ton) 716 712 1.017 669 522(- 22%)

De emissies CZV, N-tot en P-tot zijn in 2009 ten opzichte van 2008 verbeterd (gedaald) en zwevende stof is zelfs aanzienlijk gedaald dankzij vooral investeringen op rwzi Franeker. De emissie BZV is iets gestegen, voor deze parameter lijkt de jaarlijkse prestatiegrens te zijn bereikt.

Tabel 22. Jaarlijkse emissies zware metalen 2004 – 2009 In kg/jaar Metalen 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Chroom 179 146 127 386 299 Koper 675 705 640 680 626 Lood 462 551 219 Niet 644 349 Nikkel 370 317 366 Gemeten 412 317 Zink 3348 2809 3726 4229 4611 Arseen 150 167 164 273 93 Cadmium 3,2 3,5 4,5 2,3 2,8

De emissies zijn vastgesteld middels een eenmalige bemonstering van de effluenten.

2.4.2 Lucht

In 2009 behoefden geen grootschalige geuronderzoek in het kader van Wm-vergunningen te worden uitgevoerd. Wel worden volgens Wm-voorschriften van de betreffende rwzi’s de biofilters periodiek getoetst op geuremissie.

Stankklachten Er zijn het afgelopen jaar 3 stankklachten geregistreerd. De klachten betroffen rioolgemaal Balk, rioolgemaal Sondel en de rwzi Dokkum. Voor de rwzi Dokkum is een investeringskrediet aangevraagd voor het over enkele jaren kunnen afdekken van de geurgevoelige slibbufferbakken. Bij de gemaal Balk betrof het een los deksel en bij gemaal Sondel bleek een lekke pakking bij het geurfilter te zijn.

Andere emissies De verbrandingstoestellen worden, conform de regelgeving, periodiek onderhouden en emissiemetingen worden uitgevoerd. Voor een totaal overzicht van aargasverbruik, en biogasverbruik zie bijlage 7.

Het vrijkomen van waterstofsulfide (H 2S) ammoniak (NH 3) en andere geurcomponenten op de zuiveringstechnische werken wordt via de Wm-vergunningen (en de NER 1996) gereguleerd.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 33 2.4.3 Bodem

In het kader van de NRB (Nederlandse Richtlijn Bodem), waarvan de vereisten opgenomen in de betreffende vergunningen Wet milieubeheer, zijn in 2008 en 2009 door een extern bureau op bijna alle rwzi’s bodemrisico analyses (BRA’s) uitgevoerd. In deze BRA-rapporten zijn adviezen (o.a. voorzieningen, organisatorische maatregelen en/of grondwatermonitoring) opgenomen die moeten leiden tot verwaarloosbare (cq aanvaardbare) risico’s. De uitvoering hiervan is gestart in 2009 en loopt door in 2010 en verder.

In 2009 zijn geen nieuwe onderzoeken (monitoring) uitgevoerd naar de kwaliteit van de bodem en het grondwater.

In 2009 zijn bij een viertal rwzi’s (Bolsward, Heerenveen, Joure, Leeuwarden straat-1 en -2) de ijzersulfaatkelders gecontroleerd op eventueel lekken van het ijzersulfaat naar de bodem. Bij de oudere kelders worden vaak kleine lekjes geconstateerd, die daarna direct worden gerepareerd. Bij de zogenaamde tunetanken zijn tot op heden nooit lekkages geconstateerd.

2.4.4 Geluid

In 2009 zijn, binnen Wm-vergunningen, rondom en op de terreinen van een rwzi geluidsmetingen uitgevoerd. Het betreft de rwzi’s Sneek, Drachten en Harlingen. De resultaten van de geluidsmetingen rondom deze rwzi’s zijn als bijlage in de vergunningaanvragen toegevoegd. In het afgelopen jaar is er één geluidsklacht over de rwzi Harlingen binnengekomen. Dit bleek veroorzaakt te worden door de blowers. Het probleem is opgelost door geluidsdempende voorzieningen.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 34 2.4.5 Afval

De totaal geproduceerde hoeveelheid afval van de zuiveringstechnische werken in 2009 bedraagt 1007 ton (exclusief slib en zand uit procesonderdelen). Dit afval kan onderverdeeld worden in een aantal categorieën zoals dit in Tabel 23 is weergegeven.

Tabel 23. Afval van zuiveringstechnische werken in tonnen en kosten per soort

2007 2008 2009

Afval / reststof tonnen kosten (€) tonnen kosten (€) tonnen kosten (€) Ontwaterd slib 61.356 5.618.418,= 60.641 5.740.330,= 61.617 5.655.269,= ------Grofvuil / Bedrijfsafval 678,2 1010,3 810 Zand / spinsel -- -- 197 Subtotaal afval 685,6 123.012,= 1.039,4 180.420,= 1.007 200.239,= KGA 5,4 4.679,= 2,9 2.426,= 5,4 5.020,= Zand gebaggerd uit 1.609 72.200,= 1.624 108.000,= 440 169.400,- procesonderdelen

Verwijdering van zand uit procesonderdelen. Op de zuiveringsinstallaties van Leeuwarden, St. Annaparochie en Sneek is voor een goede bedrijfsvoering in totaal 440 ton zand verwijderd uit de procesonderdelen. De kosten zijn relatief hoog uitgevallen omdat vanwege de bijzondere omstandigheden bij de rwzi Sneek een alternatieve verwijderingstechniek 1 moest worden toegepast.

Klein gevaarlijk afval en afgewerkte olie Het klein gevaarlijke afval en de afgewerkte olie van de zuiveringstechnische werken wordt op de rwzi apart ingezameld en gescheiden afgevoerd naar een erkende inzamelaar. Een specificatie per rwzi en per afvalsoort is weergegeven in bijlage 6.

Afgevoerd zuiveringsslib In 2009 is de hoeveelheid ontwaterd slib, dat ter verwerking naar SCT is afgevoerd, licht gestegen ten opzichte van het vorige jaar; er is meer water afgevoerd omdat het ontwateringsresultaat lager was dan in 2008. De werkelijke kosten waren in 2009 lager dan de prognose vanwege een gunstige prijsindex op de lonen, transport, gas en electriciteit. Dit betekent voor 2009 dat de begroting en de werkelijke kosten nagenoeg gelijk waren. Andere factoren die de kosten voor de slibafzet en –verwerking beïnvloeden zijn het ontwateringspercentage en de kosten voor de flocculanten. Zie ook hoofdstuk 1.3 over slibverwerking in het bijzonder.

1 met duikers is het zand/slib onder de waterlijn uit de selector (een besloten ruimte) verwijderd, met aansluitend een zand-slib-afval scheiding via zeven en hydrocyclonen.

Wetterskip Fryslân, Beheers- en bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 35

Bijlagen beheers- en bedrijfsresultatenrapport

Gegevens over transport van afvalwater

Bijlage 1a Gegevens rioolwaterpersleidingen situatie per 31-12-2009

nr zuiveringsinst. rioolgemaal Materiaal Diameter Lengte Jaar in mm in m aanleg

1Akkrum Terherne-Akkrum * pvc 315 570 1996 pvc 200 4.200 1976 Aldeboarn-Akkrum * pvc 200 2.670 1976 Terkaple-Terherne * pvc 125 3.750 1985 2Ameland Buren-Nes * pvc 200 790 1975 Nes-rwzi ac 300 3.090 1975 Hollum-rwzi pvc 250 3.110 1976 pvc 315 2.710 1976 Ballum-injecteerpunt pvc 160 420 1976 3 St. Annaparochie Oude Bildtzijl-Vrouwenparochie * pvc 160 3.200 1973 Vrouwenparochie-St. Annaparochie * pvc 200 2.600 1973 St. Annaparochie-rwzi pvc 315 1.570 1973 Minnertsga-St. Jacobiparochie pvc 6ato 200 2.410 1973 Wier - injecteerpunt pvc 125 1.340 1996 St. Jacobiparochie-rwzi pvc 315 2.850 1973 Westhoek-St. Jacobiparochie * pvc 110 1.990 1983 Nieuwe Bildtdijk-Nij Altoenae pvc 110 3.590 1985 Nij Altoenae-St. Annaparochie * pvc 125 1.370 1979 4Burdaard Cornjum-Britsum * pvc 125 1.340 1979 Britsum-Stiens pvc 160 530 1979 Stiens-rwzi pvc 450 9.900 1979 Wyns-injecteerpunt hpe 75 2.331 2005 Burdaard-injecteerpunt pvc 200 120 1979 Hijum-Hallum pvc 125 600 1979 pvc 160 900 1996 pvc 125 340 1979 Hallum-Marrum * pvc 250 2.530 1979 Marrum-rwzi pvc 450 6.600 1979 Blije-Ferwerd pvc 200 2.740 1979 Ferwerd-Marrum pvc 315 2.400 1979 Oude Leye-Hijum hpe 110 1.250 1985 hpe 110 1.960 1985 hpe 125 120 1990 Finkum - injecteerpunt hpe 75 1.340 1985 Holwerd-rwzi pvc 315 9.640 1991 Brantgum-injecteerpunt pvc 125 2.150 1991 5 Bolsward -rwzi pvc 315 7.020 1982 pvc 355 820 1982 -injecteerpunt pvc 125 810 1982 Waaksens-injecteerpunt pvc 63 1.230 2009 -Wommels pvc 160 4.500 1983 - hdpe 90 2.100 2004 Ferwoude-Parrega hdpe 90 300 2004 hdpe 110 3.810 2004 -injecteerpunt hdpe 75 696 2004 hdpe 90 146 2004 Parrega- pvc 160 3.070 1985 Tjerkwerd-rwzi pvc 400 2.080 1985 pvc 450 2.510 1985 pvc 500 800 1996 -Makkum hdpe 90 820 2004 hdpe 110 928 2004 -injecteerpunt hdpe 75 850 2004 Makkum- ac 300 630 voor 1970 pvc 315 3.390 1985 -injecteerpunt hdpe 90 2.084 2004 hdpe 110 406 2004 -injecteerpunt hdpe 75 351 2004 -injecteerpunt hdpe 90 766 2004 hdpe 125 2.305 2004 Exmorra-injecteerpunt pvc 355 3.680 1985 Wons-injecteerpunt pvc 160 2.790 1997 Oosterend-Wommels pvc 160 2.290 1984 Reahus- pvc 90 320 1996 hpe 90 2.760 2002 Hidaard-Harwert hpe 110 3.350 2002 Harwert-injecteerpunt hpe 110 1.360 2001 -rwzi pvc 250 2.490 2001 pvc 250 1.310 1999 pvc 250 1.090 2001 Injecteerpunt Osingahuizen- pvc 250 950 1987 Heeg-Oudega pvc 315 5.090 1987 Oudega-Tjerkwerd pvc 355 7.560 1986 -injecteerpunt pvc 125 200 1986 -Oudega pvc 125 3.400 1987 -Oosterend pvc 125 2.200 1989 6Burgum Earnewâld-Garyp * pvc 200 1.400 1974 pvc 250 800 1995 pvc 200 2.440 1974 Garyp-Sumar * pvc 315 2.210 1974 Eastermar-Sumar * pvc 250 3.300 1974 Tytsjerk-injectiepunt Hurdegaryp pvc 450 3.600 2007 Hurdegaryp-Burgum * ac 450 3.800 1973 beton 600 200 1973 Noardburgum-Burgum * beton 600 1.930 1973 Burgum - rwzi hpe 500 208 2000 pvc 500 30 2000 Gytsjerk-Tytsjerk * pvc 315 3.930 1977 Ryptsjerk-injecteerpunt pvc 125 60 1977 Suwald-Burgum * pvc 160 4.240 1982 7Damwoude Kollumerzwaag-rwzi pvc 315 4.300 1976 Zwaagwesteinde-rwzi ac 10ato 400 1.900 1975 ac 10ato 500 150 1975 Rinsumageest-Damwoude * pvc 160 1.590 1976 Broeksterwoude-Damwoude pvc 160 470 1975 Damwoude-rwzi ac 400 1.760 1975 Veenwouden-Zwaagwesteinde pvc 315 3.330 1972 Westergeest-Kollumerzwaag pvc 160 2.450 1977/1980 Wouterswoude-rwzi pvc 200 1.650 1981 8 Dokkum Metslawier-rwzi pvc 400 130 2001 pvc 315 3.000 1980 zinker Jaarlasloot hdpe 400 100 2002 pvc 400 340 1979 pvc 315 1.735 1980 pvc 315 1.735 2003 pvc 400 1.048 2003 pvc 450 190 2003 Morra-Metslawier pvc 250 1.740 1980 Oostmahorn * pvc 110 1.800 1979 Anjum-Morra pvc 200 3.010 1980 Oosternijkerk-Metslawier pvc 250 3.660 1980 Nes-Oosternijkerk pvc 200 2.170 1980 Moddergat-injecteerpunt pvc 160 2.690 1980 Wierum-Nes pvc 160 2.440 1980 Niawier-Metslawier * pvc 110 420 voor 1980 pvc 110 520 1980 Ternaard-injecteerpunt pvc 250 8.100 1980 Hantumhuizen-injecteerpunt hpe 90 1.460 2005 Hantum-injecteerpunt pvc 125 760 1983 Raard-injecteerpunt hpe 125 3.868 2005 Lioessens-Morra * pvc 125 580 1983 Kollum-rwzi pvc 400 5.620 1986 pvc 450 5.150 1986 Ee-injecteerpunt pvc 250 2.630 1986 Oostrum-injecteerpunt hdpe 75 1.600 2002 Munnekezijl-Kollumerpomp pvc 160 3.080 1987 pvc 200 760 1987 pvc 250 2.230 1987 Burum-injecteerpunt pvc 160 2.920 1987 Kollumerpomp-Kollum pvc 250 4.140 1987 Engwierum-Ee pvc 160 2.830 1984/1987 Oudwoude-Kollum * pvc 200 1.150 1976 9Drachten Rottevalle-injecteerpunt pvc 250 40 1997 ac 250 660 voor 1970 pvc 315 140 1997 ac 250 950 voor 1970 Houtihage-Rottevalle * ac 200 2.750 voor 1970 Dr.Compagnie-Drachten ac 200 2.050 voor 1970 ac 300 2.865 voor 1970 pvc 400 1.800 1999 Oudega-Opeinde pvc 200 1.500 voor 1970 ac 250 1.930 voor 1970 Nijega-injecteerpunt pvc 125 780 voor 1970 Boelenslaan-Houtihage pvc 125 1.170 1980 Opeinde- injectie ac 300 2.090 voor 1970 pvc/hpe 315 50 1999 De Tike-Opeinde pvc 90 1.400 1981 10Franeker Berlikum-Menaldum pvc 250 3.580 1973 Menaldum-Dronrijp ac 350 2.040 1973 pvc 500 1.050 1996 pvc 400 770 1987 Schingen-Slappeterp * pvc 75 1.600 1985 Slappeterp-Menaldum * pvc 75 2.475 1985 Dronrijp-rwzi pvc 450 4.820 1987 Hitzum-Franeker hdpe 90 1.818 2004 Franeker-rwzi pvc 500 1.590 1987 Dongjum-Franeker * pvc 125 120 1988 pvc 160 1.660 1988 Ried-Peins pvc 125 1.930 1989 Peins-Franeker * pvc 160 3.040 1989 Oosterlittens-Winsum pvc 125 1.870 1989 160 1.540 1989 Huins pvc 110 1.860 1985 Baard pvc 63 195 1983 pvc 75 1.135 1983 Winsum-rwzi pvc 250 5.650 1989 Baaium pvc 110 785 1989 Spannum-Winsum pvc 110 280 voor 1986 pvc 125 1.920 1995 Welsrijp-injecteerpunt pvc 125 1.080 1989 Tzum-injecteerpunt pvc 160 1.740 1989 Beetgum-Beetgumermolen pvc 125 930 1991 Beetgumermolen-Marssum pvc 200 3.230 1991 Engelum-injecteerpunt pvc 125 100 1991 Hijlaard-injecteerpunt pvc 110 1.870 1995 Blessum-Boksum * hdpe 75 1.610 1996 Boksum-Deinum pvc 110 250 1991 pvc 125 2.070 1991 Ritzumazijl-injecteerpunt hdpe 75 850 2000 Deinum-injecteerpunt pvc 200 1.880 1991 Marssum-tweede injecteerpunt pvc 315 4.930 1991 11Gorredijk Olterterp-Beetsterzwaag * pvc 160 1.975 1976 Beetsterzwaag-Gorredijk ac 500 4.200 1973 * hpe 500 540 2007 Lippenhuizen-injecteerpunt pvc 250 393 1973 pvc 250 7 2007 Tijnje-rwzi pvc 200 5.430 1981 Terwipsel-injecteerpunt pvc 160 490 1984 Hemrik-Lippenhuizen * pvc 125 2.600 1981 Nijbeets-Beetsterzwaag pvc 200 5.450 1985 Hoornsterzwaag-Jubbega hpe PN 8 160 1.180 2001 pvc 160 530 1987 Jubbega-Lippenhuizen pvc 250 3.640 1987 Luxwoude-Langezwaag hpe 90 1.580 1985 hpe 110 320 1985 hpe 125 10 1990 Langezwaag-rwzi pvc 200 5.650 1989 hpe PN 8 200 65 2001 pvc 200 215 2001

12 Grou Grou-rwzi pvc 315 940 1984 Idaerd-injecteerpunt hpe 90 2.440 2002 Jorwerd-injecteerpunt pvc 125 1.570 1996 Jellum-Weidum * pvc 75 1.080 1983 pvc 90 640 1983 Bears-injecteerpunt hpe 75 735 1983 Weidum-Mantgum pvc 125 1.360 1984 pvc 160 340 1984 pvc 200 400 1997 Mantgum-Oosterwierum pvc 200 2.620 1984 - injecteerpunt hpe 90 1.240 2002 Bozum-Oosterwierum pvc 125 1.340 1995 pvc 200 2.520 1995 -Wieuwerd hpe 90 1.750 2002 Wieuwerd-injecteerpunt pvc 125 1.760 1995 Oosterwierum- pvc 250 3.580 1984 Raerd-Jirnsum pvc 315 3.320 1984 Jirnsum-rwzi pvc 355 2.270 1984 Reduzum-tweede injecteerpunt pvc 200 2.620 1984 Sybrandabuorren- pvc 125 1.560 1984/1986 Tersoal-Raerd (injecteerpunt) pvc 160 2.870 1984/1986 Wytgaard-injecteerpunt pvc 160 4.450 1991 13Harlingen Achlum-rwzi pvc 315 3.910 1985 Firdgum-Tzummarum * hdpe 75 1.521 2004 Tzummarum-Oosterbierum pvc 200 2.822 1979 Oosterbierum-Sexbierum pvc 250 3.220 1979 Sexbierum-rwzi pvc 355 6.690 1979 zinker Van Harinxmakanaal hpe 315 100 1979

Wijnaldum-injecteerpunt pvc 125 550 1980 Midlum-injecteerpunt pvc 200 1.000 1980 Herbayum-injecteerpunt pvc 125 2.500 1997 Zurich - pvc 110 4.210 2000 Witmarsum-Pingjum pvc 200 2.150 1985 Pingjum-Achlum pvc 250 3.400 1985 pvc 315 1.960 2009 -injecteerpunt pvc 125 1.460 1985 Arum-injecteerpunt pvc 125 347 2009 14Haulerwijk Waskemeer-Haulerwijk * pvc 125 3.010 1977 Haule-injecteerpunt hpe 90 10 1990 Oosterwolde-rwzi Haulerwijk pvc 250 8.565 1990 pvc 315 3.095 1990 15Heerenveen-Noord Oudehaske-Heerenveen * pvc 160 3.200 1973 Mildam-Skoatterwald pvc 355 5.390 2002 Katlijk-Mildam pvc 250 1.970 1982 Ouwsterhaule-St. Johannesga * pvc 110 2.150 1982 Rohel-St. Johannesga * pvc 125 2.120 1985 St. Johannesga-Rottum pvc 200 3.370 1982 Rottum-injecteerpunt pvc 250 3.000 1982 Nieuwehorne-Katlijk pvc 250 4.655 1989 Vegelinsoord - rwzi pvc 125 4.780 1999 Terband-Heerenveen * pvc 160 1.390 1979 pvc 160 1.690 1997 pvc 160 140 1979 16Joure Idskenhuizen-St. Nicolaasga * pvc 125 1.380 1976 St. Nicolaasga-Scharsterbrug ac 350 2.040 1976 ac 400 1.690 1976 Woudfennen-Langweer pvc 125 1.140 1981 Langweer-injecteerpunt pvc 250 3.450 1976 Huisterheide-Scharsterbrug * pvc 125 1.970 1976 Scharsterbrug-rwzi ac 400 2.270 1976 ac 500 1.760 1976 Joure-injecteerpunt ac 450 1.100 1976 Haskerhorne-Joure * pvc 125 1.760 1977 17 Koostertille Buitenpost-rwzi ac 300 4.000 1975 zinker t.p.v. de Bouwplaats hdpe 315 60 2002 Kootstertille-rwzi ac 300 2.200 1975 Eestrum-Kootstertille pvc 160 1.910 1975 Drogeham-rwzi pvc 250 3.770 1975 Surhuizum-Augustinesga pvc 125 1.310 1975 Augustinesga-rwzi # pvc 250 3.690 1975 Twijzel-rwzi pvc 160 1.750 1978 Surhuisterveen-Harkema pvc 315 1.420 1984 Harkema-rwzi # pvc 400 5.210 1984 Gerkesklooster-rwzi hdpe 250 280 2004 pvc 315 230 1985 pvc 250 6.060 1986 pvc 315 130 1985 18 Leeuwarden Warga-rwzi pvc 315 6.670 1981 zinker t.p.v. Aldlansdyk hdpe 400 100 2002 Wirdum-injecteerpunt pvc 250 1.530 1999 Wartena-Warga pvc 160 3.330 1987 Lekkum-Leeuwarden * pvc 160 680 1980 Kleine Wielen-Leeuwarden * ac 150 1.780 1970 pvc 160 80 1988 19Lemmer Lemmer-rwzi pvc 400 2.030 1978 Oosterzee-rwzi pvc 250 7.470 1979 Echtenerbrug-Echten pvc 160 1.800 1985 Echten-Oosterzee pvc 160 1.420 1985 20Oosterwolde Donkerbroek-Makkinga pvc 200 3.770 1972 Makkinga-rwzi pvc 250 4.270 1972 Appelscha-rwzi pvc 315 6.090 1982 P.a.(Roggeberg)-Appelscha * pvc 6 ato 90 1.340 1963 21Schiermonnikoog Schiermonnikoog-rwzi pvc 250 210 1994 ac 200 800 1961 pvc 250 1.670 1994 22Sloten Rijs-Oudemirdum pvc 160 2.190 1977 Oudemirdum-Nijemirdum pvc 250 3.330 1977 Nijemirdum-Sondel pvc 315 3.960 1977 Sondel-injectie (rwzi terrein) pvc 250 1.560 1977 pvc 355 880 1999 pvc 355 2.180 1977 Balk-Wyckel pvc 315 2.800 1977 Wyckel-rwzi pvc 355 40 1977 pvc 450 2.180 1999 ac 350 200 1977 Sloten-rwzi pvc 160 860 1977 Elahuizen-Balk * pvc 160 4.280 1984 - pvc 160 1.560 1987 pvc 200 4.940 1987 Woudsend-rwzi Sloten pvc 315 7.655 1997 23 Sneek IJlst-rwzi pvc 315 1.700 1976 -Sneek * pvc 200 1.790 1977 -Sneek * pvc 200 402 1978 -Sneek * pvc 125 1.000 1980 -IJlst * pvc 110 565 1989 hpe 110 95 1989 -Ijsbrechtum * hpe 75 2.056 2005 IJsbrechtum-Sneek * pvc 125 200 1982 Goënga-Scharnegoutum * pvc 110 940 1985 hpe 110 300 1985 24Terschelling West Terschelling-rwzi pvc 315 2.040 1977 Hoorn-Lies * pvc 160 670 1977 Formerum Oost-Formerum centrum * pvc 160 410 1977 Formerum West-Midsland pvc 250 910 2008 Midsland-rwzi pvc 315 5.620 1977 Hee-injecteerpunt pvc 110 40 1977 Oosterend-Hoorn * pvc 110 1.370 1980 Midsland Noord-Midsland * pvc 125 920 1977 Midsland aan Zee-Midsland Noord * pvc 110 1.520 1984 25Vlieland Stortemelk-Oostvlieland * ac 125 420 voor 1970 ac 150 560 voor 1970 Duinkersoord-Oostvlieland * ac 125 250 voor 1970 ac 150 860 voor 1970 beton 300 360 voor 1970 Langepaal-Oostvlieland * pvc 125 2.340 1994 hpe 10 ato 125 60 1994 pvc 125 490 1994 26 Warns -rwzi pvc 200 2.300 1986 -rwzi pvc 315 5.450 1986 -injecteerpunt pvc 125 840 1986 -Bakhuizen pvc 125 1.380 1986 Bakhuizen-rwzi pvc 250 5.090 1986 Warns-injecteerpunt pvc 160 270 1986 27Wolvega Boyl-Oosterstreek * pvc 200 1.820 1975 Noordwolde-Steggerda * ac 350 6.050 1974 Steggerda * ac 250 10 1974 De Blesse-rwzi Wolvega ac 400 4.670 1974 pvc 400 130 1988 pvc 500 1.800 1988 Oldeberkoop-Oldeholtpade pvc 250 8.090 1975 Oldeholtpade-Wolvega ** pvc 250 2.020 1974 ** pvc 400 2.090 2006 Elsloo-Boyl pvc 160 3.370 1986 Munnekeburen-Scherpenzeel * pvc 10 ato 90 1.300 1984 pvc 10 ato 110 550 1984 Slijkenburg - Scherpenzeel pvc 63 3.080 1984 Scherpenzeel-rwzi pvc 200 11.860 1985 28Workum -rwzi pvc 200 5.550 1979 Workum-rwzi pvc 200 130 1979 pvc 250 520 1979 29Wijnjewoude Frieschepalen-Ureterp * pvc 160 3.830 1982 Ureterp-rwzi pvc 315 6.040 1982 Siegerswoude-Bakkeveen * hpe 90 1.130 1984 Bakkeveen-rwi pvc 250 6.100 1982 Wijnjewoude-injecteerpunt pvc 160 340 1982 Grootegast Visvliet - Grijpskerk * pvc 110 3.460 1977 Pieterszijl - injecteerpunt pvc 110 1.900 1977 Opende - Leymph pvc 200 4.090 1977 Doezum - Leymph pvc 125 1.400 1969 Kornhorn - Leymph pvc 125 860 1974 Leymph - Grootegast pvc 250 4.980 1977 Grootegast - injecteerpunt pvc 315 2.560 1977 totaal 801.318 Totaal in beheer Aantal Persgemalen 275 Uitmondingen 69

*) Mondt uit in riolering **) Nog niet definitief ingemeten #) Verruiming zinkers t.p.v. het PM-kanaal in 1998 (persleiding Augustinusga en Harkema) zijn niet verwerkt. Bijlage 1b Gegevens rioolgemalen

nrzuiveringsinst.rioolgemaal Pomp 1 Pomp 2 Pomp 3 Pomp 1+2(+3) cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2009 3 3 3 3 m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr kwh kwh kwh m3 1 Akkrum Aldeboarn 67 2.896 13.521 9.581 8.754 151.907 Terherne 92 1.964 24.717 22.531 22.000 203.070 Terkaple 11 4.040 8.956 8.721 5.635 30.061

2 Ameland Ballum 44 690 615 556 44 567 595 489 5.843 5.625 4.935 63.465 Buren 126 789 1.012 728 126 724 896 606 9.762 12.643 10.134 175.713 Hollum 123 846 1.003 932 123 1.192 1.199 953 24.946 26.388 22.379 208.424 Nes 265 1.511 1.452 1.075 265 1.247 1.453 1.005 28.779 40.634 31.127 413.022 capaciteit bij hoogtoeren aangehouden. 3 St. Annaparochie Minnertsga 92 2.433 2.574 2.037 17.528 18.889 14.248 184.912 N.Bildtdijk ** 18 688 722 552 2.401 2.966 2.742 9.611 Nij Altoenae ** 43 1.869 1.830 1.602 10.290 10.615 8.510 67.670 Oude Bildtzijl 52 1.941 1.892 1.391 0 57 10.881 13.494 14.061 76.581 St. Annaparochie 213 3.677 4.007 4.192 360 1.689 1.534 959 74.349 75.153 52.656 866.129 St. Jacobiparochie 196 2.586 2.692 2.238 29.776 41.904 22.143 411.486 Vrouwenparochie 98 2.273 2.189 1.712 98 0 0 16.480 17.969 12.124 166.698 Wier 17 1.820 1.617 1.208 4.421 4.381 3.074 25.680

4 Birdaard Birdaard 68 2.472 1.823 1.615 7.296 7.459 5.664 99.933 Blija 40 2.128 2.199 1.929 97 409 380 224 7.950 7.574 5.176 71.027 Brantgum 21 1.412 1.256 1.141 7.064 7.074 5.373 26.185 Britsum 39 0 0 1.576 98 1.915 1.738 0 15.361 15.354 11.739 161.657 Cornjum 27 2.963 2.510 2.197 7.685 7.195 5.501 57.698 Ferwerd 50 2.725 2.597 2.970 266 621 583 322 13.220 11.425 10.235 230.750 Finkum 7 782 1.131 2.400 2.388 1.840 6.912 Hallum 65 2.507 2.783 2.724 203 1.084 1.122 684 32.991 34.531 24.159 364.715 Hijum 43 1.784 1.996 1.434 12.846 13.595 10.228 60.545 Holwerd 118 2.558 2.232 1.777 20.726 20.942 18.519 202.245 Marrum 150 4.371 4.029 4.424 586 944 771 623 70.260 79.230 57.900 795.846 Oude Leye 17 1.597 1.618 1.217 6.615 6.589 4.939 12.465 Stiens 124 3.618 3.828 3.835 510 1.564 1.819 1.298 160.300 165.200 131.700 1.087.709 Wyns 7 1.269 1.095 878 3.352 3.714 2.620 6.457

5 Bolsward Blauwhuis 50 1.492 1.579 1.282 11.348 11.458 10.669 95.907 Burgwerd 21 560 537 806 4.716 4.386 4.166 23.021 Dedgum 10 209 350 255 541 763 798 2.728 Exmorra 166 3.580 3.715 221 340 804 695 209 61.830 56.760 52.410 546.354 Ferwoude 6 1.805 2.409 2.147 3.048 3.738 3.549 13.251 Gaast 7 2.409 2.376 1.809 5.483 5.125 4.715 2.456 Gaastmeer 19 2.517 2.544 1.132 4.174 4.378 5.063 68.970 13 1.618 1.505 870 3.158 2.865 2.834 18.104 Heeg 126 5.430 4.594 4.917 229 833 727 627 73.860 45.800 47.500 689.524 Hidaard 13 2.360 2.267 1.244 2.592 2.456 2.398 15.326 Idsegahuizum 7 918 946 663 1.451 1.396 1.437 4.920 Itens 18 1.647 1.365 1.269 2.552 2.250 2.250 19.458 Lollum 25 1.376 1.138 1.345 2.005 3.347 15.984 24.319 Longerhouw 75 674 508 571 1.217 977 1.047 3.648 Makkum 255 2.298 1.904 1.725 41.337 39.049 38.141 480.793 Nijland 75 3.237 2.686 1.872 18.996 21.594 10.718 119.770 nrzuiveringsinst.rioolgemaal Pomp 1 Pomp 2 Pomp 3 Pomp 1+2(+3) cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2009 3 3 3 3 m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr kwh kwh kwh m3 Oosterend 85 2.319 2.171 1.608 20.467 17.738 15.247 113.186 Oudega (W) 116 3.684 4.057 4.259 292 774 621 585 53.670 52.800 50.430 757.049 Parrega 27 2.475 3.188 2.291 7.043 8.095 6.710 71.478 Piaam 13 348 575 338 956 1.465 1.266 4.387 Reahus 9 1.657 1.881 2.132 2.938 3.272 2.125 10.495 Schettens 7 3.996 2.616 1.941 6.799 4.719 3.655 16.617 Schraard 7 2.246 1.987 1.283 7.203 5.641 3.585 10.709 Tjerkwerd 224 3.480 3.792 3.733 375 781 672 576 65.420 65.840 61.840 792.518 Waaksens 4 1.000 Wommels 93 3.435 3.590 3.524 234 1.263 998 714 44.316 42.540 41.724 385.892 Wons 21 1.116 972 751 0 4.242 3.954 3.539 21.055 Burgum Burgum 430 343 525 355 944 1.848 1.201 888 1.028 4.741 4.683 1.422 133.720 126.586 1.971 2.300.448 6 Earnewâld 85 605 1.691 1.669 55 1.384 141 91 10.958 10.068 8.838 106.775 Eastermar 79 2.033 1.760 1.581 8.212 7.502 6.662 130.694 Garyp 235 1.714 1.264 1.041 128 185 13.713 13.901 12.325 242.972 Gytsjerk 271 0 0 4.261 68.892 52.731 47.950 519.111 Hurdegaryp* 224 3.614 4.500 4.004 224 1.261 870 538 282 37.876 24.389 19.654 447.208 Noardburgum 115 2.283 2.015 1.399 5.044 4.620 3.935 160.885 Ryptsjerk 43 1.420 1.330 1.094 6.616 9.046 7.233 61.907 Suwâld 28 1.458 1.378 1.321 3.927 3.937 3.659 33.629 Tytsjerk* 62 843 2.100 1.738 353 1.721 0 0 436 158 45.190 7.185 5.790 120.883

7 Damwoude Broeksterwoude 63 3.043 3.348 2.390 5.773 8.313 5.016 122.244 Damwoude 407 1.107 2.605 3.508 150 3.801 2.664 806 47.433 47.163 36.252 648.172 Kollumerzwaag 180 2.537 2.433 2.202 35.238 33.998 25.850 325.613 Rinsumageest 55 2.037 1.990 1.577 9.239 9.153 6.403 81.713 Veenwouden 252 2.377 2.017 1.516 39.895 44.001 27.116 391.893 Westergeest 49 1.651 1.601 1.303 7.090 7.273 5.052 56.373 Wouterswoude 88 2.227 2.123 1.991 19.413 19.601 12.933 148.812 Zwaagwesteinde* 421 2.384 2.146 1.825 421 2.148 2.185 2.003 670 1.128 372 138.100 135.200 103.277 1.068.413

8 Dokkum Anjum 70 2.712 2.015 2.352 12.545 13.631 10.868 169.295 Burum 37 2.686 2.315 1.777 8.695 8.770 11.176 65.544 Ee 84 2.221 1.968 1.353 19.452 19.706 13.272 142.663 Engwierum 34 2.544 2.407 1.792 8.302 12.404 5.856 60.874 Hantum 23 948 954 849 8.565 10.957 8.570 31.956 Hantumhuizen 10 116 349 411 2.132 2.811 1.828 5.284 Kollum 195 3.436 4.150 3.743 420 1.490 1.298 916 150.450 139.550 101.550 924.110 Kollumerpomp 84 1.457 1.481 1.174 120 608 0 16.829 14.361 14.018 166.211 Lioessens 27 1.968 1.698 1.331 4.200 3.977 2.820 37.944 Metslawier 94 3.252 2.690 5.701 328 1.099 791 1.539 85.680 87.870 62.280 638.328 Moddergat 31 2.915 2.457 5.944 11.793 12.139 9.774 80.378 Morra 110 2.506 2.258 2.122 10.377 12.262 15.864 222.989 Munnekezijl 36 1.979 1.778 1.552 5.792 5.474 4.616 51.684 Nes 61 1.880 1.791 1.421 8.125 7.930 5.882 95.042 Niawier 22 2.649 2.222 1.940 7.075 6.834 5.029 28.740 Oosternijkerk 149 2.320 2.259 1.891 20.548 22.814 18.865 268.394 Oostmahorn 18 750 609 551 18 764 537 557 20 3.190 3.188 2.663 15.687 Oostrum 7 1.509 919 282 3.110 3.354 2.509 6.877 Oudwoude 61 2.647 1.944 1.098 2.641 3.000 3.253 84.130 Raard 18 1.095 542 539 3.673 3.371 2.565 10.723 Ternaard 95 1.944 1.649 1.431 28.933 30.415 37.039 149.804 Wierum 34 1.978 1.460 1.347 3.320 5.150 3.861 43.929 nrzuiveringsinst.rioolgemaal Pomp 1 Pomp 2 Pomp 3 Pomp 1+2(+3) cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2009 3 3 3 3 m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr kwh kwh kwh m3

9 Drachten Boelenslaan 33 2.637 2.248 1.908 13.244 10.930 8.853 77.313 De Tike 22 1.654 1.320 1.072 4.172 3.414 3.014 27.917 Dr.Compagnie 44 1.390 1.379 1.222 13.992 8.907 7.629 98.089 Houtigehage 73 2.754 2.273 1.855 11.282 9.886 8.588 153.639 Nijega 30 627 571 518 30 685 641 505 198 5.534 5.050 4.302 56.732 Opeinde 195 2.945 2.561 2.204 27.837 24.623 22.126 393.161 Oudega 77 2.240 2.147 1.550 77 2.144 1.844 1.518 14.154 12.784 11.328 188.853 Rottevalle 151 3.516 3.805 2.525 31.717 31.990 20.937 254.814

10 Franeker Baard 6 1.100 6.316 3.471 2.916 9.267 Baijum 7 1.544 3.319 1.630 1.369 9.894 Beetgum 31 2.477 6.962 8.210 6.896 84.628 Beetgumermolen 75 2.969 16.708 16.868 14.169 201.724 Berlikum 162 1.428 162 1.741 57.277 66.116 55.537 420.133 Blessum 6 1.293 1.869 1.959 1.646 4.539 Boksum 15 2.943 7.871 8.667 7.280 43.871 Deinum 57 2.342 32.339 33.561 28.191 187.876 Dongjum 29 1.941 2.434 3.054 2.565 32.061 Dronrijp 279 3.633 713 149 213.120 247.040 207.514 1.647.970 Engelum 20 1.766 2.299 3.053 2.565 39.371 Franeker 556 1.502 663 1.974 625 3.082 1.070 917 108.090 143.580 120.607 992.101 Hijlaard 15 3.035 11.453 12.257 10.296 17.489 Hitzum 10 1.420 3.554 6.516 5.473 6.938 Huins 8 226 1.242 1.409 1.184 3.163 Marssum 117 1.853 167 1.500 30.099 31.690 26.620 374.750 Menaldum 194 4.315 295 1.636 64.520 56.180 47.191 763.838 Oosterlittens 20 2.019 6.978 7.637 6.415 42.210 Peins 43 1.819 6.354 7.345 6.170 67.854 Ried 33 1.557 5.658 6.727 5.651 46.013 Ritsumazijl 3 1.011 2.367 3.217 2.702 3.051 Schingen 4 1.738 1.875 2.336 1.962 8.056 Slappeterp 5 2.296 2.428 2.750 2.310 10.345 Spannum 19 1.282 3.145 3.377 2.837 20.540 Tzum 60 1.681 14.135 16.105 13.528 97.101 Welsrijp 17 1.887 7.928 8.508 7.147 37.073 Winsum 119 2.632 30.909 31.894 26.791 240.812

11 Gorredijk Beetsterzwaag 281 1.424 1.674 281 1.626 1.260 33.496 30.928 26.176 923.716 Hemrik 29 1.838 1.670 7.249 6.523 5.071 67.288 Hoornsterzwaag 33 4.232 3.644 5.313 4.929 4.589 81.667 Jubbega 118 2.409 2.153 25.928 22.396 21.774 257.745 Langezwaag 65 1.660 1.575 11.856 11.176 10.044 81.115 Lippenhuizen 95 779 703 95 911 776 95 7.888 7.038 6.042 144.985 Luxwoude 14 1.959 1.583 9.082 7.376 7.654 20.447 Nij Beets 54 2.396 2.142 8.627 8.051 6.687 82.025 Terwispel 34 3.687 2.185 5.977 4.577 4.564 59.928 Tijnje 64 2.095 1.975 17.203 15.452 12.928 98.360 nrzuiveringsinst.rioolgemaal Pomp 1 Pomp 2 Pomp 3 Pomp 1+2(+3) cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2009 3 3 3 3 m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr kwh kwh kwh m3 12 Grou Bears 8 1.070 1.047 3.632 3.412 3.054 7.232 Bozum 15 1.847 1.712 3.587 3.328 3.686 34.239 Britswerd 11 837 593 1.061 798 733 3.118 Dearsum 9 778 658 1.137 1.285 1.387 7.605 Grou 60 6.148 6.036 395 1.390 1.344 85.350 84.100 60.800 1.132.757 Idaard 6 1.669 1.572 4.107 3.668 3.011 11.038 Jellum 9 1.826 1.637 7.110 6.360 4.948 14.184 Jirnsum 147 3.966 3.070 475 1.068 1.045 67.840 64.380 50.800 1.132.430 Jorwerd 20 1.222 1.388 5.088 5.277 4.748 27.843 Mantgum 103 2.541 2.492 23.750 20.619 22.017 211.929 Oosterwierum 50 2.654 3.071 172 1.299 1.272 31.642 32.192 23.900 400.046 Raerd 70 2.421 3.606 256 1.430 907 43.326 37.118 27.695 441.541 Reduzum 55 1.374 1.397 10.885 12.216 9.261 77.762 Sybrandabuorren 46 1.110 989 8.167 7.297 7.082 47.104 Tersoal 61 1.400 1.629 13.176 14.021 11.112 72.437 Weidum 48 1.975 1.599 22.735 21.391 15.765 67.135 Wieuwerd 24 2.114 1.968 6.907 6.516 5.025 32.256 Wytgaard 41 1.112 1.076 11.118 10.655 9.692 45.040

13 Harlingen Achlum 242 2.234 2.140 1.844 42.784 41.856 35.425 419.305 Arum 48 1.214 1.114 1.064 13.871 13.545 9.938 91.380 Firdgum 7 770 562 509 1.023 1.073 1.012 3.361 Herbayum 17 1.165 1.143 1.248 5.285 5.402 4.334 19.446 Kimswerd 30 1.800 1.676 1.232 10.468 9.993 7.837 57.764 Midlum 40 1.491 1.290 970 6.046 5.735 4.484 43.335 Oosterbierum 152 4.762 5.030 3.956 62.898 70.709 76.198 583.871 Pingjum 154 1.899 1.741 1.653 46.038 47.041 34.334 258.731 Sexbierum 68 3.181 3.450 5.197 280 3.835 3.401 2.111 129.750 139.830 101.580 883.162 Tzummarum 90 1.772 1.918 1.664 12.893 15.035 12.273 136.430 Wijnaldum 28 1.482 1.397 1.115 28 8.190 7.184 5.535 35.964 Witmarsum 118 2.007 1.903 1.546 22.906 23.614 20.062 203.062 Zurich 15 1.432 1.369 1.124 6.022 6.101 4.591 16.304

14 Haulerwijk Haule 27 1.352 1.341 1.693 3.791 3.926 4.699 42.004 Waskemeer 31 2.530 2.148 1.903 14.831 13.779 12.626 57.394

15 Heerenveen-Noord Katlijk* 167 1.143 1.091 167 1.251 991 167 475 467 19.229 18.182 16.172 341.065 Mildam 58 1.040 988 220 2.017 1.860 21.398 19.473 16.081 424.639 Oudehaske 100 1.852 1.681 19.223 17.123 15.282 152.560 Oudehorne 141 1.874 1.743 24.203 22.432 19.198 255.985 Ouwsterhaule 15 2.115 1.908 5.852 5.246 5.130 28.860 Rottum 100 1.838 1.708 43.650 41.081 40.740 220.251 St. Johannesga 86 2.558 2.361 18.094 16.542 15.139 177.260 Terband 35 3.445 3.745 11.880 9.800 8.977 86.294 Vegelinsoord 11 1.502 1.588 2.424 2.437 2.590 14.220

16 Joure Haskerhorne 21 2.412 2.237 7.030 6.470 6.515 43.430 Huisterheide 24 1.677 1.396 4.047 3.514 3.393 28.996 Idskenhuizen 28 1.992 1.833 9.101 7.791 7.266 49.972 Joure 285 4.532 5.152 745 970 964 131.280 138.449 142.880 1.643.817 Langweer 90 1.163 1.046 90 954 942 12.174 11.507 8.994 171.862 Scharsterbrug* 167 4.629 4.497 465 836 772 620 0 0 68.840 62.336 54.760 84.379 St. Nicolaasga* 157 934 730 232 2.222 2.178 232 0 0 21.790 19.663 16.328 429.800 Woudfennen 26 1.464 1.465 4.737 4.776 4.305 36.721 nrzuiveringsinst.rioolgemaal Pomp 1 Pomp 2 Pomp 3 Pomp 1+2(+3) cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2009 3 3 3 3 m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr kwh kwh kwh m3

17 Koostertille Augustinusga 144 2.118 1.839 1.493 24.855 22.074 19.652 199.849 Buitenpost 156 3.348 2.180 3.030 381 1.131 1.049 627 239.483 115.210 278.484 742.757 Drogeham 103 0 1.773 1.825 103 2.732 290 14.747 12.538 11.077 163.157 Gerkesklooster 162 4.391 5.205 6.278 151.689 107.969 58.774 805.467 Harkema 352 3.495 3.302 2.900 352 1.267 958 786 655 259.589 224.083 122.970 1.295.945 Jistrum 35 2.610 2.117 2.066 5.122 4.777 4.234 72.503 Koostertille* 176 2.275 1.536 1.195 177 1.338 1.414 1.300 251 1.334 187 44.310 42.271 36.597 413.722 Surhuisterveen 409 2.599 2.269 2.027 80.143 72.568 61.711 878.149 Surhuizum 49 2.310 1.874 1.648 22.716 19.912 18.973 88.154 Twijzel 56 2.319 2.073 1.574 13.450 13.041 10.429 95.700

Gebied Groningen Doezum 39 2.013 1.921 1.053 39 1.364 1.357 1.491 24.432 22.706 17.991 112.068 Grootegast 350 1.515 1.891 1.140 350 2.447 1.109 1.064 116.739 111.789 61.595 741.430 Kornhorn 37 1.464 1.622 1.107 37 1.543 1.002 1.337 48 11.891 11.166 10.535 104.379 Leymph 180 1.214 1.106 955 180 1.110 1.031 880 93.421 56.503 17.444 349.713 Opende 69 1.107 706 815 69 591 901 674 8.510 8.373 8.102 127.226 Pieterzijl 12 969 1.017 1.015 12 726 916 1.218 9.505 9.223 9.463 22.547 Visvliet 20 702 819 744 20 2.632 1.174 1.012 17.056 16.130 13.886 39.868

18 Leeuwarden Kleine wielen 44 2.083 1.303 980 6.251 5.437 4.700 48.941 Lekkum 54 1.285 2.055 1.842 3.687 3.738 2.504 73.588 Warga 128 1.919 1.975 1.679 35.508 32.708 27.941 244.425 Wartena 53 2.307 2.100 1.849 17.313 14.989 14.247 98.973 Wirdum 74 1.145 1.460 1.182 18.314 18.038 14.687 118.219

19 Lemmer Echten 85 2.334 2.049 2.036 22.121 19.576 20.309 174.155 Echtenerbrug 70 2.293 1.939 1.955 15.521 13.081 13.132 140.970 Lemmer 150 3.109 3.124 3.905 375 1.139 782 570 43.275 37.800 38.805 647.558 Oosterzee 50 1.311 2.078 2.571 115 1.722 1.271 1.102 28.862 24.176 23.866 223.217

20 Oosterwolde Appelscha 118 3.340 2.866 1.474 310 961 847 586 68.160 56.610 56.640 680.596 Appelscha-R 16 1.492 1.572 1.486 7.501 5.491 5.911 26.621 Donkerbroek 111 1.858 1.550 1.424 25.926 22.479 22.069 154.631 Makkinga 82 782 593 419 147 2.524 2.532 1.755 22.321 15.334 19.704 270.727

21 Schiermonnikoog Schiermonnikoog 64 263 197 133 129 213 228 154 129 4.257 3.384 3.293 22.165 20.428 15.018 216.273

22 Sloten Balk* 173 3.483 3.335 162 753 606 308 40.650 35.550 33.900 549.401 Elahuizen 39 2.174 1.990 10.565 11.056 10.476 33.318 Hommerts 36 1.836 2.007 7.078 7.580 8.059 62.686 Nijemirdum 158 1.691 1.612 14.923 13.815 13.223 227.227 Oudemirdum 121 1.648 1.515 10.654 9.989 9.511 166.781 Rijs 46 1.479 1.327 8.263 7.475 6.869 52.343 Sloten 77 1.645 1.464 7.873 7.219 6.603 99.961 Sondel 197 1.615 1.480 41.460 25.460 23.760 284.035 Woudsend 158 2.456 2.618 31.074 30.743 30.512 309.739 Wyckel* 179 3.401 3.941 377 496 332 377 566 424 425 43.770 39.540 33.510 649.118

23 Sneek Goënga 15 1.256 886 2.562 1.939 1.797 12.326 IJlst 144 2.091 1.848 138 2.582 1.704 227 26.219 21.393 20.294 425.871 IJsbrechtum 40 2.143 2.072 5.306 4.923 2.063 90.257 Offingawier 33 1.354 1.174 4.666 3.628 3.187 35.758 Oosthem 20 1.833 1.626 2.527 2.424 4.298 40.883 nrzuiveringsinst.rioolgemaal Pomp 1 Pomp 2 Pomp 3 Pomp 1+2(+3) cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 cap** 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2009 3 3 3 3 m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr m /h dr.hr dr.hr dr.hr kwh kwh kwh m3 Oppenhuizen 82 2.466 2.324 8.802 18.394 6.793 167.998 Scharnegoutum 94 3.366 3.290 21.935 18.694 16.906 206.706 Tirns 7 2.433 2.221 3.372 3.061 2.734 11.779

24 Terschelling Formerum-O 81 1.141 1.209 81 952 1.055 8.875 10.005 8.347 161.963 Formerum-W 118 933 327 118 917 1.487 10.599 15.870 25.985 207.217 Hee 35 370 378 35 316 361 3.203 3.933 3.513 43.018 Hoorn 55 1.117 1.146 55 1.094 1.238 6.418 7.070 5.975 124.131 Midsland 104 1.634 1.408 104 1.588 1.303 269 59.700 49.150 24.300 221.869 Midsland aan Zee 20 1.302 1.049 13 1.267 903 4.170 3.803 13.695 24.414 Midsland-N (Actania) 44 963 1.209 44 906 1.157 9.187 10.942 8.968 100.692 Oosterend 27 576 646 27 580 649 4.569 5.080 4.011 29.716 W. Terschelling 155 1.117 905 155 794 819 256 17.525 18.243 15.052 245.381

25 Vlieland Duinkersoord 33 667 612 33 698 711 5.103 5.285 9.639 87.138 Langepaal 22 334 443 22 346 459 2.193 3.489 5.889 26.604 Stortemelk ** 45 236 413 3.371 4.381 7.130 36.803

26 Warns Bakhuizen 121 1.466 1.257 16.218 14.107 11.251 146.870 Hemelum 30 1.439 1.069 2.496 2.013 2.092 36.000 Koudum 188 1.777 1.696 26.677 24.862 24.722 313.270 Molkwerum 21 1.268 1.025 2.713 2.262 2.766 25.639 Stavoren 78 1.337 1.225 9.637 9.080 8.253 94.590 Warns 57 1.557 1.531 5.794 5.472 5.159 81.545

27 Wolvega Boijl 71 2.559 2.402 5.749 5.745 6.321 122.772 De Blesse 176 4.267 4.942 438 920 729 69.908 58.764 57.376 913.995 Elsloo 22 3.092 2.849 3.388 3.151 2.876 38.752 Munnekeburen 10 2.216 1.977 5.227 4.629 5.118 21.051 Noordwolde 140 3.332 3.331 330 724 577 51.760 49.660 49.600 734.032 Oldeberkoop 112 1.197 1.165 18.396 24.934 17.320 151.706 Oldeholtepade 183 1.307 1.202 36.908 29.361 26.138 239.675 Scherpenzeel 62 1.708 1.463 16.024 14.910 19.211 105.168 Slijkenburg 6 0 0 1.796 1.930 1.858 0 Steggerda 115 3.651 3.841 360 768 731 20.489 21.268 20.943 683.303

28 Workum Hindeloopen 80 1.400 1.478 15.425 16.110 14.623 103.225 Workum 131 3.222 3.219 213 711 659 32.276 30.652 22.728 355.840

29 Wijnjewoude Bakkeveen 110 2.445 2.171 79.950 69.436 59.311 202.876 Friesche Palen 39 2.340 2.076 9.165 8.088 6.841 67.271 Siegerswoude 10 3.458 3.530 9.440 9.639 8.234 32.486 Ureterp 116 2.842 3.252 245 1.439 996 64.740 54.270 45.030 471.459 Wijnjewoude 75 2.168 1.838 12.978 11.341 10.047 128.367

totaal 22.554 19.161 2.159 6.652.052 6.240.306 5.238.488

**) gemeten capaciteit zonder samenloop van andere gemalen *) Voor het vaststellen van de te verpompen afvalwaterhoeveelheden nog de draaiuren van pomp 1+2 (+3) aftrekken van de draaiuren van pomp 1, pomp 2 (en pomp 3) 275 274 275 Bijlage 1c Gemalen en persleidingen in beheer en onderhoud gebracht bij gemeenten, situatie per 1-1-2009

Lengte persleiding Diameter persleiding Onderhoud en beheer Formele Object Gemeente in m in mm afgekocht tot het jaar overdrachtsdatum Opmerkingen

Vacuumgemaal Westhoek ( persgedeelte) Het Bildt n.v.t. n.v.t. 1 juli 2013 1 juli 1988 Betreft persgedeelte gemaal Vacuumgemaal Rohel (persgedeelte) Scharsterland n.v.t. n.v.t. 1 juli 2012 1 juli 1994 Betreft persgedeelte gemaal Persleiding Tjerkgaast - Sloten (incl. gemaal) Scharsterland 1.900 75 1 januari 2017 1 januari 1994 Persleiding Langelille - injecteerpunt (incl. gemaal) Weststellingwerf 2.280 110 1 januari 2016 1 januari 1993 Persleiding Nijeholtwolde - Wolvega (excl. gemaal) Weststellingwerf 1.040 90 1 januari 2016 1 januari 1994 Persleiding Jislum - Genum (incl. gemaal) Ferwerderadeel 1.340 75 1 januari 2028 eind 1998 Persleiding Genum - Reitsum (incl. gemaal) Ferwerderadeel 730 75 1 januari 2028 eind 1998 Persleiding Lichtaard - Reitsum (incl. gemaal) Ferwerderadeel 1.670 75 1 januari 2028 eind 1998 Persleiding Hogebeintum - Ferwerd (incl. gemaal) Ferwerderadeel 1.145 75 1 januari 2021 eind 1998 Persleiding Vaardaburen - Blija (incl. gemaal) Ferwerderadeel 575 75 1 januari 2013 eind 1998 Persleding - Blauwhuis (excl. gemaal) 1865 63 1 juli 2015 1 juli 2000 Betreft alleen de persleiding Persleiding Abbega--Blauwhuis (incl. gemaal) Wymbritseradiel 3845 110 1 juli 2015 1 juli 2000 Persleiding Lytse Geast - Tytsjerk (incl. gemaal) Tytsjerksteradiel 1490 90 en 110 1 juli 2021 1 juli 2000 Persleiding Kuikhornsterweg te Noardburgum (incl. gemaal) Tytsjerksteradiel 310 90 1 juli 2014 1 juli 2000 Persleiding Schuilenburgweg te Jistrum (incl. gemaal) Tytsjerksteradiel 750 90 1 juli 2014 1 juli 2000 Persleiding Foudgum-Brantgum (incl gemaal) Dongeradeel 958 75 1 januari 2035 1 januari 2005 Persleiding Lauwerzijl (incl. gemaal) Zuidhorn 4230 110 1 januari 2022 1 januari 2005 Persleidng (incl. gemaal) Nijefurd 1860 90 en 110 1 januari 2035 1 januari 2005

Totaal 25.988 Bijlage 1d Afnameverplichting per rwzi, situatie per 1-1-2010

Rwzi Geinstalleerde Afnameverplichting (m³/h) Afnameverplichting (m³/h) capaciteit gemalen (transporteren afvalwater) (zuiveren afvalwater) (m³/h) verplicht werkelijk verschil voldoet(%) verplicht hydraulisch voldoet(%) huidig

Akkrum 178 363 365 0 100,0 363 380 100,0 Ameland 577 443 457 0 100,0 443 454 100,0 St. Annaparochie 906 496 556 0 100,0 496 550 100,0 Birdaard 2097 1.251 1.327 0 100,0 1.280 1.425 100,0 Bolsward 2504 1.698 1.964 0 100,0 1.695 2.265 100,0 Burgum 2616 1.690 1.858 0 100,0 1.690 2.000 100,0 Damwoude 1764 1.385 1.345 0 100,0 1.392 1.500 100,0 Dokkum 1924 1.893 1.925 0 100,0 1.893 2.450 100,0 Drachten 672 3.821 3.500 321 91,6 3.821 4.500 100,0 Franeker 3199 2.137 1.988 148 93,1 2.165 2.500 100,0 Gaarkeuken 745 399 470 0 100,0 Gorredijk 1781 1.060 1.373 0 100,0 1.060 1.400 100,0 Grou 1856 807 870 0 100,0 807 1.140 100,0 Harlingen 574 1.576 1.707 0 100,0 2.055 2.200 100,0 Haulerwijk 60 299 260 39 87,0 299 216 72,3 Heerenveen 895 426 467 0 100,0 3.347 4.700 100,0 Joure 1802 1.156 1.210 0 100,0 1.175 1.440 100,0 Kootstertille 2245 1.736 1.752 0 100,0 1.736 1.900 100,0 Leeuwarden 435 4.340 4.340 0 100,0 5.524 8.000 100,0 Lemmer 649 471 494 0 100,0 708 1.100 100,0 Oosterwolde 584 1.353 857 496 63,3 1.375 1.275 92,8 Schiermonnikoog 129 135 129 6 95,6 160 160 100,0 Sloten 1545 783 837 0 100,0 783 970 100,0 Sneek 518 2.619 3.400 0 100,0 2.619 3.400 100,0 Terschelling 810 281 385 0 100,0 429 470 100,0 Vlieland 100 160 160 0 100,0 160 160 100,0 Warns 544 423 465 0 100,0 463 415 89,6 Wolvega 1608 1.516 1.591 0 100,0 1.543 1.750 100,0 Workum 293 253 293 0 100,0 453 470 100,0 Wijnjewoude 517 422 437 0 100,0 423 500 100,0

Totaal 34128 35.392 36.783 1.050 97,0 40.356 49.690 99,4 voldoet 24 26 voldoet niet 63 Bijlagen beheers- en bedrijfsresultatenrapport

Gegevens over zuiveren van afvalwater

Bijlage 2 Overzicht van de rwzi's in bedrijf per 31-12-2009

Inst rwzi te Type In bedrijf Ontwerpcapaciteit nr BZV-54 i.e. TZV-136 i.e. TZV-150 i.e. m3/h 1 Akkrum Carrousel 1976 12.000 18.000 16.320 380 2 Ameland Oxidatietanks, alternerende beluchting 1975 19.000 28.000 25.387 454 3 St. Annaparochie Pasveersloot 1974 10.000 18.000 16.320 550 4 Birdaard Carrousel 1979/2006 22.000 33.000 29.920 1.425 5 Bolsward Carrousel 2002 30.000 45.000 40.800 2.265 6 Burgum Carrousel 2001 45.000 73.000 66.187 2.000 7 Damwoude Carrousel 1974 30.000 46.000 41.707 1.500 8 Dokkum Carrousel 1979/2004 30.000 50.000 45.333 2.450 9 Drachten BCFS reactor 2005 60.000 100.000 90.667 4.500 10 Franeker Oxidatiebed laag belast/zandfilters 1987 60.000 60.000 54.400 2.500 11 Gorredijk Carrousel 2002 22.000 41.000 37.173 1.400 12 Grou Carrousel 2003 18.000 25.000 22.667 1.140 13 Harlingen Actief-slibinstallatie zeer laag belast 1981 78.000 129.000 116.960 2.200 14 Haulerwijk-Concent Concent 1974 11.500 20.000 18.133 216 15 Heerenveen Carrousel 2000 93.000 143.000 129.653 4.700 16 Joure Carrousel 1976 47.000 69.000 62.560 1.440 17 Kootstertille Actief-slibinstallatie zeer laag belast 1975 33.000 49.000 44.427 1.900 18 Leeuwarden Carroussel/voordenitrificatie 2001 170.000 250.000 226.667 8.000 19 Lemmer Carrousel 1978 30.000 42.000 38.080 1.100 20 Oosterwolde-nieuw Carrousel 1981 20.000 29.000 26.293 1.275 21 Schiermonnikoog Carrousel, alternerende beluchting 1994 6.500 10.000 9.067 160 22 Sloten Carrousel 1977 16.500 22.000 19.947 970 23 Sneek Carrousel 1975 42.000 73.000 66.187 3.400 24 Terschelling Oxidatietanks, alternerende beluchting 1977 19.000 30.000 27.200 470 25 Vlieland Carrousel, alternerende beluchting 1993 8.000 11.000 9.973 160 26 Warns Carrousel 1985 12.500 16.000 14.507 415 27 Wolvega Carrousel 1974 45.000 69.000 62.560 1.750 28 Workum Carrousel 1979 17.000 20.000 18.133 470 29 Wijnjewoude Carrousel 1982 10.000 16.000 14.507 500 totaal 1.017.000 1.535.000 1.391.733 49.690

Bijlage 3 Belasting rwzi 's in 2009

inst rwzi te Ontwerpcapaciteit (1/1-'08) Gemiddelde belasting Maatgevende belasting * Toevoer Neerslag nr BZV-54 TZV-150 BZV-54 TZV-150 BZV-54 TZV-150 i.e. i.e. i.e. % i.e. % i.e. % i.e. % m3/jr. mm/jr 1 Akkrum 12.000 16.320 5.757 48 7.624 47 11.166 93 11.998 74 718.633 736 2 Ameland 19.000 25.387 11.133 59 13.546 53 18.374 97 21.790 86 676.386 666 3 St. Annaparochie 10.000 16.320 12.016 120 15.491 95 18.634 186 23.589 145 1.275.320 750 4 Birdaard 22.000 29.920 18.636 85 23.354 78 32.167 146 38.267 128 2.444.598 712 5 Bolsward 30.000 40.800 34.248 114 41.761 102 50.083 167 59.220 145 4.568.126 809 6 Burgum 45.000 66.187 27.659 61 33.930 51 43.501 97 50.509 76 3.153.653 906 7 Damwoude 30.000 41.707 20.706 69 27.550 66 31.343 104 41.002 98 2.229.421 720 8 Dokkum 30.000 45.333 22.754 76 31.173 69 31.045 103 39.865 88 4.007.343 854 9 Drachten 60.000 90.667 61.811 103 77.438 85 91.781 153 114.502 126 7.555.707 760 10 Franeker 60.000 54.400 46.227 77 52.810 97 62.397 104 69.149 127 4.379.784 672 11 Gorredijk 22.000 37.173 16.724 76 22.249 60 22.710 103 29.654 80 2.252.916 826 12 Grou 18.000 22.667 14.707 82 19.553 86 21.819 121 27.682 122 1.964.863 754 13 Harlingen 78.000 116.960 29.863 38 41.836 36 39.846 51 55.003 47 3.805.392 739 14 Haulerwijk 11.500 18.133 6.256 54 6.616 36 9.749 85 8.598 47 689.979 885 15 Heerenveen 93.000 129.653 64.295 69 93.678 72 87.262 94 127.282 98 5.993.985 687 16 Joure 47.000 62.560 37.172 79 44.375 71 50.006 106 56.102 90 2.704.056 751 17 Kootstertille 33.000 44.427 28.911 88 35.256 79 38.177 116 47.865 108 3.374.538 831 18 Leeuwarden 170.000 226.667 135.773 80 166.073 73 183.798 108 219.139 97 13.519.691 541 19 Lemmer 30.000 38.080 18.613 62 21.687 57 44.853 150 50.494 133 1.265.471 636 20 Oosterwolde 20.000 26.293 37.767 189 45.079 171 55.117 276 64.013 243 2.251.743 955 21 Schiermonnikoog 6.500 9.067 2.725 42 3.212 35 4.195 65 4.993 55 264.765 796 22 Sloten 16.500 19.947 14.166 86 17.143 86 20.481 124 23.752 119 1.340.300 884 23 Sneek 42.000 66.187 38.496 92 52.455 79 51.002 121 71.379 108 5.414.633 1.031 24 Terschelling 19.000 27.200 10.733 56 12.868 47 16.825 89 19.758 73 780.933 748 25 Vlieland 8.000 9.973 2.768 35 3.550 36 4.535 57 5.759 58 209.187 660 26 Warns 12.500 14.507 7.891 63 9.888 68 11.684 93 14.700 101 710.744 740 27 Wolvega 45.000 62.560 24.355 54 29.562 47 39.357 87 44.274 71 2.408.234 765 28 Workum 17.000 18.133 6.658 39 9.911 55 9.683 57 13.224 73 1.415.050 774 29 Wijnjewoude 10.000 14.507 7.782 78 9.158 63 10.579 106 12.037 83 872.516 878 totaal 1.017.000 1.391.733 766.601 75 968.826 70 1.112.171 109 1.365.600 98 82.247.967 807

* Maatgevende belasting: de statistische berekening van de gemiddelde belasting plus de standaarddeviatie

Totaal belastingen rwzi's 2000 - 2009

Ontwerpcapaciteit Gemiddelde belasting Maatgevende belasting * Toevoer Neerslag Jaar BZV TZV-150 BZV TZV-150 BZV TZV-150 i.e. i.e. i.e. % i.e. % i.e. % i.e. % m3/jr. mm/jr

2000 993.400 1.307.413 662.182 67 951.479 73 956.791 96 1.316.776 101 87.771.171 967 2001 1.077.000 1.426.187 677.842 63 935.837 66 989.314 92 1.316.719 92 94.377.513 1.033 2002 1.064.000 1.411.680 761.387 72 956.695 68 1.140.693 107 1.368.263 97 90.803.998 970 2003 1.064.000 1.411.680 765.159 72 943.863 67 1.128.845 106 1.358.300 96 73.975.869 697 2004 1.034.000 1.418.027 731.532 71 943.845 67 1.074.312 104 1.324.977 93 93.145.828 981 2005 1.019.000 1.395.360 761.825 75 942.823 68 1.094.395 107 1.325.897 95 81.589.918 815 2006 1.031.000 1.412.587 751.048 73 954.701 68 1.085.459 105 1.315.776 93 80.960.474 788 2007 1.031.000 1.412.587 724.647 70 950.226 67 1.049.987 102 1.317.476 93 97.196.644 1.016 2008 1.017.000 1.391.733 713.124 70 927.443 67 999.211 98 1.251.175 90 93.428.968 948 2009 1.017.000 1.391.733 766.601 75 968.826 70 1.112.171 109 1.365.600 98 82.247.967 807 Bijlage 4a Gemiddelde in- en effluentconcentraties en rendementen per rwzi 2009

Influent Effluent Verwijderingsrendementen - - Nr rwzi te type CZV BZV Kj.N NH 4-N PO 4-P Cl CZV BZV Kj.N NH 4-N NO 2-N NO 3-N Tot-N PO 4-P Cl zw.st CZV BZV Kj.N Tot-N PO 4-P

mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l % % % % % 1 Akkrum AS ZLB 518 198 46,5 32,2 8,0 63 42 2,3 3,2 1,8 0,1 3,4 6,8 1,0 61 4,2 92 99 93 85 88 2 Ameland AS ZLB 563 243 56,6 43,4 8,5 134 33 2,0 2,8 1,5 0,1 1,4 4,3 1,3 139 3,3 94 99 95 93 84 3 St. Annaparochie AS ZLB 391 152 33,3 22,5 6,1 114 37 4,7 5,5 4,0 0,1 2,2 7,7 2,4 115 8,6 91 97 84 77 61 4 Birdaard AS ZLB 314 129 29,9 21,6 5,4 84 34 3,7 4,4 3,2 0,1 1,2 5,7 1,7 89 6,7 89 97 85 81 69 5 Bolsward AS ZLB 387 158 32,3 23,9 5,7 103 42 2,6 3,1 1,9 0,1 1,2 4,4 1,3 102 3,3 89 98 90 86 77 6 Burgum AS ZLB 411 183 46,5 36,3 6,9 125 37 2,2 4,1 3,2 0,1 0,9 5,1 1,1 133 4,2 91 99 91 89 84 7 Damwoude AS ZLB 428 170 43,6 29,1 7,8 99 35 3,0 3,2 1,9 0,2 1,7 5,1 1,3 88 5,1 92 98 93 88 84 8 Dokkum AS ZLB 334 130 35,3 26,8 5,6 308 34 1,8 3,8 2,7 0,0 0,8 4,7 0,9 240 2,4 90 99 89 87 84 9 Drachten AS ZLB 399 159 33,7 23,8 4,9 59 43 4,2 3,7 1,9 0,3 3,1 7,1 0,7 64 8,2 89 97 89 79 85 10 Franeker OX/ZF LB 512 223 42,9 27,8 11,1 346 64 9,8 5,3 2,6 0,9 4,4 10,6 1,5 398 21,4 87 96 88 75 86 11 Gorredijk AS ZLB 378 150 38,7 28,5 6,0 60 43 4,2 4,1 3,5 0,1 3,3 7,5 1,0 67 10,6 89 97 89 81 83 12 Grou AS ZLB 444 167 37,6 26,3 6,4 167 45 2,1 3,4 1,7 0,1 1,2 4,7 0,9 155 3,7 90 99 91 88 86 13 Harlingen AS ZLB 510 188 48,9 31,8 11,2 853 44 1,3 2,2 0,8 0,1 2,2 4,5 1,5 857 2,2 91 99 96 91 86 14 Haulerwijk AS ZLB 446 206 35,0 24,0 5,7 139 41 5,0 4,8 2,7 0,1 1,8 6,7 1,1 147 15,3 91 98 86 81 80 15 Heerenveen AS ZLB 519 192 56,5 44,9 6,3 225 68 2,6 4,9 2,1 0,1 4,0 9,0 0,7 255 5,4 87 99 91 84 89 16 Joure AS ZLB 569 236 47,0 29,9 6,3 138 73 3,1 4,1 0,8 0,1 0,9 5,0 0,7 158 3,7 87 99 91 89 89 17 Kootstertille AS LB 409 174 39,4 28,7 6,3 237 37 3,3 2,6 0,7 0,1 7,2 9,9 2,0 258 6,7 91 98 93 75 68 18 Leeuwarden AS ZLB 488 201 42,7 27,5 8,2 209 38 2,6 2,5 1,0 0,1 1,0 3,5 0,8 192 5,7 92 99 94 92 90 19 Lemmer AS ZLB 545 250 57,6 38,4 8,6 77 47 2,9 3,2 1,5 0,1 4,3 7,7 1,4 83 4,2 91 99 94 87 83 20 Oosterwolde AS ZLB 851 333 55,2 29,7 11,9 70 34 3,1 4,3 2,6 0,5 5,4 10,1 0,6 59 5,7 96 99 92 82 95 21 Schiermonnikoog AS ZLB 511 229 51,9 38,5 8,9 117 31 1,8 2,1 0,6 0,1 1,9 4,0 0,6 112 3,3 94 99 96 92 93 22 Sloten AS ZLB 580 250 56,9 42,3 9,2 89 41 3,2 4,3 2,7 0,2 4,4 8,8 0,9 81 5,9 93 99 93 85 91 23 Sneek AS ZLB 364 137 33,5 24,8 5,1 91 43 2,5 2,6 1,2 0,1 1,8 4,5 0,9 90 4,7 88 98 92 86 83 24 Terschelling AS ZLB 626 266 56,7 43,8 8,8 140 40 2,5 2,9 1,2 0,2 5,1 8,2 1,2 140 4,0 94 99 95 86 87 25 Vlieland AS ZLB 643 266 66,8 51,6 10,4 154 31 2,3 2,9 1,4 0,0 1,7 4,6 1,0 164 6,3 95 99 96 93 90 26 Warns AS ZLB 504 210 49,2 38,3 7,6 69 45 4,0 6,1 4,6 0,1 3,5 9,8 1,6 74 7,6 91 98 88 80 79 27 Wolvega AS ZLB 450 188 40,4 28,5 6,9 74 35 2,4 3,2 1,8 0,1 2,4 5,7 1,0 70 4,6 92 99 92 86 85 28 Workum AS ZLB 229 81 23,6 16,5 4,6 347 26 1,6 2,0 0,8 0,1 3,0 5,0 1,0 364 2,3 89 98 92 79 79 29 Wijnjewoude AS ZLB 443 202 47,3 36,5 7,3 56 55 7,3 7,1 4,4 0,4 2,0 9,5 3,2 64 24,4 88 96 85 80 56 gemiddeld 456 184 41,9 29,4 7,1 184 44 3,2 3,6 1,9 0,2 2,5 6,2 1,1 186 6,4 90,4 98,2 91,5 85,2 84,7

AS = aktief slib, ZLB = zeer laag belast, OX/ZF = oxidatiebed/zandfilter Bijlage 4b Gemiddelde in- en effluentvrachten per rwzi 2009

Influent Effluent - - Nr rwzi te debiet pH CZV BZV TZV Kj.N NH 4-N PO 4-P Cl debiet pH CZV BZV TZV Kj.N NH 4-N NO 2-N NO 3-N Tot-N PO 4-P Cl Zw.stof

3 3 m /etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm m /etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm 1 Akkrum AS ZLB 1.567 7,7 811 311 1.144 72,8 50,5 12,6 98 1.567 7,7 65 4 88 5,0 2,8 0,2 5,4 10,6 1,5 96 6,5 2 Ameland AS ZLB 2.472 7,6 1.393 601 2.032 139,8 107,3 21,0 331 2.472 7,6 82 5 114 6,9 3,6 0,2 3,5 10,6 3,3 343 8,2 3 St. Annaparochie AS ZLB 4.281 7,5 1.673 649 2.324 142,4 96,2 25,9 488 4.281 7,7 157 20 264 23,4 17,3 0,4 9,4 33,1 10,1 494 36,6 4 Burdaard AS ZLB 7.783 7,6 2.440 1.006 3.503 232,5 167,7 41,9 654 7.783 7,7 266 28 424 34,5 24,6 0,6 9,0 44,0 12,9 694 52,3 5 Bolsward AS ZLB 11.711 7,7 4.535 1.849 6.264 378,3 279,6 66,4 1.206 11.711 7,8 492 30 660 36,8 22,2 1,6 13,6 51,9 15,2 1.197 38,5 6 Burgum AS ZLB 8.158 7,5 3.354 1.494 5.090 379,7 296,2 56,0 1.016 8.158 7,5 302 18 455 33,6 25,8 0,5 7,7 41,7 9,2 1.088 34,0 7 Damwoude AS ZLB 6.587 7,4 2.820 1.118 4.133 287,2 191,6 51,2 650 6.587 7,4 233 20 329 21,1 12,4 1,0 11,3 33,4 8,4 579 33,8 8 Dokkum AS ZLB 9.434 7,6 3.153 1.229 4.676 333,3 253,0 52,9 2.910 9.434 7,6 316 17 479 35,8 25,8 0,4 7,8 44,1 8,5 2.266 23,0 9 Drachten AS ZLB 21.013 7,3 8.378 3.338 11.616 708,4 499,8 103,4 1.236 21.013 7,3 893 89 1.245 77,2 40,2 6,5 64,6 148,3 15,1 1.350 173,4 10 Franeker OX/ZF LB 11.196 7,5 5.727 2.496 7.921 480,1 311,5 124,2 3.873 11.196 8,0 719 109 988 58,9 29,2 10,5 49,1 118,6 17,0 4.454 239,8 11 Gorredijk AS ZLB 6.012 7,5 2.273 903 3.337 232,8 171,4 36,3 361 6.012 7,4 260 25 374 24,9 20,9 0,5 19,6 45,0 6,2 402 63,6 12 Grou AS ZLB 4.765 7,4 2.113 794 2.933 179,3 125,5 30,6 797 4.765 7,6 214 10 289 16,3 8,3 0,3 5,6 22,2 4,4 741 17,5 13 Harlingen AS ZLB 8.559 7,7 4.363 1.613 6.275 418,5 272,4 96,0 7.301 8.559 7,8 376 11 463 19,0 6,6 1,0 18,9 38,9 13,0 7.336 18,6 14 Haulerwijk AS ZLB 1.637 7,3 730 338 992 57,3 39,4 9,4 227 1.637 7,5 66 8 102 7,8 4,4 0,1 3,0 11,0 1,9 240 25,0 15 Heerenveen AS ZLB 18.078 7,3 9.383 3.472 14.052 1.021,5 811,8 114,4 4.071 18.078 7,4 1.221 47 1.623 88,1 37,6 1,6 72,7 162,4 12,7 4.605 98,1 16 Joure AS ZLB 8.498 7,6 4.833 2.007 6.656 399,0 253,7 53,4 1.171 8.498 8,0 619 27 777 34,5 6,6 0,5 7,5 42,5 5,8 1.342 31,8 17 Kootstertille AS LB 8.982 7,9 3.673 1.561 5.288 353,5 258,0 57,0 2.132 8.982 8,0 333 30 439 23,2 6,6 0,6 64,7 88,5 18,4 2.317 60,0 18 Leeuwarden AS ZLB 36.468 8,0 17.789 7.332 24.911 1.558,4 1.003,8 300,7 7.612 36.468 8,0 1.370 95 1.784 90,8 37,5 2,4 34,9 128,1 30,1 6.995 206,5 19 Lemmer AS ZLB 4.026 7,6 2.194 1.005 3.253 231,7 154,7 34,5 310 4.026 7,7 188 12 247 13,0 6,0 0,6 17,5 31,1 5,7 333 16,9 20 Oosterwolde AS ZLB 6.129 7,1 5.215 2.039 6.762 338,5 182,3 72,8 430 6.129 7,6 211 19 330 26,1 15,9 2,8 32,9 61,9 3,6 358 34,6 21 Schiermonnikoog AS ZLB 644 7,6 329 147 482 33,4 24,8 5,7 76 644 7,8 20 1 26 1,3 0,4 0,0 1,2 2,6 0,4 72 2,2 22 Sloten AS ZLB 3.060 7,5 1.775 765 2.572 174,2 129,5 28,1 273 3.060 7,3 124 10 184 13,0 8,2 0,5 13,5 27,0 2,6 246 18,2 23 Sneek AS ZLB 15.218 7,6 5.537 2.079 7.868 510,2 377,7 77,7 1.386 15.218 7,7 661 38 843 39,8 17,7 1,5 27,9 69,2 13,6 1.362 71,5 24 Terschelling AS ZLB 2.181 7,6 1.365 580 1.930 123,6 95,5 19,1 306 2.181 7,7 86 5 116 6,4 2,7 0,4 11,0 17,9 2,6 306 8,7 25 Vlieland AS ZLB 562 7,4 361 149 533 37,5 29,0 5,9 86 562 7,6 17 1 25 1,6 0,8 0,0 1,0 2,6 0,6 92 3,5 26 Warns AS ZLB 2.034 7,7 1.026 426 1.483 100,1 78,0 15,5 140 2.034 7,6 91 8 148 12,5 9,3 0,3 7,0 19,8 3,2 150 15,5 27 Wolvega AS ZLB 6.985 7,5 3.145 1.315 4.434 282,1 199,0 48,5 517 6.985 7,3 243 17 344 22,2 12,9 0,7 16,6 39,5 7,2 485 32,1 28 Workum AS ZLB 4.420 8,1 1.011 360 1.487 104,2 72,9 20,5 1.532 4.420 8,2 115 7 155 8,6 3,7 0,4 13,2 22,2 4,4 1.608 10,1 29 Wijnjewoude AS ZLB 2.083 7,5 924 420 1.374 98,5 76,1 15,1 118 2.083 7,3 114 15 182 14,9 9,2 0,8 4,1 19,8 6,7 134 50,8 Totaal 224.543 102.325 41.396 145.324 9.409 6.609 1.597 41.306 224.543 9.856 727 13.499 797 419,2 37,1 554,2 1.388,5 244,2 41.686 1.431 Bijlage 4c Gemiddelde in- en effluentconcentraties en rendementen 2000-2009

Influent Effluent Verwijderingsrendementen - - - Jaar CZV BZV Kj.N NH 4-N PO 4-P Cl CZV BZV Kj-N NH 4-N NO 2-N NO 3-N Ntot-N PO 4-P Cl zw.st. CZV BZV Kj.N Tot-N PO 4-P Cl

mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l % % % % % % 2000 410 145 38,5 23,1 6,7 192 52 4,6 4,7 3,1 0,2 4,5 9,4 1,3 187 12,6 87,0 96,7 87,2 75,0 79,8 3 2001 392 145 37,1 21,5 6,5 212 48 4,5 4,3 2,3 0,2 4,9 9,3 1,3 204 10,7 87,6 97,0 87,9 75,2 79,1 4 2002 404 165 37,1 22,3 6,7 167 44 4,4 3,9 2,1 0,2 4,2 8,3 1,2 174 9,7 89,1 97,3 89,4 77,7 81,9 -4 2003 497 206 46,1 27,6 8,2 204 47 4,9 4,6 2,6 0,2 4,2 9,0 1,3 212 10,3 90,5 97,6 90,0 80,4 84,2 -4 2004 382 152 35,6 23,7 6,2 190 43 4,4 3,7 1,9 0,1 3,6 7,3 1,0 172 10,1 88,7 97,1 89,7 79,4 83,1 10 2005 464 193 43,6 28,9 7,5 191 45 4,4 3,8 1,9 0,1 2,8 6,7 1,1 183 9,2 90,3 97,7 91,3 84,7 85,1 4 2006 450 183 42,8 30,0 7,2 198 45 3,5 3,8 1,9 0,1 2,9 6,8 1,1 191 8,8 90,0 98,1 91,2 84,0 84,2 0 2007 350 138 33,1 23,5 5,6 146 42 3,2 3,2 1,5 0,1 2,6 5,9 1,1 147 9,8 88,0 97,7 90,5 82,2 80,5 -1 2008 387 154 36,8 25,4 6,3 169 41 2,8 3,2 1,6 0,1 3,1 6,3 1,0 168 7,3 89,4 98,2 91,4 82,8 84,5 1 2009 456 184 41,9 29,4 7,1 184 44 3,2 3,6 1,9 0,2 2,5 6,2 1,1 186 6,4 90,4 98,2 91,5 85,2 84,7 -1

Gemiddelde in- en effluentvrachten 2000-2009

Influent Effluent - - Jaar debiet pH CZV BZV TZV Kj.N NH 4-N PO 4-P Cl debiet pH CZV BZV TZV Kj.N NH 4-N NO 2-N NO 3-N Tot-N PO 4-P Cl zw.st.

m3/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm m3/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm kg/etm 2000 248.458 - 100.556 35.735 143.097 9.309 5.613 1.628 41.976 248.458 - 13.064 1.169 18.488 1.187 769 50 1.089 2.326 329 41.041 3.241 2001 255.561 - 98.168 36.588 140.306 9.221 5.387 1.653 48.415 255.561 - 12.129 1.107 17.190 1.114 581 43 1.132 2.289 346 45.639 2.619 2002 249.974 - 101.097 41.115 143.505 9.280 5.581 1.675 41.800 249.974 - 11.069 1.105 15.574 986 525 40 1.041 2.066 303 43.373 2.434 2003 200.173 - 99.442 41.318 141.579 9.220 5.527 1.645 40.836 200.173 - 9.465 979 13.696 926 524 35 844 1.804 259 42.404 2.054 2004 259.966 - 99.302 39.507 141.596 9.263 6.163 1.615 49.483 259.966 - 11.172 1.152 15.518 951 506 33 923 1.908 272 44.700 2.616 2005 213.501 - 98.964 41.177 141.531 9.315 6.167 1.594 40.750 213.501 - 9.580 938 13.289 812 405 26 590 1.428 237 39.110 1.962 2006 221.803 - 99.860 40.557 143.205 9.485 6.657 1.598 43.871 221.803 - 10.015 770 13.846 838 421 29 652 1.519 252 42.332 1.951 2007 284.512 - 99.650 39.192 142.739 9.429 6.679 1.606 41.449 284.512 - 11.962 906 16.066 898 419 35 747 1.680 314 41.802 2.786 2008 250.714 - 96.954 38.509 139.116 9.226 6.377 1.592 42.379 250.714 - 10.276 703 13.901 793 394 29 769 1.591 247 42.094 1.833 2009 224.543 - 102.325 41.396 145.324 9.409 6.609 1.597 41.306 224.543 - 9.856 727 13.499 797 419 37 554 1.389 244 41.686 1.431

6E+05 Bijlage 5a 'Toetsing effluent aan de Wvo-vergunning Stand van zaken tot 19-1-2010 Vergunningsvoorwaarden Toetsing/aantal overschrijdingen CZV BZV N-tot P-tot zwevende stof CZV BZV N-tot P-totzwev. stof huidige verg. toetsing toetsing Vergunning mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l Totaal 2008 2009 Nr rwzi Lozingspunt per norm max. norm max. norm max. norm max. norm max. norm max. norm max. norm max. norm max. norm max. norm max. 6 6 5 2 6 1 Akkrum # Polsloot 20-jan-98 125 250 20 40 20 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 2 Ameland # Waddenzee 01-jul-02 125 250 20 40 15 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 3 St. Annaparochie Koude Vaart 29-jun-98 125 250 20 40 15 5 30 75 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 + + 6 6 5 2 6 4 Birdaard Dokkumer Ee 22-apr-2005 )*125 250 20 40 10 3 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 5 Bolsward # Harlingervaart 26-jan-01 125 250 20 40 10 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 6 Burgum # Prinses Margrietkanaal 11-mei-99 125 250 20 40 10 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 7 Damwoude Zwemmer 18-feb-00 125 250 10 20 15 4 30 75 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 + + 6 6 5 2 6 8 Dokkum Dokkumer Grootdiep 01-jul-02 125 250 20 40 10 4 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 7 7 5 2 7 9 Drachten # Opeinder Kanaal 18-mrt-03 125 250 20 40 10 1 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - + 7 7 5 2 7 10 Franeker # Van Harinxmakanaal 13-mrt-2006)**125 250 20 40 10 2 30 75 0 0 2 0 0 0 1 0 3 0 - + 6 6 5 2 6 11 Gorredijk # Nieuwe Vaart 15-jan-01 125 250 20 40 20 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 12 Grou # Kromme Grouw 07-dec-01 125 250 20 40 15 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 7 7 5 2 7 13 Harlingen # Van Harinxmakanaal 18-feb-00 125 250 10 20 15 4 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 14 Haulerwijk Haulerwijkstervaart 20-jun-97 125 250 20 40 40 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 7 7 5 2 7 15 Heerenveen # Nieuwe Heerenveense Kanaal 03-dec-97 125 250 20 40 10 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 16 Joure # Oudeweg 01-mei-97 125 250 20 40 10 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 17 Kootstertille Prinses Margrietkanaal 18-feb-00 125 250 10 20 15 4,5 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 8 8 5 2 8 18 Leeuwarden # Greuns 19-nov-97 125 250 20 40 10 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 19 Lemmer # Groote Brekken 18-feb-00 125 250 10 20 15 4 15 37,5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 20 Oosterwolde Opsterlandse Compagnonsvaart 13-dec-05 125 250 20 40 15 4 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 21 Schiermonnikoog # Waddenzee 14-jan-04 125 250 20 40 15 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 22 Sloten # Slotergat 24-jun-96 125 250 10 20 20 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 23 Sneek # Geeuw 25-feb-00 125 250 20 40 10 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 24 Terschelling # Waddenzee 14-jan-04 125 250 20 40 15 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 25 Vlieland # Waddenzee 14-jan-04 125 250 20 40 15 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 26 Warns # Warnser Vaart 17-nov-99 125 250 20 40 25 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 27 Wolvega # Schipsloot 27-jan-00 125 250 20 40 10 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 28 Workum # Horsea 09-okt-96 125 250 10 20 20 2 30 75 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + + 6 6 5 2 6 29 Wijnjewoude # Opsterlandse Compagnonsvaart 18-feb-00 125 250 20 40 15 4 30 75 1 0 1 0 0 1 1 1 4 1 + - + voldoet aan de gemiddelde eis, - voldoet niet aan de gemiddelde eis, 0,1 etc. geeft het aantal keren aan dat de maximium eis is overschreden. Aantal - 2 1

- Kj-N eisen gelden bij temperaturen > 10°C van het ontvangend opppervlaktewater. Voor rwzi Drachten geldt deze voorwaarde echter niet. - De effluentkwaliteiten zijn getoetst volgens de eisen gesteld in de Wvo. Welke wijze van toetsing in de Wvo is vereist is middels de getallen 1,2,...8 weergegeven. Verklaring bij genoemde nummers is als volgt: 2 Rekenkundig gemiddelde van 10 opeenvolgende proportionele etmaalmonsters. 3 Voortschrijdend rekenkundig gemiddelde van 6 opeenvolgende proportionele etmaal monsters. 5 Jaargemiddelde 6 Norm maximaal 3x jaar overschrijden 7 Norm maximaal 5x jaar overschrijden 8 Norm maximaal 6x jaar overschrijden )* nieuwe effluenteisen van nieuwe verg. dd 22-4-2005 na verbouw van kracht, = eind 2006. )** Tijdelijke gedoogbeschikking # Defosfaterende rwzi's Bijlage 5b Wet milieubeheer-vergunning per rwzi

Recentste datum vergunning niet gemeente Verloopdatum Opmerkingen Wet milieubeheer bevoegd gezag, maar: Nr RWZI 1 Akkrum 26 juni 2008 2 Ameland 24 april 2008 3St. Annaparochie 27 mei 2008 4 Birdaard 14 april 2008 5 Bolsward 8-12-1999 (+ melding 17-4-2000) 6 Burgum 13 oktober 2009 provincie deels tot okt 2019 7 Damwoude 19 augustus 2008 8 Dokkum 28 april 2008 9 Drachten 10 december 2009 nog beroep mogelijk tot 21-1-2010 10 Franeker 19 mei 2009 provincie deels tot mei 2019 11 Gorredijk 7 april 1999/ 16 jan. 2001 resp. revisie en veranderingsverg. 12 Grou 26 juni 2008 13 Harlingen 5 juni 2008 14 Haulerwijk 30-jun-97 15 Heerenveen 29 jan 2008 provincie deels tot jan 2018 16 Joure 1-nov-96 17 Kootstertille 13-mrt-96 18 Leeuwarden 10-dec-07 provincie deels tot dec 2017 19 Lemmer 17-jan-95 20 Oosterwolde 18-4-1996 / 16 jan 2006 resp. revisie en veranderingsverg. 21Schiermonnikoog 16-dec-2008 22 Sloten 7-juli-2009 23 Sneek 30-3-1999 (+ meldingaanvr dd 9-10-08) revisie Wm-verg per nov '09 gestart 24 Terschelling 20 mei 2008 25 Vlieland 5 sept 2008 26 Warns 21-dec-99 27 Wolvega 28 febr 2000 28 Workum 16-okt-96 revisie, per aug '06 bij gem in procedure 29 Wijnjewoude 3-nov-2006

Stand van zaken tot 30-12-2009 Bijlage 6: Totaaloverzicht afvoer KGA 2009

Afvalstroom Stofcode Soort chemisch afval eenheid Akkrum Ameland Annaparochie St. Birdaard Burgum-Sumar Bolsward Damwoude Dokkum Drachten Franeker Gorredijk Grou Harlingen Haulerwijk Heerenveen Joure Kootstertille Leeuwarden Lemmer Oosterwolde Schiermonnikoog Sloten Sneek Terschelling Vlieland Warns Wolvega Workum Wijnjewoude Filterpers Totaal2009 Afgewerkte olie (niet verontreinigd) ltr 52 33 20 266 176 20 600 33 142 514 99 187 19 60 1219 3439 Afgewerkte olie (wel veronreinigd) kg Oliehoudend afval (poetsdoeken/papier, gridkorrels, lege vetpatronen) kg 3 3 7 9 8 104 56 1 17 16 137 49 65 159 634 Oliefilters kg Smeervet (patronen, residu) kg Stalen cans/vaten, verontreinigd met smeervet, olie kg 1 75 25 44 5 18 15 45 26 6 27 287 Kunststof cans/vaten, verontreinigd met smeervet, olie kg Spuitbussen met schadelijke drijfgassen (PUR, verf, kruipolie etc.) kg11 1 54 4 3 11154 8 57 Lijm-, kit-, harsafval (alleen tuitje, lege koker is gewoon afval) kg 12 12 Batterijen kg 1 7 8 3 13 8 8 71 119 KGA uit kantoor (toner, tippex, inkt, kg kwikthermometers mits apart verpakt, dragerbuisjes, etc.) 2 45 15 62 Thinner/verfverdunner/terpentijn (oplosmiddelen) kg Verfafval met blik kg 4 15 5 46 59 129 Kwasten, rollers en doeken met verf kg Koelvloeistof (antivries) kg TL-buizen (heel en liefst in originele verpakking) st. 1 4 3 8 1 2 24 36 79 Olie-water mengsel kg Kwikafval / Vloeibaar kg 142 kg 63 37 24 292 189 28 828 58 268 534 135 241 267 45 57 131 1543 4881 st. 1 4 3 8 1 2 24 36 79

Financieel beheer KGA Totaal KGA Jaar euro 5020,= 2009 euro 2426,= 2008 euro 4679,= 2007 euro 2,818,= 2006 Afgewerkte olie Overige KGA euro 234,= euro 4.923,= 2005 euro 321,= euro 4.954,= 2004 Bijlage 7 Elektriciteitsverbruik, gasverbruik en productie 2009

tzv150 tzv 150 rwzi Verbruik aan kWh Aardgas Drinkwater Biogas E-energie Specifiek energieverbruik zuiveren afvalwater Totaal Beluchting verbruik verbruik Productie Voor motor Voor warmte Fakkel/Spui productie inkoop levering Totaal Beluchting m3 m3 m3 m3 m3 m3 kWh kWh kWh kWh/v.e. verwijderd kWh/v.e. verwijderd 1Akkrum 261.750 179.484 1.324 22 261.750 37,2 25,5 2Ameland 415.435 260.154 930 245 415.435 32,5 20,3 3St. Annaparochie 285.084 259.320 524 54 285.084 20,8 18,9 4Birdaard 728.091 511.606 2.386 43 728.091 35,5 24,9 5Bolsward 1.071.361 775.796 3.631 106 1.071.361 28,7 20,8 6 Burgum 1 1.108.457 735.758 5.467 578 135.534 0 73.713 61.821 0 1.108.457 0 35,9 23,8 7Damwoude 931.700 676.640 2.723 541 931.700 36,7 26,7 8Dokkum 1.025.382 727.144 4.348 101 1.025.382 36,6 26,0 9 Drachten 2 2.165.669 767.508 38.669 759 379.021 298.303 25.112 55.606 566.471 1.599.198 0 31,3 11,1 10 Franeker 3 1.284.019 0 10.508 284 193.643 164.312 25.137 4.194 264.823 1.019.196 0 27,8 0,0 11Gorredijk 890.154 553.829 2.167 30 890.154 45,1 28,0 12Grouw 432.068 319.233 1.120 26 432.068 24,5 18,1 13Harlingen 1.390.477 709.940 3.889 97 1.390.477 35,9 18,3 14Haulerwijk 287.550 209.090 1.022 44 287.550 48,5 35,2 15Heerenveen 2.511.154 1.992.796 2.724 75 2.511.154 30,3 24,1 16Joure * 1.082.706 952.176 1.991 83 1.082.706 27,6 24,3 17Kootstertille 1.279.627 713.431 2.017 233 1.279.627 39,6 22,1 18Leeuwarden 4.990.864 3.101.465 16.956 2.411 982.434 958.321 320 23.793 2.007.445 2.983.419 0 32,4 20,1 19Lemmer 504.400 417.990 2.643 44 504.400 25,2 20,9 20Oosterwolde 1.128.480 915.329 3.041 375 1.128.480 26,3 21,3 21Schiermonnikoog 243.816 119.832 1.012 102 243.816 80,3 39,5 22Sloten * 574.560 446.890 1.621 822 574.560 36,1 28,1 23Sneek 1.477.347 856.167 5.667 79 1.477.347 31,5 18,3 24Terschelling 478.440 328.020 2.292 40 478.440 39,6 27,1 25Vlieland 190.600 107.175 1.429 25 190.600 56,3 31,7 26Warns * 235.280 211.158 1.801 20 235.280 26,4 23,7 27Wolvega 1.138.235 935.170 5.885 925 1.138.235 41,7 34,3 28Workum 321.117 288.408 1.081 20 321.117 36,2 32,5 29Wijnjewoude 344.640 304.352 2.075 29 344.640 43,4 38,3 totaal 28.778.463 18.375.861 130.943 8.213 1.690.632 1.420.936 124.282 145.414 2.838.739 25.939.724 0 32,7 20,9

* Liters propaangas in plaats van aardgas 29,5

Totalen Verbruik aan kWh Aardgas Drinkwater Biogas E-energie Specifiek energieverbruik Totaal Beluchting verbruik verbruik Productie Voor motor Voor warmte Spui productie % van Inkoop Totaal Beluchting 3 JAAR m3 m m3 m3 m3 m3 kWh totaal kWh kWh/v.e. verw. kWh/v.e. verw. 2000 25.893.895 18.498.504 101.280 1.915.090 1.495.536 145.945 273.609 2.589.150 10,0 23.996.856 31,2 22,3 2001 29.054.667 19.636.200 110.733 2.032.134 1.706.624 16.549 308.561 2.898.417 10,0 26.651.121 35,4 23,2 2002 28.887.190 19.585.825 132.804 9.424 1.811.490 1.464.247 96.350 250.893 2.464.178 8,5 26.426.692 33,9 22,7 2003 28.792.909 19.620.756 126.895 12.373 1.870.276 1.525.382 90.498 254.396 2.686.030 9,3 26.113.884 33,8 23,2 2004 29.233.871 18.947.988 121.216 13.160 1.595.644 1.374.998 86.852 133.794 2.540.611 8,7 26.694.775 34,7 22,5 2005 28.787.577 18.826.262 140.676 9.301 1.366.929 1.157.652 109.864 99.413 2.129.866 7,4 26.659.351 33,7 22,0 2006 29.581.209 19.918.469 146.243 9.546 1.399.099 1.113.432 150.830 134.837 2.082.158 7,0 27.509.217 34,3 23,1 2007 29.143.986 18.993.262 115.464 7.756 1.693.852 1.418.560 106.427 168.865 2.681.635 9,2 26.464.920 34,5 22,5 2008 28.687.069 18.583.707 144.799 8.851 1.834.151 1.567.135 96.521 170.495 3.015.288 10,5 25.681.579 34,4 22,3 2009 28.778.463 18.375.861 130.943 8.213 1.690.632 1.420.936 124.282 145.414 2.838.739 9,9 25.939.724 32,7 20,9 Bijlage 8 a Chemicalienverbruik op rwzi's en slibontwatering 2000 - 2009

Ten behoeve van: Product 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Defosfatering FeSO 4.7H2O (kristal) 977 960 861,06 972,93 1015,86 880 983 805 1028 747

FeSO 4 (vloeibaar)* 670 0 0 0 0 0 0 0 0 0

FeCl 3 218 20 378,02 424 349 163 9 0 28 28

FeClSO 4 403 592 792,82 940 927 1140 1078 1070 1225 1230 Lichtslibbestrijding en defosfatering Al-complex 85,6 181 111,168 76 106 69 108 91 156 162 Al-beits )* 340 308 317 300 360 270 290 270 220 120

Bestrijding slibverlies met effluent p.e. (vloeibaar) 25,2 12 11 10 11 0 3,6 0 0 0 Desinfectie effluent NaHClO 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Slibindikking op rwzi's p.e. (vloeibaar) 19,7 21,549 22,2 20,9 22,9 13,7 18,9 15,7 17,0 19,5 p.e. (granules) 4,2 0 0,6 0 0 0 0 0 0 0

Bestrijding schuimvorming slibgisting Structol 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 H2S-bestrijding in slibgisting Fe-slurry )* 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

H2S-bestrijding in rioolgemalen FeCl 3 87,9 75,27 42 42,5 32,4 41,2 47,3 41,6 16,3 21,5

Slibontwatering op filterpersen FeCl 3, 40% act. 2298 2426,91 2375 996 2272 2223 2230 2230 2227 2067

FeClSO 4 1435 0 0 0 0 0 0 CaO 0000000000 p.e. (vloeibaar), (50% act.) 228,7 232 189 206 207 202 203 203 226 243 HCl 0000000000

)* Product onder behoud van hergebruik materialen, de overige zijn markt producten. Bijlage 8b Specifiek chemicaliën verbruik t.b.v. defosfateren in 2009 (Inkoopcijfers) aangepast tzv 150

RWZI Hulpstoffen FeSO4 (s) FeClSO4 FeCl3 AL complex Al beits Totaal Me Spec verbruik Spec verbruik (ton) (ton) (ton) (ton) (m3) (mol) (mol/i.e. verw.) (mol/mol Pinf) 1 Akkrum1 47 0 0 0 0 149.393 0,058 1,011 2 Ameland1 20 0 0 0 0 64.970 0,014 0,262 3 St. Annaparochie 0 0 0 0 0 0 0,000 0,000 4 Burdaard 0 0 0 0 0 0 0,000 0,000 5 Bolsward1 70 0 0 0 0 223.708 0,016 0,286 6 Burgum 2 0 0 0 0 0 0 0,000 0,000 7 Damwoude 0 0 0 0 0 0 0,000 0,000 8 Dokkum 0 0 0 0 0 0 0,000 0,000 9 Drachten 2 0 0 28 26 0 138.744 0,005 0,114 10 Franeker 2 0 1083 0 0 0 2.379.391 0,141 1,627 11 Gorredijk1 25 0 0 62 0 245.668 0,034 0,575 12 Grou1 0 0 0 0 0 0 0,000 0,000 13 Harlingen1 146 0 0 0 0 462.673 0,033 0,410 14 Haulerwijk 2 0 0 0 42 0 112.527 0,052 1,016 15 Heerenveen1 0 0 0 0 0 0 0,000 0,000 16 Joure1 0 0 0 0 0 0 0,000 0,000 17 Kootstertille 0 0 0 0 0 0 0,000 0,000 18 Leeuwarden 1,2 47 147 0 0 0 472.695 0,008 0,133 19 Lemmer1 41 0 0 0 0 129.304 0,018 0,318 20 Oosterwolde 2 0 0 0 0 120 276.000 0,018 0,322 21 Schiermonnikoog1 15 0 0 0 0 48.251 0,044 0,717 22 Sloten1 143 0 0 0 0 454.726 0,078 1,373 23 Sneek1 0 0 0 0 0 0 0,000 0,000 24 Terschelling1 25 0 0 0 0 78.765 0,018 0,349 25 Vlieland1 15 0 0 0 0 48.759 0,039 0,707 26 Warns1 29 0 0 0 0 93.641 0,029 0,514 27 Wolvega1 122 0 0 0 0 388.485 0,039 0,680 28 Workum1 39 0 0 0 0 124.091 0,038 0,515 29 Wijnjewoude 2 0 0 0 32 0 85.307 0,029 0,479 Totaal 786 1230 28 162 120 5.977.099 0,019 0,318

1 rwzi met oplosstation voor ijzersulfaat 2 rwzi die alleen FeCl3, FeClSO4 of ALCl3 in vloeibare vorm kan ontvangen

Meer jaren overzicht Hulpstoffen aangevoerd per jaar TZV 150 Jaar FeSO4 (s) FeSO4 (l) FeClSO4 FeCl3 AL complex Al beits Totaal Me Spec verbruik Spec verbruik (ton) (ton) (ton) (ton) (ton) (m3) (mol) (mol/i.e. verw.) (mol/mol Pinf) 2000 977 670 403 218 85,6 340 6.138.978 0,020 0,390 2001 959,51 0 592,34 20 181 308 5.881.987 0,020 0,302 2002 861 0 793 378 111 317 6.249.103 0,020 0,317 2003 973 0 940 424 76 300 6.884.433 0,022 0,355 2004 1016 0 927 349 106 360 6.996.764 0,023 0,368 2005 880 0 1140 163 69 270 6.507.341 0,021 0,347 2006 983 0 1078 9 108 290 6.472.634 0,021 0,344 2007 805 0 1070 0 91 270 5.772.925 0,019 0,305 2008 1028 0 1225 28 156 220 6.950.495 0,023 0,371 2009 786 0 1230 28 162 120 5.977.099 0,019 0,318

Bijlagen beheers- en bedrijfsresultatenrapport

Bijlage 9 Meerjarenoverzicht per rwzi

RWZI Akkrum (1)

Zuiveringstechnisch: Deze biologisch onderbelaste installatie heeft goed gefunctioneerd qua stikstof en fosfaatrendement (85% en 88%). De doelstellingen voor stikstof en fosfaat zijn gehaald. Tijdens hevige regenval schakelen de beluchters uit op hoog slibniveau in de NBT. De hydraulische belasting en de invoer van het influent en retourslib in het circuit is niet ideaal. (Kortsluitstromen bij uitgeschakelde beluchters) Alle doelstellingen zijn gehaald.

Onderhoud en technische aanpassingen: -De 2 influentvijzels zijn vervangen, tevens is het betonbed hersteld -1 Schotel is vervangen door een ander type

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,7 1,0 mg/l Tot. energie 39,7 36,1 kWh/v.e. verw. N-totaal 9,0 6,8 mg/l Slib d.s. 4,3 4,5 %

Belasting

8500 3000

8000 2500 2000 7500 1500

7000 m3/d I.E. TZV I.E. 1000 6500 500 6000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 12 4 10 3 8 6 2 mg/l 4 1 Ptotinmg/l N-totin BZV en 2 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Akkrum (1) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Carrousel Jaar in bedrijfname 1976 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 12.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 18.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 16.320 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 380

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Beluchtingsbassin 1 1.460 3.000 Nabezinktank 1 380 1 700 Na-indikker 1 35 20 kg/m 2*d 105 Slibbufferbak 2 200 400

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 716.577 799.279 963.899 1.030.757 718.633 Vervuilingskracht in i.e. i.e. BZV 5.639 4.054 4.679 4.304 5.757 Maatgevende belasting in i.e. BZV 8.576 5.339 7.020 5.710 11.166 Vervuilingskracht in i.e. i.e. TZV-150 7.944 6.259 7.786 6.117 7.624 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 11.772 8.195 11.453 8.198 11.998

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 2.266 1.538 2.664 1.656 1.567 pH 7,7 7,8 7,8 7,8 7,7 CZV mg/l 354 404 293 361 518 BZV mg/l 134 142 95 140 198 Kj-N mg/l 37,5 45,2 31,9 42,3 46,5 NH 4-N mg/l 27,2 33,2 23,3 31,7 32,2 P-tot mg/l 6,1 8,2 5,7 6,6 8,0 Cl - mg/l 70 88 57 63 63 Effluent Debiet m3/etm 2.266 1.538 2.664 1.656 1.567 pH 7,7 7,7 7,7 7,8 7,7 CZV mg/l 52 63 62 47 42 BZV mg/l 6,0 4,9 6,0 2,7 2,3 Kj-N mg/l 5,1 5,2 4,9 5,2 3,2 NH 4-N mg/l 3,1 2,6 2,8 3,5 1,8 NO 3-N mg/l 1,4 1,9 1,2 3,9 3,4 Ntot-N mg/l 6,6 7,3 6,3 9,3 6,8 P-tot mg/l 1,9 1,5 1,5 1,1 1,0 Cl - mg/l 73 74 59 66 61 zwevende stof mg/l 15,2 30,3 39,8 7,7 4,2

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 85 85 79 87 92 BZV eliminatie % 96 97 94 98 99 Nkj eliminatie % 86 89 85 88 93 N-tot eliminatie % 82 84 80 78 85 P-tot eliminatie % 68 82 74 83 88

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,061 0,047 0,063 0,051 0,078 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,023 0,016 0,020 0,020 0,030 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,006 0,005 0,007 0,006 0,007 Slibgehalte g/l 4,4 4,4 4,1 3,9 3,5 Slibindex ml/g 106 102 97 100 110 Slibleeftijd d 47 50 49 38 30 Slibafvoer m3/jr 2.484 2.340 2.374 2.700 2.772 Vracht kg d.s./jr 101.534 97.201 91.343 112.049 125.792 % d.s. slibafvoer % 4,1 4,2 3,8 4,1 4,5 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 14,9 18,1 14,5 21,0 17,9

Energie Totaal verbruik kWh 236.346 260.130 243.930 260.460 261.750 Verbruik beluchting kWh 169.716 181.404 163.412 175.128 179.484 Aandeel bel. in verbruik % 71,8 69,7 67,0 67,2 68,6 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 93 98 84 83 114 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 34,8 48,4 38,8 48,8 37,2 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 25,0 33,8 26,0 32,8 25,5

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering FeSO 4 ton/jr 23 25 24 25 47 3 FeSO 4 (oplossing) m /jr 0,0 0,0 0,0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,457 0,531 0,433 0,609 1,011 Dosering Mol/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,027 0,037 0,031 0,040 0,058 RWZI Ameland (2) Zuiveringstechnisch: De in 1995 uitgebreide rwzi presteert zeer goed. De stikstof en fosfaatverwijderingsrendementen bedragen respectievelijk 93% en 84%. Opgemerkt kan worden dat bij piekaanvoeren in de zomerperiode de zuurstof inbreng aan de krappe kant is, dit is ook het geval als er met de halve capaciteit wordt gewerkt in de vakantieperiodes buiten het zomerseizoen, het omschakelen voor de paasdagen komt dan ook al eens voor. Bij de genoemde slibleeftijden en belastingen is gerekend met het volledig in gebruik zijn van de beluchtingstanks, terwijl gedurende de helft van het jaar er slechts met de halve capaciteit wordt gewerkt. De doelstellingen voor fosfaat en stikstof zijn gehaald. Door de aangepaste beluchtingsregeling zijn de NO3 pieken bij hoge belasting aanzienlijk verminderd, de concentratie NH4 is gemiddeld hoger geworden maar is gemakkelijker snel weg te werken na ingrijpen. Ook de doelstelling voor de energie efficiency is mede door zuiniger beluchten gehaald. Doelstelling d.s. afgevoerd slib wederom niet gehaald.

Onderhoud en technische aanpassingen:

-Selector mxr 3 vervangen i.v.m. stukgelopen lager tandwielkast, mixerassen schoongemaakt en geinspecteerd. -Zandruimer en hark teruggeplaatst na conserveren, zandvanger schoongemaakt. -Slibretourvijzel 1 geconserveerd en teruggeplaatst, onder en bovenlager vervangen. -Frequentieregelaars slibretourvijzels vervangen. -Loopwiel nabezinktank 2 vervangen. -Loopwiel niet aangedreven zijde nabezinktank 1 vervangen. -Laskast terreinriolering vernieuwd en buiten put gemonteerd. -Regeling besturing rioolgemaal Nes aangepast i.v.m. hoge energieverbruik.

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,4 1,3 mg/l Tot. energie 45,2 32,5 kWh/v.e. verw. N-totaal 6,0 4,3 mg/l Slib d.s. 4,2 3,6 %

Belasting

16000 3000 14000 2500 12000 10000 2000 8000 1500 m3/d I.E. TZV 6000 1000 4000 2000 500 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 8 3 7 6 5 2 4 mg/l 3 1 2 Ptot in mg/l N-tot en BZV inN-tot 1 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Ameland (2) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Oxidatietanks, alternerende beluchting Jaar in bedrijfname 1975 Aangepast in 1995 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 19.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 28.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 25.387 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 454

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 145 Beluchtingsbassin 4 289 1.185 4740 Zandvanger 1 15,1 30 Nabezinktank 2 454/320 0,6 605 Na-indikker 1 35,3 27 kg/m 2*d 125 Slibbufferbak 2 200 400

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 635.659 637.016 752.910 848.616 676.386 Vervuilingskracht i.e. BZV 9.028 8.553 8.869 9.889 11.133 Maatgevende belasting i.e. BZV 14.247 13.589 13.696 19.376 18.374 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 10.532 10.688 11.205 11.664 13.546 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 16.496 16.559 17.274 21.138 21.790

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 1.585 1.537 1.873 2.212 2.472 pH 7,6 7,6 7,7 7,6 7,6 CZV mg/l 668 676 586 530 563 BZV mg/l 308 301 256 241 243 Kj-N mg/l 71,9 80,3 68,1 57,2 56,6

NH 4-N mg/l 56,0 63,8 56,1 44,4 43,4 P-tot mg/l 11,1 11,7 10,1 8,8 8,5 Cl - mg/l 139 171 149 131 134 Effluent Debiet m3/etm 1.585 1.537 1.873 2.212 2.472 pH 7,7 7,7 7,6 7,5 7,6 CZV mg/l 33 31 30 33 33 BZV mg/l 3,0 1,7 1,4 1,9 2,0 Kj-N mg/l 2,3 2,1 1,7 2,3 2,8

NH 4-N mg/l 0,6 0,6 0,2 0,8 1,5

NO 3-N mg/l 3,5 2,4 3,5 2,9 1,4 Ntot-N mg/l 5,9 4,6 5,2 5,3 4,3 P-tot mg/l 1,1 0,9 1,0 1,1 1,3 Cl - mg/l 146 142 141 120 139 zwevende stof mg/l 5,2 5,0 5,2 5,1 3,3

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 95 96 95 94 94 BZV eliminatie % 99 99 100 99 99 Nkj eliminatie % 97 97 98 96 95 N-tot eliminatie % 92 94 92 91 93 P-tot eliminatie % 90 92 90 87 84

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,060 0,057 0,059 0,069 0,089 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,028 0,026 0,026 0,032 0,038 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,006 0,007 0,007 0,008 0,009 Slibgehalte g/l 3,7 3,8 3,9 3,6 3,3 Slibindex ml/g 111 121 98 109 119 Slibleeftijd d 33 38 38 31 34 Slibafvoer m3/jr 4.721 5.067 4.933 5.100 4.723 Vracht kg d.s./jr 196.269 172.428 178.999 197.054 168.529 % d.s. slibafvoer % 4,2 3,4 3,6 3,9 3,6 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 19,5 16,8 16,7 17,9 13,2

Energie Totaal verbruik kWh 534.401 497.065 482.964 467.136 415.435 Verbruik beluchting kWh 362.891 324.272 307.951 300.868 260.154 Aandeel bel. in verbruik % 67,9 65,2 63,8 64,4 62,6 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 270 271 232 196 230 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 53,0 48,4 45,0 42,4 32,5 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 36,0 31,5 28,7 27,3 20,3

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 40 19 40 42 20 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,617 0,286 0,578 0,588 0,262 Dosering Mol/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,032 0,015 0,030 0,034 0,014 RWZI St. Annaparochie (3)

Zuiveringstechnisch: Deze installatie functioneert goed. Het stikstofverwijderingsrendement bedraagt circa 77%. De fosfaatverwijdering bedraagt zonder de toevoeging van chemicaliën circa 61%. Ter bewaking en voorkoming van slibuitspoeling is in het najaar van 1999 een slibspiegelmeter in de nabezinktank geplaatst. In 2009 is volledig aan de WVO eisen voldaan.

De doelstelling voor de totale energie efficiëncy is ruimschoots gehaald. Door een sterk toegenomen belasting zijn de doelstellingen voor stikstof en fosfaat niet gehaald

Onderhoud en technische aanpassingen.

-De NBT is voor onderhoud buiten bedrijf geweest. (Schraperwerk is vernieuwd in 2009). -In het beluchtingscircuit is in december het zand / spinsel verwijderd.

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,0 2,4 mg/l Tot. energie 30,9 20,8 kWh/v.e. verw. N-totaal 7,0 7,7 mg/l Slib d.s. 4,0 3,7 %

Belasting 16000 6000 15000 5000 14000 4000 13000 3000

12000 m3/d I.E. TZV 2000 11000 10000 1000 9000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 14 3 12 10 2 8 6 1 4 Ptot in mg/l

N-tot enBZV inN-tot mg/l 2 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting St. Annaparochie (3) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Pasveersloot Jaar in bedrijfname 1974 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 10.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 18.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 16.320 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 550

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Beluchtingsbassin 1 1.800 2.700 Nabezinktank 1 568 1 780 Slibbufferbak 3 137 410

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 1.425.281 1.283.175 1.510.610 1.615.460 1.275.320 Vervuilingskracht i.e. BZV 8.887 7.301 8.480 8.166 12.016 Maatgevende belasting i.e. BZV 12.962 9.767 12.140 11.094 18.634 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 11.822 9.725 9.808 10.854 15.491 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 16.021 11.675 12.970 14.170 23.589

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 3.996 3.018 3.274 4.936 4.281 pH 7,7 7,7 7,6 7,6 7,5 CZV mg/l 299 312 298 221 391 BZV mg/l 133 131 140 89 152 Kj-N mg/l 31,8 37,5 33,0 23,8 33,3

NH 4-N mg/l 22,7 29,2 26,3 17,8 22,5 P-tot mg/l 5,1 5,6 5,4 3,9 6,1 Cl - mg/l 158 177 213 97 114 Effluent Debiet m3/etm 3.996 3.018 3.274 4.936 4.281 pH 7,9 7,8 7,8 7,7 7,7 CZV mg/l 45 35 36 33 37 BZV mg/l 6,7 3,1 2,5 3,8 4,7 Kj-N mg/l 5,8 4,6 3,1 4,4 5,5

NH 4-N mg/l 3,8 3,3 1,7 3,0 4,0

NO 3-N mg/l 1,0 1,2 1,9 2,2 2,2 Ntot-N mg/l 6,9 5,9 5,0 6,7 7,7 P-tot mg/l 2,6 1,4 1,4 1,8 2,4 Cl - mg/l 163 156 183 96 115 zwevende stof mg/l 33,5 5,7 6,7 9,0 8,6

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 85 89 88 85 91 BZV eliminatie % 95 98 98 96 97 Nkj eliminatie % 82 88 91 82 84 N-tot eliminatie % 78 84 85 72 77 P-tot eliminatie % 50 75 74 53 61

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,091 0,069 0,078 0,096 0,157 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,040 0,029 0,037 0,039 0,061 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,010 0,008 0,009 0,010 0,013 Slibgehalte g/l 4,9 5,1 4,6 4,2 3,9 Slibindex ml/g 97 97 102 119 116 Slibleeftijd d 24 24 19 19 21 Slibafvoer m3/jr 5.148 5.472 5.942 5.724 4.968 Vracht kg d.s./jr 199.471 210.657 237.116 220.508 184.377 % d.s. slibafvoer % 3,9 3,8 4,0 3,9 3,7 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 20,1 24,5 27,2 24,2 13,4

Energie Totaal verbruik kWh 279.636 283.554 267.516 281.994 285.084 Verbruik beluchting kWh 254.380 257.880 242.620 256.400 259.320 Aandeel bel. in verbruik % 91,0 90,9 90,7 90,9 91,0 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 18 20 16 16 20 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 28,2 33,0 30,7 31,0 20,8 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 25,6 30,0 27,8 28,2 18,9

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 0 0 0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Dosering Mol/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 RWZI Burdaard (4)

Zuiveringstechnisch: De rwzi zuivert goed, de stikstof- en fosfaatverwijderingsrendementen bedragen respectievelijk 81 en 69 %. De doelstelling voor stikstof is niet gehaald. De efficiëncy doelstelling voor het totaal energieverbruik is gehaald. De rwzi heeft in 2009 volledig op redox gedraaid.

Onderhoud en technische aanpassingen: -

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,9 1,7 mg/l Tot. energie 41,9 35,5 kWh/v.e. verw. N-totaal 5,0 5,7 mg/l Slib d.s. 4,0 3,6 %

Belasting 27.000 12000 25.000 10000 23.000 8000 21.000 6000 m3/d

I.E. TZV 19.000 4000 17.000 2000 15.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 12 4 10 3 8 6 2 4 1 Ptot in mg/l 2 N-tot en BZV inN-tot mg/l 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Birdaard (4) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Carrousel Jaar in bedrijfname 1979/2006 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 22.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 33.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 29.920 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 1.425

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 364 Beluchtingsbassin 1 2.500 5.000 Nabezinktank 1 1.420 0,80 2.940 1 570 0,69 1354 Na-indikker 1 75 30 kg/m 2*d 273 Slibbufferbak 3 750/240/240 1.230

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 2.665.890 2.439.123 3.038.442 3.081.274 2.444.598 Vervuilingskracht i.e. BZV 19.290 15.028 15.742 16.789 18.636 Maatgevende belasting i.e. BZV 30.690 23.483 24.156 24.799 32.167 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 21.940 17.279 18.377 22.126 23.354 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 32.956 22.639 25.213 30.530 38.267

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 7.267 6.453 6.392 9.540 7.783 pH 7,6 7,6 7,7 7,6 7,6 CZV mg/l 304 265 279 241 314 BZV mg/l 143 126 133 95 129 Kj-N mg/l 32,6 29,8 33,4 23,4 29,9

NH 4-N mg/l 23,7 23,2 25,5 16,4 21,6 P-tot mg/l 5,6 5,1 6,3 4,7 5,4 Cl - mg/l 125 124 114 79 84 Effluent Debiet m3/etm 7.267 6.453 6.392 9.540 7.783 pH 7,9 7,8 7,8 7,7 7,7 CZV mg/l 42 32 32 29 34 BZV mg/l 6,0 2,6 1,9 2,2 3,7 Kj-N mg/l 6,4 4,3 2,4 2,6 4,4

NH 4-N mg/l 4,8 2,9 1,0 1,7 3,2

NO 3-N mg/l 1,5 2,6 2,1 1,5 1,2 Ntot-N mg/l 8,0 7,1 4,6 4,2 5,7 P-tot mg/l 2,9 1,7 2,1 1,8 1,7 Cl - mg/l 137 119 100 77 89 zwevende stof mg/l 9,0 5,3 5,4 5,1 6,7

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 86 88 89 88 89 BZV eliminatie % 96 98 99 98 97 Nkj eliminatie % 80 86 93 89 85 N-tot eliminatie % 76 76 86 82 81 P-tot eliminatie % 48 67 66 63 69

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,094 0,074 0,086 0,114 0,127 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,044 0,035 0,041 0,045 0,052 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,010 0,008 0,010 0,011 0,012 Slibgehalte g/l 4,7 4,6 4,1 4,0 3,8 Slibindex ml/g 117 120 99 106 116 Slibleeftijd d 21 24 20 19 19 Slibafvoer m3/jr 11.232 9.864 9.662 10.332 10.584 Vracht kg d.s./jr 412.131 353.484 384.643 390.636 376.638 % d.s. slibafvoer % 3,7 3,6 4,0 3,8 3,6 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 22,3 23,5 23,2 20,0 18,3

Energie Totaal verbruik kWh 589.177 601.800 725.487 703.521 728.091 Verbruik beluchting kWh 499.900 502.498 483.688 492.246 511.606 Aandeel bel. in verbruik % 84,8 83,5 66,7 70,0 70,3 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 33 41 80 69 89 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 31,9 40,0 43,8 36,0 35,4 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 27,0 33,4 29,2 25,2 24,9

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 0 0 0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Dosering Mol/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 RWZI Bolsward (5) Zuiveringstechnisch: De in 2002 vernieuwde rwzi zuivert goed. De verwijderingsrendementen voor stikstof en fosfaat zijn met een gemiddelde van respectievelijk 86 en 77% zeer goed. In 2009 is volledig voldaan aan de effluenteisen. Om beluchtingsenergie te besparen wordt het slibgehalte in het circuit het gehele jaar rond 3 gr/ltr gehouden. Na het vervangen van overstortmessen van circuit's is de verdeling over de drie NBT's aanzienlijk verbeterd. Aan de doelstelling droge stof slibafvoer is niet voldaan.

Onderhoud en technische aanpassingen: - Automatisering minigemalen afgerond - Slijtlaag looprand NBT 2 vernieuwd - Dek cicuit's voorzien van nieuwe deklaag - Roerwerk indikker vervangen - Overstortmessen circuit's vervangen

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,2 1,3 mg/l Tot. energie 28,7 28,7 kWh/v.e. verw. N-totaal 5,0 4,4 mg/l Slib d.s. 4,2 3,5 %

Belasting 45.000 14000 12000 40.000 10000 8000 35.000

6000 m3/d I.E. TZV 30.000 4000 2000 25.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 6 3 5 4 2 3 mg/l 2 1 Ptot Ptot in mg/l

N-tot en BZV inN-tot 1 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Bolsward (5) Periode 2005-2009

Algemeen Oud: Vanaf juni 2002 Type inrichting Carrousel Carrousel Jaar in bedrijfname 1976 2002 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 45.000 30.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 68.000 45.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 61.653 40.800 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 1.400 2.265

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 480 Beluchtingsbassin 2 1.440 5.625 11250 Nabezinktank 1 1 908 0,88 1786 Nabezinktank 2 1 855 0,88 1670 Nabezinktank 3 1 794 0,88 1935 Na-indikker 1 50 45 kg/m 2*d 155 Slibbufferbak 2 780

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 3.907.086 3.450.804 4.427.736 4.222.275 4.568.126 Vervuilingskracht i.e. BZV 33.298 27.877 30.119 26.311 34.248 Maatgevende belasting i.e. BZV 51.514 39.189 48.531 32.326 50.083 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 42.803 36.245 40.312 35.598 41.761 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 65.675 50.625 60.675 44.531 59.220 Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 11.446 9.864 12.944 12.481 11.711 pH 7,8 7,7 7,7 7,7 7,7 CZV mg/l 398 384 334 303 387 BZV mg/l 157 153 126 114 158 Kj-N mg/l 35,6 36,6 29,2 27,3 32,3

NH 4-N mg/l 23,9 26,4 20,8 18,9 23,9 P-tot mg/l 6,7 6,4 5,4 5,0 5,7 Cl - mg/l 110 107 92 83 103 Effluent Debiet m3/etm 11.446 9.864 12.944 12.481 11.711 pH 7,8 7,9 7,9 7,9 7,8 CZV mg/l 37 40 36 35 42 BZV mg/l 3,0 3,0 1,9 1,9 2,6 Kj-N mg/l 2,3 3,4 2,4 2,1 3,1

NH 4-N mg/l 1,0 1,7 1,1 0,9 1,9

NO 3-N mg/l 1,1 1,3 1,3 1,4 1,2 Ntot-N mg/l 3,5 4,8 3,9 3,6 4,4 P-tot mg/l 1,0 1,3 1,2 1,2 1,3 Cl - mg/l 106 107 91 85 102 zwevende stof mg/l 5,0 7,7 5,0 4,5 3,3 Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 91 90 89 89 89 BZV eliminatie % 98 98 99 98 98 Nkj eliminatie % 94 91 92 92 90 N-tot eliminatie % 90 87 87 87 86 P-tot eliminatie % 85 80 78 76 77 Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,092 0,082 0,108 0,091 0,106 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,036 0,032 0,041 0,034 0,043 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,008 0,008 0,009 0,008 0,009 Slibgehalte g/l 4,2 4,0 3,4 3,5 3,6 Slibindex ml/g 132 137 120 133 147 Slibleeftijd d 25 23 20 20 22 Slibafvoer m3/jr 16.524 18.360 16.386 19.008 19.404 Vracht kg d.s./jr 684.389 713.791 685.096 730.440 676.980 % d.s. slibafvoer % 4,1 3,9 4,2 3,8 3,5 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 17,5 21,9 18,9 22,9 18,1 Energie Totaal verbruik kWh 1.055.116 1.051.447 1.029.406 1.058.881 1.071.361 Verbruik beluchting kWh 743.420 757.232 745.785 746.498 775.796 Aandeel bel. in verbruik % 70,5 72,0 72,4 70,5 72,4 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 80 85 64 74 65 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 26,9 32,2 28,4 33,2 28,7 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 19,0 23,2 20,6 23,4 20,8

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 95 119 70 71 70 3 FeSO 4 (oplossing) m /jr 0,0 0,0 0,0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,337 0,506 0,270 0,312 0,286 Dosering Mol/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,019 0,029 0,015 0,019 0,016 RWZI Burgum (6)

Zuiveringstechnisch: De vernieuwde rwzi is sinds 2001 geheel in gebruik genomen. Het stikstof verwijderingsrendement is met 89% zeer goed. In 2009 is zonder ijzer te doseren een fosfaatverwijderingsrendement van 84% bereikt. De doelstelling voor de hoeveelheid beluchtingsenergie en het drogestofgehalte van het afgevoerde slib zijn gehaald. Doordat er op lagere zuurstofsetpoints en slibgehalte is gestuurd is de doelstelling voor stikstof en fosfaat net niet gehaald.

Onderhoud en technische aanpassingen: -Er is een wasser afkomstig van rwzi Leeuwarden geplaatst -De slibretourvijzels zijn beide geinspecteerd.

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 0,6 1,1 mg/l Tot. energie 36,4 35,9 kWh/v.e. verw. N-totaal 5,0 5,1 mg/l Slib d.s. 4,5 4,6 %

Belasting

45.000 16000 14000 12000 40.000 10000 8000 m3/d I.E.TZV 35.000 6000 4000 2000 30.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 7 2 6 5 4 1

mg/l 3 2 Ptot Ptot in mg/l N-tot en BZV inN-tot 1 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Burgum (6) Periode 2005-2009

Algemeen tot aug 2000 vanaf 1-6-01 Type inrichting oxidatiebed Carrousel Jaar in bedrijfname 1970 2001 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 45.000 45.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 73.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 66.187 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 1.290 2.000

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal Cap. per eenh m2 m3/m 2*h gem. m 3 m3 kg ds/h Selector 1 360 Beluchtingsbassin 1 11.000 11000 Nabezinktanks 2 1.396 0,72 Na-indikker (mechanisch) 1 160 Gistingstank 2 1000 2000 Slibbufferbak 1 153 300

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 3.372.425 3.531.475 4.176.133 3.726.699 3.153.653 Vervuilingskracht i.e. BZV 27.895 29.209 22.031 29.070 27.659 Maatgevende belasting i.e. BZV 39.278 47.731 27.935 44.585 43.501 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 36.418 37.593 31.622 39.440 33.930 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 50.106 54.147 39.730 56.706 50.509

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 9.553 10.306 12.318 12.051 8.158 pH 7,4 7,4 7,4 7,5 7,5 CZV mg/l 395 377 263 332 411 BZV mg/l 158 153 97 130 183 Kj-N mg/l 38,6 37,2 26,7 34,7 46,5

NH 4-N mg/l 27,3 28,2 20,3 24,9 36,3 P-tot mg/l 5,7 5,7 4,1 5,2 6,9 Cl - mg/l 128 126 86 101 125 Effluent Debiet m3/etm 9.553 10.306 12.318 12.051 8.158 pH 7,5 7,4 7,4 7,5 7,5 CZV mg/l 33 35 31 35 37 BZV mg/l 3,1 2,2 2,0 2,7 2,2 Kj-N mg/l 2,3 2,9 2,1 4,4 4,1

NH 4-N mg/l 0,8 1,5 1,0 3,2 3,2

NO 3-N mg/l 0,8 1,1 1,0 0,7 0,9 Ntot-N mg/l 3,1 4,1 3,2 5,2 5,1 P-tot mg/l 0,3 0,6 0,5 1,0 1,1 Cl - mg/l 119 133 82 114 133 zwevende stof mg/l 5,3 5,4 5,6 5,1 4,2

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 92 91 88 90 91 BZV eliminatie % 98 99 98 98 99 Nkj eliminatie % 94 92 92 87 91 N-tot eliminatie % 92 89 88 85 89 P-tot eliminatie % 94 90 87 82 84

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,074 0,074 0,065 0,078 0,073 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,030 0,030 0,024 0,030 0,032 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,007 0,007 0,007 0,008 0,008 Slibgehalte g/l 4,5 4,6 4,4 4,5 4,1 Slibindex ml/g 122 120 124 117 115 Slibleeftijd d 31 36 41 35 34 Slibafvoer m3/jr 12.348 11.232 9.986 11.088 10.584 Vracht kg d.s./jr 572.011 517.814 434.632 526.449 483.760 % d.s. slibafvoer % 4,6 4,6 4,4 4,7 4,6 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 17,0 15,1 15,4 15,0 15,7

Energie Totaal verbruik kWh 1.182.430 1.213.298 1.157.362 1.137.905 1.108.457 Verbruik beluchting kWh 810.999 824.383 772.832 768.181 735.758 Aandeel bel. in verbruik % 69 68 67 67,5 66,4 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 110 110 92 99 118 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 35,2 35,4 40,9 32,5 35,9 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 24,1 24,1 27,3 21,9 23,8

Chemicaliën (inkoop)

FeCl 3 ton/jr 58,58 0,0 0,0 0,0 0,0

FeClSO 4 0 64 0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,224 0,202 0,000 0,000 0,000 Dosering Mol/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,011 0,010 0,000 0,000 0,000 Polymeer (50% aktief) kg 1000 5000 4000 5000 3000 RWZI Damwoude (7) Zuiveringstechnisch: De zuivering te Damwoude functioneerd goed. Het rendement voor de verwijdering van stikstof en fosfaat is gemiddeld resp. 88% en 84%. Sinds de selector is voorzien van mengers en de influenttoevoer is aangepast is de biologische fosfaatverwijdering sterk verbeterd. De rwzi voldoet aan de voorwaarden gesteld in de vergunningen. De doelstelling voor het droge stof gehalte van het afgevoerde slib wordt nog steeds niet gehaald.

Onderhoud en technische aanpassingen: -Er is een nieuw onderlager in slibretourvijzel 1 gemonteerd -Nabezinktank 1 is geinspecteerd en de bouten van het onderwaterwerk zijn nagetrokken

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,2 1,3 mg/l Tot. energie 33,1 36,7 kWh/v.e. verw. N-totaal 7,0 5,1 mg/l Slib d.s. 3,7 3,5 %

Belasting

40.000 12000 10000 35.000 8000 30.000 6000 m3/d I.E.TZV 4000 25.000 2000 20.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 9 2 8 7 6 5 1

mg/l 4 3 Ptot Ptot in mg/l

N-tot en BZV inN-tot 2 1 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Damwoude (7) Periode 2005-2009

Algemeen Aangepast in 1995 Type inrichting Carrousel Jaar in bedrijfname 1974 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 30.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 46.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 41.707 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 1.500

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 330 Beluchtingsbassin 1 2.125 6.000 Nabezinktank 2 800/1.245 0,63 Na-indikker 1 26 46 kg/m2*d 79 Zandvanger 1 13,4 60 Slibbufferbak 4 1.400

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 2.281.601 2.080.593 3.150.243 2.915.740 2.229.421 Vervuilingskracht i.e. BZV 24.038 24.220 19.442 23.696 20.706 Maatgevende belasting i.e. BZV 43.300 38.685 28.390 40.811 31.343 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 30.330 30.480 27.389 32.088 27.550 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 53.150 47.770 38.862 53.249 41.002

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 5.948 6.337 9.783 7.974 6.587 pH 7,5 7,5 7,4 7,5 7,4 CZV mg/l 517 498 287 420 428 BZV mg/l 218 206 107 161 170 Kj-N mg/l 54,3 49,0 29,1 40,2 43,6

NH 4-N mg/l 35,4 34,2 21,5 28,0 29,1 P-tot mg/l 8,4 7,7 4,6 6,4 7,8 Cl - mg/l 149 134 74 95 99 Effluent Debiet m3/etm 5.948 6.337 9.783 7.974 6.587 pH 7,6 7,5 7,5 7,5 7,4 CZV mg/l 43 41 34 39 35 BZV mg/l 3,2 2,6 2,8 2,6 3,0 Kj-N mg/l 4,5 3,5 3,3 3,1 3,2

NH 4-N mg/l 2,8 1,7 1,9 1,5 1,9

NO 3-N mg/l 2,6 1,9 1,4 2,1 1,7 Ntot-N mg/l 7,3 5,4 4,8 5,3 5,1 P-tot mg/l 1,8 1,3 1,2 0,8 1,3 Cl - mg/l 131 121 74 98 88 zwevende stof mg/l 5,4 6,3 8,9 5,4 5,1

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 92 92 88 91 92 BZV eliminatie % 99 99 97 98 98 Nkj eliminatie % 92 93 89 92 93 N-tot eliminatie % 87 89 84 87 88 P-tot eliminatie % 78 83 73 88 84

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,108 0,111 0,104 0,124 0,109 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,046 0,046 0,039 0,047 0,043 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,011 0,011 0,011 0,012 0,011 Slibgehalte g/l 4,5 4,5 4,3 4,3 4,1 Slibindex ml/g 106 110 108 123 130 Slibleeftijd d 21 21 20 19 20 Slibafvoer m3/jr 14.112 13.032 13.348 14.400 13.032 Vracht kg d.s./jr 476.879 468.250 476.718 494.741 453.915 % d.s. slibafvoer % 3,4 3,6 3,6 3,4 3,5 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 17,1 16,7 19,7 16,9 17,9

Energie Totaal verbruik kWh 910.200 874.200 841.800 851.520 931.700 Verbruik beluchting kWh 666.200 687.760 691.720 648.360 676.640 Aandeel bel. in verbruik % 73,2 78,7 82,2 76,1 72,6 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 107 90 48 46 114 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 32,7 31,2 34,8 29,1 36,7 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 24,0 24,5 28,6 22,2 26,7

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 0 0 0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Dosering Mol/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 RWZI Dokkum (8) Zuiveringstechnisch:

De in 2004/2005 vernieuwde rwzi zuivert goed De stikstof en fosfaat reductiepercentages zijn in 2009 respectievelijk 87% en 84%.De rwzi voldoet volledig aan de huidige lozingsvoorwaarden

Onderhoud en technische aanpassingen: - Er zijn 2 nieuwe mixers voor de selektor geplaatst en een op reserve

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 0,9 0,9 mg/l Tot. energie 30,9 36,6 kWh/v.e. verw. N-totaal 5,0 4,7 mg/l Slib d.s. 4,0 3,7 %

Belasting

45.000 25000

40.000 20000

35.000 15000

30.000 10000 m3/d I.E.TZV

25.000 5000

20.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 8 2 7 6 5 4 1 mg/l 3 Ptot Ptot in mg/l

N-tot en BZV inN-tot 2 1 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Dokkum (8) Periode 2005-2009

Algemeen Oude situatie In 2004 venieuwd Type inrichting Carrousel Carrousel Jaar in bedrijfname 1979 1979/2004 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 40.000 30.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 63.000 50.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 57.120 45.333 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 1.900 2.450

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 560 Beluchtingsbassin 1 2.900 10.000 Nabezinktank 2 1.963/1.212 0,78 5.525/3.085 8.610 Na-indikker 1 95 21 450 Slibbufferbak 4 2.820

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 3.983.703 4.200.436 5.111.696 4.750.852 4.007.343 Vervuilingskracht i.e. BZV 24.628 25.324 26.434 25.092 22.754 Maatgevende belasting i.e. BZV 41.703 38.430 45.391 41.013 31.045 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 31.247 36.017 41.224 35.840 31.173 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 45.228 54.133 64.528 56.313 39.865

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 9.415 11.859 17.536 12.586 9.434 pH 7,6 7,6 7,5 7,6 7,6 CZV mg/l 339 306 244 291 334 BZV mg/l 141 115 81 108 130 Kj-N mg/l 34,7 32,7 23,7 29,8 35,3

NH 4-N mg/l 23,8 23,5 16,8 21,4 26,8 P-tot mg/l 5,4 5,3 4,1 5,0 5,6 Cl - mg/l 346 252 195 233 308 Effluent Debiet m3/etm 9.415 11.859 17.536 12.586 9.434 pH 7,8 7,8 7,6 7,7 7,6 CZV mg/l 36 35 29 34 34 BZV mg/l 3,0 2,4 1,6 1,9 1,8 Kj-N mg/l 2,5 2,8 1,8 3,6 3,8

NH 4-N mg/l 1,2 1,5 0,7 2,3 2,7

NO 3-N mg/l 1,4 1,9 2,2 1,5 0,8 Ntot-N mg/l 4,1 4,8 4,1 5,2 4,7 P-tot mg/l 1,0 1,0 0,9 1,3 0,9 Cl - mg/l 304 246 185 229 240 zwevende stof mg/l 5,0 5,4 5,0 5,6 2,4

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 89 89 88 88 90 BZV eliminatie % 98 98 98 98 99 Nkj eliminatie % 93 92 93 88 89 N-tot eliminatie % 88 85 83 83 87 P-tot eliminatie % 81 80 79 74 84

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,066 0,079 0,104 0,086 0,076 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,027 0,030 0,035 0,032 0,030 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,007 0,008 0,010 0,009 0,008 Slibgehalte g/l 4,6 4,3 3,9 4,0 3,9 Slibindex ml/g 99 105 99 106 125 Slibleeftijd d 28 33 24 24 24 Slibafvoer m3/jr 14.508 13.068 15.487 15.922 16.398 Vracht kg d.s./jr 600.831 476.997 601.785 601.390 601.937 % d.s. slibafvoer % 4,1 3,7 3,9 3,8 3,7 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 21,3 14,8 16,3 19,0 21,5

Energie Totaal verbruik kWh 1.069.547 1.113.867 1.054.461 1.048.002 1.025.382 Verbruik beluchting kWh 753.551 731.511 737.996 733.063 727.144 Aandeel bel. in verbruik % 70,5 65,7 70,0 69,9 70,9 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 79 91 62 66 74 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 37,8 34,5 28,6 33,2 36,7 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 26,7 22,7 20,0 23,2 26,0

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 0 0 0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Dosering Mol/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 RWZI Drachten (9) Zuiveringstechnisch:

De stikstof en fosfaatverwijderingsrendementen zijn met gemiddeld 79% en 85% goed. In 2009 heeft de rwzi volledig aan de vergunningseisen voldaan. De beluchting heeft het gehele jaar met de NH4-N regeling gedraaid.

Onderhoud en technische aanpassingen: In 2009 zijn de volgende inspectie of reparatie uitgevoerd: - in januari zijn de gasmotor en generator gereviseerd - de lekkage van de BCSF reactor (P 700) is in februari 2009 gerepareerd. - er zijn inspecties uitgevoerd van de fijnroosters, influentpompen, VBT, na-indikker en de zandvang. - In september is Blower 2 gereviseerd - slibcirculatiepompen gisting zijn in april vervangen en in juli zijn de tandwielkast en elektromotor vervangen ivm het te hoge geluidsniveau van de pompen. - van de primairslibpompen nr 2, 3 en 4 zijn de afdichtingscassettes vervangen - de laadplaats slibafvoer is vloeistofdicht gemaakt - het gasdetectiesysteem is door de TED in scada opgenomen - in het gistinggebouw zijn alle sparing in de CV -en Gasmotorruimte ivm Atex-proof maken van de installatie dicht gemaakt door een erkend bedrijf

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 0,8 0,7 mg/l Tot. energie 33,1 31,3 kWh/v.e. verw. N-totaal 7,0 7,1 mg/l Slib d.s. 3,1 2,7 %

Belasting 80.000 30000

75.000 25000 20000 70.000 15000 65.000 m3/d

I.E. TZV 10000 60.000 5000 55.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 30 2 25 20 15 1 mg/l 10 Ptot Ptot in mg/l

N-tot en BZV inN-tot 5 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Drachten (9) Periode 2005-2009

Algemeen Oude situatie Type inrichting Oxidatiebed / z.l.b. actief-slibinstallatieBCFS reactor Jaar in bedrijfname 1969 2005 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 80.000 60.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 80.000 100.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 72.533 90.667 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 2.600 4.500

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 810 BCFS reactor 1 11.700 Zandvanger 1 Voorbezinktank 1 870 1,5 1.300 Nabezinktank 2 1.280 1,125 2727 2 1.500 1,70 4660 Voorindikker/spuislibindikker 2 95/78,5 0,5/0,4 313/520 Gistingstank 2 600/1200 1.800 Naindikker 1 95 0,25 313 Slibbufferbak 2 400 800

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 6.717.945 7.131.715 9.393.572 9.060.887 7.555.707 Vervuilingskracht i.e. BZV 56.672 59.565 52.532 51.611 61.811 Maatgevende belasting i.e. BZV 84.247 86.037 73.968 66.520 91.781 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 69.999 71.744 71.417 68.486 77.438 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 103.627 99.277 96.565 85.298 114.502 Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 17.592 17.421 26.083 24.012 21.013 pH 7,4 7,4 7,4 7,4 7,3 CZV mg/l 415 428 288 300 399 BZV mg/l 174 185 109 116 159 Kj-N mg/l 39,8 41,5 26,9 27,9 33,7

NH 4-N mg/l 26,5 30,2 19,3 19,8 23,8 P-tot mg/l 5,8 6,0 4,0 4,0 4,9 Cl - mg/l 76 89 59 58 59 Effluent Debiet m3/etm 17.592 17.421 26.083 24.012 21.013 pH 7,5 7,4 7,5 7,4 7,3 CZV mg/l 57 46 49 42 43 BZV mg/l 8,1 4,8 5,1 3,0 4,2 Kj-N mg/l 8,0 6,7 3,9 2,9 3,7

NH 4-N mg/l 5,2 4,7 1,6 1,0 1,9

NO 3-N mg/l 4,9 4,1 3,3 4,7 3,1 Ntot-N mg/l 13,1 10,9 7,4 7,6 7,1 P-tot mg/l 1,0 0,5 1,1 0,7 0,7 Cl - mg/l 84 84 59 58 64 zwevende stof mg/l 21,4 10,8 19,5 9,0 8,2 Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 86 89 83 86 89 BZV eliminatie % 95 97 95 97 97 Nkj eliminatie % 80 84 85 90 89 N-tot eliminatie % 67 74 73 73 79 P-tot eliminatie % 83 91 72 82 85 Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,150 0,145 0,145 0,146 0,166 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,063 0,063 0,055 0,056 0,066 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,014 0,014 0,014 0,014 0,014 Slibgehalte g/l 4,2 4,4 4,4 4,2 4,3 Slibindex ml/g 88 97 113 102 96 Slibafvoer m3/jr 31.212 39.420 38.718 39.492 39.240 Vracht kg d.s./jr 938.791 1.180.327 1.157.861 1.163.286 1.043.546 % d.s. slibafvoer % 3,0 3,0 3,0 2,9 2,7 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 15,9 18,8 19,4 19,5 15,1 Energie Totaal verbruik kWh 1.850.675 1.963.239 2.148.824 2.211.888 2.165.669 Verbruik beluchting kWh 769.601 729.735 658.243 716.234 767.508 Aandeel bel. in verbruik % 41,6 37,2 30,6 32,4 35,4 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 161 173 159 165 185 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 31,3 31,2 36,0 37,1 31,3 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 13,0 11,6 11,0 12,0 11,1

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. slibindikking (1999 ook nabezinktank) Polymeer (50%actief) kg/jr 0 0 0 0 0 t.b.v. defosfatering

FeCl 3 ton/jr 104,5 9,4 0,0 28,2 28,2 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,214 0,019 0,000 0,120 0,114 Dosering Mol/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,011 0,001 0,000 0,006 0,005 RWZI Franeker (10) Zuiveringstechnisch: In 2009 is de nieuwbouw van de zandfilters afgerond. Het stikstof en het fosfaat worden voor respectievelijk 75 en 86% verwijderd. De installatie heeft in 2009 volledig aan de lozingsnormen voldaan.

Onderhoud en technische aanpassingen: - De vernieuwing en de nieuwbouw van de zandfilters is afgerond -De gasmotor en de generator zijn gereviseerd

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,7 1,5 mg/l Tot. energie 27,6 27,8 kWh/v.e. verw. N-totaal 10,0 10,6 mg/l Slib d.s. 8,0 7,3 %

Belasting 54.000 16000 52.000 14000 50.000 12000 10000 48.000 8000 46.000 m3/d 6000 I.E. TZV 44.000 4000 42.000 2000 40.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 26 4 24 22 3 20 18 2 16 14 Ptot Ptot in mg/l 12 1

N-tot en BZV inN-tot mg/l 10 8 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

jaren BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Franeker (10) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Oxidatiebed laag belast/zandfilters Jaar in bedrijfname 1987 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 60.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 60.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 54.400 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 2.500

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 Oxydatiebed 2 1.451 0.64 4.500 Zandvanger 1 16 Voorbezinktank 1 615 3,3 1.490 Nabezinktank 2 1.230 1,63 2.980 Zandfilters 6 * 4 25 480 120 Methanoltank 1 25 Voorindikker 1 104 39 kg/m2*d 311 Gistingstank 1 1.640 Na-indikker 1 104 30 kg/m2*d 311 Slibbufferbak 4 350 1.400

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 4.376.380 4.159.372 4.822.164 5.227.730 4.379.784 Vervuilingskracht i.e. BZV 49.768 42.906 40.252 40.483 46.227 Maatgevende belasting i.e. BZV 68.464 58.749 56.462 55.273 62.397 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 51.151 49.388 46.624 48.305 52.810 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 66.635 66.542 59.197 60.536 69.149

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 10.985 11.598 13.584 12.756 11.196 pH 7,1 7,3 7,4 7,5 7,5 CZV mg/l 516 462 373 402 512 BZV mg/l 245 200 160 171 223 Kj-N mg/l 40,0 38,7 31,1 36,4 42,9

NH 4-N mg/l 25,2 25,1 20,5 22,4 27,8 P-tot mg/l 9,1 8,8 7,3 9,9 11,1 Cl - mg/l 521 496 409 402 346 Effluent Debiet m3/etm 10.985 11.598 13.584 12.756 11.196 pH 8,0 7,9 7,9 8,0 8,0 CZV mg/l 85 76 72 70 64 BZV mg/l 15,4 14,5 13,1 11,4 9,8 Kj-N mg/l 8,2 8,0 5,9 5,7 5,3

NH 4-N mg/l 4,7 4,5 2,6 3,5 2,6

NO 3-N mg/l 12,6 11,0 10,3 12,3 4,4 Ntot-N mg/l 21,9 19,8 16,8 18,5 10,6 P-tot mg/l 2,4 2,6 2,5 2,6 1,5 Cl - mg/l 538 492 417 423 398 zwevende stof gehalte mg/l 35,5 33,5 33,7 32,7 21,4

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 84 84 81 83 87 BZV eliminatie % 94 93 92 93 96 Nkj eliminatie % 79 79 81 84 88 N-tot eliminatie % 47 49 46 49 75 P-tot eliminatie % 75 71 65 74 86

Slibgegevens Slibafvoer m3/jr 8.536 7.820 6.135 6.974 8.886 Vracht kg d.s./jr 555.958 576.081 432.375 461.749 652.391 % d.s. slibafvoer % 6,5 7,4 7,0 6,6 7,3 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 12,0 12,8 10,4 11,5 14,1

Energie Totaal verbruik kWh 568.456 680.808 770.096 811.811 1.284.019 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 13,5 16,7 20,4 20,2 27,8

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeClSO 4 ton/jr 892 828 924 1040 1083 Dosering Me/P-influent mol/mol 1,662 1,509 1,743 1,537 1,627 Dosering Mol/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,127 0,123 0,148 0,156 0,141 t.b.v. stankbestrijding IJzerslurry m3/jr 0 0 0 0 0 t.b.v. zwev.stof rendement nabezinktank Polymeer (50%actief) kg/jr 5825 3600 0 0 0 VTA kg/jr 0 0 0 0 0 Al-complex kg/jr 0 0 0 0 0 RWZI Gorredijk (11)

Zuiveringstechnisch: De stikstof en fosfaatverwijderingsrendementen zijn met gemiddeld 81% en 83% goed. In 2009 heeft de rwzi volledig aan de vergunningseisen voldaan. De efficiency doelstelling voor de hoeveelheid totale verbruikte energie per verwijderde ve is niet gehaald. De doelstelling voor het drogestofgehalte van het afgevoerde slib, en het stikstofgehalte zijn ook niet gehaald. Doordat de lengte van het circuit in verhouding met de breedte nogal kort is is de stikstofverwijdering soms niet optimaal. Voor de bestrijding van problemen met drijflagen in de rwzi wordt aluminium gedoseerd.

Onderhoud en technische aanpassingen:

-Het fijnrooster is gereviseerd. Door spinselvorming rond de assen raken de platen van het fijnrooster ontzet. -Aan de meetbrug en in de overstort zijn 4 ankers/spinselvangers opgehangen om extra spinsel uit het circuit te verwijderen.

Spinselvangers: Schoon en vol spinsel

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,0 1,0 mg/l Tot. energie 39,7 45,1 kWh/v.e. verw. N-totaal 7,0 7,5 mg/l Slib d.s. 4,0 3,6 %

Belasting 27.000 12000

25.000 10000 8000 23.000 6000

21.000 m3/d I.E. TZV 4000

19.000 2000

17.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 9 2 8 7 6 5 1

mg/l 4 3 2 Ptot in mg/l N-tot en BZV inN-tot 1 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Gorredijk (11) Periode 2005-2009

Algemeen Vanaf augustus 2002 Type inrichting Carrousel Carrousel Jaar in bedrijfname 1974 2002 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 20.000 22.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 34.000 41.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 30.827 37.173 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 850 1.400

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 330 Beluchtingsbassin 1 1.425 5.000 Nabezinktank 1 1 855 0,69 1585 Nabezinktank 2 1 1.175 0,69 2977 4562 Na-indikker 1 63,5 16 kg/m2*d 146 Slibbufferbak 3 1.185

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 2.130.567 2.077.229 3.083.703 2.089.963 2.252.916 Vervuilingskracht i.e. BZV 15.287 17.120 17.737 16.709 16.724 Maatgevende belasting i.e. BZV 21.546 25.441 27.587 23.827 22.710 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 19.449 21.039 25.282 22.757 22.249 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 27.065 29.414 35.853 31.478 29.654

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 4.600 6.284 10.442 5.470 6.012 pH 7,5 7,4 7,3 7,5 7,5 CZV mg/l 423 337 254 427 378 BZV mg/l 180 147 92 165 150 Kj-N mg/l 46,1 36,2 23,9 43,2 38,7

NH 4-N mg/l 33,6 27,3 17,1 32,4 28,5 P-tot mg/l 6,8 5,5 3,8 6,8 6,0 Cl - mg/l 83 69 44 71 60 Effluent Debiet m3/etm 4.600 6.284 10.442 5.470 6.012 pH 7,5 7,4 7,4 7,5 7,4 CZV mg/l 40 37 36 44 43 BZV mg/l 3,1 2,4 1,8 2,5 4,2 Kj-N mg/l 4,3 4,6 3,5 3,0 4,1

NH 4-N mg/l 2,7 3,7 2,2 1,1 3,5

NO 3-N mg/l 1,9 1,9 2,1 5,2 3,3 Ntot-N mg/l 6,2 6,6 5,7 8,2 7,5 P-tot mg/l 0,6 0,8 0,9 1,0 1,0 Cl - mg/l 75 65 48 70 67 zwevende stof mg/l 5,4 5,6 6,5 7,0 10,6

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 91 89 86 90 89 BZV eliminatie % 98 98 98 99 97 Nkj eliminatie % 91 87 85 93 89 N-tot eliminatie % 87 82 76 81 81 P-tot eliminatie % 92 86 75 86 83

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,074 0,084 0,097 0,102 0,080 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,031 0,037 0,035 0,040 0,032 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,008 0,009 0,009 0,010 0,008 Slibgehalte g/l 4,9 4,7 5,1 4,3 5,3 Slibindex ml/g 103 108 89 97 79 Slibleeftijd d 24 23 24 23 27 Slibafvoer m3/jr 9.396 9.936 9.930 9.864 10.080 Vracht kg d.s./jr 370.989 374.009 383.017 340.210 364.890 % d.s. slibafvoer % 3,9 3,8 3,9 3,4 3,6 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 21,1 20,1 17,7 16,5 18,5

Energie Totaal verbruik kWh 796.920 806.850 845.124 836.400 890.154 Verbruik beluchting kWh 482.755 483.010 483.679 483.975 553.829 Aandeel bel. in verbruik % 60,6 59,9 57,2 57,9 62,2 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 147 156 117 169 149 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 45,3 43,4 39,0 40,5 45,1 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 27,4 26,0 22,3 23,4 28,0

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 71 72 48 70 25 Al complex gedoseerd ton/jr 0 0 0 33 62 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,61 0,56 0,33 0,71 0,58 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,032 0,030 0,018 0,041 0,034 RWZI Grou (12)

Zuiveringstechnisch: De rwzi zuivert zeer goed. De stikstof- en Fosfaatverwijderingspercentages zijn in 2009 resp. 88 en 86%. Het fosfaat wordt zonder extra voorzieningen biologisch verwijderd. De rwzi heeft in 2009 volledig voldaan aan de lozingseisen opgenomen in de Wvo vergunning. De doelstelling voor het gemiddelde stikstofgehalte in het effluent is gehaald.

Onderhoud en technische aanpassingen: -

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 0,8 0,9 mg/l Tot. energie 22,1 24,5 kWh/v.e. verw. N-totaal 6,0 4,7 mg/l Slib d.s. 4,0 3,4 %

Belasting 24.000 7000 6000 22.000 5000 20.000 4000

18.000 3000 m3/d I.E. TZV 2000 16.000 1000 14.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 9 2 8 7 6 5 1 4 3 Ptot Ptot in mg/l 2

N-tot en BZV inN-tot mg/l 1 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Grou (12) Periode 2005-2009

Algemeen Tot juni 2003: Vanaf juni 2003: Type inrichting Carrousel Carrousel Jaar in bedrijfname 1984 2003 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 18.000 18.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 25.000 25.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 22.667 22.667 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 750 1140

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 330 Beluchtingsbassin 1 1.695 3.760 Nabezinktank 2 935/603 0,8/0,74 1878/1437 Na-indikker 1 35,8 30 kg/m2*d 114 Slibbufferbak 2 680 Tank 18

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 1.675.166 1.717.321 2.047.668 2.017.397 1.964.863 Vervuilingskracht i.e. BZV 17.025 15.227 17.265 16.322 14.707 Maatgevende belasting i.e. BZV 24.343 23.489 26.051 23.978 21.819 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 22.592 18.904 21.922 21.608 19.553 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 32.122 26.458 33.463 31.536 27.682

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 5.211 3.947 5.998 5.605 4.765 pH 7,4 7,4 7,4 7,3 7,4 CZV mg/l 471 519 401 417 444 BZV mg/l 176 208 156 157 167 Kj-N mg/l 39,3 43,7 32,1 35,3 37,6

NH 4-N mg/l 22,5 30,0 20,3 22,3 26,3 P-tot mg/l 8,0 7,3 6,6 6,8 6,4 Cl - mg/l 116 140 111 135 167 Effluent Debiet m3/etm 5.211 3.947 5.998 5.605 4.765 pH 7,4 7,4 7,4 7,3 7,4 CZV mg/l 40 45 42 40 45 BZV mg/l 3,0 2,1 2,3 1,9 2,1 Kj-N mg/l 3,7 2,4 2,9 3,1 3,4

NH 4-N mg/l 1,9 0,9 1,5 1,0 1,7

NO 3-N mg/l 1,5 1,0 1,3 2,0 1,2 Ntot-N mg/l 5,3 3,5 4,3 5,2 4,7 P-tot mg/l 0,7 0,6 0,8 0,8 0,9 Cl - mg/l 115 123 117 139 155 zwevende stof mg/l 5,4 5,2 5,4 5,2 3,7 Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 92 91 90 90 90 BZV eliminatie % 98 99 99 99 99 Nkj eliminatie % 91 95 91 91 91 N-tot eliminatie % 87 92 87 85 88 P-tot eliminatie % 92 92 88 89 86

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,133 0,110 0,135 0,140 0,130 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,050 0,044 0,052 0,053 0,049 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,011 0,009 0,011 0,012 0,011 Slibgehalte g/l 4,5 4,5 4,4 4,1 4,0 Slibindex ml/g 126 129 115 124 140 Slibleeftijd d 19 17 17 17 17 Slibafvoer m3/jr 8.712 9.792 8.764 9.144 9.216 Vracht kg d.s./jr 326.578 364.865 344.720 326.917 316.774 % d.s. slibafvoer % 3,7 3,7 3,9 3,6 3,4 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 15,8 20,9 17,5 16,7 18,0

Energie Totaal verbruik kWh 431.247 453.870 442.795 432.690 432.068 Verbruik beluchting kWh 322.949 343.676 329.516 324.870 319.233 Aandeel bel. in verbruik % 74,9 75,7 74,4 75,1 73,9 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 65 64 55 53 57 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 20,9 26,0 22,5 22,1 24,5 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 15,7 19,7 16,7 16,6 18,1 Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 (vast produkt) ton/jr 0 0 0 0 0 3 FeSO 4 (oplossing) m /jr 0 0,0 0,0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 RWZI Harlingen (13)

Zuiveringstechnisch: De zuivering zuivert goed. De stikstof- en fosfaatverwijderingsrendementen zijn in 2009 resp. 91 en 86%. Voor wat de lozingseisen betreft voldoet de rwzi aan de in WVO-vergunning opgenomen lozingsvoorwaarden. Alle doelstellingen m.u.v. de doelstelling voor het drogestof gehalte van het afgevoerde slib zijn gehaald. Door de nieuwe beluchtingselementen is de totale hoeveelheid verbruikte energie per verwijderde VE met 30% afgenomen.

Onderhoud en technische aanpassingen: -De vervanging fijnrooster en renovatie influentwerk is uitgesteld naar 2010

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 2,0 1,5 mg/l Tot. energie 49,6 35,9 kWh/v.e. verw. N-totaal 6,0 4,5 mg/l Slib d.s. 4,5 4,1 %

Belasting 43.000 12000 41.000 10000 39.000 37.000 8000 35.000 6000 33.000 m3/d I.E. TZV 31.000 4000 29.000 2000 27.000 25.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 6 3 5 4 2 3 mg/l 2 1 Ptot Ptot in mg/l

N-tot en BZV inN-tot 1 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Harlingen (13) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Actief-slibinstallatie zeer laag belast Jaar in bedrijfname 1981 Uitgebreid in 1993 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 78.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 129.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 116.960 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 2.200

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 645 Beluchtingsbassin 8 2.125 2.641 21.128 Nabezinktank 2 1.500/1.250 0,8 3.910/3.190 Na-indikker 1 270 600 Slibbufferbak 3 850 2.550

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 3.542.150 3.783.875 3.934.862 3.927.470 3.805.392 Vervuilingskracht i.e. BZV 24.484 23.060 20.909 18.631 29.863 Maatgevende belasting i.e. BZV 35.341 31.982 27.601 24.653 39.846 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 37.141 36.706 32.959 28.240 41.836 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 50.391 51.135 40.724 35.636 55.003 Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 8.307 8.899 10.334 9.462 8.559 pH 7,7 7,7 7,7 7,7 7,7 CZV mg/l 461 422 318 295 510 BZV mg/l 159 140 109 106 188 Kj-N mg/l 45,9 43,1 35,1 33,3 48,9

NH 4-N mg/l 26,8 28,0 24,5 23,3 31,8 P-tot mg/l 15,1 11,0 8,2 8,3 11,2 Cl - mg/l 797 902 729 879 853 Effluent Debiet m3/etm 8.307 8.899 10.334 9.462 8.559 pH 7,8 7,8 7,8 7,8 7,8 CZV mg/l 39 43 43 35 44 BZV mg/l 3,0 1,6 1,8 1,1 1,3 Kj-N mg/l 2,4 2,3 2,7 1,7 2,2

NH 4-N mg/l 1,0 0,8 1,3 0,5 0,8

NO 3-N mg/l 2,1 3,3 3,0 2,4 2,2 Ntot-N mg/l 4,6 5,6 5,7 4,1 4,5 P-tot mg/l 2,3 2,0 1,8 1,0 1,5 Cl - mg/l 685 853 763 847 857 zwevende stof mg/l 5,1 5,3 5,2 4,9 2,2

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 92 90 87 88 91 BZV eliminatie % 98 99 98 99 99 Nkj eliminatie % 95 95 92 95 96 N-tot eliminatie % 90 87 84 88 91 P-tot eliminatie % 85 82 78 88 86

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,046 0,045 0,040 0,035 0,058 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,016 0,015 0,014 0,013 0,022 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,005 0,005 0,005 0,004 0,006 Slibgehalte g/l 3,9 3,8 3,8 3,6 3,4 Slibindex ml/g 96 96 90 91 95 Slibleeftijd d 43 39 39 48 30 Slibafvoer m3/jr 16.375 17.059 17.407 13.734 21.427 Vracht kg d.s./jr 688.873 755.639 746.020 584.156 876.547 % d.s. slibafvoer % 4,2 4,4 4,3 4,3 4,1 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 20,0 22,5 25,6 22,9 22,6

Energie Totaal verbruik kWh 1.765.286 1.556.375 1.524.889 1.537.438 1.390.477 Verbruik beluchting kWh 943.970 857.860 828.980 874.980 709.940 Aandeel bel. in verbruik % 53,5 55,1 54,4 56,9 51,1 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 232 185 177 169 179 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 51,4 46,4 52,3 60,2 35,9 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 27,5 25,6 28,4 34,3 18,3

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 143 165 170 214 146 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,308 0,456 0,541 0,733 0,410 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,033 0,039 0,046 0,073 0,033 t.b.v. slibindikking Polymeer (50%actief) kg/jr 0 0 0 0 0 RWZI Haulerwijk (14)

Zuiveringstechnisch: De RWZI zuivert goed ondanks dat het materiaal en beton waarneembaar achteruit gaat. De nieuwe persleiding ligt inmiddels van Haulerwijk naar Oosterwolde en zal over een aantal maanden in gebruik worden genomen. Als dat zover is dan wordt het afvalwater naar Oosterwolde gepompt en rwzi Haulerwijk opgeheven. De verwijderingrendementen in 2009 waren voor fosfaat 80% en voor stikstof 81%.

Onderhoud en technische aanpassingen:

-

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,2 1,1 mg/l Tot. energie 49,6 48,5 kWh/v.e. verw. N-totaal 7,0 6,7 mg/l Slib d.s. 4,3 4,1 %

Belasting 7.500 2500

7.000 2000

6.500 1500

6.000 1000 m3/d I.E. TZV

5.500 500

5.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 16 2 14 12 10 8 1 mg/l 6 4 Ptot in mg/l N-tot en BZV inN-tot 2 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Haulerwijk (14) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Pasveersloot Concent Jaar in bedrijfname 1969 1974 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 5.000 11.500 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 6.000 20.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 5.440 18.133 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 72 144

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Beluchtingsbassin concent 1 2.875 Nabezinktank 2 360 / 240 0,2 / 0,6 300 / 700 Na-indikker 1 24 34 kg/m2*d 70 Slibbufferbak 2 540

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 580.664 602.053 763.050 711.233 689.979 Vervuilingskracht i.e. BZV 5.157 5.400 4.757 5.269 6.256 Maatgevende belasting i.e. BZV 7.196 9.603 6.809 8.966 9.749 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 5.450 6.170 6.331 6.429 6.616 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 6.801 8.915 8.825 9.214 8.598

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 1.357 1.654 2.125 1.856 1.637 pH 7,4 7,3 7,4 7,4 7,3 CZV mg/l 419 401 316 364 446 BZV mg/l 205 176 121 153 206 Kj-N mg/l 40,2 34,7 28,7 34,2 35,0

NH 4-N mg/l 28,5 25,3 20,8 23,8 24,0 P-tot mg/l 6,1 5,3 4,3 5,4 5,7 Cl - mg/l 142 113 100 135 139 Effluent Debiet m3/etm 1.357 1.654 2.125 1.856 1.637 pH 7,5 7,4 7,3 7,4 7,5 CZV mg/l 38 40 41 37 41 BZV mg/l 3,9 3,3 4,1 3,5 5,0 Kj-N mg/l 3,9 3,5 3,9 3,7 4,8

NH 4-N mg/l 2,0 1,7 2,0 1,7 2,7

NO 3-N mg/l 2,1 2,1 2,7 3,2 1,8 Ntot-N mg/l 6,0 5,8 6,7 7,0 6,7 P-tot mg/l 1,0 0,6 0,9 0,7 1,1 Cl - mg/l 136 127 115 143 147 zwevende stof mg/l 11,3 14,0 15,8 11,5 15,3

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 91 90 87 90 91 BZV eliminatie % 98 98 97 98 98 Nkj eliminatie % 90 90 87 89 86 N-tot eliminatie % 85 83 77 80 81 P-tot eliminatie % 83 88 79 88 80

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,050 0,057 0,060 0,056 0,062 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,024 0,025 0,023 0,024 0,029 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,005 0,005 0,005 0,005 0,005 Slibgehalte g/l 4,0 4,1 3,9 4,2 4,1 Slibindex ml/g 112 105 98 96 98 Slibleeftijd d 60 45 38 38 35 Slibafvoer m3/jr 2.160 2.376 2.478 2.880 2.988 Vracht kg d.s./jr 91.295 95.083 107.145 116.358 122.726 % d.s. slibafvoer % 4,2 4,0 4,3 4,0 4,1 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 18,4 17,1 19,5 20,2 20,7

Energie Totaal verbruik kWh 244.560 252.360 272.400 277.490 287.550 Verbruik beluchting kWh 177.028 178.540 192.470 199.310 209.090 Aandeel bel. in verbruik % 72,4 70,7 70,7 71,8 72,7 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 116 123 105 110 114 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 49,4 45,4 49,5 48,1 48,5 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 35,8 32,1 35,0 34,6 35,2

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. lichtslibbestrijding Al-complex gedoseerd m3/jr 38 51 54 57 42 (omgerekend aluminium) (kg/jr) 3.622 4.812 5.080 5.349 3.975 Dosering Me/P-influent mol/mol 1,062 1,315 1,328 1,286 1,016 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,052 0,061 0,065 0,072 0,052 RWZI Heerenveen (15) Zuiveringstechnisch: De rendementen voor stikstof- en fosfaatverwijdering zijn in 2009 respectievelijk 84% en 89%. In 2009 is aan alle effluenteisen voldaan, hoewel de stikstofconcentratie in het effluent moeilijk beneden de 10 mg/l is te houden. Ondanks de grillige aanvoer van de stikstof vracht is de doelstelling voor stikstof gehaald. De doelstelling voor afgevoerd slib is gehaald, al is dit in de cijfers niet terug te zien doordat de gemeten gehalten op alle rwzi's worden gecorrigeerd met de gemeten drogestofvrachten op de filterpers. Op de rwzi's wordt altijd een hogere slibvracht gemeten dan op de filterpers binnenkomt. Door een proef met een centrifuge op de filterpersinstallatie kon de doelstelling voor fosfaat het afgelopen jaar niet worden gehaald.

Onderhoud en technische aanpassingen : -De tandwielkasten van de beluchters vertonen te vaak lekkage's aan de ingaande hoofdas, deze reparatie's zijn vrij kostbaar. De bedoeling is om per jaar een beluchter tandwielkast te vervangen. -Er is een noodtrap aangebracht met achteruitgang vanuit het bedieningsgebouw.

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 0,5 0,7 mg/l Tot. energie 29,8 30,3 kWh/v.e. verw. N-totaal 9,0 9,0 mg/l Slib d.s. 3,3 3,1 %

Belasting 100.000 24.000

96.000 20.000 16.000 92.000 12.000

88.000 m3/d I.E. TZV 8.000 84.000 4.000 80.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 2 14 12 10 8 1 6

4 Ptot in mg/l 2 N-tot en BZV inN-tot mg/l 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

jaren BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Heerenveen (15) Periode 2005-2009

Algemeen Uitgebreid in 2000 Type inrichting Carrousel Carrousel Jaar in bedrijfname 1979 2000 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 35.000 93.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 54.000 143.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 48.960 129.653 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 1.200 4.700

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h gem. m 3 m3 selector 2 645/880 1.525 Beluchtingsbassin 2 8.750/11.750 20.500 Nabezinktanks straat 1 2 1.735/1.040 0,73 Nabezinktanks straat 2 2 1.735/1.990 0,73 Na-indikker 2 65/241 25 kg/m2*d

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 6.074.805 5.980.351 6.159.394 6.474.582 5.993.985 Vervuilingskracht i.e. BZV 70.153 67.764 61.551 66.428 64.295 Maatgevende belasting i.e. BZV 95.111 92.898 86.714 88.788 87.262 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 91.328 94.354 92.876 96.846 93.678 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 120.805 125.953 121.699 127.242 127.282

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 16.693 17.681 19.255 17.134 18.078 pH 7,3 7,2 7,4 7,3 7,3 CZV mg/l 541 533 469 558 519 BZV mg/l 227 207 173 209 192 Kj-N mg/l 61,1 58,5 55,7 63,4 56,5

NH 4-N mg/l 43,8 46,5 45,5 49,5 44,9 P-tot mg/l 6,3 6,3 5,8 6,7 6,3 Cl - mg/l 255 246 199 222 225 Effluent Debiet m3/etm 16.693 17.681 19.255 17.134 18.078 pH 7,5 7,4 7,5 7,5 7,4 CZV mg/l 54 57 60 68 68 BZV mg/l 3,0 2,0 2,0 2,2 2,6 Kj-N mg/l 5,7 4,4 4,3 4,4 4,9

NH 4-N mg/l 3,2 2,0 2,3 1,5 2,1

NO 3-N mg/l 3,9 4,4 3,8 3,5 4,0 Ntot-N mg/l 9,7 8,9 8,2 8,1 9,0 P-tot mg/l 0,3 0,4 0,4 0,4 0,7 Cl - mg/l 269 254 200 243 255 zwevende stof mg/l 5,6 5,3 5,9 5,1 5,4

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 90 89 87 88 87 BZV eliminatie % 99 99 99 99 99 Nkj eliminatie % 91 93 92 93 91 N-tot eliminatie % 84 85 85 87 84 P-tot eliminatie % 96 94 92 94 89

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,078 0,081 0,079 0,086 0,082 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,033 0,032 0,029 0,032 0,031 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,009 0,009 0,009 0,010 0,009 Slibgehalte g/l 5,3 5,3 5,2 5,0 5,2 Slibindex ml/g 112 103 90 91 89 Slibleeftijd d 28 27 26 25 27 Slibafvoer m3/jr 47.329 44.599 44.955 44.100 45.956 Vracht kg d.s./jr 1.415.483 1.483.776 1.485.667 1.537.573 1.429.673 % d.s. slibafvoer % 3,0 3,3 3,3 3,5 3,1 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 17,2 17,4 18,0 17,7 17,3

Energie Totaal verbruik kWh 2.292.271 2.606.501 2.459.789 2.484.293 2.511.154 Verbruik beluchting kWh 1.638.479 2.062.286 1.928.424 1.961.863 1.992.796 Aandeel bel. in verbruik % 71,5 79,1 78,4 79,0 79,4 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 108 91 86 81 86 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 27,8 30,6 29,8 28,6 30,3 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 19,9 24,2 23,3 22,6 24,1

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 0 0 0 0 0 3 FeSO 4 (oplossing) m /jr 0 0 0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 t.b.v. lichtslibbestrijding Al-complex m3 0 0 0,0 0 0 RWZI Joure (16)

Zuiveringstechnisch: De rwzi zuivert biologisch goed. De stikstof- en fosfaatreductiepercentages zijn in 2009 beide 89%. Het fosfaat wordt geheel biologisch verwijderd. De doelstelling voor beluchtingsenergie, en slibdrogestof zijn dit jaar niet gehaald.

Onderhoud en technische aanpassingen : -

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 0,8 0,7 mg/l Tot. energie 25,4 27,6 kWh/v.e. verw. N-totaal 7,0 5,0 mg/l Slib d.s. 3,9 3,7 %

Belasting 56.000 10.000

8.000 52.000 6.000 48.000

4.000 m3/d I.E. TZV 44.000 2.000

40.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 8 2 7 6 5 4 1 mg/l 3 2 Ptot in mg/l N-tot en BZV inN-tot 1 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Joure (16) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Carrousel Aangepast medio 1998 Jaar in bedrijfname 1976 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 47.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 69.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 62.560 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 1.080 1.440

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 550 Beluchtingsbassin 1 3.310 11.750 Nabezinktank 2 1.080/1.080 0,67 1.980/2.608 4.588 Na-indikker 1 102 28 kg/m2*d 310 Slibbufferbak 2 450 900

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 2.460.880 2.534.775 3.056.628 2.799.443 2.704.056 Vervuilingskracht i.e. BZV 33.476 34.003 40.937 32.050 37.172 Maatgevende belasting i.e. BZV 48.590 46.638 55.415 40.023 50.006 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 44.372 44.109 52.387 41.746 44.375 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 63.075 55.795 69.266 51.626 56.102 Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 7.756 7.827 9.219 7.326 8.498 pH 7,7 7,7 7,5 7,6 7,6 CZV mg/l 616 613 622 615 569 BZV mg/l 233 235 240 236 236 Kj-N mg/l 53,1 50,8 50,3 52,4 47,0

NH 4-N mg/l 33,2 32,3 32,0 33,9 29,9 P-tot mg/l 6,8 6,7 6,3 6,6 6,3 Cl - mg/l 113 104 111 160 138 Effluent Debiet m3/etm 7.756 7.827 9.219 7.326 8.498 pH 7,9 8,0 8,0 8,0 8,0 CZV mg/l 91 94 97 69 73 BZV mg/l 3,6 2,8 5,8 1,9 3,1 Kj-N mg/l 4,7 4,6 6,1 3,2 4,1

NH 4-N mg/l 0,9 0,6 1,8 0,4 0,8

NO 3-N mg/l 1,9 1,5 0,8 1,3 0,9 Ntot-N mg/l 6,8 6,2 7,1 4,6 5,0 P-tot mg/l 0,8 1,0 1,9 0,3 0,7 Cl - mg/l 119 106 110 156 158 zwevende stof mg/l 5,7 5,0 17,3 4,6 3,7 Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 85 85 85 89 87 BZV eliminatie % 99 99 98 99 99 Nkj eliminatie % 91 91 88 94 91 N-tot eliminatie % 87 88 86 91 89 P-tot eliminatie % 88 86 70 96 89 Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,083 0,089 0,103 0,087 0,085 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,032 0,034 0,040 0,033 0,035 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,007 0,007 0,008 0,007 0,007 Slibgehalte g/l 4,7 4,4 4,5 4,2 4,6 Slibindex ml/g 131 125 137 139 133 Slibleeftijd d 35 32 30 27 31 Slibafvoer m3/jr 14.112 15.732 18.232 17.532 17.352 Vracht kg d.s./jr 563.481 587.694 652.884 675.948 633.957 % d.s. slibafvoer % 4,0 3,7 3,6 3,9 3,7 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 14,6 15,4 14,6 17,9 16,2 Energie Totaal verbruik kWh 1.016.634 1.012.390 1.136.901 1.039.065 1.082.706 Verbruik beluchting kWh 895.329 914.448 993.015 899.148 952.176 Aandeel bel. in verbruik % 69,7 90,3 87,3 86,5 87,9 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 49 39 47 50 48 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 26,4 26,6 25,4 27,6 27,6 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 23,2 24,0 22,2 23,9 24,3 Chemicaliën (inkoop) t.b.v. lichtslibbestrijding Al-complex m3/jr 0 0 0 0 0 t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 41,92 23,6 0 0 0 3 FeSO 4 (oplossing) m /jr 0 0 0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,214 0,121 0,000 0,000 0,000 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,009 0,005 0,000 0,000 0,000

Produktie slib kg d.s./verw. v.e. 13,2 14,0 13,2 16,3 14,7 m3/verw. v.e. 0,33 0,37 0,37 0,42 0,40 RWZI Kootstertille (17) Zuiveringstechnisch: De rwzi zuivert goed. De stikstof- en fosfaatproductiepercentages zijn in 2009 respectievelijk 75 en 68%. De doelstellingen voor 2009 voor stikstof en fosfaat zijn niet gehaald. Dit wordt vooral veroorzaakt door de afgenomen belasting op de rwzi. doordat de beluchting voorals 's nachts verder terug moet regelen dan nu mogelijks is wordt er over belucht waardoor de stikstof en fosfaatverwijdering verslechteren. Het fosfaat wordt zonder extra voorzieningen biologisch verwijderd.

Onderhoud en technische aanpassingen :

- Installatie voor Legionella bacterie in drinkwaterleiding in bedrijf gesteld - Looprand nabezinktank 1 opnieuw van slijtlaag voorzien - Bedrijfsgebouw gedeeltelijk opnieuw gevoegd - Influent ontvangput opnieuw bekleed i.v.m H2S aantasting - Extra stromingsvormers in compartimenten 3 in de straten 1 en 2 in voorbereiding - Nieuw onderwaterwerk (schrapers) nabezinktank 1 in voorbereiding

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,4 2,0 mg/l Tot. energie 40,8 39,6 kWh/v.e. verw. N-totaal 6,0 9,9 mg/l Slib d.s. 4,3 4,1 %

Belasting 55.000 18000 16000 50.000 14000 12000 45.000 10000

8000 m3/d 40.000

I.E. TZV 6000 35.000 4000 2000 30.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 12 5

10 4 8 3 6 mg/l 2 4 Ptot Ptot in mg/l N-tot en BZV inN-tot 2 1

0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Kootstertille (17) Periode 2005-2009

Algemeen Aangepast november 1997 Type inrichting Actief-slibinstallatie zeer laag belast Jaar in bedrijfname 1975 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 33.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 49.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 44.427 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 1.900

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 702 702 Beluchtingsbassin 2 5.250 10.500 Nabezinktank 3 600/860/1.425 0,66 1.130/2.115/3.690 6.935 Slibindikker 2 26/95 30 kg/m2*d 88/298 386 Slibbufferbak 3 1.050

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 3.585.320 3.556.319 4.263.133 3.835.375 3.374.538 Vervuilingskracht i.e. BZV 36.979 31.543 28.513 28.098 28.911 Maatgevende belasting i.e. BZV 51.914 45.806 36.851 40.063 38.177 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 41.747 38.843 35.661 37.330 35.256 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 58.682 52.499 45.324 54.291 47.865

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 9.733 10.069 15.446 12.521 8.982 pH 7,6 7,6 7,7 7,7 7,9 CZV mg/l 462 408 248 322 409 BZV mg/l 205 169 100 121 174 Kj-N mg/l 39,7 37,3 21,6 27,4 39,4

NH 4-N mg/l 24,8 25,1 14,2 17,9 28,7 P-tot mg/l 9,8 8,9 4,7 5,0 6,3 Cl - mg/l 178 184 112 164 237 Effluent Debiet m3/etm 9.733 10.069 15.446 12.521 8.982 pH 7,9 7,8 7,8 7,9 8,0 CZV mg/l 36 35 33 33 37 BZV mg/l 3,6 2,6 3,3 2,5 3,3 Kj-N mg/l 2,1 2,6 2,1 2,3 2,6

NH 4-N mg/l 0,4 0,8 0,5 1,1 0,7

NO 3-N mg/l 3,9 4,8 2,8 4,5 7,2 Ntot-N mg/l 6,0 7,4 4,9 6,9 9,9 P-tot mg/l 2,9 3,9 1,6 1,4 2,0 Cl - mg/l 194 191 108 180 258 zwevende stof mg/l 5,8 5,9 8,5 6,5 6,7 Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 92 91 87 90 91 BZV eliminatie % 98 98 97 98 98 Nkj eliminatie % 95 93 90 92 93 N-tot eliminatie % 85 80 77 75 75 P-tot eliminatie % 71 56 66 73 68 Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,106 0,100 0,088 0,109 0,100 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,047 0,041 0,035 0,041 0,043 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,009 0,009 0,008 0,009 0,010 Slibgehalte g/l 4,0 3,9 4,1 3,5 3,5 Slibindex ml/g 94 99 97 100 102 Slibleeftijd d 19 19 19 21 23 Slibafvoer m3/jr 18.540 18.540 19.240 16.092 14.256 Vracht kg d.s./jr 814.724 801.856 835.572 659.429 588.855 % d.s. slibafvoer % 4,4 4,3 4,3 4,1 4,1 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 21,0 22,5 26,7 19,6 18,2 Energie Totaal verbruik kWh 1.509.900 1.437.751 1.391.445 1.280.624 1.279.627 Verbruik beluchting kWh 980.676 973.278 834.159 721.855 713.431 Aandeel bel. in verbruik % 64,9 67,7 59,9 56,4 55,8 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 148 131 131 146 168 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 38,9 40,3 44,5 38,0 39,6 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 25,3 27,3 26,7 21,4 22,1 Chemicaliën (inkoop) t.b.v. lichtslibbestrijding Al-complex kg/jr 0 0 0 0 0 t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 0 0 0 0 0 3 FeSO 4 (oplossing) m /jr 0 0 0 0 0 Dosering Fe/P-influent mol/mol 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 RWZI Leeuwarden (18) Zuiveringstechnisch: Deze zuivering zuivert uitstekend. De stikstof en fosfaatverwijderingsrendementen zijn resp. 92% en 90%. De rwzi heeft in 2009 volledig aan de lozingseisen voldaan. Alle doelstellingen zijn gehaald. De energieefficiency is sterk verbeterd door het verlagen van de slibgehalten, finetuning van de setpoints en door het uitschakelen van de UV installatie (verbuik UVin 2008 202857kWh). De produktie van eigen energie is in 2009 lager uitgevallen doordat er minder vergistbaar materiaal is verwerkt. Inmiddels is ook het derde grote persgemaal van de stad Leeuwarden aangesloten. Dit heeft wel tot gevolg dat de hydraulische belasting in de piekmomenten (RWA) is toegenomen. Vanuit de Zuidlanden zal nog een persleiding worden aangesloten. Het gehele jaar moeten ijzerzouten worden gedoseerd omdat de biologische fosfaatverwijdering net tekort komt.

Onderhoud en technische aanpassingen : - Er is een nieuwe roostergoedwasser geplaatst -NBT 2A is leeg geweest i.v.m. verstopping -Reduktiekasten van vijzel T249 en T373 zijn vervangen -Reduktiekasten van NBT V280 en V370 zijn vervangen -Schraaprubbers van NBT V290 en V295 zijn vervangen -Koppelingsblokken mixer slibgisting 1 zijn vervangen

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 0,8 0,8 mg/l Tot. energie 36,4 32,4 kWh/v.e. verw. N-totaal 4,5 3,5 mg/l Slib d.s. 4,1 4,1 %

Belasting 190.000 60000 185.000 50000 180.000 40000 175.000 30000 m3/d

I.E. TZV 170.000 20000 165.000 10000 160.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 6 2 5 4 3 1 mg/l 2 Ptot Ptot in mg/l

N-tot en BZV inN-tot 1 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Leeuwarden (18) Periode 2005-2009

Algemeen tot 01/02/2000 vanaf 1-4-01 Type inrichting Hoogbel. actief slib inst.Carroussel/voordenitrificatie Jaar in bedrijfname 1969 2001 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 176.000 170.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 250.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 226.667 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 3.825 8.000

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal Cap. per eenh m2 m3/m 2*h m3 m3 kg ds/h Selector 2 1420/1540 2.960 Denitrificatietank straat 1 2 2.560 5120 Denitrificatietank straat 2 1 5.550 5.550 Beluchtingsbassin straat 1 2 7.090 14.180 Beluchtingsbassin straat 2 1 13.080 13.080 Nabezinktanks straat 1 8 744 0,74 1.359 Nabezinktanks straat 2 3 1.577 0,76 4.135 Mechanische indikkers 2 540 Gistingstank 2 224 4.700 Naindikker/slibbuffer 1 314 1.000

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 13.653.793 14.067.196 16.545.100 15.602.950 13.519.691 Vervuilingskracht i.e. BZV 146.137 140.122 133.548 133.992 135.773 Maatgevende belasting i.e. BZV 196.151 188.076 190.665 175.042 183.798 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 174.878 179.393 160.351 161.723 166.073 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 233.021 224.749 215.096 197.915 219.139 Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 34.723 36.261 44.480 43.095 36.468 pH 7,8 7,8 8 7,8 8,0 CZV mg/l 554 534 388 402 488 BZV mg/l 228 212 164 168 201 Kj-N mg/l 44,8 45,5 34,4 35,2 42,7

NH 4-N mg/l 25,9 27,1 21,6 21,7 27,5 P-tot mg/l 8,7 9,0 7,1 7,3 8,2 Cl - mg/l 140 168 118 149 209 Effluent Debiet m3/etm 34.723 36.261 44.480 43.095 36.468 pH 8,0 8,1 8,0 8,0 8,0 CZV mg/l 34 36 30 33 38 BZV mg/l 3,0 1,8 1,3 2,1 2,6 Kj-N mg/l 1,8 1,7 1,4 1,9 2,5

NH 4-N mg/l 0,4 0,3 0,3 0,7 1,0

NO 3-N mg/l 1,1 1,5 1,6 1,0 1,0 Ntot-N mg/l 2,9 3,3 3,1 2,9 3,5 P-tot mg/l 0,5 0,7 0,6 0,7 0,8 Cl - mg/l 130 156 115 131 192 zwevende stof mg/l 5,2 5,1 5,2 5,3 5,7 Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 94 93 92 92 92 BZV eliminatie % 99 99 99 99 99 Nkj eliminatie % 96 96 96 95 94 N-tot eliminatie % 94 93 91 92 92 P-tot eliminatie % 94 92 91 90 90 Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,095 0,096 0,091 0,099 0,110 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,039 0,038 0,038 0,041 0,045 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,008 0,008 0,008 0,009 0,010 Slibgehalte g/l 4,9 4,9 4,6 4,3 4,0 Slibindex ml/g 143 149 133 127 131 Slibleeftijd d 25 22 19 16 18 Slibafvoer m3/jr 50.767 56.839 56.619 61.527 52.828 Vracht kg d.s./jr 1.993.086 2.182.744 2.372.624 2.625.470 2.180.763 % d.s. slibafvoer % 3,9 3,8 4,2 4,3 4,1 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 12,0 12,9 15,7 17,5 14,1

Energie Totaal verbruik kWh 5.821.975 6.218.727 5.832.320 5.321.116 4.990.864 Verbruik beluchting kWh 3.564.006 3.961.961 3.654.883 3.349.844 3.101.465 Aandeel bel. in verbruik % 61,2 63,7 62,7 63,0 62,1 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 165 160 132 126 140 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 35,1 36,8 38,6 35,5 32,4 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 21,5 23,5 24,2 22,4 20,1 Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeClSO 4 ton/jr 248 186 146 185 147 FeSO4 ton/jr 70,9 98,7 25,0 70,8 47,5 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,218 0,188 0,108 0,170 0,133 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,012 0,011 0,007 0,012 0,008 t.b.v. gistingsslibindikking Polymeer (100% actief) kg/jr 0 0 0 0 0 t.b.v. slibflocculatie Polymeer (50% actief) kg/jr 0 0 0 0 0 t.b.v. spuislibindikking Polymeer (50% actief) kg/jr 6827 13880 11652 12.002 16.463 RWZI Lemmer (19)

Zuiveringstechnisch: De zuivering zuivert zeer goed. De stikstof- en fosfaatverwijderingsrendementen zijn in 2009 respectievelijk 87 en 83%. De rwzi voldoet volledig aan de lozingseisen opgenomen in de Wvo-vergunning. De doelstelling voor fosfaat en totaal stikstof zijn niet gehaald.

Onderhoud en technische aanpassingen : -NBT 1 is voorzien van een nieuwe drijflaag en bodemschraper.

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,0 1,4 mg/l Tot. energie 27,6 25,2 kWh/v.e. verw. N-totaal 7,0 7,7 mg/l Slib d.s. 4,2 3,7 %

Belasting 24.000 6000 23.000 5000 22.000 21.000 4000 20.000 3000 19.000 m3/d 18.000 2000 17.000

Nkj Nkj en BZV kg/d 1000 16.000 15.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 16 2 14 12 10 8 1 mg/l 6

4 Ptot in mg/l N-tot en BZV inN-tot 2 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Lemmer (19) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Carrousel Jaar in bedrijfname 1978 Aangepast in 1996 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 30.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 42.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 38.080 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 1.100

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 272 272 Beluchtingsbassin 1 1.635 5.000 Nabezinktank 2 855/1.170 0,54 2.098/2.967 5.065 Na-indikker 1 50 20 kg/m2*d 155 Slibbufferbak 3 950

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 1.813.430 1.247.049 1.664.430 1.380.096 1.265.471 Vervuilingskracht i.e. BZV 17.795 18.250 19.442 14.095 18.613 Maatgevende belasting i.e. BZV 26.693 28.758 29.514 21.236 44.853 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 21.175 21.373 23.043 16.392 21.687 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 31.526 34.548 33.877 22.340 50.494

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 3.623 3.424 5.147 3.382 4.026 pH 7,4 7,5 7,5 7,5 7,6 CZV mg/l 631 666 492 500 545 BZV mg/l 265 288 204 225 250 Kj-N mg/l 53,8 59,1 39,2 49,8 57,6

NH 4-N mg/l 35,8 41,6 28,5 36,6 38,4 P-tot mg/l 9,0 10,1 6,7 8,2 8,6 Cl - mg/l 94 97 69 98 77 Effluent Debiet m3/etm 3.623 3.424 5.147 3.382 4.026 pH 7,8 7,8 7,7 7,7 7,7 CZV mg/l 47 50 44 46 47 BZV mg/l 3,6 2,2 2,1 2,5 2,9 Kj-N mg/l 2,5 2,8 2,9 5,8 3,2

NH 4-N mg/l 0,7 1,1 1,5 4,4 1,5

NO 3-N mg/l 4,2 2,0 1,6 2,7 4,3 Ntot-N mg/l 6,9 4,9 4,7 8,5 7,7 P-tot mg/l 1,0 1,1 0,8 0,8 1,4 Cl - mg/l 89 94 76 87 83 zwevende stof mg/l 5,8 5,1 5,0 4,6 4,2

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 93 93 91 91 91 BZV eliminatie % 99 99 99 99 99 Nkj eliminatie % 95 95 93 88 94 N-tot eliminatie % 87 92 88 83 87 P-tot eliminatie % 89 89 88 91 83

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,098 0,083 0,104 0,067 0,087 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,041 0,036 0,043 0,030 0,040 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,008 0,007 0,008 0,007 0,009 Slibgehalte g/l 4,4 5,2 4,6 4,8 4,8 Slibindex ml/g 142 138 139 117 119 Slibleeftijd d 25 26 21 25 30 Slibafvoer m3/jr 7.992 9.576 9.762 8.928 7.812 Vracht kg d.s./jr 328.514 364.099 399.780 348.868 292.300 % d.s. slibafvoer % 4,1 3,8 4,1 3,9 3,7 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 16,6 18,3 19,0 23,6 14,6

Energie Totaal verbruik kWh 566.700 599.300 541.400 551.500 504.400 Verbruik beluchting kWh 479.760 512.220 458.370 465.900 417.990 Aandeel bel. in verbruik % 84,7 85,5 84,7 84,5 82,9 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 48 70 50 62 68 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 28,7 30,1 25,7 37,4 25,2 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 24,3 25,7 21,7 31,6 20,9

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 39 40 44 40 41 3 FeSO 4 (oplossing) m /jr 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,326 0,315 0,344 0,392 0,318 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,016 0,016 0,016 0,024 0,018 RWZI Oosterwolde (20) Zuiveringstechnisch: De rwzi zuivert ondanks de verbouw redelijk goed. De rwzi heeft in 2009 volledig aan de WVO vergunningeisen voldaan. De nieuwbouw van de rwzi in in volle gang. Inmiddels is het nieuwe verdeel werk , de indikker, twee slibbufferbakken en een nabezinktank in bedrijf. Verder is er nog een nabezinktank klaar maar die komt eind 2010 met het influentwerk en A.T. tank in bedrijf. Het zelfde jaar is ook het nieuwe bedrijfsgebouw klaar. De stikstof-en fosfaatverwijderingsrendement bedragen respectievelijk 82 en 95 %. Om het licht slib te bestrijden wordt er een aluminiumhydroxide gedoseerd. Tevens zijn er veel problemen met verstoppende surplusslibpompen doordat er geen roostergoedverwijdering op de rwzi aanwezig is. Vlak voor de kerst 2007 is er begonnen met de verbouw op de rwzi en het moet in het voorjaar 2010 gereed zijn.

Oderhoud en technische aanpassingen : -Alles wordt vernieuwd en aangepast moet gereed zijn in het voorjaar 2010.

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,0 0,6 mg/l Tot. energie 37,5 26,3 kWh/v.e. verw. N-totaal 9,0 10,1 mg/l Slib d.s. 3,8 3,0 %

Belasting 50.000 8000 45.000 7000 6000 40.000 5000 35.000 4000 m3/d

I.E. TZV 30.000 3000 2000 25.000 1000 20.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 12 2 10 8 6 1 mg/l 4 Ptot Ptot in mg/l

N-tot en BZV inN-tot 2 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Oosterwolde (20) Periode 2005-2009

Algemeen oud nieuw Type inrichting Carrousel Carrousel Jaar in bedrijfname 1968 1981 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 14.000 20.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 23.000 29.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 20.853 26.293 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 450 825

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Beluchtingsbassin 2 2.533 / 1.737 4.082 / 5.000 5.000 Nabezinktank 2 450 / 707 1 / 1,3 700 / 1.662 2.362 Na-indikker 1 43 40 kg/m2*d 270 Slibbufferbak 3 357 1.071

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 2.485.982 1.940.308 2.313.788 2.307.686 2.251.743 Vervuilingskracht i.e. BZV 20.724 35.557 29.461 37.010 37.767 Maatgevende belasting i.e. BZV 26.597 53.376 44.479 54.651 55.117 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 22.328 35.998 29.095 41.793 45.079 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 26.868 53.625 42.208 60.459 64.013

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 4.029 5.773 6.515 5.195 6.129 pH 7,3 7,0 7,2 7 7,1 CZV mg/l 580 689 495 916 851 BZV mg/l 278 333 244 385 333 Kj-N mg/l 54,9 53,8 38,2 63,6 55,2

NH 4-N mg/l 39,2 37,9 27,0 35,4 29,7 P-tot mg/l 8,4 8,3 6,0 12,6 11,9 Cl - mg/l 77 78 62 87 70 Effluent Debiet m3/etm 4.029 5.773 6.515 5.195 6.129 pH 7,8 7,7 7,7 7,7 7,6 CZV mg/l 33 39 36 43 34 BZV mg/l 3,5 4,4 3,9 4,7 3,1 Kj-N mg/l 3,9 6,4 3,2 5,4 4,3

NH 4-N mg/l 2,2 4,4 1,5 3,3 2,6

NO 3-N mg/l 2,7 3,5 4,6 4,5 5,4 Ntot-N mg/l 6,7 10,1 7,9 10,5 10,1 P-tot mg/l 0,5 0,5 0,5 0,6 0,6 Cl - mg/l 76 76 59 72 59 zwevende stof mg/l 5,5 7,1 7,7 10,4 5,7

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 94 94 93 95 96 BZV eliminatie % 99 99 98 99 99 Nkj eliminatie % 93 88 92 92 92 N-tot eliminatie % 88 81 79 84 82 P-tot eliminatie % 94 94 91 95 95

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,064 0,109 0,092 0,223 0,236 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,031 0,053 0,045 0,094 0,092 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,006 0,008 0,007 0,015 0,015 Slibgehalte g/l 4,0 4,0 3,9 4,3 4,4 Slibindex ml/g 131 124 117 128 124 Slibleeftijd d 25 26 22 14 15 Slibafvoer * m3/jr 15.660 16.220 18.445 16.956 17.604 Vracht* kg d.s./jr 538.822 521.126 584.974 556.320 532.979 % d.s. slibafvoer % 3,4 3,2 3,2 3,3 3,0 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 25,7 15,6 21,8 14,1 12,4

Energie Totaal verbruik kWh 939.720 999.360 1.066.680 1.038.480 1.128.480 Verbruik beluchting kWh 769.002 873.383 919.793 814.896 915.329 Aandeel bel. in verbruik % 81,8 87,4 86,2 78,5 81,1 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 69 65 63 97 95 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 44,8 29,9 39,7 26,3 26,3 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 36,7 26,2 34,2 20,6 21,4

Chemicaliën (inkoop)

Al-beits gedoseerd m3/jr 270 290 270 220 120 (omgerekend aluminium) kg/jr 16767 18.009 16.767 13.662 7.452 Dosering Me/P-influent mol/mol 1,560427981 1 1 0,7 0,3 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,074 0,050 0,057 0,035 0,018 RWZI Schiermonnikoog (21) Zuiveringstechnisch: De rwzi Schiermonnikoog zuivert uitstekend. De stikstof en fosfaat reductiepercentages zijn in 2009 respectievelijk 92% en 93%. De rwzi voldoet volledig aan de huidige lozingsvoorwaarden De stikstof en fosfaatdoelstellingen zijn in 2009 gehaald alleen het droge stof van het afgevoerde slib is nog steeds aan de lage kant. Het energieverbruik per verwijderde VE is erg hoog.

Onderhoud: -Het hele influent gebeuren voor onderhoud buiten bedrijf gehad -Roosterreiniger / zandvang / vijzels naar container -Slibretourvijzel in het geheel gereviseerd -Nbt buiten bedrijf gehad ivm onderhoud en controle

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 0,8 0,6 mg/l Tot. energie 65,1 80,2 kWh/v.e. verw. N-totaal 5,0 4,0 mg/l Slib d.s. 3,8 3,6 %

Belasting 5000 1200

4500 1000 800 4000 600

3500 m3/d I.E. TZV 400 3000 200 2500 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 5 1,0

4 0,8

3 0,6

2 0,4 Ptot Ptot in mg/l 1 0,2 N-tot en BZV inN-tot mg/l 0 0,0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Schiermonnikoog (21) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Carrousel, alternerende beluchting Jaar in bedrijfname 1994 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 6.500 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 10.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 9.067 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 160

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 54 Beluchtingsbassin 2 730 1.460 Nabezinktank 1 252 0,64 440 Na-indikker 1 16,8 30 kg/m2*d 50 50 Slibbufferbak 2 45 100 200

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 263.787 279.404 346.259 331.742 264.765 Vervuilingskracht i.e. BZV 2.383 2.926 3.001 2.638 2.725 Maatgevende belasting i.e. BZV 3.401 4.261 4.531 4.403 4.195 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 2.883 3.719 3.837 3.306 3.212 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 3.915 5.567 5.700 5.240 4.993

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 647 744 1007 806 644 pH 7,6 7,6 7,6 7,6 7,6 CZV mg/l 449 527 411 425 511 BZV mg/l 199 212 161 177 229 Kj-N mg/l 48,0 48,7 35,2 41,7 51,9

NH 4-N mg/l 34,6 34,7 25,6 30,2 38,5 P-tot mg/l 7,5 7,7 6,4 7,2 8,9 Cl - mg/l 133 114 101 99 117 Effluent Debiet m3/etm 647 744 1.007 806 644 pH 7,9 7,9 7,8 7,8 7,8 CZV mg/l 31 34 32 31 31 BZV mg/l 3,1 2,2 1,6 2,5 1,8 Kj-N mg/l 1,8 2,6 2,0 1,8 2,1

NH 4-N mg/l 0,4 1,0 0,6 0,3 0,6

NO 3-N mg/l 1,2 1,5 1,6 2,0 1,9 Ntot-N mg/l 3,1 4,1 3,7 3,8 4,0 P-tot mg/l 0,6 0,5 0,6 0,5 0,6 Cl - mg/l 111 114 101 100 112 zwevende stof mg/l 5,2 6,1 5,2 5,0 3,3

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 93 94 92 93 94 BZV eliminatie % 99 99 99 99 99 Nkj eliminatie % 96 95 94 96 96 N-tot eliminatie % 94 92 89 91 92 P-tot eliminatie % 92 93 91 93 93

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,043 0,059 0,065 0,052 0,053 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,019 0,024 0,026 0,022 0,024 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,005 0,005 0,006 0,005 0,005 Slibgehalte g/l 4,6 4,6 4,3 4,5 4,3 Slibindex ml/g 107 111 107 115 115 Slibleeftijd d 54 47 43 52 48 Slibafvoer m3/jr 1.225 1.426 1.425 1.400 1.336 Vracht kg d.s./jr 45.695 52.186 54.015 46.423 47.553 % d.s. slibafvoer % 3,7 3,7 3,8 3,3 3,6 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 16,8 14,9 15,2 15,0 15,7

Energie Totaal verbruik kWh 211.282 228.443 230.650 231.250 243.816 Verbruik beluchting kWh 114.001 126.804 114.285 124.438 119.832 Aandeel bel. in verbruik % 54,0 55,5 49,5 53,8 49,1 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 369 364 336 322 468 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 77,8 65,4 64,8 74,6 80,3 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 42,0 36,3 32,1 40,2 39,5

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 27 16 15 15 15 Dosering Me/P-influent mol/mol 1,463 0,742 0,643 0,718 0,717 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,077 0,035 0,034 0,043 0,044 RWZI Sloten (22) Zuiveringstechnisch: De rwzi zuivert, zeer goed. De stikstof- en fosfaatverwijderingsrendementen zijn respectievelijk 85 en 91%. De rwzi heeft in 2009 volledig voldaan aan de lozingseisen opgenomen in de Wvo-vergunning. In 2007 is gestart met de voorbereiding om deze rwzi hydraulisch uit te breiden.

Onderhoud en technische aanpassingen: -Het fijnrooster is gereviseerd en zal na de nieuwbouw, gebruikt worden op Rwzi Workum -in juni 2009 is er een start gemaakt met het bouwen van een influent ontvanstgebouw met een selector. dit zal mei 2010 gereed zijn.

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,2 0,9 mg/l Tot. energie 26,5 36,1 kWh/v.e. verw. N-totaal 7,0 8,8 mg/l Slib d.s. 4,5 4,1 %

Belasting 29.000 6000 27.000 5000 25.000 4000 23.000 3000

21.000 m3/d I.E. TZV 19.000 2000 17.000 1000 15.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 10 2

8

6 1 4 Ptot Ptot in mg/l 2 N-tot en BZV inN-tot mg/l 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren BZV N-tot P-tot RWZI Sneek (23) Zuiveringstechnisch: RWZI Sneek zuivert zeer goed. Stikstof en fosfaatverwijderingsrendementen zijn respectievelijk 86 en 83%. De zuivering heeft in 2009 volledig aan de vergunningeisen voldaan. Begin april 2008 is overgegaan van zuurstof- naar redoxregeling. De doelstelling van P-totaal is niet gehaald. De doelstellingen voor N-totaal en efficiency totaal energie KWh / v.e. verw. zijn gehaald.

Onderhoud en technische aanpassingen: -plafond en betonwerk van entree slibgebouw geschilderd. -de douchevloer is voorzien van een niuwe tegelvloer, de oude liet los van de ondervloer. -de selector is geheel opgeschoond door een extern schoonmaakbedrijf met inzet van duikers. -de onder- en bovenlagers van slibretourvijzels 3 en 4 gecontroleerd , geen bijzonderheden. -het slechte betonwerk op de selector vervangen / hersteld. -de boven- en onderlagers van de tussenopvoervijzels 1 en 2 zijn vervangen. -Er is begonnen de defosfatering om te bouwen tot een slibtransportpompkelder t.b.v. het verplaatsen van het slibtransport naar de andere kant van het vaarwater tegenover de rwzi., naar een nieuw zgn. sliblaadperron.

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 0,6 0,9 mg/l Tot. energie 33,1 31,5 kWh/v.e. verw. N-totaal 5,0 4,5 mg/l Slib d.s. 3,7 3,6 %

Belasting 59.000 25000 57.000 20000 55.000 53.000 15000

51.000 10000 m3/d I.E. TZV 49.000 5000 47.000 45.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 7 1 6 5 4

mg/l 3

2 Ptot in mg/l N-tot en BZV inN-tot 1 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Sloten (22) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Carrousel Jaar in bedrijfname 1977 Aangepast in 1997 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 16.500 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 22.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 19.947 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 970

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Beluchtingsbassin 1 1.420 4.125 Nabezinktank 2 452/924 0,7 828/2156 Na-indikker 1 37 120 Slibbufferbak 4 600

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 1.714.031 1.731.335 2.277.366 1.430.403 1.340.300 Vervuilingskracht i.e. BZV 20.259 16.337 17.078 13.700 14.166 Maatgevende belasting i.e. BZV 28.201 25.495 25.359 17.534 20.481 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 25.238 19.788 22.328 16.847 17.143 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 34.267 29.886 32.367 21.112 23.752

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 4.695 4.184 5.304 3.160 3.060 pH 7,6 7,5 7,5 7,5 7,5 CZV mg/l 547 483 445 551 580 BZV mg/l 233 211 174 234 250 Kj-N mg/l 56,7 49,6 40,8 54,5 56,9

NH 4-N mg/l 40,0 37,2 29,6 40,4 42,3 P-tot mg/l 9,0 7,9 7,0 9,1 9,2 Cl - mg/l 100 85 72 102 89 Effluent Debiet m3/etm 4.695 4.184 5.304 3.160 3.060 pH 7,7 7,6 7,5 7,4 7,3 CZV mg/l 43 42 40 41 41 BZV mg/l 3,0 2,7 2,8 1,5 3,2 Kj-N mg/l 2,3 4,5 4,0 2,7 4,3

NH 4-N mg/l 0,7 2,9 2,6 1,0 2,7

NO 3-N mg/l 2,4 4,5 2,5 4,6 4,4 Ntot-N mg/l 4,8 9,2 6,6 7,5 8,8 P-tot mg/l 1,3 1,2 1,2 1,0 0,9 Cl - mg/l 93 89 72 82 81 zwevende stof mg/l 5,0 5,6 5,9 4,7 5,9

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 92 91 91 93 93 BZV eliminatie % 99 99 98 99 99 Nkj eliminatie % 96 91 90 95 93 N-tot eliminatie % 92 82 84 86 85 P-tot eliminatie % 86 85 83 89 91

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,133 0,112 0,120 0,087 0,099 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,057 0,049 0,047 0,037 0,042 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,014 0,012 0,011 0,009 0,010 Slibgehalte g/l 4,7 4,4 4,8 4,8 4,4 Slibindex ml/g 118 102 102 104 113 Slibleeftijd d 21 21 22 22 22 Slibafvoer m3/jr 7.272 7.236 7.104 7.128 7.488 Vracht kg d.s./jr 329.757 313.645 329.493 328.828 305.232 % d.s. slibafvoer % 4,5 4,3 4,6 4,6 4,1 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 14,0 17,4 16,3 20,9 19,2

Energie Totaal verbruik kWh 550.240 521.600 512.720 563.600 574.560 Verbruik beluchting kWh 409.271 394.540 396.530 447.360 446.890 Aandeel bel. in verbruik % 74,4 75,6 77,3 79,4 77,8 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 82 73 51 81 95 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 23,4 28,9 25,3 35,8 36,1 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 17,4 21,9 19,6 28,4 28,1

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 96 120 118 142 143 3 FeSO 4 (oplossing) m /jr 0,0 0,0 0,0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,614 0,975 0,856 1,340 1,373 Dosering Mol/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,032 0,052 0,046 0,079 0,078 Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Sneek (23) Periode 2005-2009

Algemeen Tot april 2001 vanaf april 2001 Type inrichting Carrousel Carrousel Jaar in bedrijfname 1975 1975 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 40.000 42.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 62.000 73.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 56.213 66.187 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 1.800 3.400

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 413 1.653 Beluchtingsbassin 1 2.540 10.000 Nabezinktank oud 1 1.808 0,67 2.989 Nabezinktank nieuw 2 1.709 4.517 Na-indikker 1 133 430 Slibbufferbak 2 363 1000 2.000

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 5.154.871 5.901.128 6.358.947 5.948.544 5.414.633 Vervuilingskracht i.e. BZV 35.450 41.250 36.099 35.133 38.496 Maatgevende belasting i.e. BZV 52.246 66.993 50.678 47.635 51.002 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 49.752 55.063 50.447 47.237 52.455 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 75.022 83.927 71.136 60.196 71.379

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 15.734 18.610 19.033 17.931 15.218 pH 7,6 7,6 7,6 7,6 7,6 CZV mg/l 324 305 275 271 364 BZV mg/l 122 120 102 106 137 Kj-N mg/l 32,9 30,3 26,9 27,1 33,5

NH 4-N mg/l 23,6 22,2 20,0 20,3 24,8 P-tot mg/l 4,9 4,6 4,3 4,1 5,1 Cl - mg/l 90 89 74 74 91 Effluent Debiet m3/etm 15.734 18.610 19.033 17.931 15.218 pH 7,7 7,7 7,7 7,8 7,7 CZV mg/l 41 43 43 40 43 BZV mg/l 3,3 2,8 2,7 2,4 2,5 Kj-N mg/l 2,1 3,0 3,9 3,7 2,6

NH 4-N mg/l 0,6 1,3 2,4 2,4 1,2

NO 3-N mg/l 1,4 1,5 1,1 2,0 1,8 Ntot-N mg/l 3,6 4,6 5,1 5,8 4,5 P-tot mg/l 0,4 0,7 0,5 0,6 0,9 Cl - mg/l 87 92 74 76 90 zwevende stof mg/l 6,6 6,4 7,4 5,4 4,7

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 87 86 84 85 88 BZV eliminatie % 97 98 97 98 98 Nkj eliminatie % 94 90 86 86 92 N-tot eliminatie % 89 85 81 79 86 P-tot eliminatie % 91 85 88 85 83

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,088 0,103 0,100 0,092 0,111 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,033 0,040 0,037 0,036 0,042 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,009 0,010 0,010 0,009 0,010 Slibgehalte g/l 4,9 4,7 4,5 4,5 4,3 Slibindex ml/g 105 105 106 109 107 Slibleeftijd d 21 20 19 19 18 Slibafvoer m3/jr 24.012 23.256 23.328 26.064 23.616 Vracht kg d.s./jr 847.834 884.240 868.697 891.485 857.082 % d.s. slibafvoer % 3,5 3,8 3,7 3,4 3,6 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 19,1 18,4 20,3 22,1 18,3

Energie

Totaal verbruik kWh 1.623.217 1.603.876 1.478.133 1.481.913 1.477.347 Verbruik beluchting kWh 990.685 961.060 836.005 860.606 856.167 Aandeel bel. in verbruik % 61,0 59,9 56,6 58,1 58,0 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 123 109 101 104 115 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 36,6 33,4 34,6 36,7 31,5 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 22,3 20,0 19,6 21,3 18,3

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. lichtslibbestrijding Al-complex m3/jr 0 0 0 0 0 t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 0 0 0 0 0 3 FeSO 4 (oplossing) m /jr 0 0 0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Dosering Mol/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000

Produktie slib kg d.s./verw. v.e. 17,3 16,7 18,4 20,0 16,6 m3/verw. v.e. 0,49 0,44 0,49 0,59 0,46 RWZI Terschelling (24)

Zuiveringstechnisch: RWZI zuivert zeer goed. De stikstof– en fosfaatverwijderingsrendementen bedragen 86% en 87%. De installatie heeft het met name tijdens het Oerolfestival zwaar te verduren ook de Berenloop is zo’n weekend dat je een korte tijd een zeer hoge belasting hebt. De doelstelling voor stikstof is in 2009 niet gehaald. Bij de genoemde slibleeftijden en belastingen is gerekend met het volledig in gebruik zijn van de beluchtingstanks, terwijl er gedurende ± 5 maanden van het jaar met de helft van de capaciteit wordt gewerkt.

Onderhoud en technische aanpassingen: - Betonreparatie diverse onderdelen. - Herstellen dakbedekking olieopslag

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,4 1,2 mg/l Tot. energie 41,9 39,6 kWh/v.e. verw. N-totaal 7,0 8,2 mg/l Slib d.s. 3,7 3,4 %

Belasting

15000 3000

14000 2500 2000 13000 1500

12000 m3/d I.E. TZV 1000 11000 500 10000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 9 3 8 7 6 2 5

mg/l 4 3 1 Ptot Ptot in mg/l

N-tot en BZV inN-tot 2 1 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Terschelling (24) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Oxidatietanks, alternerende beluchting Jaar in bedrijfname 1977 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 19.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 30.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 27.200 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 470

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 145 Beluchtingsbassin 4 289 1.185 4740 Nabezinktank 2 452/314 0,61 1041/865 Na-indikker 1 35,3 27 kg/m2*d 125 Slibbufferbak 2 200 400 Zandvanger 1 15,1 30

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 800.006 786.334 838.081 879.335 780.933 Vervuilingskracht i.e. BZV 10.442 11.778 11.937 10.999 10.733 Maatgevende belasting i.e. BZV 15.696 16.494 19.367 16.698 16.825 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 12.466 14.550 13.390 13.327 12.868 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 18.692 19.968 20.599 20.532 19.758

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 1.952 2.278 2.286 2.503 2.181 pH 7,6 7,4 7,5 7,5 7,6 CZV mg/l 645 681 602 551 626 BZV mg/l 289 279 282 237 266 Kj-N mg/l 68,5 60,6 60,5 54,3 56,7

NH 4-N mg/l 49,7 44,9 47,4 38,9 43,8 P-tot mg/l 10,4 9,7 9,3 8,4 8,8 Cl - mg/l 201 393 149 130 140 Effluent Debiet m3/etm 1.952 2.278 2.286 2.503 2.181 pH 7,9 7,8 7,8 7,7 7,7 CZV mg/l 37 37 38 34 40 BZV mg/l 3,2 1,7 2,1 1,9 2,5 Kj-N mg/l 2,2 1,9 3,1 2,4 2,9

NH 4-N mg/l 0,5 0,2 1,6 0,8 1,2

NO 3-N mg/l 4,1 5,0 2,7 4,5 5,1 Ntot-N mg/l 6,5 6,9 6,0 7,0 8,2 P-tot mg/l 0,4 1,1 2,1 0,8 1,2 Cl - mg/l 187 195 217 132 140 zwevende stof mg/l 5,7 5,1 5,4 5,0 4,0

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 94 95 94 94 94 BZV eliminatie % 99 99 99 99 99 Nkj eliminatie % 97 97 95 96 95 N-tot eliminatie % 91 89 90 87 86 P-tot eliminatie % 96 88 78 90 87

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,065 0,083 0,075 0,079 0,081 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,029 0,034 0,035 0,034 0,034 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,007 0,007 0,008 0,008 0,007 Slibgehalte g/l 4,1 3,9 3,9 3,7 3,6 Slibindex ml/g 107 108 94 93 89 Slibleeftijd d 39 35 37 31 32 Debiet slibafvoer m3/jr 5.010 5.470 4.970 5.860 5.747 Vracht kg d.s./jr 181.980 196.541 180.815 206.378 195.817 % d.s. slibafvoer % 3,6 3,6 3,6 3,5 3,4 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 15,4 14,2 14,3 16,4 16,2

Energie

Totaal verbruik kWh 556.500 569.940 523.560 505.320 478.440 Verbruik beluchting kWh 404.660 408.640 373.040 341.840 328.020 Aandeel bel. in verbruik % 72,7 71,7 71,3 67,6 68,6 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 190 205 180 186 193 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 47,0 41,1 41,6 40,2 39,5 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 34,2 29,5 29,6 27,2 27,1

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. desinfectie Chloorbleekloog kg/jr 0 0 0 0 0 t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 24,1 47,1 24,1 23,4 25 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,322 0,575 0,305 0,302 0,349 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,016 0,027 0,015 0,016 0,018 RWZI Vlieland (25) Zuiveringstechnisch: Deze rwzi zuivert goed .De stofstof- en fosfaatverwijderingsrendement zijn resp. 93 en 90% . De effluentkwaliteit voldoet ruimschoots aan de in de vergunning gestelde normen . Bij de genoemde slibleeftijden en belastingen is gerekend met het volledig in gebruik zijn van beluchtingstank, terwijl gedurende de helft van het jaar er slechts met de helft van de capaciteit wordt gewerkt .

Onderhoud en technische aanpassingen: -

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,4 1,0 mg/l Tot. energie 55,1 56,2 kWh/v.e. verw. N-totaal 6,0 4,6 mg/l Slib d.s. 5,0 5,0 %

Belasting 4800,00 900 4600,00 800 4400,00 700 4200,00 600 4000,00 500

3800,00 400 m3/d I.E. TZV 3600,00 300 3400,00 200 3200,00 100 3000,00 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 8 2 7 6 5 4 1 3 Ptot Ptot in mg/l 2

N-tot en BZV inN-tot mg/l 1 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Vlieland (25) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Carrousel, alternerende beluchting Jaar in bedrijfname 1993 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 8.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 11.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 9.973 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 160

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Selector 1 54 Beluchtingsbassin 2 900 1.800 Nabezinktank 1 252 0,64 434 Na-indikker 1 16,8 30 kg/m2*d 50 50 Slibbufferbak 2 100 200

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 195.788 193.784 213.183 233.512 209.187 Vervuilingskracht i.e. BZV 3.325 2.638 2.731 3.297 2.768 Maatgevende belasting i.e. BZV 5.530 3.973 4.271 6.603 4.535 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 3.894 3.287 3.550 3.970 3.550 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 6.436 4.814 5.512 7.589 5.759

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 530 539 559 673 562 pH 7,5 7,6 7,6 7,6 7,4 CZV mg/l 671 604 654 594 643 BZV mg/l 309 264 264 265 266 Kj-N mg/l 72,1 68,0 65,3 63,6 66,8

NH 4-N mg/l 55,4 53,5 51,8 47,2 51,6 P-tot mg/l 10,6 10,3 10,4 9,4 10,4 Cl - mg/l 163 158 172 179 154 Effluent Debiet m3/etm 530 539 559 673 562 pH 7,7 7,7 7,7 7,6 7,6 CZV mg/l 28 28 31 30 31 BZV mg/l 3,0 2,4 2,4 2,1 2,3 Kj-N mg/l 2,8 2,7 3,0 2,4 2,9

NH 4-N mg/l 1,4 1,3 1,6 0,9 1,4

NO 3-N mg/l 2,4 1,8 2,2 4,4 1,7 Ntot-N mg/l 5,3 4,6 5,3 6,9 4,6 P-tot mg/l 0,9 0,9 1,1 1,1 1,0 Cl - mg/l 154 140 274 185 164 zwevende stof mg/l 5,4 5,6 7,5 6,1 6,3

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 96 95 95 95 95 BZV eliminatie % 99 99 99 99 99 Nkj eliminatie % 96 96 95 96 96 N-tot eliminatie % 93 93 92 89 93 P-tot eliminatie % 91 92 90 89 90

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,047 0,044 0,052 0,056 0,051 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,022 0,019 0,021 0,025 0,021 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,005 0,005 0,005 0,006 0,005 Slibgehalte g/l 4,2 4,1 3,9 4,0 3,9 Slibindex ml/g 96 99 113 112 113 Slibleeftijd d 46 43 42 42 36 Slibafvoer m3/jr 1.125 1.145 1.285 1.035 1.400 Vracht kg d.s./jr 59.937 62.582 61.191 62.801 70.540 % d.s. slibafvoer % 5,3 5,5 4,8 6,1 5,0 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 17,7 19,9 18,1 16,6 20,8

Energie Totaal verbruik kWh 188.100 196.150 188.150 204.050 190.600 Verbruik beluchting kWh 91.856 97.195 108.000 112.245 107.175 Aandeel bel. in verbruik % 48,8 49,6 57,4 55,0 56,2 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 492 511 376 393 399 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 55,5 62,4 55,6 53,9 56,3 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 27,1 30,9 31,9 29,6 31,7

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 15 15 15 29 15 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,735 0,730 0,721 1,260 0,707 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,036 0,038 0,036 0,067 0,039 RWZI Warns (26) Zuiveringstechnisch: De Rwzi zuivert goed. De stikstof- en fosfaatverwijderingsrendementen zijn respectievelijk 80 en 79%. De zuivering heeft in 2009 volledig aan de vergunning eisen voldaan. De hydraulische belasting is te hoog, dit geeft kans op slib uitspoeling bij langdurige Rwa aanvoer. Alleen de doelstelling fosfaat is niet gehaald.

Onderhoud en technische aanpassingen: -

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,4 1,6 mg/l Tot. energie 34,2 26,4 kWh/v.e. verw. N-totaal 10,0 9,8 mg/l Slib d.s. 5,6 5,6 %

Belasting 10000 2500

2000 9500 1500 9000

1000 m3/d I.E. TZV 8500 500

8000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 35 5 30 4 25 20 3

mg/l 15 2 10 Ptot Ptot in mg/l

N-tot en BZV inN-tot 1 5 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Warns (26) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Carrousel Jaar in bedrijfname 1985 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 12.500 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 16.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 14.507 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 415

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Beluchtingsbassin 1 1.090 2.500 Nabezinktank 1 507 0,8 942 Na-indikker 1 35,8 20 kg/m2*d 105 Slibbufferbak 2 650

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 795.787 667.109 778.714 724.386 710.744 Vervuilingskracht i.e. BZV 7.451 7.478 6.232 6.258 7.891 Maatgevende belasting i.e. BZV 10.429 11.467 9.081 8.593 11.684 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 9.337 9.348 8.480 8.296 9.888 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 13.599 13.544 12.264 11.533 14.700

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 2.343 2.091 2.380 2.063 2.034 pH 7,6 7,6 7,7 7,7 7,7 CZV mg/l 411 462 363 414 504 BZV mg/l 172 193 141 164 210 Kj-N mg/l 41,0 45,6 37,4 41,4 49,2

NH 4-N mg/l 29,9 34,3 28,3 30,3 38,3 P-tot mg/l 6,4 7,2 6,1 6,7 7,6 Cl - mg/l 95 60 54 58 69 Effluent Debiet m3/etm 2.343 2.091 2.380 2.063 2.034 pH 7,5 7,7 7,7 7,7 7,6 CZV mg/l 54 157 42 36 45 BZV mg/l 7,7 28,6 4,9 3,5 4,0 Kj-N mg/l 4,4 12,2 6,2 5,0 6,1

NH 4-N mg/l 1,7 3,6 4,6 3,5 4,6

NO 3-N mg/l 3,2 2,1 3,4 3,3 3,5 Ntot-N mg/l 7,8 14,4 9,7 8,5 9,8 P-tot mg/l 1,6 4,2 1,3 1,1 1,6 Cl - mg/l 65 65 58 58 74 zwevende stof mg/l 20,2 116,7 10,1 6,6 7,6

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 87 66 88 91 91 BZV eliminatie % 96 85 97 98 98 Nkj eliminatie % 89 73 83 88 88 N-tot eliminatie % 81 68 74 80 80 P-tot eliminatie % 76 42 78 84 79

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,080 0,085 0,084 0,085 0,096 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,033 0,035 0,033 0,034 0,040 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,008 0,008 0,009 0,009 0,009 Slibgehalte g/l 4,8 4,6 4,1 4,0 4,3 Slibindex ml/g 99 96 93 93,75 108 Slibleeftijd d 30 35 30 25 27 Slibafvoer m3/jr 2.700 2.484 2.278 2.880 2.592 Vracht kg d.s./jr 144.647 119.239 126.484 146.792 145.513 % d.s. slibafvoer % 5,4 4,8 5,6 5,1 5,6 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 17,7 18,7 17,2 19,6 16,3 Energie Totaal verbruik kWh 289.470 267.290 259.090 247.190 235.280 Verbruik beluchting kWh 249.970 236.685 228.294 216.481 211.158 Aandeel bel. in verbruik % 86,4 88,5 88,1 87,6 89,7 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 50 46 40 42 34 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 35,4 41,9 35,2 33,0 26,4 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 30,5 37,1 31,0 28,9 23,7

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 48 73 50 74 29 3 FeSO 4 (oplossing) m /jr 0,0 0,0 0,0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,863 1,304 0,925 1,459 0,514 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,046 0,090 0,053 0,086 0,029 RWZI Wolvega (27)

Zuiveringstechnisch: De rwzi zuivert goed. De stikstof- en fosfaatverwijderingsrendementen zijn respectievelijk 86 en 85%. De installatie voldoet ruimschoots aan de huidige lozingsvoorwaarden opgenomen in de nieuwe Wvo-vergunning. Wel worden regelmatig piekbelastingen geconstateerd. De herkomst van deze piekbelastingen is echter nog niet duidelijk. Op het terrein van de rwzi wordt een onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om d.m.v. wormen slib af te breken. Vanwege dit onderzoek zijn 2 slibbuffers niet beschikbaar, waardoor de doelstelling van het drogestofgehalte van het afgevoerde slib niet is gehaald. De oorzaak van de slechte energieefficientie is dat er geen voortstuwers in de beluchting aanwezig zijn, en maar 1 regelbare beluchter. Dit zal worden aangepast om en betere energieefficientie te behalen.

Verder baart de enorme toenemende hoeveelheid spinsel nogal zorgen. Dit veroorzaakt veel verstoppingsproblemen en laat zich door 1 man niet meer verwijderen. Hiervoor moet zo spoedig mogelijk een structurele oplossing voor komen.

Onderhoud en technische aanpassingen: -Er is een nieuwe tandwielkast geplaatst op de slibretourvijzel 2 -De zandvanger en nabezinker 1 zijn geïnspecteerd

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,3 1,0 mg/l Tot. energie 30,9 41,7 kWh/v.e. verw. N-totaal 7,0 5,7 mg/l Slib d.s. 4,3 3,4 %

Belasting 40.000 12000 10000 35.000 8000 30.000 6000 m3/d

I.E. TZV 4000 25.000 2000 20.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 10 2

8

6 1 mg/l 4 Ptot Ptot in mg/l

N-tot en BZV inN-tot 2

0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Wolvega (27) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Carrousel Jaar in bedrijfname 1974 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 45.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 69.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 62.560 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 1.750

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Beluchtingsbassin 1 3.032 11.065 Nabezinktank 2 2.770 0,63 2.805 Na-indikker 1 70 39 kg/m2*d 212 Slibbufferbak 4 2.430 Zandvanger 1 46 30

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 2.326.134 2.057.338 2.645.723 2.350.480 2.408.234 Vervuilingskracht i.e. BZV 19.356 20.282 28.336 22.238 24.355 Maatgevende belasting i.e. BZV 26.012 25.480 40.647 32.531 39.357 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 23.935 26.160 37.814 29.254 29.562 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 33.947 33.943 55.492 45.150 44.274

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 5.228 5.586 10.962 6.201 6.985 pH 7,5 7,4 7,4 7,5 7,5 CZV mg/l 483 486 374 499 450 BZV mg/l 200 196 140 194 188 Kj-N mg/l 44,7 47,5 31,3 45,7 40,4

NH 4-N mg/l 30,2 34,2 21,7 32,1 28,5 P-tot mg/l 7,1 7,4 5,3 7,5 6,9 Cl - mg/l 109 91 64 86 74 Effluent Debiet m3/etm 5.228 5.586 10.962 6.201 6.985 pH 7,5 7,4 7,3 7,3 7,3 CZV mg/l 36 33 41 35 35 BZV mg/l 3,1 2,1 4,0 1,9 2,4 Kj-N mg/l 3,3 3,1 4,0 3,0 3,2

NH 4-N mg/l 1,9 1,7 2,1 1,5 1,8

NO 3-N mg/l 2,4 2,2 2,2 4,2 2,4 Ntot-N mg/l 5,8 5,4 6,3 7,2 5,7 P-tot mg/l 1,4 1,2 1,5 1,1 1,0 Cl - mg/l 98 87 69 79 70 zwevende stof mg/l 5,1 5,0 14,5 4,3 4,6 Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 93 93 89 93 92 BZV eliminatie % 99 99 97 99 99 Nkj eliminatie % 93 94 87 94 92 N-tot eliminatie % 87 89 80 84 86 P-tot eliminatie % 80 84 71 85 85 Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,055 0,056 0,092 0,064 0,057 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,023 0,023 0,034 0,025 0,024 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,005 0,006 0,008 0,006 0,005 Slibgehalte g/l 4,1 4,3 4,0 4,4 4,9 Slibindex ml/g 119 112 106 114 117 Slibleeftijd d 32 34 31 33 39 Slibafvoer m3/jr 13.644 13.248 12.972 14.256 14.904 Vracht kg d.s./jr 525.359 512.531 532.474 539.607 509.179 % d.s. slibafvoer % 3,9 3,9 4,1 3,8 3,4 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 23,7 21,0 15,9 19,8 18,7 Energie Totaal verbruik kWh 1.003.200 1.002.600 1.022.740 1.130.060 1.138.235 Verbruik beluchting kWh 854.890 905.040 888.280 921.670 935.170 Aandeel bel. in verbruik % 85,2 90,3 86,9 82 82 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 64 47 51 89 84 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 45,3 41,1 30,5 41,5 41,7 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 38,6 37,1 26,5 33,9 34,3 Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 72 71 93 145 122 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,530 0,465 0,434 0,841 0,680 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,026 0,023 0,022 0,047 0,039 RWZI Workum (28)

Zuiveringstechnisch: De rwzi zuivert zeer goed. De stikstof- en fosfaatverwijderingsrendementen zijn beide 79%. De zuivering heeft in 2009 volledig aan de vergunningseisen voldaan. Sinds 2002 is de voorzuivering zuivelafvalwater in gebruik ( Samenwerking kaasfabriek & WF (v.o.f.) De efficiency doelstelling voor de hoeveelheid beluchtingsenergie is niet gehaald, de doelstelling is aangepast om een slechtere slibindex te voorkomen. De slibindex is structureel aan de hoge kant, een onderzoek naar de BZV - N verhouding zou wenselijk zijn.

Onderhoud en technische aanpassingen:

- geen groot onderhoud op de zuivering Workum. - Op de VZW is een andere polymeer ingebruik genomen waardoor een constanter rendement haalbaar is. - Er is een debietmeter geplaatst in de polymeer lijn waardoor overdosering voorkomen wordt, wat een positief effect heeft op de achterliggende rwzi.

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,2 1,0 mg/l Tot. energie 35,3 36,2 kWh/v.e. verw. N-totaal 7,0 5,0 mg/l Slib d.s. 5,5 6,0 %

Belasting

17.000 5000

15.000 4000 13.000 3000 11.000

2000 m3/d I.E. TZV 9.000 7.000 1000 5.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 14 2 12 10 8 1

mg/l 6

4 Ptot in mg/l N-tot en BZV inN-tot 2 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Workum (28) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Carrousel Jaar in bedrijfname 1979 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 17.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 20.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 18.133 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 470 Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m2*h m3 m3 Beluchtingsbassin 1 1.680 4.250 Nabezinktank 1 615 0,8 1.540 Na-indikker 1 39,5 22 kg/m2*d 138 Slibbufferbak 3 2.420

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 1.413.870 1.300.825 1.460.701 1.467.497 1.415.050 Vervuilingskracht i.e. BZV 8.713 7.746 7.503 7.186 6.658 Maatgevende belasting i.e. BZV 12.551 11.712 12.437 10.952 9.683 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 11.399 9.791 10.978 9.914 9.911 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 14.026 14.172 16.753 13.760 13.224

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 4.326 3.667 3.938 4.135 4.420 pH 7,7 7,9 8,2 8,1 8,1 CZV mg/l 275 276 291 243 229 BZV mg/l 109 114 103 94 81 Kj-N mg/l 26,4 27,1 27,8 25,6 23,6

NH4-N mg/l 18,3 20,4 19,1 17,6 16,5 P-tot mg/l 5,1 5,0 5,2 5,6 4,6 Cl- mg/l 357 464 322 335 347 Effluent Debiet m3/etm 4.326 3.667 3.938 4.135 4.420 pH 7,9 8,1 8,1 8,1 8,2 CZV mg/l 32 28 27 27 26 BZV mg/l 3,2 1,8 1,5 1,7 1,6 Kj-N mg/l 1,9 1,7 1,9 1,6 2,0

NH4-N mg/l 0,5 0,4 0,8 0,4 0,8

NO3-N mg/l 1,8 2,9 4,5 5,6 3,0 Ntot-N mg/l 3,8 4,7 6,5 7,3 5,0 P-tot mg/l 0,8 1,1 1,3 1,1 1,0 Cl- mg/l 354 444 367 332 364 zwevende stof mg/l 5,2 5,5 5,5 5,0 2,3

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 88 90 91 89 89 BZV eliminatie % 97 98 99 98 98 Nkj eliminatie % 93 94 93 94 92 N-tot eliminatie % 86 83 77 71 79 P-tot eliminatie % 85 79 75 81 79

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,078 0,066 0,085 0,075 0,063 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,031 0,027 0,030 0,029 0,022 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,007 0,007 0,008 0,008 0,006 Slibgehalte g/l 3,6 3,6 3,2 3,1 3,8 Slibindex ml/g 123 131 157 194 166 Slibleeftijd d 39 41 34 27 41 Slibafvoer m3/jr 2.952 2.520 2.600 2.880 2.376 Vracht kg d.s./jr 142.398 134.860 145.849 179.241 142.244 % d.s. slibafvoer % 4,8 5,4 5,6 6,2 6,0 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 13,9 15,1 14,5 20,0 16,0

Energie Totaal verbruik kWh 372.845 373.228 354.384 344.912 321.117 Verbruik beluchting kWh 333.445 336.280 318.780 313.880 288.408 Aandeel bel. in verbruik % 89,4 90,1 90,0 91,0 89,8 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m3 28 28 24 21 23 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 36,5 41,9 35,3 38,5 36,2 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 32,6 37,8 31,7 35,0 32,5

Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO4 ton/jr 72 79 68 65 39 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,875 1,159 0,895 0,764 0,515 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,056 0,070 0,053 0,063 0,038 RWZI Wijnjewoude (29)

Zuiveringstechnisch: De rwzi zuivert redelijk goed. In 2009 heeft de rwzi een overschrijding gehad waardoor niet is voldaan aan de zwevende stof-eis en de fosfaateis uit de WVO vergunning. De stikstof-en fosfaatverwijderingsrendementen zijn 80 en 56%. Er zijn regelmatig problemen met verstoppende beluchtingsschotels, waardoor de energieëfficienty doelstelling niet wordt gehaald.

Onderhoud en technische aanpassingen: -

Doelstellingen 2009 Effluent Efficiëncy Doel Gehaald Doel Gehaald P 1,5 3,2 mg/l Tot. energie 27,6 43,4 kWh/v.e. verw. N-totaal 10,0 9,5 mg/l Slib d.s. 4,3 3,9 %

Belasting 15000 4000 14000 3500 13000 3000 2500 12000 2000

11000 m3/d 1500 I.E. TZV 10000 1000 9000 500 8000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

I.E.'s Gemiddeld dagdebiet

Effluentconcentraties 16 4 14 12 3 10 8 2 mg/l 6

4 1 Ptot in mg/l N-tot en BZV inN-tot 2 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

BZV N-tot P-tot Meerjarenoverzicht Rioolwaterzuiveringsinrichting Wijnjewoude (29) Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Carrousel Jaar in bedrijfname 1982 Ontwerpcapaciteit i.e.(BZV-54) 10.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-136) 16.000 Ontwerpcapaciteit i.e.(TZV-150) 14.507 Max. Hydr. Belasting ontw. m3/h 500

Installatieonderdelen Aantal Opp. Opp.Bel. Inhoud p/eenh. Totaal m2 m3/m 2*h m3 m3 Beluchtingsbassin 1 1.070 2.500 Nabezinktank 1 530 0,94 1.215 Na-indikker 1 28 18 kg/m2*d 71 Slibbufferbak 2 400

Belasting zuivering 2005 2006 2007 2008 2009 Behandeld afvalwater m3/jr 840.340 823.753 1.098.509 967.896 872.516 Vervuilingskracht i.e. BZV 7.171 8.530 9.030 7.661 7.782 Maatgevende belasting i.e. BZV 10.532 12.518 14.241 11.527 10.579 Vervuilingskracht i.e. TZV-150 9.274 10.687 13.729 9.909 9.158 Maatgevende belasting i.e. TZV-150 13.972 15.300 24.850 13.658 12.037

Waterkwaliteit Influent Debiet m3/etm 1.830 2.355 3.633 1.991 2.083 pH 7,5 7,5 7,4 7,5 7,5 CZV mg/l 489 450 357 496 443 BZV mg/l 212 196 134 208 202 Kj-N mg/l 59,3 50,4 46,0 54,8 47,3

NH 4-N mg/l 46,2 38,3 28,6 40,6 36,5 P-tot mg/l 8,6 7,5 6,5 8,4 7,3 Cl - mg/l 86 74 61 66 56 Effluent Debiet m3/etm 1.830 2.355 3.633 1.991 2.083 pH 7,4 7,4 7,2 7,3 7,3 CZV mg/l 36 33 40 39 55 BZV mg/l 3,6 3,4 4,7 3,6 7,3 Kj-N mg/l 3,7 5,9 5,4 3,4 7,1

NH 4-N mg/l 2,0 4,6 3,6 1,5 4,4

NO 3-N mg/l 4,8 3,8 4,0 4,3 2,0 Ntot-N mg/l 8,7 9,9 9,6 8,0 9,5 P-tot mg/l 1,9 0,9 1,8 1,6 3,2 Cl - mg/l 82 88 52 72 64 zwevende stof mg/l 5,8 7,9 11,8 9,5 24,4

Zuiveringsprestaties CZV eliminatie % 93 93 89 92 88 BZV eliminatie % 98 98 97 98 96 Nkj eliminatie % 94 88 88 94 85 N-tot eliminatie % 85 80 79 85 80 P-tot eliminatie % 78 87 72 80 56

Slibgegevens Slibbelasting kg CZV/kg d.s.*d 0,069 0,082 0,094 0,077 0,072 Slibbelasting kg BZV/kg d.s.*d 0,030 0,035 0,035 0,032 0,033 Slibbelasting kg KjN /kg d.s.*d 0,008 0,009 0,012 0,009 0,008 Slibgehalte g/l 5,2 5,2 5,5 5,1 5,2 Slibindex ml/g 87 82 75 71 85 Slibleeftijd d 35 27 36 26 28 Slibafvoer m3/jr 3.204 4.212 4.000 4.428 4.248 Vracht kg d.s./jr 133.145 178.566 140.572 179.729 165.203 % d.s. slibafvoer % 4,2 4,2 3,5 4,1 3,9 Specifieke slibproductie kg/i.e. TZV verwijderd 15,4 18,3 11,6 19,6 20,8

Energie Totaal verbruik kWh 322.290 335.190 338.970 346.560 344.640 Verbruik beluchting kWh 280.000 294.888 302.512 311.568 304.352 Aandeel bel. in verbruik % 86,9 88,0 89,2 89,9 88,3 Energ.verb. anders dan bel. Wh/m 3 50 49 33 36 46 Spec. verbruik zuiveren kWh/i.e. TZV verwijderd 37,4 34,4 27,9 37,8 43,4 Spec. verbruik beluchting kWh/i.e. TZV verwijderd 32,5 30,3 24,9 33,9 38,3 Chemicaliën (inkoop) t.b.v. defosfatering

FeSO 4 ton/jr 0 0 0 0 0 Dosering Me/P-influent mol/mol 0,440 0,735 0,357 0,556 0,479 Dosering Mol Me/I.E. verwijderd mol/I.E. 0,024 0,039 0,020 0,033 0,029 t.b.v. lichtslibbestrijding Al-complex gedoseerd m3/jr 30,7 57,4 37,0 41,2 32,0 Aluminiumbeits gedoseerd m3/jr 0 0 0 0 0 Slibontwateringsinstallatie Heerenveen Procestechnisch:

In de zomer van 2009 is toegepast onderzoek naar de slibontwatering op een centrifuge uitgevoerd. Het praktijkonderzoek liet het volgende resultaat zien:  In het geval van uitval van een van de SOI-units (met name de uitval van de besturing), kan een mobiele centrifuge de slibontwateringsproductie zonder noemenswaardige problemen overnemen;  Het ontwateringsresultaat met een centrifuge is qua droge stof vergelijkbaar met onze huidige kamerfilterpersen.

Aandachtspunt bij toepassing van een centrifuge voor slibontwatering is het effect van de flocculanten op het functioneren van de rwzi. Het gaat hier met name om het flocculeren van organisch materiaal in het influentwerk, de onvolledige afbraak van het flocculant en de hogere fosfaatconcentratie in het effluent.

Onderhoud en Technische aanpassingen

In 2009 is er specifiek aandacht geweest voor de volgende technische zaken:

1. In 2009 is het kettingtransport voor slib in gebouw SOI-2 vervangen. 2. De tijdelijke filtraatleiding van de SOI naar RWZI Heerenveen is definitief gemaakt. 3. Diverse aanpassingen in het kader van veiligheid en arbo.

Slibaanvoer en afvoer 410.000 16.000

400.000 15.500

390.000 15.000

380.000 14.500

m3/jaar 370.000 14.000

360.000 13.500

350.000 13.000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 jaren

Aanvoer in m3 Aanvoer in ton d.s. Netto afvoer in ton d.s.

Prestaties SOI

25 10,0 9,5 21 9,0 8,5 17 8,0

% 7,5 13 7,0 6,5 kg/ton d.s. PE 9 6,0 5,5 5 5,0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

ontwaterings % (%) FeCl3/FeClSO4 (% van d.s.) polymeer (kg/ton d.s.) Bijlage 10 Meerjarenoverzicht Slibontwateringsinstallatie te Heerenveen Periode 2005-2009

Algemeen Type inrichting Mechanische slibontwatering Jaar in bedrijfname 1988 Ontwerpcapaciteit in ton d.s./jaar 17.000

Installatieonderdelen Aantal operationeel Capaciteit Aantal operationeel sinds ton d.s./jaar sinds

Kamerfilterpersen 2 nov. 1988 8.000 verbouwd } --> 4 dec. 1999 Membraanfilterpersen 2 nov. 1992 9.000 tot }

Verwerkingsprestaties 2005 2006 2007 2008 2009

Aanvoer aanvoer nat slib rwzi's in m 3 373.013 387.341 388.795 400.870 399.347 ton d.s. 14.281 14.752 15.033 15.202 14.546 d.s. in % 3,83 3,81 3,87 3,79 3,64 aanvoer slib van derden m3 0 0 0 0 0 aanvoer slib van derden ton d.s. 0 0 0 0 0 totale slibverwerking ton d.s. 14.281 14.752 15.033 15.202 14.546

Chemicaliën inkoop

FeCl 3 (40 % opl.) ton/jaar 2.223 2.230 2.188 2.227 2.067 FeClSO 4 (41 % opl.) ton/jaar 0 0 0 0 0 HCl ton/jaar 0,0 0,0 0 0 0 polymeer (46% actief) ton/jaar 202 203 199 226 243

Chemicaliën doseren

FeCl 3 (100 %) ton/jaar 889 892 875 891 827 FeClSO 4 (100 %) ton/jaar 0 0 0 0 0 % van d.s. 6,23 6,05 5,82 5,86 5,68 polymeer (100% actief) ton/jaar 101,1 101,6 99,5 112,9 111,7 kg/ton d.s. 7,1 6,9 6,6 7,4 7,7 doseerconcentratie polymeer % 0,2 0,15 0,15 0,15 0,15 hoeveelheid verdund pe m3/jaar 67387 67.739 66.300 75.266 74.462

Energie elektriciteitsverbruik kWh 848.218 854.734 741.082 674.058 673.240 aardgasverbruik m3 37.829 37.644 35.886 44.644 42.776 specifiek verbruik kWh/m 3 slib 2,27 2,21 1,91 1,68 1,69 kWh/ton slib d.s. 59,4 57,9 49,3 44,3 46,3

Water leidingwaterverbruik (voor kalk/pe) m3 22.758 22.793 16.455 16.301 16.027 effluentverbruik (voor pe) m3 44.629 44.946 49.845 58.965 58.435

Filtraatafvoer filtraatafvoer naar rwzi Heerenveen m3 377.857 391.588 395.292 416.607 411.176 filtraatafvoer naar diverse rwzi's (per tankauto) m 3 4.030 3.428 0 468 2.484 (per schip) m 3 0 0 0 0 0 filtraatafvoer totaal m3 381.887 395.016 395.292 417.075 413.660 slibafvoer in filtraat (berekend) ton/jaar 399 371 889 955 647

Afvoer Slibkoek slibkoekafvoer (gemeten) ton/jaar 60.091 61.647 61.356 60.641 61.617 gemiddeld d.s.-gehalte slibkoek % 24,75 24,94 24,64 25,15 24,08 slibkoekafvoer ton d.s./jaar 14.873 15.375 15.118 15.251 14.837 aandeel toeslagstoffen ton d.s./jaar 990 994 975 1.004 938 slibkoekafvoer netto ton d.s./jaar 13.882 14.381 14.143 14.248 13.899 netto ontwateringspercentage % 23,1 23,3 23,1 23,5 22,6 slibverlies met filtraat ton d.s./jaar 398,5 370,7 889,1 954,9 646,8 slibverlies met filtraat % 0,66% 0,60% 1,45% 1,57% 1,05% slibverlies met filtraat g/liter 1,05 0,95 2,25 2,29 1,57

Analyses slibkoek Gemiddelde van maandelijkse monsters van de slibkoek gloeirest % van ds. 42 37 34 34 36 arseen mg/kg ds. 8,6 10,8 12,2 12,2 6,3 cadmium mg/kg ds. 0,58 0,89 1,21 1,21 0,80 chroom mg/kg ds. 36 52 47 47 49 koper mg/kg ds. 403 378 365 365 330 kwik mg/kg ds. 0,46 0,56 0,46 0,46 0,41 lood mg/kg ds. 90 116 118 118 94 nikkel mg/kg ds. 27 30 29 29 28 zink mg/kg ds. 777 938 983 983 813 EOX mg/kg ds. 11 15 15 15 ?? minerale olie mg/kg ds. 5.067 6.475 4.525 4.525 6.050 PAK 10 (NEN 5771) mg/kg ds. 4,1 3,3 3,7 3,7 3,1 N-Kj gr/kg ds. 39,8 24,5 29,5 29,5 22,8 P-tot gr/kg ds. 18,1 14,3 15,5 15,5 14 Bijlage 11 Slibproductie en gemiddelden slibanalyses 2009

Analyses Installatie Afgevoerd slib TZV 150 droge- gloei- Nutriënten Zware metalen in mg/kg d.s. Microverontreinigingen m3/jaar % d.s. kg d.s. kg d.s./verw. v.e. stof rest in mg/kg d.s. As Cd Cr Cu Hg Pb Ni Zn EOX PCB OCB tot PAK %% Nkj P mg/kg ds. ug/kg ds ug/kg ds mg/kg ds 1Akkrum 2.772 4,54 125.792 17,9 3,03 36 55625 24250 10 0,7 23 488 0,49 98 20 898 23 42 2,4 2Ameland 4.723 3,57 168.529 13,2 2,39 24 64600 34000 7 0,9 17 193 0,63 62 13 665 16 55 0,9 3St. Annaparochie 4.968 3,71 184.377 13,4 3,28 29 64475 18750 8 1,0 24 275 0,33 82 14 873 18 54 1,4 4Burdaard 10.584 3,56 376.638 18,3 2,53 30 61475 25500 13 1,0 24 223 0,47 74 15 833 16 58 0,2 5Bolsward 19.404 3,49 676.980 18,1 2,58 29 61575 26500 11 1,9 41 453 0,57 150 27 788 4.343 108 1,1 6Burgum 10.584 4,57 483.760 15,7 5,03 34 65425 30500 3 1,1 97 243 0,81 138 38 1.400 22 506 2,3 7Damwoude 13.032 3,48 453.915 17,9 2,49 25 58975 27500 3 1,1 25 173 0,57 91 16 988 16 71 0,4 8Dokkum 16.398 3,67 601.937 21,5 2,66 31 58150 28250 14 1,0 22 218 0,49 83 13 1.098 21 56 3,1 9Drachten 39.240 2,66 1.043.546 15,1 2,18 35 49400 24250 4 1,1 74 388 0,89 123 30 1.175 121 85 4,8 10Franeker 8.886 7,34 652.391 14,1 4,68 55 27450 28250 14 1,1 41 285 0,45 66 26 885 51 45 3,5 11Gorredijk 10.080 3,62 364.890 18,5 3,22 28 57500 29250 4 0,8 61 390 0,68 117 29 1.005 19 45 3,4 12Grouw 9.216 3,44 316.774 18,0 2,39 30 71350 27250 10 0,8 21 398 0,55 71 12 690 17 27 0,5 13Harlingen 21.427 4,09 876.547 22,6 4,92 39 51525 28500 20 2,4 48 305 0,25 91 35 1.253 20 42 2,0 14Haulerwijk 2.988 4,11 122.726 20,7 3,13 26 60250 25500 3 0,4 18 195 0,27 55 12 723 6 22 0,0 15Heerenveen 45.956 3,11 1.429.673 17,3 5,57 28 50160 23100 8 0,7 30 308 0,47 74 24 560 14 36 2,8 16Joure 17.352 3,65 633.957 16,2 2,97 28 67050 27750 3 0,2 19 350 0,38 84 21 503 16 14 0,2 17Kootstertille 14.256 4,13 588.855 18,2 2,58 30 53225 28000 3 0,9 71 163 0,92 86 16 1.223 19 36 0,4 18Leeuwarden 52.828 4,13 2.180.763 14,1 4,65 44 80225 39750 21 1,0 42 288 0,34 90 26 638 13 26 0,5 19Lemmer 7.812 3,74 292.300 14,6 2,46 28 54700 27250 20 0,4 21 475 0,44 57 18 575 11 30 0,3 20Oosterwolde 17.604 3,03 532.979 12,4 2,78 24 66250 24000 3 0,5 24 200 0,68 60 13 693 8 40 0,5 21Schiermonnikoog 1.336 3,56 47.553 15,7 2,44 28 62300 33750 15 0,7 14 258 1,22 77 17 753 7 25 29,0 22Sloten 7.488 4,08 305.232 19,2 2,76 32 61225 27000 4 0,2 37 455 0,47 67 25 768 19 35 9,2 23Sneek 23.616 3,63 857.082 18,3 2,80 28 60675 27250 10 0,8 40 563 0,63 92 22 843 19 40 1,4 24Terschelling 5.747 3,41 195.817 16,2 3,11 25 62350 30000 5 0,7 20 305 0,78 89 18 715 18 44 0,2 25Vlieland 1.400 5,04 70.540 20,8 2,71 28 53575 31750 4 0,4 21 170 0,69 65 17 570 17 26 0,2 26Warns 2.592 5,61 145.513 16,3 2,68 29 66225 27750 4 0,9 19 475 0,42 74 19 883 17 40 0,9 27Wolvega 14.904 3,42 509.179 18,7 2,88 33 59325 27167 3 0,3 34 368 0,45 77 18 930 21 59 0,8 28Workum 2.376 5,99 142.244 16,0 2,51 36 57650 31750 4 0,0 22 368 0,47 68 24 363 17 33 1,4 29Wijnjewoude 4.248 3,89 165.203 20,8 2,64 25 58350 25500 3 0,6 18 238 0,46 73 11 858 22 41 0,5 TOTAAL/GEM. 393.817 3,69 14.545.694 16,6 3,49 34 60002 28712 10 1,0 40 323 0,53 89 23 848 227 61 2

Totalen/gemiddelden slibproductie en analyses 2000-2009

Totaal slibproductie Gem. Gem. Nutriënten Gem. zware metalen in mg/kg d.s. Gem. microverontreinigingen Jaar TZV 150 droge gloei- in g/kg d.s. EOX PCB OCB tot PAK m3/jaar % d.s. kg d.s. kg d.s./verw. v.e. stof % rest % Nkj P As Cd Cr Cu Hg Pb Ni Zn mg/kg ds ug/kg ds ug/kg ds mg/kg ds 2000 366.473 3,97 14.550.827 17,5 3,5 38 56 28 10 1,0 41 307 0,70 132 27 863 12 77 75 5 2001 371.705 4,11 15.266.233 18,6 3,6 38 56 27 12 1,0 52 278 0,78 134 27 836 12 56 83 8 2002 370.148 4,16 15.409.599 18,1 3,8 40 56 34 12 1,0 49 295 0,72 133 31 1.030 12 39 118 4 2003 379.632 3,82 14.499.352 17,0 3,3 37 59 32 10 0,8 45 359 0,69 105 28 739 10 22 18 3 2004 383.436 3,95 15.136.018 18,0 3,5 36 58 31 11 0,9 41 372 0,77 123 28 950 7 209 22 5 2005 373.012 3,83 14.280.862 16,7 3,6 35 59 31 10 0,7 36 356 0,65 100 23 856 8 66 15 3 2006 387.341 3,81 14.752.312 17,1 3,5 35 63 33 13 0,8 48 373 0,66 120 29 935 7 130 15 4 2007 388.765 3,87 15.032.559 17,8 3,5 35 63 29 11 0,7 44 385 0,67 131 28 991 9 52 30 4 2008 397.428 3,84 15.250.834 18,3 3,4 36 62 30 14 0,8 42 320 0,51 106 25 859 45 28 4 2009 393.817 3,69 14.545.694 16,6 3,5 34 60 29 10 1,0 40 323 0,53 89 23 848 227 61 2 Bijlage 12 Kwaliteit, Arbo en Milieu (KAM) beheersrapport 2009

Kwaliteit Arbo en Milieu (KAM)

Wetterskip Fryslân streeft ernaar de aandacht voor kwaliteits-, ARBO- en milieuzorg te verhogen. In het afgelopen jaar zijn in het kader van KAM de volgende inspanningen verricht.

Specifiek ARBO In het kader van Arbo zijn in het afgelopen jaar de volgende zaken zoal besloten/uitgevoerd/- gerealiseerd: - Periodiek is er in het kader van Arbo veiligheidsoverleg (6 x per jaar). Hier worden besluiten genomen op het gebied van veiligheid. Voor een overzicht van de besluiten wordt verwezen naar de veiligheidsverslagen. - Meldingen bijna ongevallen en gevaarlijke situaties - In 2009 zijn 40 meldingen van (bijna) ongevallen binnengekomen. Een aantal daarvan hebben geleid tot werk/ziekteverzuim. - Jaarlijkse inspectie NEN3140 op elektrische installaties op rwzi’s en rioolgemalen en handgereedschap. Het betreft de volgende installaties: RWZI Warns, RWZI Wolvega, RWZI Lemmer, RWZI Workum. De rioolgemalen zijn niet gekeurd, daar deze onlangs allemaal zijn vernieuwd in het kader van het project Automatisering Rioolgemalen. Daarnaast stond RWZI haulerwijk op de planning. Deze hebben is niet gecontroleerd in verband met spoedige sluiting van deze RWZI en aansluitin op de rwzi Oosterwolde. - Jaarlijkse inspectie/controle brandblusapparatuur op rwzi’s. - In een vervolg op de RIE’s van 2004 is ook in 2009 weer doorgegaan met het uitvoeren van verdiepte RIE’s op de volgende rwzi’s; Damwoude, Burgum, dokkum, Heerenveen, St Annaparochie, SOI en Drachten. Ook de SOI te Heerenveen is beoordeeld. - Voorbereidingen en inventarisatie voor het ontwikkelen van toekomstig toegangsbeleid (elektrische/automatische hekwerken). - Plaatsing brandwerende deuren in gebouwen met inpandige werkplaatsen. - Risico inventarisatie bezoekersveiligheid door Arbo Unie op rwzi Leeuwarden. - Bij het uitvoeren van noodplan oefeningen zijn verbeterpunten gesignaleerd. Zoals aanschaf AED, toegang rwzi, levensreddende handelingen, etc. - Diverse malen toolbox meetings (LMRA’s) op rwzi Oosterwolde. - Veiligheidsvoorlichting afdeling ABWZ en Engineering door arbo-coördinator. - In kader van legionella zijn er dit jaar geen extra legionella controles uitgevoerd in 2010 wordt dit opnieuw opgepakt om te beginnen op de SOI. - In het kader van veiligheid zijn er dit jaar ruim 40 (bijna)ongevalsmeldingen gedaan. Deze zijn door de arbo-coordinator beoordeelt en besproken in het veiligheidsoverleg. - De rwzi Drachten in kader van ATEX zogenaamd ATEX-proof gemaakt middels het opstellen van een EVD (explosieveiligheidsdocument) en het nemen van aanvullende maatregelen (zoals; extra ventilator, afdichten ruimten e.d.). - Diverse trainingen/opleidingen zoals; Herhalingscursus BHV, EHBO, NEN3140, VOP-2, gebruik AED, cursus P en N, VCA, heftruck, computercursussen e.d.. - Implementatie voor arbo catalogus (o.a. besloten ruimten). - Bijdrage, middels de arbo-coordinator, aan de opzet van een arbo-catalogus. - Vooruitlopend op aanschaf van een persoonlijke meter voor alle klaarmeesters zijn een aantal aangeschafd voor de technische dienst en afdeling Engineering voor de uitvoering van de nieuwbouw te Oosterwolde. - ATEX training op rwzi Franeker (inclusief afdeling Engineering) i.k.v. methanol dosering. - Voorlichting klaarmeesters over PCB's en andere 'bedreigingen' voor de gezondheid. - Mogelijkheid geboden aan personeel voor een Hepatitus B vaccinatie. - In 2009 is een PMO (periodiek medisch onderzoek) uitgevoerd voor alle medewerkers van de afdeling ABWZ. - Op rwzi Kootstertille zijn 2 lieren vervangen vanwege arbo gebreken. - Op rwzi Birdaard glad betondek opgeruwd.

Specifiek Milieu

bladzijde 1 van 3 In het kader van milieuzorg zijn in het afgelopen jaar de volgende zaken zoal uitgevoerd/gerealiseerd: - Het milieuzorgsysteem is in 2009 door TÜV Nederland onderworpen aan een certificeringsaudit voor een nieuwe 3-jaarlijks termijn. Hierbij kwamen een aantal tekortkomingen aan het ligt (o.a. afwijkingen W&R op diverse rwzi’s). Deze tekortkomingen zijn in 2009 aangepakt, verbeterd en het systeem weer ISO14001 gecertificeerd is. Daarnaas zijn alle verplichte onderdelen uitgevoerd (zoals: beoordelen milieu aspecten, toetsing milieuvergunningen, directie beoordeling, etc.). - Uitgevoerde akties uit het (milieuzorg)programma /afdelingsplan 2009 (aandachtspunten per rwzi): x Algemeen: Vervolg gefaseerd aanbrengen van debietmeters op gemalen (meerjaren traject). Inclusief het vervolg van het “automatiseren storing/bediening rioolgemalen”. x Algemeen: In het kader van het MJA is voor alle rwzi’s een energie efficiëncyplan opgesteld en verzonden naar de bevoegde gezagen (o.a. Senter Novem). x Akkrum: Eén oude landy beluchter vervangen door een nieuwe spaans beluchter i.k.v. verstopping. Gootje (mini selector/contact zone) influent+retourslib aangebracht en nieuwe influentvijzels. x Ameland: Bestrating. Rubber defosfatering. x St. Annaparochie: Reparatie bedrijfsgebouw en NBT. x Birdaard: Antislip op selector en extra straatkolken. x Bolsward: Reparatie bedrijfsgebouw, slijtlaag NBT en schraper indikker vervangen. x Burgum: CV-ketel vervangen. x Damwoude: Diverse civiele onderhoudsakties. x Dokkum: Reparatie bedrijfsgebouw. x Drachten: Opstellen EVD. Optimalisatie zuiveringsproces. x Franeker: Uitvoering nieuwbouw, testen methanol installatie en in bedrijfname zandfiltratie. x Gorredijk: Reparatie selectorgebouw. December herstart dosering PAX-14 ter voorkoming van drijflaag. x Grou: Influentwerk verstoppingsvrij gemaakt. x Harlingen: Optimaliseren nieuwe bellenbeluchting en geluidmaatregelen blower. x Heerenveen: Filtraatbuffer definitief. Bedrijfsgebouw, dak + herstel klimaatbeheersing. x Heerenveen SOI: Revisie cilinders persen. En testen met met nieuwe polymeer op SOI t.b.v. aanbesteding PE. x Joure: Onderhoudsmanagement. x Kootstertille: Tweede effluentleiding en groot onderhoud NBT. x Leeuwarden: Fakkel voor biogas. Slibketenstudie. En diverse onderhouds en procesmaatregelen (zie afdelingsplan 2009). x Oosterwolde: April flens tussen schotels in circuit. Uitvoering uitbreiding/nieuwbouw. x Sloten: Uitbreiding/nieuwbouw rwzi. x Sneek: Optimalisatie zuiverinsproces en bouw nieuw sliblaadperron. x Warns: Studie OAS. x Wolvega: Test mobiel harkrooster. Vervolg proef met wormenreactor op rwzi Wolvega om slibproductie te verminderen. Eerste NAVOS afspraken met bevoegd gezag gemaakt (verkennend bodemonderzoek afdeklaag “oude stortplaats”). x Wijnjewoude: Vloeistofdicht maken defosfatering.

- Bodem. In het kader van de NRB (Nederlandse Richtlijn Bodem) voortkomend uit vereisten opgenomen in de betreffende vergunningen Wet milieubeheer zijn in 2008 en 2009 door een extern bureau op bijna alle rwzi’s bodemrisico analyses (BRA’s) uitgevoerd. In de rapporten zijn adviezen (o.a. voorzieningen, organisatorische maatregelen en/of grondwatermonitoring) opgenomen die moeten leiden tot verwaarloosbare risico’s de uitvoering hiervan is in 2009 gestart en loopt door in 2010 en verder. De adviezen zijn of worden omgezet in concrete plannen van aanpak (akties). - Monitoringsplannen i.k.v. NRB (Leeuwarden, Heerenveen, Drachten en Franeker[concept]). - Oefenen WF-brede bestrijdingsplan op rwzi’s: Sneek, Leeuwarden en Heerenveen. Daarnaast een AC-OT training (opschaling). - BHV noodplanoefeningen op de rwzi’s: 15 oktober burgum en Drachten, 5 november Franeker, 12 november Leeuwarden en 19 november Heerenveen. - Bemonsteringsscursus voor alle klaarmeesters.

bladzijde 2 van 3 - Opening (8 oktober) en open dag rwzi Franeker. - Uitvoering maatregelen Flora en Faunawet bij de renovatie van de rwzi Oosterwolde (i.k.v. vleermuizen, winterkelder en zomerkasten). - Nieuwe Wm vergunningen (zie bijlage 5b). - 2009 plaatsing 38 monsternamekasten op rwzi’s en 2 op filtraat SOI). - 29 nieuwe LASA foto meters van HACH-Lange op diverse rwzi’s. - Alle rwzi’s met ijzersultaat of ijzerchloride voorzien van nieuwe pictogrammen. - Actualisatie losinstructie ijzerzouten met methanol. - Bestrijdingsplan oefening in oktober op rwzi Sneek (vijzels defect).

bladzijde 3 van 3 Bijlage 13 Begrippenlijst

Belasting Dit staat voor de gemiddelde vuilaanvoer uitgedrukt in inwonerequivalenten per etmaal.

BOOM-besluit Besluit kwaliteit en gebruik overige organische meststoffen.

BZV Dit staat voor het biochemisch zuurstofverbruik in vijf dagen bij 20ºC, bepaald volgens normvoorschrift NEN 3235-5.4 en is een maat voor de biochemische afbreekbaarheid van zuurstofbindende vervuiling in (afval)water.

CZV Dit staat voor het chemisch zuurstofverbruik, bepaald volgens normvoorschrift NEN 3235-5.3 en is een maat voor de vervuilingswaarde van zuurstofbindende stoffen in (afval)water.

Hydraulische capaciteit Capaciteit van de installatie op basis van de te verwerken kubieke meters afvalwater per uur. De capaciteit wordt met name bepaald door de grootte van leidingen, pompen en nabezinktanks.

Inwonerequivalent De hoeveelheid zuurstofbindende stoffen waarvan het zuurstofverbruik bij aërobe afbraak overeenkomt met die van het afvalwater van één inwoner; deze zuurstofbehoefte is vastgesteld op 54 g BZV per etmaal. Deze definitie wordt normaal gesproken voor het ontwerpen van rwzi's gehanteerd. Voor het opleggen van de Wvo-heffing wordt sinds 1 januari 2009 de waarde 150 g (CZV + 4,57 N- Kjeldahl) (Rijksformule) gehanteerd. Tot deze datum was dit 136 g.

Kj-N N-Kjeldahl (zie N-Kjeldahl)

Maatgevende belasting Dit staat voor de gemiddelde belasting plus de standaarddeviatie in de belasting. De belasting van een rwzi wordt minimaal 24 keer per jaar gemeten. Uit deze metingen wordt de gemiddelde belasting bepaald. Om een indicatie van de piekaanvoeren te krijgen, wordt de spreiding in de gemeten belasting bepaald door middel van de standaarddeviatie. De som van de gemiddelde belasting en de standaarddeviatie wordt de maatgevende belasting genoemd.

MER Milieu effect rapportage

N-Kjeldahl Het totaal van ammoniumstikstof en organisch gebonden stikstof, bepaald volgens de methode Kjeldahl (normvoorschrift NEN 3235-6.5).

Ontwerpcapaciteit Capaciteit van de installatie op basis van de te verwerken inwonerequivalenten per etmaal. De capaciteit wordt met name bepaald door de grootte van de beluchtingsruimte en de hoeveelheid in te brengen zuurstof.

P Fosfaat

PAK Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (ook PCA)

PCA Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (ook PAK)

PCB Polychloorbifenylen

RIE Risiko Inventarisatie en Evaluatie

TZV Dit staat voor totaal zuurstofverbruik en wordt berekend volgens de formule CZV + 4,57 * N-Kjeldahl.

WKC Warmtekrachtcentrale Rg Schiermonnikoog *# .!RWZI-Schiermonnikoog

Rg Nes (A) Rg Buren Rg Ballum RWZI-Ameland*# *# *#Rg Hollum *# .!

Rg Midsland aan Zee Rg Oosterend (Tersch.) Rg Wierum Rg Moddergat *# Rg Hoorn*# *# Rg Nes*# (D) Rg Midsland-Noord (Actania) Rg Formerum-West*# *# Rg*# Midsland Rg Oosternijkerk Rg Oostmahorn *# *# Rg Ternaard Rg Lioessens Rg Hee *# *# *# *# Rg Hantumhuizen *# Rg Anjum RWZI-Terschelling*# Rg Morra Rg Holwerd Rg Niawier *# Rg West-Terschelling Rg Hantum*# *# # .! *# *# *# Rg Metslawier * Rg Blije *# *# *#Rg Brantgum Rg Ferwert *# Rg Oostrum Rg Ee Rg Marrum Rg Raard RWZI-Dokkum*# *# *# *# .! *#Rg Engwierum Rg Nieuwe Bildtdijk Rg Munnekezijl Rg Vlieland Stortemelk Rg Hallum Rg Kollumerpomp Rg Vlieland Duinkersoord *# Rg Oude Bildtzijl *# *# *# RWZI-Vlieland *# Rg Rinsumageest *# Rg Nij Altoena *# Rg Hyum Rg Burdaard Rg Wouterswoude .! *# Rg Oude Leije *#.!RWZI-Birdaard*# Rg Westergeast Rg Kollum Rg Westhoek *# *# Rg Vlieland Langepaal *# *# *# Rg Pieterzijl *# Rg Vrouwenparochie Rg Finkum Rg Oudwoude *# Rg Broeksterwoude Rg Damwoude Rg Burum*# Rg St-Annaparochie*# *# *# Rg St-Jacobiparochie *#*# .! Rg Visvliet .!*# Rg Kollumerzwaag *# *# RWZI-St.AnnaParochie RWZI-Damwoude Rg Zwaagwesteinde*# *# Rg Britsum Rg Stiens *# Rg Wier Rg Wyns Rg Buitenpost Rg Firdgum Rg Minnertsga# *#*# *# * *# Rg Gytsjerk *# *# Rg Veenwouden Rg Gerkesklooster Rg Berlikum Rg Cornjum/Jelsum *# *# Rg Oosterbierum Rg Tzummarum Rg Beetgumermolen*# Rg Beetgum *# Rg Twijzel *# *# *# *# RWZI-Kootstertille *# Rg Engelum Rg Lekkum *# Rg Ried Rg Ryptsjerk Rg Noardburgum Rg Augustinusga Rg Sexbierum # Rg Tytsjerk Rg Grootegast Rg Menaldum * *# Rg Kleine Wielen*# *# .! *# *# Rg Slappeterp # Rg Hurdegaryp *# *# Rg Dongjum *# Rg Marssum *# * Rg Jistrum Rg Surhuizum Rg Peins*# *# *# *# *# *# Rg Schingen Rg Drogeham *# Rg Doezum *# Rg Ritsumazijl RWZI-Leeuwarden Rg Kootstertille# *# *# Rg Deinum * Rg Wijnaldum Rg Dronrijp *# Rg Harkema Rg Leymph .! RWZI-Bergum/Suameer Rg Burgum *# Rg Herbayum *# *# *# Rg Surhuisterveen *# Rg Kornhorn Rg Midlum *# Rg Franeker Rg Blessum *# *# RWZI-Franeker .! *# Rg Opende *# RWZI-Harlingen *# *# Rg Boksum Rg Suwald Rg Eastermar Rg Garyp # .! Rg Wjelsryp *# *# *# * .! Rg Hitzum *# Rg Baaium Rg Hijlaard Rg Jellum *# Rg Boelenslaan *# *# Rg Huns *# *# *# Rg Tzum Rg Winsum Rg Bears Rg Wergea Rg Houtigehage *# Rg Wirdum Rg Achlum *# *# *# *# Rg Warten Rg De Tike Rg Rottevalle*# Rg Spannum Rg Jorwert Rg Weidum *# *# Rg Kimswerd*# Rg Baard Rg Wijtgaard Rg*# Nijega *# *# *# Rg Easterlittens*# *# *# *# Rg Earnewâld *# Rg Drachtster-Compagnie Rg Arum *# Rg Mantgum *# Rg Oudega (S) Rg Opeinde *# *# Rg Lollum *# *# *# Rg Idaerd Rg Pingjum Rg Reduzum *# RWZI-Drachten Rg Frieschepalen Rg Zurich Rg Wommels Rg Britswerd Rg Easterwierum *# *# Rg Waaksens Rg *# *# *# Rg Witmarsum *# *# *# .! *# Rg Itens *# *# Rg Rg Raerd Rg Siegerswoude *# *# Rg Grou Rg Burgwerd Rg *#RWZI-Grou Rg Ureterp *# .!*# Rg Bakkeveen Rg Wons *# *# Rg Dearsum Rg Jirnsum *# Rg Schraard Rg Hidaard *# *# *# *# Rg Reahus Rg Tersoal *# *#Rg Schettens *# Rg Longerhouw *# Rg*# Rg Nijbeets Rg Olterterp (vervallen) RWZI-Haulerwijk # .! Rg Hartwerd *# *# Rg Haulerwijk * RWZI-Bolsward *# *# Rg Makkum *# Rg Tirns Rg Wijnjewoude Rg Waskemeer.! Rg Beetsterzwaag *# Rg Exmorra Rg Nijland *# Rg Goënga *#RWZI-Wijnjewoude*# *# *# *#Rg*# Scharnegoutum RWZI-Akkrum Rg Oldeboorn *# Rg Idsegahuizum Rg Terherne Rg Haule Rg Tjerkwerd Rg IJsbrechtum # .! *#Rg Piaam .! * *# *# Rg Hemrik *# *# *# Rg Offingawier RWZI-Sneek*# Rg Tijnje *# Rg Dedgum *# Rg Parrega Rg Blauwhuis Rg Oppenhuizen Rg Donkerbroek Rg Gaast *# *# Rg Oosthem .! Rg Terwispel Rg IJlst RWZI-Gorredijk *#Rg Lippenhuizen # *# *# *# *# Rg Terkaple *# * Rg Ferwoude *# *# .! Rg Jubbega derde sluis *# Rg Vegelinsoord *# *# Rg Luxwoude Rg Hoornsterzwaag RWZI-Oosterwolde Rg Oudega (W) *# # *# Rg Terband Rg Langezwaag * Rg Makkinga .! Rg Oosterwolde (vervallen) Rg Hommerts *# *# *# *# Rg Workum Rg Heeg RWZI-Workum *# RWZI-Joure RWZI-Heerenveen SOI-Heerenveen *# Rg Gaastmeer *# Rg Joure Rg Appelscha .! *# .! *# .! *# Rg*# Langweer Rg Haskerhorne Rg Oudehaske Rg Oudehorne/Nieuwehorne *# Rg Woudfennen *# *# *# Rg Scharsterbrug Rg Katlijk Rg Woudsend Rg Oldeberkoop Rg Hindelopen # *# Rg Appelscha-roggeberg * Rg Ouwsterhaule *# *# *# Rg Huisterheide Rg Rottum Rg Mildam *# *# Rg St-Johannesga # Rg Idskenhuizen*# *# * Rg Elsloo Rg Elahuizen Rg Rohel*# *# Rg St-Nicolaasga *# *# *# *# Rg Koudum Rg Boijl *# RWZI-Sloten *# Rg Molkwerum Rg Balk .! Rg Sloten Rg Noordwolde *# *# Rg Wijckel Rg Oldeholtpade *# *# RWZI-Wolvega *# Rg Stavoren *# Rg Warns Rg Hemelum .! *# .!RWZI-Warns *# *# Rg Sondel Rg Oosterzee Rg Echten *#Rg Bakhuizen *# *# *# *#Rg Echtenerbrug Rg Rijs RWZI-Lemmer *# Rg Nijemirdum .! Rg Steggerda Rg Oudemirdum*# Rg Lemmer Rg Munnekeburen *# *# *# *# *#Rg De Blesse *#Rg Scherpenzeel *#Rg Slijkenburg ±

Zuiveringstechnische werken Legenda Wetterskip Fryslân

.! RWZI Persleidingen (ingemeten) datum : 1-3-2010 schaal : 1:350.000 versienr. : 00 blad in bladen : *# Rioolgemalen Persleidingen (buiten gebruik) © Alle rechten voorbehouden aan Wetterskip Fryslân. in opdracht van : kja tekeningnr. : Postbus 36 © De auteursrechten en databankenrechten van Persleidingen (niet ingemeten) Beheergebied 8900 AA LEEUWARDEN de ondergrond zijn voorbehouden vervaardigd door : kaarbladnr. : (058) 292 22 22 aan de Topografische Dienst Kadaster, Emmen, 2006. www.wetterskipfryslan.nl formaat : A3 liggend gewijzigd gezien :