SSTTRRAATTEEGGIIJJAA OODDRRŽŽIIVVOOGG RRAAZZVVOOJJAA OOPPŠŠTTIINNEE LLAAPPOOVVOO

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

Sadržaj

Uvod 5 Institucionalni okvir i Strategija održivog razvoja 7 Metodologija izrade Strategije održivog razvoja 8 Faze procesa strateškog planiranja 10 SOCIO - EKONOMSKA ANALIZA OPŠTINE LAPOVO 13 Osnovni geografski i istorijski podaci 15 Stanovništvo 23 Lokalna samouprava 27 Ljudski resursi i tržište rada 29 Ekonomija 33 Poljoprivreda 42 Infrastruktura 49 Turizam 56 Zdravstvena i socijalna zaštita 58 Obrazovanje 62 Kultura i sport 65 Informisanje 68 SWOT ANALIZA OPŠTINE LAPOVO 69 Sektorske SWOT analize 71 Bodovanje SWOT analiza 76 VIZIJA OPŠTINE LAPOVO 79 Vizija opštine 81 RAZVOJNI PRIORITETI OPŠTINE LAPOVO 83 Razvojni prioriteti 85 STRATEŠKI I OPERATIVNI CILJEVI OPŠTINE LAPOVO 87 Strateški i operativni ciljevi 89 PROJEKTI I PROGRAMI 93 Pregled projekata i programa 95 PREPORUKE ZA REALIZACIJU STRATEGIJE 109 Preporuke za relizaciju strategije 111 ANEKS I – FINALNA LISTA PROJEKATA – PROJEKTNI OBRASCI 113

3 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

Uvod

Ne postoji jedinstvena i opšteprihvaćena definicija pojma održivog razvoja. Postoji, međutim, saglasnost o potrebi uvođenja ovog koncepta i svest o razlozima njegovog nastanka. Po jednoj definiciji, održivi razvoj je „razvoj kojim se ide u susret potrebama sadašnjosti, tako da se ne ugrožava mogućnost budućih generacija da zadovolje svoje sopstvene potrebe“.1 Široko prihvaćeno mišljenje je proisteklo iz odgovora na pitanje: Šta je održivo za jednu zajednicu? Pre svega, to je sve što je društveno prihvatljivo, odnosno, sve što doprinosi društvenoj integraciji zajednice, zatim sve što omogućava trajan ekonomski rast - razvoj; uključuje i sve što osigurava da se sadržaj i mere ekonomskog i društvenog razvoja usklađuju sa ekološko - prostornim kapacitetima (pragovima) posmatrane teritorije u dugoročno projektovanom vremenskom periodu. Na kraju podrazumeva i sve ono što je političi prihvatljivo, odnosno o čemu se može dogovarati i odlučivati u okviru postojećih političkih okolnosti. Glavni rezultat pomenutog, široko prihvaćenog, pristupa održivom razvoju je da on počiva na četiri stuba: – ekonomskom – socijalnom – kulturnom – životnoj sredini Održivi razvoj je moguć samo kada su sva četiri oslonca razvoja prisutna i podjednako važna. U praksi, to znači da sve četiri komponente razvoja društva - ekonomska, socijalna, kulturna i životna sredina - koje ujedno čine i oslonce održivog razvoja, treba da budu od podjednakog značaja i važnosti u državi i društvu, čvrsto međusobno povezane i opskrbljene adekvatnom institucionalnom osnovom. Strategija održivog razvoja je opšti strateški plan razvoja grada ili opštine koji daje smernice i podsticaje za budući razvoj. Ona definiše održivi razvoj kao ciljno orijentisan, dugoročan, sveobuhvatan i sinergetski proces koji utiče na sve aspekte života (ekonomski, socijalni, ekološki i institucionalni). Strategija je orijentisana na stvaranje održivog modela koji na kvalitetan način zadovoljava društveno-ekonomske potrebe i interese građana, a istovremeno eliminiše, ili značajno umanjuje, uticaje koji predstavljaju pretnju ili štetu po životnu sredinu i prirodne resurse. Dokument Strategija održivog razvoja opštine Lapovo izrađen je korišćenjem participativnog pristupa koji podrazumeva da se u proces uključe sve zainteresovane strane. Uključenjem šire zajednice (javnog, privatnog i NVO sektora) obezbeđuje se poboljšanje kvaliteta donesenih odluka, a odogovornost za implementaciju se povećava. Drugačije rečeno, ovaj pristup omogućava:  Širu bazu znanja koja omogućava donošenje kvalitetnijih odluka  Podršku za donesene odluke  Kolektivno vlasništvo nad problemima i rezultatima  Omogućava formiranje budućih partnerstava u implementaciji projekata U proces izrade Strategije održivog razvoja uključene su sve zainteresovane strane:  Predstavnici lokalne samouprave i komunalnih preduzeća  Javne institucije  Regionalne institucije  Finansijske institucije  Privatni sektor i investitori  Udruženja i nevladine organizacije

1 World Commission on Enviroment and Development, 1987. 5 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

Pošto su identifikovane zainteresovane strane, izvršen je izbor osoba koje su direktno učestvovale u izradi Strategije. Lokalna samouprava je formalizovala čitav ovaj proces donošenjem pravnog akta o izboru članova u Opštinski forum / Radnu grupu / Partnerski forum za izradu Strategije u skladu sa opštinskim regulativama. Opštinski forum su sačinjavali stručni pojedinci, pre svega iz Opštinske uprave, ali i iz ostalih sektora. Broj članova Opštinskog foruma, radi optimalnog vođenja procesa, definisan je u skladu sa kriterijumom o broju stanovnika: opštine do 12.000 stanovnika biraju maksimalno 15-20 članova. Odabrani članovi su predstavnici svih ključnih oblasti društveno-ekonomskog razvoja: ekonomija - preduzetništvo, infrastruktura, prostorno planiranje i zaštita životne sredine, poljoprivreda, turizam, obrazovanje, kultura, sport, finansije, socijalna i zdravstvena politika. Za organizaciju i delimično vođenje sastanaka Opštinskog foruma glavna I odgovorna osoba bio je lokalni koordinator, predložen od same lokalne samouprave. On je predstavljao sponu u radu između tima za strateško planiranje Regionalne agencije za ekonomski razvoj, koji je koordinirao i pomagao čitav proces, i lokalne samouprave i članova Opštinskog foruma. Koordinator je najčešće zaposleni u Kancelariji za lokalni ekonomski razvoj u okviru lokalne samouprave. Strateški dokument se odnosi na period 2010 - 2015. godina, tokom kog će se, putem usvojene liste projekata, stimulisati pozitivne promene u opštini. Predstavljaće krovni dokument za sve ostale usvojene sektorske strategije. Implementaciju će sprovoditi koordinaciono telo, zvanično oformljeno od strane lokalne samouprave. Telo će delovati na bazi usvojenog akcionog plana za implementaciju Strategije, generisanog, opet, uz pomoć nadležne regionalne institucije, odnosno Regionalne agencije za ekonomski razvoj Šumadije i Pomoravlja. Regionalna agencija će dati predlog akcionog plana i učestvovaće u implementaciji, kao podrška koordinacionom telu. Usvojen je princip da dokument treba da bude “živ” i da daje smernice za razvoj opštine u narednih pet godina. U tom vremenskom periodu će se, pomoću odgovarajućih, precizno definisanih indikatora, meriti napredak na godišnjem nivou, a nakon pet godina sama Stragija evaluirati i dati osnovu za izradu naredne.

6 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

Institucionalni okvir i Strategija održivog razvoja

Strategija održivog razvoja opštine Lapovo je suštinski važan dokument koji je povezan i usaglašen sa nacionalnim/regionalnim strategijama, ali koji daje smernice za razvoj sektorskih strategija kao i precizne indikatore za detaljnije planove. Strategija održivog razvoja Republike Srbije usvojenа je u maju 2008. godine, nakon tri godine participativnog procesa. Tim koji je radio na izradi Nacionalne strategije bio je sastavljen od tri grupe, koje je činilo 70 eksperata i desetak nevladinih organizacija. Celokupna Nacionalna strategija bazirana je na četiri osnovna nacionalna strateška dokumenta i 16 sektorskih strategija. Četiri dokumenta, ključna za formulisanje Nacionalnog strateškog dokumenta bila su: – Nacionalna strategija Srbije za pristupanje Srbije i Crne Gore EU (2005) – Nacrt Nacionalnog plana zaštite životne sredine – Nacionalna strategija privrednog razvoja Srbije (2006 - 2012) – Strategija za smanjenje siromaštva. Dobijeni dokument predstavlja krovni dokument sa kojim treba da budu usklađene sve lokalne strategije održivog razvoja na teritoriji Republike Srbije. U Nacionalnoj strategiji identifikovani su sledeći prioriteti:  Prioritet 1. Članstvo u Evropskoj uniji  Prioritet 2. Razvoj konkurentne tržišne privrede i uravnotežen ekonomski rast  Prioritet 3. Razvoj ljudskih resursa i povećanje zaposlenosti  Prioritet 4. Razvoj infrastrukture i ravnomeran regionalni razvoj  Prioritet 5. Zaštita i unapređenje životne sredine i racionalno korišćenje prirodnih resursa Dakle, vizija i ciljevi strategije održivog razvoja opštine Lapovo moraju biti u saglasju sa prioritetima Nacionalne strategije održivog razvoja Republike Srbije gde će se, kroz sprovedene aktivnosti na lokalnom nivou, doprineti realizaciji definisanih prioriteta. Ključni momenat u procesu izrade Strategije održivog razvoja opštine Lapovo je preuzimanje odgovornosti za sprovođenje procesa ili tzv. vlasništvo nad procesom. S obzirom da је lokalnа samouprava opštine Lapovo „menadžer“ svoje teritorije, i kao takva ima ključnu ulogu u omogućavanju održivog razvoja, samim tim je i odgovorna za izradu i implementaciju strateškog dokumenta. Održive zajednice su one u kojima ljudi žele da žive ne samo trenutno, već i u budućnosti. Prethodno navedena izjava ima veze sa celokupnom lokalnom strategijom koja, zadovoljavajući principe održivosti, treba da proizvede merljive napretke za period od pet godina i da te napretke, na odgovarajući način, oceni i revidira na godišnjem nivou. Svi elementi razvoja moraju biti kompatibilni sa opšteprihvaćenim načelima razvoja, navedenim u Nacionalnoj strategiji. Most koji spaja dva prethodno navedena nivoa strateškog razmišljanja i delovanja (nacionalni i lokalni) jeste regionalni nivo. Imajući u vidu Strategiju Republike Srbije usmerenu ka ulasku u Evropsku uniju, a kako je jedan od glavnih preduslova za ulazak uspostavljanje ravnomernog regionalnog razvoja, generisanje reginalnih strategija održivog razvoja predstavlja sledeći korak. Da bi takav način razmišljanja bio i implementiran, neophodna je odgovarajuća zakonska regulativa, odnosno usvajanje Zakona o regionalnom razvoju. Aktualna regionalna strategija koja nosi naziv Integrativni plan društveno ekonomskog razvoja centralne Srbije, odnosno Šumadijskog i Pomoravskog okruga, bazirana je na već utvrđenim prioritetnim pravcima razvoja preuzetim iz Nacionalnog strateškog dokumenta, a opet je i u korelaciji sa prioritetima razvoja lokalnih strategija. Na taj način je napravljena spona između nacionalnog i lokalnog nivoa.

7 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

Metodologija izrade Strategije održivog razvoja

Dokument Strategija održivog razvoja opštine Lapovo proistekao je iz više sukcesivnih faza koje zajedno čine proces strateškog planiranja. Svaka faza je predstavljala osnovu za obavljanje naredne. Na slici koja sledi vizuelno je, po fazama, prikazan proces strateškog planiranja.

Proces izrade Strategije održivog razvoja po fazama i pratećim procesima Proces je započet temeljnim istraživanjem koje je obuhvatilo prikupljanje podataka iz ključnih oblasti socio-ekonomske realnosti opštine: – Osnovni geografski i istorijski podaci – Stanovništvo – Lokalna samouprava – Ljudski resursi i tržište rada – Ekonomija – Poljoprivreda – Infrastruktura – Turizam – Zdravstvena i socijalna zaštita – Obrazovanje – Kultura i sport – Informisanje. Prikupljeni podaci verodostojno odslikavaju trenutno stanje u opštini i služe kao input za formulisanje dokumenta Socio - ekonomska analiza opštine. On predstavlja „ličnu kartu” opštine, odnosno profil lokalne zajednice. Ovaj dokument je kasnije korišćen kao adekvatna podloga za narednu fazu: Izradu sektorskih SWOT analiza. Naime, koristeći istraživanja i podatke iz Socio - ekonomske analize, izrađene su matrice sa snagama, slabostima, pretnjama i šansama za sve ključne sektore trenutne socio- ekonomske realnosti opštine. Nakon što su izrađeni SWOT-ovi za svaku oblast, vrši se njihovo bodovanje kako bi se izdvojile najkritičnije slabosti na koje će se posebno obratiti pažnja pri izradi vizije opštine Lapovo, koja predstavlja narednu fazu procesa strateškog planiranja. Vizija opštine Lapovo ima za zadatak da predstavi stavove celokupne zajednice o tome gde sebe vidi u narednih petnaest godina. Kako participativni pristup obuhvata i anketiranje, osnovcima i srednjoškolcima opštine Lapovo postavljana su pitanja: Gde sebe vide za deset godina? Šta bi želeli da bude promenjeno? Koje su njihove ideje za pozitivnu promenu u lokalnoj zajednici? Rezultati obrađenih anketa učenika, zajedno sa prioritetnim slabostima po sektorima, predstavljali su ulazne elemente za rad fokus grupa u izradi Vizije opštine Lapovo. Ona je transparentna, zahvaljujući upravo anketi i prisustvovanju sastancima Opštinskog foruma predstavnika svih zainteresovanih strana. Preduslov za obavljanje narednih faza procesa je i primenjena strategija komunikacije sa lokalnom zajednicom koja je obezbedila medijsku podršku procesu. 8 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

Kada je jednom definisana Vizija opštine, stvorena je podloga za formiranje ključnih razvojnih prioriteta opštine. U ovoj fazi Opštinski forum je podeljen u tematske radne grupe okupljene oko svakog od prioriteta. Tako formirana jezgra su se dalje dopunjavala dodatnim predstavnicima zainteresovanih strana. Dalji rad tematskih radnih grupa vezan je bio za izradu strateških ciljeva. Svaki od utvrđenih prioriteta se dekomponuje na nekoliko segmenata, radi kasnijeg lakšeg pribavljanja izvora finansiranja jer ovako definisani strateški ciljevi pomažu u kasnijem definisanju programa. U istoj fazi je definisan veći broj operativnih ciljeva za svaki od utvrđenih strateških ciljeva. Oni su formulisani po SMART principu, odnosno predstavljaju buduća promenjena stanja koja su jasna i lako merljiva, a opet vremenski ograničena, realna i u skladu sa postavljenom Vizijom. Finalna faza jeste prikupljanje projektnih ideja koje razvijaju članovi tematskih grupa, u skladu sa svojim kompetencijama. Na ovaj način je dobijena finalna lista projekata, koji će se realizovati u periodu trajanja Strategije održivog razvoja opštine Lapovo. Ova faza je obuhvatila i finalno grupisanje srodnih projekata u programe. Programi su veoma bitni jer su izrađeni u skladu sa postojećim budžetskim linijama lokalne samouprave i, kao takvi, olakšavaju pribavljanje izvora finansiranja. Paralelno sa prethodno navedenim aktivnostima vezanim za izradu strateškog dokumenta opštine Lapovo, izrađuju se indikatori održivosti čija je svrha da izmere promene proistekle primenom akcionog plana za implementaciju Strategije održivog razvoja. Jednom urađeni indikatori održivosti, revidiraće se na godišnjem nivou, sve do isteka vremenskog perioda trajanja Strategije.

9 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

Faze procesa strateškog planiranja

Kao što je navedeno u prethodnim poglavljima, izrada Strategije održivog razvoja opštine Lapovo bio je jedan kontinuiran proces sastavljen iz više sukcesivnih faza od kojih je svaka proisticala iz prethodne. Prolazeći postupno kroz svaku, došlo se do krajnjeg cilja - finalnog krovnog strateškog dokumenta. Proces strateškog planiranja je sačinjen od sledećih faza, koje ujedno, čine i poglavlja ovog dokumenta: – Socio-ekonomska analiza opštine Lapovo – Sektorske SWOT analize – Prioritetne slabosti – Vizija opštine Lapovo – Razvojni prioriteti – Strateški i operativni ciljevi – Pregled projekata i programa – Preporuke za realizaciju Strategije održivog razvoja opštine Lapovo.

Socio – ekonomska analiza opštine Lapovo

Socio – ekonomska analiza Socio-ekonomska analiza opštine Lapovo definiše stanje svih činilaca društveno-ekonomskog razvoja i kroz analizu daje pregled trendova tokom poslednjih pet godina. Profil ili “lična karta” lokalne zajednice, kako se ova analiza još može nazvati, sa jedne strane služi za predviđanje budućih promena, a sa druge omogućava uvid u faktore koji su doveli do trenutnog stanja. Na taj način daje osnovu za definisanje prioriteta i ciljeva intervencije. Kroz izradu profila lokalne zajednice omogućeno je:  Pružanje podrške Opštinskom forumu u donošenju odluka o pravcima intervencije  Davanje pregleda nacionalnih i regionalnih društveno-ekonomskih pokazatelja putem kojeg se omogućava uspostavljanje okvira za izradu Strategije  Obezbeđivanje osnovnih informacija koje dozvoljavaju zajednici da meri šta se promenilo implementacijom Strategije  Podrška za izradu sektorskih SWOT analiza.

Faza izrade Socio-ekonomske analize opštine Lapovo obuhvatila je sledeće podfaze koje su dovele do finalizacije ovog segmenta strateškog dokumenta:  Definisanje strukture Socio-ekonomske analize  Podela odgovornosti unutar Opštinskog foruma  Prikupljanje podataka  Unos i obrada

10 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

 Formiranje nacrta Socio-ekonomske analize  Prezentacija nacrta Socio-ekonomske analize na sastanku Opštinskog foruma  Rvizija i dopuna  Formiranje finalne verzije Dokument Socio-ekonomska analiza opštine Lapovo izrađen je 2008. godine. U njegovoj izradi korišćeni su podaci iz nacionalnih publikacija koje evidantiraju promene društveno-ekonomskih parametara jednu ili dve godine unazad, u odnosu na posledenju posmatranu 2008. godinu (Nacionalna služba za zapošljavanje, Republički zavod za statistiku, Narodna banka itd).

11 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

SSOOCCIIOO -- EEKKOONNOOMMSSKKAA AANNAALLIIZZAA OOPPŠŠTTIINNEE LLAAPPOOVVOO

. STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Osnovni geografski i istorijski podaci

Geografija i topografija

Opština Lapovo nalazi se u centralnom delu Republike Srbije, u severozapadnom delu Šumadijskog okruga kome administrativno pripada. Sa ukupnom površinom od 5.522 ha, čini 2,3% ukupne površine Šumadijskog okruga, predstavljajući, po veličini, njegovu najmanju opštinu. Celokupna dužina granice opštine iznosi 40 km. Sama opština okružena je sa južne strane opštinom Batočina, istočne, opštinom Svilajnac, severne, opštinom Velika Plana, dok se sa zapadne strane graniči sa opštinom Rača. U sastav opštine Lapovo ulaze svega dva naselja: varošica Lapovo i istoimeno selo. Preciznije, opština Lapovo se nalazi između 44°08'45" i 44°13'30" severne geografske širine i 21°01'20" i 21°09'30" istočne geografske dužine (po Griniču). Udaljena je od Beograda 106 km, od Kragujevca 31 km, dok je udaljenost od Niša 129 km. Na teritoriji opštine Lapovo, po poslednjem zvaničnom popisu, sprovedenom 2002. godine živi 8.228 stanovnika ili 2,8% celokupne populacije Šumadijskog okruga. I po ovom parametru (broju stanovnika), čini najmanju opštinu pomenutog okruga. Prosečna gustina naseljenosti iznosi 150 stanovnika po km2 - posle grada Kragujevca najveća je u Šumadijskom okrugu. Opština Lapovo se nalazi na 107m nadmorske visine i leži u središnjem delu toka Velike Morave, između njenih pritoka, reka Rače i Lepenice, na prelazu aluvijalne ravni ove reke u nisko pobrđe krajnjih izdanaka planine Rudnik. Prvi pisani tragovi o Lapovu potiču iz 12. veka u kojima se naselje pominje pod imenom Šavče. Međutim, ovaj podatak nije dovoljno pouzdan. Znatno su pouzdaniji podaci iz doba nakon Kosovskog boja u kojima se naselje pominje pod nazivom Hlapova Poljana. Sredinom 19. veka naselje dobija današnje ime Lapovo.

Reljef

Za morfostrukturu opštine Lapovo od značaja je radijalno rasedna tektonika. Regionalni, produženi, pokriveni bagrdanski rased meridijanskog pravca, koji se pruža zapadnim obodom aluvijalne ravni Velike Morave, prolazi kroz središnji deo opštine, inicirajući prisustvo značajne dislokacije. Duž ovog raseda spušteno je istočno krilo, odnosno prostor današnje aluvijalne ravni. Na teritoriji lapovske opštine ovaj rased preseca batočinski rased koji se pruža pravcem istok - zapad, duž donjeg toka Lepenice. On je, najvećim delom, pokriven kvartarnim nanosima. Pokriveni markovački rased koji preseca bagrdanski u selu Markovac, pruža se severnom stranom lapovske opštine, dolinom Rače, pravcem jugozapad - severoistok. Ovi rasedi imaju poseban značaj kod neotektonskih pokreta. O tome svedoči i okolnost da područje opštine Lapovo pripada zoni osmog stepena seizmičkog inteziteta. U celini je zastupljen reljef žive plastike, izgrađen tektonskim i rečno - denudacionim procesima. Najkarakteristični oblik

15 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

reljefa koji pripada lapovskoj opštini je deo doline Velike Morave i njenih pritoka, Lepenice i Rače. Inundaciona ravan Velike Morave, širine 3 - 4 km, prosečne visine 105 m, zahvata istočni deo opštine. Lapovsko nisko podbrđe, kao krajnji izdanak planine Rudnik, umnogome karakterišu niske, raspljoštene i blage kose i kosice, među kojima su plitke doline tekućih voda i suve jaruge. Ovakva konfiguracija terena, uz prisustvo ostalih faktora, omogućava gajenje raznovrsnih poljoprivrednih biljnih kultura. Niski deo opštine Lapovo je u aluvijalnoj ravni, sa obe strane ranijeg korita reke Lepenice koje, pak, ograničava naselje od lepeničko-moravske inundacione ravni. Južni kraj naselja je na izlazu reke Lepenice u velikomoravsku ravnicu - ispred ušća reke Lepenice u Veliku Moravu.

Planine

Opština Lapovo smeštena je na aluvijalnim ravnima Velike Morave, njenih pritoka, Lepenice i Rače, na 107m prosečne nadmorske visine, tako da na njenoj teritoriji nema visinskih masiva. Lapovsko nisko pobrđe predstavlja krajnji izdanak Rudnika, najveće planine Šumadije i umnogome je okarakterisano niskim, raspljoštenim i blagim kosama i kosicama među kojima su plitke doline tekućih voda i suve jaruge.

Vode

Na raznovrsnost hidroloških karakteristika opštine Lapovo uticali su reljef, klima, vegetacija i delovanje stanovništva. Na teritoriji opštine zastupljene su podzemne i površinske vode. Podzemne vode su od velikog značaja za opštinu Lapovo, pre svega zbog slabe izdašnosti izvora. Značajan deo teritorije opštine izgrađen je od rečnih nanosa koji su prepoznatljivi kao bogati kolektori sa odličnim mogućnostima eksploatacije podzemnih voda. Stoga su vršena ispitivanja ustanovila da se iz kaptaža u aluvijalnoj ravni Velike Morave, u predelu Bagrdan - Lapovo, može zahvatiti od 200 do 240 l/s vode. Ovaj aluvijon između Bagrdana i Lapova različite je debljine. Najveća utvrđena mogućnost aluvijona, bliže ušću reke Lepenice, iznosi 19 m. U gornjem delu rejona Brzan - Lapovo vodonosni sloj ima najveću dubinu, 4 - 5 m. Idući nizvodno ka Lapovu, debljina ovog sloja se povećava, dostižući vrednost od 6 do 8 m. Površinske vode su od izuzetnog značaja za privredu opštine Lapovo, pre svega poljoprivredu. Već smo napomenuli da se opština Lapovo nalazi na desnoj strani središnjeg toka Velike Morave, između njenih pritoka, reka Lepenice i Rače. Velika Morava, zajedno sa svojim prirodnim nastavkom Južnom Moravom, najveća je reka Republike Srbije, duga 295 km. Sliv Velike Morave čini 41,5% površine Republike Srbije. Predstavlja tipičnu ravničarsku reku koja nema ustaljeno korito. U njenoj inundacionoj ravni, na teritoriji opštine Lapovo, tragovi napuštenog korita nalaze se u potesu Krivaja i severno od potesa Dubova, gde je zaostala veća mrtvaja. Ukupna dužina ove reke na teritoriji opštine Lapovo iznosi 12 km. Iako postoje podaci da se na ovoj reci nekada obavljala plovidba, danas o tome nema ni pomena. Uticaj čoveka na promene fizičko-geografskog procesa u dolini i slivu Velike Morave doveo je do eksternog režima koji se ogleda u maksimalnom proticaju od 2.600 m3/s i minimalnom od 26 m3/s. U novije vreme, ova reka je ispravljena presecanjem meandre tako da sada njena dužina, pored starog korita koje pripada opštini Lapovo, iznosi oko 7 km. Duž novoformiranog, neregulisanog toka podignut je nasip koji štiti naselja od poplava. Lepenica je, posle reke Jasenice, najveća pritoka Velike Morave. Svojim donjim, regulisanim tokom ova reka protiče kroz jugoistočni deo opštine Lapovo, dužinom od 5 km. Lepenica se ubraja u reke siromašne vodom. Prema nekim starijim podacima, njen prosečan godišnji proticaj kod vodomerne stanice Rogot, nedaleko od opštine Lapovo i ušća u Veliku Moravu, iznosio je 1,99 m3/s.

16 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Rača je reka koja teče severnim delom opštine Lapovo dužinom od 7 km i čini prirodnu granicu opštine. Ova reka ima ekstremni režim i može se reći da pripada povremenim vodotocima jer za vreme sušnih godina, tokom leta, presušuje. Prema ranijim ispitivanjima, srednji proticaj reke Rače iznosio je 1,5 m3/s. Pored navedenih vodotokova, od značaja za hidrološke karakteristike lapovskog kraja su i manji vodotoci: Kusi, Liparski, Kazanski, Grabovački, Slatinski, Sipićki i Žujevački potok. Na kraju ovog dela u kojem su predstavljene hidrološke karakteristike lapovske opštine treba istaći da na njenoj teritoriji nema veštačkih akumulacija, ali da su u aluvijalnim ravnima Velike Morave i Lepenice nastala jezera, u udubljenjima nastalim nakon eksploatacija peska i šljunka. Postoje dva ovakva jezera. Veće od njih nalazi se nedaleko od ranžirne železničke stanice, a manje kod varošice Lapovo.

Klima

Sa stanovišta klimatskih karakteristika, opštinu Lapovo odlikuje umereno-kontinentalna klima - relativno hladne zime, jeseni neznatno toplije od proleća i umereno topla leta. Period sa srednjom dnevnom temperaturom iznad 5°C traje dosta dugo: počinje u prvoj polovini marta, a završava krajem novembra. To uslovljava dugo trajanje vegetacionog perioda, oko 8,5 meseci. Prema podacima koji se odnose na razdoblje 1961 - 2000. godina, srednja godišnja vrednost relativne vlažnosti vazduha iznosila je 75%. Najveća količina padavina je tokom juna i maja, najmanja tokom februara, marta i januara. Srednje godišnje količine padavina kreću se u intervalu od 461,8 mm (registrovane 1982. godine) do 906,8mm (registrovane 1970. godine). Srednja višegodišnja količina padavina iznosi 641,6mm. Srednja višegodišnja temperatura vazduha iznosi 10,8°C. Važno je spomenuti da je najhladnija bila 1976. godina kada je srednja godišnja temperatura iznosila 9,8°C, a najtoplija 2000. godona sa srednjom temperaturom od 12,4°C. Najhladniji mesec je januar (prosečna temperatura iznosi 0,4°C), a najtopliji je juli (srednja mesečna temperatura je 20,7°C). U pomenutom posmatranom periodu, najhladniji mesec bio je januar 1963, dok je najtopliji bio avgust 1992. godine. Godišnje sume trajanja sunčevog sjaja (insolacije), kako beleži meteorološka stanica Ćuprija čije se delatnosti odnose i na opštinu Lapovo, kreću se u intervalu od 1820 časova (1978. godine), do 2454 časova (2000. godine). Srednja suma za datu stanicu iznosi 2070 časova tokom jedne godine, odnosno 5,67 časova dnevno. Najniže sume trajanja sunčevog sjaja javljaju se u decembru (srednja vrednost za decembar iznosi 56,7 časova godišnje), dok su najviše vrednosti karakteristične za letnji period - prosečno 293,5 časova za juli mesec. Tokom posmatranog perioda 1961 – 2000. godina, uočeno je da u decembru mesecu nebo najviše biva pokriveno oblacima, dok je tokom avgusta najvedrije. Srednje godišnje vrednosti atmosferskog pritiska se kreću u intervalu od 1000 do 1004 mb. Srednja višegodišnja vrednost iznosi 1002 mb U daljem tekstu izneti su podaci koji se odnose na klimatske parametre opštine Lapovo. – Najhladniji mesec januar - prosečna temperatura 0,4°C – Najtopliji mesec jul - prosečna temperatura 22,1°C – Prosečna godišnja temperatura 11,4°C – Najvlažniji mesec decembar - prosečna vlažnost 83,2% – Najsušniji mesec april - prosečna vlažnost 68,2% – Prosečne godišnje padavine 642 l/m2 – Broj dana sa jako niskom temperaturom (ispod nule) - 80 – Broj dana pod snegom - 36 (najviše ih je u januaru - 13) – Najviše padavina u junu - prosek 85 l/m2 – Najmanje padavina u februaru - prosek 36 l/m2 – Prosečan broj sunčanih sati - 5,6 h/dan

17 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Geostrateški položaj

Opština Lapovo smeštena je na mestu gde se od tzv. Velikomoravskog puta meridijanskog pravca (S–J) odvajaju uporednički putevi, dolinama reka Lepenice i Rače. Navedenim prirodnim pravcima vode vrlo značajne komunikacije – uzdužna, železničko-drumska udvojena Balkanska magistrala kao i lepenička i račanska transverzala u obliku železničko-drumske, odnosno drumske komunikacije. Prva od navedenih komunikacija koja se pruža dolinom Velike Morave, od davnina je imala veliki značaj. Danas se javlja u vidu modernog autoputa E-75 u dužini od 8,7 km na teritoriji lapovske opštine, kao i u obliku međunarodne železničke pruge Beograd - Skoplje - Atina u dužini od 8,5 km i sa železničkim čvorom upravo na teritoriji opštine. Obe ove saobraćajnice vode središnjim delom opštine Lapovo, pružajući se pravcem sever - jug.

Pored ovih, važne saobraćajnice predstavljaju transverzalni komunikacioni pravci dolinama Lepenice i Rače. Savremeni asfaltni put i železnička pruga koji vode dolinom reke Lepenice, povezuju opštinu Lapovo sa gradom Kragujevcem i opštinom Kraljevo. Dolinom reka Rače, Jasenice, Kubršnice i Peštana vodi magistralni put Markovac - Rača - Natalinci - Topola - Aranđelovac - Lazarevac koji, preko susednog Markovca, spaja Lapovo sa Ibarskom magistralom. Na drugoj strani, prema istoku, opština Lapovo je svilajnačkim putem povezana sa Resavom. Postojeće saobraćajnice, uz blizinu toka Velike Morave, ukazuju da opština Lapovo ima izuzetno povoljan geostarteški položaj koji se ogleda u dobroj povezanosti sa ostalim delovima Republike Srbije. Na kraju navodimo i udaljenosti oštine Lapovo od susednih opština i većih gradova u Republici Srbiji. Udaljenost od grada Kragujevca iznosi 31 km, od grada Beograda 106 km, od grada Niša 129 km, od opštine Kraljevo 82 km, od opštine Rača 12 km, od opštine Velika Plana 21 km, od opštine Svilajnac 10 km, od opštine Jagodina 29 km.

Istorijski podaci

Arheološki nalazi na teritoriji opštine Lapovo i njenoj okolini ukazuju na mogućnost bitisanja praistorijskog čoveka na tim prostorima. Najstariji tragovi naselja pronađeni su na prostoru između ranžirne i putničke železničke stanice. Na karti praistorijskih nalazišta centralne Srbije, Lapovo je označeno kao naselje bronzanog doba, nekada locirano južno od današnjeg naselja. Na ovoj karti, pored Lapova obeležena su naselja Batočina i Crni Kao. U antičko doba, neposredno blizu mesta gde je postojalo pomenuto praistorijsko naselje, osnovano je rimsko naselje na lokalitetu Šavac, o kojem svedoče ostaci zgrada i zidova. Te zidine su se protezale na naseobinskom prostoru današnjeg naselja i preko železničke pruge. U ranom srednjem veku, idući severno od antičkog naselja, postojalo je srpsko srednjovekovno naselje na potesima Klenovac i Samarna. O tom naselju svedočili su ostaci crkve na Klenovcu i staro groblje kod Samarne. Pored ovog, na mestu nekadašnjeg rimskog naselja, na kosi Šavac, postojalo je i srednjovekovno naselje koje knez Lazar spominje u Povelji iz 1381. godine kojom manastiru Ravanici dodeljuje određene oblasti, između ostalih i selo Šavče. U Povelji knjeginje Milice iz 1395. godine pominje se, pak, dobro vojvode Mihajla u Hlapovoj Poljani (Lapovo). Iz ovih sačuvanih podataka zaključujemo da je Lapovo naselje srednjovekovnog porekla. U najstarijem sačuvanom turskom katastarskom popisu Smederevskog sandžaka, Lapovo se prvi put pominje 1476. godine kao selo pod imenom Žabare ili Žabarci. Selo je, svedoči dokument,

18 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

bilo smešteno ukraj Carigradskog druma, između sela Markovca i Batočine, na teritoriji današnje opštine Lapovo, u njegovom Donjem kraju. Selo Lapovo se prvi put pominje u turskim spisima pod imenom Lipova 1516. godine kao selo naseljeno vlasima - stočarima. Tokom austrijske okupacije severne Srbije (prva polovina 18. veka), prema izvesnim spisima, naselje Lapovo se nalazilo na ušću Lepenice u Veliku Moravu, odnosno u potestu Ključ. Sredinom 18. veka Lapovo je uneto u kartu Hominovih naslednika pod imenom Lupova, a 1788. godine i u Šumekovu kartu, ovoga puta pod sadašnjim imenom Lapovo. Prema zapisima austrijskog špijuna Mitesera (kraj 18. veka), naselje Lapovo je brojalo 23 srpske kuće i jedan turski konak na drumu. Sredinom 18. veka naselje Lapovo se, usled poplava, premešta iz potesa Ključ u potes Kace, a potom u današnji Donji kraj. Nakon osnivanja Donjeg kraja, stanovništvo iz okoline Miljkovog manastira seli se u današnji Gornji kraj. Spajanjem Donjeg i Gornjeg kraja nastalo je današnje naselje. Nakon oslobađenja od Turaka otpočinje veoma brzi razvoj naselja Lapovo, pre svega zahvaljujući njegovom izuzetno povoljnom geostrateškom položaju. Tako je 1826. godine u naselju sagrađena crkva, da bi 1896. godine kraljevim Ukazom bilo proglašeno za varošicu.

Prirodne karakteristike

Posmatrajući pedološki sastav zemljišta opštine Lapovo, uočavamo da preovlađuju dva tipa: gajnjača i aluvijalna zemljišta. Gajnjača je tip zemljišta koji pokriva 45% lapovskog atara. Ona predstavlja sekundarni tip zemljišta lapovskog atara, a nastala je od smonice, uništavanjem šuma i delovanjem atmosferskih pojava. Ovakvo zemljište je lako obradivo, jer je rastresito po površini. Na teritoriji lapovskog atara javlja se u dva oblika: prava (očuvana) gajnjača i gajnjača u opodzoljavanju. Boja humusnog horizonta prave gajnjače najčešće je smeđa. Mogućnosti ovog zemljišta, računajući od površine do matičnog supstrata, kreće se od 85 do 185 cm, a najčešće varira od 100 do 140 cm. Sadržaj humusa u ovom zemljištu kreće se od 3 do 4%. Gajnjača u opodzoljavanju predstavlja zemljište sa lošijim osobinama u odnosu na pravu gajnjaču. Mogućnosti ovog zemljišta kreću se od 70 do 130 cm, pri čemu je razvijenost aktivnog horizonta od 30 do 50 cm. Aluvijalna zemljišta pokrivaju preostalih 55% lapovskog atara i to njegov središnji i istočni deo. Nastala su taloženjem rečnog materijala nakon izlivanja reka Velike Morave, Lepenice i Rače. Aluvijalna tla spadaju u grupu plodnih zemljišta, uglavnom bogatih humusom. Ovo zemljište se na teritoriji lapovskog atara javlja u dva oblika: aluvijumi i aluvijalne smonice. Aluvijum predstavlja duboko, rastresito zemljište, bogato humusom. Najčešće je smeđe boje koja, na većim dubinama, prelazi u sivu. Iako ima relativno plitku izdan, dopušta primenu agro- tehničkih mera, počev od dubokog oranja, primene đubriva do navodnjavanja. Ovo zemljište, pogodno za ratarsku proizvodnju, rasprostranjeno je duž obala Velike Morave i Lepenice, prostirući se na oko 25% lapovskog atara. Sa morfološkog aspekta, tzv. moravski aluvijum koji spada u grupu lake ilovače, razlikuje se od lepeničkog koji se može svrstati u ilovaču, a na većim dubinama, u tešku ilovaču. Debljina aluvijuma iznosi 2 m, a na pojedinim lokacijama je i veća. Smatra se da je ovo zemljište, uz odgovarajuću primenu agro-tehničkih mera, pogodno za proizvodnju ratarskih i povrtarskih kultura. Aluvijalna smonica, tip zemljišta koji je zastupljen u središnjem delu lapovskog atara i duž obala reke Rače, pokriva 30% površine pomenute teritorije. Ovo zemljište spada u grupu srednje dubokog i dubokog, a ilovastog je i glinovitog mehaničkog sastava. Mogućnost aktivnog sloja je 130 cm i kod pojedinih lokacija sadržaj humusa može značajno varirati. Može se reći da ima visoku poljoprivrednu vrednost i da se, uz redovnu primenu agro-tehničkih mera i šireg navodnjavanja, mogu postići visoki prinosi. 19 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Šume

Šumske površine zahvataju blizu 400 ha ukupne površine opštine. Glavni predstavnici šumskog pokrivača su lišćari: bagrem, brest, klen i cer. Na podvodnim terenima pored reka, zastupljeni su i drugi lišćari: bela vrba, crvena vrba i topola. U tabeli koja sledi data je struktura šuma na teritoriji opštine (u ha). Šume i šumsko zemljište Ostalo zemljište Svega Šum. Šumsko Za ost. Svega Šume Svega Neplodno Zauzeća Kultura zem. Svrhe Državno 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Privatno 374 374 374 0 0 0 0 0 0 Ukupno 374 374 374 0 0 0 0 0 0 Izvor: Srbijašume

Rude

Aluvijalni nanosi Velike Morave sadrže ogromne rezerve šljunka i peska koji se, za građevinske potrebe, eksploatišu iz njenog priobalnog pojasa. Na teritoriji Lapova ima nekoliko većih šljunkara. U zapadnom delu teritorije opštine, u potesu Gvozdenjak, nekada je eksploatisan manji, tzv. opštinski majdan kamena. Do sada otkrivene najznačajnije pojave nemetaličnih mineralnih sirovina na terenima opštine Lapovo su one koje mogu biti „privedene” u ležišta građevinskog materijala, u prvom redu kvalitetni šljunkovi eksploatisani iz aluvijalnih naslaga Velike Morave. Aluvijalni sedimenti Velike Morave su potencijalni nosioci rasipnih ležišta korisnih minerala koji mogu da imaju primenu u raznim granama industrije i zanatstva (industrijska sirovina, juvelirni kamen i dr). Ležišta šljunka se eksploatišu iz doline i korita Velike Morave istočno od Lapova, iz sprudova sedimenata korita oko velikih meandara reke (meanadar Lapovski ključ pripada opštini Lapovo). Uzvodno, u susednom meandru na lokalitetu Vrbak, nalazi se drugo ležišta šljunka, u graničnom području opština Lapovo i Svilajnac. Hemijski satav kvarca izgleda ovako: SiO2=87,54%, P2=3-6,85%, CaO=2,32% i MgO=2,58%. Perspektivne sirovine koje bi trebalo istražiti su ležišta krečnjaka, ranije korišćenog za građevinski materijal i ležišta arhitektonskog (ukrasnog) kamena.1

Minerali, mineralne, geotermalne vode i drugi potencijalni resursi

Projektom Detaljna hidrogeološka i geofizička istraživanja na području opštine Lapovo u cilju utvrđivanja i korišćenja termomineralnih voda i hidrogeotermalne energije koji je sprovela opština Lapovo u saradnji sa preduzećem Tehnoing iz Beograda, utvrđeno je da na teritoriji opštine postoje dovoljne količine podzemnih termomineralnih voda za potrebe banjskog turizma, sportsko-rekreativnog centra, kao i hidrogeotermalne energije za eventualno zagrevanje privrednih i stambenih subjekata. Pored toga, potvrđena je mogućnost eksploatisanja termomineralne i mineralne vode radi flaširanja iste. U sledećim tabelama dati su rezultati koji se odnose na posmatrane bušotine tokom navedenog projekta.

1 Projekat: Resursi nemetaličnih sirovina na području opštine Lapovo, Tehnoing Beograd. 20 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Bušotina La-1 Gornji miocen (0,0-430m) pijaća voda 150-240m, termalne vode 240-430m 45°C termalna voda 430-475m, 40°C Srednji miocen (430-530m) termalna voda 475-530m, 45°C -50°C Donji miocen (530-560m) termalna voda 530-560m, 50°C - 55°C Rased na dubini 560-580m temperature veće od 60°C Paleoreljef na dubini 620-640m na dubini 540m, temperature od 55°C - 60°C Krajnja dubina 620m predložena dubina 540m

Bušotina La-2 Gornji miocen (0,0-500m) pijaća voda 350-390m, termalne vode 510-530m 45°C Srednji miocen (500-600m) termalna voda 560-580m, 55°C Donji miocen (600-680m) termalna voda 630-660m, 65°C Rased na dubini 680-700m temperature veće od 65°C Paleoreljef na dubini 730m temperature veće od 75°C Krajnja dubina 730m predložena dubina 590m

Bušotina La-3 Gornji miocen + kvartar (0,0-420m) pijaća voda 270-350m, termalne vode 440-470m 45°C Srednji miocen (420-530m) termalna voda 495-515m, 55°C Donji miocen (530-620m) termalna voda 580-620m, 70°C Rased na dubini 630-660m temperature veće od 65°C Oligomiocen (660-830) temperature veće od 60°C Paleoreljef na dubini 850m temperature veće od 70°C Krajnja dubina 700m predložena dubina 650m

Bušotina La-4 Gornji miocen + kvartar (0,0-550m) pijaća voda 220-330m, termalne vode 550-580m 45°C Srednji miocen (550-650m) termalna voda 610-640m, 55°C Rased na dubini 650-660m temperature veće od 75°C Oligomiocen (700-900) temperature veće od 75°C Krajnja dubina 720m predložena dubina 660m

Životna sredina

Prema kategorizaciji lokaliteta (na osnovu vrste i količine zagađivača), navedenoj u podacima Prostornog plana Republike Srbije (PPRS), Lapovo pripada trećoj kategoriji. Ne postoje lokaliteti na kojima je prekoračena granica zagađenja toksičnim materijama i štetnim energijama, ali je uočen problem ugrožavanja prostora bukom, neprijatnim mirisima, industrijskim, komunalnim otpadom i saobraćajem. U ovoj grupi su okoline lokaliteta druge kategorije, na rastojanju od 10 km, u pravcu dominantnog vetra: velikih zagađivača, srednjih zagađivača (u koje spadaju i koridori auto-puta) i malih zagađivača. Potencijalni negativni efekti koji bi mogli nastati ukoliko se ne primeni savremeni način planiranja prostora sa ekološkog i aspekta zaštite životne sredine, ispoljili bi se na celokupnu ekosistemsku ravnotežu i pojedinačne elemente: vazduh, vodu i zemljište.

21 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Vazduh

Problematika aerozagađenja, aktuelna na globalnom nivou, ispoljava se na različitim stepenima organizacije sistema. Tokom intenzivne urbanizacije, dominira kao značajna nus pojava, posebno na područjima koja su u direktnom kontaktu sa saobraćajnim tokovima. Pored toga, kvalitet vazduha neposredno je zavistan od klimatskih odlika i vremenskih prilika (padavine, strujanje vazduha i sl). Kako bi se dobili ralevantni pokazatelji stanja aerozagađenosti nekog područja, neophodan je kontinuirani monitoring (nekoliko godina) velikog broja parametara koji utiču na kvalitet vazduha. S obzirom da stalni monitoringa kvaliteta vazduha nije uspostavljen, procena stanja njegovog kvalteta može se prikazati na osnovu prisutnih emitenata zagađujućih materija, njihovog razmeštaja, kapaciteata na teritoriji opštine i bliže okoline. Od potencijalnih zagađivača vazduha na području Lapova, pre svega treba izdvojiti drumski i železnički saobraćaj kao i individualna ložišta. Teritorijom Lapova prolazi deonica auto-puta Beograd - Niš (Е-75), zatim magistralna, dvokolosečna pruga međunarodnog karaktera Beograd - Niš, železnička pruga Lapovo - Kragujevac, a na ovoj teritoriji je lociran i železnički čvor Lapovo. Naglašeno saobraćajno opterećenje infrastrukturnih sistema znatno utiče na kvalitet vazduha. Pozitivna aktivnost tumačena i kao jedna od mera preduzetih zarad poboljšanja kvaliteta vazduha je gasifikacija opštine koji se već sprovodi.

Voda

Na teritoriji opštine Lapovo postoje značajni vodotokovi: Velika Morava, Lepenica, Rača, dok kroz samo naselje protiču Kazanski i Liparski potok. Takođe, na ovom području se nalazi i izvorište vodosnabdevanja “Garevina”. Imajući u vidu zone auto-puta, železnice, obradivih poljoprivrednih površina, neadekvatno deponovanovanog otpada, može se reći da postoje zagađivači koji narušavaju kvalitet površinskih i podzemnih voda. Medj' glavnim uzročnicima zagađenja površinskih i podzemnih voda na teritoriji opštine izdvajaju se komunalne i industrijske otpadne vode (nepostojanje kanalizacionog sistema s jedne, i veliki broj neadekvatnih septičkih jama, s druge strane) i otpadne vode sa ranžirne i dezinfekcione stanice koje se, neprečišćene, odvode do starog korita Lepenice i tu ispuštaju. Takođe, samo je najuži, centralni deo naselja priključen na kišnu kanalizaciju, tako da se i atmosferske otpadne vode javljaju kao uzročnici zagađenja voda na teritoriji opštine. Kako je tendencija razvoja Lapova usmerena ka razvoju industrijskih zona, jedna od mera zaštite voda bila bi izgradnja sistema za predtretmane (u okviru proizvodnih pogona) i izgradnja centralnog postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda. Ovakvi sistemi za prečišćavanje otpadnih voda, generalno, prate sam razvoj industrijskih zona, lociranih na bilo kom području.

Zemljište

Industrijski razvoj Lapova umnogome će uticati na degradaciju zemljišta, usled trajnih, ireverzibilnih promena koje nastaju nakon prevođenja poljoprivrednog zemljišta u građevinsko. Velike površine plodnog zemljišta promeniće namenu i biti pretvorene u građevinsko. Na kvalitet zemljišta utiču svi faktori koji se odnose na kvalitet voda.

22 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Stanovništvo

Nakon uvida u podatke koji se odnose na poslednja tri zvanična popisa stanovništva, 10000 9631 može se konstatovati neprekidan pad broja 9480 9500 stanovnika opštine Lapovo. Poslednji zvanični 9156 popis stanovništva iz 2002. godine, svedoči da 9000 je opština Lapovo brojala 8.228 stanovnika - 11% manje u odnosu na popis sproveden 8500 8228 1971, a 14 % manje u odnosu na popis iz 1991. godine. Opština Lapovo spada u grupu 8000 malih opština te je uočljiva migracija 7500 stanovništva ka većim privrednim centrima, Popis 1971. Popis 1981. Popis 1991. Popis 2002. pre svega onim u okruženju. Na ovakav demografski balans uticala je i prirodna depopulacija kao druga, bitna komponenta Izvor: Republički zavod za statistiku demografskog procesa.

Struktura stanovnika

Polna struktura stanovništva

6000 Posmatrajući polnu strukturu stanovnika (prema podacima pruzetim iz poslednja četiri 5000 4000 4849 4831 zvanična popisa), može se uočiti veća brojnost 4782 4649 4665 4491

3000 4250 ženske populacije svake popisne godine. 2002. 3978 godine, ženska populacije je 6,4% brojnija u 2000 odnosu na mušku, dok je ostalih godina, 1000 dominacija, izražena u procentima, manja. 0 mžmžmžmž Izvor: Republički zavod za statistiku Popis 1971. Popis 1981. Popis 1991. Popis 2002.

Starosna strukutura stanovništva Struktura stanovništva opštine Lapovo prema Popis 1971. 1981. 1991. 2002. starosti formirana je direktnim dejstvom fertiliteta, 0 - 4 532 611 543 319 odnosno nataliteta, a proces starenja je, u 5 - 9 583 626 577 429 najvećoj meri, uslovljen sekularnim padom 10 - 14 705 548 607 521 15 - 19 861 584 596 499 nataliteta. Na strukturu stanovništva prema 20 - 24 731 723 549 559 starosti uticali su smrtnost u manjoj, odnosno 25 - 29 553 850 562 494 migracije mlađeg stanovništva, u znatno većoj 30 - 34 591 757 701 485 meri. Prema podacima iz popisa stanovništva 35 - 39 753 526 821 499 sprovedenog 2002. godine, najveći broj 40 - 44 805 620 715 628 stanovnika je starosti između 40. i 49. godine 45 - 49 706 695 503 694 50 - 54 372 822 562 592 (694), odnosno 8,4% ukupne populacije opštine. 55 - 59 401 682 628 424 Vidljivo je variranje broja stanovnika do 20. 60 - 64 496 337 723 469 godine starosti. 65 - 69 449 344 564 503 70 - 74 320 399 275 530 75 i više 283 496 451 544 nepoznato 15 11 103 39 Izvor: Republički zavod za statistiku Ukupno 9156 9631 9480 8228

23 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Odnos urbanog i ruralnog stanovništva 9,8%

Urbano stanovništvo Ruralno stanovništvo

90,2%

Izvor: Republički zavod za statistiku Na osnovu podataka preuzetih iz popisa stanovništva sprovedenog 2002. godine, da se uočiti dominacija urbanog u odnosu na ruralno stanovništvo opštine Lapovo. Urbano stanovnistvo živi u varoši Lapovo i čini 90,2% ukupne populacije opštine, dok u selu Lapovo živi 806 stanovnika - 9,8%. Seosku sredinu prati depopulacija usled prestanka biološkog obnavljanja, ali i migracija stanovništva prema urbanim i područjima atraktivnijim za život i rad. Gustina naseljenosti opštine je 149,6 st/km2

Osnovni kontigenti stanovništva Radno Broj Ispod 7 60 i Radno sposobno Žensko 7 - 14 15–27 muško žensko sposobno stan. god. više svega (15-49) (15-64) (15-59) (%) 1991. 767 960 1467 2013 5279 2840 2439 2164 55,7 2002. 488 781 1360 2046 5088 2685 2403 1885 61,84 Izvor: Republički zavod za statistiku Statistički podaci pokazuju tendenciju opadanja brojnosti svih posmatranih grupacija stanovništva tokom poslednjeg popisnog perioda, izuzev grupacije stanovništva starijeg od 60 godina. Ovaj pad se posebno uočava u broju maloletnog stanovništva uzrasta do 15 godina čija je brojnost smanjena za 26,5%. Prema podacima koji se odnose na isti popisni interval, uočava se smanjenje radno aktivnog stanovništva za 3,6%.

Stanovništvo starije 15 i više godina prema polu i školskoj spremi, po popisu 2002.

Bez 1-3 razr. 4-7 razr. Osnovno Srednje Više Visoko Ukupno školske osnovne osnovne Nepozn. obraz. obraz. obraz. obraz. spreme škole škole Ukupno 6959 287 208 1360 1670 2937 235 123 139 Muško 3367 66 47 520 736 1721 126 77 74 Žensko 3592 221 161 840 934 1216 109 46 65 Izvor: Republički zavod za statistiku U obrazovnoj strukturi stanovništva starijeg od 15 godina uočava se da najbrojniju grupaciju čine osobe sa srednjim obrazovanjem (42,2%). Samo osnovno obrazovanje ima 24%, dok je 26,6% posmatrane populacije bez osnovnog obrazovanja. Na osnovu ovih podataka, uočava se dominantnost ženske populacije u grupacijama sa nižim obrazovanjem, odnosno bez školske spreme ili sa završenih 3 razreda osnovne škole. Ženska populacija, u obema grupama, čini preko 77% posmatrane populacije.

24 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

1,8% Bez školske spreme 2,0%4,1% 3,4% 3,0% 19,5% 1-3 razr. osnovne škole 4-7 razr. osnovne škole Osnovno obrazovanje `` Srednje obrazovanje Više obrazovanje 24,0% 42,2% Visoko obrazovanje Nepoznato

Izvor: Republički zavod za statistiku Stanovništvo prema aktivnosti, po popisu 2002.

Aktivno stanovništvo Lica sa Izdržavano Na radu- ličnim stanovništvo boravku u inost. ukupno Obavlja zanim. prihodom do 1 god. 3493 2642 1711 3003 21 Izvor: Republički zavod za statistiku Prema zvaničnom popisu iz 2002. godine, broj aktivnih stanovnika opštine Lapovo je 3.493. Od ovog broja, 48,9% obavlja neko zanimanje, dok ostatak čine nezaposlena lica koja traže posao ili, pak, lica koja su privremeno prekinula svoja zanimanja. Izdržavano stanovništvo čini 36,5% ukupne populacije opštine.

Domaćinstva prema broju članova

Domaćinstva Stanovi Ukupno prosečan br. čl. 2002/1991 Ukupno Površina m2 2002/1991 2567 3,21 102,7 3119 222068 104 Izvor: Republički zavod za statistiku Prema poslednjem zvaničnom popisu opština Lapovo je imala 2.567 domaćinstava sa prosečno 3,21 članom. U odnosu na prethodni popis, broj domaćinstava je veći 2,7%, a broj stanova za 4%.

Vitalni događaji

Živorođeni Umrli Prirodni priraštaj Brakovi God. na 1000 na 1000 na 1000 broj broj broj zaključeni razvedeni stanovnika stanov. stanovnika 2000. 89 9,7 151 16,4 -62 -6,7 46 5 2001. 76 8,4 147 16,2 -71 -7,8 37 30 2002. 78 9,5 129 15,7 -51 -6,2 47 12 2003. 73 9 144 17,7 -71 -8,7 38 11 2004. 74 9,2 134 16,6 -60 -7,4 46 8 2005. 60 7,5 141 17,7 -81 -10,2 40 15 2006. 76 9,6 129 16,3 -53 -6,7 34 16 Izvor: Republički zavod za statistiku Prirodni priraštaj opštine Lapovo varirao je tokom posmatranog perioda, imajući uvek negativnu vrednost, da bi najnižu dostigao 2004. godine -10,2‰. Ovakve vrednosti prirodnog priraštaju su jedan od glavnih razloga umanjenja populacije opštine. Broj živorođenih na 100 stanovnika 2006. dostigao je nivo iz 2001. godine.

25 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Etnička pripadnost stanovništva Prema nacionalnoj strukturi stanovništva u opštini Lapovo najbrojniji su Srbi - 98,6%. Među nacionalnim manjinama prednjače Romi - 0,33%.

Nacionalnost Srbi Crnogorci Makedonci Muslimani Romi Hrvati Neopredeljeni Nepoznato Ostali Broj 8118 8 18 - 27 - 18 28 1 Izvor: Republički zavod za statistiku

Religija

ni ni č Nepoznato Ostalo Religija Islam Katolici Pravoslavci Protestanti Pro-orjentalna kutura ateisti Neodlu Broj 1 2 8117 0 0 2 26 51 29 Izvor: Republički zavod za statistiku Shodno nacionalnoj strukturi stanovništva, najzastupljenija religija u opštini Lapovo je pravoslavno hrišćanstvo (98,6%).

26 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Lokalna samouprava

Organizacija lokalne samouprave opštine Lapovo uspostavljena je u skladu sa Zakonom o lokalnoj samoupravi, Statutom opštine Lapovo i drugim zakonskim aktima i odlukama Skupštine opštine Lapovo. U skladu sa Zakonom, organi lokalne samouprave opštine Lapovo su Skupština opštine, predsednik opštine i Opštinsko veće. Za neposredno sprovođenje i izvršavanje zakona, opštinskih i drugih propisa, kao i omogućavanje ostvarivanja prava građana, obrazuje se Opštinska uprava kao jedinstvena služba. Skupština opštine je predstavnički organ kojeg čine odbornici. Odbornike biraju građani na neposrednim izborima, tajnim glasanjem, u skladu sa Zakonom i Statutom opštine Lapovo. U skladu sa Zakonom, Skupština opštine: donosi Statut opštine i Poslovnik skupštine; donosi budžet i završni račun opštine; donosi program razvoja opštine i pojedinih delatnosti; donosi urbanistički plan opštine i uređuje korišćenje građevinskog zemljišta; donosi propise i druge opšte akte; raspisuje opštinski referendum i referendum na delu teritorije opštine; izjašnjava se o predlozima sadržanim u građanskoj inicijativi i utvrđuje predlog odluke o samodoprinosu; osniva službe, komunalna javna preduzeća, ustanove i organizacije, utvrđene Statutom opštine i vrši nadzor nad njihovim radom; imenuje i razrešava upravni i nadzorni odbor; postavlja i razrešava direktore komunalnih javnih preduzeća, ustanova, organizacija i službi, čiji je osnivač i daje saglasnost na njihove statute, u skladu sa zakonom; bira predsednika Skupštine i zamenika predsednika Skupštine i na predlog predsednika opštine bira Opštinsko veće; postavlja i razrešava sekretara skupštine; postavlja i razrešava načelnika Opštinske uprave, odnosno načelnike uprava, na predlog predsednika opštine; utvrđuje opštinske takse i druge lokalne prihode koji joj po ovom Zakonu pripadaju; utvrđuje naknadu za uređivanje i korišćenje građevinskog zemljišta; usvaja akt o javnom zaduživanju opštine; daje mišljenje o zakonima kojima se uređuju pitanja od interesa za lokalnu samoupravu; pokreće postupak za zaštitu prava lokalne samouprave pred Ustavnim sudom; daje saglasnost na upotrebu imena, grba i drugog obeležja opštine; obavlja i druge poslove utvrđene Zakonom i Statutom. Predsednik opštine vrši izvršnu funckiju u opštini: predstavlja i zastupa opštinu; neposredno izvršava i stara se o izvršavanju odluka i drugih akata Skupštine opštine; predlaže odluke i druge akte koje donosi Skupština, kao i način rešavanja pitanja o kojima odlučuje Skupština opštine; stara se o izvršavanju poverenih poslova iz okvira prava i dužnosti Republike; usmerava i usklađuje rad Opštinske uprave; naredbodavac je za izvršenje budžeta; daje saglasnost na opšte akte korisnika budžeta, kojima se utvrđuje broj i struktura zaposlenih; organizuje rad Opštinskog veća, saziva i predsedava sednicama Veća, daje konkretna zaduženja članovima Veća iz delokruga rada Veća; odlučuje o sredstvima u državnoj svojini u skladu sa Zakonom; ima isključivo pravo predlaganja akta o javnom zaduživanju opštine; vrši i druge poslove utvrđene Zakonom, Statutom i drugim aktima opštine. Opštinsko veće je organ koji usklađuje ostvarivanje funkcija predsednika opštine i Skupštine opštine i vrši kontrolno-nadzornu funkciju nad radom Opštinske uprave. Ima pet članova. Opštinsko veće: utvrđuje predlog odluke o budžetu opštine; vrši nadzor nad radom Opštinske uprave; poništava ili ukida akte Opštinske uprave koji nisu u saglasnosti sa Zakonom, Statutom i drugim opštim aktom ili odlukom koju donosi Skupština opštine; rešava u upravnom postupku u drugom stepenu o pravima i obavezama građana, preduzeća i ustanova i drugih organizacija iz izvornog delokruga opštine; pomaže predsedniku opštine u vršenju drugih poslova iz njegove nadležnosti; donosi poslovnik o svom radu, na predlog predsednika opštine. Opštinska uprava: priprema nacrte propisa i drugih akata koje donosi Skupština opštine i predsednik opštine; izvršava odluke i druge akte Skupštine opštine i predsednika opštine; rešava

27 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

u upravnom postupku u prvom stepenu o pravima i dužnostima građana, preduzeća, ustanova i drugih organizacija iz izvornog delokruga opštine; obavlja poslove upravnog nadzora nad izvršavanjem propisa i drugih opštih akata Skupštine opštine; izvršava zakone i druge propise čije je izvršavanje povereno opštini; obavlja stručne i druge poslove koje utvrdi Skupština opštine i predsednik opštine. Opštinska uprava dužna je da građanima omogući nesmetano ostvarivanje njihovih prava, obaveza i pravnih interesa, daje potrebne podatke i obaveštenja, pruža pravnu pomoć, sarađuje sa građanima i poštuje njihovo dostojanstvo. Opštinska uprava opštine Lapovo organizovana je kao jedinstvena služba sa 4 osnovne unutrašnje organizacione jedinice: – Služba za skupštinske poslove – Odeljenje za opštu upravu i zajedničke poslove – Odeljenje za privredu, finansije i društvene delatnosti – Odeljenje za urbanizam i stambeno-komunalne delatnosti Služba za skupštinske poslove bavi se poslovima koji se odnose na Skupštinu opštine, predsednika opštine i Opštinsko veće. Odeljenja za opštu upravu i zajedničke poslove uređeno je kroz službe sa sledećim aktivnostima: poslovi pisarnice, opšti poslovi, poslovi ličnih stanja građana, matični poslovi i poslovi vezani za biračke spiskove. Odeljenje za privredu, finansije i društvene delatnosti organizovano je kroz službe koje se bave sledećim aktivnostima: finansijski poslovi, privatno preduzetništvo, poslovi iz oblasti društvenih delatnosti, društvena briga o deci, boračko-invalidska zaštita, poljoprivreda i vodoprivreda. Odeljenje za urbanizam, stambene i komunalne delatnosti čine sledeće službe: urbanizam, imovinsko-pravni poslovi i inspekcijski poslovi. Opština Lapovo nema ustanovljene funkcije opštinskog menadžera i glavnog arhitekte, kao ni uslužni centar za građane. U cilju podsticaja lokalnog ekonomskog razvoja, Skupština opštine Lapovo je osnovala Kancelariju za lokalni ekonomski razvoj opštine. Lokalna samouprava opštine Lapovo ima 25 zaposlenih, a kvalifikaciona struktura prikazana je u sedećoj tabeli.

Kvalifikaciona struktura:

Visoka/viša Srednja stručna Ostalo stručna sprema sprema 13 8 4 Izvor: Lokalna samouprava Računarska opremljenost Opštinske uprave opštine Lapovo. Uprava poseduje 21 računar koji su povezani u Novelovu mrežu – paket Lira, sa dial-up i ADSL 1536/193 KBPS pristupom Internetu.

Opština ima 2 javna preduzeća: – JKSP Morava – JP Novi vek Ukupan broj radnika zaposlenih u navedenim preduzećima je 57.

28 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Ljudski resursi i tržište rada

Zaposlenost 2500 2268 2204 2191

1755 Obrađeni statistički podaci koji se odnose na 2000 2254 2161 2140 poslednjih 7 posmatranih godina pokazuju, 1500 izuzimajući 2004. godinu, neprekidno umanjenje broja zaposlenih lica opštine 1000

Lapovo. Na kraju posmatranog perioda 2006. 500 godine, opština Lapovo je imala 1.755 registrovanih zaposlenih osoba, što je, u 0 odnosu na prethodnu godinu, predstavljalo 2000. 2001. 2002. 2003. 2004. 2005. 2006 umanjenje za18%, odnosno 22,6% u odnosu na početak posmatranog perioda. Izvor: Republički zavod za statistiku Ovo umanjenje broja zaposlenih opštine Lapovo posledica je neaktivnosti društvenih sistema koji su, u fazi privatizacije ili stečaja, smanjili broj zaposlenih otpuštanjem jednog dela radne snage. Učešće ženske populacije u ukupnom broju zaposlenih lica opštine Lapovo je u svim popisnim intervalima bilo ispod 30% - najviše 2006. godine - 29,9%.

Zaposlenost – Struktura Broj zaposlenih Broj zaposl. na 1000 stan. Godina Društveni Privatni Svi Industrija i Ukupno Žene (%) Ukupno sektor sektor sektori rudarstvo 2000. 2268 21,8 2084 184 247 227 61

Zaposleni Zaposleni u Lica koja Br. zaposl. na 1000 stan. pred., ustan., samost. Godina žene Zaposleni u pred., Ukupno zadrugama i dr. obavljaju Ukupno ustan., zadrug. i (%) organizac. delatnost dr. organizac. 2001. 2254 23,5 2064 190 248 227 2002. 2204 22,7 2004 200 269 244 2003. 2161 22,8 1945 216 169 152 2004. 2191 25,2 1956 235 272 243 2005. 2140 24,8 1857 283 268 233 2006. 1755 29,9 1546 209 204 184 Izvor: Republički zavod za statistiku Broj lica koja samostalno obavljaju delatnost neprekidno se povećava tokom posmatranog 11,9% perioda, sa izuzetkom 2006. godine. Sa druge Zapos. u pred, ustan, zadrug. i strane, u istom periodu broj lica zaposlenih u dr. organ. društvenom sektoru neprekidno se smanjivao. Lica koja sam. Povećanje broja lica koja samostalno obavljaju obav. delat. delatnost posledica je razvoja privatnog preduzetništva u koji su se uključila i lica koja su 88,1% napustila rad u društvenom sektoru. Njima je pružena efikasna, institucionalna podrška države (podška zapošljavanju i restriktivnija primena Zakona o radu Republike Srbije).

29 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Zaposlenost po sektorima privredne delatnosti2 evi- đ polit. vreda vreda i Društv. Godina narstvo Ukupno i kultura Vodopri- Poljopri- Gra organiz.. Trgovina ribarstvo rudarstvo delatnosti Zanats-tvo Industrija i Stambeno- komunalne zajednice i i dr. usluge soc. zaštita Finansi-ske Šumars-tvo Zdravs-tvo i Obrazovanje Saobra- ćaj i veze Ugostitelj- stvo i turizam 2000. 2084 558 4 - - 76 1078 160 - - 48 6 60 66 28

ivačka đ veze evinarstvo enje ruda Hoteli i Godina đ Državna Ukupno opravka đ restorani i kamena industrija Ribarstvo osiguranje Poslovi sa gasa i vode Saobraćaj, Proizvodnja društvene i Finansijsko šumarstvo i Trgovina na lične usluge socijalni rad Obrazovanje uprava i socij. Zdravstveni i Prera veliko i malo, skladištenje i Va vodoprivreda posredovanje iznajmljivanje Poljoprivreda, elektr. energije, Druge komun, nekretninama, Gra

2001. 2064 6 - 50 484 52 70 148 - 1093 12 - 25 56 68 - 2002. 2004 6 - 45 480 54 63 124 - 1070 14 - 21 58 69 - 2003. 1945 4 - 44 648 52 60 114 - 859 8 - 23 62 71 - 2004. 1956 3 - 42 688 53 69 116 - 802 9 2 27 62 81 2 2005. 1857 4 0 38 662 53 66 109 0 745 9 2 27 62 78 2 2006. 1546 3 0 35 633 55 56 101 0 493 11 2 25 61 69 2 Izvor: Republički zavod za statistiku Zaposlenost po sektorima delatnosti (%) – 2000. godina Zaposlenost po sektorima delatnosti (%) – 2006. godina

60,0 45,0 51,7 40,9 40,0 50,0 35,0 31,9 40,0 30,0 25,0 30,0 26,8 20,0 20,0 15,0 7,7 10,0 10,0 6,5 4,5 3,6 2,3 2,9 3,2 1,3 2,3 3,6 3,6 3,9 0,2 0,3 5,0 0,2 0,7 0,1 1,6 0,1 0,0 0,0 ćaj i ćaj, čka iva veze đ Trgovina veze rudarstvo kultura Industrija i Industrija delatnosti evinarstvo evi-narstvo zaštita elektr. Stambeno- opravka enje ruda i enje ruda komunalne Saobra dr. usluge dr. ribarstvo Državna organizac. industrija đ đ kamena zajednice i zajednice đ Saobra Finansijske i Finansijske Društv. polit. polit. Društv. Trgovina na Trgovina osiguranje socijalni rad čne usluge Obrazovanje Zdravstveni i Poslovi sa Finansijsko šumarstvo i društvene i društvene Obrazovanje i veliko i malo, veliko Proizvodnja Prera vodoprivreda skladištenje i skladištenje li Poljoprivreda i Poljoprivreda uprava i socij. posredovanje Poljoprivreda, iznajmljivanje energije, gasa energije, nekretninama, Va Zdravstvo iZdravstvo soc. Druge komun., Druge Gra Gra

2 Priloženi podaci za period 2001 – 2006. se odnose na zaposlene u preduzećima, zadrugama, ustanovama, organizacijama i malim preduzećima (do 50 zaposlenih) 30 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Najveći broj zaposlenih lica opštine Lapovo posluje u sektoru prerađivačke industrije. Ovaj sektor je, prema poslednjim podacima koji se odnose na 2006. godinu, upošljavao 40,9% svih zaposlenih lica opštine. Drugi po broju zaposlenih lica opštine Lapovo, jeste sektor saobraćaja u kom, od ukupno zaposlenih lica opštine tokom istog perioda, posluje 31,9%. Učešće sektora trgovine znatno je manje - 6,5%. Treba istaći da je na početku vremenskog intervala koji je predmet ove analize, sektor saobraćaja upošljavao više od polovine svih zaposlenih lica opštine, tačnije 51,7%. Učešće sektora industrije i rudarstva u ukupnom broju zaposlenih lica opštine Lapovo, u istom periodu, bilo je 26,8%. Iz priloženih tabela može se uočiti da je najveće smanjenje broja zaposlenih nakon 2000. godine bilo u sektoru saobraćaja što je, pre svega, posledica programa racionalizacije radne snage u ovom sektoru.

Nezaposlenost

Statistički podaci govore da se nakon 1400 društvenih promena 2000. godine, broj 1200 nezaposlenih lica opštine Lapovo neprekidno

1000 1267

uvećavao, zaključno sa 2004. godinom. Ovaj 1136 1132 1112 800 1087 trend se nastavio i u kasnijem periodu. 961

600 794 Porast broja nezaposlenih lica posledica je 772 neaktivnosti društvenih sistema, koji su, u 400 fazi privatizacije ili stečaja, smanjili broj 200 zaposlenih otpuštanjem jednog dela radne 0 snage (pre svega u sektoru saobraćaja). Ovaj 2000. 2001. 2002. 2003. 2004. 2005. 2006. 2007. podatak treba uzeti sa rezervom, jer određeni broj nezaposlenih lica nije evidentiran na Izvor: Nacionalna služba za zapošljavanje tržištu rada, dok je, sa druge strane, određeni broj prijavljenih lica radno aktivan, ali ne i evidentiran od strane Nacionalne službe za zapošljavanje.

Nezaposlenost - struktura

Prvi put traže Bez kvalifikacija Žene Na 1000 Stopa Godina Ukupno zaposlenje stanovnika nezaposlenosti ukupno % ukupno % ukupno % 2000. 772 578 74,9 287 37,2 497 60,4 99 25,4 2001. 794 588 74,1 307 38,7 502 63,2 87 26,0 2002. 961 707 73,6 342 35,6 604 62,9 117 30,4 2003. 1112 780 70,1 413 37,1 661 59,4 136 34,0 2004. 1087 702 64,6 366 33,7 614 56,5 135 33,2 2005. 1136 692 60,9 405 35,7 649 57,1 142 34,7 2006. 1267 746 58,9 469 37,0 736 58,1 160 41,9 2007. 1132 647 70,9 419 37,0 689 60,9 Izvor: Republički zavod za statistiku – Opštine u Srbiji, NSZ Tokom čitavog posmatranog perioda, u strukturi nezaposlenog stanovništva, najveći udeo imaju nezaposlena lica koja prvi put traže posao. Učešće ove grupacije u ukupnom broju nezaposlenih lica opštine neprekidno je raslo da bi 2006. godine dostiglo vrednost 58,9%. Učešće lica bez kvalifikacija u ukupnom broju nezaposlenih lica tokom posmatranog perioda je variralo, iznoseći 37% 2007. godine.

31 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Sa druge strane, u posmatranom periodu varirao je i broj nezaposlene ženske populacije, pokazujući tendencije rasta. Učešće ženske populacije u ukupnom broju nezaposlenih lica opštine Lapovo tokom posmatranog perioda bilo je iznad 57%, a po poslednjim podacima (odnose se na 2007. godinu) iznosilo je 60,9%. Stopa nezaposlenosti 2006. godine u ovoj opštini iznosila je 41,9%. Određena je kao učešće nezaposlenih u zbiru zaposlenih i nezaposlenih lica opštine. Poređenja radi, stopa nezaposlenosti na nivou Republike Srbije iznosila je 31,1%, dok je na nivou Šumadijskog okruga bila 33,4%.

Starosna struktura nezaposlenih, na kraju 2007. godine

Starost Ukupno % Žene % Do 18 god. 15 1,3 9 60,0 19 - 25 god. 240 21,2 142 59,2 Do 18 god. 1,3% 26 - 30 god. 158 14,0 94 59,5 21,6% 21,2% 19 - 25 god. 31 - 40 god. 252 22,3 173 68,7 26 - 30 god. 31 - 40 god. 41 - 50 god. 223 19,7 159 71,3 41 - 50 god. 50 i više god. 244 21,6 112 45,9 19,7% 14,0% 50 i više god. Ukupno 1132 689 22,3%

Izvor: Nacionalna služba za zapošljavanje Posmatrajući starosnu strukturu nezaposlenih lica opštine Lapovo uočavamo da najveće učešće ostvaruje grupacija stanovništva između 31. i 40. godine starosti - 22,3% svih registrovanih nezaposlenih lica opštine. Neznatno manje učešće ostvaruju i grupacije između 19. i 25. godine (21,2%), odnosno preko 50. godine (21,6%). Zanimljiv je i indikativan podatak o učešću nezaposlenih lica mlađih od 18 godina u ukupnom broju nezaposlenih lica opštine - svega 1,3%.

Kvalifikaciona struktura nezaposlenih na kraju 2007. godine Kvalifikaciona struktura registrovanih nezaposlenih lica opštine Lapovo pokazuje da je najbrojnija grupacija nezaposlenog stanovništva sa srednjom stručnom spremom - 59,5% svih nezaposlenih lica opštine. Visoko učešće u posmatranoj strukturi ostvaruje i grupacija nezaposlenih lica bez kvalifikacija - 37%.

Podaci ukazuju na neophodnost intenzivnog sprovođenja mera formalnog i neformalnog obrazovanja, kao i strateških mera podrške zapošljavanju kako na lokalnom, tako i na nacionalnom nivou. Određeni podsticaji usmereni na rast privredne aktivnosti i broja zaposlenih ogledaju se, pre svega, u dva pravca: – Podrška međunarodnih donatorskih programa koji se ogledaju kroz podsticaje za započinjanje sopstvenog posla ili podršku postojećim biznisima – Podrška lokalnih institucija putem programa Nacionalne službe za zapošljavanje i Fonda za razvoj Republike Srbije

32 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Ekonomija

Ekonomska realnost jedne opštine može se izmeriti na više načina, putem više ekonomskih pokazatelja. Najčešće primenjivani i najpouzadniji ekonomski indikator je bruto domaći proizvod po glavi stanovnika (GDP per capita). Međutim, od 2005. godine u Republici Srbiji se ne meri ovaj indikator, pa je, kao alternativa, preuzet jedan od često primenjivanih indikatora koji se zove ekonomski agregat. Ekonomski agregat se izračunava iz proizvoda ukupnog broja zaposlenih u opštini Lapovo i prosečne bruto zarade po jednom zaposlenom. On je zbirni pokazatelj jer daje zajedničku vrednost prikazanu u evrima, a koja predstavlja rezultat ekonomske aktivnosti opštine Lapovo. Prednosti ekonomskog agregata kao indikatora: izrazita jasnost, laka izračunljivost i uporedivost. Glavni mu je nedostatak što se zasniva na prosečnim vrednostima (bruto zaradi zaposlenih), pa je, samim tim, manje precizan od bruto domaćeg proizvoda po glavi stanovnika. GDP per capita predstavljao je ukupnu produkciju roba i usluga po glavi stanovnika, ostvarenu u nacionalnoj ekonomiji (domicilnoj zemlji), bez obzira na vlasništvo.

Ekonomski agregat

Pregled ekonomskog agregata Ekonomski agregat Prosečna zarada Indeks u odnosu Nivo u odnosu Ukupno Na kraju godine Godina na prethodnu na Republiku (EUR) (EUR) godinu Srbiju 2005. 532.422,0 99,2 248,8 101,5 2006. 667.718,2 125,4 380,5 152,9 2007. 734.292,4 110,0 396,7 104,3 2008. 811.908,1 110,6 441,0 111,2 Izvor: Republički zavod za statistiku Vrednost ekonomskog agregata prati se tokom poslednje četiri godine. Tokom posmatranog perioda uočen je trend rasta iz godine u godinu, uz opasku da je 2005. godine bio najniži (532.422 evra), predstavljajući smanjenje u odnosu na prethodnu godinu. Naredne, 2006. godine, rast beleži najviši skok: veći je za 135.296,2 evra, odnosno 25,4%. Poslednje dve posmatrane godine, stopa rasta je ujednačena i nalazi se na nivou od 10%. Krajnji zbirni iznos u evrima 2008. godine je 811.908,1 i predstavlja ukupno povećanje od 52,5% u odnosu na početnu, 2005. godinu. Indeks EA u odnosu na prethodnu godinu Nivo PZ u odnosu na Republiku Srbiju

140 125,4 200 120 110,0 110,6 152,9 99,2 100 150 104,3 111,2 80 101,5 100 60 40 50 20 0 0 2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008

33 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Poredeći prosečnu bruto zaradu po zaposlenom opštine Lapovo sa republičkim prosekom, uočavamo najveće odstupanje 2006. godine. Tada se u opštini beleži viši nivo zarada (52,9%) od republičkog prosek i dolazi do najvećeg skoka prosečne bruto zarade od 131,7 evra po jednom zaposlenom. Ostale vrednosti, uz blagi porast, uravnotežene su u posmatranim godinama. Od 2005 - 2008. godine prosečna zarada porasla je za 77,3%, odnosno sa prosečnih 248,8 evra na 441 evro po jednom zaposlenom u opštini Lapovo.

Ekonomska razmena sa inostranstvom

Pregled uvoza/izvoza (u američkim dolarima) Godina Uvoz Izvoz 2005. 1.348.779 467.619 2006. 1.268.692 689.037 2007. 1.475.699 1.480.958

Ekonomska razmena sa inostranstvom po sektorima delatnosti

Pregled uvoza/izvoza po grupama proizvoda – 2005. godina (u milionima dinara) Proizvodnja mašina i uređaja, Proizvodnja celuloze, papira i 467.530 279.005 nepomenuta na drugom mestu proizvoda Proizvodnja celuloze, papira 431.918 Proizvodnja proizvoda od gume 156.822 Proizvodnja hemikalija, hemijskih Proizvodnja proizvoda od gume 123.973 19.570 proizvoda Proizvodnja hemikalija, Proizvodnja optičkih i električnih 113.810 5.821 hemijskih proizvoda uređaja Prerada drveta i proizvoda od Proizvodnja osnovnih metala i 96.919 3.101 drveta standardnih metalnih proizvoda Proizvodnja proizvoda od Proizvodnja proizvoda od ostalih 76.537 1.976 ostalih nemetala nemetala Proizvodnja optičkih i Prerada od kože i i proizvodnja 21.737 697 električnih uređaja predmeta od kože Prerađivačka industrija Proizvodnja mašina i uređaja, 6.355 604 nepomenuta na drugom mestu nepomenuta na drugom mestu Proizvodnja saobraćajnih Proizvodnja tekstila i tekstilnih 4.629 23 sredstava proizvoda Proizvodnja osnovnih metala i 3.824 standardnih metalnih proizvoda Prerada od kože i i proizvodnja 953 predmeta od kože Proizvodnja tekstila i tekstilnih 594 proizvoda Izvor: Lokalna samouprava

34 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Pregled uvoza/izvoza po grupacijama proizvoda - 2006. godina Proizvodnja mašina i uređaja, 664.981 Proizvodnja celuloze, papira 506.935 nepomenuta na drugom mestu Proizvodnja celuloze, papira 286.567 Proizvodnja proizvoda od gume 88.315 Prerada drveta i proizvoda od Proizvodnja hemikalija, hemijskih 103.517 65.912 drveta proizvoda Proizvodnja hemikalija, Proizvodnja proizvoda od ostalih 66.127 16.376 hemijskih proizvoda nemetala Proizvodnja osnovnih metala i Proizvodnja osnovnih metala i 47.898 4.919 standardnih metalnih proizvoda standardnih metalnih proizvoda

Proizvodnja proizvoda od 47.235 Nepoznati sektor 4.459 ostalih nemetala Proizvodnja prehrambenih proizvoda I Proizvodnja proizvoda od gume 20.327 1.984 pića Proizvodnja optičkih i Proizvodnja optičkih i električnih 14.022 126 elektricnih uređaja uređaja Proizvodnja saobraćajnih Prerađivačka industrija, nepomenuta 12.305 11 sredstava na drugom mestu Prerađivačka industrija, 5.713 nepomenuta na drugom mestu Izvor: Lokalna samouprava

Pregled uvoza/izvoza po grupacijama proizvoda - 2007. godina Proizvodnja mašina i uređaja, 442.260 Proizvodnja celuloze, papira 1.065.776 nepomenuta na drugom mestu Prerađivačka industrija, nepomenuta Proizvodnja celuloze, papira 666.776 321.686 na drugom mestu Proizvodnja hemikalija, 117.254 Proizvodnja proizvoda od gume 248.820 hemijskih proizvoda Prerada drveta i proizvoda od Proizvodnja hemikalija, hemijskih 98.657 110.577 drveta proizvoda Proizvodnja osnovnih metala i Proizvodnja prehrambenih proizvoda, 73.657 30.554 standardnih metalnih proizvoda pića Proizvodnja proizvoda od Proizvodnja proizvoda od ostalih 33.249 15.723 ostalih nemetala nemetala Proizvodnja mašina i uređaja, Proizvodnja proizvoda od gume 23.413 6.732 nepomenuta na drugom mestu Proizvodnja optičkih i električnih Proizvodnja osnovnih metala i 11.236 2.744 uređaja standardnih metalnih proizvoda Proizvodnja tekstila i tekstilnih 7.220 proizvoda Proizvodnja saobraćajnih 232 sredstava Prerađivacka industrija, 59 nepomenuta na drugom mestu Izvor: Lokalna samouprava

Analiza uvoza po sektorima delatnosti tokom 2005. godine pokazuje da najveće učešće u uvozu uzima proizvodnja mašina i uređaja (35,0%), potom proizvodnja celuloze, papira (32,0%), proizvodnja proizvoda od gume (9,2%) i proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda (8,4%). Stanje se u 2006. godini menja: proizvodnja mašina i uređaja raste za 17,4%, iznoseći 52,4%, proizvodnja celuloze, papira opada za 9,4% te iznosi 22,6%. Na trećem mestu se nalazi prerada drveta i proizvoda od drveta (8,2%), a na četvrtom je proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda 35 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

(5,2%). U 2007. godini proizvodnja celuloze, papira i proizvoda iznosi 45,2%. Ona sada zauzima primat, dok proizvodnja mašina i uređaja, sa 30,0% pada na drugo mesto. Slede proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda (7,9%) i prerada drveta (6,7%). Sa druge strane, analiza izvoza u 2005. godini ukazuje na najznačajnije učešće proizvodnje celuloze, papira - 59,7%. Za ovom delatnošću sledi proizvodnja proizvoda od gume (33,5%) i proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda (4,2%). Struktura izvoza u 2006. godini odražava značajno povećanje učešća proizvodnje celuloze, papira - 13,9% i sada iznosi 73,6%. Na drugom mestu, sa 12,8%, je proizvodnja proizvoda od gume, čije učešće u 2006. godini bitno opada (20,7%), na račun povećanja proizvodnje celuloze, papira. U 2007. godini proizvodnja celuloze i papira iznosi 72,0%, proizvodnja proizvoda od gume 16,8%, a proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda 7,5%.

Ekonomska razmena sa inostranstvom po zemljama

Ekonomska razmena sa inostranstvom opštine Lapovo – 2005. godina Grupacija Izvoz Uvoz EU 201.309 1.060.889 Razvijene zemlje Amerike 26.283 0 Zemlje u tranziciji Centralne i 6.234 111.239 Istočne Evrope Slovenija, Hrvatska, Bosna i 233.418 125.098 Hercegovine, Makedonija Ostale grupacije 375 51.553 Ukupno 467.619 1.348.779 Izvor: Lokalna samouprava Ekonomska razmena sa inostranstvom opstine Lapovo – 2006. godina Grupacija Izvoz Uvoz EU 122.663 1.052.985 Razvijene zemlje Amerike Zemlje u tranziciji Centralne i 3.325 94.272 Istočne Evrope Slovenija, Hrvatska, Bosna i 563.049 107.900 Hercegovine, Makedonija Ostale grupacije 13.535 Ukupno 689.037 1.268.692 Izvor: Lokalna samouprava Ekonomska razmena sa inostranstvom opstine Lapovo – 2007. godina Grupacija Izvoz Uvoz EU 525.502 1.216.410 Razvijene zemlje Amerike Zemlje u tranziciji Centralne i Istočne Evrope CEFTA 952.712 248.629 Ostale grupacije 2.744 10.660 Ukupno 1.480.958 1.475.699 Izvor: Lokalna samouprava

36 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Pregled uvoza opštine Lapovo u 2005. godini pokazuje da se većinom uvozi iz zemalja EU (78,6%), potom slede republike bivše SFRJ (9,3%), dok su na kraju zemlje u tranziciji Centralne i Istočne Evrope (8,2%). Stanje je slično i 2006. godine: EU - 83,0%, republike bivše SFRJ - 8,5%, zemlje u tranziciji Centralne i Istočne Evrope - 7,4%. 2007. godine stanje je drugačije, stoga što se tada uvoz deli između EU i CEFTE, u odnosu 82,4% prema 16,8%, u korist EU. Kada govorimo o izvozu, 2005. godine najviše se izvozi u republike bivše SFRJ (49,9%). Nakon njih, dominira izvoz u EU (43%) i neveliki izvoz u razvijene zemlje Amerike (5,6%). 2006. godine, izvoz u republike bivše SFRJ je dominantniji (81,7%), sledi znatno manji izvoz u EU (17,8%). Zanimljivost se javlja 2007. godine kada se, po prvi put registruje suficit u spoljnotrgovinskoj razmeni, skromnih 0,3%. Najviše se izvozi u zemlje CEFTE (64,3%), a potom u EU (35,5%).

Privredni subjekti

Preduzeća

Prema podacima Narodne banke Srbije, postoji 29 aktivnih preduzeća u opštini Lapovo na kraju 2006. godine. Od tog broja, najzastupljenija su mala preduzeća - 86,2%.

Pregled broja preduzeća po veličini

10,3% 3,4% Malo preduzeće (25)

Srednje preduzeće (3)

Veliko preduzeće (1)

86,2%

Izvor: Narodna banka Srbije

Pregled broja preduzeća po sektorima delatnosti

17,2% 24,1% Prerađivačka industrija (7)

Trgovina na veliko i malo, opravka (12) Saobraćaj, skladištenje i veze (5)

17,2% Ostali sektori (5) 41,4%

Izvor: Narodna banka Srbije Na osnovu jednistvene klasifikacije delatnosti, preduzeća u opštini Lapovo se bave trgovinom (41,4%), zatim prerađivačkom industrijom (24,1%). U okviru sektora prerađivačke industrije postoji ravnomerna disperzija preduzeća te se ne uočava dominacija bilo kog sektora. Ilustracije radi, preduzeća se najčešće bave proizvodnjom proizvoda od plastike, zatim proizvoda od gipsa i betona, dok su prerada metala, prehrambena industrija, izdavačka delatnost i štampanje zastupljeni sa po jednim preduzećem.

37 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Pregled broja preduzeća u sektoru prerađivačke industrije

14,3% Proizv, prehrambenih proizvoda, pića i 14,3% duvana (1) 14,3% Proizv, celuloze, papira i proizvoda od papira, izdav. delatnost i štampanje (1) Proizv. proizvoda od gume i proizvoda od plast. masa (2) Proizv. proizvoda od ostalih nemetalnih minerala (2) 28,6% 28,6% Proizv, osnovnih metala i standard. metalnih proizvoda (1)

Izvor: Narodna banka Srbije

Radnje

Prema podacima Narodne banke Srbije, postoji 150 radnji u opštini Lapovo na kraju 2006. godine. Gotovo 60% ovih radnji bavi se trgovinom, dok u okviru prerađivačke industrije posluje 14,7% radnji. U opštini Lapovo izdvajamo zanimljivi kuriozitet - poslovima sa iznajmljivanjem i nekretninama bavi se 8 radnji što je, pretpostavljamo, posledica velike potražnje različitih tipova zemljišta, jer u ovoj opštini postoji veliki potencijal za privlačenje investicija.

Pregled broja radnji po sektorima delatnosti

10,7% Prerađivačka industrija (22) 5,3% 14,7% Trgovina na veliko i malo, opravka (89)

Saobraćaj, skladištenje i veze (15)

10,0% Poslovi sa nekretninama, iznajm. (8) 59,3% Ostali sektori (16)

Izvor: Narodna banka Srbije

Pregled broja radnji u sektoru prerađivačke industrije

Proizv. prehrambenih proizvoda, pića i duvana (6) 4,5% 9,1% 9,1% 27,3% Prerada drveta i proizvodi od drveta (2) 4,5% Proizv. celuloze, papira, izdav. delat. i štampanje (5) Proizv. proizvoda od gume i plastičnih masa (1) Proizv, proizvoda od ostalih nemetalnih minerala (2) Proizv. osnovnih metala i metalnih proizvoda (2) Proizvodnja mašina i uređaja, nepomenuta (1) 9,1% 9,1% 4,5% 22,7% Proizv, električnih i optičkih uređaja (1) Prerađivačka industrija, nepomenuta (2)

Izvor: Narodna banka Srbije

38 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

U okviru prerađivačke industrije najveći broj radnji posluje u podsektoru proizvodnje celuloze, papira i štampanja (5 radnji) i proizvodnje prehrembenih proizvoda (6 radnji). Ostali zastupljeni sektori su prerada drveta, proizvodnja proizvoda od metala i proizvoda od plastike.

Veliki privredni sistemi

Pregled velikih privrednih sistema – nosilaca nekadašnjeg privrednog razvoja Naziv Delatnost Broj zaposlenih GIK 1. maj Građevinarstvo 700 Partizan Trgovina 180 PIK Lapovo Poljoprivreda 60 Železnica Saobraćaj 1.400 Izvor: Lokalna samouprava GIK 1. maj, svojevremeno cenjeno i poznato ime u oblasti građevinske industrije na prostorima nekadašnje Jugoslavije. Bavilo se eksploatacijom, preradom šljunka i peska, proizvodnjom prefabrikovanih betonskih elemenata, izgradnjom stanova i drugih objekata u industrijskom sistemu gradnje, koristeći, pri tom, savremenu opremu i aktuelne preporuke tehnologa. U procesu tranzicionih promena GIK 1. maj privatizovan je 2006. godine javnom aukcijom (70: 30). Većinski vlasnik postala je Autovojvodina iz Novog Sada. Firma sada posluje pod nazivom GIK a.d. 1.maj Lapovo. Ovakvo stanje u firmi posledica je nespremnosti za tranzicione promene. Potencijali mogućeg razvoja ogledaju se u instalisanim proizvodnim kapacitetima koji će, oživljavanjem građevinarstva u Srbiji, tek doći do izražaja. TP Partizan bavilo se trgovinom na veliko i malo u svojim prodajno - skladišnim objektima (robna kuća, poslovno-distributivni centar sa industrijskim kolosekom i drumskom saobraćajnicom, 2 stovarišta građevinskog materijala, stovarište poljoprivredne mehanizacije, 2 benzinske pumpe i lanac maloprodajnih objekata). U procesu tranzicionih promena TP Partizan je privatizovan 2003. godine javnom aukcijom (70: 30). Novi vlasnik je TP Morava Kragujevac, a preduzeće posluje pod nazivon Morava prom a.d. Lapovo. I ovde se uočava nespremnost za tranzicione promene koja je uzrokovala loše stanje u preduzeću. Mogući potencijali razvoja ogledaju se u postojećim prodajnim kapacitetima. PIK Lapovo se bavio sopstvenom poljoprivrednom proizvodnjom (ratarstvo, stočarstvo, mlin, farma za tov, klanica, kooperacija sa veterinarskom službom, trgovina, ugostiteljstvo, zootehnička služba, mašinski park). PIK Lapovo poslovalo je kao pravno lice, koje, kao i zadrugarstvo u Srbiji, doživljava opšti krah te je celokupna imovina, zajedno sa proizvodno-poslovnim objektima, rasprodata sudskim putem. Železnica – Železnički saobraćaj se obavlja preko lapovskog železničkog čvora koji sačinjavaju 3 železničke stanice (dve putničke i jedna ranžirna). U okviru Železnice postoje: sekcija za vuču vozova, ZOVS - za održavanje vučenih i vučnih sredstava, TKS - tehničko-kolska služba, ZOP - održavanje pruge, deonice za slabe i jake struje, deonice za signalno-sigurnosna postrojenja, nega kola, železnički restoran i ambulanta. Proces privatizacije direktno je povezan sa promenama u JP Železnice Srbije Beograd. Pored pobrojanih preduzeća, nosioci nekadašnjeg privrednog razvoja Lapova su: Poljotehna, Univerzal, Voćar, Krajinavino i Feroteks.

39 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

U posleratnom periodu neprestano se menjao i povećavao udeo industrije u društvenom proizvodu Lapova. Industrijska delatnost se ogleda kroz industriju građevinskog materijala (GIK 1. maj) i delatnosti MSP: – Grafička delatnost (Kolor pres, Duga) – Proizvodnja hemijsko-tehničke robe (Sani, Somil, Rolpak, Alfa, Narcis) – Proizvodno zanatstvo Građevinarstvo predstavlja najznačajniji deo industrije upravo zbog proizvodnih kapaciteta za eksploataciju i preradu prirodnog šljunka i peska, zatim fabrike stanova za industrijsku gradnju i fabrike betonskih prefabrikata i niskogradnje. Proizvodno zanatstvo obavljaju 64 samostalne zanatske radnje frizerskih, limarskih, koradžijskih, pekarskih, zidarskih, molerskih i drugih profila.

Pregled najznačajnijih MSP Naziv Delatnost Broj zaposlenih Kolor pres grafička 109 Duga grafička 80 Sani hemijsko-tehnička 30 Somil hemijsko-tehnička 23 Rolpak hemijsko-tehnička 13 Alfa grafičko-tehnička 32 Narcis hemijsko-tehnička 37 Izvor: Lokalna samouprava

Udruženja

Pregled udruženja preduzetnika, zadruga Naziv Aktivnosti Broj članova Udruženje Jačanje MSP 210 preduzetnika Udruž. polj. priozv. Unapređenje polj. 80 Izvor: Lokalna samouprava

Strane direktne investicije

Pregled SDI po sektorima (u eurima) Sektor privrede Ulaganje Prerađivačka industrija 380 mil. €

Saobraćaj, skladištenje i veze 150 hilj €

Izvor: Lokalna samouprava

40 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Lista SDI u opštini (u eurima) Vrsta Kompanija Država Sektor Iznos investicije investicije Kronospan Austrija Drvna industrija Green field 300 mil. $ / 195 mil. € Asa Austrija Prerada sek. sirov. Green field 35 mil. € Prose Austrija / Nemačka Mašinska industrija Green field 150 mil. € OMV Austrija Trgovina Green field DV OIL Bugarska Saobraćaj Green field 150 hilj € Izvor: Lokalna samouprava Pregled podsticajnih mera koje je opština odredila inostranim investitorima – Oslobađanje od jednokratnih taksi za uređenje građevinskog zemljišta – Oslobađanje od takse na isticanje firme i korišćenje građevinskog zemljišta za period 10 godina

Pregled lokacija određenih za investiranje Lokacija Namena Vlasnik Površina Ind. zona - radna zona 1 Fabrika za preradu drveta “Kronospan” 50 ha Vrbak Prerada sekund. sirovina Opština 21 ha Ind. zona - radna zona 2 Priozv. građevinskih mašina “Prose” 32 ha Auto-put Trgovina naftnim derivatima “OMV” 12 ha Auto-put Saobraćaj “DV OIL” 5 ha Izvor: Lokalna samouprava

41 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Poljoprivreda

Opština Lapovo smeštena je u središnjem delu toka Velike Morave, između njenih pritoka reka Rače i Lepenice. Inundaciona ravan Velike Morave, prosečne visine 105 m, širine 3-4 km, zahvata istočni deo teritorije opštine Lapovo. Nisko pobrđe opštine predstavlja krajnji izdanak planine Rudnik koga karakterišu niske, raspljoštene i blage kose među kojima su plitke doline tekućih voda i suve jaruge. Ovakva konfiguracija terena, uz prisustvo ostalih faktora, omogućuje gajenje raznovsnih biljnih poljoprivrednih kultura. U pedološkom sastavu zemljišta dominiraju dva tipa: gajnjača i aluvijalna zemljišta. Gajnjačom je pokriveno 45% teritorije lapovskog atara, a javlja se u dva oblika: prava (očuvana) gajnjača i gajnjača u opodzoljavanju. Preostalih 55% zemljišta čine aluvijalne ravni koje se takođe javljaju u dva oblika: aluvijum i aluvijalna smonica. Ovo zemljište pokriva središnji i istočni deo opštine. Teritorijom opštine protiču tri reke: Velika Morava, dužinom od 12 km, Lepenica, dužinom od 5 km i Rača, dužinom od 7 km. Pored ovih reka, na teritoriji opštine Lapovo zastupljene su i podzemne vode. Sektor poljoprivrede, u ukupnom narodnom dohotku opštine, ostvaruje učešće veće od svih sektora - 2005. godine 34,6% ukupnog narodnog dohotka opštine. Poljoprivredom se bavi oko 6000 stanovnika ove opštine. Poljoprivreda opštine Lapovo intenzivnog je tipa i, u najvećoj meri, obavlja se, u privatnim gazdinstvima.

Resursi Poljoprivredna površina Poljoprivredna površina – ukupno u ha Oranice i bašte od toga njaci

stočno ć

ukupno i bare

indust. povrtno Livade površina površina Vo žita krmno Pašnjaci bilje bilje Vinogradi bilje Poljoprivredna Poljoprivredna Ribnjaci, trstici Ribnjaci, trstici

4.535 4.051 3.105 41 182 653 157 258 69 - - Izvor: Republički zavod za statistiku 5,7% 1,5% 3,5% Oranice i bašte

Voćnjaci

Vinogradi

89,3% Livade

Ukupna poljoprivredna površina opštine Lapovo iznosi 4.535 ha. Od ove površine, 98,7% nalazi se u privatnom vlasništvu. U strukturi poljoprivrednog zemljišta opštine najdominatnije su oranice i bašte koje pokrivaju 89,3% ukupne poljoprivredne površine. Posebno treba izdvojiti površine pod žitaricama koje zauzimaju 67% ukupne poljoprivredne površine opštine. Pod voćnjacima i vinogradima je 9,2%, dok livadama pripada svega 1,5% ukupne poljoprivredne površine. Pašnjaka, prema zvaničnim statističkim podacima, nema na teritoriji opštine Lapovo.

42 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Poljoprivredna površina – individualni poljoprivredni proizvođači u ha Oranice i bašte od toga njaci ukupno stočno ć

indust. povrtno Livade površina površina Vo Pašnjaci žita krmno Ribnjaci, bilje bilje Vinogradi bilje trstici i bare Poljoprivredna Poljoprivredna

4.476 3.997 3.105 41 182 638 157 258 64 - -- Izvor: : Republički zavod za statistiku 5,8% 1,4% 3,5% Oranice i bašte

Voćnjaci

Vinogradi

89,3% Livade

Na kraju priče o strukturi poljoprivrednog zemljišta treblo bi istaći da je po klasama najdominantnije zemljište treće klase - 48,8% ukupnog poljoprivrednog zemljišta opštine Lapovo. Zemljištu prve pripada 23,2% teritorije, dok druga klasa zemljišta zaprema 23,8% ukupnog poljoprivrednog zemljišta opštine.

Poljoprivredna gazdinstva

Prema podacima Ministartsva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede na teritoriji opštine Lapovo, početkom 2007. godine, bilo je registrovano 217 aktivnih poljoprivrednih gazdinstava, da bi se, na kraju iste godine, taj broj povećao na 288. Prema poslednjim podacima, na teritoriji opštine Lapovo registrovano je 387 aktivnih poljoprivrednih gazdinstava. Sva poljoprivredna gazdinstava su u privatnom vlasništvu. Poljoprivredni proizvođači se odlučuju za registraciju svojih gazdinstava, pre svega radi ostvarivanja prava na podršku stočarskoj proizvodnji, mahom govedarstvu. Vidovi podrške ogledaju se u ostvarivanju prava na premiju za mleko, dobijanju regresa za kvalitetna priplodna grla (prvotelke), podsticajima za nabavku tovne junadi. Treba napomenuti da je registracija poljoprivrednih gazdinstava postala izraženija od 2006. godine, te i da se javila kao posledica logističke podrške lokalne samouprave u promovisanju prednosti registracije. Jedan od razloga registracije bila je i mogućnost apliciranja za kreditna sredstva Ministartsva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede. U poslednje vreme primetan je pomak u nabavci opreme za navodnjavanje: poljoprivrednici konkurišu za ostvarivanje prava na podsticajna sredstva za datu opremu.

Poljoprivredno stanovništvo

Izdržavano Poljoprivredno Aktivno poljoprivredno stanovništvo poljopr. stanovništvo stanovništvo Individualni poljoprivr. ukupno žensko ukupno žensko ukupno žensko ukupno žensko 409 194 218 43 199 41 191 151 Izvor: Republički zavod za statistiku

43 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Poljoprivredno stanovništvo čini 5% celokupnog stanovništva 31,8% opštine, od čega grupaciji aktiv- Aktivno nog poljoprivrednog stanov- poljoprivredno stanovništvo ništva pripada 53,3%. Individualni poljoprivrednici u Izdržavano ukupnom poljoprivrednom sta- poljoprivredno novništvu opštine učestvuju sa 68,2% stanovništvo 48,7%.

Poljoprivredna proizvodnja

Ratarstvo – proizvodnja pšenice i kukuruza

Pšenica Kukuruz ukupan prinos, tona prosečan prinos,kg ukupan prinos, tona prosečan prinos,kg Godina a a a svojina društv. društv. društv. privatn društv. društv. privatn društv. društv. privatn svojina svojina svojina svojina svojina svojina svojina ukupno ukupno privatna ukupno ukupno

2000. 1.350 - 1.350 - 3.600 8.052 - 8.052 - 3.000 2001. 1.862 - 1.862 - 4.251 12.146 - 12.146 - 4.650 2002. 2.068 - 2.068 - 4.299 13.260 - 13.260 - 5.100 2003. 1.609 - 1.609 - 3.251 12.398 - 12.398 - 4.800 2004. 2.350 - 2.350 - 4.700 13.700 - 13.700 - 5.300 2005. 2.209 - 2.209 - 4.400 14.206 - 14.206 - 4.737 2006. 1.938 - 1.938 - 3.800 13.998 - 13.998 - 5.500 Izvor: Republički zavod za statistiku Proizvidnja pšenice (t) Proizvodnja kukuruza (t)

2.350 2.209 13.260 13.70014.20613.998 2.500 2.068 15.000 12.146 12.398 1.862 1.938 2.000 1.609 1.350 10.000 8.052 1.500 1.000 5.000 500 0 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Ranije izloženi podaci govore da u strukturi poljoprivrednog zemljišta opštine Lapovo žitarice pokrivaju čitavih 67%, a kukuruz predstavlja dominantnu kulturu na oraničnim površinama. Naime, deo inundacione ravni Velike Morave predstavlja optimalnu oblast za intenzivno gajenje kukuruza kao redovnog useva. Pored toga, delovi aluvijalnih ravni reka Lepenice i Rače pretežno su zasađeni ovom kulturom. U posmatranom periodu, uz blage oscilacije, primetan je porast prinosa ove kulture: 73,8% veći prinos 2006. godine u odnosu na 2000. godinu. Ovakve oscilacije su posledica nepostojanja sistema za navodnjavanje, nedovoljne primene agrotehničkih mera što ukazuje da prinosi dobrim delom zavise od klimatskih uslova. Kukuruz se najviše gaji za zrno, ređe za silažu i poljoprivrednici ga koriste u ishrani stoke koju uzgajaju na sopstvenom gazdinstvu. Uglavnom se seju hibridi domaćih selekcijskih kuća (Institut u Zemunu, Institut u Novom Sadu), sporadično KWS i PIONEER hibridi. Veoma mali broj proizvođača seje kukuruz na većim površinama (10 i više hektara).

44 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Od strnih žita dominira pšenica koju prate ječam, tritikale i ovas. Od ostalih ratarskih kultura najzastupljenija je pšenicea čiji prinosi značajno osciliraju u posmatranom periodu. Poljoprivrednici se, uglavnom, odlučuju za proizvodnju pšenice namenjene tržištu, dok znatno manje količine te kulture proizvode za sopstvene potrebe. Većih proizvođača nema, te su površine zasejane ovom kulturom mahom ispod dva hektara. Ipak, postoje izuzeci pa je jedno gazdinstvo zasejalo pšenicu na 40 hektara. 2006. i 2007. godine, opština Lapovo, na nivou Šumadijskog okruga, imala je najvećeg robnog proizvođača koji je predao preko 100 tona ovog žita. Pored pomenutih kultura gaje se ječam, ovas i raž, ali na znatno manjim površinama. I pored porasta prosečnog prinosa žitarica, usitnjenost poseda, gajenje isključivo za sopstvene potrebe i zastarela mehanizacija, utiču na slabije prinose i na oscilacije (padove) u ukupnoj proizvodnji.

Povrtarstvo – proizvodnja povrtnog bilja

Pasulj 1) Krompir 1) Godina prinos prinos ukupan, u kg po ukupan, u kg po tonama hektaru tonama hektaru 2000. 34 914 381 7.000 2001. 57 1.559 406 7.309 2002. 48 1.692 926 17.396 2003. 48 1.630 378 6.944 2004. 50 1.643 372 7.000 2005. 60 2.000 362 7.098 2006. 62 2.107 365 7.300 1) Uključena je proizvodnja čistog useva i međuuseva, a prosečan prinos za čist usev Izvor: : Republički zavod za statistiku Proizvidnja pasulja (t) Proizvodnja krompira (t)

62 926 70 57 60 1000 60 50 48 48 800 50 34 600 40 381 406 378 372 362 365 30 400 20 10 200 0 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Na plodnim aluvijalnim ravnima u dolinama Velike Morave, Lepenice i Rače vladaju povoljni uslovi za razvoj povrtarstva, ali su, na žalost, nedovoljno iskorišćeni, te se ovaj oblik proizvodnje odvija na tek 4% poljoprivrednog zemljišta. Najznačajnije vrste povrtarskih kultura i variva koje se gaje na teritoriji opštine jesu krompir, kupus, pasulj, luk, paradajz. Površine pod povrtarskim kulturama nalaze se uglavnom oko kuća i relativno su male - do 5 ari. Izvesne površine nalaze se pored pomenutih reka i na njima dominira uzgajanje kupusa, pre svega zbog olakšanog navodnjavanja. Krompir je najzastupljenija povrtarska kultura na poljoprivrednoj površini opštine Lapovo - pokriva 27,5% površine pod povrtarskim kulturama. Uvidom u priložene podatke o prinosu, možemo konstatovati ujednačenost prinosa tokom posmatranog perioda. Proizvodnja pasulja u ovom periodu beleži porast ukupnog prinosa: 2006. godine 29,2% veći prinos u odnosu na 2002. godinu. Kulturom pasulja pokriveno je 16,5% ukupne površine pod povrtsarkim kulturama.

45 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Proizvodnja povrtarskih kultura se najčešće odvija za podmirivanje sopstvenih potreba. Prisutna je, međutim, proizvodnja povrća namenjenog tržištu koja se odvija u zaštićenom prostoru - plastenicima. Na području opštine Lapovo postoje 24 profesionalna plastenika, površine do 300 m2 u kojima se mahom proizvodi rano povrće: salata, krastavac, paradajz i paprika.

Voćarstvo – proizvodnja jabuka i šljiva

Jabuke Šljive prinos prinos Godina broj rodnih broj rodnih stabala ukupan, po jednom stabala ukupan, po jednom tona stablu, kg tona stablu, kg 2000. 5.850 47 8,0 36.000 205 5,7 2001. 5.850 44 7,5 36.000 202 5,6 2002. 6.000 47 7,8 36.000 205 5,7 2003. 6.200 49 7,9 35.800 208 5,8 2004. 6.400 52 8,1 35.800 208 5,8 2005. 6.500 53 8,2 35.800 218 6,1 2006. 6.600 55 8.3 35.600 224 6.3 Izvor: Republički zavod za statistiku Proizvidnja jabuka (t) Proizvodnja šljiva (t)

53 55 60 49 52 230 224 47 44 47 50 225 218 220 40 215 208 208 205 205 30 210 202 20 205 200 10 195 0 190 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Na izdašnoj teritoriji opštine Lapovo, pre svega na njenim brežuljkastim delovima, postoje povoljni uslovi za gajenje voća. Gaje se gotovo sve vrste kontinentalnog-srednjeevropskog voća. U strukturi poljoprivrednog zemljišta opštine voćnjaci učestvuju sa 3,5%. Od voćarskih kultura uzgajanih na teritoriji opštine, kultura šljive zauzima vodeće mesto. Šljiva se uglavnom gaji u uređenim šljivarima, dok su ostale voćarske kulture zasađene rasuto. Od sorti šljiva najzastupljenije su “crvena ranka” i “požegača”. Ova kultura se većinom koristi za proizvodnju rakije, a manje za druge vidove prerade. Uvidom u raspoložive statističke podatke može se konstatovati povećanje ukupne proizvodnje kulture šljive tokom posmatranog perioda: na kraju posmatranog intervala, 9,3% veća proizvodnja, nego na početku. Jedan od razloga višegodišnjeg stagniranja i napuštanja tradicionalne voćarske proizvodnje je nemogućnost plasmana proizvoda usled nepostojanja hladnjača i kapaciteta za preradu voća. Sa druge strane, ni postojeće tržište sadnog materijala ne ispunjava visoke zahteve savremene, intenztivne voćarske proizvodnje. Interesantno je spomenuti da se poslednjih godina gaji jagoda, na otvorenom polju, uglavnom za potrošnju u svežem stanju. Trenutno, u ovoj opštini jagodnjaci zauzimaju površinu od desetak hektara, dok se na dva hektara gaji lešnik. Za unapređenje voćarske proizvodnje neophodna je obnova zasada novim, savremenim sortimentom i intenziviranje primene agrotehničkih mera. Mogući pravac diversifikacije i razvoja voćarstva predstavlja investiranje u proizvodnju jagodastog voća (jagode, maline i kupine) u

46 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

novim, modernim zasadima ili zaštićenom prostoru kako bi se iskoristile prednosti rane proizvodnje i visoke tržišne vrednosti.

Stočarstvo

Goveda Svinje Ovce od toga: od toga: Živina, Godina od toga: krave i krmače i ukupno ukupno ukupno ukupno ovce za steone suprasne priplod junice nazimice 2000. 1.662 991 8.757 1.632 2.998 1.891 48.941 2001. 1672 967 9.710 1.609 2.891 1.794 48.427 2002. 1.623 956 9.337 1.591 3.156 1.773 42.647 2003. 606 394 3.682 775 977 629 16.165 2004. 572 396 3.055 704 951 701 16.347 2005. 596 399 2.746 775 850 745 19.716 2006. 565 353 3.637 596 1.173 927 14.872 Izvor: Republički zavod za statistiku Broj goveda Broj svinja

2.000 1.662 1.623 12.000 8.757 9.337 10.000 1.500 1672 8.000 1.000 6.000 9.710 572 565 3.055 3.637 4.000 500 2.000 606 3.682 0 596 0 2.746 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Broj ovaca Broj živine

3.156 3.500 2.998 60.000 48.941 3.000 50.000 42.647 2.500 2.891 40.000 2.000 1.173 30.000 48.427 1.500 951 16.347 14.872 1.000 20.000 10.000 500 977 0 850 0 16.165 19.716 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Stočarstvo predstavlja najznačajniju granu poljoprivrede u lapovskoj opštine, a ujedno predstavlja i "najtraženiji" deo poljoprivrede, jer njegovi proizvodi čine glavne prehrambene artikle stanovništva. Govedarstvo je najznačajnija grana stočarstva u ovom kraju. Domaća šarena rasa goveda najviše se gaji u ovoj opštini, kao i u celoj Šumadiji i Pomoravlju, odnosno na teritoriji cele države. Pored ove, gaje se i grla simentalske rase. Broj grla po gazdinstvu je mali (uglavnom 1 do 2), ali postoji i neveliki broj gazdinstava sa 5 do 10 grla. Grla su, međutim, kvalitetna i odlikuju se dobrim proizvodnim osobinama. Razvoju ove grane poljoprivrede umnogome je doprinelo postojanje preduzeća PIK Lapovo, danas privatizovanog od strane kragujevačke firme Kuč Kompani u čijem sastavu, na teritoriji opštine Lapovo, postoji farma muznih krava sa 500 grla simentalske rase. Od ostalih grana stočarstva razvijeno je i svinjarstvo. Dominira gajenje soja “šumadinka”, kao i “mangulica”, dobijena njenim oplemenjivanjem. Gajenje ovaca, iako ima dugu tradiciju, nije u 47 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

dovoljnoj meri razvijeno usled nepovoljnih tržišnih uslova i nedovoljnih površina za ispašu, te se ovce uglavnom gaje za sopstvene potrebe. Na teritoriji opštine Lapovo zastupljeno je i pčelarstvo kojim se bavi oko 30 odgajivača.

Prerađivački kapaciteti

Opština Lapovo nema razvijenu mrežu organizacija koje se bave preradom poljoprivrednih proizvoda. Na ovoj teritoriji postoji jedna registrovana klanica Šumadinka čija je osnovna delatnost klanje stoke i prerada mesa. Kapacitet ove klanice za predviđenih 8 sati rada: 40 junadi, 140 svinja i ostala sitna stoka. Evidentna je potreba daljeg unapređenja tehnologije prerađivačkih kapicetata, uvođenjem sertifikovanih sistema kvaliteta. Jačanje sirovinske baze takođe predstavlja preduslov za proizvodnju te je stoga potrebna značajna podrška primarnoj poljoprivrednoj proizvodnji, formiranje otkupnih centara, skladišta sa hladnjačama i sušara.

Usluge za poljoprivrednike

Usluge poljoprivrednim proizvođačima na teritoriji opštine Lapovo pružaju, pre svega, veterinarske stanice JVS Lapovo koja je u državnom vlasništvu i privatna veterinarska ambulanta VET – LEK. Pored ovih ustanova, na teritoriji opštine funkcioniše i Udruženje poljoprivrednih proizvođača Lapovo. Ono poljoprivredicima, između ostalih, nudi i sledeće usluge: pomoć u registraciji poljoprivrednih gazdinstava, posredovanje u оstvarivanju prava poljoprivrednika na subvencije, regrese i podsticaje, vođenje mаtičnih еvidencija u stočarstvu, obučavanje poljoprivrednika ...

48 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Infrastruktura

Putna i železnička infrastruktura

Magistralni Regionalni Lokalni Savremeni Ukupnoo savremeni savremeni savremeni kolovoz ukupno ukupno ukupno kolovoz kolovoz kolovoz 98 76 1 1 8 8 89 67 Izvor: Republički zavod za statistiku Kada je reč o krupnoj infrastrukturi, nju čine važniji saobraćajni koridori (drumski, železnički), kao i objekti, nadzemni elektroenergetski koridori i dr. Saobraćajno-geografski položaj ove opštine izuzetno je povoljan, s obzirom da se ona nalazi na evropskom koridoru (Koridoru 10) i jednom od najvažnijih magistralnih koridora u našoj zemlji. Posmatranim područjem prolaze osnovni magistralni koridori drumskog i železničkog saobraćaja što mu u pogledu saobraćajnih veza, pridaje poseban značaj. Daljinske veze Lapovo danas ostvaruje preko magistralnog puta М-1.11, auto-puta Е-75 Beograd - Niš, dok veze sa bližim i daljim okruženjem na regionalnom nivou opština ostvaruje preko regionalnog puta R-214 Velika Plana - Jagodina, magistralnog puta М-1.11 prema Kragujevcu Kraljevu i Čačku, kao i mrežom lokalnih i nekategorisanih puteva. Drumski priključci na autoput Е-75 ostvaruju se preko dve petlje - na pravcu centralne zone Lapova i u južnom delu, na poziciji vezivanja magistralnog puta М-1.11 prema Kragujevcu. Nedostatak ulične mreže Lapova ogleda se u nepravilnom položaju sekundarnih i nedovoljnoj razvijenosti uličnih profila što se nepovoljno odražava na bezbednost svih učesnika u saobraćaju. Takođe, sa istočne strane auto-puta (na poziciji između auto-puta i Velike Morave) saobraćajna infrastruktura nedovoljno je razvijena. Autobuska stanica sa osnovnom funkcijom putničkog terminala za prigradski i međugradski saobraćaj, locirana je u Njegoševoj ulici, u neposrednoj blizini petlje Lapovo, što je povoljno za odvijanje međugradskog saobraćaja. S obzirom da Lapovo predstavlja jedan od najvažnijih železničkih čvorova u našoj zemji, to je i razumljivo postojanje značajne železničke infrastrukture na području naselja. Ukupna dužina železničke mreže na teritoriji ove opštine iznosi 5.155 km (za jedan kolosek). U Lapovu egzistiraju sledeća službena mesta: – “Lapovo Varoš” - rasputnica - (funkcija, prijem i otpremanje putnika,sw) – “Lapovo” - prvenstveno putnička stanica - (funkcija prevoz robe i održavanje kapaciteta internog karaktera) – “Lapovo Ranžirna” - dominantna funkcija manevarskog ranžiranja teretnih vozova Pored osnovnog železničkog koridora, u južnom delu se nalazi i magistralna železnička pruga Lapovo - Kraljevo - Đeneral Janković koja se vezuje na železničku prugu Beograd - Niš - državna granica. Na području opštine Lapovo postoje neregulisane konfliktne tačke na pozicijama ukrštanja drumskog i železničkog saobraćaja, posebno na pozicijama intenzivnih pešačkih tokova. Prema podacima iz Generalnog plana opštine Lapovo, za period do 2020. godine, najvažniju drumsku saobraćajnicu predstavljaće i ubuduće auto-put E-75 Beograd - Niš čija će pristupačnost biti poboljšana izgradnjom petlje na novoj deonici magistralnog puta M-4 (državnog puta i reda) Markovac - Bor. U pomenutom periodu, značajni radijalni ulični pravci zadržavaju postojeći položaj i funkciju osnovnih ulazno-izlaznih pravaca sa osnovnom orijentacijom sever-jug. Pored toga, prema 49 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Generalnom planu, od važnijih saobraćajnica na uličnoj mreži predviđa se realizacija polukružnog prstena na zapadnoj strani regionalnog puta (državnog puta II reda) koji ima funkciju objedinjavanja i distribucije saobraćaja od planiranih kompleksa ka saobraćajnicama višeg ranga. Predviđene su i saobraćajnice sa istočne i zapadne strane auto-puta koje bi povezivale radne zone sa uličnom mrežom i saobraćajnicama višeg ranga. Uključuju se, takođe, saobraćajnice nižeg ranga, odnosno ranga gradskih saobraćajnica i jačih sabirnica koje formiraju primarnu uličnu mrežu. Ukrštanja glavnih naseljskih saobraćajnica i železničkih pruga biće denivelisana. U pogledu železničkog saobraćaja predviđeno je zadržavanje, rekonstrukcija i modernizacija postojeće dvokolosečne elektrifikovane železničke pruge Beograd - Niš - državna granica sa poboljšanjem elemenata trase za brzine do 160 km/h. Za železničku prugu Lapovo - Kragujevac - Kraljevo, po podacima iz Generalnog plana, aktuelna je izgradnja drugog koloseka i elektrifikacija pruge sa poboljšanjem elemenata trase za brzine do 160 km/h. Imajući u vidu da je u prostornom planu područja infrastrukturnog koridora autoputa E-75 dat i položaj potencijalnog plovnog koridora Velike Morave sa orijentacionim položajem brana, razvoj vodnog saobraćaja na posmatranom području zavisiće od razvojnih programa Republike Srbije

Vodosnabdevanje i kanalizacija

Vodosnabdevanje Ukupna Potrebna Potrebe za Rekonstruisana Broj Pokrivenost realizovana dužina rekonstrukcijom primarna mreža priključaka opštine dužina primarne primarne primarne mreže (km) mreže (km) mreže (km) (km) 3286 99,9% 43,794 još 0,6 0,5 43,294 Izvor: Lokalna samouprava Izvorište vodosnabdevanja raspolaže izdašnošću dovoljnom za zadovoljenje potreba. Neophodno je vršiti sanitarnu zaštitu izvorišta i izgraditi postrojenja za pripremu vode. Postoje afiniteti ka izgradnji magistralnih cevovoda, povećanju rezervoarskog prostora i rekonstrukciji dela vodovodne mreže. Sistem će, uz dogradnju, omogućiti dalji razvoj naselja. Na osnovu predviđenog broja stanovnika i procenjene norme potrošnje vode, potrebna srednja količina vode za piće. Prema Generalnom planu ona će iznositi oko Qsrdn = 98 l/s, a maksimalna dnevna oko Qmaxdn = 145 l/s. Postojeća izvorišta vodosnabdevanja mogu da obezbede traženu količinu vode. Prostornim planom Republike Srbije i Vodoprivrednom osnovom Republike Srbije, predviđeno je trajno rešenje vodosnabdevanja opštine Lapovo priključenjem na Ibarsko-šumadijski regionalni vodovodni sistem. Deo tog budućeg vodovodnog sistema je i Kragujevački moravski vodovodni sistem, na koji će se Lapovo, vremenom, povezati. U zoni postojećeg izvorišta vrše se detaljna hidrogeološka istraživanja sa ciljem utvrđivanja konačnog kapaciteta i određivanja zona sanitarne zaštite izvorišta. Izvorište podrazumeva i izgradnju adekvatnog postrojenja za pripremu vode za piće. U okviru distributivnog sistema, Generalnim planom predviđena je izgradnja novih magistralnih cevovoda u dužini od 18 km, kao i proširenje kapaciteta dva postojeća rezervoara koji će imati sledeće karakteristike: R 3: V= 400 m3 +2000 m3 KP/KD= 160,10/156,20 mnm R4: V= 400 m3+1000 m3 KP/KD= 157,22/153,32 mnm. 50 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Zbog proširenja naselja, uvešće se još jedna visinska zona za potrošače na kotama iznad 135mnm u kojoj će se izgraditi rezervoar sa sledećim karakteristikama: R 5: V= 200 m3 KP/KD= 205,0/201,0 mnm Voda će se u rezervoar dopremati preko crpne stanice koja će biti izgrađena pored rezervoara R4. Za izvorišta vodosnabdevanja, kao i objekte distributivnog sistema, očekuje se definisanje i sprovođenje mera sanitarne zaštite. U okviru industrijskih kompleksa potrebe za tehnološkom vodom mogu se rešavati samostalno, kopanjem bunara, s obzirom da je podzemlje bogato vodom.

Kanalizacija Ukupna Potrebna Ukupna dužina dužina Ukupno dužina potrebno primarne primarne rekonstruisano Broj Pokrivenost primarne rekonstruisati mreže mreže primarne priključaka opštine (%) mreže primarnu fekalne fekalne, mreže fekalne kišne mrežu (km) kanalizacije nedostaje (km) kanalizacije (km) (km) 545 15 2,24 1,84 41,54 / 1,8 Izvor: Lokalna samouprava Odvođenje otpadnih voda

Postojeća mreža može da zadovolji buduće potrebe odvođenja otpadnih voda sa površina kojupokriva, ali ne dozvoljva proširenja. Odvođenje sanitarnih otpadnih voda sa cele teritorije naselja prati, u narednom periodu, izgradnja novih fekalnih kolektora i postrojenja za prečišćavnje otpadnih voda pošto do sada na teritoriji opštine nije postojalo postrojenje ovakvih namena. Sistem za odvođenje atmosferskih voda karakteriše nedovoljna izgrađenost, a prisutna je potreba za njegovim proširenjem. Sistem za odvođenje otpadnih voda, po podacima iz Generalnog plana, razvijaće se i dalje kao separatan. Za postojeće količine sanitarnih otpadnih voda sa cele teritorije opštine Lapovo, nedostatje 24 km fekalnih kolektora. Sve otpadne vode kolektorima se odvode do postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda koje će se, prema Generalnom planu, nalaziti na levoj obali Velike Morave. Industrijske otpadne vode se prethodno obrađuju pa ispuštaju u kanalizaciju. Za odvođenje atmosferskih otpadnih voda evidentiran je nedostatak od 10 km kišnih kolektora.

Količina otpada sa teritorije opštine Lapovo za 2007. godinu Ukupna količina

otpada godišnje Sa javnih sa teritorije Iz domaćinstava Iz preduzeća Iz ustanova površina (u opštine (u (u tonama) (u tonama) (u tonama) tonama) tonama) 1700 1045 400 85 170 Izvor: Lokalna samouprava Na teritoriji opštine Lapovo postoji jedna neuređena deponija površine 0,65 ha.

51 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Regulacija vodotokova

Kada je reč o vodotokovima, ključnom se smatra regulacija Liparskog potoka. Trasa regulisanog korita je varijantna, po postojećoj i novoj trasi koja ide ispod auto-puta ka Velikoj Moravi. Dužina regulacije po prvoj varijanti je 2,8 km, a po drugoj - 4,5 km. Očekuje se da će regulisana deonica delom biti zacevljena. Kazanski potok čeka regulaciju dužine 6,5 km, a Grabovački potok - 0.5 km. Nizijski deo je rezervisan za izgradnju industrijskih kompleksa. Postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, za pripremu vode za piće i deponije (postoji samo jedna i to neuređena), nisu dovoljni, posebno ne za pokrivanje planiranih objekata u industrijskoj zoni. Akcentovano je i povećanje stepena zaštite od poplava, nadvišenjem nasipa pored Velike Morave, Lepenice i Rače. Razmatrana je izgradnja dve mikroakumulacije Na Liparskom i Kazanskom potoku.

Upravljanje otpadom

Na osnovu sporazuma opština Lapovo, Batočina, Rača, Velika Plana, Despotovac i Smederevska Planka, pokrenuta je inicijativa o izgradnji regionalne komunalno-sanitarne deponije. Izabrana lokacija Vrbak nalazi se na teritoriji opštine Lapovo, a izgradnja ove deponije je u toku. Projekat je vredan oko 30 miliona evra i poveren je koncernu A.S.A. sa sedištem u Češkoj Republici. Deponija će se graditi u više faza i njome će upravljati pomenuta češka firma tokom narednih 25 godina.

Telekomunikacije

Pretplatnici na području opštine Lapovo napajaju se telefonskim priključcima iz digitalne telefonske centrale tipa EWSD koja je instalirana 2007. godine i iz digitalne telefonske centrale SI2000/224, instalirane 1985. godine. Broj instaliranih priključaka u ovoj centrali je 2593 - 2281 direktnih i 250 dvojnika. Od 2593 pretplatnika, 2274 su fizička, a 258 pravna lica. Na području Lapova u toku je izgradnja MSAN-a Lapovo selo sa planiranih 920 telefonskih priključaka. Na posmatranom području kapacitet postojeće telefonske centrale ne zadovoljava potrebe konzuma, te su tokom prošle i ove godine rađene rekonstrukcije i proširenja mesne mreže. Dužina sekundarne TT mreže iznosi 350 km. Postoji izgrađena kablovska TT kanalizacija. Na teritoriji opštine Lapovo postoje dve bazne stanice mobilne telefonije: jedna MTS operatera, druga Telenorova. Postoje dva objekta pošte: 34220 Lapovo i 34221 Lapovo 2, zatim izdvojeni šalter pošte 34220 na železničkoj stanici, kao i dva ugovorna šaltera - Zlatković (Ulica Prvog maja 21) i Đorđević (Solunska ulica 108). Postoji 8 instaliranih šaltera. Tri su automatizovana i stalno aktivna (pošta 34220 Lapovo), dok je jedan povremeno aktivan. U pošti 34221 Lapovo 2 stalno je aktivan jedan automatizovani šalter. Na ovim šalterima se obavi preko 17.000 usluga mesečno (prijemi pošiljki, novčano poslovanje) i oni opslužuju 8.200 stanovnika - 1000 stanovnika po šalteru. Tokom 2007/2008. godine urađena je rekonstrukcija postojeće TT mreže i izgradjena nova čime bi trebalo da se reše problemi napajanja pretplatnika sa teritorije opštine Lapovo. Prioritetnim poslovima smatraju se dalja proširenja mreže i uvođenje novih usluga, pre svega ADSL-a. Mobilna telefonija Srbije na ovom području ima četiri preferentne zone za izgradnju baznih stanica, a operater Telenor devet. Aktuelna je mogućnost izgradnje Preradnog centra koji bi opsluživao radne jedinice Kraljevo, Jagodinu, Kruševac i Kragujevac. Na ovom mestu bi pomenute radne jedinice preuzimale pošiljke iz Glavnog poštanskog centra Beograd. Adekvatna površina objekta predviđenog za ovaj centar 52 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

iznosi 600m2, dok bi prostor za utovar i istovar trebalo da zauzima 800m2. Centar bi se nalazio na samom izlazu sa auto-puta, naspram Motela Košuta.

Elektroenergetska infrastruktura

Konzum opštine Lapovo se napaja električnom energijom preko TS 110/35/10 kV/kV/kV KG 0018, kapaciteta 31,5/10,5MVA, stepena iskorišćenosti 65%. Ova trafostanica povezana je dalekovodom 110kV broj 1171 sa trafostanicom KG2 Petrovac sa jedne, i dalekovodom broj 144 sa termoelektranom Morava u Svilajncu, sa druge strane. Na teritoriji opštine Lapovo postoji jedna trafostanica 35/10 kV/kV, KG08, kapaciteta 2h4MVA, stepena iskorišćenosti 70%. Od trafostanice KG0018 polaze dalekovodi 35kV ka Batočini, Rači, ka TS KG08, kao i dupli dalekovod ka Žirovnici. Od trafostanice KG08 polaze tri dalekovoda 35kV - ka Rači, Brzanu, a treći ka TE Morava u Svilajncu. Dalekovod ka Rači je u lošem stanju. Dalekovodi na naponskom nivou 10kV su u dobrom stanju i uglavnom su izvedeni na betonskim stubovima. Manji deo dalekovoda zahteva rekonstrukciju. Niskonaponska mreža je u dobrom stanju, Za rekonstrukciju je preostalo svega 20% mreže. Instalacija javnog osvetljenja postoji u svim mestima i izvedena je svetiljkama sa živinim izvorima. U trafostanici KG0018 postoji izrađen temelj za dodatni transformator 31,5MVA pa je njeno proširenje moguće ukoliko se za tim ukaže potreba. Trafostanica KG08 po potrebi se može proširiti do maksimalnog kapaciteta od 2h12MVA. Kroz buduće radne zone prolaze dalekovodi 35kV, a kroz manji deo i 110kV. Ukoliko budući investitori iskažu potrebu za isporukom veće količine energije, mogu se izgraditi trafostanice odgovarajućeg naponskog nivoa i kapaciteta. Prema podacima aktuelnog Generalnog plana opštine Lapovo, očekivana je izgradnja trafostanice 110/10 kV/kV kapaciteta 28 MVA, kao i određeni broj trafostanica 10/0,4 kV/kV u kompleksu Kronospan, za sopstvene potrebe. U okviru istog kompleksa aktuelno je kabliranje dalekovoda 35 kV u dužini od 850 m. Dalekovod 35kV, od trafostanice KG08 ka Rači, u dosta je lošem stanju i koristi se samo kao rezerva. Na dalekovodu 10kV koji povezuje trafostanice TS1606 i TS1549 nedostaje 700 m kabliranja. Na dalekovodu 10kV koji povezuje trafostanice TS1551 i TS1555 nedostaje 300 m kabliranja. Na dalekovodu 10kV koji povezuje trafostanice TS1551 i TS1552 nedostaje 400 m kabliranja. Na dalekovodu 10kV koji povezuje trafostanice TS1555 i TS1625 nedostaje 500 m kabliranja. Na dalekovodu 10kV koji povezuje trafostanice TS1546 i KG08 potrebno je rekonstruisati 1000 m. Dalekovodu 10kV, koji polazi od KG08, namenjenom za napajanje kompleksa fabrike 1. Maj nedostaje 8km rekonstrukcije. Fokus je na izgradnji trafostanica 10/0,4 kV/kV u sledećim ulicama: Stevana Sremca, Zmaj Jovinoj, Karađorđevoj - Slatina i Živana Pavlovića.

53 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Termoenergetska infrastruktura

Elektro, gas, toplovod Stepen Broj priključaka Pokrivenost Broj priključaka Pokrivenost elektrifikacije na toplovodnu gasovodom (%) na gasnu mrežu toplovodom (%) opštine (%) mrežu 85 18 140 / / Izvor: Lokalna samouprava Sa aspekta korišćenja energetskih izvora i energetske infrastrukture, opština Lapovo je utvrdila svoje ciljeve: – Izgradnja razvodne i distributivne gasovodne mreže – Funkcionalno korišćenje i štednja neobnovljivih resursa; štednja proizvedene energije; stimulisanje primene novih tehnologija proizvodnje energije, naročito onih koje doprinose racionalnom korišćenju energije; zaštita životne sredine; korišćenje obnovljivih izvora energije Postojeće stanje predstavlja sistem individualnog i javnog korišćenja tečnih i čvrstih energenata: uglja, tečnog goriva i električne energije. Toplotna energija za grejanje objekata i tehnološke potrebe, obezbeđivaće se iz sistema distribucije prirodnog gasa. Prema podacima preuzetim iz Generalnog plana opštine Lapovo, duž auto-puta postoji magistralni gasovod visokog pritiska kao i izgrađena GMRS (Glavna merno-regulaciona stanica ) sa MRS (merno-regulaconom stanicom), lociranom pored postojeće GMRS, u neposrednoj blizini postojeće radne zone, obe predviđene da zadovolje potrebe široke potrošnje snabdevanja gasom u opštini Lapovo. Na teritoriji opštine Lapovo planirane su sledeće radne zone: – Radna zona I na postojećih 25 ha - planirano je dodatnih 98 ha površine za njeno proširenje – Radna zona II nema postojeću, ali je planirana na 14ha površine, – Radna zona III na postojećih 10,30ha - planirano je 10,30ha za njeno proširenje Ukupne površine planiranih zona iznose 122,30 ha. Od toga 35,30 ha je u državnom, a 87 ha u privatnom vlasništvu. Deo novoplaniranih radnih zona snabdevaće se prirodnim gasom iz buduće GMRS Lapovo II sa MRS lociranom pored postojeće GMRS, u neposrednoj blizini ovog dela radne zone. Za kompleks radne zone sa druge strane auto-puta postji potreba za izgradnjom GMRS Lapovo III sa MRS. Novoplanirani i postojeći objekti snabdevali bi se sa planirane mreže gasovoda, prema posebnim potrebama tehnološkog procesa za svaku od trasa gasovoda, poštujući tehničke uslove distributera gasa. Distributivni sistem gasovoda od polietilena, pritiska do 4 bara, biće, nakon realizacije, od krucijalnog značaja za celokupnu teritoriju opštine Lapovo. Način građenja svakog objekta ove infrastrukture uvek se definiše tehničkim, energetskim i drugim uslovima nadležnog preduzeća zaduženog za izgradnju te komunalne infrastrukture. Ograničenja razvoja i izgradnje energetske infrastrukture ogledaju se u konfliktu između korišćenja energetskih resursa i zaštite životne sredine (zemljišta, stanovništva, itd). Potrebno je preduzeti odgovarajuće mere za smanjenje konflikata i saniranje negativnih posledica (programi rekultivacije/ revitalizacije, otklanjanje šteta i dr). Kapaciteti (veličine) objekata gasovodne gradske mreže određivaće se naknadno, prema potrebama, tehničkim uslovima, distributera prirodnog gasa.

54 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Ukoliko bi se prilikom istraživanja geotermalnih potencijala na teritoriji opštine Lapovo došlo do značajnih rezultata o raspoloživim kapacitetima te vrste energenata, njihova eksploatacija bi se tretirala kao dopunski energentski resurs za snabdevanje grada toplotnom energijom.

Prostorno planiranje

Prostorni plan ne postoji. Na snazi je prethodno pominjani Generalni plan za vremenski period do 2020. godine. Prihodi opštine od izdavanja urbanističko-tehničkih dozvola za 2005. godinu su 2.450.000 dinara, a za 2006 - 2.150.000 dinara. Po Generalnom urbanističkom planu, površine predviđene za privredne delatnosti iznose 122,30 ha.

55 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Turizam

Planski razvoj turizma u opštini Lapovo otpočeo je proširenjem delatnosti Centra za kulturu Stefan Nemanja, tj. promenom njegovog naziva u Kulturno-turistički centar Stefan Nemanja. Ubrzo nakon ove reorganizacije, Kulturno-turistički centar postaje član Turističke organizacije Srbije, te time stiče pravo da zakonski i planski radi na razvoju turizma u opštini Lapovo. Povoljan geografski položaj opštine Lapovo može biti presudan za dalji razvoj turizma na njenoj teritoriji. Lapovo se nalazi u centralnom delu Srbije, na raskršću istoka i zapada, odnosno na polovini puta koji od Instambula vodi ka Minhenu, na Koridoru 10, između auto-puta Beograd - Niš i međunarodne pruge Beograd - Atina. Od rečne luke Smederevo (Koridor 7) Lapovo je udaljeno 45 km, a na podjednakoj je udaljenosti od aerodroma u Nišu i Beogradu - 120 km. Na teritoriji opštine postoji jedan Informativni centar sa vodičkom službom, odgovoran za izradu turističkog propagadnog materijala: prospekata, razglednica i monografija.

Turističke lokacije

Ulica kralja Petra I predstavlja najatraktivniju turističku lokaciju na teritoriji opštine Lapovo. Tokom 2006. godine, kreditnim srerdstvima dobijenim od Ministarstva trgovine, turizma i usluga ulica je rekonstruisana, pretvorena u pešačku zonu. Kompletna rekonstrukcija ulice obuhvatila je izradu pratećih instalacija i postavljanje turističke signalizacije čime je ulica postala ukras opštine. Opština Lapovo je jedinstveni muzej pod otvorenim nebom. U ovoj opštini stanovništvo je živelo i živi od rada na železnici. Imajući u vidu ovu tradiciju koja se naslanja na sadašnjost i dobrim delom je oblikuje, Odlukom Skupštine opštine Lapovo, ova varoš postaje Grad muzej železnice. Lokomotiva sa vagonom, postavljena na početku Ulice kralja Petra I, pretvorena je u izložbeni salon ispunjen muzejskim eksponatima. Udruženje sportskih ribolovaca Morava iz Lapova, trenutno okuplja više od 150 ribolovaca koji se staraju o ribljem fondu na teritoriji opštine. OOSR Morava je članica Saveza sportskih ribolovaca Srbije. Obala Velike Morave – Velika Morava, najveća reka Republike Srbije, protiče kroz teritoriju opštine Lapovo dužinom od 12 km. U novije vreme ova reka je ispravljena presecanjem meandre, tako da sada njena dužina, pored starog korita koje pripada opštini Lapovo, iznosi 7 km. Duž novoformiranog neregulisanog toka podignut je nasip koji štiti naselja od poplava. Turistički potencijal ove lokacije nije iskorišćen u potpunosti. Potrebno je očistiti, namenski doterati obalu, sprovesti elektro i gasne instalacije. Nakon tih intervencija, ova lokacija bi zablistala neskrivenom lepotom, značajno posluživši pomenutoj turističkoj nameni.

Turističke manifestacije

Međunarodna izložba umetnika železničara Srbije - manifestacija prvi put održana 2007. godine pod nazivom Duž pruge. Tada je učestvovalo dvadeset troje umetnika iz Mađarske, Bugarske, Republike Srpske i Srbije, a izložena su 52 dela. Godine 2008, izložba menja naziv u Grad muzej železnice, a poseti je oko 2000 gostiju. Održava se tokom septembra i oktobra meseca. Ulažu se napori da pomenuta manifestacija preraste u tradicionalnu izložbu umetnika železničara. Dan Moravskih šarenica - manifestacija koja predstavlja izložbu eksponata i etno-proizvoda ručne izrade. Organizacijom ove manifestacije, već 11 godina, bavi se Udruženje žena Moravske šarenice. Prethodnih godina bila je održavana pod imenima Praktika i Domaća radinost. Manifestacija je regionalnog karaktera, osmišljena tako da, pored navedenih izložbi, obuhvati i

56 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

razmenu iskustva sa gostujućim udruženjima slične orijentacije. Pomenutu manifestaciju prosečno poseti 800-1000 gostiju. Rad Udruženja žena Moravske šarenice daje za pravo da govorimo o sadržajima iz etno-turizma. na teritoriji lapovske opštine.

Smeštajni kapaciteti

Opština Lapovo oskudeva u objektima namenjenim smeštaju turista. Najznačajniji (jedini) objekti pomenute namene su Motel Košuta i Restoran sa prenoćištem Kapija Šumadije. Motel Košuta je objekat sa 9 dvokrevetnih soba i dva apartmana. Motel ima restoran čiji je kapacitet 150 mesta. U okviru Motela postoji i suvenirnica. Košuta se nalazi na izlazu sa auto- puta Bograd - Niš ka Kragujevcu. Objekat poseduje adekvatan parking za svoje goste. Restoran sa prenoćištem Kapija Šumadije nalazi se preko puta Motela Košuta. Ovaj ugostiteljski objekat ima kapacitet od 120 mesta u restoranu. Omogućuje i usluge prenoćišta u 7 dvokrevetnioh soba (u planu je osposobljavanje još 10 soba za prenoćište). U okviru ovog objekta ubraja se i mala sala sa 500 mesta i prostrani parking prostor. Od ostalih ugostiteljskih objekata na teritoriji opštine Lapovo treba pomenuti restorane Straževica, Tri fenjera i Lara čije su usluge bazirane na specijalitetima tradicionalne kuhinje.

Statistički podaci koji se odnose na broj ostvarenih poseta i noćenja u objektima na teritoriji opštine Lapovo odnose se na period do 2003. godine. Prema ovim podacima evidentno je značajno umanjenje broja poseta i noćenja nakon 2000. godine. Naime, 2003. godine zabeleženo je umanjenje od 78,1% u odnosu na 2000. godinu. Ovaj pad je, u najvećoj meri, rezultat smanjenja broja poseta domaćih turista. Prosečan broj noćenja domaćih i stranih turista kretao se u intervalu od jedne do dve noći. Primenjena metodologija prikupljanja pomenutih podataka nije obuhvatila period nakon 2003. godine, tako da nismo u mogućnosti da protumačimo ove podatake za poslednji period.

Na kraju dela dokumenta koji se odnosi na sektor turizma opštine Lapovo, trebalo bi naglasiti neophodnost sinhronizacije aktivnosti svih činilaca odgovornih za turizam opštine, kako bi se, na pravi način, omogućio njegov razvoj. Potrebno je izaći na tržište sa zajedničkim turističkim ponudama. Jer, jedni imaju događaje, drugi smeštaj, treći atraktivne lokacije...

57 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Zdravstvena i socijalna zaštita

Zdravstvena zaštita

Zdravstvena zaštita građana Lapova obezbeđuje se samo u okviru Doma zdravlja. U ustanovi je zaposleno 50 radnika, koji zdravstvene usluge pružaju tokom 24 časa, radom po smenama i noćnim radom hitne službe koja nije registrovana. Tokom Noći i vikendom organizovano je dežurstvo za neodložnu medicinsku pomoć. Vikendom je, takođe, obezbeđeno kontinuirano davanje terapija, ukazivanje hitne medicinske pomoći pri saobraćajnim nesrećama na koridoru 10. Od 2007. godne opština Lapovo, u skladu sa Zakonom, preuzima nadležnosti i ovlašćenja za funkcionisanje ove zdravstvene ustanove. Pregled zdravstvenih ustanova Kadrovska struktura

Zdravstveni Domovi Zdravstvene Ambulante centar zdravlja stanice (mesto) specijalisti lekari na specijaliz zdravstveni radnik sa vss zdravstveni radnik sa sss nemedicinsk o osoblje Dom zdravlja Lapovo 5 4 2 11 27 12

Lapovo Izvor: Lokalna samouprava Pokrivenost mreže zdravstvenih usluga daleko je ispod nivoa potreba građana, naročito dečija zdravstvena zaštita. Adekvatno pružanje zdravstvenih usluga onemogućeno je usled postojanja različitih činilaca: – Veliki broj starih koji žive sami – Nedovoljna opremljenost službi savremenom medicinskom opremom, posebno u oblasti dijagnostike – Nedostatak i dotrajalost sanitetskih vozila – Nedostatak visoko obazovanih kadrova U evidenciji Doma zdravlja otvoreno je 5.300 zdravstvenih kartona kod lekara opšte prakse, 1.996 kartona medicine rada, 2.020 kartona predškolske i školske dece i 3.300 kartona ginekogije. Dnevno se prosečno izvrši 300 zdravstvenih pregleda. Zdravstvena zaštita se obavlja do nivoa primarne zdravstvene zaštite i obuhvata decu, odrasle i žene kao i stomatološke usluge. Što se tiče dijagnostike obezbeđuju se laboratorijske usluge. Dom zdravlja ne poseduje radiološku zdravstvenu zaštitu, kao ni specijaističko-konsultativne službe. Tokom 2007. godine, težište zdravstvene zaštite se prebacilo na rad izabranog lekara. Postoji tendencija da se tokom 2008. godine osnaži preventivna zdravstvena zaštita i podigne kvalitet rada laboratorije. Broj lekara, zubnih lekara i farmaceuta u zdravstvenoj službi, 2006. godine Lekari u pojedinim službama Za Za Broj Za zdravstvenu Za Ukupno Opšte i Za zdravstvenu Diplomirani stanovnika borbu zaštitu zaštitu i lekara specijal zdravstvenu zaštitu farmaceuti na jednog školske lečenje protiv predškolske lekara nmedicine zaštitu žena dece i zuba TBC dece omladine 12 9 _- 1 1 - 1 - 686 Izvor: Lokalna samouprava 58 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Broj stanovnika na jednog lekara, u poređenju sa republičkim prosekom (369), izuzetno je visok, što bitno utiče na kvalitet pruženih zdravstvenih usluga.

Tehnička opremljenost zdravstvenih ustanova Zdravstvena ustanova Zdravstvena oprema sanitetsko vozilo 4 zubarski aparat 1 ultrazvuk 1 sterilizator 7 inhalator 3 ginekoloski sto 2 spektrofotometar 2 destilator 2 kolposkop 1 mikroskop 2 Dom zdravlja Lapovo, Lapovo vakum aparat 1 vodeno kupatilo 2 spirometar 1 defibrilator 1 klima uredjaj 2 kompjuteri 11 štampaci 4 veš masina 1 termokauter 1 skidač zubnog kamenca 1 Izvor: Lokalna samouprava U opštini se primećuje blagi trend starenja populacije što ima za posledicu i porast hroničnih bolesti (hipertenzija, dijabetes, hronični degenerativni reumatizam, maligne bolesti i dr). Zbog prirode hroničnih bolesti povećava se broj poseta lekaru, laboratorijskih analiza, snimanja, vožnji sanitetom. Gotovo 1/3 stanovnika učestalo koristi zdravstvenu zaštitu. Problemi proističu iz više uzroka: – Kontinuirani rad neodložne medicinske pomoći angažuje veliki broj izvršilaca i skupu opremu (sanitet i sl) – Otežano organizovanje preventivnog rada s obzirom da, osim odseka za patronažu, ne postoje posebne organizacione jedinice za preventivni rad – Sporo postavljanje dijagnoza s obzirom da su mogućnosti dijagnostike u Domu zdravlja oskudne. Usled brzog razvoja dijagnostike i rehabilitacije Dom zdravlja ima finansijskih i drugih problema (primena novih metoda, permanentno usavršavanje) da održi korak sa savremenim tendencijama u medicini.

Socijalna zaštita

Opštna Lapovo se od svog osnivanja suočava sa problemom izostanka institucionalizovanog sistema socijalne zaštite građana koji bi trebalo da evidentira, obezbeđuje i prati ostvarivanje prava građana u ovoj oblasti. Sa druge strane, strateška dokumenta doneta na nacionalnom nivou (Strategija za smanjenje siromaštva, Stragija reforme sistema socijalne zaštite i dr), predviđaju aktivno uključivanje svih relevantnih aktera na lokalnom nivou, a opština Lapovo, usled nepostojanja Centra za socijalni rad, nerazvijenog građanskog društva i minimalnih kapaciteta Opštinske uprave i resornih institucija, nije u prilici da adekvatno odgovori na postavljene izazove koje nosi proces decentralizacije.

59 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Pregled ustanova socijalne zaštite

Ustanova Projektovan Trenutno Zaposleni kapacitet zbrinjava lekari konsultanti vaspitači ostali teritoriju jedna opštine - pedagog - direktor kancelarija Centar za socijalni rad, Lapovo odeljenje u Lapovu socijalni pravnik radnik psiholog Izvor: Lokalna samouprava Neophodno je osnivanje samostalnog Centra za socijalni rad koji bi, umesto dosadašnjeg odeljenja međuopštinskog Centra za socijalni rad (Batočina, Lapovo, Rača u kome je zaposleno samo jedno lice), kvalitetnije i stručnije pružao zakonom predviđene usluge socijalne zaštite građanima opštine: pomoć u kući, dnevni boravci, programi prevencije bolesti zavisnosti, skloništa, prihvatilišta itd. Kapaciteti Opštinske uprave za socijalnu zaštitu ne prelaze granice minimuma propisanog zakonom, a posebno je uočljiv nedostatak ljudskih i organizacionih kapaciteta za adekvatnu socijalnu brigu. Pored redovnih izdvajanja iz budžeta opštine za socijalnu zaštitu (720.000 dinara ili 0,77% sredstava budžeta), izdvajaju se i sredstva u iznosu od 600.000 dinara godišnje za najugroženije građane opštine Lapovo.

Korisnici usluga centara socijalne zaštite

Maloletna lica Punoletna lica en Godina đ č ki ajima ć ajima ajima ć ajima č ki i Sa č kom lica a lica Ostali Ostali Lica sa Lica sa Fizi psihi razvoju zaostali Ukupno Ukupno fizi korisnici korisnici Ugroženi Mentalno Ometeni u situacijom u ponašanju Nezbrinuta u ponašanju Materijalno ometena lica Smetnjama nom porodi č nom poreme poreme Ostarela lica neobezbe Sa kombinov.

2000. 202 115 31 11 15 - 30 412 16 90 43 7 15 241 2003. 148 80 45 6 11 3 3 230 15 56 73 - 66 20 2005. 281 152 93 8 20 4 4 365 33 78 98 - 98 58 Izvor: Republički zavod za statistiku Korisnici usluga centara socijalne zaštite Maloletna lica Punoletna lica ki č đ ena ajima u ajima u ć ć nom č ki i psihi ki kom razvoju kom razvoju č č Godina lica Nezbrinuta lica lica Ostarela korisnici Ostali ometena lica Materijalno neobezbe Ukupno Ugroženi porodi situacijom Sa poreme ponašanju Mentalno zaostali Ometeni u fizi Sa kombinov. Smetnjama korisnici Ostali Ukupno Lica sa poreme ponašanju Fizi 2005. 47 12 10 8 7 6 4 127 10 7 24 30 32 24 2006. 58 14 13 9 8 8 6 139 12 9 25 32 35 26 2007. 66 16 15 11 10 9 5 152 14 11 27 34 38 28 Izvor: Lokalna samouprava Analiza postojećeg stanja ukazuje da je na teritoriji opštine evidentan nedostanak adekvatne egzistencijalne, medicinske i pishosocijlne podrške starima, nije organizovan rad narodne kuhinje, ne postoje organizovani sadržaji (zabavni, obrazovni, sportski, kulturni) za stare. Pored toga, uslugama nege u kući, sa minimalnim kapacitetima, bavi se samo Dom zdravlja, dok se usluge pomoći u kući realizuju povremeno, zahvaljujući angažovanju Crvenog krsta.

60 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

U svojie redovne aktivnosti Crveni krst je 2003. godine uvrstio i program brige o starima koji se uspešno sprovodio u saradnji sa španskim Crvenim krstom. Tokom realizacije ovog programa formirana je baza podataka o 114 korisnika/ca (19 muškaraca i 95 žena). Od ovog broja, nepokretnih/polupokretnih korisnika koji žive sami (najbliskiji rođaci žive ili u drugom gradu ili u inostranstvu) je 9,9%. 95% korisnika su penzioneri, dok 5% korisnika živi od socijalne pomoći. Broj hroničnih bolesnika (asmatičari i dijabetičari) je 11, a većina boluje i od hipertenzije. Broj starih lica kojima je pomoć neophodna mnogo je veći, ali su mogućnosti ograničene. Pored navedenog, primetan je trend izostanka zakonske i tradicionalne obaveze dece da brinu o roditeljima. Usled nepostojanja razvijenih organizacija građanskog društva u opštini ne postoje sadržaji (zabavni, obrazovni, sportski, kulturni) za stare, socijalno izolovane čiji bi se kapaciteti mogli aktivirati. Posebnu pažnju lokalne zajednice zahtevaju problemi dece koja čine 20,32 % ukupne populacije, kao i njihovih porodica. Izostanak organizovane i planske društvene brige o porodici (nepostojanje savetovališta za mlade i roditelje) rezultiralo je povećanjem broja porodica sa disfunkcionalitetom (maloletnička delikvencija, alkoholizam i narkomanija, nasilje u porodici) i povećanim procentom migracije mladih u druge opštine. Pored toga, lokalna zajednica nije upoznata sa problemima i potrebama osoba sa invaliditetom što dovodi do njihove izolovanosti i stigmatizacije. Sledeća tabela daje podatke o strukturi socijalne zaštite opštine.

Usluga Broj korisnika Struktura korisnika Komentar

3 porodice dve četvoročlane jedna dvočlana U poslednjih pet godina nema Materijalno obezbeđenje tendencije povećanja 24 porodice 13 radno nesposobnih korisnika koji tokom cele korisnika MOP-a. godine primaju pomoć 11 radno sposobnih korisnika sa mogućnošću obnove zahteva

12 odraslih osoba Od dvanaest odraslih smeštenih u ustanove 11 dece socijalne zaštite, sedmoro su duševno oboleli i smešteni u Smeštaj korisnika u 23 Zavod u Malim Pčelicama u ustanove soc.zaštite Kragujevcu. Petoro su

smešteni u gerontološke ce-

1 lako ntre: troje u Kragujevcu i razvoju razvoju razvoja razvoja 1 teško razvoju i razvoju u razvoju u razvoju ometena u ometena u 2 umereno dvoje u Jagodini. 5 normalnog 2 teže ometene

Starateljstvo CSR 7

Korisnici jednokratne Podaci o strukturi korisnika ne 154 novčane pomoći postoje

jedno dete je napušteno od strane majke nepoznatog očinstva

Deca na hraniteljstvu 3 drugo dete je školskog uzrasta čija majka zbog bolesti ne može o njemu da se stara

treće dete bez oca i majke i trenutno se vodi postupak za njegovo usvajanje.

U tri hraniteljske porodice Hranjeništvo 3 smeštena su gore navedena lica.

* Korisnici socijalne pomoći u 2005.godini – izveštaj odeljenja CSR Batočina u Lapovu

61 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Obrazovanje

Predškolsko obrazovanje

Dečija ustanova Naša mladost poseduje sopstveni objekat u centru Lapova i 2 odeljenja u mestu. Podmiruje potrebe smeštaja i brige 206 mališana. Zapošljava 28 radnika: direktor, 18 vaspitača, 4 medicinske sestre, 2 administrativna radnika i 4 radnika u tehničkoj službi. Ustanova za decu predškolskog uzrasta radi od 1979. godine. Oprema je zastarela, neadekvatna i ne zadovoljava kriterijume neophodne za bezbedan i funkcionalan boravak dece i radnika ustanove. Zbog dotrajalosti opreme i povećanog broja dece, neophodna je nabavka nove oprema za radni prostor namenjen deci u svim vaspitnim grupama. Pre svega bi trebalo nabaviti nove radne stolove, stolice, krevetiće, garderobne ormane, police za didaktička sredstva, čime bi prostor namenjen deci predškolskog uzrasta, postao funkcionalniji.

Pregled predškolskih ustanova

Broj Broj dece korisnika Naziv institucije Lokacija preko 11 vaspitača do 5 časova 9-11 časova časova Ustanova za decu M.Pupina, 2 15 17 157 Naša mladost Lapovo Odeljak Vozić Lapovo Karadjordjeva 44/8 2 10 12 Odeljak pri OŠ Lapovo Solunska, 113 1 10 Izvor: Lokalna samouprava Neophodno je i opremiti vešeraj novima aparatima i mašinama većeg kapaciteta, srazmerno broju korisnika usluga. U planu je rekonstrukcija i dogradnja objekta u Ulici Mihajla Pupina broj 2, kako bi se osposobila sala za fizičke aktivnosti koja je Rešenjem građevinske inspekcije zabranjena za upotrebu. Pored toga, planirana je rekonstrukcija kanalizacione i vodovodne mreže, ograde prema Ž.S.D. Lokomotiva i izrada projekta garaže. Neophodna je i zamena kompjutera neophodnih za rad finansijske službe, kao i kupovina audio-vizuelnih sredstava za vaspitno- obrazovni rad. Rekonstrukcijom i dogradnjom objekta stvoriće se uslovi za prijem dece koja su na listi čekanja, a samim tim i prijem novih radnika.

Osnovno obrazovanje

Osnovna škola Svetozar Marković smeštena je u centralnoj (576 učenika) i dve krilne škole (118 učenika) i zapošljava 47 radnika. Pored redovne osnovne škole, u Lapovu postoji i Niža muzička škola sa 28 polaznika: – Odsek klavir - 15 polaznika – Odsek harmonika - 13 polaznika Osnovna škola je opremljena savremenim nastavnim sredstvima, posebno kabinet za informatiku. Trebalo bi opremiti i kabinete za održavanje nastave fizike, hemije, stranih jezika, tehničkog obrazovanja. Potrebno je završiti fiskulturnu salu, zameniti stolariju, popraviti krov, fasadu i staviti nove oluke zbog kojih se pojavila vlaga.

62 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Najveći problem centralne škole je grejanje na čvrsto gorivo. Trebalo bi renovirati kotlarnicu i kotlove i, ukoliko se ukažu mogućnosti, preći na grejanje na gas. Neophodno je, takođe, napraviti novu garažu jer je stara srušena zbog izgradnje srednje škole.

Pregled osnovnih škola

Naziv škole Lokacija Broj Broj Broj učenika po razredima nastavnika učenika I II III IV V VI VII VIII OŠ Svetozar Kosovskih junaka 39 576 51 43 50 57 110 90 85 90 Marković 10 Odeljak 3 Karađorđeva 139 4 67 13 13 19 22 Odeljak 4 Solunska 113 4 51 6 13 18 14 Izvor: Lokalna samouprava Potrebno je naglasiti da se broj dece predškolskog i školskog uzrasta konstantno smanjuje svake godine. U opštini Lapovo uočava se niži procenat dece predškolskg i školskog uzrasta u odnosu na republički prosek gde je udeo dece predškolskog 6,6%, a dece školskog uzrasta 9,1%. Iz pomenutih razloga može doći do viška nastavnog osoblja i prostora tokom narednih godina koji bi trebalo na adekvatan način iskoristiti, a osoblju naći odgovarajuće zaposlenje (produženi boravak, inkluzivno obrazovanje, itd)

Srednje obrazovanje

Srednja škola za ekonomiste, frizere, kuvare i konobare sa 248 srednjoškolaca, privremeno je smeštena u objekat Osnovne škole Svetozar Marković. Sanacija zgrade Srednje škole je u toku i po njenom završetku, škola će moći da primi učenike svih predviđenih profila. Zapošljava 34 radnika, sa punim radnim vremenom u predmetnoj nastavi, i 9 radnika sa nedovoljnim fondom časova.

Pregled srednjih škola

Naziv škole Lokacija Broj Broj Broj učenika po smerovima/razredima nastavnika učenika smer I II III IV 135 Ekon. tehn. 35 37 29 34 36 Žen. frizer 9 13 14 Srednja škola Kosov. junaka 10 34 27 Muš. frizer 8 10 9 13 Konobar 5 8 37 Kuvar 10 11 16 Izvor: Lokalna samouprava Izabrane struke vremenom bi trebalo menjati novim, jer dolazi do prezasićenja tržišta ovim zanimanjima usled čega se smanjuje broj učenika zainteresovanih za ove profile što, istovremeno, otežava formiranje odeljenja. S obzirom da srednja škola u Lapovu nema sopstveni objekat, dok se završetak novog očekuje za narednu školsku godinu, škola ne može da realizuje program razvoja kojim se predviđa proširenje delatnosti uvođenjem novih profila obrazovanja. U opštini Lapovo deca uzrasta do 18 godina čine 20,3% ukupnog broja stanovnika, nešto manje od republičkog proseka (22,3%). Ovaj podatak dovoljno govori o potencijalu opštine koji zaheva posebu društvenu brigu.

63 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Više i visoko obrazovanje

U Lapovu postoji i radi Viša poslovna škola iz Čačka koju pohađaju 82 studenta. U okviru škole postoje smerovi: – Turizam i ekologija – Porezi, carine i budžet – Informacione tehnologije i sistemi – Preduzetništvo

Planirano je da se nastavna baza Lapovo osamostali u autonomni fakultet.

Pregled strukture Više poslovne škole

Broj Broj Broj studenata po Naziv škole Lokacija nastavnika studenata smerovima/godinama smer I II III IV redov vanr redov vanr Viša poslovna Finansijski Njegoševa 33 44 82 21 21 21 škola - Čačak menadžemt Poslovna ekonomija i 19 preduzetništvo Izvor: Lokalna samouprava Više i visoko obrazovanje beleži blagi rast, što je posebno važno jer postoji nedostatak visoko obrazovanih kadrova u opštini Lapovo. Međutim, problem se javlja kod motivacije mladih, visoko obrazovanih kadrova, koji ovu opštinu ne prepoznaju kao centar svojih životnih interesa i pored toga što se iz budžeta izdvajaju određena sredstva za njihovo stipendiranje.

64 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Kultura i sport

Kultura

Kultura opštine

Nosilac kulturnih dešavanja u opštini Lapovo je Kulturno-turistički centar Stefan Nemanja. Zgrada u kojoj je smešten Centar sagrađena je pedesetih godina prošlog veka, a tokom svog postojanja je, u više navrata, dograđivana i adaptirana. Centar predstavlja vodeću kulturnu instituciju na teritoriji opštine i godišnje ugosti oko 10.700 posetilaca različitih dešavanja iz oblasti kulture. S obzirom da je Lapovo grad koji je živeo i živi od železnice, Odlukom Skupštine opštine, Lapovo je postalo muzej pod otvorenim nebom Grad muzej železnice. Time je i Centru pripisana uloga strateški važnog promotera svih kulturnih dešavanja u Lapovu koje, ujedno, predstavljaju svojevrsne turističke razglednice ove opštine. Centar karakteriše bogat i raznolik kulturni program realizovan kroz muzička, pozorišna i likovna dešavanja. Sadržajan kulturni program ostvaruje se zahvaljujući, pre svega, uspešnoj saradnji sa drugim kulturnim institucijama iz države. Posebno treba istaći saradnju sa Gradskim jagodinskim pozorištem, Pozorištem Masuka iz Velike Plane, Knjaževsko-serbskim teatrom iz Kragujevca, Pozorištem iz Svilajnca, kao i drugim pozorišnim trupama pri kulturnim centrima na teritoriji Šumadije i Pomoravlja. U poslednje dve godine učestala su gostovanja beogradskih pozorišta. Centar poseduje bioskopsku salu sa 250 mesta koja ima instalirano grejanje i bioskopski stereo sistem Dolby, zatim galerijski prostor površine 120 m2 opremljen Brilux rasvetom, kao i učionički prostor za izvođenje obuka iz informatike i stranih jezika. Centar trenutno zapošljava 4 radnika. U okviru Centra postoji i Muzička škola Božidar Trunić - odsek klavir i harmonika. Pod okriljem Kulturnog centra deluju i Udruženje žena Moravske šarenice, Plesni klub Art dens, kao i Likovni klub Svetlost u čijem sastavu radi nekoliko umetničkih fotografa, pet akademskih i dvadesetak samoukih slikara. Članovi Kluba su učestvovali na velikom broju samostalnih i zajedničkih izložbi održanih u Lapovu i drugim gradovima u Srbiji. Od 2007. godine Centar je domaćin Međunarodne izložbe železničara umetnika. Pored Kulturno-turističkog centra Stefan Nemanja, razvoju kulturnih delatnosti na teritoriji opštine umnogome doprinosi Opštinska biblioteka Slovo, osnovana 1995. godine kao samostalna kulturna ustanova. Na početku rada, OB Slovo bila je smeštena na 52 m2, da bi 2004. godine, zahvaljujući donaciji Južnomoravskog regiona Češke Republike, dobila nove prostorije površine 181 m2. Sredstvima pomenute donacije, kao i sredstvima Ministarstva kulture, Biblioteka je opremljena savremenom tehnikom i brojnim novim naslovima. Fond Biblioteke broji 19.000 monografskih i nekoliko desetina naslova serijskih publikacija, a koristi ga više od 500 članova. Zavičajni fond poseduje 3.690 jedinica. Korisnicima su na raspolaganju prostrana, svetla i udobna čitaonica, šest računara, Internet klub, fotokopir, štampači, faks i druge usluge. Poslovna politika Biblioteke kreće se u pravcu što bolje informisanosti i računarske pismenosti stanovništva opštine. Pored toga, OB Slovo razvija i sopstvenu izdavačku delatnost. U ovoj ustanovi kulture trenutno radi petoro radnika. Opštinska biblioteka Slovo ima kontuiniranu kultuno-obrazovnu delatnost kojom se obraća, kako deci i omladini, tako i odraslima, a koju ostvaruje kroz radionice, književne susrete, predavanja, takmičenja, konkurse i izložbe. Tradicionalna manifestacija Biblioteke Dan književnog kluba održava se svakog 27. juna već čitavu deceniju. Ova manifestacija okuplja oko 30 književnih stvaralaca iz cele Srbije. KUD Lapovo osnovano je 1993. godine kao udruženje građana čija je osnovna aktivnost javno scensko izvođenje kulturnih programa. KUD Lapovo broji 110 članova, a čine ga dve folklorne sekcije igrača, narodni orkestar sa pevačima, amaterski Teatar 96 sa oko 20 članova, likovna 65 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

sekcija i književni klub. Obe folklorne sekcije su organizovane u tri starosne grupe: do 7 godina, od 7 do 15 godina i preko 15 godina starosti. Tokom dosadašnjeg rada KUD Lapovo imalo je preko 150 nastupa na manifestacijama u zemlji i inostranstvu sa kojih je donelo nekoliko nagrada.

Kulturno-istorijska baština

Kulturno-istorijsku baštinu opštine Lapovo uglavnom čine spomenici posvećeni burnim istorijskim dešavanjima na prostoru opštine i njene okoline: – Spomen česma 1804 - 2004. koja se nalazi u gradskom naselju podignuta povodom proslave 200. godine od podizanja Prvog srpskog ustanka – Spomenik palim borcima u Prvom svetskom ratu koji se takođe nalazi u gradskom naselju – Petrov grob koji se nalazi na lokaciji Grabovački potok, posvećen Karađorđevom saborcu koji je stradao u borbi protiv turske vojske – Spomen-ploča palim borcima jugoslovenske vojske posvećena grupi od 670 palih boraca i nalazi se na lokaciji Gornje stanice Lapovo – Spomenik streljanim partizanima iz Ćuprijskog zatvora u Drugom svetskom ratu, posvećen grupi od 118 boraca poginulih braneći železnički čvor od nemačke vojske. Ovaj spomenik se nalazi na lokaciji Duboka – Spomenik crvenoarmejcima stradalim u borbama za oslobođenje Lapova koje su se vodile od 9. do 15. oktobra 1944. godine. Spomenik se nalazi u ulici Kralja Petra – Spomenik borcima palim u NOR-u, posvećen grupi od 52 streljana rodoljuba. Spomenik se nalazi u Ulici patrijarha Dimitrija – Spomenik kralju Aleksandru nalazi se ispred zgrade opštine, a posvećen je kralju Jugoslavije Aleksandru I Karađorđeviću – Spomenik đeneralu Draži Mihajloviću, vojnom komandantu Ravnogorskog pokreta u Srbiji.

Kulturne manifestacije

Već pomenuta Međunarodna izložba železničara predstavlja kulturnu manifestaciju najznačajniju za definisanje kulturnog identiteta opštine Lapovo. Organizator manifestacije je Galerija Kulturno- turističkog centra Stefan Nemanja. Prvi put je održana u Lapovu 2007. godine pod nostalgičnim nazivom Duž pruge koji je trebalo da podseti na zaboravljene stanične zgrade, razmeštene ukraj koloseka i koje putnici tek okrznu pogledom. Na manifestaciji je tom prilikom izlagalo dvadeset troje učesnika iz Mađarske, Bugarske, Republike Srpske i Srbije. Bila su predstavljena 52 dela. Cilj ove manifestacije je da postane tradicionalna i uključi veći broj umetnika. Pored ove, treba pomenuti i manifestaciju koju poslednjih 10 godina organizuje Opštinska biblioteka Slovo - Dan književnog kluba. Naviknuti na svakodnevno rabljenje jezika u kojem boravi duša naroda, posetioci ove manifestacije mogu čutii tajne koje jezik otkriva onima što mu služe. Problemi kulturne delatnosti opštine Lapovo, pored onih sa kojima se susreću ostale delatnosti (nedovoljno brz ekonomski razvoj i velike migracije stanovištva), ogledaju se i u nedostatku kvalitetnih kadrova za obavljanje specifičnih poslova u kulturi, slabom razumevanju i zaštiti kulturnih dobara. Pored toga, nedostatak novca predstavlja prepreku za realizaciju kvalitetnih programa koji bi doprineli podizanju kulturnog života na viši nivo. Mogućnosti kulturnog razvoja opštine Lapovo su velike, posebno zbog velikih ulaganja u infrastrukturu i razvoj same opštine, kao i zbog sve većih ulaganja u edukaciju stanovništva.

66 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Sport

U opštini Lapovo postoji Sportski savez u čijem je sastavu Železničko-sportsko društvo Lokomotiva (fudbalski i rukometni klub) i sportsko lovačko društvo. Pored ovih, postoji još nekoliko manjih klubova koji postižu solidne rezultate.

Ime kluba Sport Broj članova KK Lapovo Konjički sport 25 OOS ribolovaca Morava Ribolov 155 ŠK Lokomotiva Šah 70 ŽFK Lokomotiva Fudbal 110 ŽFK Lokomotiva Rukomet 40 LU Lapovo Lov 150 Izvor: Lokalna samouprava Ovi klubovi su registrovani u Sportskom savezu Lapova i od njega dobijaju određena finansijska sredstva za plaćanje osnovnih potreba – kotizacije, sudije, itd. Veći deo finansijskih troškova klubovi snose sami, tražeći novac od donatora iz samog mesta. Prethodnih godina postojao je veći broj klubova koji se nisu registrovali zbog finansijskih problema: Golubarski klub Mavijan, streljački, karate, stonoteniserski i košarkaški klub. Postojeći klubovi postižu solidne rezultate tokom takmičarske sezone. Na teritoriji opštine Lapovo postoje sportski tereni: – Stadion - na površini od 18.000m² nalazi se fudbalsko travnato igralište i rukometni teren koji pripadaju Železničko-sportskom društvu. Stadion ima odgovarajuće svlačionice i prostorije za sudije, manji restoran, tribine oko rukometnog i fudbalskog igrališta. Nekada je postojala i atletska staza koja je sada ruinirana – Dvorište osnovne škole u odeljku III - asfaltirano, ograđeno, obeleženo i osvetljeno fudbalsko igralište, na površini od 950m² na kome može da se igra fudbal i košarka – Prostor u centralnoj školi - 1.500m² - asfaltiran, obeležen i osvetljen, a čini ga košarkaško, rukometno, odbojkaško i igralište za mali fudbal. Ovim terenima nedostaje potrebna sportska oprema - koševi, golovi, stubovi za odbojku i tribine za posetioce (planirano da se završi u narednom periodu) – Prostor u odeljku IV – asfaltiran, osvetljen manji teren na 350m² na kome može da se igra košarka i mali fudbal, a koji se trenutno ograđuje. U osnovnoj školi u toku je završetak školske sportske hale veličine 2.000m² sa 600 mesta za sedenje i posmatranje budućih rukometnih, odbojkaških i drugih utakmica. Hala zadovoljava sve standarde pa će u njoj moći da se organizuju i veća takmičenja. Za tehnički prijem sportske hale neophodno je obezbediti priključak za struju, vodu, kanalizaciju grejanje i urediti prostor oko nje.

67 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Socio-ekonomska analiza

Informisanje

Na teritoriji opštine Lapovo postoji jedan registrovani elektronski medij – RTV Stil koji je u privatnom vlasništvu. Ovaj medij pokriva celokupnu teritoriju opštine, a pokrivenost mu se proteže i na susedne opštine. Štampanih medija registrovanih na teritoriji opštine nema.

Pregled pokrivenosti nacionalnih i regionalnih medija Naziv medija Pokrivenost RTS 1 Odlična RTS 2 Odlična Pink Odlična Fox Odlična TV Avala Odlična B92 Odlična RTV IN Kragujevac Odlična RTV K9 Odlična Izvor: Lokalna samouprava Prijem signala svih elektronskih medija sa nacionalnom frekvencijom je odličan na čitavoj teritoriji opštne. Pored signala ovih medija, opštini Lapovo dostupni su i signali elektronskih medija iz grada Kragujevca.

68 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

SSWWOOTT AANNAALLIIZZAA OOPPŠŠTTIINNEE LLAAPPOOVVOO

. STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA SWOT analiza

Sektorske SWOT analize

Sektorske SWOT analize SWOT analiza (interna i eksterna samoprocena lokalna zajednice) je metodološki alat, korišćen u cilju određivanja konkurentske pozicije lokalne zajednice. Predstavljao je osnovni input za definisanje strateških ciljeva i to, pre svega, deo analize koji se odnosi na slabosti. Naime, evidentirane slabosti služe kao osnova za kvalitetno planiranje razvoja, tako što će definisani strateški ciljevi ukazivati na potrebu i način eliminisanja tih slabosti. Praktičnost i veoma široku primenljivost ove analize obezbeđuje joj njena jednostavnost predstavljena matricom 2 x 2, u kojoj se nalaze i četiri sastavna elementa SWOT analize: snage, slabosti, šanse i pretnje. Snage i slabosti su interni elementi na koje jedna lokalna zajednica može da utiče, dok šanse i pretnje predstavljaju eksterne elemente, odnosno faktore iz spoljašnosti na koje ne može da utiče. Snage su faktori koji jednom području daju prednost. Slabosti su, sa druge strane, faktori koji predstavljaju prepreke razvoju lokalne zajednice. Šanse su eksterne prilike koje treba iskoristiti, dok pretnje označavaju negativan eksterni faktor koji treba neutralisati.

SNAGE SLABOSTI

ŠANSE PRETNJE

SWOT matrica U opštini Lapovo identifikovano je 5 ključnih oblasti društveno-ekonomskog razvoja za koje su izrađene SWOT analize, a koje predstavljaju subjektivizaciju Socio-ekonomske analize opštine Lapovo: – Ekonomija i preduzetništvo – Infrastruktura i zaštita životne sredine – Obrazovanje, kultura, sport i turizam – Poljoprivreda i ruralni razvoj – Socijalna i zdravstvena zaštita Svaka od ovih oblasti bila je predmet posebne analize Opštinskog foruma i za svaku od njih su precizno utvrđene snage, slabosti, šanse i pretnje, u cilju subjektivizacije svih podataka, prethodno navedenih u Socio-ekonomskoj analizi opštine Lapovo.

71 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA SWOT analiza

SWOT analiza: Ekonomija i preduzetništvo Snage Slabosti – Razvijen železnički saobraćaj – Nedostatak finansijskih sredstava/ Nedovoljna – Razvijena industrija građevinskog materijala budžetska sredstva za ulaganje u oblasti – Razvijena primarna poljoprivredna proizvodnja ekonomije i preduzetništva – Raspoloživo prirodno bogatstvo vodom – Nedovoljno razvijena infrastruktura (putevi u ind. – ( podzemne, geotermalne, rečni tokovi) zoni i kanalizacija) – Postojanje industrijske zone – Nedovoljan broj stručnih kadrova – Izvršena gasifikacija – Nedostatak hotelskog smeštaja i svih pratećih – Izrađen novi GUP sadržaja za strane investitore – Nepovoljni uslovi kreditiranja (visoke kamatne stope) – Nedostatak baze podataka o privrednim resursima – Nedovoljna opremljenost lokalne samouprave za podršku privrednom razvoju – Visoka stopa nezaposlenosti – Nedovoljan broj radno sposobnog stanovništva u proizvodnim delatnostima Šanse Pretnje – Dobar geostrateški položaj-Koridor 10 – Vezanost za zakonsku regulativu Republike – Decentralizacija – Neregulisani pravno-imovinski odnosi – Alternativni izvori energije (geotermalna energija) – Sporo reagovanje države na potencijalni razvoj – Proizvodnja zdrave hrane investicija – Razvoj turizma – Visoke i promenljive kamatne stope na kreditna – Regionalna saradnja sredstva za razvoj privrede – Svetska ekonomska kriza – Neravnomeran ekonomski razvoj u regionu

SWOT analiza: Infrastruktura i zaštita životne sredine Snage Slabosti – Drumski i železnički koridori (koridor 10-autoput E- – Mala pokrivenost kanalizacione mreže (manje od 75, regionalni put R214, železnička pruga 15% pokrivenosti naselja) Beograd-Niš-Atina) – Loši poljski putevi – Lokalna putna mreža – Nema sanitarne zaštite izvorišta – Elektro-energetska infrastruktura – Zagadjenja iz dezinfekcione stanice – Magistralni gasovod i lokalna gasovodna mreža – Postojanje divljih deponija – Izvorišta vodosnabdevanja dovoljna – Nepostojanje fabrike za prečišćavanje otpadnih – Izgradjena savremena sanitarna deponija po EU voda zakonima Šanse Pretnje – Dalji razvoj industrijske zone sa potrebnom – Nedostatak sredstava,svetska ekonomska kriza infrastrukturom – Sa porastom ind. zona povećavaju se otpadne – Izgradnja kanalizacione mreže na celoj teritoriji vode opštine – Dalje zagadjenje izvorišta – Povećanje broja korisnika gasovodne mreže – Izgradnja fabrike za prečišćavanje otpadnih voda – Sanacija divljih deponija – Zaštita izvorišta pijaće vode

72 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA SWOT analiza

SWOT analiza: Obrazovanje, kultura, sport i turizam Snage Slabosti – Mlad i stručan kadar zainteresovan za stalno – Nedostatak školskog prostora - opremljeni stručni usavršavanje kabineti – Visok stepen kolegijalnosti i dobra saradnja – Nedostatak termina za sve aktivnosti - dopunske i – Saradnja sa lokalnom zajednicom i roditeljima dodatne – Primena novih metoda u nastavi – Veliki broj kolega putnika – Samostalni objekat Centra za kulturu – Rad u dve smene – Uredjena sala sa 250 mesta (bioskop-pozorište), – Sve manji broj upisane dece galerijski prostor-150m2, kabinetski prostor i – Odlazak stručnih kadrova u druga mesta i škole višenamenski-600m2, – Zgrada KTC nema upotrebnu dozvolu(imovinski – Liderska sposobnost direktora odnosi za parcelu) – Povremeni,sposobni mladi saradnici – Ne postoji projekat zgrade – Udruženja i klubovi koji osvajaju nagrade – Nestručna radna snaga,mali broj zaposljenih – Kancelarija za mlade – Nedostatak sredstava za dalju realizaciju svih – Realan Plan razvoja turizma kreativnih zamisli – Lapovo turističko mesto-raskrsnica puteva- – Nedostatak garderobera i prostorije za rekvizite u vodeni,železnički i drumski KTC – Prirodni i ljudski resursi – Mala ulaganja u turističku infrastrukturu – Nedostatak kadrova – Slaba komunikacija izmedju KTC-a i privatnog sektora Šanse Pretnje – Pomoć lokalne zajednice u rešavanju postojećih – Gubljenje motivacije za rad materijalnih problema – Gubljenje odeljenja zbog manjeg broja dece – Motivacija mladih roditelja za povećanje nataliteta – Zapostavljenost kulture u odnosu na druge branše – Uvodjenje obrazovnih profila u skladu sa planom – Ekonomska kriza razvoja opštine – Ograničena sredstva za realizaciju kulturnih – Stimulacijom zadržati postojeći kadar(putnike ili dešavanja mlade kolege) – Ekonomska kriza – Veća propaganda učenika sa dobrim školskim uspehom – Rešavanje imovinsko-pravnih odnosa za parcelu,na kojoj se nalazi zgrada KTC-a i izrada glavnog projekta – Postoji zainteresovanost za rad omladinske pozorišne scene – Mogućnost izgradnje garderobe-postoji projekat u KTC – Mogućnost zaposlenja stručnog kadra – Plasman suvenira i druge robe na turističko tržište – Poboljšanje kvaliteta infrastrukture i usluge – Povezivanje svih aktera društvenog i privatnog sektora – Isplativi turizam kroz oblike ruralnog, kongresnog i eko turizma

73 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA SWOT analiza

SWOT analiza: Poljoprivreda i ruralni razvoj Snage Slabosti – Raspoloživi ljudski resursi – Usitnjenost poljoprivrednih površina – Kvalitetno poljoprivredno zemljište – Loše stanje poljskih puteva – Relativno kvalitetan rasni sastav stoke – Nepovoljna starosna struktura – Relativno nezagađena životna sredina – Nedovoljna primena agrotehničkih mera – Povoljni klimatski uslovi – Zastarela mehanizacija – Dobra saobraćajna povezanost (autoput E-75, – Zapušteno poljoprivredno zemljište regionalni put R214, železnička pruga Beograd- – Neplanska proizvodnja Niš) – Nepostojanje preradjivačkih kapaciteta- – Rečni vodotokovi (Velika Morava, Rača, Lepenica) – Podzemne vode Šanse Pretnje – Organska proizvodnja – Plasman i otkup poljoprivrednih proizvoda – Vraćanje imovine opštinama – Nepovoljna zakonska regulativa u oblasti – Finansijska podrška iz sredstava Fonda za razvoj poljoprivrede i turizma – Transevropske mreže (u infrastrukturnim – Zavisnost poljoprivrede od vremenskih uslova sektorima i turizmu) – Zapostavljenost opštine od strane Republike – Pristupanje Evropskoj uniji – Svetska ekonomska kriza – Slobodan protok robe i usluga i kapitala na – Liberalizacija uvoza poljoprivrednih proizvoda području Balkana – Nekontrolisani uvoz poljoprivrednih proizvoda – Negativna trgovinska politika – Carinske dažbine i količinska ograničenja na izvoz robe

SWOT analiza: Socijalna i zdravstvena zaštita Snage Slabosti – Spremnost opštinske vlasti i lokalne zajednice za – Opštinska sredstva za socijalnu zaštitu su unapredjenje socijalne zaštite minimalna, a postojeća su neadekvatno – Postoji neiskorišćen prostor za decu sa posebnim raporedjena-posebno kod dodela jednokratnih potrebama - Razvijena organizacija Crvenog pomoći krsta – Nepostojanje ljudskih, infrastrukturnih i tehničkih – Dobar geo-strateški položaj opštine(Koridor-10) kapaciteta u odeljenjeu CSR – koncetrisan prostor za korisnike – Gradjani ne prepoznaju značaj aktivnog – Školovan i stručan kadar spreman za dalje uključivanja u podizanje kvaliteta života u zajednici usavršavanje pa je gradjansko društvo nerazvijeno i nespremno – Dobra organizacija službi u okviru doma zdravlja da adekvatno odgovori zahtevima integralnog – Redovno obnavljanje opreme sistema socijalne zaštite – Motivisanost u radu – Nespremnost lokalne zajednice (institucija/organizacija) da odgovori zahtevima procesa decentralizacije socijalne zaštite – Velike migracije mladih, visokoobrazovanih koji se nakon školovanja u Beogradu ne vraćaju u Lapovo – Povećanje obolelih-loša pijaca voda,dezinfekciona stanica,nekontrolisani prevoz opasnih materija – Lokalna zajednica ne reaguje na probleme dece i mladih – Izolovanost i stigmatizacija OSI i njihovih porodica

74 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA SWOT analiza

Šanse Pretnje – Dobra medjuopštinska saradnja (deponija,Crveni – Povećanje nezaposlenosti zbog restruktuiranja krst) firmi – Privlačenje stranog kapitala (termalne vode,grad – Povećanje broja porodica sa disfunkcionalitetom i muzej železnice,industrijske zone,TIR baza) njihovih potreba – Uključivanje dijaspore – Izostanak zakonske i tradicionalne obaveze dece – Dobar geostrteški položaj-blizina auto puta, da brinu o roditeljima železnički čvor – Nedostatak novčanih sredstava – Dobra saradnja sa lokalnom samoupravom, – Pad nataliteta Centrom za socijalni rad, Zavodom za – Porast morbiditeta zdravstveno osiguranje i Ministarstvom – Razvoj industrije na teritorij i opštine-povećanje broja ljudi-povećanje broja usluga – Razvoj novih specijalističkih odeljenja (urgentna medicina-blizina autoputa, radiologija,rendgen laboratorija,... – Donacije za nabavku sanitetskog vozila

75 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA SWOT analiza

Bodovanje SWOT analiza

Bodovanje SWOT analiza Nakon definisanih SWOT analiza, sprovedena je klasifikacija i prioritetizacija slabosti po svim oblastima razvoja. Ovo je bilo veoma bitno za kasnije definisanu Viziju opštine Lapovo koja je, dobrim delom, proizašla iz potrebe za otklanjanjem ovih slabosti u budućnosti. Kriterijumi koji su korišćeni za određivanje najprioritetnijih slabosti: − Da li slabost pokazuje rastući, opadajući ili privremeni trend? − Koliko dugo ima uticaj i kada se pojavila? − Da li je uticaj snažan ili ne? − Da li je moguće kontrolisati taj uticaj? Korišćenjem ovih kriterijuma i bodovanjem slabosti od strane svakog od učesnika Opštinskog foruma, došlo se do najprioritetnijih koje su poslužile za dalji rad na definisanju izjave o Viziji. Rezultati ovog dela rada Opštinskog foruma prikazani su u tabeli prioritetnih slabosti.

76 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA SWOT analiza

Prioritetne slabosti Ekonomija i Infrastruktura I Obrazovanje Poljoprivreda Socijalna zaštita Kultura i turizam Zdravstvo preduzetništvo životna sredina 1. Nedovoljna 1. Nepostojanje 1. Nedostatak 1. Mala pokrivenost budžetska sredstva 1. Nedostatak školskog 1. Nepovoljna starosna ljudskih, 1. Nestručna radna materijalnih kanalizacione mreže za ulaganja u oblasti prostora-opremljeni struktura seoskog infrastrukturnih i snaga, mali broj sredstava - fond (manje od 15% ekonomije i stručni kabineti stanovništva tehničkih kapaciteta zaposljenih u KTC (Mali broj pokrivenosti naselja) preduzetništva u odeljenju CSR stanovnika) 2. Velike migracije mladih, 2. Nedovoljno razvijena 2. Nedostatak 2. Sve manji broj visokoobrazovanih infrastruktura (putevi 2. Postojanje divljih 2. Nedovoljna primena sredstava za dalju 2. Nedovoljan broj upisane dece koji se nakon u ind.zoni i deponija agrotehničkih mera realizaciju svih specijalističkih službi školovanja u kanalizacija) kreativnih zamisli Beogradu ne vraćaju u Lapovo 3. Opštinska sredstva za socijalnu zaštitu su minimalna, a 3. Mala ulaganja u 3. Manjak visoko 3. Nedovoljan broj 3. Nema sanitarne 3. Veliki broj kolega 3. Neplanska postojeća su turističku obrazovanog stručnih kadrova zaštite izvorišta putnika proizvodnja neadekvatno infrastrukturu medicinskog kadra rapoređena-posebno kod dodela jednokratnih pomoći 4. Građani ne 4. Zgrada KTC nema 4. Nepostojanje fabrike 4. Odlazak stručnih 4. Usitnjenost prepoznaju značaj 4. Nepostojanje 4. Neregulisani pravno- upotrebnu dozvolu za prečišćavanje kadrova u druga poljoprivrednih aktivnog uključivanja sekundarne imovinski odnosi (imovinski odnosi za otpadnih voda mesta i škole površina u podizanje kvaliteta zdravstvene zastite parcelu) života u zajednici 5. Zagađenje od 5. Sporo reagovanje dezinfekcione 5. Nepostojanje 5. Izolovanost i 5. Slaba komunikacija 5. Nedostatak države na stanice / postrojenje 5. preradjivačkih stigmatizacija OSI i izmedju KTC-a i sanitetskog vozila ili potencijalni razvoj pri železnici za kapaciteta njihovih porodica privatnog sektora vozila hitne pomoći investicija čišćenje vagona Prioritetne slabosti opštine Lapovo

77 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

.

VVIIZZIIJJAA OOPPŠŠTTIINNEE LLAAPPOOVVOO

. STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Vizija opštine

Vizija opštine

Vizija opštine Vizija je mentalna slika o tome kako stanovnici žele da njihova opština izgleda za 15 do 20 godina. Artikulisanjem izjave o Viziji i njenim uključivanjem u strateški dokument, stvara se slika destinacije do koje treba projektovati put. Da bi jedna vizija bila kavalitetna i da na pravi način predstavlja jednu lokalnu zajednicu, treba da ima sledeće karakteristike: − Vizija treba da bude dogovorena od strane svih zainteresovanih strana − Opisuje šta donosi budućnost, a ne opisuje kako se tamo stiže − Fokusira se na ishode procesa sprovođenja strategije − Nije uvek u potpunosti ostvariva, ali daje zajednici jasno viđenje šta se želi postići − Ona je opis kako zainteresovane strane vide svoju budućnost − Proističe iz znanja formiranog kroz socio-ekonomsku i SWOT analizu − Daje se za period od 15 do 20 godina. U cilju definisanja izjave o Viziji koja zadovoljava prethodno navedene kriterijume i uključivanja šire zajednice u radu su korišćena dva alata: anketiranje đaka i fokus grupa. Anketiranje đaka je sprovedeno u srednjim i osnovnim školama. Anketirani su đaci iz 6 odeljenja (tri iz srednje i tri iz osnovne škole). Upitnik se sastojao iz 4 pitanja koja su poslužila za utvrđivanje mogućeg pravca za izradu izjave o Viziji. Nakon što je lokalni koordinator obradio sve prikupljene ankete, dobijen je generalni stav omladine sa teritorije opštine o problemima sa kojima se suočava opština i kako ih je, eventualno, moguće rešiti. Ovo je bio jedan od inputa za formulisanu Viziju. Drugi input bio je rad fokus grupe putem kojeg su učesnici Opštinskog foruma došli do izjave o Viziji koja na pravi način odslikava želje, stavove čitave lokalne zajednice o tome gde ona vidi sebe za 15 godina i sa kojom svaki žitelj može da se poistoveti. Vizija opštine Lapovo glasi: Lapovo je visoko razijena opština u kojoj se kontinuirano stvaraju nova radna mesta kroz efikasnu politiku privlačenja investitora, baziranu na iskorišćavanju konkurentskih prednosti, proisteklih iz povoljnog geostrateškog položaja na Koridoru 10. Razvoj MSP sektora je baziran na uslugama iz oblasti građevinske industrije, proizvodnji zdrave hrane i turizmu. Teritorija opštine Lapovo je urbanistički i infrastrukturno uređena i potpuno komunalno opremljena gradska sredina sa efikasnom lokalnom samoupravom koja uspešno razvija regionalna, nacionalna i međunarodna partnerstva. Ekološki je zdrava i komunalno potpuno uređena sredina koja poštuje principe održivosti i očuvanja životne sredine, sa stanovnicima koji imaju visoko razvijenu ekološku svest. Lapovo, opština sa tradicionalnim porodičnim vrednostima i dobrim međuljudskim odnosima, ima fleksibilan sistem obrazovanja koji je u funkciji zadovoljavanja potreba lokalne privrede i investitora, sa razvijenim socijalnim i zdravstvenim službama, gde se mladi bave sportom i umetnošću.

81 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

.

RRAAZZVVOOJJNNII PPRRIIOORRIITTEETTII OOPPŠŠTTIINNEE LLAAPPOOVVOO

. STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Razvojni prioriteti opštine

Razvojni prioriteti

Razvojni prioriteti Razvojni prioriteti su jasniji i konkretniji u odnosu na viziju. Zasnivaju se, pre svega, na kritičnim slabostima nastalim kao rezultat SWOT analize i suštinski potiču iz Vizije. Dakle, razvojni prioriteti predstavljaju specifične oblasti na koje se strategija fokusira kako bi dostigla Viziju. Kod izbora razvojnih prioriteta vodilo se računa o sledećim pitanjima:  Da li se prioritet odnosi na specifičnosti društveno-ekonomskog i političkog okruženja?  Da li prioritet logično proističe iz Vizije?  Kakav je uticaj tako definisanog prioriteta na rešavanje problema?  Koji je rok postavljenih prioriteta? U izradi razvojnih prioriteta koji će proizvesti pozitivan uticaj na budućnost zajednice, korišćen je pristup koji je podrazumevao razmatranje situacije opisane u SWOT analizi i Vizije željene budućnosti. Pošlo se od negativne strane SWOT analize (prioritetne slabosti) kako bi se definisali pravci razvoja koji će uticati ne ublažavanje ili otklanjanje ovih slabih strana opštine. Sve oblasti razvoja su važne za jednu lokalnu samoupravu. Ipak, jedan od elemenata kvalitetnog strateškog planiranja je fokusiranost. Razvojni prioriteti, pre svega, rezultat su zaključaka koji proizilaze iz analize indikatora, sadržanih u Socio-ekonomskoj analizi opštine Lapovo. Poštujući sve, gore pobrojane elemente, definisani su sledeći razvojni prioriteti opštine Lapovo:

Prioritet I: Obezbediti povoljnu klimu za razvoj privrede bazirane na sektoru malih i srednjih preduzeća i sistemu obrazovanja koji odgovara potrebama privrede

Prioritet II: Razviti infrastrukturu uz poštovanje principa očuvanja životne sredine i podizanje kapaciteta lokalne samouprave i pratećih institucija radi efikasnijeg privlačenja investicija i stvaranje novih radnih mesta

Prioritet III: Unaprediti nivo usluga zdravstvene i socijalne zaštite

Prioritet IV: Formirati i razviti atraktivne kulturne, sportske i turističke sadržaje uz efikasno korišćenje lokalnih prirodnih resursa

85 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Razvojni prioriteti opštine

U periodu između identifikovanja razvojnih prioriteta i narednih faza izrade lokalne strategije održivog razvoja, oko svakog od razvojnih prioriteta formirana je po jedna Tematska radna grupa (TRG), za oblasti, na koje se svaki od prioriteta odnosi:  Ekonomija, preduzetništvo i obrazovanje  Infrastruktura i zaštita životne sredine  Zdravstvo i socijalna zaštita  Kultura, sport i turizam Zadatak, svake od formiranih tematskih radnih grupa, bilo je definisanje strateških i operativnih ciljeva i formiranje liste projekata i programa, za svaki od razvojnih prioriteta. Tematske radne grupe su formirane od članova Opštinskog foruma koji je dekomponovan, prema oblastima interesovanja i kompetencija, a koje su vezane za svaki od definisanih razvojnih prioriteta. Na taj način su formirana jezgra, koja su proširena dodatnim predstavnicima zainteresovanih strana.

:

86 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

SSTTRRAATTEEŠŠKKII II OOPPEERRAATTIIVVNNII CCIILLJJEEVVII OOPPŠŠTTIINNEE LLAAPPOOVVOO

. STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Strateški i operativni ciljevi opštine

Strateški i operativni ciljevi

Strateški i operativni ciljevi Kao što je prethodno navedeno, formirane tematske radne grupe su, u ovoj fazi procesa strateškog planiranja, razvile strateške i operativne ciljeve u okviru razvojnih prioriteta. Strateški ciljevi su formulisani dekomponovanjem definisanog prioriteta i jasno su povezani sa njegovim ključnim elementima. Oni su poslužili kao osnova za kasnije definisane operativne ciljeve po SMART principu. Strateški ciljevi predstavljaju most između široko definisanih prioriteta i uže definisanih operativnih ciljeva, ujedno i generički naziv za srodne grupe operativnih ciljeva, a posebno su bitni jer daju osnovne smernice za kasnije grupisanje srodnih projekata u programe. Za svaki od definisana četiri razvojna prioriteta, po utvrđenoj metodologiji, definisano je 2 - 5 strateških ciljeva: − U okviru prvog prioriteta, definisana su tri strateška cilja − U okviru drugog prioriteta, definisana su tri strateška cilja − U okviru trećeg prioriteta, definisana su tri strateška cilja − U okviru četvrtog prioriteta, definisana su dva strateška cilja Strateški ciljevi su vezani za rezultate SWOT analize i u kombinaciji sa ključnim segmentima razvojnog prioriteta, davali su odgovor na pitanje ŠTA uraditi radi dostizanja postavljenog razvojnog prioriteta. Sledeći korak u radu tematskih radnih grupa, oformljenih oko svakog od utvrđenih prioriteta, bio je definisanje operativnih za svaki od utvrđenih strateških ciljeva. Kriterijumi koji su korišćeni za definisanje operativnih ciljeva: − Oni moraju da budu dosta precizniji i detaljniji − Moraju da budu merljivi i da se lako prate − Moraju biti zasnovani na nalazima SWOT analize − Moraju biti komplementarni i ne smeju biti u koliziji sa drugim ciljevima − Oni tragaju za prevazilaženjem slabosti i iskorišćavanjem mogućnosti − Jedan strateški cilj može imati više operativnih ciljeva Druga grupa kriterijuma koji se delimično poklapaju sa gornjim, a koje su definisani operativni ciljevi takođe morali da zadovolje, jesu oni koji se tiču SMART pristupa koji podrazumeva: S (specific) – specifičan – Da li cilj precizno govori šta treba postići? M (measurable) – merljiv – Da li je definisan da može biti merljiv? A (achievable) – dostižan – Da li se uklapa u viziju? R (realistic) – realan – Da li je realan posmatrajući resurse? T (timely) – uvremenjen – Da li je vremenski ograničen?

89 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Strateški i operativni ciljevi opštine

Operativni cilj daje odgovor na pitanje KAKO ostvariti strateški cilj. Ideja vodilja pri definisanju operativnih ciljeva bio je fokus na kritična pitanja definisana u SWOT i Socio-ekonomskoj analizi. Članovi tematskih radnih grupa su definisali jedanaest strateških ciljeva i u okviru njih trideset tri operativna cilja. Definisani ciljevi prikazani su u sledećoj tabeli.

Strateški i operativni cilj u okviru prioriteta Prioritet Strateški cilj Operativni cilj Proširiti industrijsku zonu za najmanje 100 ha 1.1 Unaprediti uslove za priliv 1.1.1 do kraja 2013. godinu, a infrastrukturno urediti investicija u opštinu Lapovo najmanje još 40 ha do 2015. godine na bazi korišćenja povoljnog Podići nivo zadovoljstva investitora pruženim geostrateškog položaja 1.1.2 uslugama lokalne samouprave za 75% do kraja 2015. godine. 1. Obezbediti povoljnu klimu za Do 2015. godine ukupan broj MSP sa razvoj privrede bazirane na teritorije opštine povećan za 20%, uz 1.2.1 sektoru malih i srednjih 1.2 Podstaći razvoj MSP sektora intenziviranje korišćenja nacionalnih i preduzeća i sistemu radi stvaranja novih radnih međunarodnih finanansijskih podsticaja obrazovanja koji odgovara mesta Do 2015. godine najmanje 50% MSP sa potrebama privrede. 1.2.2 teritorije opšine Lapovo organizovano u relevantan oblik udruženja Povećati broj obrazovnih profila u školskom 1.3.1 obrazovanju za 50% do 2015.godine 1.3 Unaprediti sistem obrazovanja prema potrebama privrede 30% nezaposlenih lica sa teritorije opštine 1.3.2 Lapovo koristilo programe prekvalifikacije do 2015.god. Do 2015. godine povećati kapacitet sistema 2.1.1 za vodosnabdevanje puštanjem u rad 3 reni bunara i izgradnjom fabrike vode 2.1 Unaprediti sistem Do 2015. godine povećati kapacitete sistema vodosnabdevanja i sistem za odvođenje otpadnih i atmosferskih voda za odvođenja otpadnih voda uz 2.1.2 50 % izgradnjom postrojenja za prečišćavanje poštovanje mera životne otpadnih voda, donaseljenskih kolektora i sredine ulične mreže Do 2015. godine sanitarno zaštititi oba 2.1.3 izvorišta shodno pravilniku o zonama sanitarne zaštite 2.Razviti infrastrukturu uz Izgraditi 22 km lokalnih puteva i rekonstruisati poštovanje principa očuvanja 2.2.1 40 km postojećih lokalnih puteva do 2015. životne sredine i podizanje godine kapaciteta lokalne samouprave Povećati nivo bezbednosti saobraćaja preko i pratećih institucija radi 2.2 Razviti saobraćajnu i putnu putnih i železničkih prelaza izgradnjom 2 efikasnijeg privlačenja infrastrukturu 2.2.2 pasarele, 1 nadputnjaka preko autoputa i investicija i stvaranja novih rekonstrukcijom jednog nadpružnjaka do radnih mesta 2015. godine Rekonstruisati 50 % atarskih puteva do 2015. 2.2.3 godine Rekonstruisati 20 % niskonaponske mreže do 2.3.1 2015. godine Izgraditi 10900 metara 10 kV dalekovoda i 6 2.3.2 2.3 Unaprediti energetsku TS 10/0,4 kV do 2015. godine infrastrukturu Pokriti 40 % teritorije opštine DGM - om do 2.3.3 2015. godine Iskoristiti obnovljive izvore energije do 2 % od 2.3.4 ukupne potrošnje energije do 2015. godine

90 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Strateški i operativni ciljevi opštine

Strateški i operativni cilj u okviru prioriteta Prioritet Strateški cilj Operativni cilj Unaprediti rad javnih preduzeća, nabavkom građevinske mehanizacije u vrednosti od 200.000 evra, računarske opreme, i rad 2.4.1 odeljenja za urbanizam, imovinsko - pravne i 2. Razviti infrastrukturu uz stambene delatnosti prijemom 3 stručna lica i poštovanje principa očuvanja edukacijom 20% radnika 2.4 Unaprediti rad lokalne životne sredine i podizanje Podići nivo telekomunikacionih usluga za 500 samouprave iz oblasti kapaciteta lokalne samouprave i 2.4.2 novih ekvivalentnih priključaka do 2013. komunalnih delatnosti i pratećih institucija radi godine infrastrukture efikasnijeg privlačenja investicija Sanirati i rekultivisati 67 postojećih divljih 2.4.3 i stvaranje novih radnih mesta deponija i 1 smetlište do 2015. godine Povećanje energetske efikasnosti javnog osvetljenja zamenom 30 % izvora svetlosti i 2.4.4 izradnjom 100 novih stubnih mesta na teritoriji opštine Lapovo do 2015. godine Unaprediti efikasnosti razmene informacija za 3.1.1 80% umrežavanjem svih relevantnih 3.1 Podići kvalitet kulturnih ustanova do 2015. godine događanja Unaprediti prostorne kapacitete i tehničku osavremenjavanjem 3.1.2 opremljenost ustanova kulture za 50% do relevantnih ustanova, 2015. godine povećanjem broja zaposlenih Povećati uključenost građana u kulkturno- stručnih kadrova i postizanje 3.1.3 umetničke aktivnosti za 80% do 2015. godine uslova za masovnije kroz podizanje svesti o kulturnim vrednostima uključivanje građanstva u Do 2015. godine povećati broj korisnika kulturna dešavanja biblioteke za 50%, stvaranjem uslova za 3.1.4 mobilnost biblioteke i ispunjavanjem republičkog standarda za biblioteke 3.2 Poboljšati uslove za Do 2013. godine povećati broj mladih koji se 3. Formirati i razviti atraktivne masovnije bavljenje školskim i 3.2.1 profesionalno bave sportom za 60%, kulturne, sportske i turističke vanškolskim sportskim osnivanjem novih sportskih klubova sadržaje uz efikasno korišćenje aktivnostima u Lapovu lokalnih prirodnih resursa korišćenjem prirodnih resursa Unaprediti kapacitete javnih sportskih terena za potrebe svih građana Lapova za bavljenje i povećanjem broja adekvatnih 3.2.2 amaterskim i profesionalnim sportom za 60% sportskih terena, kao i stručnih do 2015. godine sportskih radnika Do 2013. povećati broj turističko-kulturnih 3.3 Razvoj turističke ponude i 3.3.1 podizanje nivoa turistiških manifestacija za 50% usluga stvaranjem uslova za komercijalizaciju prirodnih resursa, izgradnjom neophodne turistiške Proširiti turističku infrastrukturu za 30% do infrastrukture i postizanjem 3.3.2 2015. godine izgradnjom smeštajnih kapaciteta i prateće infrastrukture ekonomske održivosti postojećih i novih turističkih proizvoda 4.1 Podići kvalitet zdravstvenih Do 2015. godine unaprediti medicinsku i usluga modernizacijom 4.1.1 tehničko - tehnološku opremljenost Doma opreme, permanentnom zdravlja za 60% 4. Unaprediti nivo usluga edukacijom medicinskog i zdravstvene i socijalne zaštite Do 2013. godine unaprediti postojeći nivo nemedicinskog osoblja i usluga: kućnog lečenja, hitne pomoći, 4.1.2 optimizacijom medicinskih rehabilitacije i laboratorijske dijagnostike za usluga 30%

91 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Strateški i operativni ciljevi opštine

Strateški i operativni cilj u okviru prioriteta Prioritet Strateški cilj Operativni cilj Do 2015. godine povećati broj specijalista za 4.2.1 30% Unaprediti medicinske programe edukacije postojećih kadrova do kraja 2015. godine, 4.2.2 povećanjem broja sati edukacije po zaposlenom i novih programa obuke za 40% 4.2 Uspostaviti samostalni sistem Zadovoljiti minimum 50% novih potreba za rešavanje socijalnih 4. Unaprediti nivo usluga stanovništva za zdravstvenim uslugama do potreba građana, sa svim 4.2.3 2012. godine putem izrade dve analize zdravstvene i socijalne zaštite vidovima institucionalne i postojećih i potencijalnih potreba za vanistitucionalne podrške zdravstvenim uslugama Formirati samostalni Centar za socijalni rad 4.2.4 do kraja 2012. godine Do 2015. godine organizovati sistem društvene brige i povećati broj institucionalnih 4.2.5 i vanistitucionalnih mehanizama podrške ranjivim grupama stanovništva za 50% Strateški i operativni ciljevi u okviru prioriteta

92 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

PPRROOJJEEKKTTII II PPRROOGGRRAAMMII

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Lista projekata i programa

Pregled projekata i programa

Pregled projekata i programa Ishodište rada na izradi strateškog dokumenta su projekti čijom se planiranom realizacijom ostvaruje direktan uticaj na održivi razvoj opštine Lapovo. Projekti su konkretizacija napora kroz koje se oblast planirane intervencije sužava od opšteg ka posebnom. Oni su vezani za svaki operativni cilj definisan radom TRG. Članovi radnih grupa, u ovoj fazi, radili su na razvijanju konkretnih projektnih ideja, odnosno akcija koje će proizvesti buduće pozitivne promene u opštini Lapovo, tokom narednih pet godina. Svaka projektna ideja je obrazložena u projektnom obrascu koji sadrži ključne elemente svakog projekta:  Naziv projekta  Doprinos partnera  Svrha projekta  Uslovi za implementaciju projekta  Podnosilac  Faktori rizika  Operativni cilj iz Strategije  Vrednost projekta  Opis  Trajanje  Očekivani rezultati  Napomene.  Očekivani partneri Nakon usvajanja finalne liste projekata koja je podrazumevala kompletne projektne ideje u okviru svakog od operativnih ciljeva, svakog strateškog cilja, definisanog u okviru svakog prioriteta, prešlo se na grupisanje projekata u razvojne programe i to na bazi komplementarnosti projektnih ideja. Identifikacija programa je bitna zbog stvaranja mehanizama za finansiranje, a samim tim i konkretizaciju strateškog dokumenta. U ovoj fazi su osnovnu ulogu imali definisani strateški ciljevi u okviru razvojnih prioriteta jer je od njihove obuhvatnosti zavisilo da li će programi biti identični sa samim ciljevima, ili će se, ako je u okviru ciljeva definisan veliki broj projekata, izvršiti podela ciljeva na nekoliko komponenti koje onda postaju programi. Prethodno navedeni pristup implementiran je u opštini Lapovo tako da je proizveo sledeće rezultate: – Upotpunjenu zbirnu tabelu od vizije do projekata sa ukupno definisanih 80 projekata i 12 programa – Tabele sa rezultatitma rada TRG-ova, odnosno, sažete verzije projektnih obrazaca, poređane po definisanim programima za svaku oblast - nazivi projekata, budžeti, podnosioci, trajanje utvrđenih projekata, raspoređenost po programima.

95 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Lista projekata i programa

Vizija opštine: Lapovo je visoko razijena opština u kojoj se kontinuirano stvaraju nova radna mesta kroz efikasnu politiku privlačenja investitora, baziranu na iskorišćavanju konkurentskih prednosti, proisteklih iz povoljnog geostrateškog položaja na Koridoru X. Razvoj MSP sektora je baziran na uslugama iz oblasti građevinske industrije, proizvodnji zdrave hrane i turizmu. Teritorija opštine Lapovo je urbanistički i infrastrukturno uređena i potpuno komunalno opremljena gradska sredina sa efikasnom lokalnom samoupravom koja uspešno razvija regionalna, nacionalna i međunarodna partnerstva. Ekološki je zdrava i komunalno potpuno uređena sredina, koja poštuje principe održivosti i očuvanja životne sredine, sa stanovnicima koji imaju visoko razvijenu ekološku svest. Lapovo, opština sa tradicionalnim porodičnim vrednostima i dobrim međuljudskim odnosima, ima fleksibilan sistem obrazovanja koji je u funkciji zadovoljavanja potreba lokalne privrede i investitora, sa razvijenim socijalnim i zdravstvenim službama, gde se mladi bave sportom i umetnošću. Strateški i operativni cilj u okviru prioriteta Prioritet Projekti Strateški cilj Operativni cilj – Izrada plansko-urbanističke dokumentacije za proširenje industrijske zone u severnom Proširiti industrijsku zonu za najmanje 100 ha i istočnom delu opštine 1.1.1 do kraja 2013. godine, i infrastrukturno urediti – Utvrđivanje faktičkog stanja i otkup najmanje još 40 ha do 2015. godine zemljišta od strane investitora za potrebe proširenja industrijske zone 1.1 Unaprediti uslove za priliv – Infrastrukturno opremanje industrijske zone investicija u opštinu Lapovo na bazi korišćenja povoljnog – Rekonstrukcija prostorija dečije ustanove geostrateškog položaja „Vozić“ za potrebe zaposlenih u industrijskoj zoni Podići nivo zadovoljstva investitora pruženim – Analiza modela za efikasno upravljanje 1.1.2 uslugama lokalne samouprave za 75% do industrijskim zonama kraja 2015. godine. 1. Obezbediti povoljnu klimu za – Promocija investicionih potencijala opštine razvoj privrede bazirane na Lapovo osnivanjem ONE STOP SHOP-a sektoru malih i srednjih za investitore preduzeća, razvijenom turizmu i Do 2015. godine ukupan broj MSP sa – Formiranje kancelarije za LER teritorije opštine povećan za 20% uz sistemu obrazovanja koji 1.2.1 – „Započni sopstveni posao” odgovara potrebama privrede. intenziviranje korišćenja nacionalnih i 1.2 Podstaći razvoj MSP sektora međunarodnih finanansijskih podsticaja – Regionalni garancijski fond radi stvaranja novih radnih – Razvoj udruženja preduzetnika opštine mesta Do 2015. godine najmanje 50% MSP sa Lapovo 1.2.2 teritorije opšine Lapovo organizovano u – Razvoj udruženja poljoprivrednih relevantan oblik udruživanja proizvođača opštine Lapovo – Klasterizacija proizvođača povrća – Analiza potreba investitora za Povećati broj obrazovnih profila u školskom 1.3.1 kvalifikovanom radnom snagom obrazovanju za 50% do 2015.godine 1.3 Unaprediti sistem obrazovanja – Takmičenje za najbolju poslovnu ideju prema potrebama privrede 30% nezaposlenih lica sa teritorije opštine – Centar za radnu i profesionalnu orijentaciju 1.3.2 Lapovo koristilo programe prekvalifikacije do – PC centar 2015. godine

96 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Lista projekata i programa

Strateški i operativni cilj u okviru prioriteta Prioritet Projekti Strateški cilj Operativni cilj Do 2015. godine povećati kapacitet sistema – Izgradnja i puštanje u rad 3 reni bunara 2.1.1 za vodosnabdevanje puštanjem u rad 3 reni – Izgradnja fabrike vode bunara i izgradnjom fabrike vode – Izrada projektne dokumentacije za 2.1 Unaprediti sistem izgradnju kanalizaconog sistema na Do 2015. godine povećati kapacitete sistema celokupnoj teritoriji opštine Lapovo vodosnabdevanja i sistem za odvođenje otpadnih i atmosferskih voda za – Izgradnja postrojenja za prečišćavanje odvođenja otpadnih voda uz 2.1.2 50 % izgradnjom postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda poštovanje mera životne otpadnih voda, donaseljenskih kolektora i ulične mreže – Rekonstrukcija i izgradnja kanalizacione sredine ulične mreže sa izgradnjom donaseljenskih kolektora Do 2015. godine sanitarno zaštititi oba – Izrada studije o sanitarnoj zaštiti izvorišta 2.1.3 izvorišta shodno pravilniku o zonama – Otkup zemljišta za potrebe sanitarne sanitarne zaštite zaštite izvorišta Izgraditi 22 km lokalnih puteva i rekonstruisati – Izrada projektne dokumentacije za 2.2.1 40 km postojećih lokalnih puteva do 2015. rekonstrukciju i izgradnju lokalnih puteva 2. Razviti infrastrukturu uz godine – Izgradnja i rekonstrukcija lokalnih puteva poštovanje principa očuvanja životne sredine i podizanje – Izrada projektne dokumentacije i izgradnja 2 pešačka prelaza (pasarele) preko kapaciteta lokalne samouprave i Povećati nivo bezbednosti saobraćaja preko železničke pruge pratećih institucija radi putnih i železničkih prelaza izgradnjom 2 – Izrada projektne dokumentacije i efikasnijeg privlačenja investicija 2.2 Razviti saobraćajnu i putnu infrastrukturu 2.2.2 pasarele, 1 nadputnjaka preko autoputa i rekonstrukcija putnog prelaza preko i stvaranje novih radnih mesta rekonstrukcijom jednog nadpružnjaka do železničke pruge-nadpružnjaka 2015. godine – Izrada projektne dokumentacije i izgradnja putnog prelaza preko auto-puta Beograd- Niš-nadputnjaka – Izrada geodetskih podloga i utvrđivanje Rekonstruisati 50 % atarskih puteva do 2015. 2.2.3 stvarnog stanja na terenu godine – Rekonstrukcija atarskih puteva – Rekonstruisati 20 % niskonaponske mreže Rekonstruisati 20 % niskonaponske mreže do – I faza 2.3.1 2015. godine – Rekonstruisati 20 % niskonaponske mreže – II faza 2.3 Unaprediti energetsku Izgraditi 10.900 metara 10 kV dalekovoda i 6 – Izgraditi 10.900 metara 10 kV dalekovoda infrastrukturu 2.3.2 TS 10/0,4 kV do 2015. godine – Izgraditi 6 TS 10/0,4 kV – Izrada projektne dokumentacije za Pokriti 40 % teritorije opštine DGM - om do 2.3.3 izgradnju DGM-a 2015. godine – Izgradnja distributivne gasne mreže

97 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Lista projekata i programa

Strateški i operativni cilj u okviru prioriteta Prioritet Projekti Strateški cilj Operativni cilj – Izrada studije izvodljivosti sa porebnim ispitivanjima geotermalnih voda na teritoriji 2.3 Unaprediti energetsku Iskoristiti obnovljive izvore energije do 2 % od opštine Lapovo. 2.3.4 infrastrukturu ukupne potrošnje energije do 2015. godine – Izrada studije izvodljivosti sa potrebnim ispitivanjima potencijalnih obnovljivih izvora energije na teritoriji opštine Lapovo – Nabavka potrebnih građevinskih mašina za javno komunalno preduzeće Unaprediti rad javnih preduzeća, nabavkom – Nabavka potrebne računarske opreme, građevinske mehanizacije u vrednosti od licenciranog stručnog softvera i 200.000 evra, računarske opreme, i rad 2.4.1 umrežavanje 2. Razviti infrastrukturu uz odeljenja za urbanizam, imovinsko - pravne i – Povećati kadrovske kapacitete lokalne poštovanje principa očuvanja stambene delatnosti prijemom 3 stručna lica i edukacijom 20% radnika samouprave zapošljavanjem 3 stručna lica i životne sredine i podizanje organizovanjem edukacije zaposlenih u kapaciteta lokalne samouprave i lokalnoj samoupravi. pratećih institucija radi 2.4 Unaprediti rad lokalne – Prosiriti kapacitete telekomunikacione efikasnijeg privlačenja investicija samouprave iz oblasti Podići nivo telekomunikacionih usluga za 500 mreže i stvaranje novih radnih mesta komunalnih delatnosti i 2.4.2 novih ekvivalentnih priključaka do 2013. – Zamena dotrajalih drvenih stubova novim infrastrukture godine betonskim i ugradnja novih po potrebi za TT mrežu – Izrada projekta rekultivacije i sanacije divljih Sanirati i rekultivisati 67 postojećih divljih deponija uz potrebna ispitivanja i analize 2.4.3 deponija i 1 smetlište do 2015. godine – Rekultivacija i sanacija divljih deponija i smetlišta na teritoriji opštine Lapovo Povećanje energetske efikasnosti javnog – Zamena javnog osvetljenja u obimu od osvetljenja zamenom 30 % izvora svetlosti i 30% 2.4.4 izradnjom 100 novih stubnih mesta na teritoriji – Izgradnja 100 novih stubnih mesta sa opštine Lapovo do 2015. godine potrebnom instalacijom javne rasvete

98 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Lista projekata i programa

Strateški i operativni cilj u okviru prioriteta Prioritet Projekti Strateški cilj Operativni cilj – Umrežavanje svih relevantnih ustanova na Unaprediti efikasnosti razmene informacija za teritoriji opštine Lapovo 3.1.1 80% umrežavanjem svih relevantnih ustanova – Izrada opštinskog sajta za praćenje i do 2015. godine promociju kulturnih, sportskih, turističkih i drugih nepolitičkih sadržaja – Rekonstrukcija prilaza javnih ustanova na 3.1 Podići kvalitet kulturnih teritoriji opštine Lapovo za lica sa posebnim događanja potrebama i ugradnja lifta u KTC-u za osavremenjavanjem Unaprediti prostorne kapacitete i tehničku potrebe galerije 3.1.2 opremljenost ustanova kulture za 50% do relevantnih ustanova, – Rekonstrukcija i adaptacija kotlarnice i 2015. godine povećanjem broja zaposlenih grejnih instalacija u zgradi KTC-a stručnih kadrova i postizanje – Opremanje binskog prostora KTC-a uslova za masovnije – Izgradnja i opremanje garderoba KTC-a – Formiranje omladinskog dečijeg pozorišta uključivanje građanstva u Povećati uključenost građana u kulturno- kroz školu glume i scenske umetnosti kulturna dešavanja 3.1.3 umetničke aktivnosti za 80% do 2015. godine – WORKSHOP - ples kao deo opšte kulture kroz podizanje svesti o kulturnim vrednostima mladog čoveka Do 2015. godine povećati broj korisnika – Ispunjavanje republičkog standarda za biblioteke za 50%, stvaranjem uslova za biblioteke uvećanjem fonda knjiga za 30% 3.1.4 3. Formirati i razviti atraktivne mobilnost biblioteke i ispunjavanjem – Nabavka i opremanje potrebnog vozila za kulturne, sportske i turističke republičkog standarda za biblioteke mobilnu biblioteku sadržaje uz efikasno korišćenje – Osnivanje muškog i ženskog odbojkaškog 3.2 Poboljšati uslove za Do 2013. godine povećati broj mladih koji se lokalnih prirodnih resursa kluba masovnije bavljenje školskim i 3.2.1 profesionalno bave sportom za 60%, – Osnivanje muškog i ženskog košarkaškog vanškolskim sportskim osnivanjem novih sportskih klubova aktivnostima u Lapovu kluba – Izgradnja teniskih terena sa mogućnošću korišćenjem prirodnih resursa Unaprediti kapacitete javnih sportskih terena pokrivanja balon halom i povećanjem broja adekvatnih za potrebe svih građana Lapova za bavljenje 3.2.2 – Izgradnja sportskog terena sa veštačkom sportskih terena, kao i stručnih amaterskim i profesionalnim sportom za 60% travom za mali fudbal i tenis i pokrivanje do 2015. godine sportskih radnika istog balon halom – Inovacija turističkih sadržaja u okviru 3.3 Razvoj turističke ponude i manifestacije „Međunarodne izložbe podizanje nivoa turistiških železničara umetnika“ Do 2013. povećati broj turističko-kulturnih usluga stvaranjem uslova za 3.3.1 – Podrška Udruženju likovnih umetnika manifestacija za 50% komercijalizaciju prirodnih „Svetlost“ kroz edukaciju, opremanje resursa, izgradnjom prostora za izradu umetničkih radova i neophodne turistiške organizacija likovne kolonije infrastrukture i postizanjem – Stvaranje uslova i organizovanje ekonomske održivosti Proširiti turističku infrastrukturu za 30% do manifestacije „Ribolovački dani na jezeru postojećih i novih turističkih 3.3.2 2015. godine izgradnjom smeštajnih petica“ proizvoda kapaciteta i prateće infrastrukture – Rekonstrukcija obale Velike Morave i izgradnja kompleksa „Moravski san“

99 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Lista projekata i programa

Strateški i operativni cilj u okviru prioriteta Prioritet Projekti Strateški cilj Operativni cilj

4.1 Podići kvalitet zdravstvenih Do 2015. godine unaprediti medicinsku i - Opremanje laboratorije u Domu zdravlja u 4.1.1 tehničko - tehnološku opremljenost Doma Lapovu nedostajućom opremom usluga modernizacijom zdravlja za 60% - Opremanje sale za fizioterapeuta opreme, permanentnom - Podizanje kapaciteta odseka za hitnu edukacijom medicinskog i Do 2013. godine unaprediti postojeći nivo medicinsku pomoć u ustanovi i na terenu i nemedicinskog osoblja i usluga: kućnog lečenja, hitne pomoći, 4.1.2 kućno lečenje u Domu zdravlja Lapovo optimizacijom medicinskih rehabilitacije i laboratorijske dijagnostike za usluga 30% - Podizanje nivoa usluga rehabilitacije u Domu zdravlja - Stvaranje uslova za upućivanje lekara na Do 2015. godine povećati broj specijalista za specijalizaciju (opšta) 4.2.1 30% - Stvaranje uslova za upućivanje lekara na specijalizaciju (urgentna) - Pohađanje kursa citološke dijagnostike za Unaprediti medicinske programe edukacije ginekologiju i postavljanje istog za stalnu postojećih kadrova do kraja 2015. godine, obuku na godišnjem nivou 4.2.2 povećanjem broja sati edukacije po - Edukacija putem kongresa i seminara koji zaposlenom i novih programa obuke za 40% se zahtevaju u procesu licenciranja medicinskih radnika 4. Unaprediti nivo usluga zdravstvene i socijalne zaštite - Analiza zdravstvenog stanja stanovništva i Zadovoljiti minimum 50% novih potreba pravljenje programa razvoja Doma zdravlja 4.2 Uspostaviti samostalni sistem stanovništva za zdravstvenim uslugama do u Lapovu u skladu pojavama savremenih za rešavanje socijalnih 4.2.3 2012. godine putem izrade dve analize zaraznih bolesti potreba građana, sa svim postojećih i potencijalnih potreba za - Analiza potreba budućih zaposlenih vidovima institucionalne i zdravstvenim uslugama korisnika u industrijskoj zoni u Lapovu za vanistitucionalne podrške zdravstvenom zaštitom - Renoviranje poslovne zgrade u ulici Njegoševoj broj 25 kao preduslov za formiranje samostalnog Centra za socijalni Formirati samostalni Centar za socijalni rad rad 4.2.4 do kraja 2012. godine - Opremanje poslovnog prostora tehničkom opremom i kancelarijskim nameštajem u ulici Njegoševoj broj 25 za potrebe samostalnog Centra za socijalni rad - Projekat uspostavljanja pomoći u kući i Do 2015. godine organizovati sistem uvođenje participacije i plaćanja iste društvene brige i povećati broj institucionalnih 4.2.5 - Projekat uspostavljanja narodne kuhinje na i vanistitucionalnih mehanizama podrške teritoriji opštine ranjivim grupama stanovništva za 50% - Projekat uklanjanja arhitektonskih barijera

Zbirna tabela od vizije do projekata – Projekti i programi opštine Lapovo 100 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Lista projekata i programa

Prioritet: Ekonomija, preduzetništvo i obrazovanje PROGRAM 1: Program podrške samozapošljavanju Naziv projekta Podnosilac Budžet Trajanje „Započni sopstveni posao” Opština Lapovo 50.000 evra 18 meseci Analiza potreba investitora za kvalifikovanom radnom Opština Lapovo 9.000 evra 6 meseci snagom Takmičenje za najbolju Opština Lapovo 12.000 evra 6 meseci poslovnu ideju Centar za radnu i Opština Lapovo 25.000 evra 18 meseci profesionalnu orijentaciju Formiranje PC centra Opština Lapovo 25.000 evra 18 meseci Ukupno: 121.000 evra

PROGRAM 2: Unapređenje politike za privlačenje investitora Naziv projekta Podnosilac Budžet Trajanje Promocija investicionih potencijala Opštine Lapovo Opština Lapovo 30.000 evra 9 meseci osnivanjem ONE STOP SHOP-a za investitore Infrastrukturno opremanje industrijske Opština Lapovo 2.000.000 evra 24 meseca zone Analiza modela za efikasno upravljanje industrijskim Opština Lapovo 10.000 evra 12 meseci zonama Rekonstrukcija prostorija dečije ustanove „Vozić“ za Opština Lapovo 50.000 evra 9 meseci potrebe zaposlenih u industrijskoj zoni Izrada plansko-urbanističke dokumentacije za proširenje industrijske zone Opština Lapovo 125.000 evra 12 meseci u severnom i istočnom delu opštine Utvrđivanje faktičkog stanja i otkup zemljišta od strane Opština Lapovo 100.000 evra 18 meseci investitora za potrebe proširenja industrijske zone Ukupno: 2.315.000 evra

PROGRAM 3: Razvoj preduzetničke infrastrukture Naziv projekta Podnosilac Budžet Trajanje Razvoj udruženja preduzetnika opštine Opština Lapovo 35.000 evra 12 meseci Lapovo Razvoj udruženja poljoprivrednih proizvođača Opština Lapovo 35.000 evra 18 meseci opštine Lapovo Regionalni garancijski fond Opština Lapovo 150.000 evra 36 meseci Klasterizacija proizvođača Opština Lapovo 25.000 evra 18 meseci povrća Formiranje kancelarije za Opština Lapovo 35.000 evra 9 meseci LER Ukupno: 280.000 evra Ukupno Ekonomija, preduzetništvo i obrazovanje: 2.716.000 evra

101 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Lista projekata i programa

Tematska radna grupa iz oblasti Ekonomija, preduzetništvo i obrazovanje opštine Lapovo je utvrdila 3 programa sa ukupno 16 projekata.

Prioritet: Infrastruktura, zaštita životne sredine i institucionalna podrška u privlačenju investicija PROGRAM 1: Izrada projektne dokumentacije Naziv projekta Podnosilac Budžet Rok trajanja Izrada projektne dokumentacije za izgradnju kanalizaconog sistema na JKP „Morava“ Lapovo 100.000 evra 18 meseci celokupnoj teritoriji opštine Lapovo Izrada projektne dokumentacije za JP „Novi Vek“ Lapovo 20.000 evra 12 meseci rekonstrukciju i izgradnju lokalnih puteva Izrada projektne dokumentacije i izgradnja 2 JP „Novi Vek“ Lapovo 100.000 evra 18 meseci pešačka prelaza (pasarele) preko železničke pruge Izrada projektne dokumentacije i rekonstrukcija putnog JP „Novi Vek“ Lapovo 200.000 evra 18 meseci prelaza preko železničke pruge – nadpružnjaka Izrada projektne dokumentacije i izgradnja putnog prelaza preko auto- JP „Novi Vek“ Lapovo 200.000 evra 18 meseci puta Beograd-Niš – nadputnjaka Izrada projektne dokumentacije za izgradnju Opština Lapovo 10.000 evra 6 meseci DGM-a Izrada projekta rekultivacije i sanacije divljih deponija Opština Lapovo 20.000 evra 12 meseci uz potrebna ispitivanja i analize Izrada studije izvodljivosti sa potrebnim ispitivanjima Opština Lapovo 100.000 evra 36 meseci geotermalnih voda na teritoriji opstine Lapovo Izrada studije izvodljivosti sa potrebnim ispitivanjima potencijalnih obnovljivih Opština Lapovo 100.000 evra 36 meseci izvora energije na terirtorriji opštine Lapovo Izrada studije o sanitarnoj Opština Lapovo 10.000 evra 9 meseci zaštiti izvorišta Izrada geodetskih podloga i utvrđivanje stvarnog stanja JP „Novi Vek“ Lapovo 50.000 evra 18 meseci na terenu Ukupno: 910.000 evra

102 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Lista projekata i programa

PROGRAM 2: Program izvođenja infrastrukturnih radova Naziv projekta Podnosilac Budžet Rok trajanja Izgradnja i puštanje u rad 3 JKP „Morava“ Lapovo 100.000 evra 18 meseci reni bunara Izgradnja fabrike vode JKP „Morava“ Lapovo 200.000 evra 24 meseca Izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih JKP „Morava“ Lapovo 100.000 evra 18 meseci voda Rekonstrukcija i izgradnja kanalizacione ulične mreže JKP „Morava“ Lapovo 3.000.000 evra 36 meseci sa izgradnjom donaseljenskih kolektora Izgradnja i rekonstrukcija JP „Novi Vek“ Lapovo 1.000.000 evra 36 meseci lokalnih puteva Rekonstrukcija atarskih JP „Novi Vek“ Lapovo 300.000 evra 36 meseci puteva Rekonstruisati 20 % niskonaponske mreže – JP „Novi Vek“ Lapovo 80.000 evra 18 meseci I faza Rekonstruisati 20 % niskonaponske mreže – JP „Novi Vek“ Lapovo 80.000 evra 18 meseci II faza Izgraditi 10.900 metara 10 Opština Lapovo 300.000 evra 36 meseci kV dalekovoda Izgraditi 6 TS 10/0,4 kV Opština Lapovo 200.000 evra 36 meseci Izgradnja distributivne Opština Lapovo 1.000.000 evra 36 meseci gasne mreže po fazama Zamena dotrajalih drvenih stubova novim betonskim i Opština Lapovo 50.000 evra 24 meseca ugradnja novih po potrebi za TT mrežu Rekultivacija i sanacija divljih deponija i smetlišta Opština Lapovo 200.000 evra 24 meseca na teritoriji opštine Lapovo Zamena javnog osvetljenja Opština Lapovo 50.000 evra 24 meseca u obimu od 30% Izgradnja 100 novih stubnih mesta sa potrebnom Opština Lapovo 75.000 evra 36 meseci instalacijom javne rasvete Proširiti kapacitete telekomunikacione mreže nabavkom i ugradnjom Opština Lapovo 300.000 evra 24 meseca nove digitalne telekomunikacione centrale Otkup zemljišta za potrebe Opština Lapovo 200.000 evra 12 meseci sanitarne zaštite izvorišta Ukupno: 7.235.000 evra

103 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Lista projekata i programa

PROGRAM 3: Program unapređenja poslovanja javnih i komunalnih preduzeća Naziv projekta Podnosilac Budžet Rok trajanja Nabavka potrebnih građevinskih mašina za Opština Lapovo 200.000 evra 9 meseci javno komunalno preduzeće Nabavka potrebne računarske opreme, Opština Lapovo 20.000 evra 9 meseci licenciranog stručnog softvera i umrežavanje Povećati kadrovske kapacitete lokalne samouprave zapošljavanjem 3 stručna Opština Lapovo 36.000 evra 24 meseca lica i organizovanjem edukacije zaposlenih u lokalnoj samoupravi Ukupno: 256.000 evra Ukupno Infrastruktura, zaštita životne sredine i institucionalna podrška u privlačenju investicija: 8.401.000 evra

Tematska radna grupa iz oblasti Infrastruktura, zaštita životne sredine i institucionalna podrška u privlačenju investicija opštine Lapovo je utvrdila 3 programa sa ukupno 31 projektom.

Prioritet: Kultura, sport i turizam PROGRAM 1: Unapređenje infrastrukture i tehničke opremljenosti ustanova kulture Naziv projekta Podnosilac Budžet Trajanje Umrežavanje kulturno- obrazovnih ustanova na Opština Lapovo 21.000 evra 12 meseci teritoriji opštine Lapovo Izrada opštinskog sajta za praćenje i promociju kulturnih, sportskih, Opština Lapovo 8.000 evra 36 meseci turističkih i drugih nepolitičkih sadržaja Rekonstrukcija prilaza javnih ustanova na teritoriji Opštine Lapovo za lica sa KTC „Stefan Nemanja“ 21.000 evra 12 meseci posebnim potrebama i ugradnja lifta u KTC-u za potrebe galerije Rekonstrukcija i adaptacija kotlarnice i grejnih KTC „Stefan Nemanja“ 16.810 evra 6 meseci instalacija u zgradi KTC-a Opremanje binskog prostora KTC-a KTC „Stefan Nemanja“ 144.500 evra 6 meseci nedostajućom tehničkom opremom Izgradnja i opremanje KTC „Stefan Nemanja“ 125.880 evra 12 meseci garderoba KTC-a Ukupno: 337.190 evra

104 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Lista projekata i programa

PROGRAM 2: Povećanje uključenosti građana u kulturno-umetničke i obrazovne sadržaje Naziv projekta Podnosilac Budžet Trajanje Formiranje omladinskog dečijeg pozorišta KTC „Stefan Nemanja“ 3.500 evra 6 meseci kroz školu glume i scenske umetnosti Organizovanje radionice- ples kao deo opšte kulture KTC „Stefan Nemanja“ 3.000 evra 3 meseca mladog čoveka Ispunjavanje republičkog standarda za biblioteke Opštinska biblioteka 6.000 evra 3 meseca uvećanjem fonda knjiga za „Slovo“ Lapovo 30% Nabavka i opremanje Opštinska biblioteka potrebnog vozila za 26.000 evra 6 meseci „Slovo“ Lapovo mobilnu biblioteku Ukupno: 38.500 evra

PROGRAM 3: Omasovljenje sporta kroz unapređenje sportske infrastrukture i osnivanje novih klubova Naziv projekta Podnosilac Budžet Trajanje Osnivanje muškog i Opština Lapovo 16.000 evra 6 meseci ženskog odbojkaškog kluba Osnivanje muškog i Opština Lapovo 19.000 evra 6 meseci ženskog košarkaškog kluba Izgradnja teniskih terena sa mogućnošću pokrivanja Opština Lapovo 23.000 evra 3 meseca balon halom Izgradnja sportskog terena sa veštačkom travom za mali fudbal i tenis i Opština Lapovo 31.000 evra 3 meseca pokrivanje istog balon halom Ukupno: 89.000 evra

PROGRAM 4: Razvoj turističke ponude povećanjem broja turističko-kulturnih manifestacija i proširenjem turističke infrastrukture Naziv projekta Podnosilac Budžet Trajanje Inovacija turističkih sadržaja u okviru manifestacije KTC „Stefan Nemanja“ 6.000 evra 3 meseca “Međunarodne izložbe železničara umetnika“ Podrška Udruženju likovnih umetnika „Svetlost“ kroz edukaciju, opremanje KTC „Stefan Nemanja“ prostora za izradu Udruženje likovnih 14.790 evra 6 meseci umetničkih radova i umetnika „Svetlost” organizacija likovne kolonije. Stvaranje uslova i organizovanje Ribolovačko udruženje 60.600 evra 12 meseci manifestacije „Ribolovački „Morava“ dani na jezeru Petica“ Rekonstrukcija obale Velike Ribolovačko udruženje Morave i izgradnja 36.000 evra 12 meseci „Morava“ kompleksa „Moravski san“ Ukupno: 117.390 evra Ukupno Kultura, sport i turizam: 582.080 evra

105 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Lista projekata i programa

Tematska radna grupa iz oblasti Kultura, sport i turizam opštine Lapovo je utvrdila 4 programa sa ukupno 18 projekata.

Prioritet: Zdravstvo i socijalna zaštita PROGRAM 1: Unapređenje kvaliteta usluga iz oblasti zdravstva i socijalne zaštite Naziv projekta Podnosilac Budžet Rok trajanja Podizanje kapaciteta odseka za hitnu medicinsku pomoć u ustanovi i na Dom zdravlja Lapovo 27.500 evra 11 meseci terenu i kućno lečenje u Domu zdravlja Lapovo Stvaranje uslova za upućivanje lekara na Dom zdravlja Lapovo 25.000 evra 36 meseci specijalizaciju (opšta) Stvaranje uslova za upućivanje lekara na Dom zdravlja Lapovo 25.000 evra 36 meseci specijalizaciju (urgentna) Pohađanje kursa citološke dijagnostike za ginekologiju i postavljanje istog za Dom zdravlja Lapovo 16.000 evra 10 meseci stalnu obuku na godišnjem nivou Edukacija putem kongresa i seminara koji se zahtevaju Dom zdravlja Lapovo 9.000 evra 12 meseci u procesu licenciranja medicinskih radnika Analiza zdravstvenog stanja stanovništva i pravljenje programa razvoja Doma zdravlja u Dom zdravlja Lapovo 20.00 evra 12 meseci Lapovu u skladu pojavama savremenih zaraznih bolesti Analiza potreba buducih zapošljenih korisnika u Dom zdravlja Lapovo 12.000 evra 12 meseci industrijskoj zoni u Lapovu za zdravstvenom zaštitom Projekat uspostavljanja pomoći u kući i uvođenje Socijalna služba 15.000 evra 12 meseci participacije i plaćanja za isti Projekat uspostavljanja narodne kuhinje na teritoriji Socijalna služba 25.000 evra 12 meseci opštine Podizanje nivoa usluga rehabilitacije u domu Dom zdravlja Lapovo 7.500 evra 3 meseca zdravlja Ukupno: 182.000 evra

106 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Lista projekata i programa

PROGRAM 2: Tehničko opremanje i rekonstrukcija ustanova zdravstvene i socijalne zaštite Naziv projekta Podnosilac Budžet Rok trajanja Opremanje laboratorije u Domu zdravlja u Lapovu Dom zdravlja Lapovo 25.000 evra 3 meseca nedostajućom opremom Opremanje sale za Dom zdravlja Lapovo 15.000 evra 6 meseci fizioterapeuta Renoviranje poslovne zgrade u ulici Njegoševoj broj 25, kao preduslov za Opština Lapovo 15.000 evra 12 meseci formiranje samostalnog Centra za socijalni rad Opremanje poslovnog prostora tehničkom opremom i kancelarijskim nameštajem u ulici Opština Lapovo 5.000 evra 3 meseca Njegoševoj broj 25 za potrebe samostalnog Centra za socijalni rad Projekat uklanjanja Socijalna služba 15.000 evra 6 meseci arhitektonskih barijera Ukupno: 75.000 evra Ukupno Zdravstvo i socijlna zaštita: 257.000 evra

Tematska radna grupa iz oblasti Zdravtsvo i socijalna zaštita opštine Lapovo je utvrdila 2 programa sa ukupno 15 projekata.

Finalna lista projekata, odnosno svi projektni obrasci nalaze se u Aneksu I, strateškog dokumenta.1

1 Aneks I – Finalna lista projekata – projektni obrasci 107 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje

A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

PPRREEPPOORRUUKKEE ZZAA RREELLIIZZAACCIIJJUU SSTTRRAATTEEGGIIJJEE

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA Preporuke za realizaciju Strategije

Preporuke za relizaciju Strategije

Teritorija opštine Lapovo prepoznata je kao područje velikih razvojnih potencijala. Strategija održivog razvoja opštine Lapovo evidentirala je sve ove potencijale i na osnovu njih ukazala na ciljeve i akcije koje treba realizovati u budućnosti. S obzirom da se celokupna izrada strateškog dokumenta zasnivala na participativnom pristupu koji je podrazumevao uključenje šire lokalne zajednice, isti pristup treba primeniti i prilikom implementacije Strategije. Naime, neophodno je obezbediti široko učešće aktera lokalne zajednice u realizaciji strateškog dokumenta, kako bi se obezbedio legitimitet procesa i njegovo uspešno sprovođenje. Na nivou opštine potrebno je sklapati partnerstva između javnog, biznis i NVO sektora u cilju zajedničkog rada na realizaciji aktivnosti predviđenih planom. Planski pristup, kontinuiranost zajedničkog rada aktera na implementaciji za sve vreme trajanja strateškog dokumenta, poštovanje pravila i svesnost potrebe za odgovornim sprovođenjem procesa implemenatcije, predstavljaju ključne elementa za ostvarivanje održivog razvoja opštine Lapovo, opisanog u okviru lokalne Strategije. Gore pomenuti proces sadrži više faza, odnosno koraka, koji vode njegovoj realizaciji. Prvi korak u ovom procesu je formiranje Komisije za praćenje realizacije lokalne Strategije održivog razvoja sa jasno definisanim poslovima i odgovornostima. Prvi zadatak Komisije je da koordinira izradu plana implementacije i akcionog plana za realizaciju Strategije. Komisiju, osim predstavnika lokalne zajednice, čine i predstavnici regionalnih instanci, odnosno Regionalne agencije za ekonomski razvoj Šumadije i Pomoravlja koja je učestvovala u izradi strateškog dokumenta (u koordinaciji sa lokalnom samoupravom) pa je, samim tim, opravdani učesnik narednog procesa. Strategija održivog razvoja opštine Lapovo, sa izrađenim planom implementacije i akcionim planom, postaje osnov za izradu sektorskih strategija i uključuje se u rad svih službi lokalne samouprave, postajući alat za formiranje budžeta. Na godišnjem nivou se vrši revizija strateškog dokumenta uz pomoć indikatora održivosti koji daju sliku promena u opštini, odnosno napretka nastalog realizacijom Strategije održivog razvoja opštine Lapovo. Oni će uspešno procenjivati efikasnost čitavog, gore navedenog mehanizma, iz godine u godinu, do isteka vremenskog perioda na koji se dokument Strategija održivog razvoja opštine Lapovo odnosi.

111 Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

AANNEEKKSS II FINALNA LISTA PROJEKATA – PROJEKTNI OBRASCI

. STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA ”Započni sopstveni posao” Obezbediti povoljnu klimu za razvoj privrede bazirane na sektoru malih i srednjih preduzeća, i sistemu obrazovanja koji odgovara potrebama privrede. OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Do 2015. godine ukupan broj MSP sa teritorije Privreda i preduzetništvo opštine povećan za 20% uz intenziviranje Zdravstvo i socijalna zaštita korišćenja nacionalnih i međunarodnih Obrazovanje finanansijskih podsticaja Kultura Sport OPIS U cilju povećanja zaposlenosti stanovništva i poboljšanju životnog standarda na teritoriji opštine Lapovo neophodno je što više aktivirati stanovništvo sa željom za samozapošljavanje. Aktivnosti: Adaptacija potrebnog prostora za potrebe kancelarije Opremanje kancelarije tehničkom opremom Angažovanje stručnog lica Izrada plana i programa rada OČEKIVANI REZULTATI Zaposleno 10 lica OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Javna preduzeća opštine Lapovo Javna preduzeća opštine Lapovo daju stručnu i Strani i domaći investitori logističku podršku realizaciji Investitori učestvuju sa predlozima rešenja USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđen prostor za rad predložene Nezainteresovanost interesnih strana za organizacije od strane opštine Lapovo učešće u aktivnostima Interesovanje svih strana da učestvuju u Nedostatak ekonomskih sredstava potrebnim aktivnostima VREDNOST PROJEKTA 50.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Analiza potreba investitora za kvalifikovanom Unaprediti sistem obrazovanja nezaposlenih radnom snagom lica koja žele zaposlenje ili promenu zanimanja u opštini OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Povećati broj obrazovnih profila u školskom Privreda i preduzetništvo obrazovanju za 50% do 2015. godine Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Prvo je potrebno uraditi analizu postojećih kadrova svih profila sa teritorije opštine Lapovo, u saradnji sa Zavodom za zapošljavanje, zatim prema delatnostima postojećih i budućih investitora analizirati potrebe za stručnim kadrovima, pa onda prema postojećim profilima kadrova ustanoviti koji je broj kadrova pogodan za prekvalifikaciju, koje stručne kadrove može formalno i neformalno obrazovanje da pripremi za investitore, koje stručne kadrove je potrebno obezbediti sa teritorija drugih opština. Aktivnosti: Izrada analize postojećih kadrova Izrada analize potreba investitora za stručnim kadrovima Izrada analize kadrova odgovarajućih za prekvalifikaciju Izrada analize kadrova dostupnih sa susednih opština OČEKIVANI REZULTATI Urađen presek stanja postojećih kadrova na teritoriji opštine Urađena analiza potreba investitora prema budućim delatnostima Definisan nedostajući broj stručnih kadrova za naredni period Definisan broj odgovarajućih kadrova za prekvalifikaciju Analiziran broj potrebnih kadrova iz obližnjih opština OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Investitori Stručna i logistička pomoć Osnovna škola Srednja škola NVO organizacije USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost interesnih strana za Nezainteresovanost interesnih strana za razmatranje problematike sa stručnim učešće u aktivnostima kadrovima VREDNOST PROJEKTA 9.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 6 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Takmičenje za najbolju poslovnu ideju Unaprediti sistem obrazovanja nezaposlenih (kulinari i frizeri) lica koji žele zaposlenje ili promenu zanimanja u opštini i sto aktivnije uključiti učenike i nastavnike osnovnih i srednjih škola u definisanju potrebnih promena u školstvu. OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Povećati broj obrazovnih profila u školskom Privreda i preduzetništvo obrazovanju za 50% do 2015. godine Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Organizovati takmičenje u srednjoj stručnoj školi za najbolju poslovnu ideju i naj način animirati mlade da razmišljaju na temu samozapošljavanja. Aktivnosti: Organizacija takmičenja u srednjoj stručnoj školi za najbolju poslovnu ideju Nagraditi najbolje ideje i razviti biznis planove na osnovu njih Analizirati ekonomsku održivost usvojenih ideja Predstaviti medijski najbolje ideje i na taj način podstaći mlade na dalje razmišljanje OČEKIVANI REZULTATI Organizovano takmičenje za najbolju poslovnu ideju Odabrane i nagrađene najbolje ideje Razvijeni biznis planovi na osnovu odabranih ideja Analizirana ekonomska održivost usvojenih ideja i planova Predstavljene ideje i planovi lokalnoj zajednici preko medija i način na koji se mogu ostvariti OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Osnovna skola Stručna i logistička pomoć Srednja skola NVO organizacije USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost interesnih strana za Nezainteresovanost interesnih strana za organizacijom takmičenja za odabir najbolje učešće u aktivnostima poslovne ideje VREDNOST PROJEKTA 12.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 6 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Centar za radnu i profesionalnu orijentaciju Unaprediti sistem informisanja i obrazovanja nezaposlenih lica koji žele promenu zanimanja u opštini OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam 30% nezaposlenih lica sa teritorije opštine Privreda i preduzetništvo Lapovo koristilo programe prekvalifikacije do Zdravstvo i socijalna zaštita 2015. godine. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Otvaranje ovakvog centra u opštini uticalo bi na razvijanje sistema za informisanje i orijentaciju lica koja traže posao ili im je potrebna prekvalifikacija. Aktivnosti ovog centra bi obuhvatale oblast aktivnog traženja posla, kao i oblast radne orijentacije nezaposlenih i viškova radnika, odnosno profesionalne orijentacije mladih i lica koja po prvi put traže posao. Aktivnosti: Formiranje funkcionalnog centra Adaptiranje i opremanje prostora u kojima će se odvijati aktivnosti Obuka 2 lica za operatere u centru Sprovođenje obuka nezaposlenih lica za aktivno traženje posla Sprovođenje obuka za promenu zanimanja OČEKIVANI REZULTATI Formiran funkcionalni centar Adaptiran i opremljen prostor u kojima će se odvijati aktivnosti Obučeno i zaposleno 2 lica za operatere u centru Sprovedeno 20-30 obuka nezaposlenih lica za aktivno traženje posla Sprovodeno 30-50 obuka za promenu zanimanja OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Regionalna Privredna Komora Stručna pomoc Regionalna agencija za ekonomski razvoj Šumadije i Pomoravlja USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost članova udruženja za nezainteresovanost interesnih strana za učešće edukaciju i aktivnije učešće u udruženju u aktivnostima nedostatak ekonomskih sredstava VREDNOST PROJEKTA 25.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci Opština obezbeđuje finansijsku pomoć

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Formiranje PC centra Unaprediti sistem informisanja i obrazovanja nezaposlenih lica koji žele promenu zanimanja u opštini. OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam 30% nezaposlenih lica sa teritorije opštine Privreda i preduzetništvo Lapovo koristilo programe prekvalifikacije do Zdravstvo i socijalna zaštita 2015. godine. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Otvaranje ovakvog centra u opštini uticalo bi na razvijanje sistema za informisanje i orijentaciju lica koja traže posao ili im je potrebna prekvalifikacija. Aktivnosti ovog centra bi obuhvatale edukaciju iz oblasti računarske tehnologije i programa potrebnih za svakodnevni rad u firmama Aktivnosti: Formiranje funkcionalnog PC centra Adaptiranje i opremanje prostora kompjuterskom opremom u kojima će se odvijati obuke Obuka 2 lica za predavače u centru Sprovođenje obuka nezaposlenih lica za rad na računaru Sprovođenje obuka za rad u stručnim programima i sistemima OČEKIVANI REZULTATI Formiran funkcionalan PC centar Adaptiran i opremljen prostor u kojima će se odvijati aktivnosti Obučeno i zaposleno 2 lica za predavače u centru Sprovedeno 30-50 obuka nezaposlenih lica za rad na računaru OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Regionalna Privredna Komora Stručna pomoć Srednja skola Finansijska pomoć Opštine iz okruženja Logistička podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost polaznika za edukaciju i Nezainteresovanost interesnih strana za aktivnije učešće u obrazovanju učešće u aktivnostima Nedostatak ekonomskih sredstava VREDNOST PROJEKTA 25.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izrada plansko-urbanističke dokumentacije za Stvaranjem uslova za formiranje industrijske proširenje industrijske zone u severnom i zone omogućava se priliv investicija radi istočnom delu opštine stvaranja uslova za održiv ekonomski razvoj i poboljšanje životnog standarda na teritoriji Opštine Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Proširiti industrijsku zonu za najmanje 100 ha Privreda i preduzetništvo do kraja 2013. godine a infrastrukturno urediti Zdravstvo i socijalna zaštita najmanje još 40 ha do 2015. godine. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Postojeći kapaciteti industrijske zone odnosno radnih zona u opštini Lapovo su skoro popunjeni, da bi se omogućio dalji razvoj opštine a i šireg područja neophodno je proširiti kapacitete industrijskih – radnih zona i time omogućiti dalji priliv sredstava od strane investitora. Aktivnosti: Izrada geodetskih snimaka područja Izdavanje uslova i saglasnosti nadležnih institucija Izrada studija održivosti i uticaja na životnu sredinu Izrada planova detaljne regulacije OČEKIVANI REZULTATI Izrađeni geodetski snimci područja Izdati uslovi i saglasnosti nadležnih institucija Urađena i usvojena planska dokumentacija Stvoreni uslovi za dalje aktivnosti u formiranju industrijskih zona OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Javna preduzeća opštine Lapovo Javna preduzeća opštine Lapovo daju stručnu i Stanovništvo opštine Lapovo logističku podršku realizaciji Nadležne institucije Stanovništvo, koje drži u vlasništvu zemlju, ima volju i interes da je proda U realnom vremenskom roku izdati uslovi i saglasnosti nadležnih institucija USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Usvojen GP 2020 Lapovo kao osnov za Produžetak svetske ekonomske krize formiranje industrijskih zona Interesovanje stranih investitora VREDNOST PROJEKTA 125.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Utvrđivanje faktičkog stanja i otkup zemljišta od Stvaranjem uslova za formiranje industrijske strane investitora za potrebe proširenja zone omogucava se priliv investicija radi industrijske zone stvaranja uslova za održiv ekonomski razvoj i poboljšanje životnog standarda na teritoriji opštine Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Proširiti industrijsku zonu za najmanje 100 ha Privreda i preduzetništvo do kraja 2013. godine a infrastrukturno urediti Zdravstvo i socijalna zaštita najmanje još 40 ha do 2015. godine. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Postojeći kapaciteti industrijske zone odnosno radnih zona u Opštini Lapovo su skoro popunjeni, da bi se omogućio dalji razvoj opštine a i šireg područja neophodno je proširiti kapacitete industrijskih – radnih zona i time omogućiti dalji priliv investitora. Aktivnosti: Izrada geodetskih snimaka područja Utvrđivanje faktičkog i katastarskog stanja posmatranih parcela Obavljanje pripremnih radnji (u slučajevima gde se parcela vodi na pokojnika a nije prenesena na naslednike) Osnivanje fonda za otkup zemljišta OČEKIVANI REZULTATI Izrađeni geodetski snimci područja Utvrđeno faktičko stanje parcela Odrađene pripremne radnje odnosno sve posmatrane parcele se vode na živa lica Otkupljena zemlja po fazama OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Javna preduzeća opštine Lapovo Javna preduzeća opštine Lapovo daju stručnu i Stanovništvo opštine Lapovo logističku podršku realizaciji RGZ SKN Lapovo Stanovništvo, koje drži u vlasništvu zemlju, ima Inostrani i domaći investitori volju i interes da je proda RGZ SKN Lapovo daje stručnu i logističku podršku Investitori otkupljuju zemljište USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Usvojen GP 2020 Lapovo kao osnov za Nepostojanje volje stanovništva za prodaju formiranje industrijskih zona zemlje Interesovanje starnih investitora Produžetak svetske ekonomske krize VREDNOST PROJEKTA 100.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Infrastrukturno opremanje industrijske zone Stvaranjem uslova za formiranje industrijske zone omogućava se priliv investicija radi stvaranja uslova za održiv ekonomski razvoj i poboljšanje životnog standarda na teritoriji Opštine Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Proširiti industrijsku zonu za najmanje 100 ha Privreda i preduzetništvo do kraja 2013. godine a infrastrukturno urediti Zdravstvo i socijalna zaštita najmanje još 40 ha do 2015. godine. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Postojeći kapaciteti industrijske zone odnosno radnih zona u Opštini Lapovo su skoro popunjeni, da bi se omogućio dalji razvoj opštine a i šireg područja neophodno je proširiti kapacitete industrijskih – radnih zona i time omogućiti dalji priliv sredstava od strane investitora. Aktivnosti: Analiza potreba investitora za proširenjem infrastrukturnih kapaciteta Izgradnja potrebnih saobraćajnih i energetskih infrastrukturnih objekata Izgradnja saobraćajnica Izgradnja kanalizacione i vodovodne mreže Izgradnja trafo stanica sa potrebnim električnim vodovima Izgradnja gasnih stanica sa potrebnim vodovima Izgradnja telekomunikacionih vodova OČEKIVANI REZULTATI Izrađena analiza infrastrukturnih potreba investitora Izgrađeni potrebni saobraćajni i energetski infrastrukturni objekti OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Javna preduzeća opštine Lapovo Javna preduzeća opštine Lapovo daju stručnu i Javna preduzeća Republike Srbije (Vodovod i logističku podršku realizaciji kanalizacija, Elektroenergetika, Gas, Telefonija) Javna preduzeća Republike Srbije daju stručnu i logističku podršku realizaciji USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Usvojen GP 2020 Lapovo kao osnov za Nepostojanje volje stanovništva za prodaju formiranje industrijskih zona zemlje Interesovanje stranih investitora Produžetak svetske ekonomske krize Otkupljeno potrebno zemljište i izvršena prenamena parcela VREDNOST PROJEKTA 2.000.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 24 meseca Projekat će se odvijati po fazama

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Rekonstrukcija prostorija dečije ustanove Stvaranjem uslova za formiranje industrijske „Vozić“ za potrebe zaposlenih u industrijskoj zone i pratećih sadržaja omogućava se priliv zoni investicija radi stvaranja uslova za održiv ekonomski razvoj i poboljšanje životnog standarda na teritoriji Opštine Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Podići nivo zadovoljstva investitora pruženim Privreda i preduzetništvo uslugama lokalne samouprave za 75% do kraja Zdravstvo i socijalna zaštita 2015. godine. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Postojeći kapaciteti dečije ustanove u Lapovu su popunjeni, u toku je dogradnja i rekonstrukcija postojećeg objekta „Naša mladost“ u Lapovu, rekonstrukcijom prostorija objekta „Vozić“ i njihovim opremanjem podiže se nivo pruženih usluga ka zaposlenim u industrijskoj zoni a indirektno prema sadašnjim i budućim investitorima. Aktivnosti: Analiza postojećeg stanja objekta i predlog rešenja za isti Izrada potrebne projektne dokumentacije za rekonstrukciju i opremanje objekta Rekonstrukcija i opremanje prostorija OČEKIVANI REZULTATI Izrađena analiza postojećeg stanja objekta i usvojeno rešenje za rekonstrukciju Izrađena potrebna projektna dokumentacija Rekonstruisane i opremljene prostorije dečije ustanove OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Javna preduzeća opštine Lapovo Javna preduzeća Opštine Lapovo daju stručnu i Dečija ustanova „Naša mladost“ iz Lapova logističku podršku realizaciji Strani i domaći investitori Dečija ustanova daje stručnu i logističku podršku Investitori po potrebi pružaju ekonomsku podršku USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Izrađena potrebna projektna dokumentacija Nepostojanje volje investitora za dodatna Zainteresovanost stranih investitora ulaganja Produžetak svetske ekonomske krize VREDNOST PROJEKTA 50.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 9 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Analiza modela za efikasno upravljanje Stvaranjem uslova za formiranje industrijske industrijskim zonama zone i pratećih sadržaja omogućava se priliv investicija radi stvaranja uslova za održiv ekonomski razvoj i poboljšanje životnog standarda na teritoriji opštine Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Podići nivo zadovoljstva investitora pruženim Privreda i preduzetništvo uslugama lokalne samouprave za 75% do kraja Zdravstvo i socijalna zaštita 2015. godine. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Zbog postojanja i ubrzanog širenja industrijskih zona na teritoriji Opštine Lapovo, neophodno je posebnom organizacijom-institucijom postaviti standarde korišćenja i održavanja industrijskih zona sa pratećim sadržajima Aktivnosti: Analiza potrebnih aktivnosti za uspešno funkcionisanje industrijske zone Predlog više modela za efikasno upravljanje industrijskim zonama Analiza prednosti i nedostataka predloženih modela Usvajanje modela za efikasno upravljanje industrijskim zonama OČEKIVANI REZULTATI Izrađena analiza potrebnih aktivnosti za uspešno funkcionisanje industrijske zone Analizirane prednosti i mane predloženih modela Usvojen model za efikasno upravljanje industrijskim zonama OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Javna preduzeća opštine Lapovo Javna preduzeća opštine Lapovo daju stručnu i Strani i domaći investitori logističku podršku realizaciji Investitori učestvuju sa predlozima rešenja USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđen prostor za rad predložene Nezainteresovanost interesnih strana za organizacije učešćem u aktivnostima Interesovanje stranih investitora da učestvuju u Nedostatak ekonomskih sredstava potrebnim aktivnostima VREDNOST PROJEKTA 10.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Promocija investicionih potencijala Opštine Stvaranjem uslova za formiranje industrijske Lapovo osnivanjem ONE STOP SHOP-a za zone i pratećih sadržaja omogućava se priliv investitore investicija radi stvaranja uslova za održiv ekonomski razvoj i poboljšanje životnog standarda na teritoriji opštine Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Podići nivo zadovoljstva investitora pruženim Privreda i preduzetništvo uslugama lokalne samouprave za 75% do kraja Zdravstvo i socijalna zaštita 2015. godine. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Zbog postojanja i budućeg širenja industrijskih zona na teritoriji opštine, neophodno je organizovati promociju investicionih potencijala Opštine Lapovo. Aktivnosti: Analiza potrebnih aktivnosti za promociju investicionih potencijala opštine Lapovo Predlog više modela za efikasnu promociju Analiza prednosti i nedostataka predloženih modela Usvajanje modela i aktivnosti za uspešnu promociju potencijala opštine Lapovo Izrada štampanog i digitalnog promotivnog materijala Obuka radnika za rad sa inostranim investitorima Opremanje kancelarije nameštajem i tehničkom opremom Osnivanje One stop shop-a za potrebe budućih investitora OČEKIVANI REZULTATI Izrađena analiza potrebnih aktivnosti za promociju investicionih potencijala opštine Lapovo Analizirane prednosti i mane aktivnosti Usvojen model i aktivnosti za uspešnu promociju potencijala opštine Lapovo Osnovan One stop shop za investitore povezan sa relevantnim organizacijama i ustanovama OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Javna preduzeća opštine Lapovo Javna preduzeća opštine Lapovo daju stručnu i Strani i domaći investitori logističku podršku realizaciji Investitori učestvuju sa predlozima rešenja USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđen prostor za rad predložene Nedostatak ekonomskih sredstava organizacije-One stop shop za investiotre Zainteresovanost svih strana da učestvuju u potrebnim aktivnostima VREDNOST PROJEKTA 30.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 9 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Regionalni garancijski fond Obezbediti povoljnu klimu za razvoj privrede bazirane na sektoru malih i srednjih preduzeća i stavaranje mogucnosti za lakši pristup kapitalu OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Do 2015. godine ukupan broj MSP sa teritorije Privreda i preduzetništvo opštine povećan za 20% uz intenziviranje Zdravstvo i socijalna zaštita korišćenja nacionalnih i međunarodnih Obrazovanje finanansijskih podsticaja. Kultura Sport OPIS U cilju bržeg ekonomskog razvitka regiona jedan od bitnih faktora bi bio Regionalni garancijski fond kao pomoć lokalnim privatnim firmama. Aktiviran Fond bi imao veliku i značajnu ulogu u davanju pokrića i sigurnosti privatnim pravnim subjektima u iznalaženju kvalitetnijih i obimnijih izvora finansiranja i olakšavanju uslova kreditiranja. Lokalni segment regionalnog garancijskog Fonda bi bio učesnik u upravljanju fondom na regionalnom nivou. Aktivnosti: Formiranje konzorcijuma na nivou regiona Odabir poslovne banka za zaključenje ugovora o saradnji Formiranje Garancijskog fonda Izrada strategije za rad fonda OČEKIVANI REZULTATI Održane promocije fonda Informisani klijenti i pružena podrška u procesu apliciranja Odobreno 5 kredita za korisnike sa teritoije opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Regionalna agencija za ekonomski razvoj Regionalna agencija za ekonomski razvoj Šumadije i Pomoravlja Šumadije i Pomoravlja daje logističku podršku Javna preduzeća opštine Lapovo – konsultantska uloga Strani i domaći investitori Javna preduzeća opštine Lapovo daju stručnu i logisticku podršku realizaciji Investitori učestvuju sa predlozima rešenja USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđen prostor za rad predložene Nezainteresovanost interesnih strana za organizacije od strane opštine Lapovo učešće u aktivnostima Interesovanje svih strana da učestvuju u Nedostatak ekonomskih sredstava potrebnim aktivnostima VREDNOST PROJEKTA 150.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 36 meseci Budžet predstavlja sredstva koja opština Lapovo izdvaja za punjenje Fonda

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Razvoj udruženja preduzetnika opštine Lapovo Obezbediti povoljnu klimu za razvoj privrede bazirane na sektoru malih i srednjih preduzeća, i podstaći razvoj MSP sektora radi stvaranja novih radnih mesta OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Do 2015. godine najmanje 50% MSP sa Privreda i preduzetništvo teritorije opšine Lapovo organizovano u Zdravstvo i socijalna zaštita relevantan oblik udruženja. Obrazovanje Kultura Sport OPIS U cilju poboljšanja uslova za razvoj privrede a posebno sektora malih i srednjih preduzeća na teritoriji opštine Lapovo neophodno je udružiti privrednike sa teritorije u relevantan oblik udruženja Aktivnosti: Projekat se sastoji iz dve faze. Prva faza podrazumeva edukaciju i trening preduzetnika iz asocijacije zanatlija i proizvođača u okviru Opšteg udruženja preduzetnika. Obuka bi se realizovala iz sledećih oblasti: Marketing i prodaja Pravni i računovodstveni aspekti poslovanja Finansijski menadžment Poslovne komunikacije Poslovni engleski jezik Prednosti udruzivanja Trening bi bio organizovan na svaku od ponuđenih tema pojedinačno a bili bi prilagođeni potrebama članova udruženja i nivou razvijenosti njihovih biznisa. Druga faza bi obuhvatila organizaciju poslovnog susreta sa udruženjima / preduzetnicima na regionalnom i međunarodnom nivou, odnosno obuhvatila bi posetu međunarodnom sajmu preduzetništva koji se održava u Celjeu (Slovenija), gde bi naši preduzetnici imali priliku da se upoznaju sa načinom rada u zemljama EU i razmenjivali iskustva kao i ostvarivali poslovne kontakte za razvijanje sopstvenog biznisa u budućnosti. OČEKIVANI REZULTATI Obučavanje 30 preduzetnika proizvodno-zanatske delatnosti za unapređenje poslovanja. OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Regionalna Privredna Komora Stručna i finansijska pomoć partnera Nacionalna agencija za razvoj malih i srednjih preduzeća USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost čanova Udruženja za Nezainteresovanost interesnih strana edukaciju i aktivnije učešće u Udruženju Nedostatak ekonomskih sredstava VREDNOST PROJEKTA 35.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Razvoj udruženja poljoprivrednih proizvođača Unaprediti poljoprivrednu proizvodnju kroz opštine Lapovo razvoj kooperative proizvodjača i preradjivača poljoprivrednih proizvoda u cilju ostvarivanja održivog razvoja OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Do 2015. godine najmanje 50% MSP sa Privreda i preduzetništvo teritorije opšine Lapovo organizovano u Zdravstvo i socijalna zaštita relevantan oblik udruženja. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Kroz razvoj udruženja poljoprivrednih proizvođača unaprediti proizvodnju i sam kvalitet proizvoda i na taj način postati konkurentan na tržištu. Aktivnosti: Formiranje Zadruge poljoprivrednih proizvođača Obezbeđivanje prostora za rad Zadruge Zaposliti 2 lica za rad u Zadruzi Nakon toga potrebno je izraditi bazu podataka proizvođača poljoprivrednih proizvoda i dr. na teritoriji opštine Uspostavljanje saradnje između proizvođača i proizvođača i prerađivača OČEKIVANI REZULTATI Formirana Zadruga poljoprivrednih proizvođača Obezbeđen prostor za rad Zadruge Zaposleno 2 lica za rad u Zadruzi Izrađena baza podataka proizvođača poljoprivrednih proizvoda i dr. na teritoriji opštine Uspostavljena saradnja između proizvođača i proizvođača i prerađivača OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Regionalna Privredna Komora Stručna pomoć USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost članova Udruženja za Nezainteresovanost interesnih strana za edukaciju i aktivnije učešće u Udruženju učešće u aktivnostima Nedostatak ekonomskih sredstava VREDNOST PROJEKTA 35.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci Lokalna samouprava obezbeđuje finansijsku podršku

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Klasterizacija proizvođača povrća Unaprediti poljoprivrednu proizvodnju kroz razvoj kooperative proizvođača i prerađivača poljoprivrednih proizvoda u cilju ostvarivanja održivog razvoja, otvaranju novih radnih mesta i rastu izvoza podsticanjem povezivanja preduzeća, preduzetnika i potpornih institucija po principu klastera. OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Do 2015. godine najmanje 50% MSP sa Privreda i preduzetništvo teritorije opštine Lapovo organizovano u Zdravstvo i socijalna zaštita relevantan oblik udruženja. Obrazovanje Kultura Sport OPIS U cilju postizanja održivog razvoja neophodno je okupiti i organizovati proizvodjače povrća u relevantan oblik udruženja Aktivnosti: Analiza svih relevantnih resursa na teritoriji opštine u oblasti proizvođača povrća Razmatranje potencijala za uspostavljanje klastera Izrada mape klastera Prezentacija klaster mape na sajtu opštine Redovno ažuriranje podataka OČEKIVANI REZULTATI Proizvođači povrća organizovani za zajedničko delovanje Urađena analiza svih relevantnih resursa na teritoriji opštine u oblasti proizvodnje povrća Analizirani potencijali za uspostavljanje klastera Izrađena mapa klastera Urađena prezentacija klaster mape na sajtu opštine Urađena prezentacija klaster mape u okviru regionalne klaster mape OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Regionalna Privredna Komora Stručna i finansijska pomoć partnera Agencija za razvoj malih i srednjih preduzeća USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost članova udruženja za Nezainteresovanost interesnih strana za edukaciju i aktivnije učešće u udruženju učešće u aktivnostima Nedostatak ekonomskih sredstava VREDNOST PROJEKTA 25.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Formiranje Kancelarije za LER Obezbediti povoljnu klimu za razvoj privrede bazirane na sektoru malih i srednjih preduzeća, razvijenom turizmu i sistemu obrazovanja koji odgovara potrebama privrede. OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Do 2015. godine ukupan broj MSP sa teritorije Privreda i preduzetništvo opštine povećan za 20% uz intenziviranje Zdravstvo i socijalna zaštita korišćenja nacionalnih i međunarodnih Obrazovanje finanansijskih podsticaja. Kultura Sport OPIS Formiranje kancelarije za LER je neophodan zadatak opštinske uprave radi ubrzavanja procesa razvijanja industrijske zone sa stranim investitorima i samog razvoja opštine. Aktivnosti: Adaptacija potrebnog prostora za potrebe kancelarije LER-a Obuka ljudi za rad u kancelariji LER-a Opremanje kancelarije LER-a tehničkom opremom Izrada plana i programa rada kancelarije LER-a OČEKIVANI REZULTATI Adaptiran potreban prostor za kancelariju Obučeno dvoje ljudi za rad na poslovima kancelarije LER-a Opremljena kancelarija svom potrebnom kancelarijskom i tehničkom opremom Izradjen plan i program rada kancelarije LER-a OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Javna preduzeća opštine Lapovo Javna preduzeća opštine Lapovo daju stručnu i Strani i domaći investitori logističku podršku realizaciji Investitori učestvuju sa predlozima rešenja USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđen prostor za rad predložene Nezainteresovanost interesnih strana za organizacije – Kancelarije za LER učešće u aktivnostima Zanteresovanost svih strana da učestvuju u Nedostatak ekonomskih sredstava potrebnim aktivnostima VREDNOST PROJEKTA 35.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 9 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izrada projektne dokumentacije za izgradnju Unaprediti sistem odvođenja otpadnih voda na kanalizaconog sistema na celokupnoj teritoriji teritoriji opštine Lapovo opštine Lapovo Podnosilac OBLAST - podvući JKP „Morava“ Lapovo Infrastruktura Operativni cilj iz Strategije Poljoprivreda Do 2015. godine povećati kapacitete sistema Turizam za odvođenje otpadnih i atmosferskih voda za Privreda i preduzetništvo 50 % izgradnjom postrojenja za prečišćavanje Zdravstvo i socijalna zaštita otpadnih voda, donaseljenskih kolektora i Obrazovanje ulične mreže Kultura Sport OPIS Teritorija opštine Lapovo je pokrivena kanalizacionom mrežom na manje od 10% svoje teritorije. Usled toga,k javlja se povećano zagađenje zemljišta i postojećih izvorišta pijaće vode. Ubrzani industrijski razvoj zahteva hitnu intervenciju u oblasti upravljanja otpadnim vodama. Aktivnosti: Izrada potrebnih geodetskih snimaka teritorije opštine Lapovo Snimanje postojećih instalacija infrastrukturnih vodova za vodu, struju, telefon i gas Izrada glavnog projekta za izgradnju kanalizacionog sistema opštine Lapovo OČEKIVANI REZULTATI Unapređen sistem odvođenja otpadnih voda Stvoreni uslovi za normalni razvoj naselja Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava daje na raspolaganje sve JP “Srbijavode“, vodoprivredni centar Niš svoje kapacitete (ljudstvo, tehnika..) Logistička i stručna podrška realizaciji projekta USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Izrađena sva potrebna dokumentacija Imovinsko-pravni odnosi VREDNOST PROJEKTA 100.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izrada studije o sanitarnoj zaštiti izvorišta Unaprediti sistem vodosnabdevanja,očuvanje životne sredine OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Do 2015. godine sanitarno zaštititi oba izvorišta Privreda i preduzetništvo shodno pravilniku o zonama sanitarne zaštite. Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Teritorija opštine Lapovo je pokrivena kanalizacionom mrežom na manje od 10% svoje teritorije. Usled toga javlja se povećano zagađenje zemljišta i postojećih izvorišta pijaće vode. Ubrzani industrijski razvoj zahteva hitnu intervenciju u oblasti upravljanja otpadnim vodama i zaštu postojećih izvorišta pijaće vode Aktivnosti: Izrada geodetskih podloga predmetnih lokacija Izrada geo-mehaničkih ispitivanja i analiza Izrada studije o sanitarnoj zaštiti izvorišta OČEKIVANI REZULTATI Uradjena studija o sanitarnoj zaštiti izvorišta Stvoreni uslovi za normalno vodosnabdevanje naselja pijaćom vodom Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA JKP “Morava“ Lapovo Lokalna samouprava obezbeđuje potrebne JP “Srbijavode“,vodoprivredni centar Niš podatke i analize Ministarstvo za zaštitu životne sredine Logistička i stručna podrška realizaciji projekta USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Opredeljenost većine stanovnika da podrži Nedostatak sredstava zaštitu izvorišta VREDNOST PROJEKTA 10.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 9 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izrada projektne dokumentacije za Razviti putnu i saobraćajnu infrastrukturu na rekonstrukciju i zgradnju lokalnih puteva teritoriji opštine Lapovo. OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura JP “Novi Vek“ Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Izgraditi 22 km lokalnih puteva i rekonstruisati Privreda i preduzetništvo 40 km postojećih lokalnih puteva do 2015. Zdravstvo i socijalna zaštita godine Obrazovanje Kultura Sport OPIS Nedostatak ulične mreže Lapova ogleda se u nepravilnom položaju sekundarnih i nedovoljnoj razvijenosti uličnih profila što se nepovoljno odražava na bezbednost svih učesnika u saobraćaju. Takođe, sa istočne strane autoputa (na poziciji između autoputa i Velike Morave) saobraćajna infrastruktura nedovoljno je razvijena. Aktivnosti: Izrada geodetskih podloga predmetnih lokacija Utvrđivanje stvarnog stanja na terenu Rešavanje imovinsko-pravnih odnosa Izrada idejnog i glavnog projekta rekonstrukcije i izgradnje lokalnih puteva OČEKIVANI REZULTATI Izrađena potrebna projektna dokumentacija Stvoreni uslovi za rekonstrukciju i izgradnju lokalnih puteva Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava obezbeđuje potrebne Inostrani investitori geodetske podloge Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Izrađeni katastarsko-topografski planovi Nedostatak sredstava predviđenih lokacija Imovinsko-pravni odnosi VREDNOST PROJEKTA 20.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izrada projektne dokumentacije i izgradnja 2 Razviti putnu i saobraćajnu infrastrukturu i pešačka prelaza (pasarele) preko železničke poboljšati bezbednost svih učesnika u pruge saobraćaju OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura JP“Novi Vek“ Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Povećati nivo bezbednosti saobraćaja preko Privreda i preduzetništvo putnih i železničkih prelaza izgradnjom 2 Zdravstvo i socijalna zaštita pasarele, 1 nadputnjaka preko autoputa i Obrazovanje rekonstrukcijom jednog nadpružnjaka do 2015. Kultura godine. Sport OPIS Nedostatak ulične mreže Lapova ogleda se u nepravilnom položaju sekundarnih i nedovoljnoj razvijenosti uličnih profila što se nepovoljno odražava na bezbednost svih učesnika u saobraćaju. Aktivnosti: Izrada geodetskih podloga za predmetne lokacije Nabavka saglasnosti nadležnih institucija Izrada projektne dokumentacije Izgradnja pešačkog prelaza preko železničke pruge – pasarele OČEKIVANI REZULTATI Izgrađena 2 pešačka prelaza preko železničke pruge Poboljšani bezbedonosni uslovi za pešački saobraćaj u opštini Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava obezbeđuje potrebnu Inostrani investitori projektnu dokumentaciju Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Izrađena potrebna projektna dokumentacija Nedostatak sredstava Pribavljene potrebne saglasnosti nadležnih Imovinsko-pravni odnosi institucija VREDNOST PROJEKTA 100.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izrada projektne dokumentacije i rekonstrukcija Razviti putnu i saobraćajnu infrastrukturu i putnog prelaza preko železničke pruge – poboljšati bezbednost svih učesnika u nadpružnjaka saobraćaju OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura JP “Novi Vek“ Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Povećati nivo bezbednosti saobraćaja preko Privreda i preduzetništvo putnih i železničkih prelaza izgradnjom 2 Zdravstvo i socijalna zaštita pasarele, 1 nadputnjaka preko autoputa i Obrazovanje rekonstrukcijom jednog nadpružnjaka do 2015. Kultura godine Sport OPIS Nedostatak ulične mreže Lapova ogleda se u nepravilnom položaju sekundarnih i nedovoljnoj razvijenosti uličnih profila što se nepovoljno odražava na bezbednost svih učesnika u saobraćaju. Aktivnosti: Izrada geodetskih podloga za predmetne lokacije Nabavka saglasnosti nadležnih institucija Izrada projektne dokumentacije Rekonstrukcija putnog prelaza preko železničke pruge OČEKIVANI REZULTATI Rekonstruisan putni prelaz preko železničke pruge Poboljšani bezbednosni uslovi za drumski saobraćaj u opštini Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava obezbeđuje potrebnu Inostrani investitori projektnu dokumentaciju Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Izrađena potrebna projektna dokumentacija Nedostatak sredstava Pribavljene potrebne saglasnosti nadležnih Imovinsko-pravni odnosi institucija VREDNOST PROJEKTA 200.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izrada projektne dokumentacije i izgradnja Razviti putnu i saobraćajnu infrastrukturu i putnog prelaza preko auto-puta Beograd-Niš - poboljšati bezbednost svih učesnika u nadputnjaka saobraćaju OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura JP“Novi Vek“ Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Povećati nivo bezbednosti saobraćaja preko Privreda i preduzetništvo putnih i železničkih prelaza izgradnjom 2 Zdravstvo i socijalna zaštita pasarele, 1 nadputnjaka preko autoputa i Obrazovanje rekonstrukcijom jednog nadpružnjaka do 2015. Kultura godine Sport OPIS Nedostatak ulične mreže Lapova ogleda se u nepravilnom položaju sekundarnih i nedovoljnoj razvijenosti uličnih profila što se nepovoljno odražava na bezbednost svih učesnika u saobraćaju Aktivnosti: Izrada geodetskih podloga za predmetne lokacije Nabavka saglasnosti nadležnih institucija Izrada projektne dokumentacije Izgradnja putnog prelaza preko auto-puta Beograd-Niš OČEKIVANI REZULTATI Izgrađen putni prelaz preko auto-puta Poboljšani bezbednosni uslovi za drumski saobraćaj u opštini Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava obezbeđuje potrebnu Inostrani investitori projektnu dokumentaciju Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Izrađena potrebna projektna dokumentacija Nedostatak sredstava Pribavljene potrebne saglasnosti nadležnih Imovinsko-pravni odnosi institucija VREDNOST PROJEKTA 200.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izrada geodetskih podloga i utvrđivanje Razviti putnu i saobraćajnu infrastrukturu i stvarnog stanja na terenu poboljšati bezbednost svih učesnika u OBLAST - podvući saobraćaju na teritoriji opštine Lapovo Infrastruktura Podnosilac Poljoprivreda JP “Novi Vek“ Lapovo Turizam Operativni cilj iz Strategije Privreda i preduzetništvo Rekonstruisati 50 % atarskih puteva do 2015. Zdravstvo i socijalna zaštita godine Obrazovanje Kultura Sport OPIS Nedostatak ulične mreže Lapova ogleda se u nepravilnom položaju sekundarnih i nedovoljnoj razvijenosti uličnih profila što se nepovoljno odražava na bezbednost svih učesnika u saobraćaju, lose stanje atarskih puteva ometa rad na poljoprivrednim dobrima. Aktivnosti: Snimanje lokacije Raljevica Snimanje lokacije Gvozdenjak Snimanje lokacije Klenovac Snimanje lokacije Sadovo Snimanje lokacije Bilo Snimanje lokacije istočnog dela opštine preko auto-puta OČEKIVANI REZULTATI Izrađene geodetske podloge i utvrđeno stvarno stanje na terenu Poboljšani bezbednosni uslovi za drumski saobraćaj u opštini Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava obezbeđuje potrebno Domaći investitori zemljište Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđeno zemljište za puteve Nedostatak sredstava Pribavljene potrebne saglasnosti nadležnih Imovinsko-pravni odnosi institucija VREDNOST PROJEKTA 50.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izrada projektne dokumentacije za izgradnju Unaprediti energetsku infrastrukturu na teritoriji DGM-a opštine Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Pokriti 40 % teritorije opštine DGM – om do Privreda i preduzetništvo 2015. godine. Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Prema podacima iz Generalnog plana opštine Lapovo, duž autoputa postoji magistralni gasovod visokog pritiska kao i postojeća izgrađena GMRS (Glavna merno-regulaciona stanica) sa MRS (merno-regulacona stanica), koja se nalazi na lokaciji pored postojeće GMRS. Njeno postojanje je neophodno u neposrednoj blizini ovog dela postojeće radne zone kao i za potrebe snabdevanja gasom široke potrošnje u Lapovu. Aktivnosti: Izrada geodetskih podloga za predmetne lokacije Nabavka potrebnih saglasnosti nadležnih institucija Izrada projektne dokumentacije za izgradnju distributivne gasovodne mreže OČEKIVANI REZULTATI Izrađena projektna dokumentacija Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA JP „SrbijaGas“ Obezbeđuje stručnu podršku Domaći investitori Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Pribavljene potrebne saglasnosti nadležnih Nedostatak sredstava institucija Imovinsko-pravni odnosi Urađeni snimci postojećih instalacija VREDNOST PROJEKTA 10.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 6 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izrada studije izvodljivosti sa potrebnim Unaprediti energetsku infrastrukturu na teritoriji ispitivanjima geotermalnih voda na teritoriji opštine Lapovo opštine Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Iskoristiti obnovljive izvore energije do 2 % od Privreda i preduzetništvo ukupne potrošnje energije do 2015. godine Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Usled smanjenja ukupnih rezervi fosilnih goriva na planeti zemlji i očekivanih poskupljenja ostalih energenata, te usled potrebe za smanjenjem emisije štetnih gasova u atmosferu potrebno je što pre ispitati alternativne izvore energije na teritoriji opštine Lapovo, i razmotriti njihovu mogućnost eksploatacije, poštujući principe održivosti. Aktivnosti: Izrada probne bušotine radi daljeg ispitivanja Analiza postojećih rezervi geotermalnih voda Analiza potreba u budućnosti za geotermalnom energijom na teritoriji opštine Lapovo Izrada studije izvodljivosti eksploatacije geotermalnih voda na teritoriji opštine Lapovo OČEKIVANI REZULTATI Izrađena studija o izvodljivosti Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA JP „Srbijavode“ Obezbeđuje stručnu podršku Domaći investitori Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Pribavljene potrebne saglasnosti nadležnih Nedostatak sredstava institucija Imovinsko-pravni odnosi VREDNOST PROJEKTA 100.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 36 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izrada studije izvodljivosti sa potrebnim Unaprediti energetsku infrastrukturu na teritoriji ispitivanjima potencijalnih obnovljivih izvora opštine Lapovo energije na teritoriji opštine Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Iskoristiti obnovljive izvore energije do 2 % od Privreda i preduzetništvo ukupne potrošnje energije do 2015. godine Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Usled smanjenja ukupnih rezervi fosilnih goriva na planeti zemlji i očekivanih poskupljenja ostalih energenata, te usled potrebe za smanjenjem emisije štetnih gasova u atmosferu potrebno je što pre ispitati alternativne izvore energije na teritoriji opštine Lapovo, i razmotriti njihovu mogućnost eksploatacije, poštujući principe održivosti. Aktivnosti: Analiza postojećih vetrova na teritoriji opštine Analiza postojećih vodotokova na teritoriji opštine Izrada studije izvodljivosti eksploatacije vetrova i vodotokova kao obnovljivih izvora energije OČEKIVANI REZULTATI Izrađena studija o izvodljivosti Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA JP „Srbijavode“ Obezbeđuje stručnu podršku Domaći investitori Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Pribavljene potrebne saglasnosti nadležnih Nedostatak sredstava institucija Imovinsko-pravni odnosi VREDNOST PROJEKTA 100.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 36 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izrada projekta rekultivacije i sanacije divljih Poboljšati uslove života na teritoriji opštine uz deponija uz potrebna ispitivanja i analize poštovanje principa očuvanja životne sredine OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Sanirati i rekultivisati 67 postojećih divljih Privreda i preduzetništvo deponija i 1 smetlište do 2015. godine. Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Na teritoriji opštine Lapovo je u završnoj fazi izgradnja regionalne sanitarne deponije. Nakon puštanja u rad nove deponije neophodno je sanirati sve divlje deponije i smetlišta sa teritorije opštine i, samim tim, omogućiti zdravije uslove za život svih žitelja opštine. Aktivnosti: Izrada geodetskih snimaka divljih deponija i smetlišta na teritoriji opštine Lapovo Utvrdjivanje stvarnih lokacija i količina divljih deponija i smetlišta Izrada projekta rekultivacije i sanacije divljih deponija i smetlišta na teritoriji opštine Lapovo OČEKIVANI REZULTATI Urađene analize i ispitivanja Urađen projekat rekultivacije i sanacije divljih deponija Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA JKP „Morava“ Lapovo Obezbeđuje stručnu podršku Domaći investitori Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Finansijska srestva Nedostatak sredstava VREDNOST PROJEKTA 20.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izgradnja i puštanje u rad 3 reni bunara – I faza Povećanje kapaciteta vodosnabdevanja na OBLAST - podvući teritoriji opštine Lapovo Infrastruktura Podnosilac Poljoprivreda JKP „Morava“ Lapovo Turizam Operativni cilj iz Strategije Privreda i preduzetništvo Do 2015. godine povećati kapacitet sistema za Zdravstvo i socijalna zaštita vodosnabdevanje puštanjem u rad 3 reni Obrazovanje bunara i izgradnjom fabrike vode. Kultura Sport OPIS Postojeći bunari nisu dovoljni za zadovoljenje potreba građana. Istovremeno, pijaća voda je sumnjivog kvaliteta, nedovoljnog je protoka i pritiska; nedostatak vode u letnjim mesecima ugrožava čitavo područje. Sve ovo ukazuje na gorući problem koji se može rešiti realizacijom ovog projekta. Aktivnosti: Izrada projektne dokumentacije Izgradnja 3 reni bunara na predviđenim lokacijama Probni rad bunara na tri meseca Puštanje u rad bunara OČEKIVANI REZULTATI Izgrađeni i pušteni u rad 3 reni bunara Stvoreni uslovi za normalno vodosnabdevanje Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava daje na raspolaganje JP “Srbijavode“, vodoprivredni centar Niš zemljište Logistička i stručna podrška realizaciji projekta USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđeno zemljište za izgradnju reni bunara Imovinsko-pravni odnosi Izrađena sva potrebna dokumentacija VREDNOST PROJEKTA 100.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izgradnja fabrike vode – II faza Povećanje kapaciteta vodosnabdevanja na OBLAST - podvući teritoriji opštine Lapovo Infrastruktura Podnosilac Poljoprivreda JKP „Morava“ Lapovo Turizam Operativni cilj iz Strategije Privreda i preduzetništvo Do 2015. godine povećati kapacitet sistema za Zdravstvo i socijalna zaštita vodosnabdevanje puštanjem u rad 3 reni Obrazovanje bunara i izgradnjom fabrike vode Kultura Sport OPIS Postojeći bunari nisu dovoljni za kompletno zadovoljenje potreba građana. Istovremeno, pijaća voda je sumnjivog kvaliteta, nedovoljnog je protoka i pritiska. Nedostatak vode u letnjim mesecima ugrožava čitavo područje. Po izgradnji novih bunara, neophodno je izgraditi fabriku pijaće vode da bi se podigao kvalitet vode na zadovoljavajući nivo. Aktivnosti: Izrada projektne dokumentacije Izgradnja fabrike vode Probni rad u trajanju od tri meseca Puštanje u rad fabrike pijaće vode OČEKIVANI REZULTATI Povećan protok pijaće vode na potrebni nivo Stvoreni uslovi za normalno vodosnabdevanje Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava daje na raspolaganje JP “Srbijavode“, vodoprivredni centar Niš zemljište Logistička i stručna podrška realizaciji projekta USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđeno zemljište za izgradnju fabrike Imovinsko-pravni odnosi vode Izrađena sva potrebna dokumentacija VREDNOST PROJEKTA 200.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 24 meseca

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih Unaprediti sistem odvođenja otpadnih voda sa voda teritorije opštine OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura JKP „Morava“ Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Do 2015. godine povećati kapacitete sistema Privreda i preduzetništvo za odvođenje otpadnih i atmosferskih voda za Zdravstvo i socijalna zaštita 50 % izgradnjom postrojenja za prečišćavanje Obrazovanje otpadnih voda, donaseljenskih kolektora i Kultura ulične mreže Sport OPIS Teritorija opštine Lapovo je pokrivena kanalizacionom mrežom na manje od 10% svoje teritorije, usled toga javlja se povećano zagađenje zemljišta i postojećih izvorišta pijaće vode, ubrzani industrijski razvoj zahteva hitnu intervenciju u oblasti upravljanja otpadnim vodama. Aktivnosti: Izrada projektne dokumentacije za izgradnju postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda Izgradnja postrojenja Probni rad sistema u trajanju od tri meseca Puštanje u rad OČEKIVANI REZULTATI Unapređen sistem odvođenja otpadnih voda Stvoreni uslovi za normalni razvoj naselja Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava obezbeđuje potrebno JP “Srbijavode“, vodoprivredni centar Niš zemljište za izgradnju postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda Logistička i stručna podrška realizaciji projekta USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđeno zemljiste za izgradnju postrojenja Imovinsko-pravni odnosi Obezbeđene saglasnosti nadležnih institucija Nedostatak sredstava VREDNOST PROJEKTA 100.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Rekonstrukcija i izgradnja kanalizacione ulične Unaprediti sistem odvođenja otpadnih voda sa mreže sa izgradnjom donaseljenskih kolektora teritorije opštine Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura JKP „Morava“ Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Do 2015. godine povećati kapacitete sistema Privreda i preduzetništvo za odvođenje otpadnih i atmosferskih voda za Zdravstvo i socijalna zaštita 50 % izgradnjom postrojenja za prečišćavanje Obrazovanje otpadnih voda, donaseljenskih kolektora i Kultura ulične mreže Sport OPIS Teritorija opštine Lapovo je pokrivena kanalizacionom mrežom sa manje od 10% svoje teritorije. Usled toga, javlja se povećano zagađenje zemljišta i postojećih izvorišta pijaće vode. Ubrzani industrijski razvoj zahteva hitnu intervenciju u oblasti upravljanja otpadnim vodama. Aktivnosti: Snimanje i izrada planova postojećih instalacija Zamena dotrajalih vodova novim cevima Izgradnja donaseljenskih kolektora Izgradnja uličnih kanalizacionih vodova Priključivanje korisnika-stanovništva na kanalizacioni sistem OČEKIVANI REZULTATI Unapređen sistem odvođenja otpadnih voda Stvoreni uslovi za normalni razvoj naselja Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava obezbeđuje potrebnu JP “Srbijavode“, vodoprivredni centar Niš projektnu dokumentaciju Logistička i stručna podrška realizaciji projekta USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Rekonstruisana i izgrađena kanalizaciona Nedostatak sredstava mreža na 50% teritorije opštine Lapovo VREDNOST PROJEKTA 3.000.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 36 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Otkup zemljišta za potrebe sanitarne zaštite Unaprediti sistem vodosnabdevanja i očuvanja izvorišta životne sredine na teritoriji opštine Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Do 2015. godine sanitarno zaštititi oba izvorišta Privreda i preduzetništvo shodno pravilniku o zonama sanitarne zaštite Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Teritorija opštine Lapovo je pokrivena kanalizacionom mrežom sa manje od 10%. Usled toga javlja se povećano zagađenje zemljišta i postojećih izvorišta pijaće vode. Ubrzani industrijski razvoj zahteva hitnu intervenciju u oblasti upravljanja otpadnim vodama i zaštiti postojećih izvorišta pijaće vode. Aktivnosti: Snimanje i analiza potrebnih parcela za otkup Podizanje nivoa svesti građana o potrebi zaštite izvorišta Otkup potrebnog zemljišta OČEKIVANI REZULTATI Otkupljeno zemljiste oko izvorišta Stvoreni uslovi za normalno vodosnabdevanje naselja pijaćom vodom Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA JKP “Morava“ Lapovo Lokalna samouprava obezbeđuje potrebne JP “Srbijavode“, vodoprivredni centar Niš podatke i analize Ministarstvo za zaštitu životne sredine Logistička i stručna podrška realizaciji projekta USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Opredeljenost većine stanovnika da podrži Nedostatak sredstava zaštitu izvorišta VREDNOST PROJEKTA 200.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izgradnja i rekonstrukcija lokalnih puteva Razviti putnu i saobraćajnu infrastrukturu na u fazama 1-5 teritoriji opštine OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura JP “Novi Vek“ Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Izgraditi 22 km lokalnih puteva i rekonstruisati Privreda i preduzetništvo 40 km postojećih lokalnih puteva do 2015. Zdravstvo i socijalna zaštita godine. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Nedostatak ulične mreže Lapova ogleda se u nepravilnom položaju sekundarnih i nedovoljnoj razvijenosti uličnih profila što se nepovoljno odražava na bezbednost svih učesnika u saobraćaju. Takođe, sa istočne strane autoputa (na poziciji između autoputa i Velike Morave) saobraćajna infrastruktura je nedovoljno razvijena. Aktivnosti: Rekonstrukcija postojećih lokalnih puteva u fazama Izgradnja novih lokalnih puteva u fazama OČEKIVANI REZULTATI Rekonstruisano 22 km i izgrađeno 40 km postojećih lokalnih puteva Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava obezbeđuje potrebnu Inostrani investitori projektnu dokumentaciju Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Izrađena potrebna projektna dokumentacija Nedostatak sredstava Imovinsko-pravni odnosi VREDNOST PROJEKTA 1.000.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 36 meseci Realizacija projekta je predviđena u 5 faza, od kojih bi svaka podrazumevala srazmernu podelu u okviru vrednosti projekta na po 200.000 evra po fazi.

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Rekonstrukcija atarskih puteva po fazama na Razviti putnu i saobraćajnu infrastrukturu i lokacijama: Raljevica, Gvozdenjak, Klenovac, poboljšati bezbednost svih učesnika u Sadovo, Bilo saobraćaju, na područjima, gde je saobraćajna infrastruktura nedovoljno razvijena. OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura JP “Novi Vek“ Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Rekonstruisati 50 % atarskih puteva do 2015. Privreda i preduzetništvo godine Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Nedostatak ulične mreže Lapova ogleda se u nepravilnom položaju sekundarnih i nedovoljnoj razvijenosti uličnih profila što se nepovoljno odražava na bezbednost svih učesnika u saobraćaju. Loše stanje atarskih puteva ometa rad na poljoprivrednim dobrima Aktivnosti: Nabavka potrebnog kamenog agregata za rekonstrukciju atarskih puteva Rekonstrukcija atarskih puteva OČEKIVANI REZULTATI Rekonstruisano 50% atarskih puteva Poboljšani bezbednosni uslovi za drumski saobraćaj u opštini Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava obezbeđuje potrebno Domaći investitori zemljište Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Izrađene geodetske podloge i utvrđeno stvarno Nedostatak sredstava stanje na terenu Imovinsko-pravni odnosi Pribavljene potrebne saglasnosti nadležnih institucija VREDNOST PROJEKTA 300.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 36 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Rekonstruisati 20 % niskonaponske mreže u Unaprediti energetsku infrastrukturu na teritoriji dve faze – I faza opštine OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura JP “Novi Vek“ Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Rekonstruisati 20 % niskonaponske mreže do Privreda i preduzetništvo 2015. godine Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Niskonaponska mreža je u dobrom stanju, ostalo je još oko 20% za rekonstrukciju. Instalacija javnog osvetljenja postoji u svim mestima i izvedena je svetiljkama sa živinim izvorima. Rekonstrukcijom ostalog dela niskonaponske mreže bi se kompletirala ista što bi doprinelo poboljšanju stanja u oblasti energetske efikasnosti opštine i njenog snabdevanja. Aktivnosti: Nabavka i ugradnja stubova Zamena dotrajalih elektro vodova OČEKIVANI REZULTATI Rekonstruisano 20% niskonaponske mreže Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava obezbeđuje potrebno Domaći investitori zemljište Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Pribavljene potrebne saglasnosti nadležnih Nedostatak sredstava institucija Imovinsko-pravni odnosi VREDNOST PROJEKTA 80.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Rekonstruisati 20 % niskonaponske mreže u Unaprediti energetsku infrastrukturu dve faze – II faza OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura JP“Novi Vek“ Lapovo Poljoprivreda Turizam Operativni cilj iz Strategije Privreda i preduzetništvo Zdravstvo i socijalna zaštita Rekonstruisati 20 % niskonaponske mreže do Obrazovanje 2015. godine Kultura Sport OPIS Niskonaponska mreža je u dobrom stanju, ostalo je još oko 20% za rekonstrukciju. Instalacija javnog osvetljenja postoji u svim mestima i izvedena je svetiljkama sa živinim izvorima. Rekonstrukcijom ostalog dela niskonaponske mreže bi se kompletirala ista što bi doprinelo poboljšanju stanja u oblasti energetske efikasnosti opštine i njenog snabdevanja. Aktivnosti: Nabavka i ugradnja stubova Zamena dotrajalih elektro vodova Rekonstrukcija javne rasvete OČEKIVANI REZULTATI Rekonstruisano 20% niskonaponske mreže Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Lokalna samouprava obezbedjuje potrebno Domaći investitori zemljište Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Pribavljene potrebne saglasnosti nadležnih Nedostatak sredstava institucija Imovinsko-pravni odnosi VREDNOST PROJEKTA 80.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 18 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izgraditi 10.900 metara 10 kV dalekovoda Unaprediti energetsku infrastrukturu OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Izgraditi 10.900 metara 10 kV dalekovoda i 6 Privreda i preduzetništvo TS 10/0,4 kV do 2015. godine. Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Dalekovodi na naponskom nivou 10kV su u dobrom stanju, i uglavnom su izvedeni na betonskim stubovima. Manji deo je ostao za rekonstrukciju. Ovim projektom bi se kompletirala izgradnja dalekovoda. Aktivnosti: Izrada projektne dokumentacije Nabavka i ugradnja potrebnih betonskih stubova Nabavka i ugradnja 10kV dalekovoda OČEKIVANI REZULTATI Izgrađeno 10.900 metara 10kV dalekovoda Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA ED “Centar“ Kragujevac Obezbeđuje stručnu podršku Domaći investitori Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Pribavljene potrebne saglasnosti nadležnih Nedostatak sredstava institucija Imovinsko-pravni odnosi Urađena projektna dokumentacija VREDNOST PROJEKTA 300.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 36 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izgraditi 6 trafo stanica, kapaciteta 10/0,4 kV Unaprediti energetsku infrastrukturu na teritoriji opštine Lapovo. OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Izgraditi 10.900 metara 10 kV dalekovoda i 6 Privreda i preduzetništvo TS 10/0,4 kV do 2015. godine Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Dalekovodi na naponskom nivou 10kV su u dobrom stanju, i uglavnom su izvedeni na betonskim stubovima. Fokus je na izgradnji trafostanica 10/0,4 kV/kV u sledećim ulicama: Stevana Sremca, Zmaj Jovinoj, Karađorđevoj – Slatina i Živana Pavlovića. Aktivnosti: Izrada projektne dokumentacije Izgradnja trafo stanica – građevinski radovi Opremanje trafo stanica elektro opremom Ispitivanje i puštanje u rad trafo stanica OČEKIVANI REZULTATI Izgrađeno 6 trafostanica 10/04 kV Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA ED “Centar“ Kragujevac Obezbđuje stručnu podršku Domaći investitori Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Pribavljene potrebne saglasnosti nadležnih Nedostatak sredstava institucija Imovinsko-pravni odnosi Uradjena projektna dokumentacija VREDNOST PROJEKTA 200.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 36 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izgradnja distributivne gasne mreže po fazama Unaprediti energetsku infrastrukturu na teritoriji (reonima 1-5) opštine Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Pokriti 40 % teritorije opštine DGM – om do Privreda i preduzetništvo 2015. godine Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Prema podacima iz Generalnog plana opštine Lapovo, duž autoputa postoji Magistralni gasovod visokog pritiska kao i postojeća izgrađena GMRS (Glavna merno-regulaciona stanica) sa MRS (merno-regulacona stanica), koja ima lokaciju pored postojeće GMRS, u neposrednoj blizini ovog dela postojeće radne zone kao; predviđena je za potrebe snabdevanja gasom široke potrošnje u Lapovu. Postojeće stanje predstavlja sistem individualnog i javnog korišćenja tečnih i čvrstih energenata poput: uglja, tečnog goriva i električne energije. Aktivnosti: Izgradnja gasne distributivne ulične mreže po reonima Izrada merno-regulacionih stanica OČEKIVANI REZULTATI Izgrađena distributivna gasna mreža na teritoriji opštine Lapovo Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA JP „SrbijaGas“ Obezbeđuje stručnu podršku Domaći investitori Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Pribavljene potrebne saglasnosti nadležnih Nedostatak sredstava institucija Imovinsko-pravni odnosi Izrađena projektna dokumentacija VREDNOST PROJEKTA 1.000.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 36 meseci Realizacija projekta je predviđena u 5 faza, od kojih bi svaka podrazumevala srazmernu podelu u okviru vrednosti projekta na po 200.000 evra po fazi.

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Proširiti kapacitete telekomunikacione mreže Unapređenje telekomunikacija na teritoriji nabavkom i ugradnjom nove digitalne opštine Lapovo u cilju stvaranja kvalitetnih telekomunikacione centrale preduslova za privredni razvoja opštine OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Podići nivo telekomunikacionih usluga za 500 Privreda i preduzetništvo novih ekvivalentnih priključaka do 2013. Zdravstvo i socijalna zaštita godine. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Na predmetnom području kapacitet postojeće telefonske centrale ne zadovoljava potrebe konzuma i u toku prošle i ove godine rađena je rekonstrukcija i proširenje mesne mreže. Tokom 2007. i 2008. godine rađena je rekonstrukcija postojeće i izgradnja nove TT mreže čime bi trebalo da se reše problemi napajanja pretplatnika sa teritorije opštine Lapovo. Akcenat se stavlja na daljim proširenjima mreže kao i na uvođenju novih usluga, pre svega ADSL-a. Aktivnosti: Nabavka i ugradnja nove digitalne telekomunikacione centrale Probni rad centrale Puštanje u rad nove centrale sa novim uslugama i kapacitetima OČEKIVANI REZULTATI Povećani kapaciteti telekomunikacione mreže Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Telekom srbija Obezbeđuje stručnu podrsku Domaći investitori Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Finansijska sredstva Nedostatak sredstava VREDNOST PROJEKTA 300.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 24 meseca

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Zamena dotrajalih drvenih stubova novim Proširiti kapacitete telekomunikacione mreže betonskim i ugradnja novih po potrebi za TT na teritoriji opštine mrežu OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Podići nivo telekomunikacionih usluga za 500 Privreda i preduzetništvo novih ekvivalentnih priključaka do 2013. Zdravstvo i socijalna zaštita godine. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Na predmetnom području kapacitet postojeće telefonske centrale ne zadovoljava potrebe konzuma i u toku prošle i ove godine rađena je rekonstrukcija i proširenje mesne mreže. Zamenom dotrajalih drvenih stubova novim betonskim i ugradnja novih po potrebi za TT mrežu, stvara uslove za kvalitetniji protok informacija u Lapovu. Aktivnosti: Zamena drvenih stubova novim betonskim – komada 100 OČEKIVANI REZULTATI Povećani kapaciteti telekomunikacione mreže Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Telekom srbija Obezbeđuje stručnu podršku Domaći investitori Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Finansijska sredstva Nedostatak sredstava VREDNOST PROJEKTA 50.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 24 meseca

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Rekultivacija i sanacija divljih deponija i Poboljšati uslove života na teritoriji opštine uz smetlišta na teritoriji opštine Lapovo poštovanje principa očuvanja životne sredine OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Sanirati i rekultivisati 67 postojećih divljih Privreda i preduzetništvo deponija i 1 smetlište do 2015. godine. Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Na teritoriji opštine Lapovo je u završnoj fazi izgradnja regionalne sanitarne deponije. Nakon puštanja u rad nove deponije neophodno je sanirati sve divlje deponije i smetlišta u cilju stvaranja zdravijih u slova za život, nasuprot sve intenzivnijoj industrijalizaciji opštine. Aktivnosti: Sanacija starog smetlišta komunalnog otpada Sanacija i rekultivacija divljih deponija OČEKIVANI REZULTATI Sanirane divlje deponije i smetlišta Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA JKP “Morava“ Lapovo Obezbeđuje stručnu podršku Domaći investitori Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Urađene analize i ispitivanja Nedostatak sredstava Urađen projekat rekultivacije i sanacije divljih deponija Finansijska sredtsva VREDNOST PROJEKTA 200.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 24 meseca

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Zamena javnog osvetljenja u obimu od 30% na Poboljšati uslove života na teritoriji opštine , teritoriji opštine Lapovo povećati bezbednost svih učesnika u saobraćaju OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Povećanje energetske efikasnosti javnog Privreda i preduzetništvo osvetljenja zamenom 30 % izvora svetlosti i Zdravstvo i socijalna zaštita izradnjom 100 novih stubnih mesta na teritoriji Obrazovanje opštine Lapovo do 2015. godine. Kultura Sport OPIS Niskonaponska mreža je u dobrom stanju, ostalo je još oko 20% za rekonstrukciju. Instalacija javnog osvetljenja postoji u svim mestima i izvedena je svetiljkama sa živinim izvorima. Zamenom javnog osvetljenja se obezbeđuje poboljšana energetska efikasnost i njen imidž po pitanju primene principa održivosti. Aktivnosti: Zamena starih živinih izvora svetlosti ugradnjom novih svetiljki sa potrebnom armaturom Zamena dotrajalih stubova novim betonskim OČEKIVANI REZULTATI Rekonstruisano 30% javnog osvetljenja Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA ED “Centar“ Kragujevac Obezbeđuje stručnu podršku JP “Novi Vek“ Finansijska podrška Domaći investitori USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Urađen projekat javne rasvete na teritoriji Nedostatak sredstava opštine Lapovo Finansijska sredtsva VREDNOST PROJEKTA 50.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 24 meseca

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izgradnja 100 novih stubnih mesta sa Poboljšati uslove života na teritoriji opštine potrebnom instalacijom javne rasvete u ulicama putem povećanja bezbednosti svih učesnika u šireg centra saobraćaju OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Povećanje energetske efikasnosti javnog Privreda i preduzetništvo osvetljenja zamenom 30 % izvora svetlosti i Zdravstvo i socijalna zaštita izradnjom 100 novih stubnih mesta na teritoriji Obrazovanje opštine Lapovo do 2015. godine. Kultura Sport OPIS Niskonaponska mreža je u dobrom stanju, ostalo je još oko 20% za rekonstrukciju. Instalacija javnog osvetljenja postoji u svim mestima i izvedena je svetiljkama sa živinim izvorima. Izgradnjom 100 novih stubnih mesta sa potrebnom instalacijom javne rasvete u ulicama šireg centra, obezbeđuje se postizanje odlične energetske efikasnosti ovog dela i bolju osvetljenost urbanih delova, što sve dovodi do veće bezbednosti učesnika u saobraćaju. Aktivnosti: Izgradnja 100 novih stubnih mesta Nabavka i ugradnja potrebne instalacije za javnu rasvetu Nabavka i ugradnja svetiljki za javnu rasvetu OČEKIVANI REZULTATI Izgrađeno 100 novih stubnih mesta Urađena potrebna instalacija za javnu rasvetu Nabavljene i ugrađene svetiljke za javnu rasvetu Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA JP “Novi Vek“ Obezbeđuje stručnu podršku ED “Centar“ Kragujevac Finansijska podrška Domaći investitori USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Urađen projekat javne rasvete na teritoriji Nedostatak sredstava opštine Lapovo Finansijska sredstva VREDNOST PROJEKTA 75.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 36 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Nabavka potrebnih građevinskih mašina za Unaprediti rad lokalne samouprave iz oblasti javno komunalno preduzeće komunalnih delatnosti i infrastrukture OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Unaprediti rad javnih preduzeća, nabavkom Privreda i preduzetništvo građevinske mehanizacije u vrednosti od Zdravstvo i socijalna zaštita 200.000 evra, računarske opreme, i rad Obrazovanje odeljenja za urbanizam, imovinsko-pravne i Kultura stambene delatnosti prijemom 3 stručna lica i Sport edukacijom 20% radnika. OPIS U cilju ostvarivanja osnovnih komunalnih delatnosti neophodna nabavka potrebnih građevinskih mašina. Ovim se obezbeđuje podrška javnog komunalnog preduzeća obavljanju ovih vrsta delatnosti, koje predstavljaju jednu od najvažnijih delatnosti jedne lokalne zajednice. Aktivnosti: Nabavka buldožera Nabavka kamiona Nabavka valjka od 10 t OČEKIVANI REZULTATI Nabavljene potrebne građevinske mašine Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA JKP “Morava“ Lapovo Obezbedjuje stručnu podršku Domaći investitori Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obučen kadar za rad na mehanizaciji Nedostatak sredstava VREDNOST PROJEKTA 200.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 9 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Nabavka potrebne računarske opreme, Unaprediti rad lokalne samouprave iz oblasti licenciranog stručnog softvera i umrežavanje komunalnih delatnosti i infrastrukture JKP “Morava“, Lapovo i JP “Novi Vek“ Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Unaprediti rad javnih preduzeća, nabavkom Privreda i preduzetništvo građevinske mehanizacije u vrednosti od Zdravstvo i socijalna zaštita 200.000 evra, računarske opreme, i rad Obrazovanje odeljenja za urbanizam, imovinsko – pravne i Kultura stambene delatnosti prijemom 3 stručna lica i Sport edukacijom 20% radnika. OPIS U cilju poboljšanja usluga prema stanovništvu neophodna modernizacija poslovanja koja se može obezbediti umrežavanjem javnih komunalnih preduzeća sa teritorije opštine, i osavremenjava- njem njihovih kapaciteta. Aktivnosti: Nabavka računara Nabavka plotera Umrežavanje opreme Nabavka licenciranog operativnog sistema – Windows Nabavka licenciranog paketa softvera – Office Nabavka licenciranog stručnog softvera za izradu projektne dokumentacije – AutoCad 2010 Nabavka licenciranog stručnog softvera za geodetske delatnosti OČEKIVANI REZULTATI Nabavljena potrebna računarska oprema Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA JKP “Morava“ Lapovo Obezbeđuje stručnu podršku JP “Novi VeK“ Finansijska podrška Domaći investitori USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obučen kadar za rad na računarskoj opremi Nedostatak sredstava VREDNOST PROJEKTA 20.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 9 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Povećati kadrovske kapacitete lokalne Unaprediti rad lokalne samouprave iz oblasti samouprave zapošljavanjem 3 stručna lica i komunalnih delatnosti i infrastrukture organizovanjem edukacije zaposlenih u lokalnoj samoupravi OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Unaprediti rad javnih preduzeća, nabavkom Privreda i preduzetništvo građevinske mehanizacije u vrednosti od Zdravstvo i socijalna zaštita 200.000 evra, računarske opreme, i rad Obrazovanje odeljenja za urbanizam, imovinsko – pravne i Kultura stambene delatnosti prijemom 3 stručna lica i Sport edukacijom 20% radnika. OPIS U cilju poboljšanja usluga prema stanovništvu neophodna modernizacija poslovanja upošlja- vanjem novih kadrova i edukacijom postojećih, a sve u cilju poboljšanja kvaliteta života na teritoriji opštine. Aktivnosti: Angažovanje više stručnih lica kao honorarnih radnika na poslovima opštinske uprave Testiranje i dodeljivanje radnih zadataka honorarnim radnicima Monitoring honorarnih radnika Odluka o primanju u stalni radni odnos najpogodnijih stručnih lica OČEKIVANI REZULTATI Zaposleno troje stručnih lica Stvoreni uslovi za dalji privredni razvoj opštine Lapovo OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA JKP “Morava“ Lapovo Obezbeđuje stručnu podršku JP “Novi VeK“ Finansijska podrška Domaći investitori USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Finansijska sredstva Nedostatak sredstava VREDNOST PROJEKTA 36.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 24 meseca

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Umrežavanje kulturno-obrazovnih ustanova na Podići kvalitet kulturnih događanja teritoriji opštine Lapovo osavremenjavanjem relevantnih ustanova, OBLAST - podvući povećanjem broja zaposlenih stručnih kadrova i Infrastruktura postizanje uslova za masovnije uključivanje građanstva u kulturna dešavanja Poljoprivreda Turizam Podnosilac Privreda i preduzetništvo Opština Lapovo Zdravstvo i socijalna zaštita Operativni cilj iz Strategije Obrazovanje Unaprediti efikasnosti razmene informacija za Kultura 80% umrežavanjem svih relevantnih ustanova Sport do 2015. godine OPIS Trenutna opremljenost računarskom opremom ustanova na teritoroji opštine Lapovo je tolika da zadovoljava minimalne sopstvene potrebe tih ustanova za stvaranje pojedinačnih baza podataka, za jednostavno vođenje poslova i za prijem elektronske pošte bez koje nema osnovnih aktivnosti. Aktivnosti: Nabavka nedostajuće računarske opreme: po dva kompjutera nove generacije sa svim softverskim programima, za sledeće ustanove: KTC „Stefan Nemanja“, Opštinska biblioteka „Slovo“, Dečija ustanova „Naša mladost“ – vrtić, osnovna i srednja škola, Centar za socijalni rad, Crveni krst. Nabavka mrežne opreme i povezivanje iste u jedinstven sistem Analiza postojećih podataka svih ustanova Formiranje jedinstvene baze podataka za sve ustanove Obuka za rad za zaposlene koji će raditi na ažuriranju i održavanju baze podataka OČEKIVANI REZULTATI Nabavljena nedostajuća računarska oprema za relevantne ustanove (10 računara) Nabavljena mrežna oprema i povezana u sistem Analizirane postojeće baze podataka Formirana jedinstvena baza podataka Obučeni radnici za ažuriranje i održavanje baze podataka OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA KTC „Stefan Nemanja“ Stručna i logistička podrška u organizovanju Opštinska biblioteka „Slovo“ zajedničkih kulturnih i obrazovnih programa kao Dečija ustanova „Naša mladost“ – vrtić što su festivali, predstave, koncerti i drugo. Osnovna i srednja škola Centar za socijalni rad Crveni krst USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost svih ustanova za Nedostatak novčanih sredstava umrežavanje Nezaintresovanost učesnika za zajednički rad VREDNOST PROJEKTA 21.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izrada opštinskog sajta za praćenje i promociju Podići kvalitet kulturnih događanja osavreme- kulturnih, sportskih, turističkih i drugih njavanjem relevantnih ustanova, povećanjem nepolitičkih sadržaja broja zaposlenih stručnih kadrova i postizanje OBLAST - podvući uslova za masovnije uključivanje građanstva u Infrastruktura kulturna dešavanja Poljoprivreda Podnosilac Turizam Opština Lapovo Privreda i preduzetništvo Operativni cilj iz Strategije Zdravstvo i socijalna zaštita Unaprediti efikasnosti razmene informacija za Obrazovanje 80% umrežavanjem svih relevantnih ustanova Kultura do 2015. godine Sport OPIS Opština, kao glavni informativni i uslužni centar, nema opremu, niti stručne kadrove za brzo usluživanje građana i turista, kako informacijama, tako i dokumentima koja se potražuju od istih. Zato je potrebno nabaviti i umrežiti odgovarajuću opremu i izraditi opštinski sajt za praćenje i promociju kulturnih, sportskih, turističkih i drugih potrebnih nepolitičkih sadržaja. Aktivnosti: Analiza postojećih kulturnih, sportskih i turističkih sadržaja na godišnjem nivou, koje će sačiniti adekvatne ustanove tj. njihove službe. Predlog na osnovu analize za obogaćivanjem sadržaja na godišnjem nivou takođe u izradi adekvatnih službi navedenih službi. Izrada sajta od strane firme koja poseduje odgovarajuću licencu Održavanje i ažuriranje sajta novim dešavanjima od strane zaposlenog stručnog kadra u opštini Lapovo OČEKIVANI REZULTATI Analizirani postojeći kulturni, sportski i turistički sadržaji Urađen predlog obogaćivanja sadržaja Izrađen sajt OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA KTC „Stefan Nemanja“ Stručna i logistička podrška od strane zaposle- Opštinska biblioteka „Slovo“ nog stručnog kadra u opštini Lapovo i svih Dečija ustanova „Naša mladost“ – vrtić ustanova međusobno Osnovna i srednja škola Sportske organizacije i klubovi USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost svih ustanova za rad na Nedostatak novčanih sredstava izradi i održavanju sajta Nezaintresovanost učesnika za zajednički rad VREDNOST PROJEKTA 8.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 36 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Rekonstrukcija prilaza javnih ustanova na Podizanje svesti stanovništva i uključivanje lica teritoriji opštine Lapovo za lica sa posebnim sa posebnim potrebama u redovne tokove potrebama i ugradnja lifta u KTC-u za potrebe života opštine Lapovo galerije OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura KTC „Stefan Nemanja“ Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Unaprediti prostorne kapacitete i tehničku Privreda i preduzetništvo opremljenost relevantnih ustanova za 50% do Zdravstvo i socijalna zaštita 2015. godine Obrazovanje Kultura Sport OPIS Trenutno u Opštini i ostalim javnim ustanovama ne postoje urađeni prilazi za osobe sa posebnim potrebama odnosno prilazne rampe sa ogradama. Kako je aktuelna potreba, a culju pokazivanja brige prema ranjivim slojevima stanovništva, lokalna samouprava bi trebalo da da primer ostalim ustanovama i da dobije ovakav prilaz. Aktivnosti: Sprovođenje javnih nabavki Izbor izvođača radova Demontaža postojećih delova ivičnjaka i neravnina puta Ugradnja rampi u svim ustanovama od javnog značaja (KTC, biblioteka, pošta, osnovna i srednja škola) Nabavka i ugradnja lifta u KTC „Stefan Nemanja“ OČEKIVANI REZULTATI Ugrađene rampe u svim napomenutim ustanovama i ugrađen lift u KTC „Stefan Nemanja“ za potrebe galerije i transport lica sa posebnim potrebama OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Obezbeđivanje građevinskih dozvola JP „Novi vek“ Sprovođenje javnih nabavki Izbor izvođača radova Obezbeđenje finansijskih sredstava USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Urađena projektno-tehnička dokumentacija Nedostatak novčanih sredstava Obezbeđenje građevinkse dozvole Sprovedene javne nabavke Izabrani izvođači radova VREDNOST PROJEKTA 21.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Rekonstrukcija i adaptacija kotlarnice i grejnih Stvaranje uslova za nesmetan rad KTC „Stefan instalacija u zgradi KTC-a Nemanja“ i rad svih sekcija i udruženja preko cele godine OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura KTC „Stefan Nemanja“ Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Unaprediti prostorne kapacitete i tehničku Privreda i preduzetništvo opremljenost relevantnih ustanova za 50% do Zdravstvo i socijalna zaštita 2015. Obrazovanje

Kultura

Sport OPIS Stvaranje uslova za grejanje na gas (ekonomičniji izvor) radi organizovanja kulturnih manifestacija (koncerti, predstave...) u toku grejne sezone. Kontinuirani rad svih sekcija i udruženja tokom cele godine i osnivanje novih sekcija i studija. Smanjenje troškova struje čime bi se značajno uštedelo i broj posetilaca kulturnih događanja bi se povećao. Aktivnosti: Skidanje i demontaža postojećeg kotla Prateći građevinski radovi i postavljanje kotla na gas kao i postavljanje gasne instalacije (cevi i radijatori) na drugom i trećem spratu Centra. Fasadni radovi: gipsiranje i gletovanje zidova razrušenih u demontaži, krečenje istih Čišćenje i odvoženje šuta i smeća. OČEKIVANI REZULTATI Montiran kotao na gas kao i postavljene gasne instalacije (cevi i radijatori) na drugom i trećem spratu Centra Zagipsirani, izgletovani i okrečeni zidovi Očišćeno i odvežen šut i smeće. OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Opština Lapovo će obezbediti potrebne dozvole JP „Novi Vek“ za gradnju i obezbeđivati normalan, i u roku, prenos novčanih sredstava JP „Novi Vek“ će vršiti nadzor građevinskih radova USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Pribavljanje potrebnih dozvola za gradnju i Inflacija i nedostatak sredstava priključak na gasnu instalaciju. VREDNOST PROJEKTA 16.810 evra TRAJANJE NAPOMENE 6 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Opremanje binskog prostora KTC-a Stvaranje uslova za kvalitetno odvijanje nedostajućom tehničkom opremom pozorišnih predstava, reprodukcija pozorišnih efekata /muzičkih dogadjaja i reprodukcije filmova OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura KTC „Stefan Nemanja“ Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Unaprediti prostorne kapacitete i tehničku Privreda i preduzetništvo opremljenost relevantnih ustanova za 50% do Zdravstvo i socijalna zaštita 2015. godine. Obrazovanje Kultura Sport OPIS U cilju kvalitetnog odvijanja pozorišnih predstava, reprodukcije pozorišnih efekata (muzičkih kulisa, ozvučavanje), snimanje muzičko-scenskih programa, poboljšavanja međusobne komu- nikacija osoblja u tehničkoj realizaciji scenskih događaja kao i radno ozvučavanje pozornice za potrebe proba, neophodno je modernizovati i opremiti KTC. Akrivnosti: U pozorišnoj sali KTC-a, pored dramskih predstava uobičajeno se realizuju i različiti muzičko- scenski programi za čiju izvedbu je potrebno ugraditi čitav korpus tehnoloških sistema: Audio sistem Signalno-komunikacioni sistem Sistem scenske rasvete Sistem scenske mehanizacije OČEKIVANI REZULTATI Postavljena scenska rasveta Postavljena scenska mehanizacija Uveden audio sistem Uveden signalno-komunikacioni sistem Uređen unutrašnji dekor bine (urađeni molerski i zidarski radovi) Postavljeno bioskopsko projekciono PVC platno sa rolo mehanizmom OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Nadzor inžinjera iz JP „Novi Vek” i materijalna JP „Novi Vek” podrška opštine Lapovo USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Koordinisati proceduru uvoza skupocene Neblagovremeni prenos novčanih sredstava iz opreme u inostranstvu na vreme opštinskog budžeta VREDNOST PROJEKTA 144.500 evra TRAJANJE NAPOMENE 6 meseci Važno je napomenuti da sva scenska tehnika, koja treba da se montira, proizvodi u inostranstvu i da njen uvoz i nabavku vrši „Kinoakustika“ Pančevo

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izgradnja i opremanje garderoba KTC-a Stvaranje kvalitetnih uslova za odvijanje kulturnih sadržaja na teritoriji opštine Lapovo OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura KTC „Stefan Nemanja” Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Unaprediti prostorne kapacitete i tehničku Privreda i preduzetništvo opremljenost relevantnih ustanova za 50% do Zdravstvo i socijalna zaštita 2015. godine Obrazovanje Kultura Sport OPIS Realizacijom projekta će se obezbediti kvalitetniji uslovi za obavljenje svih aktivnosti KTC-a, čime bi se unapredio rad istog, a posećenost stanovništva predstavama i ostalim kulturnim mani- festacijama bi se povećala. Aktivnosti: Izgradnja muške i ženske garderobe sa sanitarnim čvorom kao i sanitarni čvor za posetioce Dogradnja hodnika za povezivanje sa binskim prostorom i opremanje istog prostora što podrazumeva: Nabavku ogledala, adekvatno osvetljenje, grejna tela, postavljanje laminatnih podova i kupovina nameštaja (četiri stola i 24 stolice i ugradnja 6 čiviluka) OČEKIVANI REZULTATI Izgrađena muška i ženska garderoba sa sanitarnim čvorom kao i sanitarni čvor za posetioce Hodnik za povezivanje sa binskim prostorom i opremanje istog prostora što podrazumeva izgrađen Ugrađena ogledala i adekvatno osvetljenje i grejna tela za zimski period, odnosno, grejnu sezonu OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Dobijanje otrebnih dozvola za gradnju kao i JP „Novi Vek” nadzor od strane JP „Novi Vek” USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Dobijanje upotrebnih i građevinskih dozvola Vremenske nepogode, zastoj pri prenosu novčanih sredstava VREDNOST PROJEKTA 125.880 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Formiranje omladinskog dečijeg pozorišta Stvaranje mogućnosti i uslova za bavljenje kroz školu glume i scenske umetnosti omladine pozorišnom umetnošću. OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura KTC „Stefan Nemanja“ Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Povećati uključenost građana u kulturno- Privreda i preduzetništvo umetničke aktivnosti za 80% do 2015. godine Zdravstvo i socijalna zaštita kroz podizanje svesti o kulturnim vrednostima. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Trenutno ne postoji organizovan sistem rada sa zainteresovanim grupama mladih. U buduće bi se talentovana deca od petog razreda osnovne škole, do kraja četvrtog razreda srednje škole, kroz rad sa profesionalnim i amaterskim rediteljima, pripremili za omladinske predstave, čime bi se povećala kulturna ponuda i animirali građani za redovno praćenje kulturnih programa. Aktivnosti: Formiranje omladinskog dečijeg pozorišta usledio bi kroz sledeće aktinosti: Anketiranje mladih za bavljenje glumom – anketom bi se došlo do zaključka o zainteresovanosti mladih ljudi da nauče nešto novo o životu i radu u pozorištu Angažovanje stručnih pedagoga i scenarista demonstratora i režisera – Škola glume je tako zamišljena da se, u toku pohađanja kursa, prolazi kroz sve faze nastupa u pozorištu – od poznatih oblika glume, kao što je scenski nastup, čitalačka proba i drugi, do konkretnog nastupa na pozornici Za učenje je predviđen period od 30 dana – obuka Održati zajednički nastup svih odabranih na priredbi za javnost (priredba će biti pripremljena po svim elementima oglašavanja: plakate, brošure, flajeri, pozivnice, lokalni mediji, kostimi i drugo) na kojoj će se prikazati postignuto Na kraju će Kulturno-turistički centar „Stefan Nemanja“ iz Lapova pozvati sve mlade da se aktivno uključe i nastojati da se omasovi ovaj vid umetnosti i kulture OČEKIVANI REZULTATI Anketirani mladi zinteresovani za bavljenje glumom Angažovani stručni pedagozi, scenaristi i režiseri Održana obuka u trajanju od 30 dana Održan zajednički nastup svih odabranih na priredbi za javnost OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA KTC „Stefan Nemanja“ Pružanje usluga korišćenja prostora i dodatne Srednja i osnovna škola organizacije Opština Lapovo Pomoć pri animiranju mladih za bavljenje pozo- rištem Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost i odaziv mladih Neodazivanje mladih i nedostatak finansijskih sredstava (nemogućnost blagovremenog pre- bacivanja namenskih sredstava iz opštine)

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

VREDNOST PROJEKTA 3.500 evra TRAJANJE NAPOMENE 6 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Organizovanje radionice – „Ples kao deo opšte Stvaranje mogućnosti i uslova za bavljenje kulture mladog čoveka” omladine plesom u Lapovu kao delom opšte OBLAST - podvući kulture svakog mladog čoveka Infrastruktura Podnosilac Poljoprivreda KTC „Stefan Nemanja“ Turizam Operativni cilj iz Strategije Privreda i preduzetništvo Povećati uključenost građana u kulturno- Zdravstvo i socijalna zaštita umetničke aktivnosti za 80% do 2015. godine Obrazovanje kroz podizanje svesti o kulturnim vrednostima. Kultura Sport OPIS Trenutno ne postoji organizovan sistem koji bi omogućio zainteresovanima da se bave plesom. Projekat podrazumeva upoznavanje učenika osnovne i srednje škole i mladih u Lapovu sa plesnim oblicima i stvaranje interesa za bavljenje plesom, kako rekreativno tako i kao sportskom disciplinom. Aktivnosti: Kroz anketiranje mladih za bavljenje plesom i za učestvovanje u radionici bi se došlo do zaključka o zainteresovanosti mladih ljudi da nauče nešto novo o plesu i da treniraju ples. Radionica je zamišljena kroz: Angažovanje stručnih pedagoga i demonstratora svih poznatih oblika plesa kao što: su latinoamerički, standardni, društveni i moderni plesovi i drugi Prezentacija plesova učesnicima radionice. Nakon toga se učesnici dele u radne grupe. Svaka radna grupa će odabrati po jedan ples iz svih prezentovanih plesova i naučiti jednu koreografiju. Organizovanje učenja plesova će trajati 20 dana Organizacija zajedničkog nastupa svih grupa na priredbi za javnost (priredba će biti pripremljena po svim elementima oglašavanja: plakate, brošure, flajeri, pozivnice, mediji, kostimi i drugo) na kojoj će se izabrati najuspešnija grupa i nagraditi. Na kraju će Kulturno-turistički centar „Stefan Nemanja“ iz Lapova pozvati sve mlade da se aktivno uključe u plesnu sekciju. OČEKIVANI REZULTATI Okupljeni učenici, pripremljene koreografije za svaku grupu, uvežbani učesnici radionica, odštampane plakate, brošure i pozivnice, prezentovan rada svake grupe kroz nastup grupe. OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA KTC „Stefan Nemanja“ Sprovođenje ankete i promovisanje plesa kao Srednja i osnovna škola dela opšte kulture maladih ljudi Kancelarija za mlade Oglašavanje, medijska promocija i učešće u organizaciji završne priredbe USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Angažovanje stručnih pedagoga i demonstra- Neadekvatan termin za održavanje workshopa i tora plesa neodazivanje mladih posle izvršenog anketira- nja. VREDNOST PROJEKTA 3.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 3 meseca U zavisnosti od interesovanja može se produžiti trajanje projekta.

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Ispunjavanje republičkog standarda za Podizanje kvaliteta kulturnih događanja biblioteke uvećanjem fonda knjiga za 30% osavremenjavanjem relevantnih ustanova i OBLAST - podvući postizanje uslova za masovnije uključivanje Infrastruktura građanstva u kulturna dešavanja Poljoprivreda Podnosilac Turizam Opštinska biblioteka „Slovo“ Lapovo Privreda i preduzetništvo Operativni cilj iz Strategije Zdravstvo i socijalna zaštita Do 2015. godine povećati broj korisnika Obrazovanje biblioteke za 50%, stvaranjem uslova za Kultura mobilnost biblioteke i ispunjavanjem Sport republičkog standarda za biblioteke. OPIS Trenutno opštinska biblioteka poseduje prostor koji zadovoljava potrebe korisnika. Ona poseduje svu tehničku opremu za normalno funkcionisanje. U svom sastavu ima i internet radionicu- čitaonicu. Ispunjavanjem republičkog standarda za biblioteke podigao bi se kvalitet pruženih usluga prema korisnicima i omogućio pristup republičkom fondu knjiga koji bi se ubrzano uvećavao iz godine u godinu Aktivnosti: Analiza potreba za literaturom iz svih oblasti Nabavka odabrane literature (nauka, istorija, romani, školski program...) OČEKIVANI REZULTATI Nabavljen potreban broj knjiga iz svih oblasti (nauka, istorija, romani, školski program...) OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Finansijska podrška KTC „Stefan Nemanja“ Stručna i logistička podrška Srednja i osnovna škola USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđen prostor za skladištenje knjiga Nedostatak sredstava Angažovanje stručnih lica pri izboru literature VREDNOST PROJEKTA 6.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 3 meseca U zavisnosti od interesovanja može se produžiti trajanje projekta.

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Nabavka i opremanje potrebnog vozila za Povećanje dostupnosti bibliotekarskog fonda mobilnu biblioteku korisnicima na celoj teritoriji opštine i podizanje OBLAST - podvući kulturne svesti stanovništva, na taj način Infrastruktura Podnosilac Poljoprivreda Opštinska biblioteka „Slovo“ Lapovo Turizam Operativni cilj iz Strategije Privreda i preduzetništvo Do 2015. godine povećati broj korisnika Zdravstvo i socijalna zaštita biblioteke za 50%, stvaranjem uslova za Obrazovanje mobilnost biblioteke i ispunjavanjem Kultura republičkog standarda za biblioteke. Sport OPIS Trenutno opštinska biblioteka poseduje prostor koji zadovoljava potrebe korisnika, poseduju svu tehničku opremu za normalno funkcionisanje. Uvođenje usluge mobilne biblioteke povećala bi se dostupnost korisnicima na celoj teritoriji opštine i omogućilo svim zainteresovanim, a manje pokretnim, grupama stanovništva kompletnu uslugu biblioteke. Aktivnosti: Analiza adekvatnog vozila i opreme za nabavku Nabavka vozila Nabavka i ugradnja potrebne opreme u vozilu Obuka radnika za rad sa vozilom i opremom OČEKIVANI REZULTATI Nakon analize potreba, nabavljeno vozilo i ugrađena potrebna oprema za rad Obučen radnik da opslužuje korisnike mobilne biblioteke OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Finansijska podrška KTC „Stefan Nemanja“ Stručna i logistička podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost svih strana da učestvuju u Nedostatak sredstava projektu Nezainteresovanost partnera Finansijska sredtstva VREDNOST PROJEKTA 26.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 6 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Osnivanje muškog i ženskog odbojkaškog Stvoriti uslove za masovnije bavljenje školskim kluba i vanškolskim sportskim aktivnostima u Lapovu korišćenjem prirodnih resursa i povećanjem broja adekvatnih sportskih terena, kao i stručnih sportskih radnika. OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Do 2013. godine povećati broj mladih koji se Privreda i preduzetništvo profesionalno bave sportom za 60%, osniva- Zdravstvo i socijalna zaštita njem novih sportskih klubova. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Trenutno u opštini postoji mali broj sportskih organizacija i klubova. Osnivanjem muškog i ženskog odbojkaškog kluba povećala bi se aktivnost mladih u sportskim dešavanjima. Aktivnosti: Analiza potreba za osnivanje odbojkaškog kluba Uređivanje sportskog terena i nabavka opreme za potrebe igranja odbojke Angažovanje stručnih lica za rad odbojkaškog kluba Promocija sporta po školama OČEKIVANI REZULTATI Uređen sportski teren Obezbeđen prostor za čuvanje opreme Angažovano stručno lice Promovisan sport po školama i upis polaznika OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Srednja i osnovna škola Stručna i logistička podrška Ostali opštinski sportski klubovi i organizacije USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđen prostor za skladistenje sportske Nedostatak sredstava opreme Nezainteresovanost mladih za učešćem u Angažovanje stručnih lica sportskim aktivnostima VREDNOST PROJEKTA 16.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 6 meseci U zavisnosti od interesovanja može se produžiti trajanje projekta.

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Osnivanje muškog i ženskog košarkaškog Poboljšati uslove za masovnije bavljenje kluba školskim i vanškolskim sportskim aktivnostima OBLAST - podvući u Lapovu korišćenjem prirodnih resursa i Infrastruktura povećanjem broja adekvatnih sportskih terena, kao i stručnih sportskih radnika. Poljoprivreda Turizam Podnosilac Privreda i preduzetništvo Opština Lapovo Zdravstvo i socijalna zaštita Operativni cilj iz Strategije Obrazovanje Do 2013. godine povećati broj mladih koji se Kultura profesionalno bave sportom za 60%, osniva- Sport njem novih sportskih klubova. OPIS Trenutno u opštini postoji mali broj sportskih organizacija i klubova. Osnivanjem muškog i ženskog košarkaškog kluba povećala bi se aktivnost mladih u sportskim dešavanjima. Atkivnosti: Analiza potreba za osnivanjem košarkaškog kluba Uređivanje sportskog terena i nabavka opreme za potrebe igranja košarke Angazovanje stručnih lica za rad košarkaškog kluba Promocija sporta po školama OČEKIVANI REZULTATI Uređen sportski teren Obezbeđen prostor za čuvanje opreme Angažovano stručno lice Promovisan sport po školama i upis polaznika OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Srednja i osnovna škola Stručna i logistička podrška Ostali opštinski sportski klubovi USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđen prostor za skladištenje sportske Nedostatak sredstava opreme Nezainteresovanost mladih za sportskim Angažovanje stručnih lica sadržajima VREDNOST PROJEKTA 19.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 6 meseci U zavisnosti od interesovanja može se produžiti trajanje projekta.

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izgradnja teniskih terena sa mogućnošću Poboljšati uslove za masovnije bavljenje pokrivanja balon halom školskim i vanškolskim sportskim aktivnostima u Lapovu korišćenjem prirodnih resursa i OBLAST - podvući povećanjem broja adekvatnih sportskih terena, Infrastruktura kao i stručnih sportskih radnika. Poljoprivreda Podnosilac Turizam Opština Lapovo Privreda i preduzetništvo Zdravstvo i socijalna zaštita Operativni cilj iz Strategije Obrazovanje Unaprediti kapacitete javnih sportskih terena za Kultura potrebe svih građana Lapova za bavljenje amaterskim i profesionalnim sportom za 60% Sport do 2015. godine. OPIS Trenutno u opštini ne postoji dovoljan broj sportskih terena za amatersko i profesionalno bavljenje sportom. Izgradnjom novih sportskih terena u opštini, povećale bi se sportske aktivnosti i animirali mladi i rekreativni sportisti za razvoj sporta na teritoriji opštine. Aktivnosti: Analiza potreba za izgradnjom teniskih terena Izgradnja teniskih terena i nabavka opreme za potrebe igranja Promocija sporta po školama i gradu OČEKIVANI REZULTATI Izgrađeni teniski tereni Obezbeđen prostor za čuvanje opreme Promovisan sport po školama OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Srednja i osnovna škola, ostali opštinski Stručna i logistička podrška sportski klubovi USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđeno zemljište za izgradnju terena Nedostatak sredstava Obezbeđena ekonomska sredstva za izgradnju Nezainteresovanost mladih za sportskim sadržajima VREDNOST PROJEKTA 23.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 3 meseca

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Izgradnja sportskog terena sa veštačkom Poboljšati uslove za masovnije bavljenje travom za mali fudbal i tenis i pokrivanje istog školskim i vanškolskim sportskim aktivnostima balon halom u Lapovu korišćenjem prirodnih resursa i OBLAST - podvući povećanjem broja adekvatnih sportskih terena, Infrastruktura kao i stručnih sportskih radnika. Poljoprivreda Podnosilac Turizam Opština Lapovo Privreda i preduzetništvo Operativni cilj iz Strategije Zdravstvo i socijalna zaštita Unaprediti kapacitete javnih sportskih terena za Obrazovanje potrebe svih građana Lapova za bavljenje Kultura amaterskim i profesionalnim sportom za 60% Sport do 2015. godine. OPIS Trenutno u opštini ne postoji dovoljan broj sportskih terena za amatersko i profesionalno bavljenje sportom. Izgradnjom novih sportskih terena u opštini povećale bi se sportske aktivnosti i animirali mladi i rekreativni sportisti za razvoj sporta na teritoriji opštine. Aktivnosti: Izgradnja terena i nabavka potrebne prateće opreme Nabavka i montaža balon hale OČEKIVANI REZULTATI Izgrađen teren Obezbeđen prostor za čuvanje opreme Izrađena balon hala OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Srednja i osnovna škola Stručna i logistička podrška Ostali opštinski sportski klubovi USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđeno zemljište za izgradnju terena Nedostatak sredstava Obezbeđena ekonomska sredstva za izgradnju Nezainteresovanost mladih za sportskim sadržajima VREDNOST PROJEKTA 31.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 3 meseca

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Inovacija turističkih sadržaja u okviru manife- Podizanje nivoa kulturne svesti stanovništva stacije „Međunarodna izložba železničara opštine Lapovo i privlačenje turista sa područja umetnika“ izvan teritorije opštine OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura KTC „Stefan Nemanja“ Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Do 2013. godine povećati broj turističko- Privreda i preduzetništvo kulturnih manifestacija za 50% Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Postojećoj manifestaciji „Međunarodna izložba železničara umetnika – Grad muzej železnice Lapovo“, koja se u saradnji sa KTC-om održava jednom godišnje, treba povećana medijska podrška radi uspostavljanja tradicije za buduće generacije umetnika. U te svrhe neophodna je izrada, kompletno uređenog, sajta za reklamu ove turističke manifestacije. Priredba će biti pripremljena po svim elementima oglašavanja: plakate, brošure, flajeri, pozivnice, mediji, nabavka i ugradnja plazma bilborda za oglašavanje istog. Aktivnosti: Podići nivo oglašavanja preko stručnije i novo uređene web prezentacije i sajta KTC-a Izrada višejezičnog i visoko-tiražnog kataloga Pozivanje nacinalne televizije i lokalnih medija Organizovanje pratećih sadržaja tj. koncerta koji bi uključivao 20 izvođača ozbiljne, klasične, muzike (filharmonija ili gudački orkestar iz Srbije) i spremljene bogate trpeze srpskih nacionalnih jela i pića Odlazak na jezero radi pecanja, spremanja ribljih čorbi i gulaša, jahanje konja, učenje ovih veština... OČEKIVANI REZULTATI Izrađen web sajt Urađen višejezični katalog Priređen koncert Praćenje događanja preko javnih medija – lokalnih i nacionalnih Priređen turistički dan sa svim pratećim aktivnostima OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Finansijska podrška Ribolovačko i Lovačko udruženje Stručna i logistička podrška prilikom organizo- vanja manifestacije USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđivanje sredstava Nedostatak finansijskih sredstava VREDNOST PROJEKTA 6.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 3 meseca

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Podrška Udruženju likovnih umetnika „Svetlost“ Podizanje kvaliteta i unapređivanje turističke i kroz edukaciju, opremanje prostora za izradu kulturne ponude opštine Lapovo umetničkih radova i organizacija likovne kolonije OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura KTC „Stefan Nemanja“ – Udruženje likovnih Poljoprivreda umetnika „Svetlost” Turizam Operativni cilj iz Strategije Privreda i preduzetništvo Do 2013. povećati broj turističko-kulturnih Zdravstvo i socijalna zaštita manifestacija za 50%. Obrazovanje Kultura Sport OPIS Udruženje likovnih umetnika „Svetlost“ će urediti adekvatni radni prostor u KTC-u i nabaviti potreban repromaterijal za rad. Pozivanjem renomiranih umetnika organizovaće edukaciju i kroz druženje povećati broj svojih članova kao i proizvesti broj gotovih finaliziranih umetničkih predmeta, odnosno suvenira. Stvaranje likovne kolonije koja će okupiti najviše deset umetnika iz Srbije (četiri-pet ) i inos- transtva (četiri-pet) i stvoriti novi turistički događaj. Aktivnosti: Uređenje prostorije u KTC-u (bojenje zidova i plafona, ugradnja laminata, rasvete) Nabavka nedostajuće opreme (radni stolovi, stolice, štafelaji) Edukacija zainteresovanih za metodologiju izrade umetničkih predmeta OČEKIVANI REZULTATI Stručno obučeni članovi na metodologiji izrade umetničkih predmeta Nabavljeni materjali, sprave i oprema za izradu umetničkih predmeta Adaptiran i uređen prostor, stvoren legat umetničkih dela u vlasništvu KTC-a Stvorena nova turistička atrakcija sa dugotrajnim efektom OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Udruženje likovnih umetnika Srbije Udruženje obezbeđuje učešće članova KTC „Stefan Nemanja“ umetnika u izradi umetničkih predmeta Kulturno-turistički centar ustupa prostoriju za rad i izložbeni prostor (galeriju) USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđen prostor u KTC-u Nezainteresovanost članova Udruženja VREDNOST PROJEKTA 14.790 evra TRAJANJE NAPOMENE 6 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Stvaranje uslova i organizovanje manifestacije Unapređenje kulturno-sportskih sadržaja na „Ribolovački dani na jezeru Petica“ teritoriji opštine Lapovo uz stvaranje šire turističke ponude OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Ribolovačko udruženje „Morava“ Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Proširiti turističku infrastrukturu za 30% do Privreda i preduzetništvo 2015. godine izgradnjom smeštajnih kapaciteta Zdravstvo i socijalna zaštita i prateće infrastrukture Obrazovanje Kultura Sport OPIS Trenutno ribolovačko udruženje funckioniše samostalno. Uređenjem jezera stvoriće se uslovi za šire delovanje udruženja i povezivanje sa KTC-om i drugim relevantnim udruženjima a samim tim i povećanje turističkih sadržaja. Aktivnosti: Tehničkom mehanizacijom očistiti i srediti od otpadaka Jezero „Petica“ Proširiti kapacitete, odnosno, produbiti i spojiti jezero Urediti staze oko jezera u dužini 750 m Sagraditi pistu za održavanje republičkih takmičenja u ribolovu u svim kategorijama Instalirati prateće sadržaje: montirati deset montažnih baraka, izgraditi trim stazu, urediti i montirati sanitarne čvorove, instalirati strujne i vodene instalacije i priključiti vodu i struju Realizovati program takmičenja (priredba će biti pripremljena po svim elementima oglašavanja: plakate, brošure, flajeri, pozivnice, mediji, oprema i drugo) na kojoj će se proglasiti najuspešnija grupa i pojedinci i nagraditi OČEKIVANI REZULTATI Očišćeno priobalje jezera „Petica“ Izmontirano 10 brvnara Organizovano takmičenje i nagrađeni najuspešniji ribolovci u svim kategorijama OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Rešenje imovinsko-pravnih odnosa na kojoj se KTC „Stefan Nemanja” nalazi jezero Dobijanje potrebnih dozvola za postavljanje brvnara USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Dozvola vodoprivrede za uređenje priobalja Nerešavanje imovisko-pravnih odnosa. jezera „Petica“ VREDNOST PROJEKTA 60.600 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Rekonstrukcija obale Velike Morave i izgradnja Unapređenje kulturno-sportsko-turističkih kompleksa „Moravski san“ sadržaja na teritoriji opštine kroz povećanje i OBLAST - podvući aktiviranje manifestacija iz ovih oblasti Infrastruktura Podnosilac Poljoprivreda Ribolovačko udruženje „Morava“ Turizam Operativni cilj iz Strategije Privreda i preduzetništvo Proširiti turističku infrastrukturu za 30% do Zdravstvo i socijalna zaštita 2015.godine izgradnjom smeštajnih kapaciteta i Obrazovanje prateće infrastrukture Kultura Sport OPIS Trenutno ribolovačko udruženje funckioniše samostalno. Uređenjem priobalja Morave stvoriće se uslovi za šire delovanje udruženja i povezivanje sa KTC-om i drugim relevantnim udruženjima, a samim tim i povećanje turističkih sadržaja. Aktivnosti: Tehničkom mehanizacijom očistiti priobalje, poravnati teren Izbetonirati postolja za montažne drvene kućice Nabaviti jedanaest montažnih drvenih kućica Nabaviti i montirati sanitarne čvorove Instalirati strujne i vodene instalacije Priključiti vodu i struju Realizovati program takmičenja (priredba će biti pripremljena po svim elementima oglašavanja: plakate, brošure, flajeri, pozivnice, lokalni mediji, oprema i drugo) na kojoj će se proglasiti najuspešnija grupa i pojedinci i nagraditi iste OČEKIVANI REZULTATI Očišćeno priobalje reke Velike Morave Izmontirane brvnare Instalirana vodovodna i strujna instalacija Organizovano takmičenje Nagrađeni najuspešniji ribolovci u svim kategotegorijama OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA KTC „Stefan Nemanja“ KTC „Stefan Nemanja“ izrađuje kampanju Opština Lapovo oglašavanja Opština Lapovo će obezbediti vlasničke papire USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Rešavanje imovinsko-pravnih odnosa . Nemogućnost rešavanja imovinsko-pravnih Dobijanje građevinskih dozvola odnosa VREDNOST PROJEKTA 36.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Podizanje kapaciteta odseka za hitnu Podići kvalitet zdravstvenih usluga medicinsku pomoć u ustanovi i na terenu i modernizacijom odseka permanentnom kućno lečenje u Domu zdravlja Lapovo edukacijom medicinskog i nemedicinskog OBLAST - podvući osoblja i optimizacijom medicinskih usluga. Infrastruktura Podnosilac Poljoprivreda Dom zdravlja Lapovo Turizam Operativni cilj iz Strategije Privreda i preduzetništvo Do 2013. godine unaprediti postojeći nivo Zdravstvo i socijalna zaštita usluga: kućnog lečenja, hitne pomoći, Obrazovanje rehabilitacije i laboratorijske dijagnostike za Kultura 30%. Sport OPIS Zbrinjavanje teških bolesnika i nepokretnih pacijenata u saradnji sa Centrom za socijalni rad. Za ovu delatnost neophodno je proširenje u pogledu kadrova (time bi se podigao kvalitet rada i dosta učinilo na prevenciji stanja ovih pacijenata). Aktivnosti: Angažovati dva doktora medicine Angažovati dva medicinska tehničara Sprovesti rad na terenu OČEKIVANI REZULTATI Angažovano dva doktora medicine Angažovano dva medicinska tehničara Obavljen rad na terenu Usluzeno 1.000 pacijenata OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Centar za socijalni rad Stručna i logistička podrška Opština Lapovo Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđeno vozilo Nedostatak finansijskih sredstava Zainteresovanost svih učesnika za rad VREDNOST PROJEKTA 27.500 evra TRAJANJE NAPOMENE 11 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Podizanje nivoa usluga rehabilitacije u Domu Podići kvalitet zdravstvenih usluga moderniza- zdravlja Lapovo cijom odseka, permanentnom edukacijom me- OBLAST - podvući dicinskog i nemedicinskog osoblja i optimizaci- Infrastruktura jom medicinskih usluga. Poljoprivreda Podnosilac Turizam Dom zdravlja Lapovo Privreda i preduzetništvo Operativni cilj iz Strategije Zdravstvo i socijalna zaštita Do 2013. godine unaprediti postojeći nivo Obrazovanje usluga: kućnog lečenja, hitne pomoći, rehabili- Kultura tacije i laboratorijske dijagnostike za 30%. Sport OPIS Zbrinjavanje teških bolesnika i nepokretnih pacijenata u saradnji sa Centrom za socijalni rad. Za ovu delatnost neophodno je proširenje kapaciteta objekta Doma zdravlja čime bi se podigao kvalitet rada i dosta učinilo na prevenciji stanja ovih pacijenata. Aktivnosti: Uređenje prostorije za rehabilitaciju: Zamena prozora i vrata Skidanje obloga zidova, dezinfekcija, gletovanje i bojenje zidova Skidanje postojeće obloge poda i ugradnja vinfleks ploča Rekonstrukcija rasvete Nabavka 4 bolnička kreveta sa pratećom opremom OČEKIVANI REZULTATI Uređena i opremljena prostorija za rehabilitaciju Omogućena kvalitetnija briga o pacijentima OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Centar za socijalni rad Stručna i logistička podrška Opština Lapovo Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđena prostorija u Domu zdravlja Nedostatak finansijskih sredstava VREDNOST PROJEKTA 7.500 evra TRAJANJE NAPOMENE 3 meseca

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Stvaranje uslova za upućivanje lekara na Podići kvalitet zdravstvenih usluga specijalizaciju (opšta) modernizacijom opreme, permanentnom OBLAST - podvući edukacijom medicinskog i nemedicinskog Infrastruktura osoblja i optimizacijom medicinskih usluga Poljoprivreda Podnosilac Turizam Dom zdravlja Lapovo Privreda i preduzetništvo Operativni cilj iz Strategije Zdravstvo i socijalna zaštita Do 2015. godine povećati broj specijalista za Obrazovanje 30%. Kultura Sport OPIS Usled geografskog položaja, blizine autoputa i železničke pruge javlja se potreba za formiranjem specijalističke službe opšte medicine. Za nju je potrebno osposobljavanje lekara u pogledu odgovarajuće specijalizacije, obezbeđivanjem potrebnih finansijskih sredstava za finansiranje svakog lekara koji se opredeli za specijalizaciju, i njegovo motivisanje ka ličnom usavršavanju. Aktivnosti: Slanje doktora medicine na odobrene specijalizacije Obezbeđivanje adekvatne kadrovske zamene za vreme trajanja specijalizacije OČEKIVANI REZULTATI Dobijanje adekvatnih usluga iz specijalističkih oblasti u Domu zdravlja Lapovo Obezbeđena adekvatna kadrovska zamena za vreme trajanja specijalizacije OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Ministarstvo zdravlja Stručna i logistička podrška Partnerske zdravstvene ustanove Finansijska podrška Opština Lapovo USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Želja radnika za daljim stručnim usavršavanjem Nedostatak finansijskih sredstava VREDNOST PROJEKTA 25.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 36 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Stvaranje uslova za upućivanje lekara na Podići kvalitet zdravstvenih usluga moderniza- specijalizaciju (urgentna) cijom opreme, permanentnom edukacijom me- OBLAST - podvući dicinskog i nemedicinskog osoblja i optimizaci- Infrastruktura jom medicinskih usluga. Poljoprivreda Podnosilac Turizam Dom zdravlja Lapovo Privreda i preduzetništvo Operativni cilj iz Strategije Zdravstvo i socijalna zaštita Do 2015. godine povećati broj specijalista za Obrazovanje 30%. Kultura Sport OPIS Usled geografskog položaja, blizine autoputa i železničke pruge javlja se potreba za formiranjem urgentne službe. Za nju je potrebno osposobljavanje lekara u pogledu odgovarajuće specijali- zacije obezbeđivanjem potrebnih finansijskih sredstava za svakog lekara, sa teritorije opštine, koji se opredeli za specijalizaciju, i njegovo motivisanje ka ličnom usavršavanju. Aktivnosti: Slanje doktora medicine na odobrene specijalizacije u oblasti urgenetne medicine Obezbeđivanje adekvatne kadrovske zamene za vreme trajanja specijalizacije OČEKIVANI REZULTATI Dobijanje usluge iz specijalističke oblasti u domu zdravlja Lapovo Obezbeđena adekvatna kadrovska zamena za vreme trajanja specijalizacije OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Ministarstvo zdravlja Stručna i logistička podrška Partnerske zdravstvene ustanove Finansijska podrška Opština Lapovo USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Želja radnika za daljim stručnim usavršavanjem Nedostatak finansijskih sredstava VREDNOST PROJEKTA 25.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 36 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Pohađanje kursa citološke dijagnostike za Podići kvalitet zdravstvenih usluga moderniza- ginekologiju i postavljanje istog za stalnu obuku cijom opreme, permanentnom edukacijom me- na godišnjem nivou dicinskog i nemedicinskog osoblja i optimizaci- OBLAST - podvući jom medicinskih usluga. Infrastruktura Podnosilac Poljoprivreda Dom zdravlja Lapovo Turizam Operativni cilj iz Strategije Privreda i preduzetništvo Unaprediti medicinske programe edukacije Zdravstvo i socijalna zaštita postojećih kadrova do kraja 2015. godine, Obrazovanje povećanjem broja sati edukacije po Kultura zaposlenom i novih programa obuke za 40%. Sport OPIS Cilj pohađanja ovog kursa je preventivni rad u sprečavanju karcinoma materice koji su trenutno u porastu i koji se kasno dijagnostikuju (veliki su i troškovi pregleda preparata na Papanikolau). Ranom dijagnostikom efikasnost lečenja je mnogo veća. Za realizaciju pohađanja ovog kursa je potrebno obezbediti finansijku podršku i omogućiti stalnu obuku na godišnjem nivou - organizovati više kurseva godišnje. Aktivnosti Pohađanje kursa za citoskrinere cervikalne citologije Polaganje ispita za citoskrinera cervikalne citologije Dobijanje certifikata OČEKIVANI REZULTATI Završen kurs za citoskrinere cervikalne citologije Polaganje ispita za citoskrinera cervikalne citologije Deljenje certifikata Smanjeni dosadašnji troškovi OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Finansijska podrška Druge institucije zdravstvenog sistema Stručna i logistička podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost zapošljenih u Domu zdravlja Neizanteresovanost za stalnim usavršavanjem Nedostatak finansijskih sredstava VREDNOST PROJEKTA 16.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 10 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Edukacija putem kongresa i seminara koji se Podići kvalitet zdravstvenih usluga zahtevaju u procesu licenciranja medicinskih modernizacijom opreme, permanentnom radnika edukacijom medicinskog i nemedicinskog OBLAST - podvući osoblja i optimizacijom medicinskih usluga. Infrastruktura Podnosilac Poljoprivreda Dom zdravlja Lapovo Turizam Operativni cilj iz Strategije Privreda i preduzetništvo Unaprediti medicinske programe edukacije Zdravstvo i socijalna zaštita postojećih kadrova do kraja 2015. godine, Obrazovanje povećanjem broja sati edukacije po zaposle- Kultura nom i novih programa obuke za 40%. Sport OPIS Cilj edukacije putem kongresa i seminara je sticanje neophodnih novih saznanja, razmenjivanje iskustva među kolegama i primenjivanje saznanja u svakodnevnoj praksi radi podizanje kvaliteta pruženih usluga prema stanovništvu. Ovo sve obezbeđuje medicinskim ranicim licence za nesmetan rad, a građanstvu, kvalitetnije usluge. Aktivnosti: Pohađanje seminara Aktivno učešće na kongresima medicinskih radnika OČEKIVANI REZULTATI Stečena nova stručna primenljiva znanja Poboljšan kvalitet usluga za građane OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Finansijska podrška Druge institucije zdravstvenog sistema Stručna i logistička podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost zaposlenih u Domu zdravlja Neizanteresovanost za stalnim usavršavanjem Nedostatak finansijskih sredstava VREDNOST PROJEKTA 9.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Analiza zdravstvenog stanja stanovništva i Podići kvalitet zdravstvenih usluga moderniza- pravljenje programa razvoja Doma zdravlja u cijom opreme, permanentnom edukacijom me- Lapovu u skladu sa pojavama savremenih dicinskog i nemedicinskog osoblja i optimizaci- zaraznih bolesti jom medicinskih usluga. OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Dom zdravlja Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Zadovoljiti minimum 50% novih potreba stanov- Privreda i preduzetništvo ništva za zdravstvenim uslugama do 2012. go- Zdravstvo i socijalna zaštita dine putem izrade dve analize postojećih i po- Obrazovanje tencijalnih potreba za zdravstvenim uslugama Kultura Sport OPIS Cilj ovog projekta je praćenje zdravstvenog stanja pacijenata, utvrđivanje kritičnih grupa, procena njihovog zdravstvenog stanja i preduzimanje određenih koraka na poboljšanju ukupnog zdrav- stvenog stanja stanovništva. Ova analiza bi ukazala i na moguće pretnje širenja infektivnih oboljenja. Analiza bi se pravila uz pomoć stručnjaka za socijalne analize i koristila bi se lokalna strategija socijalne zaštite u opštini Lapovo. Aktivnosti: Formiranje realne slike zdravstvenog stanja stanovništva izradom analize korisnika zdravstvenih usluga Adekvatno sprovođene smernica dobijenih od nadležnih institucija Organizacija implemenatcije stečenih znanja, baziranih na sprovedenoj analizi OČEKIVANI REZULTATI Urađena analiza i dobijeni rezultati na osnovu kojih se pravi strategija rada Doma zdravlja Sprovedene smernice dobijene od nadležnih institucija Organizovan proces implementacije OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Socijalna služba Stručna i logistička podrška sa svojim bazama Nadležne institucije: podataka o stanovništvu Ministarstvo zdravlja Institut za javno zdravlje Kragujevac Republički institut za javno zdravlje Srbije USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost svih učesnika u analizi za što Nezainteresovanost partnera za aktivnim realniju predstavu o stvarnom stanju u zdrav- učešćem u analizi stvu i socijalnoj zaštiti na teritoriji opštine Nezainteresovanost stanovništva za sopstveno zdravlje VREDNOST PROJEKTA 20.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Analiza potreba budućih zaposlenih korisnika u Podići kvalitet zdravstvenih usluga moderniza- industrijskoj zoni u Lapovu za zdravstvenom cijom opreme, permanentnom edukacijom me- zaštitom dicinskog i nemedicinskog osoblja i optimizaci- OBLAST - podvući jom medicinskih usluga. Infrastruktura Podnosilac Poljoprivreda Dom zdravlja Lapovo Turizam Operativni cilj iz Strategije Privreda i preduzetništvo Zadovoljiti minimum 50% novih potreba stanov- Zdravstvo i socijalna zaštita ništva za zdravstvenim uslugama do 2012. go- Obrazovanje dine putem izrade dve analize postojećih i po- Kultura tencijalnih potreba za zdravstvenim uslugama. Sport OPIS Cilj ovog projekta je analiza i praćenje zdravstvenog stanja radnika u industrijskoj zoni, potom, utvrđivanje grupa korisnika koji su izloženi štetnim uticajima na radnom mestu, procena njihovog zdravstvenog stanja, praćenje istog i preduzimanje određenih koraka na poboljšanju ukupnog zdravstvenog stanja zaposljenih. Ova analiza bi ukazala i na moguće pretnje širenja infektoloških oboljenja. Analiza bi se pravila uz pomoć stručnjaka za socijalne analize i koristila bi se lokalna strategija socijalne zaštite u opštini Lapovo. Aktivnosti: Analiza trenutnog zdravstvenog stanja ciljnih grupa Uvođenje redovnih preventivnih pregleda ciljnih grupa Dijagnostikovanje bolesti i načina lečenja ciljnih grupa OČEKIVANI REZULTATI Urađena analiza zdravstvenog stanja radnika Identifikovana grupa radnika koja je izložena štetnim uticajima na radu Procenjeno zdravstveno stanje radnika i njihovo konstantno praćenje uz preduzimanje određenih koraka ka poboljšanju zdravstevnog stanja svih zaposlenih OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Služba za zdravstvenu zaštitu radnika Stručna i logistička podrška sa svojim bazama podataka o stanovništvu USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zainteresovanost svih učesnika u analizi za što Nezainteresovanost partnera za aktivno učešće realniju sliku o zdravstvenom stanju zaposlenih u analizi Nezainteresovanost radnika za sopstveno zdravlje VREDNOST PROJEKTA 12.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Projekat uspostavljanja pomoći u kući i uvođe- Obezbediti neophodnu pomoć licima sa nje participacije i plaćanja iste posebnim potrebama i starim licima OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Socijalna služba Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Do 2015. godine organizovati sistem društvene Privreda i preduzetništvo brige i povećati broj institucionalnih i vaninstitu- Zdravstvo i socijalna zaštita cionalnih mehanizama podrške ranjivim grupa- Obrazovanje ma stanovništva za 50% Kultura Sport OPIS Na teritoriji opštine Lapovo postoji određen broj starih lica i lica sa posebnim potrebama kojima je neophodno pružiti pomoć u kući, istovremeno i licima koja su sama, a u mogućnosti su da plate uslugu. Sve ovo bi doprinelo povećanju brige o ovim ranjivim grupacijam i olakšalo im u velikoj meri svakodnevni život. Aktivnosti: Nabavka jednog vozila Obuka za rad na terenu Organizacija poseta ranjivim grupama stanovništva – plan rada i poseta OČEKIVANI REZULTATI Nabavljeno vozilo Obučeno ljudstvo za rad na terenu Organizovan i pripremljen plan rada i poseta ranjivim slojevima stanovništva OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Finansijska podrška Crveni krst Stručna i logistička podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Volja svih učesnika za rad na projektu Nedostatak finansijskih sredstava Nezainteresovanost učesnika VREDNOST PROJEKTA 15.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Projekat uspostavljanja narodne kuhinje na Obezbediti neophodnu pomoć licima sa teritoriji opštine nedovoljnim primanjima, starim licima i licima OBLAST - podvući sa posebnim potrebama u vidu obezbeđivanja Infrastruktura obroka preko narodne kuhinje Poljoprivreda Podnosilac Turizam Socijalna služba Privreda i preduzetništvo Operativni cilj iz Strategije Zdravstvo i socijalna zaštita Do 2015. godine organizovati sistem društvene Obrazovanje brige i povećati broj institucionalnih i vaninstitu- Kultura cionalnih mehanizama podrške ranjivim grupa- Sport ma stanovništva za 50% OPIS Na teritoriji opštine Lapovo postoji određen broj starih lica, lica sa posebnim potrebama i lica na ivici egzistencije kojima je neophodno pružiti pomoć u prehrani. Da bi se ova slika promenila, i pokazala briga o ovim slojevima stanovništva, neophodno je formiranje narodne kuhinje koja bi odgovarajućom dinamikom usluživala stanovništvo ovih kategorija. Aktivnosti: Opremanje prostora za skladištenje namirnica i spremanje hrane Obuka za rad u narodnoj kuhinji Pripremanje organizacije rada kuhinje Otvaranje narodne kuhinje OČEKIVANI REZULTATI Opremljen prostor za rad kuhinje Obučeno ljudstvo za rad u narodnoj kuhinji Pripremljena organizaciona struktura za rad u kuhinji Otvorena narodna kuhinja OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Finansijska podrška, obezbeđivanje prostora Crveni krst Stručna i logistička podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđen prostor za formiranje narodne Nedostatak finansijskih sredstava kuhinje Nezainteresovanost partnera VREDNOST PROJEKTA 25.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Opremanje laboratorije u Domu zdravlja u Podići kvalitet zdravstvenih usluga moderniza- Lapovu nedostajućom opremom cijom opreme, permanentnom edukacijom me- OBLAST - podvući dicinskog i nemedicinskog osoblja i optimizaci- Infrastruktura jom medicinskih usluga Poljoprivreda Podnosilac Turizam Dom zdravlja Lapovo Privreda i preduzetništvo Operativni cilj iz Strategije Zdravstvo i socijalna zaštita Do 2015. godine unaprediti medicinsku i tehnič- Obrazovanje ko-tehnološku opremljenost Doma zdravlja za Kultura 60% Sport OPIS Laboratorijska služba u Domu zdravlja u Lapovu je opterećena velikim brojem zahteva za raznim analizama. Neke od analiza nisu moguće da se obave na analizatoru koji poseduje Dom zdravlja. Zato građani Lapova moraju da te analize obavljaju u Kragujevcu. Iz prethodnih razloga je potrebna nabavka jednog savremenijeg analizatora. Mnoge od obaveznih laboratorijskih analiza na primarnom nivou se ne obavljaju zbog nedostatka ovih aparata. Aktivnosti: Raspisivanje javnih nabavki Izbor najpovoljnijeg ponuđača Nabavka biohemijskog analizatora Nabavka aparata za faktore koagulacije Nabavka plamenog spektrofotometra OČEKIVANI REZULTATI Nabavljen biohemijski analizator Nabavljen aparat za faktore koagulacije Nabavljen plameni spektrofotometar OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđen radni prostor u Domu zdravlja za Nedostatak finansijskih sredstava biohemijski analizator, aparat za faktore koagu- lacije i plameni spektrofotometar VREDNOST PROJEKTA 25.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 3 meseca

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Opremanje sale za fizioterapeuta Podići kvalitet zdravstvenih usluga moderniza- OBLAST - podvući cijom opreme, permanentnom edukacijom me- Infrastruktura dicinskog i nemedicinskog osoblja i optimizaci- jom medicinskih usluga. Poljoprivreda Turizam Podnosilac Privreda i preduzetništvo Dom zdravlja Lapovo Zdravstvo i socijalna zaštita Operativni cilj iz Strategije Obrazovanje Do 2015. godine unaprediti medicinsku i tehnič- Kultura ko - tehnološku opremljenost Doma zdravlja za Sport 60% OPIS S obzirom na sve veće zahteve građana za organizovanjem službe fizioterapije u Lapovu, opština Lapovo je donela odluku da se opremi sala Doma zdravlja za fizioterapiju. Za opremanje je potrebna specijalizovana oprema za tu delatnost, koja bi omogućila adekvatne uslove za rad. Aktivnosti: Nabavka opreme: Galvan digitalni Soft tuch podešavanje intenziteta TENS 2 nezavisna kanala sa modulacijom silikonske elektrode Dijadinamik sa Galvanom digitalni programabilni, automatsko prebacivanje polova sa postepenim smanjenjem povećanjem intenziteta Ultrazvuk sa Dijadinamikom SONODINATOR Magnet dvokanalni NF/VF sa prostirkom, dve antene i jastučićem Interferentne struje Digitalizovane (četvoropolne, dvopolne, terapija srednje-rekventnim strujama, vektor) Laser 100mW 780nm digitalizovan, zadavanje doze u džulima, automatsko proračunavanje vremena za tip glave Toplica za parafin 3.6kg, digitalni displeji temperature i digitalno podešavanje Eksponencijalne struje Lampa IR i UV Ručni dinamometar OČEKIVANI REZULTATI Nabavljena sva nedostajuća oprema Opremljena sala Doma zdravlja za fizioterapiju. OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Finansijska podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Obezbeđen funkcionalni prostor za opremanje Nedostatak finansijskih sredstava sale za fizioterapeuta VREDNOST PROJEKTA 15.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 6 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Renoviranje poslovne zgrade u ulici Njegoševoj Unapređenje usluga socijalne zaštite, i stavlja- broj 25, kao preduslov za formiranje samostal- nje opštine Lapovo u ravnopravan položaj na nog Centra za socijalni rad mapi centara za socijalni rad u Srbiji OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Formiranje samostalnog Centra za socijalni rad Privreda i preduzetništvo do kraja 2012. godine. Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Ne postoji adekvatan poslovni prostor za obavljanje delatnosti Centra za socijalni rad. Zgrada koja je planirana za ove namene je u neupotrebljivom stanju bez kompletnog renoviranja. Ukoliko opština Lapovo želi da poseduje sopstveni, samostalan, Centar za socijalni rad, ovo je prvi, i osnovni, preduslov, odnosno, kompletno renoviranje i adaptiranje zgrade za potrebe funkcionisa- nja budućeg, samostalnog, Centra za socijalni rad opštine Lapovo. Aktivnosti: Rekonstrukcija elektro instalacije Rekonstrukcija kanalizacije, sanitarnog čvora Uvođenje centralnog grejanja sa priključkom na gas Renoviranje enterijera i fasade OČEKIVANI REZULTATI Obezbeđen adekvatan poslovni prostor veličine 150 m², kao preduslov za formiranje samostalnog CSR Stvoreni potrebnih uslovi za rad – kompletno rekonstruisana i opremljena zgrada za potrebe rada centra OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA JP „Novi Vek“ Finansijska podrška (većinsko učešće lokalne Nadležna ministarstva i druge relevantne samouprave) institucije iz ove oblasti Stručna i logistička podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Zgrada je vanknjižno vlasništvo opštine Lapovo Neregulisani imovinsko-pravni odnosi VREDNOST PROJEKTA 15.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 12 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Opremanje poslovnog prostora tehničkom Unapređenje usluga socijalne zaštite, i stavlja- opremom i kancelarijskim nameštajem u ulici nje opštine Lapovo u ravnopravan položaj na Njegoševoj broj 25, za potrebe samostalnog mapi centara za socijalni rad u Srbiji Centra za socijalni rad OBLAST - podvući Podnosilac Infrastruktura Opština Lapovo Poljoprivreda Operativni cilj iz Strategije Turizam Formiranje samostalnog Centra za socijalni rad Privreda i preduzetništvo do kraja 2012. godine. Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovanje Kultura Sport OPIS Ne postoji adekvatno opremljen poslovni prostor za obavljanje delatnosti CSR, zgrada koja je planirana za ove namene je nije opremljena. Ukoliko opština Lapovo želi da poseduje sopstveni, samostalan, Centar za socijalni rad, jedan od osnovnih preduslova je kompletno opremanje zgrade za potrebe funkcionisanja budućeg, samostalnog, Centra za socijalni rad opštine Lapovo. Naime, zgrada zahteva opremljenost u skladu sa aktuelnim standardima i potrebama jednog centra. Aktivnosti: Opremanje enterijera Nabavka potrebnog kancelarijskog nameštaja Nabavka računarske opreme sa licenciranim softverom Opremanje telefonskim priključcima, brzim internetom OČEKIVANI REZULTATI Obezbeđen adekvatano opremljen poslovni prostor kao preduslov za formiranje samostalnog Centra za socijalni rad Stvorani adekvatni uslova rada OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Nadležna ministarstva i druge relevantne Finansijska i logistička podrška (uglavnom lo- institucije iz ove oblasti kalna samouprava daje sredstva) USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Renovirana poslovna zgrada koja je vanknjižno Neregulisani imovinsko-pravni odnosi vlasništvo opštine Lapovo VREDNOST PROJEKTA 5.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 3 meseca

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission

STRATEGIJA ODRŽIVOG RAZVOJA

OBRAZAC ZA IDENTIFIKACIJU PROJEKTA

NAZIV PROJEKTA SVRHA PROJEKTA Projekat uklanjanja arhitektonskih barijera Obezbediti neophodnu pomoć starim licima i licima sa posebnim potrebama u vidu uklanja- OBLAST - podvući nja arhitektonskih barijera u saobraćaju i tako Infrastruktura im omogućiti lakše kretanje kroz saobraćaj Poljoprivreda Podnosilac Turizam Socijalna služba Privreda i preduzetništvo Zdravstvo i socijalna zaštita Operativni cilj iz Strategije Obrazovanje Do 2015. godine organizovati sistem društvene Kultura brige i povećati broj institucionalnih i vaninstitu- cionalnih mehanizama podrške ranjivim grupa- Sport ma stanovništva za 50% OPIS Na teritoriji opštine Lapovo postoji određen broj starih lica i lica sa posebnim potrebama kojima je neophodno omogućiti nesmetanu kretnju kroz saobraćaj, omogućiti im da sami obavljaju svoje potrebe u gradu i na taj način im pružiti moralnu podršku. Ovo sve ukazuje na brigu ovih slojeva stanovništva i na stvaranje njihovog poverenja u institucionalne mehanizme opštine. Aktivnosti: Analiza postojećih arhitektonskih barijera u gradu Raspisivanje javnih nabavki za izvođače radova Izbor najpovoljnijih izvođača Izvođenje radova na uklanjanju arhitektonskih barijera OČEKIVANI REZULTATI Urađena analiza arhitektonskih barijera i dat predlog rešenja istih, kao osnova za kasnije raspisivanje konkursa za odabir izvođača i izvođenje radova Izvedeni radovi na uklanjanju arhitektonskih barijera OČEKIVANI PARTNERI DOPRINOS PARTNERA Opština Lapovo Finansijska podrška JP „Novi Vek“ Stručna i logistička podrška USLOVI ZA IMPLEMENTACIJU FAKTORI RIZIKA Finansijska sredstva Nedostatak finansijskih sredstava i nezaintere- sovanost VREDNOST PROJEKTA 15.000 evra TRAJANJE NAPOMENE 6 meseci

Operational Grant for Regional Agency for Economic Development of Sumadija and Pomoravlje A EU funded project managed by Delegation of the European Commission