2009-2010 architectuur theater dans muziek 2009-2010 blauwe zaal

deSingel Desguinlei 25 / B-2018 Antwerpen Trio ma vr 10 19 uur / za 16 19 uur Gräwe-Reijseger www.desingel.be [email protected] T +32 (0)3 248 28 28 -Hemingway F +32 (0)3 248 28 00 vr 13 nov 2009

deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Gemeenschap en geniet de steun van hoofdsponsor mediasponsors 2009-2010 /

Cecil Taylor Solo & Duo zo 4 okt 2009 Trio Gräwe-Reijseger-Hemingway vr 13 nov 2009 Craig Taborn Trio wo 2 dec 2009 A Touch of Noir / The Shades of Jazz on Noir vr 12 feb 2010 The Claudia Quintet vr 5 mrt 2010 Requiem for a dying Planet do 11 mrt 2010 L’Oeil de l’éléphant do 6 mei 2010

inleiding concert Hugo De Craen / 19.15 uur / foyer de kunsthaven begin 20.00 uur pauze omstreeks 20.45 uur einde omstreeks 22.00 uur teksten programmaboekje Didier Wijnants coördinatie programmaboekje deSingel Trio Gräwe-Reijseger -Hemingway

Georg Gräwe piano Ernst Reijseger cello percussie

gelieve uw GSM uit te schakelen

De inleidingen kan u achteraf beluisteren via www.desingel.be Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze.

Op www.desingel.be kan u uw visie, opinie, commentaar, appreciatie, … reageer betreffende het programma van deSingel met andere toeschouwers delen. & win Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze. Neemt u deel aan dit forum, dan maakt u meteen kans om tickets te winnen.

Bij elk concert worden cd’s te koop aangeboden door ’t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, Schilde, 03 384 29 70 > www.tklavervier.be

foyer de kunsthaven enkel open bij avondvoorstellingen in rode en/of blauwe zaal open vanaf 18.40 uur kleine koude of warme gerechten te bestellen vóór 19.20 uur broodjes tot net vóór aanvang van de voorstellingen en tijdens pauzes

Hotel Ramada Plaza Antwerp (Desguinlei 94, achterzijde torengebouw ING) Restaurant HUGO’s at Ramada Plaza Antwerp open van 18.30 tot 22.30 uur gozo-bar open van 10 uur tot 1 uur, uitgebreide snacks tot 23 uur deSingelaanbod: tweede drankje gratis bij afgifte van uw toegangsticket

Reclamepanelen omringen de bouwwerf van deSingel. De plaatsing van deze panelen levert extra middelen op om de bouwkosten te financieren. De toelating voor het plaatsen van de advertentiepanelen geldt voor de periode van de bouwwerken. Wij hopen op uw begrip. Spelregels die niemand opsomt

Een van de plezierigste zaken aan het leven van een liefhebber van creatieve jazz is dat je nooit weet wat de volgende stap gaat zijn. De volgende stap in de geschiedenis van de jazz, de volgende stap in de ontwikkeling van een muzikant, de volgende stap tijdens een concert, zelfs de volgende bocht die een muzikant gaat nemen in het vuur van de strijd: het is altijd onbekend en in het beste geval ook onverwacht. In die zin is Whitney Ballietts credo van de jazz nog altijd een van de fijnste. Balliett (1926-2007) was van in de jaren vijftig tot het einde van de vorige eeuw de jazzcriticus van The New Yorker, en al vroeg lanceerde hij het begrip The Sound of Surprise (ook de titel van een boek uit 1959). Het is eigenlijk een onvertaalbaar begrip, maar de impliciete belofte die erachter schuilt is universeel en heeft eeuwigheidswaarde. Jazz als ‘sound of surprise’, een nooit eindigende belofte van verrassing. Achter elke hoek schuilt iets wat niet in de lijn van de verwachtingen lag, iets nieuws, iets oorspronkelijks, iets ongehoords.

Lichtzinnigheid Die belofte is overigens gemakkelijker te maken dan in te lossen. Want wat betekent het eigenlijk in de praktijk, die voortdurende belofte van verrassing? Is dat het primaat van de improvisatie boven de compositie? Dan is heel wat jazz van in het begin al gebuisd. Of is het een bewuste zoektocht naar onverwachte wendingen in de muziek? Of zelfs onberekenbaarheid? Balliett zelf had er een heel precieze opvatting over. In dat boek uit 1959 schreef hij: “Jazz, after all, is a highly personal, lightweight form - like poetry, it is an art of surprise - that, shaken down, amounts to the blues, some unique vocal and instrumental sounds, and the limited, elusive genius of improvisation.” Het element verrassing was voor hem inherent aan elke jazz, maar niet als een dogma, eerder als een onvermijdelijk ingrediënt. Jazz is als persoonlijke kunstuiting niet gebonden aan strenge spelregels, van nature zelfs een beetje lichtzinnig. In die zin is ook improvisatie geen dogma, maar eerder een evident gevolg. Een gevolg van de inherente lichtzinnigheid van een jazzmuzikant.

Niet voor holbewoners Troebele spelregels, dat is echt typisch voor jazz. In de beste ensembles krijgen jazzmuzikanten zelden expliciete instructies. Wel impliciete, onder Georg Gräwe de vorm van hints, suggesties, voorzetten, schetsen. Maar er is geen vooropgezet doel, er is geen duidelijke campagne, geen gecommuniceerd plan. Omdat dat de sensatie doodt. Het is zoals in de liefde: hoe meer expliciete afspraken, hoe sterieler de relatie. Echte jazz is dan ook niets voor holbewoners. Als jazzmuzikant moet je voortdurend kunnen omgaan met onduidelijkheid en vage verwachtingen en ook met voetzoekers, onverwachte hindernissen en misbegrepen signalen. Soms staan er wel heel wat signalen en instructies op papier, maar zelfs dan zijn ze zelden sluitend. Doe het daar maar mee.

Wie deelt de lakens uit? Het wordt nog erger als er helemaal niets op papier staat. Geen huwelijkscontract, geen wettelijke basis, geen onderling akkoord. Dan blijft er alleen nog een vermoeden van impliciete spelregels. Ongetwijfeld veel ruzie onderweg, of minstens gekibbel, ook stille momenten, en vurige passie, tederheid, een knipoog. Jazz zonder papier is spannend, zowel voor de muzikanten als voor het publiek. Zeker in een ensemble zonder expliciete leider. Dan is het op elk moment onduidelijk wie de lakens uitdeelt en wie ondergaat of repliceert. Meestal wisselt het perspectief voortdurend, het initiatief verschuift soms bliksemsnel van de ene naar de andere muzikant en terug.

Instabiliteit Vooral trio’s lenen zich tot vliegensvlugge perspectiefwissels. Een trio is soms 1+1+1, soms 2+1 of 1+2, soms gewoon 3. Als één instrument vertraagt, dwingt het de andere twee in een alliantie. Het totaalbeeld van het trio kan drastisch wijzigen door één knopje om te draaien: iemand speelt plots staccato of juist legato, een passage wordt unisono gespeeld (door twee of drie), één instrument gaat luider of juist stiller, iemand kiest voor atonaal of juist melodisch. Met een vierde stem erbij installeer je meer stabiliteit en meestal meer hiërarchie. Ook een duo is helemaal anders: dat kan een liefdesspel zijn, of juist een klinkend duel, maar nooit is er die inherente spanning eigen aan een driehoeksrelatie.

Kill your darlings Georg Gräwe (piano), Ernst Reijseger (cello) en Gerry Hemingway (drums) koesteren al sinds 1989 zo’n trio. Het was van in het begin een bijna plagerige onderneming. Gräwe, Reijseger en Hemingway vertroebelen met opzet de genesis van hun muziek. Op de debuutplaat Sonic Fiction leverde elk van hen enkele composities. In 1991, op The View From Point West, luidde het anders: “All titles are collective works.” Wat betekent dat? Is het allemaal gecomponeerd of geïmproviseerd? Dat is voor de luisteraar niet te achterhalen. Soms wordt een simpele melodie totaal geïmproviseerd, soms is een complexe collectieve passage Ernst Reijseger helemaal uitgeschreven. Een ietwat bevreemdend maar ook bevrijdend schouwspel, zeker omdat het drietal een milde vorm van ironie beoefent, in de beste traditie van Duke Ellington en . Ze hebben ijzersterke muzikale ideeën, maar ze nemen die nooit te ernstig. Ze schrappen voor de ogen van het publiek, met liefde maar zonder mededogen, het motto ‘Kill your darlings’ indachtig.

Geen gebroken liefde In de jaren negentig was dit trio echt het neusje van de zalm, al maakten ze nauwelijks furore buiten een relatief kleine incrowd. Dat laatste was niet erg: overal ter wereld (en vooral in Europa) waren er genoeg muziekliefhebbers om dit sublieme muzikale avontuur te smaken. En toch leken Gräwe, Reijseger en Hemingway in 1999 plots de deur dicht te doen. De tiende verjaardag werd gevierd met een zevende cd (Counterfactuals), en toen werd het stil. De reden had echter niets te maken met gebroken liefde: te drukke agenda’s van de drie bleken nog zelden verenigbaar. Hemingway woonde in de States, de andere twee ergens in Europa, en alledrie reisden ze met diverse projecten de wereld rond. Maar als bij wonder veranderde de situatie opnieuw in 2005 toen het trio voor Winter and Winter de cd Continuum opnam.

Niemand De titel Continuum is zeker goed gekozen. Niet dat ze vandaag hun drukke agenda van toen hernemen, maar de uitgangspunten en de doelstellingen van het trio – nu kortweg GRH-trio genoemd – zijn nog altijd dezelfde als in het begin. Criticus Art Lange verwoordde het in 1989 al zo: “They have found a way to create music unburdened of stereotypes, cliches, and precedents, music that is not dependent upon jazz or classical music for a context, and refers to them only tangentially. This is Improvised New Music, which is free to draw on any source without telling its soul to do so.” Ergens lijken er wel spelregels van toepassing, maar niemand soms ze op. Niemand kàn ze opsommen.

Didier Wijnants

Gerry Hemingway © Jordan Hemingway Trio Gräwe-Reijseger-Hemingway composities worden uitgevoerd door vermaarde muzikanten als celliste Larissa Groeneveld en pianist Frank van de Laar. Ook geeft Reijseger af en Georg Gräwe toe workshops voor kinderen. In 1985 werd Reijseger de Boy Edgar Prijs De Duitse Georg Gräwe (°1956) vormde in 1971 zijn eerste groep, het toegekend. In 1995 won hij de Bird Award op het North Sea Jazz Festival. Georg Gräwe Quintet nadat hij verschillende jaren gitaar gespeeld had www.ernstreijseger.com in lokale rockbands. Sindsdien heeft hij verschillende ensembles geleid, variërend van trio’s tot kamerorkesten. Van 1982 tot 1993 was hij direc- Gerry Hemingway teur van de GrubenKlangOrchester, een tiendelige kamergroep met een Amerikaan Gerry Hemingway (°1955) staat meer dan twee decennia op de international line-up. Vanaf 1989 is hij samen met Ernst Reijseger en Gerry barricade van improvisatiemuziek. Hij stamt uit een muzikale familie, zijn Hemingway het Gräwe-Reijseger-Hemingway Trio. Halverwege de jaren vader studeerde compositie bij Paul Hindemith en begon zich op zijn tien- negentig begon de groep een lange sabbatical, tot ze eind jaren negen- de voor slagwerk te interesseren. Tegen zijn zeventiende was hij aan het tig weer bij elkaar kwamen voor een tournee door de Verenigde Staten. werk als professioneel muzikant, voornamelijk in jazz- en bebopbands. Zijn Als componist heeft Gräwe kamermuziek geschreven, maar ook werken geboortestad New Haven was in de jaren zeventig de thuishaven van een voor solo piano en symfonieorkest. Zijn composities zijn over de hele aantal interessante muzikanten. Hier speelde Hemingway voor het eerst wereld in de grote zalen uitgevoerd en op ongeveer dertig opnames op met Anthony Davis, Leo Smith, George Lewis en Anthony Braxton. Eind verschillende Europese en Amerikaanse labels opgenomen. Gräwe heeft jaren zeventig richtte hij samen met trombonist Ray Anderson en bassist opgetreden met onder anderen Anthony Braxton, , Barry Guy, Mark Helias de band BassDrumBone op. Hij vervoegde het Anthony Brax- Marilyn Crispell, Evan Parker, Barre Phillips, Ken Vandermark, Paul Lovens, ton Quartet waarvan hij van 1983 tot 1994 lid bleef. In de late jaren tachtig Mats Gustafsson, Joëlle Léandre en Dave Douglas. Huidige projecten zijn begon hij op te treden met het Reggie Workman Ensemble. Daarnaast is het Georg Gräwe Quartet met Frank Gratkowski, Kent Kessler en Hamid hij ook kernlid van het Episterne Ensemble van Anthony Davis. Momenteel rake, TORQUE met Peter van Bergen en Melvyn Poore en een duo met werkt Gerry Hemingway vooral met zijn kwartet met ofwel Ray Anderson, Sebi Tramontana. Gräwe is ook baas van het label Random Acoustics. Robin Eubanks op trombone of Herb Robertson op trompet, Ellery Eske- ling op tenorsax en ofwel Mark Dresser, Drew Gress of Mike Formanek op Ernst Reijseger bas. Een belangrijk onderdeel van zijn activiteiten vormt zijn werk als solo Ernst Reijseger (°1954) is een Nederlands cellist. Hij is actief in de avant- percussionist, waarmee hij in 1974 van start ging. Als componist ontving gardejazz, de moderne klassieke muziek en de geïmproviseerde muziek. Hemingway diverse beurzen en opdrachten van Amerikaanse en Europe- Reijseger begon met cellospelen toen hij acht jaar oud was. Hij had les bij se stichtingen en festivals. Zijn werk als componist en percussionist omvat Anner Bijlsma, destijds eerste cellist van het Concertgebouworkest. In de opnamen, samenwerkingsverbanden en optredens met onder meer Evan vroege jaren zeventig begon hij met improviseren. Hij speelde samen met Parker, Cecil Taylor, Mark Dresser, Anthony Davis, George Lewis, Derek o.a. , Martin van Duynhoven, Georg Gräwe en Gerry Heming- Bailey, Leo Smith, Oliver Lake, Kenny Wheeler, Frank Gratkowski, John way. Hij trad toen al in heel Europa op, met o.a. Burton Greene, Sean Bergin Cale, Marilyn Crispell, Michale Moore en vele anderen. en ook met dans- en theatergroepen. In de jaren tachtig begon hij met www.gerryhemingway.com spelen in allerlei ensembles, zoals het Amsterdam String Trio, het Theo Loevendie Consort, het Septet, het en het Instant Composer’s Pool orkest. Dit laatste ensemble onder leiding van Misha Mengelberg voerde op een vernieuwende wijze de werken van o.a. Thelonius Monk, Herbie Nichols en Duke Ellington uit, en speelde ook eigen composities geïnspireerd op de jazz, de tango en de volksmuziek. Reijseger speelde ruim tien jaar in dit orkest. Eind jaren tachtig richtte Ernst Reijseger samen met saxofonist Michael Moore en drummer het Clusone Trio op, genoemd naar het festival in Italië waar zij voor het eerst samen optraden. Na ruim tien jaar, waarin ze vijf albums opnamen en over de hele wereld hebben opgetreden werd dit trio opge- heven. Tot slot schrijft Reijseger muziek voor films en documentaires. Zijn binnenkort in desingel Craig Taborn Trio

wo 2 dec 2009 / blauwe zaal / 20 uur €20 (basis) / €15 (-25/65+) / €8 (-19 jaar)

De kunstcampus groeit + 12.000 m2 Een bouwproject van de Vlaamse Gemeenschap en de Artesis Hogeschool Antwerpen voor deSingel internationale kunstcampus en het Conservatorium van de Hogeschool Antwerpen.

Permanente toelichting vestiaire deSingel wo>zo/14>18 uur & aansluitend bij voorstellingen/concerten 2009-2010 architectuur theater dans muziek 2009-2010 blauwe zaal

deSingel Desguinlei 25 / B-2018 Antwerpen ma vr 10 19 uur / za 16 19 uur www.desingel.be [email protected] T +32 (0)3 248 28 28 F +32 (0)3 248 28 00

deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Gemeenschap en geniet de steun van

hoofdsponsor mediasponsors