OPRACOWANIE MERYTORYCZNE PRZYCZYN I KONSEKWENCJI ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH NA TERENIE GMINY WRAZ Z MATERIAŁAMI DO ROZMÓW Z GMIN Ą

Konkurs w ramach Stowarzyszenia Wdzydzko - Charzykowskiej Lokalnej Grupy Rybackiej Morenka

W dniu 31.08.2011 r. upłyn ął termin składania wniosków w ramach Stowarzyszenia Wdzydzko - Charzykowskiej Lokalnej Grupy Rybackiej Morenka (której członkiem jest Chojnice) o dofinansowanie projektów w ramach Operacji 4 Ochrona środowiska i dziedzictwa przyrodniczego na obszarach zale Ŝnych od rybactwa w celu utrzymania jego atrakcyjno ści oraz przywracanie potencjału produkcyjnego sektora rybactwa, w przypadku jego zniszczenia w wyniku kl ęski Ŝywiołowej.

W ramach tej operacji do realizacji mo Ŝliwe były m.in.: ► inwestycje melioracyjne zwi ązane z : − rekultywacj ą, w tym renaturyzacj ą i utrzymaniem, zbiorników wodnych, − ochron ą przeciwpowodziow ą, − regulacj ą mo Ŝliwo ści retencyjnych wód przez realizacj ę programu małej retencji, − racjonalnym gospodarowaniem zasobami wodnymi, − ukształtowaniem trasy regulacyjnej linii brzegowej, ► budow ę, odbudow ę lub zabezpieczenie szlaków wodnych, ► zachowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej i chronionych gatunków ryb lub innych organizmów wodnych.

Limit środków dost ępnych w tym konkursie dla sektora publicznego (np. Gminy Chojnice) wynosił 1 300 000,00 zł, a w konkursie dla sektora gospodarczego i społecznego (np. GZGK Sp. z o.o.) wynosił 800 000 zł.

W ramach tego konkursu mo Ŝliwe było uzyskanie pomocy finansowej w formie zwrotu kosztów kwalifikowanych w wysoko ści do 100% tych kosztów - dla jednego beneficjenta na jeden projekt nie wi ęcej ni Ŝ 1 mln zł. Przewidziana tu była równie Ŝ mo Ŝliwo ść zaliczkowego finansowania inwestycji.

Z posiadanych informacji wynika, i Ŝ w ramach konkursu dla sektora publicznego wnioski zło Ŝyło jedynie dwóch beneficjentów, tj. Gmina Ko ścierzyna oraz Nadle śnictwo Rytel na łączn ą wysoko ść 26% dost ępnej alokacji.

Nale Ŝy zada ć pytanie, dlaczego w zwi ązku ze stwierdzon ą degradacj ą Jeziora Wegner, wpływaj ącą w zasadniczy sposób na stan czysto ści wód Jeziora Charzykowskiego oraz licznych obszarów chronionych (w tym obszarów Natura 2000), nie zło Ŝyła Ŝadnego wniosku o dofinansowanie zadania polegaj ącego np. na renaturyzacji, utrzymaniu, zachowaniu ró Ŝnorodno ści biologicznej Jeziora Wegner, tym bardziej, i Ŝ uzyska ć mo Ŝna było 100% finansowego wsparcia. Podczas spotkania, które odbyło si ę w gabinecie Wójta Gminy Chojnice w lipcu tego roku ze wspólnej inicjatywy Lokalnej Grupy Działania Sandry Brdy oraz Urz ędu Miejskiego, omówiono mo Ŝliwo ści pozyskania środków na renaturyzacj ę Jeziora Wegner wraz z przepływaj ącą przez nie Jarcewsk ą Strug ą. Ze wzgl ędu na fakt, i Ŝ teren miasta nie jest obj ęty obszarem Lokalnej Grupy Rybackiej Morenka, Chojnice nie miało jednak mo Ŝliwo ści zło Ŝenia wniosku aplikacyjnego.

1 Stan czysto ści wód Jarcewskiej Strugi

Specjalistyczne opracowania naukowe wykonane na zlecenie miasta Chojnice oraz innych niezale Ŝnych instytucji stwierdzaj ą wyra źnie, Ŝe do głównych punktowych źródeł zanieczyszcze ń Jarcewskiej Strugi zaliczaj ą si ę tego typu źródła znajduj ące si ę na terenie gminy Chojnice: dwa w okolicy przepustu drogowego pomi ędzy Chojniczkami a Jarcewem oraz jeden w okolicy wybudowa ń Stary Młyn. Jednak Ŝe niezwykle trudne do zbadania i precyzyjnego okre ślenia s ą równie Ŝ obszarowe źródła jej zanieczyszcze ń. Najwi ększy udział w obszarowym zanieczyszczeniu rzeki ma bez w ątpienia działalno ść rolnicza na terenie gminy Chojnice poprzez stosowanie sztucznych oraz naturalnych nawozów. Istnienie w zlewni Jarcewskiej Strugi na terenie gminy Chojnice pól uprawnych powoduje, Ŝe du Ŝe ilo ści nawozów i tym samym wszelkich zwi ązków azotu, po dokonaniu zabiegów agrotechnicznych przedostaj ą si ę do Strugi wodami gruntowymi i cz ęsto te Ŝ powierzchniowo podczas opadów deszczu. Przykładem niekorzystnych zjawisk dodatkowo pot ęguj ącym to zjawisko na terenie gminy Chojnice jest zbyt wysoko usytuowany przepust na 2,8 km (powy Ŝej jeziora Wegner), który spi ętrza nadmiernie wody i odwraca funkcje sąsiednich rowów melioracyjnych z odwadniających na nawadniaj ące. W wyniku tego cz ęść pól jest okresowo zalewana, a cz ęść wód rzeki omija Jezioro Wegner. Ponadto w dolinie Jarcewskiej Strugi przed jej wpływem do Jez. Wegner znajduje si ę miejsce bifurkacji. Przy niskich stanach wody w cieku głównym kanał doprowadza wody do Jarcewskiej Strugi, przy wysokich – w kierunku przeciwnym – do Jez. Nied źwied ź.

Nale Ŝy tu równie Ŝ odnie ść si ę do stwierdzenia P. Wójta, Ŝe „je śli kto ś mówi, Ŝe na problem Jeziora Charzykowskiego nale Ŝy spojrze ć szerzej, nie tylko przez pryzmat Jarcewskiej Strugi, to go informuj ę, Ŝe wody Brdy s ą w I klasie czysto ści, gdy wpływaj ą do tego jeziora”. Wyniki bada ń tej rzeki przytoczone w najnowszym Raporcie o stanie środowiska województwa pomorskiego okre ślaj ą stan biologiczny tej rzeki na stanowisku Kopernica (163,2 km) jako dobry. Podobny stan tej rzeki odnotowano równie Ŝ na stanowisku Męcikał (136,5 km) – czyli ju Ŝ po wypłyni ęciu rzeki z Jeziora Charzykowskiego. Na stanowisku Lisewo (188,1 km) stan Brdy okre ślony został jako bardzo dobry – nale Ŝy wi ęc zada ć pytanie, dlaczego na odcinku zaledwie ok. 25 km (obszar równie Ŝ w granicach gminy Chojnice) stan jako ści tej rzeki znacz ąco si ę pogorszył ?

Na znacz ące zmniejszenie ilo ści fosforanów, azotu ogólnego oraz BZT 5 w stosunku do stanu z lat 1980-1990 wpływ miało otwarcie w roku 1990 miejskiej oczyszczalni ścieków. W ostatnich latach obserwuje si ę jednak Ŝe wzrost st ęŜ eń i ładunków azotu ogólnego, fosforu ogólnego, fosforanów, sodu i potasu, czego główn ą przyczyn ą mo Ŝe by ć zwi ększenie ilo ści ścieków dostarczonych do oczyszczalni. W celu ochrony wód Jarcewskiej Strugi i co za tym idzie wód Jeziora Charzykowskiego, miasto Chojnice gruntownie w roku 2001 zmodernizowało swoj ą oczyszczalni ę ścieków. W roku 2002 do oczyszczalni tej podł ączony został przewa Ŝaj ący fragment południowej cz ęś ci gminy Chojnice, w tym takie du Ŝe wsie jak: Angowice, Nie Ŝychowice, Lichnowy, jak równie Ŝ miejscowo ści poło Ŝone na północ od miasta, tj. Czartołomie, i z nowymi buduj ącymi si ę tam du Ŝymi osiedlami mieszkaniowymi. I wła śnie od tego momentu opracowania naukowe notuj ą powolne pogarszanie jako ści wód Jarcewskiej Strugi i wzrost ładunków podstawowych rodzajów zanieczyszcze ń. Obecnie notowane s ą nast ępuj ące średnio miesi ęczne ilo ści odprowadzanych ścieków z tych wsi: − Nie Ŝychowice – 3200 m 3, − Angowice – 18100 m3, − Czartołomie, Chojniczki i Charzykowy – 18700 m 3. Ponadto od 1.06. tego roku do oczyszczalni podł ączona została miejscowo ść Topole wraz ze stref ą przemysłow ą i średni ą miesi ęczn ą ilo ści ą ścieków 850 m 3. Łączna średnia ilo ść ścieków dopływaj ących na nasz ą oczyszczalni ę to 5919 m 3/dob ę, z czego, analizuj ąc powy Ŝsze dane, ok. 25% w stosunku rocznym pochodzi z terenu gminy 2 Chojnice, co zgodnie z posiadanymi danymi znacz ąco wpłyn ęło na ilo ści zrzucanych zanieczyszcze ń. Zgodnie z badaniami ilo ści i jako ści ścieków wykonanymi w dniach 26-27.07.2011 r. na oczyszczalni ścieków w Chojnicach wynika, i Ŝ uzyskuje ona nast ępuj ące redukcje zanieczyszcze ń: − zawiesina ogólna – 97,4% − BZT 5 – 99,3 % − ChZT – 96,7% − azot ogólny – 91,8% − fosfor ogólny – 97,9%. Parametry ścieków oczyszczonych s ą tym samym aŜ o połow ę ni Ŝsze od warto ści dopuszczalnych.

Nale Ŝy tu równie Ŝ wskaza ć na problem znacz ącej ilo ści niezewidencjonowanych i nielegalnych zrzutów ścieków z wielu gospodarstw rolnych z terenu gminy Chojnice do rowów melioracyjnych, jak równie Ŝ poprzez nieszczelne szamba do wód gruntowych, co wpływa na istotne pogorszenie stanu czysto ści całej zlewni Strugi, jak równie Ŝ stwarza realne ryzyko zanieczyszczenia podziemnych uj ęć wody pitnej. Parafrazuj ąc nale Ŝałoby odwróci ć pytanie zadane Dyrektorowi Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urz ędu Miejskiego. Prosz ę o poinformowanie mieszka ńców czy wszystkie gospodarstwa z terenu gminy Chojnice s ą wł ączone do systemu kanalizacji sanitarnej i osobno do deszczowej? Opracowania naukowe z roku 2009 dokumentuj ące roczn ą dostaw ę azotu w rejonie Jeziora Charzykowskiego stwierdzaj ą, Ŝe Jarcewska Struga dostarczyła do wód tego jeziora rocznie 60,4 Mg tego zwi ązku, z kolei w punkcie pomiarowym Brda - Małe odnotowano a Ŝ 284,6 Mg, a w punkcie pomiarowym Brda – Babilon 236,3 Mg. Podobna sytuacja miała miejsce w przypadku rocznej dostawy zwi ązków fosforu, gdzie z wód Jarcewskiej Strugi odnotowano 13,10 Mg tego zwi ązku, w punkcie pomiarowym Brda – Małe Swornegacie – a Ŝ 25,10 Mg, a w punkcie Brda – Babilon 18,14 Mg. Wnioski z tej analizy s ą nietrudne do wyci ągni ęcia dla ka Ŝdego. Nieprawd ą jest stwierdzenie P. Wójta, i Ŝ „wszystkie wody deszczowe płyn ą do Jeziora Charzykowskiego nieoczyszczone”. Wody opadowe i roztopowe s ą podczyszczane przez 7 zespołów osadników i separatorów, z czego 5 zespołów bezpo średnio przed odprowadzeniem do Strugi. Stan techniczny tych instalacji jest systematycznie sprawdzany i urz ądzenia te s ą regularnie czyszczone. Nale Ŝy tutaj doda ć, i Ŝ wszystkie wody opadowe i roztopowe z południowej cz ęś ci Gminy Chojnice równie Ŝ przechodz ą przez w/w urz ądzenia, a wszelkie koszty z tego tytułu ponosi miasto Chojnice. Ponadto w sposób niekontrolowany do miejskiego sytemu kanalizacji deszczowej przedostają si ę wody opadowe i roztopowe z gminnych terenów utwardzonych, np. ze strefy przemysłowej w miejscowo ści Topole.

Źródła: − Cysewski A., Zmienno ść wieloletnia i przestrzenna parametrów fizyczno-chemicznych oraz ładunków zanieczyszcze ń w Jarcewskiej Strudze, 2009, Gda ńsk − Drwal J., Fac-Beneda J., Cysewski A., Przygrodzki P., Jaki jest faktyczny zasi ęg jednostki hydrologicznej, której Jarcewska Struga jest głównym odbiornikiem, Uniwersytet Gda ński, Katedra Hydrologii, 2009, Gda ńsk − Materiały z seminarium „Okre ślenie jako ści wód i podatno ści na degradacj ę jezior poło Ŝonych na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego”, 2008, Chojnice − Raport o stanie środowiska w Województwie Pomorskim w 2009 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku, 2010, Gda ńsk − Wyniki okresowych pomiarów ilo ści i jako ści ścieków, Miejskie Wodoci ągi Sp. z o.o. w Chojnicach, 2010, Chojnice 3