PAPUR BRO GENAU’R-GLYN, MELINDWR, , TREFEURIG A’R

PRIS 75c | Rhif 415 | Ionawr 2019

Mentro i’r môr Llyn? Craig y Pistyll t.10

?

t.6 t.17t.15 Canlyniad llythyr Lucie Pwy fu’n hel calennig? Calennig wyf yn ‘mofyn Ddydd Calan, ddechrau’r flwyddyn, A bendith fyth fo ar eich tŷ Os tycia im’ gael tocyn. Gweler hefyd t. 5, 8, 11, 12

Megan, Efanna a Manon Lewis a Morgan, Iestyn ac Ela Lewis o Benllwyn ac Osian a Steffan Jones o Gaerffili yn canu calennig Enid a Mirain yn . o amgylch pentref Capel Bangor.

Ifan, Twm, Erin a Catrin yng Ngwmrheidol. Mabli, Gwenno, Gruffudd a Lleucu yng Nghapel Madog. Y Tincer | Ionawr 2019 | 415 dyddiadurdyddiadur

Sefydlwyd Medi 1977 Aelod o Fforwm Papurau Bro Rhifyn Chwefror Deunydd i law: Chwefror 8; Cyhoeddi: Chwefror 20

IONAWR 16 Nos Fercher Geraint o docynnau ar gael ymlaen llaw gan ISSN 0963-925X Jenkins yn trafod ei gyfrol ar Iolo Cletwr £8 (oedolion), £15 (teulu) Morgannwg Cymdeithas y Penrhyn yn GOLYGYDD – Ceris Gruffudd festri Horeb, Penrhyn-coch am 7.30. CHWEFROR 8 Nos Wener Noson nesaf Rhos Helyg, 23 Maesyrefail, Penrhyn-coch Cicio’r Bar! Eurig Salisbury a Hywel ( 828017 | [email protected] TEIPYDD – Iona Bailey IONAWR 22 Nos Fawrth Cyfarfod Griffiths yn cyflwyno: Y bardd o Ben- CYSODYDD – Elgan Griffiths (627916 i glywed cynlluniau apêl Trefeurig y-groes Karen Owen; Y band gwerin GADEIRYDD Y TINCER – Richard Owen Eisteddfod Ceredigion 2020 yn Neuadd extraordinaire Patrosband am 7.45 yng 31 Glan Ceulan, Penrhyn-coch ( 820168 yr Eglwys, Penrhyn-coch am 8.00 Nghanolfan y Celfyddydau IS-GADEIRYDD A THREFNYDD CYFEILLION – Tocynnau £7 Bethan Bebb IONAWR 23 Nos Fercher Noson gwis Penpistyll, , Goginan ( 880228 YSGRIFENNYDD – Anwen Pierce hwyliog, dwyieithog – a gwin – gyda’r CHWEFROR 16 Dydd Sadwrn Noson 3 Bryn Meillion, Bow Street ( 828337 elw’n mynd at ymgyrch Eisteddfod Caws a Gwin gyda’r Band Backtrax yn TRYSORYDD – Hedydd Cunningham Genedlaethol 2020 ardal Tirymynach Neuadd y Penrhyn, Penrhyn-coch. £10 Tyddyn-Pen-y-Gaer, Llandre, Aberystwyth yn Neuadd Rhydypennau, Bow Street yn cynnwys glasied o win. Dewch i ( 820652 [email protected] am 7.30. Croeso cynnes iawn i bawb. gefnogi PATRASA. HYSBYSEBION – Cysyllter â’r Trysorydd IONAWR 25 Nos Wener Gig Santes CHWEFROR 16-17 Côr Cymru yng TASG Y TINCER – Anwen Pierce Dwynwen Mei Gwynedd a’r band a Nghanolfan y Celfyddydau - gweler t.17 TREFNYDD GWERTHIANT – Lila Piette Bethany Celyn yng Nghanolfan y Llys Hedd, Bow Street ( 820223 Celfyddydau, Aberydtwyth am 8.00 CHWEFROR 17 Nos Sul Lleuwen Steffan a Hywel Griffiths yn Gwn glân, Beibl ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL IONAWR 30 Nos Fercher Cyfarfod budr yng Nghapel y Morfa, Aberystwyth Mrs Beti Daniel Cyhoeddus ar gyfer Cymuned am 7.30. Tocynnau wrth y drws neu o Glyn Rheidol ( 880 691 Melindwr sefydlu cronfa leol i www.seetickets.com/tour/lleuwen Y BORTH – Grace Bailey, Pencarreg, Eisteddfod Genedlaethol Cymru Stryd Fawr, Y Borth ( 871462 Ceredigion 2020 yn Neuadd Bentref Nos Fercher Idris BOW STREET CHWEFROR 20 Pen-llwyn, Capel Bangor am 7.30 Reynolds yn trafod ei gyfrol Cofio Dic Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro ( 828 102 Cymdeithas y Penrhyn yn festri Horeb, Lynn Phillips, 1 Cae’r Odyn ( 820 908 CHWEFROR 2 Nos Sadwrn noson Penrhyn-coch am 7.30 Anwen Pierce, 3 Bryn Meillion ( 828 337 fywiog a chyfle i ddawnsio yng Maria Owen, Gerddi Gleision ( 822074 CAPEL BANGOR / PEN-LLWYN nghwmni Tacla - cerddorion o ogledd MAWRTH 5 Nos Fawrth Ynyd Noson CAPEL MADOG, CEFN-LLWYD A CAPEL DEWI Cymru. Cerddoriaeth swing-sipsi, jazz Grempog ac Adloniant yn Neuadd yr Eirian Hughes, Lluest Fach ( 880 335 a gwerin yn Cletwr. Nifer cyfyngedig Eglwys, Capel Bangor am 7.00 Elwyna Davies, Tyncwm ( 880 275 Dei Evans, Fferm Fronfraith, Comins-coch ( 623 660 DÔL-Y-BONT SIOP Mrs Llinos Evans – Dôlwerdd ( 871 615 Cyhoeddir y Tincer yn fisol o Fedi DOLAU i Mehefin gan Bwyllgor y Tincer. SGIDIAU Mrs Margaret Rees – Seintwar ( 828 309 Argreffir gan y Lolfa, Tal-y-bont. Nid GOGINAN yw’r Pwyllgor o angenrheidrwydd yn GWDIHW Mrs Bethan Bebb cytuno ag unrhyw farn a fynegir yn Shan Jones Penpistyll, Cwmbrwyno ( 880 228 y papur hwn. Dylid cyfeirio unrhyw LLANDRE newyddion i’ch gohebydd lleol neu 8 Ffordd Portland, Mrs Nans Morgan i’r Golygydd, ac unrhyw lythyr neu Aberystwyth Dolgwiail, Llandre ( 828 487 ddatganiad i’r wasg i’r Golygydd. SY23 2NL PENRHYN-COCH Y mae pawb sy’n ymwneud â’r 01970 617092 Mairwen Jones – 7 Tan-y-berth ( 820 642 Tincer yn gwneud hynny’n wirfoddol TREFEURIG ac yn ddi-dâl er budd y gymuned GWASANAETH Mrs Edwina Davies leol. Nhw fel unigolion sy’n derbyn Darren Villa, Pen-bont Rhydybeddau ( 828 296 pob risg a chyfrifoldeb (cyfreithiol ac GOFAL TRAED Ceiropodydd /podiatrydd fel arall) gan dderbyn mai ar y telerau graddedig hynny y maent yn cyfrannu at y ac wedi cofrestru efo’r papur a’i ddosbarthiad. H.C.P.C., S.R.Ch., M.Ch.S., B.S.C.Pod, Dip.Pod.Med.

2 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

CYFEILLION Y TINCER ENW LLAWN Cyfeillion y Tincer Mis Rhagfyr 2018 CYFEIRIAD Rhifyn Chwefror Deunydd i law: Chwefror 8; Cyhoeddi: Chwefror 20 £25 (Rhif 9) Catrin Davies, 54 Ger-y-llan, Penrhyn-coch £15 (Rhif 171) Angharad Fychan, Glanrafon, Penrhyn-coch £10 (Rhif 81) Gordon Jones, Y Wern, Bow Street. CÔD POST RHIF FFÔN

Enillwyr Nadolig 2018 Taliadau - Ticiwch y bocs priodol os gwelwch yn dda £60 (Rhif 25) Gwyneth A Edwards, Annwylfan, Pen-y-garn Arian neu siec Archeb banc £40 (Rhif 64) Stephen Williams, Llys y Coed, Penrhyn-coch Datganiad Fe dynnwyd y rhifau buddugol Dymunaf ymaelodi â Chlwb Cyfeillion Y Tincer a deallaf y bydd gofyn i mi dalu £10 gan aelodau o’r tîm dosbarthu yn am flwyddyn o Aelodaeth sydd yn cynnwys dau rhif. Tynnir y rhifau yn fisol yn ystod festri Bethlehem, Llandre pnawn 10 sesiwn plygu’r Tincer. Cyhoeddir y rhifau buddugol yn Y Tincer Mercher Rhagfyr 19. Llofnod

Dyddiad

Gŵyl Ryngwladol Agor Drysau yn dychwelyd i Arad Goch

Mae 2019 yn gaddo’n flwyddyn o dramor i brofi cyfoeth stormus! O’r ciwb daw dwy, enfys oddi wrth hen fenyw. brysur i ni eleni gyda Gŵyl celfyddydau perfformio Cymru. pedair, chwe throed a chymryd Ni ddaw holl gynyrchiadau’r Agor Drysau yn dychwelyd Daw un o’r cynyrchiadau o eu camau cyffrous cyntaf yn ŵyl o dramor, daw rhai o’r yn ôl i ddiddanu’r gymuned Gatalwnia, Tripula gan gwmni y byd mawr rhyfedd ‘ma gan Deyrnas Gyfunol. Cynhyrchiad - ac mae’r ŵyl yn fwy nag Farrés Bros & Co. Maent wedi ofalu am ei gilydd wrth chwarae fel Is This a Dagger? - erioed! Gŵyl Agor Drysau yw’r trawsnewid pwrpas balŵn a darganfod eu byd newydd – cynhyrchiad sy’n addasiad unig ŵyl ryngwladol ar gyfer awyr i fod yn brofiad hudolus fel gêm llawn syndod. o Macbeth, Shakespeare gan y celfyddydau perfformio i theatr. Stori yw hon am ddau Bydd hefyd un cynhyrchiad gwmni Red Bridge Arts. Bydd gynulleidfaoedd ifanc yng wyddonydd wedi darganfod o Dde Corea yn ymuno a ni yr actor Andy Cannon, un Nghymru a hon fydd y 9fed modd newydd o deithio ac am yr wythnos, cynhyrchiad o storïwyr gorau’r Alban, yn Agor Drysau, i’w chynnal yn yn rhannu eu darganfyddiad ‘A Seed Story’ gan gwmni crynhoi naws y ddrama mewn Aberystwyth ac mewn theatrau hynod gyda chi! Mae’r Balŵn creative42. Dyma stori perfformiad un-dyn, un-awr ar led led Cymru rhwng y 16eg a Awyr Llonydd yn teithio drwy’r hyfryd gyda cherddoriaeth ar gyfer cynulleidfaoedd hen ac 23ain o Fawrth. Bydd yr ŵyl yn gofod, yn crwydro ar hyd offeryn traddodiadol Corea, y ifanc. dychwelyd fel rhan o ddathliadau ffiniau realiti, a’ch caniatáu i gayageum, caneuon, pypedau Bydd nifer o ddigwyddiadau pen-blwydd Arad Goch yn fynd i lefydd na wyddai neb a chwedlau. Un tro roedd ymylol yn ystod yr ŵyl hefyd, 30 a’r ganolfan ar ei newydd am eu bodolaeth. Mae gwaith merch a gerddai ar hyn llinyn gan gynnwys gweithdai wedd! Bydd perfformiadau y cwmni yn cael ei hadnabod tynn hir ac roedd bachgen a gan actorion, digwyddiadau gan gwmnïau o Ffrainc, Gwlad yng Nghatalwnia, Sbaen ac ar werthai dyllau. Un diwrnod celfyddydol gyda’r nos, Belg, Catalwnia, Sbaen, Yr draws Ewrop. Dyma fydd eu chwythodd y gwynt y ferch nes seminarau a llawer mwy! Er Alban, De Corea a Chymru. hymweliad cyntaf i Gymru. iddi wneud cylchoedd campus mwyn cael mwy o wybodaeth Dyma gyfle i blant, pobl ifanc a Daw Un Tour Petit Peu Plus yn yr awyr a glanio o flaen am yr ŵyl a’i chynyrchiadau, theuluoedd Cymru i brofi rhai o’r Loin gan gwmni Collectif H2Oz y bachgen – ac fe syrthion ewch ar wefan yr ŵyl www. goreuon ymhlith y celfyddydau o Wlad Belg. Cynhyrchiad yw nhw mewn cariad. Ar ôl priodi agordrysau.cymru a chofiwch perfformio rhyngwladol, yn hwn am giwb rhyfedd – fel dyma’r ddau yn breuddwydio’r ein dilyn ni ar y cyfryngau ogystal â rhoi cyfle i ymwelwyr wy mawr sgwâr - mas o’r môr un freuddwyd am gael hedyn cymdeithasol hefyd!

3 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

Colofn Elin Jones ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL

Calennig yn yr hwyl. Daeth Sion Corn Am y tro cyntaf ers nifer o a’i sach yn llawn eleni eto. flynyddoedd daeth parti bach Croesawodd Carol Marshall i ganu calennig o amgylch pawb yn gynnes a diolchodd Blwyddyn newydd dda! y Cwm. Hyfryd oedd gweld i bawb am fod mor hael gyda y traddodiad Cymreig yma bwyd a gwobrau raffl. Diolch 2019 yw’r flwyddyn pan welwn ni beth a ddaw o Brecsit – ac os yn cario ymlaen yn yr ardal. yn arbennig i Steve Briggs am caiff ei gyflawni o gwbl. Diolch i Ifan, Twm, Erin ei gymorth parod unwaith Mae yna nifer fawr o heriau i’w datrys gan Brif Weinidogion a Carn, wyrion Ann Ellis, eto. Noson dda dros ben. Cymru a San Steffan yn ystod y cyfnod cyn terfyn cyfyngiad am godi ein calonnau ar amser a osodwyd gan Erthygl 50. Fe fydd yn rhaid i’r ddechrau blwyddyn. Eu rhieni Colled Llywodraethau hyn weithio gyda’i gilydd er mwyn sicrhau bod Gerwyn a Rhian oedd y rhai Trist iawn yw cofnodi anghenion cefn gwlad Cymru, y diwydiannau sy’n clymu’n hardal olaf i ganu calennig ac mae marwolaeth Jean Cock, ni ag Ewrop, a hawliau dinasyddion Ewrop sydd yn cyfrannu hynny nifer o flynyddoedd yn Gwarfelin, ar ôl cyfnod cymaint i fywyd Ceredigion yn cael eu boddhau. Nid yw hwn yn ôl erbyn hyn. gweddol byr o salwch. ‘Roedd dasg hawdd, ac nid yw’r ffordd ymlaen yn glir o bell ffordd. hi a’i diweddar ŵr wedi Dyna pam roeddwn i’n falch iawn i gwrdd cyn y Nadolig gyda Carolau byw yn yr ardal am nifer o gwirfoddolwyr ‘Ceredigion Dros Ewrop’ i drafod y ffordd ymlaen. Nos Lun ar ôl y parti aeth flynyddoedd ac wedi bod Mae’r mudiad trawsbleidiol hyn yn gytûn bod Ceredigion yn nifer o aelodau Urdd y yn gefnogol iawn ymhob dlotach heb berthynas agos gydag Ewrop. Dyna pam maen nhw Benywod ynghyd a un gŵr agwedd o fywyd yr ardal. yn galw am ail refferendwm, ac rydw i’n cytuno gyda nhw. a nifer o blant o amgylch ‘Roedd y ddau yn aelodau Os na all San Steffan gytuno ar ddêl, a phwy a ŵyr beth a ddaw yr ardal i ganu Carolau. ffyddlon o Eglwys Dewi Sant, yn yr wythnosau nesaf, yna mi fydd yn rhaid cynnal pleidlais arall, Cafwyd croeso cynnes iawn Capel Bangor, ac wedi bod gan roi’r dewis i’r bobol o adael heb gytundeb neu i aros. a llwyddwyd i godi £350.00 yn brysur iawn yn codi arian Mae nifer ohonom yn teimlo ansicrwydd y cyfnod presennol o arian. Bydd yr arian yma drwy werthu planhigion – boed yn ffermwyr, yn fusnesau neu’n weithwyr yn ein yn cael ei drosglwyddo i a chynnyrch gardd ar ei prifysgolion - ond gadewch i ni gofio pa mor ansicr yw hyn Severn Hospis yn y Cartref stondin yn Sioe Capel Bangor. oll i ddinasyddion gwledydd eraill yr Undeb Ewropeaidd sy’n er cof am Norah Higgs - un Bu Jean yn weithgar iawn gweithio ac yn byw yn ein plith, ers degawdau o bosib. Maent yn a fu yn aelod ffyddlon a gyda Urdd y Benywod, rieni i blant yn ein hysgolion, maent yn aelodau yn ein heglwysi gweithgar iawn gyda Urdd bob amser wrth ei bodd yn a’n capeli, yn chwarae pêl-droed yn ein tîmau lleol, yn cyfrannu y Benywod. Diolch i Elen, mynychu y cyfarfodydd. i’n cymdeithas mewn pob ffordd posib. Mae’r ansicrwydd siŵr Alice a Christiana a’r plant am Estynnwn ein cydymdeimlad o fod yn eu llethu. Rhain yw ein nyrsys, ein doctoriaid, ein cyd- gwmni yn Aber-ffrwd. dwysaf â Susan a Timothy a’u weithwyr, ein cymdogion a’n ffrindiau. teuluoedd. Dewch i ni estyn allan iddynt ar gychwyn 2019 a dweud Parti wrthynt fod y croeso iddynt yma yng Ngheredigion yn parhau, Bu’r penwythnos cyn y Cofion beth bynnag a ddaw o Brecsit yn 2019. Nadolig yn brysur iawn eleni Hoffai aelodau Capel Llwyn- eto. Cynhaliwyd y parti ar y-groes hefyd ddanfon cofion y nos Sadwrn pryd y daeth at Mair Jones, Gwarllan, llond y Neuadd ynghyd i Goginan. Cawsom lawer o fwynhau a chymdeithasu. gwmni Gareth ar brynhawn Trydan Braf iawn oedd gweld nifer o Sul a gwelir ei eisiau yn fawr WILL DAVEY wynebau newydd yn ymuno iawn.

Gosodiad Trydanol Ardystiedig Sain, Gweledol & Data CCTV Arolygu & Phrofi

APPROVED NYTHFA, PANTYCRUG, ABERYSTWYTH SY23 4EF CONTRACTOR 07581 173 684 / 01970 880593 [email protected] @trydanwilldavey

A6.indd 2 17/09/2018 20:36 Cysyllter â’r trysorydd os am hysbysebu [email protected]

4 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

bydd yn dysgu ychydig o Sbaeneg iddynt, Davies, Maencrannog wrth iddi ddechrau CAPEL BANGOR / pwy ŵyr. ar ei swydd newydd gyda Chyngor Sir PEN-LLWYN Ceredigion fel Cyfieithydd. Bu Iona yn Calennig yn gyfan ar fore dydd calan, Bennaeth ar Ysgol Uwchradd Llanfair Suliau Pen-llwyn unwaith, dwywaith, tair!! Caereinion am rai blynyddoedd a chyn Ionawr Da oedd cael croesawu’r plant eleni eto hynny yn Ddirprwy Brifathrawes yn Ysgol 20 2.00 Parch Andrew Lenny a fu yn canu calennig o dŷ i dŷ. Tybed Dyffryn Teifi, . Bydd colled 27 10.00 Oedfa’r Ofalaeth yng Nghapel beth sy’n gyfrifol am y dirywiad yn Llanfair Caereinion yn ennill i ni yma ym y Garn nifer y cantorion erbyn hyn? Codwyd Mhen-llwyn ac yng Ngheredigion wrth y cwestiwn ar y rhaglen Taro’r post ar iddi ddechrau ar ei phennod newydd Chwefror Radio Cymru ar yr 2il o Ionawr, a da oedd yn ei hanes. Rwy’n siŵr y byddwch yn 3 10.00 Dr. Watcyn James clywed fod yna ail gydio yn y traddodiad gaffaeliad mawr yn eich maes newydd, (Oedfa Gymun) yn ardal Caerffili, a’r hen galan yn cael ei ymlaen bo’r nod. 10 10.00 Parch Elwyn Pryse ddathlu yn frwdfrydig iawn yn Sir Benfro 17 10.00 Dr. Rhidian Griffiths wrth gwrs. Diolch i chi blant Pen-llwyn (a Pen blwydd Arbennig 24 10.00 Dr. Terry Edwards Chaerffili) am eich ymdrech eleni eto. Llongyfarchiadau i Noel Scott, Brynawel a ddathlodd ei ben blwydd yn wythdeg ar Dychwelyd o Chile Newid Swydd noswyl Nadolig. Braf oedd ei weld allan Ychydig ddyddiau cyn y Nadolig, roedd Carem ddymuno yn dda iawn i Miss Iona yn dathlu gyda’i deulu gwên Mam-gu Tangaer yn dweud y cyfan. Do dychwelodd Hannah, Owain ac Osian yn ôl gartre ar ôl treulio dwy flynedd a hanner yn Santiago, Chile, ble ‘roedd Owain yn bennaeth ar Ysgol Breifat Rhoi’r ffidil yn y ddinas. Dymuniadau gorau iddynt fel teulu ac i Osian wrth ail ymuno â’i yn y to! ffrindiau yn yr Ysgol Gymraeg, efallai y Dymunem fel ardal ddiolch o galon i Aeronwy am ei hymroddiad i’r Tincer dros y blynyddoedd diwethaf. Bu iddi Nos Fawrth Ynyd ymgymryd â’r gwaith wrth i Mr. Dewi Mawrth 5ed Davies ymddeol rai blynyddoedd yn ôl Noson Grempog ac Adloniant bellach. Ddechrau pob mis, doedd wiw yn Neuadd yr Eglwys, i chi ofyn iddi ddod am drip i’r dre, Capel Bangor am 7.00 oherwydd yr ateb a ddeuai yn sydyn oedd “rhaid i mi gasglu deunydd i’r Tincer, mae Ceris yn disgwyl ei gael cyn y penwythnos”. Wel bellach bydd rhwydd hynt ganddi i fwynhau ei hymddeoliad haeddiannol. Mae hyn yn golygu y bydd yn rhaid i ni, bob un, anfon unrhyw newyddion a ddaw 30 MLYNEDD YN OL i’n sylw, dathliadau neu achosion anffodus, yn uniongyrchol ar e-bost at y golygydd [email protected]

Cyngerdd Nadolig Ysgol Pen-llwyn Llun: JJ Rowlands (o Dincer Ionawr 1989)

5 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

Y BORTH

Cymdeithas Henoed y Borth Cawsom ddiwedd prysur a diddorol i 2018. Y nein cyfarfod cyntaf yn Nhacwedd croesawyd Martine Ormerod ddaeth a phopeth efo hi oedd ei angen ar gyfer paentio themau Nadoligaidd mewn dyfrliw. Cafwyd prynhawn pleserus iawn ond TAWEL! Diolch Martine. Ar Dachwedd 22ain aeth y daith siopa i Telford lle cafodd yr aelodau a’u cyfeillion gyfle I wneud eu siopa Nadolig yn y ganolfan dan do. Diolch yn fawr i ‘John Coaches’ am siwrne cystal. Cawsom ein gêm garidau arferol a stondinau Bric a Brac yn Ffair Elusennol Nofwyr dewr y Borth fentrodd i’r môr ar ddydd Gŵyl San Steffan. Llun: Mike Parker y Borth ar Ragfyr 1af. Cafodd y Ffair gefnogaeth dda a chafodd pob elusen Jenkins. Roedd yn 90 oed ac wedi mor hard gyda phob gwagle a ffenestr amser da. gweithio ar y rheilffordd. Cyflwynodd peth wedi eu llenwi gyda choed yn cynrychioli Cynhaliwyd ein te parti Nadolig ar Ragfyr o’i femorablilia rheilffordd i Amgueddfa y gwahanol grwpiau a sefydliadau yn ein 6ed pan groesawyd plant ac athrawon Reilffordd y Borth. Bu’n byw yn y Borth pentref. o Ysgol Craig yr Wylfa berfformiodd gydol ei fywyd a byddwn i gyd yn gweld Ar Ragfyr 16eg y plant oedd sêr ein fersiwn fodern gerddorol o stori’r Geni. ei golli. Cydymdeimlwn a’i deu;u agos a’i gwasanaeth y Geni. Y cast oedd Mair - Am berffromiad gwych! Dilynwyd gan lu ffrindiau. Matilda, Joseff -Ioan, Seren - Florence, Angel de Nadolig hyfryd wedi ei baratoi gan y Mae’n dda clywed fod ein cyfaill a’n cyd - Louise, Bugeiliaid, Lletywyr a darllenwyr Pwyllgor – prynhawn ardderchog i bawb. aelod Cyd Clare yn gwella a nol gartref - Elen ac Elfie, 3 gŵr doeth - Ffredi, Leo a Yn ystod y cyfarfo cyflwynodd Betti banel eto yn dathlu ei ben blwydd yn 93 ar Ŵyl Finn. Gyda chymorth pobl ifanc yr eglwys gwydr wedi ei addurno i Freda ar achlysur Steffan. ifanc fel darllenwyr - Dion, Anna, Erin, Libby, ei phen blwydd yn 80 fel diolch oddi wrth Er byn y cyhoeddir y Tincer byddwn Eliza ac Oliver, cymorth gwisgo gan rieni a yr aelodau am ei gwaith fel Trysorydd am wedi cyfarfod am De Calan a chwis ar cherddoriaeth gan Jood a Den, cynhyrchodd yr holl flynyddoedd. Ionawr 10fed ( wedi ei ohirio o’r 3ydd) yr Ysgol Sul fersiwn hapus a chyffrous o stori Ar Ragfyr 13eg aethpwyd i Lety Parc, ac wedi bod yn gweld y pantomeim geni y Baban Iesu. Diolch i bawb. Aberystwyth, am ein cinio Nadolig. Aladdin ar Ionawr 12fed yng Nghanolfan Ar noswyl Nadolig cynhaliwyd y Mwynhawyd y cinio blasus a’r gwasanaeth y Celfyddydau. Dydd Iau Ionawr gwasanaeth carolau yng ngolau cannwyll arbennig gan ein haelodau a’u 17eg cynhelir ein Cyfarfod Blynyddol am 3.30 p.m. yn cael ei ddilyn gan gymund hymwelwyr. I ddilyn croesawyd band pres Cyffredinol yn Neuadd Goffa y Borth am cyntaf y Nadolig am 5.00p.m. Roedd yn Ysgol Penweddig, gyda’i harweinydd Mr. 2.00, Croeso cynnes i bawb. Blwyddyn wych gweld yr eglwys yn orlawn gyda rhai Aiden Hassan a chyfaill da ein grŵp - Mr. newydd dda i bawb oddi wrth Gymdeithas o bob oed mewn diolch a chlod. Geraint Evans. Roedd y band yn anhygoel Henoed y Borth. Diolch i bawb weithiodd mor galed i – chwaraewyd detholiad o gerddoriaeth wneud dathliadau’r Nadolig yn arbennig. ynghyd a charolau i ni gydganu. Diwedd Eglwys St Matthew Trefn gwasanaethau pob Sul yn St. hyfryd i brynhawn gwych. Bu’n Nadolig 2018 prysur yn Eglwys y Matthew yw Cymun ar Suliau 1af 3ydd a Ar nodyn trist clywyd am farwolaeth Borth. Ar 9fed Rhagfyr cynhaliwyd ein 5ed; Boreol weddi ar 2il a 4ydd Sul. Croeso un a fu’n aelod ers blynyddoedd - Dickie Gŵyl Coeden Nadolig. Edrychai yr eglwys cynnes i bawb.

6 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

Ar Ionawr 20fed am 11.15 y bore cynhelir ein gwasanaeth Cristingl gydag aelodau’r Ysgol Sul yn cynorthwyo’r Cwis Nadolig Parchedig Ganon Stuart Bell. Gobeithio y gallwch fod yna gyda ni. Y Tincer Dymuniadau gorau i bawb am flwyddyn 2019 hapus, llawn iechyd a bendith oddi Diolch i bawb a gefnogodd y cwis wrth Eglwys St. Matthew. Yr atebion cywir oedd:

Croeso 1. Penrhyn-coch (Roedd y Estynnwn groeso cynnes i Catrin Jones tincer bach yn meddwl am sydd wedi dod i fyw i Tôn y Môr yn Benrhyndeudraeth a Phenrhyn Llŷn Y Borth. Gobeithio eich bod yn setlo lawr a chrys coch Cymru) ac y byddwch yn hapus yn ein plith. 2. Melindwr (Roedd y tincer bach yn cofio Melin Trefin gan Crwys “Nid Pen blwydd hapus yw’r felin heno’n malu yn Nhrefin ym Llongyfarchiadau i Billy Williams, Tŷ Du ar min y môr” a’r gair dŵr wrth gefn y gyrraedd ei 80fed pen blwydd. Anfonwn gair melin.) ein cofion ato ef a’i wraig Sally - y ddau wedi bod yn ddihwyl ddiweddar. 3. (Y) Borth (Bont y Borth yw’r enw poblogaidd ar Bont Menai a Cydymdeimlad adeiladwyd gan Telford, maen Anfonwn ein cofion at y teuluoedd nhw’n ffilmio Rownd a Rownd ym canlynol ar golli anwyliaid yn ddiweddar: Mhorthaethwy ac mi gewch rownd o Merch a theulu y diweddar Richard golff am bris yn Y Borth) Jenkins; (Addoldy yw Capel 4. Capel Bangor Amrywiaeth eang o lyfrau, cardiau, Elizabeth a phlant ac wyrion y diweddar ac mae Coleg Prifysgol Bangor ar cerddoriaeth ac anrhegion Cymraeg. Glynne Evans, Moorlands y bryn ac mae eglwys gadeiriol ym Teulu Wileirog ar farwolaeth mam, Mangor) CROESAWIR ARCHEBION GAN mam-gu a hen fam-gu, sef y ddiweddar UNIGOLION AC YSGOLION Menna Jenkins, Ynys Capel. 5. Bow Street (Hanner cyfarthiad ci yw Bow (wow), ac mae’r Sais 13 Stryd y Bont, Aberystwyth Gwella yn rhoi ‘bow’ o flaen y barnwr yn llysoedd Bow Street Llundain) 01970 626 200 Da gweld Grug Morris, Gerlan, o gwmpas eto ar ôl bod yn Ysbyty Gobowen 6. Llandre neu Llanfihangel yn derbyn triniaeth i’w phen-glin. Genau’r-glyn (Haf bach Mihangel) Trefnwyr Angladdau Bu Evan David (Ianto) Evans, Perllan Hen, 7. Trefeurig (Mae strydoedd mawr Glanwern yn Ysbyty Treforus yn cael a maer mewn tref ac llawdriniaeth ddechrau Ionawr. Gobeithio yw’r ystrad ger ) C T Evans dy fod yn teimlo’n well erbyn hyn. 8. Goginan (Gog sy’n byw uwchlaw’r Gwasanaeth Angladdol Dyfi a Nan yw nain yn Lloegr Golwyr uchaf Tim Cyntaf Borth Unedig a Bara Nann yw bara o’r India. Teuluol Cyflawn, wedi Ryan Davies – 12 Rhoddwyd gog i nan!) ei arwain yn bersonol gydag Guto Huws – 9 James Davies – 4 Achosodd rhif 2, rhif 3, rhif 4 a rhif urddas. Capel Gorffwys Clive Morgan – 3 7 drafferth. Preifat, Gwasanaeth Dion Ellis-Clark – 3 Y rhai a gafodd yr atebion yn gywir Dydd a Nos. oedd: Medi Jones-Jackson, Bow RNLI Street; Glenys Howells, Penrhyn- 01970 820013 Jack Evershed yn cyflwyno tystysgrif coch; Marian Beech Hughes, Bow [email protected] gwasanaeth yr RNLI i Paul Frost Street; Richard Huws, Bont-goch; Ann Jones, Bow Street a Linda Jones, Brongenau, Llanfihangel Genau’r-glyn. Llandre, A’r enw ddaeth allan o het y Golygydd Aberystwyth oedd Ann Jones ac mae £10 ar ei SY24 5BS ffordd. Llongyfarchiadau!

Diolch i Gareth William Jones am drefnu y cwis ac am gyfrannu y wobr ariannol. (Gol.) A’r Tincer yn mynd Cofiwch gefnogi eich i’r wasg clywyd fod Gareth yn Ysbyty Treforus - brysia wella Gareth! busnesau lleol

7 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

Archifydd yn Llyfrgell Genedlaethol PENRHYN-COCH Cymru yw Hilary, ac yn arbenigwraig ar gofnodion profeb a chofnodion ystadau. Oedfaon Horeb Yn ddiweddar fe ddiweddarwyd catalogio Ionawr archif stad Gogerddan ac ‘roedd y sgwrs 20 10.30 Ysgol Sul hon yn dilyn ymlaen o’r cyflwyniad 2.30 Menna Machreth gawsom ar ddechrau’r flwyddyn ymysg 27 10.30 Ysgol Sul – festri Urdd y Gwragedd. Capel – Oedfa Glyn Nest Gwneir Dechreuwyd y daith ar lafar o stad casgliad tuag at y Cartref Gogerddan, ymlaen i ganol y pentref ble cafwyd hanes am yr hen ysgol a’r eglwys, ac Chwefror wedyn i fyny at Felin Cwmbwa wrth drafod 3 2.30 Y Parchg Peter Thomas Oedfa hen ddogfennau am y fferm, a diweddu gymun gydag ychydig o hanes y gweithfeydd 10 10.30 Y Parchg Peter Thomas Oedfa mwyn. ‘Roedd yna gyfle i’r gynulleidfa deuluol rannu atgofion a gofyn cwestiynau yn 17 10.30 Ysgol Sul gysylltiedig â Gogerddan gyda Hilary dros 2.30 Sion Meredith baned ar ddiwedd y noson. 24 10.30 Y Parchg Raymond Jones Eglwys Sant Ioan Penrhyn-coch Cinio Cymunedol Penrhyn-coch Hoffwn ddiolch i’r gymuned oll am eich Bydd y Clwb yn cyfarfod yn Neuadd yr cymorth i greu Gŵyl Coeden Nadolig Eglwys dyddiau Mercher 23 Ionawr, a 13 a lwyddiannus unwaith eto yn yr eglwys, 27 Chwefror. Cysylltwch â Job McGauley ac o am olygfa hyfryd. Cyfnod cyffrous 820 963 am fwy o fanylion neu i fwcio a phrysur yng nghalendr yr eglwys eich cinio. rhwng yr holl wasanaethau gan gychwyn gyda’r gwasanaeth llith a charol. ‘Roedd Urdd y Gwragedd yr eglwys yn llawn i’r ymylon ar gyfer y Ein gwestai mis Rhagfyr oedd Elisabeth plygain dan nawdd Cymdeithas y Penrhyn Wyn o Benrhyn-coch. I gychwyn y noson, gyda chantorion o bell a chyfagos yn dangosodd Elisabeth flwch pren a roddwyd ymuno i gadw’r hen draddodiad yn fyw. Cantorion Aberystwyth; Cynog a Llinos iddi’n anrheg yn blentyn, ac a wnaethpwyd Roedd yn braf gweld rhai o ddisgyblion Dafis; Trefor, Eleri a Rhiannon; gan ei thad. Blwch a drysorwyd yn fawr Ysgol Penrhyn-coch yn agor y blygain yn Parti Cymysg Llandeilo; Meibion gan fod ei thad wedi cerfio llythrennau cael eu dilyn gan Llandeilo; Côr LLGC; Angharad Fychan; cyntaf ei henw ar y caead. Dyma flwch Barti Glanrafon; Pedwarawd Darowen; Enid Morgan a Cantre’r Gwaelod. llawn trysorau a rhyfeddodau a hanesyn Linda Jones Tywyn; Gwnaethpwyd casgliad o £420 tuag am bob un, eitemau o’i phlentyndod yn at Uned Cemotherapi, Ysbyty Bron- ogystal â thrysorau o’r gwledydd helaeth y glais. Ddiwedd yr wythnos cynhaliwyd teithiwyd iddynt trwy ei hoes hyd yn hyn. gwasanaeth cristingl yr ysgol ac ‘roedd Yna dangoswyd nifer helaeth o’i gweithiau yna wasanaeth teuluol y preseb gyda llaw fedrus, o waith arlunio, gweu a gwnïo charolau ar y 24 Rhagfyr yn gwahodd i chi o safon uchel. Dyma beth oedd noson fod yn barod i wisgo fel un o’r cymeriadau, ddiddorol dros ben. Diolchwyd yn fawr braf oedd gweld cymaint o deuluoedd yn iawn iddi gan ein llywydd Edwina Davies ar bresennol. Ac Eglwys lawn unwaith eto ar ran aelodau’r Urdd. gyfer y Cymun Canol Nos. ‘Roedd nifer dda yn mwynhau coffi a Hanes lleol chalennig bore dydd Calan yn neuadd yr Cafwyd noson ddiddorol dros ben ar eglwys. Braf oedd clywed teulu ieuanc yn y testun ‘Siwrnai Hanesyddol drwy cadw hen draddodiad yn fyw wrth ganu Benrhyn-coch’, gan Hilary Peters ar nos calennig wrth y drws. Lun 10fed Rhagfyr yn Neuadd Eglwys Llongyfarchiadau i Mari Fychan o Penrhyn-coch. Abercegyr a enillodd y wobr raffl addurn

Nel a Jac o Gaernarfon a Caio o Gastell- nedd - cefndryd a chyfnither - yn canu am galennig

8 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

Nadolig yr eglwys. A dyna derfyn ar Wŷl Coeden Nadolig arall a ddaeth a’r gymuned ynghyd. Diolch i bawb yn ddiffuant am eu cymorth, caredigrwydd, cyfraniadau a chyfeillgarwch. Hoffwn ddymuno Blwyddyn Newydd Dda ar gyfer 2019.

Ffair Grefftau Penrhyn-coch Cynhaliwyd ffair grefftau gan Davina Davies a Dewi Evans yn Neuadd y Penrhyn, Penrhyn-coch dydd Sul, 16 o Ragfyr I godi arian tuag at Glwb Henoed Bow Street. Hoffai Davina a Dewi ddiolch i bawb am gefnogi’r pnawn lle codwyd swm hael tuag at y clwb. Dyma nhw ar eu stondin.

Horeb gyda’i mhâm Angela yn ei helpu. Noson Cynhaliwyd gwasanaeth Nadolig diddorol dros ben. Diolchwyd i’r ddwy am Horeb brynhawn Sul 16 Rhagfyr dan eu gwaith ac yna cafwyd cwpanaid a mins ofal y Parchg Peter M. Thomas gyda peis a thynnu’r raffl i ddiweddu’r noson. chyfraniadau gan Gwenno Morris, Parti Merched Horeb (hyfforddwraig Mair Cydymdeimlo Evans) ac eitem gan blant y Clwb Sul – Cydymdeimlwn yn fawr iawn â theulu y diolch i Wendy Reynolds a’r rhieni am eu diweddar Elfed Davies, Clarach, a gollwyd hyfforddi. Ceris Gruffudd oedd wrth yr yn ddiweddar. organ. Cafwyd ymweliad gan Sion Corn, gyda chymorth Richard Owen. Diolch i Hefyd, cydymdeimlwn yn ddwys iawn ag Mairwen Jones am addurno’r capel. Eirian Morgan, Rhian Davies a’r teulu ar Cynhaliwyd gwasanaeth cymun bore golli Dai Rees, un o gymeriadau anwylaf Nadolig, eto dan arweiniad y Parchg Peter y pentre a’r ardal gyfan. Gŵr a fu yn Thomas. Cyfeiliwyd gan Lowri Guy. weithgar dros ben gyda phopeth i wneud â Penrhyn a’r ardal. Roedd bob amser mor Merched y Wawr barod ei gymwynas. Bydd colled mawr Nos Iau y 13eg o Ragfyr croesawyd ar ei ôl heb os ac oni bai. Cynhaliwyd pawb i’r cyfarfod. Roedd y noson yng yr angladd dydd Sadwrn 12 Ionawr yn ngofal Elizabeth Wyn a Delyth Ralphs. Eglwys St Ioan. Cyhoeddir teyrnged y mis Cychwynnwyd y noson trwy drafod yr nesaf. ohebiaeth oedd wedi dod i law a thrafod ein cinio blynyddol ym mis Ionawr. Ar Dyweddiad ôl hyn aed ymlaen i gyfarch ein gwraig Llongyfarchiadau a dymuniadau gorau wadd, sef Christa o Bont-rhyd-y-groes. i Lowri Morgan a Craig ( Trevor Gore) Fe ddechreuodd hi trwy ddangos i ni ni Llys Gwyn, 5 Maes Seilo, ar eu dyweddïad sut i addurno torch Nadolig a pha goed i ddiwrnod Nadolig. ddefnyddio gan bod yna wahanol goed i’w cael a fyddai yn fwy addas i’w defnyddio i Pêl-droed Penrhyn-coch wneud torchau. Roedd hyn yn wybodaeth Tîm 1af newydd i lawer ohonom. Yna dangosodd 15 Rhagfyr 2018 Penrhyn-coch 0 Tref i ni sut i’w haddurno. Yna, yn ail rhan y Bwcle 1 noson aeth ymlaen i ddangos i ni sut i 5 Ionawr 2019 - Porthmadog 4 Penrhyn- Morwenna Grey, Adweithegwraig roi colur ac yn y blaen ar ein hwynebau coch 2 (reflexologist) o’r Borth

9 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

Eilyddion Penrhyn-coch nad oes biniau ar gael.’ 5 Ionawr Penrhyn-coch 0 Bow Street 1 Cysylltodd y Cyngor â Chyfoeth Naturiol Cymru, sy’n rheoli’r safle, i weld beth y Cwrs TGAU 3ydd tîm gellid ei wneud i helpu i wella’r sefyllfa. Yn Almaeneg 8 Rhagfyr Penrhyn-coch 5 Aberdyfi 0 sgîl hyn, mae arwyddion newydd wedi cael eu gosod yn y goedwig sydd wedi’u hanelu Yr ydym ni yn grŵp lleol o addysgwyr Menywod at berchnogion cŵn ac sy’n hyrwyddo a rhieni sydd wedi ein tristáu gan y Dim gêmau ymddygiad cadarnhaol a chyfrifol. ffaith nad yw Almaeneg, fel nifer o Dywedodd y Cynghorydd Dafydd bynciau eraill, yn cael ei gynnig yng Dyweddiad Edwards, Aelod Cabinet â chyfrifoldeb nghwricwlwm ysgolion Ceredigion Llongyfarchiadau a dymuniadau gorau dros Wasanaethau Amgylcheddol, “Yn bellach, yn dilyn toriadau yng i Tomos Fanning, Ger-y-llan, ar ei anffodus mae baw cŵn yn broblem sy’n nghyllidebau’r ysgolion. Yn wyneb ddyweddiad cyn y Nadolig â Carys Tobias, gwaethygu. Bydd Cyngor Sir Ceredigion economi hyfyw yr Almaen, mae Croeslan. yn erlyn perchnogion cŵn nad ydynt yn Almaeneg yn un o’r ieithoedd glanhau ar ôl eu cŵn, os darperir digon dewisol mwyaf poblogaidd yn Merch wyth oed yn ysbrydoli camau o dystiolaeth. Rhaid canmol y ferch wyth ysgolion uwchradd Llundain a gweithredu cadarnhaol oed am achub y blaen a neilltuo amser i lleoedd tebyg. Wrth i Brydain gyfan, Mae llythyr a dderbyniwyd gan Lucie ysgrifennu llythyr at y Cyngor am fater y a Chymru yn benodol, ailddiffinio Medhurst, wyth mlwydd oed, o Benrhyn- mae hi’n teimlo’n gryf iawn amdano. Mae eu safleoedd yn yr economi fyd- coch, wedi arwain at gamau gweithredu gweithred o’r fath yn cefnogi ethos ‘Caru eang, teimlwn na ddylai pobl ifanc cadarnhaol i fynd i’r afael â baw cŵn Ceredigion’; sef y gallwn ni i gyd ysbrydoli Ceredigion golli cyfleoedd, sgiliau mewn llecyn hardd lleol. Ysgrifennodd a mabwysiadu ymddygiad ac agwedd a chymwysterau pwysig a allai fod Lucie, lythyr o’r galon i Gyngor Sir cadarnhaol. Gallwn ni i gyd weithio gyda’n o werth iddynt wrth gystadlu am Ceredigion yn mynegi ei phryder am faint gilydd i fynd i’r afael â’r materion sy’n swyddi a lleoedd mewn prifysgolion. y broblem yng Nghoedwig Gogerddan effeithio ar ein hamgylchedd lleol.” Byddem, felly, yn ddiolchgar pe gerllaw. Ysgrifennodd Lucie, ‘Rwyf wedi Mae’r arwydd newydd ar y ffordd i gellid rhoi gwybod i ddarllenwyr canfod bod llawer o bobl nad ydynt yn mewn i Goedwig Gogerddan o gyfeiriad Y Tincer y bwriedir cynnal cwrs glanhau ar ôl eu cŵn yng Nghoedwig Bow Street yn atgoffa pobl i lanhau ar ôl Almaeneg TGAU yn Aberystwyth, Gogerddan, ond mae rhai pobl yn casglu’r eu cŵn trwy roi’r baw mewn bagiau a’i gyda chwrs dechreuwyr rhwng 4pm a baw ond yn ei adael ar y llwybr oherwydd gymryd oddi ar y safle. 5pm a chwrs canolradd rhwng 5pm a 6pm ar ddyddiau Gwener yn 11 Stryd y Popty, Aberystwyth (adeilad Cyngor y Dref), gan ddechrau ar 11 Ionawr (bydd modd ymuno â’r gwersi ar unrhyw adeg yn ystod y tymor). Bydd y dysgu yn digwydd ar ffurf tîm a fydd yn cynnwys siaradwyr brodorol, gyda darpariaeth drwy gyfrwng y Gymraeg a’r Saesneg. Bydd y cwrs yn rhad ac am ddim i bawb, er bod posibilrwydd y bydd angen codi tâl ar gyfer deunyddiau dysgu. Fe fydd cyfle hefyd i ddysgu Mandarin trwy gyfrwng y Gymraeg ar ddyddiau Mercher rhwng 5pm a 6pm, gan ddechrau ar 16 Ionawr yn yr un man. Bydd y cwrs hwn yn arbennig o addas ar gyfer dysgwyr (Ch-Dd) Ceris Medhurst-Jones, Louis y ci, Lucie Medhurst a Haydn Ellis, ifanc. Goruchwyliwr Tîm Maes Cyfoeth Naturiol Cymru Yr ydym yn ddiolchgar iawn i Gyngor Tref Aberystwyth am gefnogi’r fenter hon. Am wybodaeth bellach gellir cysylltu â [email protected]

Cysyllter â’r trysorydd os am hysbysebu [email protected]

Cylch Meithrin Trefeurig yn dathlu’r Nadolig

10 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

GOGINAN

Geni Ganwyd Llewelyn Price Roberts ar y deunawfed o Ragfyr i Karen a Dafydd, Troedrhiw. Y sôn yw bod Dad-cu a Mam-gu, sef Elfed a Kathy Price, Troedrhiwcastell yn falch iawn o’i hŵyr bach

Parseli Nadolig Unwaith eto mae henoed Goginan wedi derbyn eu parseli Nadolig. Diolch yn fawr Iris Richards, Dolawel a Mair Jones, Coedlan am drefnu ac i Dai a Carol Jones, Is y Coed, am wneud yn sicr eu bod yn cyrraedd yn ddiogel.

Cydymdeimlwn Cydymdeinlwn yn ddwys gyda Mair Jones, Coedlan ar farwolaeth ei gŵr fel un o bedwar o weision cyflog ar fferm Calennig Gareth ar ddydd San Steffan. Fe fydd yn Blaendyffryn. Wedi hynny bu yn gweithio Gwenno, Guto a Hedd Hughes, golled ar yr aelwyd ac yn y plwyf. i Mr Williams yn Cefn Llidiart, Capel Hafodau a Iestyn Jones, Is y Coed yn Bangor cyn ymuno â staff cwmni Howells hel Calennig ar Ionawr y cyntaf. Coffadwriaeth: Gareth Jones, Coedlan yn Stryd Fawr, Aberystwyth i yrru’r fan [Gareth Gwarllan] ac wedyn i’r “Coop”. Fel gyrrwr y Llyfrgell Colled fawr i ardal Goginan oedd Deithiol am flynyddoedd roedd Gareth droed Goginan yn cael ei gefnogaeth a marwolaeth sydyn Gareth yn Ysbyty wedi dod i adnabod cefn gwlad gogledd bu’n gwasanaethu fel Cynghorydd lleol Treforus ar ddydd San Steffan 2018. Dyn ei Ceredigion fel cefn ei law ac wedi ennill am gyfnod maith. filltir sgwâr oedd Gareth ac mae ei golli o’r gwerthfawrogiad ei gyd- lyfrgellwyr a’i Roedd yn hoff o foduron ac roedd ceir gymdeithas yma yng Ngoginan yn ergyd gwsmeriaid ar hyd a lled yr ardal wledig Gareth bob amser yn esiamplau o ofal a drom iawn. Bydd llawer yn gweld eisiau ei hon. Mawr fu’r golled iddo ef a’r ardal pan sglein a’i ardd hefyd fel pin mewn papur. gwmnïaeth serchog a’i sgwrsio parod. ddaeth ymddeoliad yn anochel. Bydd yn chwith i beidio gweld Gareth Collodd Gareth ei dad pan oedd ef ond Bu Gareth a Mair yn hollol ffyddlon yn galw heibio gyda’r Tincer ac yn fwy pedair oed a’i frawd Hedd yn wyth. i Gapel y Dyffryn, y Cwrdd Plant a’r chwith byth i beidio ei weld ar y rhiw wrth Magwyd nhw gan eu mam mewn cyfnod Seiat, yn yr Ysgol Sul a’r oedfaon ar hyd basio - drws y ‘sgubor ar agor ac yntau’n anodd yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Ar ôl y blynyddoedd. Roedd Gareth wedi bod dod i gael clonc drwy ffenest y car. priodi ym 1956 bu Gareth a Mair yn byw yn flaenor am dros hanner can mlynedd Cydymdeimlwn yn fawr â’i briod Mair yn Tŷ Sgwâr, Goginan nes i fyngalo ac yn arweinydd yr eglwys ers degawdau wedi priodas hapus am chwedeg dau Coedlan gael ei gwblhau tu ôl i’w gartref gan gymryd ei gyfrifoldebau bob amser o o flynyddoedd. Duw fyddo gyda chi a’r ar dir Gwarllan. Collodd ei fam ym 1970 ac ddifri a chydag urddas. teulu yn y brofedigaeth lem hon. yn fuan wedyn dymchwelwyd Gwarllan i Bu Goginan yn fwrlwm o weithgarwch Cynhaliwyd ei gynhebrwng yn yr ledu priffordd yr A44. diwylliannol ymlaen i saithdegau’r ganrif Amlosgfa ar ddydd Iau y 10fed o Ionawr Fy nghof cyntaf i amdano yw iddo fynd ddiwethaf a Gareth yn rhan o’r bwrlwm pryd y daeth cynulleidfa anrhydeddus a mi i ysgol Goginan am y tro cyntaf tua hwnnw. Roedd yn mwynhau canu ac i dalu y deyrnged olaf. Roedd yn 1945. Roedd yn fachgen serchog bryd yn cyfrannu’n helaeth mewn corau a adlewyrchu ei boblogrwydd mewn hynny a parhaodd yn serchog a hawddgar phartïon canu, dramau a dawnsio gwerin aml gyfeiriad yn ei gymuned. Fe fu y gydol ei fywyd. Wedi iddo adael yr ysgol ac yn yr opera “Trwbadwr” a fu gymaint gwasanaeth dan ofal ei ffrind a chymydog gweithiodd i’r Cynghorydd Llewelyn Bebb o lwyddiant . Yn ogystal, roedd tîm pêl- agos, sef y Parchg Ifan Mason Davies.

MYNACH GARDEN Walker’s Dog GWASANAETH MAINTENANCE Walkers CYFIEITHU , , Torri Porfa Sietynau Cerdded Tirlinio a Garddio eich gwefan leol cŵn a Linda Griffiths Gwasanaeth cyfeillgar a gwarchod Maesmeurig www.trefeurig.org phrisiau rhesymol anifeiliad. your local website Pen-bont Ffoniwch Meirion: Rhydybeddau Bryn Walker Aberystwyth newyddion etc. i / news etc. to: Llety’r Ddwylan [email protected] 07792 457816 Ceredigion Penbontrhydybeddau SY23 3EZ 01974 261758 Aberystwyth SY23 3EZ William Howells, 01970 828066 Rhyd-y-gof, Penrhyn-coch, e-bost: mynachhandyman 07971942877 Aberystwyth SY23 3EQ 01970 828454 @yahoo.com [email protected] [email protected]

11 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

wedi gwneud amrywiaeth o fyrbrydau Nos Sul, Rhagfyr 23ain, tro Gwasanaeth BOW STREET blasus iawn. y Gair a’r Geiriau oedd hi a hynny i Ar ôl y blasu cafwyd cwis yn ymwneud gyfeiliant band pres dan arweiniad Mr Oedfaon Capel y Garn â beth gellid ei weld ar fwrdd y cinio ‘Dolig Alan Phillips – sain sy’n sicr o wefreiddio 10 y bore , trwy ddatrys geiriau gyda llythrennau cynulleidfa a thynnu canu ar yr adeg Ionawr ar goll, lle bu tipyn o grafu pen a hwyl. dywyllaf hon o’r flwyddyn – gyda 20 Bugail Yna fe drodd Osian yn Siôn Corn gan Gweinidog y Garn, y Parchg Watcyn 27 Bugail – oedfa’r ofalaeth ddosbarthu’r anrhegion o “Sach Santa” James yn llywio’r myfyrdodau ac ! Ar ôl cael darlleniad Nadoligaidd gan amryw o’r Garn a Noddfa yn cyflwyno Chwefror Gweneira mi ganwyd detholiad o garolau. darlleniadau. Dilynwyd hynny gan baned, 3 Noddfa I gloi’r noson cafwyd paned a mins pei. mins-peis a chyfeillach. 10 Bugail Fore dydd Nadolig am 9.00 o’r gloch 17 J.E. Wynne Davies Marwolaeth daeth cynulleidfa at ei gilydd unwaith 24 Bugail nos - Bethlehem Trist oedd clywed am farwolaeth Eirian eto i ddathlu a myfyrio ar y diwrnod Dafis, Bryncastell, yn ei chartref gyda’i arwyddocaol hwn yng nghalendr yr Prysurdeb Neuadd theulu ar Ragfyr 22. Cydymdeimlir â eglwys Gristnogol, dan arweiniad y Parchg Mae nifer o weithgareddau cyffrous yn Brian a’r meibion Sion Llŷr a Rhys Tudur. Watcyn James. cychwyn yn Neuadd Rhydypennau yn Cynhaliwyd yr angladd ar Ionawr 8fed – Mae ein diolch yn fawr i’r rhai fu wrthi’n ystod 2019: Zwmba. Ffitrwydd Dawns, gwasanaeth preifat ym mynwent Dinas ddyfal dros dymor yr Ŵyl yn sicrhau bod Bale i fabanod, Sesiynau crosio a gwau. Mawddwy a gwasanaeth cyhoeddus yng drysau’r Garn ar agor i estyn deheulaw Gwyliwch bosteri yn yr ardal. Nghapel Ebeneser, Dinas Mawddwy. cymdeithas i bwy bynnag fynn brofi o’r Derbyniwyd rhoddion tuag at Uned croeso a’r cyfeillgarwch cynnes sydd oddi Croeso a llongyfarchiadau Cemotherapi Ysbyty Bron-glais trwy mewn. Croeso i rif 1 Tregerddan i Emma Lamb law Selwyn Evans, trefnwyr angladdau, a Dylan Jenkins a llongyfarchiadau ar Penrhyn-coch. Gweler t.13 am deyrnged enedigaeth eu mab cyntaf – Macsen – a anwyd ar Ragfyr 7fed. Capel y Garn Dechreuwyd cyflwyno ysbryd y Nadolig Merched y Wawr Rhydypennau. eleni yng nghyfarfod y Gymdeithas Y pwnc ar raglen Rhagfyr y 10 fed oedd Lenyddol ar Ragfyr 14eg. Cadeirydd y “Brethyn Cartref Nadoligaidd”, a dyna yn Gymdeithas, y Parchg Richard Lewis, gwmws beth gawsom ni!! Ar ôl trafod Noddfa, lywyddodd y rhaglen amrywiol busnes y gangen a darllen cyfarchion o garolau gan y côr ac atgofion a Nadolig ein llywydd cenedlaethol, myfyrdodau difyr a diddorol gan cyflwynodd Brenda, ein llywydd, y gŵr unigolion o blith aelodau’r Garn a Noddfa. gwadd, sef Osian Burrell. Mae Osian, sy’n Roedd y cyfan wedi ei roi at ei gilydd gweithio yn Baravin ac yn ŵyr i Brenda, gan Alan Wyn Jones; ef hefyd oedd wedi yn arbenigo mewn cymysgu coctels. hyfforddi’r côr. Dangosodd i ni sut i wneud pedwar coctel Fore Sul Rhagfyr 16 cafwyd Oedfa a’u hysgwyd yn dda cyn i ni cael eu blasu!! Deuluol yn y Garn gyda phlant yr Ysgol Hyfryd! I fynd gyda’r coctels roedd Brenda Sul Unedig a’u mamau yn cyflwyno’r hen stori sy’n dragwyddol wefreiddiol yn enwedig pan yn dod drwy leisiau plant. Diolch o galon iddyn nhw am eu gwaith canmoladwy a’u ddiffuantrwydd Jack, Owain a Dylan yn canu am a’u difrifoldeb. galennig. ANIFEILIAID Llyfrau, Cardiau Cyfarch a TEW Cherddoriaeth a llond llawr o Grefftau ac Anrhegion eu hangen i’w lladd mewn lladd-dy lleol 01970 617120 Cysylltwch â Nawr yn cynnig gwasanaeth Cliciwch a Casglwch ar ein gwefan TEGWYN LEWIS www.siopypethe.cymru 01970 880627

Cofiwch gefnogi eich busnesau lleol

12 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415 Teyrnged Eirian Dafis (1952–2018)

Roedd gwreiddiau Eirian yn ddwfn yn mlynedd yn ddiweddarach, a’r heniaith yn y tir hardd sy’n ymestyn o Fallwyd i dal ar eu gwefusau. Lanymawddwy, a thros Fwlch y Groes Doedd fawr ddim yn bwysicach iddi na i Lanwddyn. Oddi yma y doi’i rhieni, chynnal perthynas â’i ffrindiau lluosog, y Parchedig Gwilym Brynle ac Edith ac yn gymesur â hyn oedd ei dymuniad Margaret Jones. Wedi geni’u hunig blentyn i gadw cyswllt agos â dwy ochr ei theulu ym Machynlleth ar 16 Medi, 1952, ym sylweddol. Er ei holl grwydro, merch o mhentref diarffordd yr Adfa y magasant fwynder Maldwyn oedd hi yn y bôn, yn Eirian, ond ardal ble symudodd y teulu enwedig yng nghwmni ei chefndryd iddo yn 1957 gafodd y dylanwad mwyaf a’i chyfnitherod niferus, pan fyddai’i ar ei phlentyndod a’i chymeriad. Roedd hacen yn newid ychydig béch gyda phob Twynllannan, ger Llanddeusant, yn dir brawddeg. Yn 2015, ymunodd aelod sanctaidd iddi, a’r atgofion am fywyd newydd i gyfoethogi bywyd Eirian, ei gwledig delfrydol ar lethrau’r Mynydd Du hwyres, Ethni Mair. Ni ellir gorbwysleisio, yn rhan annatod o’r ffordd y diffiniai’i hun hyd yn oed drwy waeledd a frwydrodd byth wedyn. mor ddewr a phenderfynol, effaith Ond daeth newid byd unwaith yn rhagor lawenychol Ethni arni. i’r ferch 13 oed, pan dderbyniodd ei thad alwad arall. Doedd Eirian ddim yn hapus ‘Gwaddol yw’r Gymraeg iddi – un i’w roi i adael ei pharadwys yn Sir Gâr, ac yn wedi symud gyda’r teulu i Bow Street a yn rhodd hael drwy wersi; llai hapus fyth yng ngwasanaeth sefydlu threulio cyfnod ar grwydr o ysgol i ysgol, ac Eirian sy’n rhagori: ei thad ym Mhonterwyd, pan orfodwyd canolwyd ei swydd yn y Ganolfan Iaith fel ei hiaith, ei gofal hi.’ hi i wisgo het a ddenodd sylw llanciau ym Mhenweddig. Yno, byddai plant bach Gwenallt Llwyd Ifan drygionus y pentref, ac yn eu plith un uniaith Saesneg yn dod yn ddwyieithog Brian Davies. Er gwaetha’r tynnu coes, mewn dim o dro, a châi’r boddhad mwyaf Bu farw Eirian Mair Dafis ar 22 Rhagfyr neu efallai o’i herwydd, daeth y ddau’n wrth daro ar ambell gyn-ddisgybl ddeng 2018, yn 67 oed. ffrindiau agos ymhen dim. Wedi cyfnod yn Ysgol Ardwyn, Aberystwyth, fel Cardi mabwysiedig yr aeth Eirian i gymhwyso’n athrawes yn y Coleg Normal, Bangor. Dechreuodd ar ei Cyngor Cymuned Trefeurig chenhadaeth oes wrth dderbyn swydd ym Mhenrhyn-coch yn 1973. Ddwy flynedd yn Cyfarfu’r Cyngor nos Fawrth 20 Tachwedd Sir am y mater, a hefyd i gysylltu gyda ddiweddarach, fe’i priodwyd gan ei thad yn Neuadd y Penrhyn, Penrhyn-coch gyda’r ROSPA i weld beth fyddai cost archwiliad yng nghapel Ponterwyd â gŵr ifanc oedd Cynghorydd Eirian Reynolds yn y gadair, a’r annibynnol. erbyn hyn yn galw’i hun yn Breian Dafis cynghorwyr Edwina Davies, Iona Davies, Materion eraill: Caban Bysiau – – a Mrs Dafis fu Eirian o hynny ymlaen. Mel Evans, Gwenan Price, Tegwyn Lewis a adroddwyd fod peiriant torri cloddiau Ymhen blwyddyn, ganed mab, Siôn Llŷr, a Dai Mason yn bresennol ynghyd â’r Clerc. wedi gwneud difrod i’r caban bysiau ger daeth ail fab, Rhys Tudur, i gwblhau’r teulu Derbyniwyd ymddiheuriadau gan Richard Gogerddan, a gofynnwyd i’r Clerc gysylltu ar ddechrau 1979. Owen, Delyth James a Kevin Jenkins. gyda’r Brifysgol. Meinciau – daethai ebost Wrth i’r bechgyn dyfu, dechreuodd Materion yn codi: Ardwyn, Pen-bont – oddi wrth y Cyngor Sir yn dweud fod gyflenwi, ond cododd cyfle i ddod yn dywedodd y Cynghorydd Sir, Dai Mason, pedair mainc ar gael ar gyfer cynghorau athrawes fro barhaol – y broblem oedd fod Mr Jeff Pyne wedi gwneud cwyn cymuned; y Clerc i gysylltu. Cynllunio – nad oedd Eirian yn gallu gyrru. Yn wir, swyddogol i’r Cyngor Sir am ei ymddygiad roedd nifer o drigolion yr ardal wedi cael mor aflwyddiannus oedd ei hymdrechion ef ynglŷn â mater Ardwyn, a disgwylid gwybod fod Cymdeithas Dai Wales and cynnar i ddysgu, nes y broliai mai hi oedd adroddiad gan y Prif Weithredwr yn West wedi prynu’r tir gyferbyn â Bryntirion yr unig yrrwr erioed i greu tagfa yn Nant- fuan. Tan-rallt – gofynnwyd i aelodau oedd wedi cael caniatâd cynllunio. Eu y-Moch! Ond llwyddodd yn y diwedd, ac gadw golwg a rhoi gwybod i’r Clerc pe bwriad oedd codi ugain o unedau, gan byddai’r lle yn mynd ar werth. Y Parc – gynnwys wyth fflat, ar y tir. Asbri Planning cadarnhaodd y Clerc ei bod wedi gofyn oedd yn gyfrifol am y cais ar ran y i Aled Jones gynnal a chadw’r tir ar ochr Gymdeithas Dai, ac roeddynt yn cynnal Glanceulan i’r llwybr drwy’r Parc. Sul y ymgynghoriad cyn gwneud cais cynllunio. Cofio – diolchwyd i bawb am eu cymorth Yn anffodus, doedd Asbri ddim wedi gweld ar Sul y Cofio, gan gynnwys Sion James, y yn dda i gynnwys y Cyngor Cymuned o DÔL-Y-BONT biwglar, yr heddlu a pherchnogion y Garej. fewn yr ymgynghoriad. Penderfynwyd Goleuadau stryd – unwaith eto tynnwyd mai’r peth gorau fyddai peidio â gwneud Pen blwydd hapus sylw at y ffaith fod goleuadau stryd yn unrhyw sylwadau ar hyn o bryd nes y Pen blwydd hapus iawn i Sian Elin Jones, brin mewn sawl man ym Mhenrhyn-coch. deuai’r cais cynllunio oddi wrth y Cyngor Bryndderwen , ar ddathlu ei phen blwydd Gofynnwyd i’r Clerc ysgrifennu at y Cyngor Sir am sylwadau. yn 50 ar Ionawr 19.

13 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

Llythyr Colofn Enwau Lleoedd

Annwyl ddarllenwyr, Lleolir fferm Ty’npynfarch, gyda’i thŷ carreg Ceir cyfeiriadau niferus at yr enw Ty’npynfarch Blwyddyn newydd, cylchgrawn a’i sgwâr caeedig o dai allan, ar lan ogleddol yn Nogfennau Stad Trawsgoed o hanner newydd! afon Stewi, gyferbyn â phentref Penrhyn- cyntaf y ddeunawfed ganrif, gan ddechrau Beth am ddechrau 2019 trwy coch, ond mewn gwirionedd, nid dyma’i gyda’r ffurf Tynypenvach yn 1725-6 (I. 707). gefnogi Cara – cylchgrawn lleoliad gwreiddiol. Daw’r gair pynfarch o’r elfennau pwn Cymraeg gan ferched, am Dengys mapiau’r Arolwg Ordnans i’r fferm ‘llwyth, baich’ a march ‘ceffyl’, ac er mai prif ferched? Dyma gyfle i chi bresennol gael ei hadeiladu rywdro rhwng ystyr y gair yw ‘ceffyl pwn’ neu ‘packhorse’ gefnogi menter gyffrous gan 1886 ac 1899, ac i’r enw gael ei drosglwyddo yn Saesneg, yn y Canolbarth a’r De gall fam a merch, trwy danysgrifio o annedd sy’n gorwedd ychydig i’r de- hefyd olygu ‘ffrwd y felin’ (‘mill-race’). i’r cylchgrawn a derbyn 3 rhifyn orllewin ac a adnabyddir bellach fel Glanstewi. Ond beth fyddai arwyddocâd hynny yng drwy’r post bob gwanwyn, haf Mae’n ddiddorol nodi serch hynny bod rhai nghyd-destun Ty’npynfarch, lle nad oes sôn a gaeaf. o drigolion yr ardal yn parhau i gyfeirio at heddiw am felin? Mae Cara yn 64 tudalen, llawn Lanstewi fel Ty’npynfarch Fach. Mae’r ateb i’w gael ym Mapiau Stad y lliw, ac yn cynnwys erthyglau Cwrt (Court Grange Estate) yng nghasgliad dwys a difyr ar iechyd, ffasiwn, Gogerddan yn y Llyfrgell Genedlaethol sydd gwallt a cholur, steilio’r cartref, i’w gweld ar ei gwefan yn https://www.llyfrgell. crefftau, y celfyddydau, materion cymru/darganfod/oriel-ddigidol/mapiau/ cyfoes, a llawer mwy! Gallwch mapiau-ystadau/ystad-gogerddan/court- weld rhifyn sampl ar-lein, a grange-estate-in-the-county-of-cardigan/ dilyn hynt a helynt Cara ar ein Dengys y map o fferm y Cwrt (Court tudalen Facebook ac Instagram Demesne), yn is i lawr y cwm, bod Melin y – @cylchgrawncara – ac ar ein Cwrt yn arfer sefyll ar fin y cae sy’n gorwedd gwefan, www.cara.cymru. gyferbyn â stadau tai Glanceulan a Dôlhelyg. Gallwch gael mwy o fanylion Cyflenwid llyn y felin gan ffrwd o ddŵr a gan Meinir ac Efa o Bancyreithin, Map 6” yr Arolwg Ordnans 1887. ddargyfeirid o afon Stewi ger Brogynin Fach, Llandre, Bow Street, Ceredigion, ac a lifai trwy ganol buarth fferm wreiddiol SY24 5BS neu ddilyn y linc ar ein Ty’npynfarch. Cadarnheir hyn oll yn enwau’r gwefan i dalu gyda cherdyn neu caeau: Cae’r Felin (rhif 3 ar y map), Cae dan y drwy PayPal. Felin (9), Cae penllyn (4), Cae oddiar pynvarch Os oes gennych unrhyw (5), a Cae dan pynvarch (7). Yn ogystal nodir cae syniadau am erthyglau diddorol o’r enw Cae blaen pynvarch ym mhen uchaf tir am ferched yn eich hardal chi, Ty’npynfarch yn yr un gyfrol o fapiau. neu os hoffech chi i ni gynnwys Mae Archif Enwau Lleoedd Melville Richards unrhyw beth penodol yn Cara, yn nodi enghreifftiau eraill o’r gair pynfarch plis cysylltwch. Byddwn ni’n yn yr ardal, sef Tythyn Glan y pynvarch hapus iawn i glywed oddi wrth y yng Nghwm Rheidol (1716 Llawysgrifau darllenwyr! Map 6” yr Arolwg Ordnans 1906. Abertrinant 1), a Cae penfarch (gyda penfarch Diolch yn fawr am eich © Crown Copyright and Landmark Information yn amrywiad ar pynfarch) yn Llanfihangel y cefnogaeth, Group Limited (2019). All rights reserved. (1880s & Creuddyn (1825 Llawysgrifau Abertrinant 75). Meinir ac Efa 1900s). Tybed a wyddoch chi am ragor? Angharad Fychan

GWASANAETH TEIPIO GWAITH PRYDLON A CHYWIR PRISIAU CYSTADLEUOL PROSESYDD GEIRIAU PRINTYDD LLIW IONA BAILEY PEN-Y-BRYN SWYDDFFYNNON YSTRAD MEURIG Maps of the Court Grange Estate, T. Lewis, 1778: Court Demesne 01974 831580 Trwy ganiatâd Llyfrgell Genedlaethol Cymru

14 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

Llythyr

Llyn Craig y Pistyll Maes Meini Rhyduchaf Mae llawer o gerddwyr yn mwynhau Y Bala iaith hamddenol o Bont-goch i fyny Ll23 7SD Cwm Leri heibio’r hen fwynfa blwm 01678 520293 yn Llawr-y-cwm-bach a chyrraedd [email protected] troed rhaeadr fach ym mhen pellaf y cwm o dan glogwyn aruchel o’r enw 22/11/18 Craig y Pistyll. Yna mae’r mwyafrif o gerddwyr achlysurol yn penderfynu Annwyl Syr/Madam troi yn ôl. Y mentrus yn unig sydd yn Mae Cymdeithas Brodwaith Cymru yn dringo’r llwybr cul, serth a llithrig ar cynnig ysgoloriaeth bob blwyddyn o hyd ymyl dibyn uwchben y nant. Ar ben y at £500 i fyfyriwr Cymraeg sy’n dilyn llwybr cyrhaeddir argae un o lynnoedd cwrs tecstilau mewn coleg. Bu nifer o diarffordd Ceredigion, Llyn Graig fyfyriwyr yn llwyddianus yn y gorffennol y Pistyll. O argae’r llyn ceir golygfa a phleser oedd cael arddangos peth o’r wych tua’r môr yn y gorllewin ac mae gwaith ar stondin y Gymdeithas yn yr Disgwylfa Fawr i’w weld yn y dwyrain. Eisteddfod Genedlaethol bob blwyddyn. Mae porfa fras o gwmpas y llyn ac Disgwylir i’r ymgeisydd fod yn 18 oed a efallai nad yw’n glasurol o hardd ond yn throsodd. bendant mae’n lleoliad trawiadol. Crëwyd y llyn 300 medr uwchben Amcanion y Gymdeithas yw hyrwyddo lefel y môr ym 1877, drwy foddi porfa brodwaith drwy gyfrwng y Gymraeg, Lluest Gwar y Graig, oherwydd angen a threfnir cyrsiau, darlithoedd, ffynhonnell fwy dibynadwy o ddŵr mwyn tynnu mawn ohono. dosbarthiadau ac arddangosfeydd i weithfeydd plwm Darren a Chwm Er 1800, derbyniai Aberystwyth mewn ardaloedd ledled Cymru. Sebon. Pryd hynny bu tua 10,000 o gyflenwad dŵr o Lyn Lygad Rheidol Diffinnir brodwaith fel unrhyw waith bobl yn ymwneud â mwyngloddio ar lethr gogleddol Pumlumon ond sydd yn addurno gan ddefnyddio edau yng Ngheredigion. Yr oedd injans erbyn 1962 gwelwyd prinder dŵr yn a nodwydd, a cheir amrywiaeth o stêm ar gael ar yr adeg honno ond yr Aberystwyth o dro i dro oherwydd dechnegau ar gyfer hyn. Mae gennym oedd cludo glo o arfordir Ceredigion cynnydd yn y boblogaeth a dirywiad arddangosfa o waith yr aelodau yn yr i’r mwynfeydd yn gostus. Oherwydd yr hen bibellau. Ailgyfeiriwyd dŵr Eisteddfod Genedlaethol bob blwyddyn. digonedd o law a thir uchel yn yr ardal, Llygad Rheidol i mewn i Lyn Craig y dŵr oedd y ffynhonnell pŵer pwysicaf. Pistyll gan uno’r ddau gyflenwad. Yn I gael ffurflen gais neu ragor o Cariwyd y dŵr i’r mwynfeydd gan fwy diweddar mae Dŵr Cymru wedi wybodaeth cysylltwch â: bynfarch a adeiladwyd gan John ymgymryd â phrosiect i uwchraddio Herridge ac estynnwyd gan John ac ehangu’r gwaith trin dŵr. Yn awr Medwen Charles, Maes Meini, Taylor. Yn ogystal â milltiroedd o mae’r safle’n cyflenwi dŵr i 60,000 Rhyduchaf, Y Bala, LL23 7SD. ffosydd yn ymdroelli o gwmpas y o gwsmeriaid o gyffordd Dyfi i [email protected] bryniau, yr oedd rhaid drilio twnnel Lanrhystud ac i Bontnewydd yn y Y dyddiad cau fydd 14 Chwefror, 2019. drwy’r graig a chodi cafnau ar bilerau dwyrain. cerrig. Mae gweddillion y ffos i’w gweld Mae’r ardal o gwmpas Llyn Craig Gyda diolch, o hyd mewn mannau ar lethrau Cwm y Pistyll yn safle o ddiddordeb Yn gywir, Leri. Ar ôl defnyddio dŵr y pynfarch gwyddonol arbennig (SSSI). Medwen Charles yng ngweithleoedd , fe’i Rheolir pysgota yn y gronfa gan hanfonwyd ymlaen i afon Stewi ac Aberystwyth Angling Association. felly allan i’r môr ym Mae Clarach. Mae dros filltir a hanner o lannau a O ganlyniad, derbyniwyd cwynion gellir dal sewiniaid gwyllt. oddi wrth reolwyr felinau gwlân yn Mae lleoliad y llyn yn anghysbell Nhalybont oherwydd iddynt ganfod ac ni ellir ei gyrraedd mewn car ond LLANDRE lleihad sylweddol yn lefel afon Leri. mae rhaid cyfaddef nad oes rhaid Bu gostyngiad sylweddol yn y dringo’r llwybr peryglus o Gwm Leri. Dyrchafiad diwydiant plwm yn gynnar yn yr Gall y llai dewr gerdded at y gronfa Llongyfarchiadau i Andrew Griffiths, ugeinfed ganrif ond yr oedd dŵr Craig ar hyd traciau cymharol wastad Gwenlli, ar ddod yn Gapten ym Mataliwn y Pistyll i fod o ddefnydd unwaith eto. o gyfeiriad Pant-rhyd-ebolion Cyntaf y Gwarchodlu Cymreig. Mae Andrew Ym 1939 datblygwyd y Llyn fel cronfa (Pendam) heibio Llyn Syfydrin. ar hyn o bryd yn gorffen ei bedwar mis o 77 miliwn galwyn i ddarparu dŵr Byddwn yn annog cerddwyr y fro i wasanaeth yn Afghanistan cyn dychwelyd yfed i ardaloedd gwledig i’r gogledd o fentro. Mae Llyn Craig y Pistyll yn i’r Bataliwn yn Ebrill. Dai awn Andrew oddi Aberystwyth. Codwyd gwaith trin dŵr werth ei weld. wrth ei wraig Georgina, merched Olivia ym mhentref Bont-goch i ffiltro’r dŵr er Jackie Willmington a Charlotte, ei rieni David ac Eileen o 2 Maeshenllan, Llandre a dy deulu i gyd.

15 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

Ysgol Penrhyn-coch

Hoci Llongyfarchiadau enfawr i dîm Dosbarthu cardiau hoci ‘Penrhyn’ wrth iddyn nhw Ers y llynedd rydym fel ysgol yn ennill cynghrair hoci ysgolion cylch ceisio dosbarthu cardiau Nadolig i’r Aberystwyth heb golli’r un gêm! pentrefwyr - syniad y plant oedd i Dyma’r ail flwyddyn yn olynnol i Miss gynllunio cardiau, ysgrifennu neges Cory a’r criw talentog yma ennill - ac yna cael hwyl yn mynd o gwmpas chwaraewyr campus! ar droed a rhoi cerdyn i’r naill a’r llall! Doeddwn ddim yn medru mynd Cyngerdd Nadolig o gwmpas pob tŷ ond ceisiwn y Santa ar Streic(CA2) Druan a Santa flwyddyn nesaf ymweld â chi os na roedd wedi cael digon o blant wnaethom eleni! Ond mae ein neges yr anniolchgar ond diolch i Rwdolff un peth i chi gyd-dymunwn flwyddyn a phlant Ysgol Penrhyn-coch fe newydd dda i chi hefyd! wnaeth roi stop ar ei streic er mwyn dosbarthu’r anrhegion ar draws y byd. Brigad Dân Fe wnaeth y Cyfnod Sylfaen ail ddweud Cafwyd trafodaeth bwysig iawn gyda hanes stori’r geni fel petai yn digwydd Karen o’r frigâd dân am ddiogelwch yn heddiw. Ganwyd Iesu yn garej Penrhyn ein cartrefi dros adeg yr ŵyl dysgwyd gyda’r newyddion yn gwasgaru llawer ac fe atgoffwyd y disgyblion trwy’r cyfryngau cymdeithasol. Fe am yr hyn sydd yn beryglus ac yn wnaeth y plant fwynhau y profiad o dderbyniol yn ein cartrefi. berfformio ac wedi dysgu eu rhannau yn wych. Gwnaeth y disgyblion Cinio Nadolig ac ymweliad Sion Corn berfformiadau bendigedig. Diolch Eleni eto cafwyd cinio bendigedig i bwyllgor y Neuadd am baratoi y gan ein cogyddes Jo Watkins - Neuadd ac am ein cynorthwyo pan cafwyd hwyl wrth i ni ganu caneuon oeddym yn ymarfer. Nadoligaidd ac wrth ddod i derfyn y dydd daeth ymwelydd pwysig i’r ysgol Den Dolig i ddosbarthu danteithion i bob plentyn Cafwyd ffair Nadolig lewyrchus iawn –diolch Sion Corn am alw eleni eto! eleni eto wrth i bob dosbarth baratoi deunydd hyfryd. Roedd yna pob math Plygain o grefftau a gêmau ac fe godwyd swm Nos Iau ola’r tymor aeth grŵp o arbennig o tua £800-diolch i bawb am ddisgyblion i ganu ym Mhlygain y gefnogaeth. Eglwys Sant Ioan –mwynheuodd pob disgybl y profiad a braf oedd medru Canu carolau cefnogi traddodiad sydd mor arbennig. Morrisons Bu disyblion Cyfnod Allweddol 2 i gyd Gwasanaeth Cristingl yn canu am awr a hanner wrth fynedfa Eleni eto cafwyd gwasanaeth Morrisons. Mwynhaodd y plant a’r Nadoligaidd iawn yn Eglwys Sant athrawon ddiddanu’r dorf a oedd yn Ioan o dan arweiniad y Parchedig siopa a’u cael nhw i mewn i hwyl yr Lyn Dafis. Cynhaliwyd y gwasanaeth Ŵyl! ar y Dydd Gwener ola cyn gwyliau’r Nadolig a braf oedd gweld yr eglwys Cinio Cymuned yn llawn dop. Blwyddyn 6 agorodd Tro disgyblion y Cyfnod Sylfaen oedd y gwasanaeth trwy ddarllen a llefaru, hi nesaf i ddiddanu ac felly aethon darllenwyd adnodau o’r Beibl a nhw i ymuno gyda ‘r pentrefwyr yn gweddïwyd gan rai o’r staff ac yna fe eu cinio cymuned - da iawn chi blant ganodd pob disgybl yn swynol iawn bach am ganu eich gorau glas! wedi iddyn nhw gynnau’r canhwyllau. Diolch i Ceris Gruffudd am gyfeilio Pentref eleni eto. Bydd y casgliad yn cael ei Mae nifer o rieni yr ysgol hefyd yn roi tuag at Ward Angharad yn Ysbyty medru canu a diolch i’r mamau a’r Bron-glais. plant hynny a fuodd o gwmpas y pentref yn canu carolau roedd pawb Disgyblion newydd wrth eu boddau wrth iddyn nhw Croeso mawr i Moli Tooze ac i Nia grwydro o dŷ i dŷ - codwyd swm dda o Mckintosh i’r dosbarth Derbyn. arian hefyd!

16 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

Ysgol Craig yr Wylfa

Sinema Libanus, y Borth Diolch i Pete yn Sinema Libanus, y Borth am roi cyfle i’r plant ddod i’r sinema i wylio’r ffilm “Nativity Rocks”. Roedd y plant a’r staff wedi mwynhau yn fawr wrth wylio’r ffilm yn y sinema foethus.

Ymweliad gan Siôn Corn a Chinio Nadolig Un bore ar ddiwedd y tymor, fe ddaeth Siôn Corn i ymweld â’r plant. Roedd ei sach yn llawn anrhegion i’r plant ac roedd eu hwynebau yn werth eu gweld gyda llawenydd! Yn y prynhawn, cafodd pawb ginio Nadolig blasus dros ben! Diolch yn Corau gorau fawr iawn Wendy a holl staff y gegin am ei goginio! Cymru yn Ffair Nadolig yr Ysgol Ar brynhawn olaf y tymor, cynhaliwyd Aberystwyth Ffair Nadolig yn neuadd yr Ysgol. Roedd pob plentyn yn yr ysgol, o fewn eu Fis Chwefror bydd y gystadleuaeth grwpiau wedi bod yn brysur iawn yn yr deledu boblogaidd Côr Cymru yn wythnos olaf yn paratoi cynnyrch i’w dychwelyd i Ganolfan y Celfyddydau werthu. Roedd amrywiaeth o stondinau, o Aberystwyth ac mae cyfle i bawb ganhwyllau i fisgedi Nadoligaidd, o dwba fwynhau’r canu safonol a gwefr y lwcus i hyd yn oed fwyd bwchadanas! cystadlu gan bod y tocynnau am Diolch i rieni a ffrindiau’r ysgol a ddaeth ddim. i gefnogi. Braf gweld yr ysgol yn llawn Dros benwythnos Chwefror 15 – 17 bwrlwm a naws Nadoligaidd ar ddiwedd y 2019 cynhelir rowndiau cynderfynol tymor. Côr Cymru 2019 ac eleni mae ‘na gategori newydd sef corau sioe. Y corau ieuenctid fydd yn cychwyn y penwythnos ar y nos Wener, gyda’r corau lleisiau unfath a chymysg ar y p’nawn a’r nos Sadwrn a’r corau plant a chorau sioe ar y p’nawn a’r nos Sul. Eleni, mae ‘na gyfle i fwynhau perfformiadau gan gôr ABC, Ysgol Gerdd Ceredigion, Cywair, Côr Meibion Machynlleth, CF1, Côr Aelwyd JMJ, Côr y Cwm, Côr Heol y March, Côr Ysgol Maes Garmon, corau Glanaethwy, corau Ieuenctid Môn, Bechgyn Bro Taf a Johns’ Boys. Mynnwch eich lle yn y gynulleidfa ar gyfer gwledd o ganu corawl yn Aberystwyth. Trefnir y gystadleuaeth gan gwmni Rondo a gellir cael tocynnau drwy ffonio 029 2022 3456 neu ebostio [email protected] CINIO DYDD SUL PRYDAU BAR PARTÏON Cysyllter â’r trysorydd os am BWYDLEN BWYTY hysbysebu ADLONIANT [email protected]

AR AGOR O 5:30 P.M. NOSWEITHIAU IAU A GWENER AM BRYDIAU TEULUOL

17 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

Ysgol Rhydypennau

Cinio Nadolig ddangos talentau ifanc yn y Yn dilyn y traddodiad, gymuned. cynhaliwyd cinio Nadolig i Diolch yn fawr iawn i bawb henoed yr ardal ar ddydd Sadwrn am gefnogi’r ysgol ar gymuned cyntaf fis Rhagfyr yn neuadd yr wrth i ni oleuo Coeden Nadolig ysgol. Bu Mrs Wendy Jones a’i y pentref eleni. Braf iawn oedd staff yn brysur iawn yn paratoi’r gweld cynifer o blant, pobl ifanc wledd i 60 o bobl eiddgar iawn. ac oedolion yn canu carolau a Diolch yn fawr i staff y gegin ac i chymdeithasu yn ystod y noson. Bwyllgor yr Henoed am drefnu’r achlysur mor effeithiol. Ras y Prom Cinio Nadolig Ar y 19eg o Ragfyr, bu Mrs Da iawn i’r plant a fentrodd i Jones a staff y gegin yn brysur redeg Ras y Prom ar y 9fed o eto yn paratoi cinio Nadolig Ragfyr. Er yr amodau heriol fe i’r plant a’r staff. Yn ystod y lwyddodd pob un i gwblhau’r wledd, cyflwynwyd anrhegion cwrs a chodi swm sylweddol o o ddiolch i holl staff y gegin am arian yn y broses. eu gwasanaeth a’r bwyd blasus gydol y flwyddyn. Partïon Diolch arbennig i Siôn Corn am Perfformiadau’r Nadolig dreulio ychydig o’i amser prin i Cafwyd cyngerdd ardderchog ddosbarthu anrhegion cynnar i’r gan Yr Uned Feithrin cyn diwedd plant yn ystod ein parti Nadolig Cyngerdd yr uned feithrin y tymor. Fe berfformiodd y plant a drefnwyd yn yr ysgol ar yr stori’r geni deirgwaith; yn gyntaf ugeinfed o Ragfyr. i’r ysgol gyfan ar y 10fed o Ragfyr ac yna i’r rhieni ar y 11eg a’r 12fed Clwb Cant o Ragfyr. Roedd neuadd yr ysgol Mae’r amser wedi cyrraedd yn llawn i’r tri achlysur ac roedd eto i ymuno â chlwb cant yr perfformiadau’r plant yn wych! ysgol. Mae Cymdeithas Rhieni Cynhaliwyd Sioe Nadolig ac Athrawon yr ysgol unwaith blynyddoedd 1-6 eleni yn eto yn parhau i wahodd rhieni, Neuadd Rhydypennau ar y 12fed athrawon a ffrindiau’r ysgol i a’r 13eg o Ragfyr. I agor y noson, ymaelodi â’r clwb 100. Mi fydd yr perfformiodd blwyddyn 1 a 2 aelodaeth yn parhau, fel llynedd, ‘Noson y Gêm Fawr’. I ddilyn; am flwyddyn gan ddechrau ym ‘Noson y Gêm Fawr’ perfformiodd blynyddoedd 3,4,5 mis Mawrth a gorffen ym mis a 6 ‘Pantolig’. Cafwyd gwledd o Rhagfyr. actio a chanu yn ystod y ddau Bydd hi’n angenrheidiol i berfformiad o flaen cynulleidfa bob aelod dalu tâl aelodaeth werthfawrogol iawn. Diolch blynyddol o ddeg punt a fydd yn i bawb am eu hymroddiad talu am gost pob cyfle i ennill yn ystod yr ymarferiadau a’r yn ystod y cyfnod. Cyfanswm yr perfformiadau, diolch i bwyllgor holl arian sef gwobrau’r flwyddyn y neuadd am y cydweithrediad fydd pum can punt. Bydd yr holl a’r cymorth a diolch hefyd i elw yn mynd at bwyllgor CRhA Elfyn Jones, Dolau, am ffilmio’r ac felly tuag at yr ysgol. Mi fydd y perfformiadau – mi fydd y DVD gwobrau misol fel a ganlyn: ‘Pantolig’ yn barod cyn hir. 1af - £25; 2il - £15; 3ydd - £10 Os am ymuno â’r clwb Yn y gymuned cysylltwch â Lynwen Evans ar Ar ddiwedd y tymor fe aeth 01970 822322 Mr Alan Philips, cyn-athro peripatetig pres y sir, â band Blwyddyn Newydd Dda i holl pres yr ysgol i ddiddanu henoed ddarllenwyr Y Tincer! Cartref Tregerddan. Mae’r Am fwy o wybodaeth a llwyth o ymweliad hwn yn ddigwyddiad luniau: traddodiadol bellach ers dros http://www.rhydypennau. ddeng mlynedd ar hugain! ceredigion.sch.uk Diolch i Mr Phillips am ei @YGRhydypennau dilynwch ni ar arweiniad a’i barodrwydd i drydar. Y Band yn y gymuned

18 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415

Ysgol Pen-llwyn

Anrhegion Nadolig Cinio Nadolig

Crefftau Pennau​ Coffi Boreuol Byrbrydau Poeth neu Oer Cinio Te Prynhawn Crefftau Ac Anrhegion Ar agor Llun-Sadwrn Brecwast ar gael Ffair Nadolig Cyngerdd 01970 820 050

R.J.Edwards Adeiladau Fferm y Cwrt Cwrt Farm Buildings Penrhyn-coch

Contractiwr, masnachwr gwair a gwellt Arbenigwr ar ailhadu Cyflenwi a gwasgaru calch, slag a Fibrophos Lori, turiwr a malwr i’w llogi Cyflenwi cerrig mán 01970 820149 07980 687475 Yng Nghartref Hafan y Waun Cristingl

Cigydd a delicatessen o safon arbennig

19 Y Tincer | Ionawr 2019 | 415 Tasg y Tincer

Diolch i’r criw bach fu’n lliwio dros y gwyliau: Anest Erwan, Bow Street; Einion Davies, Llanilar; Dylan Rhys Herron, Bow Street; Cari Jenkins, Penrhyn-coch. Diolch arbennig hefyd i ti Jac Williams, Ysgol Pen-llwyn, am liwio llun mis Tachwedd. Dy lun di o’r menorah ddaeth o’r het yn gynta, Einion, felly da iawn ti! A fuoch chi allan yn hel calennig? Daeth criw bach at fy nrws y bore hwnnw, ac ro’n i’n falch iawn o’u clywed yn canu: “Blwyddyn newydd dda i chi, Ac i bawb sydd yn y tŷ, Dyna yw’n dymuniad ni, Blwyddyn newydd, dda i chi.” Os ydych yn byw yn ardal Cwm Gwaun ger Abergwaun yn Sir Benfro, neu yn ardal Llandysul yn ne Ceredigion, dyw hi ddim yn rhy hwyr i ddymuno ‘Blwyddyn Newydd Dda’ – maen nhw’n dal i ddathlu’r hen galan ar Ionawr 13. Newidiodd y calendr i’r un ry’n ni’n gyfarwydd ag e dros 250 mlynedd yn ôl, ond cadw at yr hen ddyddiad y mae rhai o bobl y ddwy ardal yma! Mae traddodiadau dathlu’r calan yn rhai diddorol iawn. Ydech chi wedi clywed am y Fari Lwyd, sef penglog ceffyl a lliain gwyn drosti, yn cael ei chario o dŷ i dŷ, a byddai yna ganu, yfed, bwyta, a lot fawr o dynnu coes. Edrychwch am luniau o’r Fari ar y we. A fyddwch chi’n dathlu Dydd Santes Dwynwen ar Ionawr 25 drwy anfon cerdyn neu ddau neu dri?! Mae stori Dwynwen yn drist iawn. Am na chafodd hi briodi’r dyn roedd hi’n ei garu, nid oedd am briodi’r un dyn arall. Dewisodd fod yn lleian, ac mae olion ei heglwys i’w gweld ar Ynys Llanddwyn ger Niwbwrch, Ynys Môn. Falle fod rhai ohonoch wedi bod yno. Y mis hwn beth am liwio’r galon hardd yn y llun? Anfonwch Anfonwch Tasg y Tincer, 3 Brynmeillion, Bow Enw Street, Ceredigion SY24 5BP erbyn 1 Chwefror. Ta ta Cyfeiriad tan toc! Ysgol Einion Rhif ffôn Oed

Eirian Reynolds, SIOP A Tech. S.P. SWYDDFA BOST PENRHYN-COCH GWASANAETH Perchennog: Lawrence Kelly IECHYD AR AGOR A DIOGELWCH Llun – Sadwrn JONATHAN 7 y bore – 9 yr hwyr Arolygon Diogelwch Sul LEWIS 7 y bore – 7 yr hwyr Saer Coed / Adeiladydd Asesiadau Peryglon 01970 880 652 Archwiliadau Damweiniau Papurau dyddiol a’r Sul, Hyfforddiant llyfrgell fideo, cardiau 07773 442 260 cyfarch BRONLLYS, CAPEL BANGOR Rhif 415 | Ionawr 2019 01970 820124 siop drwyddiedig ABERYSTWYTH 07709 505741 01970 828312