Caernarfon

Wrecsam Blaenau Ffestiniog Wrexham ArweiniadFo i’r Warchodfa Guide to Reserve Parc Coedwig Llangollen Coed y Brenin Porthmadog Forest Park Bala Pwllheli Harlech Gwarchodfa Natur Genedlaethol Llanbedr National Nature Reserve Y Bermo Gwarchodfa Natur Genedlaethol Coedwig Y Trallwng Dyfi Welshpool Forest Cadair Idris Gwarchodfa Natur Genedlaethol Dyfi: Ynyslas National Nature Reserve National Nature Reserve Machynlleth // Darganfyddwch y warchodfa fynyddig hon a pharcdir Dôl Idris Discover this mountain reserve and Dôl Idris parkland Llanidloes Aberystwyth

Devil’s Bridge Pontarfynach 0300 065 3000 Aberaeronwww.cyfoethnaturiol.cymru www.naturalresources.

Cyngor ar ddiogelwch mynydd gan Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri

Mountain safety advice from National Park Authority

www.eryri-npa.gov.uk Ffôn/Phone: 01766 770274

Os hoffech yr wybodaeth hon mewn fformat arall, cysylltwch â ni: Ffôn: 0300 065 3000 Ebost: [email protected]

If you would like this information in an alternative format, please contact us: Phone: 0300 065 3000 Email: [email protected] Ffotograff clawr/cover photo: ©Gary Short Photography photo: clawr/cover Ffotograff NRWRC030 www.cyfoethnaturiol.cymru www.naturalresources.wales Welcome to Dôl Idris parkland and Cadair Idris National Nature Reserve Dôl Idris is a beautiful parkland in the foothills of Cadair Idris, in the south of the Snowdonia National Park. It offers accessible paths around the parkland, a seasonal visitor centre with a live Webcam of some shy residents, a picturesque little lake and its fish ladder, and some exotic specimen trees

This is a popular starting point for walkers keen to experience the rugged beauty of Cadair Idris and those who want to find out more about the striking geology and Croeso i barcdir Dôl Idris a wildlife of the National Nature Reserve (NNR) which lies behind the Cadair Idris Visitor Centre. Gwarchodfa Natur Genedlaethol The Minffordd path to the summit of Cadair Idris starts Cadair Idris from here. If you’re feeling energetic and have suitable footwear, why not try one of our steep climbs up part of Parcdir hardd wrth droed Cadair Idris yn ne Parc the Minffordd path for views of waterfalls and woodlands. There’s a choice of the short Gorge Climb or the longer Cenedlaethol Eryri yw Dôl Idris. Mae yma lwybrau climb on the Nant Cadair Bridge Walk. hygyrch o amgylch y parcdir, canolfan ymwelwyr a chaffi tymhorol efo lluniau byw o’r creaduriaid swil If you prefer a gentle stroll on flatter ground or a peaceful sy’n byw yno, llyn bach trawiadol a’i risiau pysgod, picnic by the lake, try our two accessible paths through the a choed egsotig. parkland – Dôl Idris Lake and the Parkland Circuit.

Mae hwn yn fan cychwyn poblogaidd i gerddwyr sy’n The entrance to Dôl Idris is near to the A487 where there awyddus i weld a mwynhau harddwch Cadair Idris, ac i’r is a Pay and Display car park and public toilet, owned and rhai sydd eisiau dysgu mwy am fywyd gwyllt a daeareg managed by Snowdonia National Park Authority. anhygoel y Warchodfa Natur Genedlaethol (GNG), sy’n codi tu cefn i’r Ganolfan Ymwelwyr. A five minute walk will take you toCadair Idris Visitor Centre and Tŷ Te Cadair Tea Room. Mae llwybr Minffordd i gopa Cadair Idris yn cychwyn yma hefyd. Os ydych yn teimlo’n egnïol ac yn gwisgo esgidiau The accessible path to the visitor centre and around the addas, gallwch fentro’r llwybr serth i’r warchodfa, er mwyn site is even and wide. gwerthfawrogi’r goedwig dderw a’i rhaeadrau byrlymus, gan ddilyn Taith y Ceunant, neu barhau i’r tir agored nes cyrraedd Pont Nant Cadair, a thu hwnt.

Os yw’n well gennych grwydro’n hamddenol ar dir mwy gwastad, neu gael picnic ar lan y llyn, dilynwch ein llwybrau hygyrch – Llwybr Llyn Dôl Idris a Chylchdaith y Ddôl.

Mae’r safle’n agos iawn i’r A487 ac mae yma faes parcio Talu ac Arddangos a thoiledau cyhoeddus, a reolir gan Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri.

Taith bum munud ar droed yw hi i Ganolfan Ymwelwyr Cadair Idris a Thŷ Te Cadair.

Mae’r llwybrau hygyrch ar y safle yn llydan a gwastad. Canolfan Ymwelwyr Cadair Idris a Thŷ Te Cadair Cadair Idris Visitor Centre and Tŷ Te Cadair Tea Room Dewch i weld yr arddangosfa, sy’n dangos rhyfeddodau natur a daeareg Gwarchodfa Cadair Idris, a chwedlau’r Visit our exhibition, showcasing the wildlife, geology and mynydd. Mae gêm ryngweithiol yno, a ffilm fer yn egluro sut stories of Cadair Idris National Nature Reserve. We have naddwyd y mynydd gan rewlifoedd 12,000 o flynyddoedd yn interactive games and short films which explain how the ôl, ac un arall yn awgrymu mae Idris Gawr ffurfiodd y tirlun last , 12,000 years ago, shaped the mountain, and mewn brwydrau taflu cerrig! Elfen boblogaidd arall yw’r another suggesting that Idris the Giant created it during camerâu is-goch sy’n gwylio ystlumod pedol lleiaf yn y to. stone-throwing battles! A popular feature is the live infra- red footage of rare lesser horseshoe bats in the roof space. Cyfoeth Naturiol Cymru sy’n berchen ar y ganolfan, ac yn ei rheoli mewn partneriaeth gyda staff Tŷ Te Cadair. Mae’r The centre is owned by Natural Resources Wales, and adeilad yn gwbl hygyrch, gyda lifft a thoiledau anabl. managed in partnership with the staff of Tŷ Te Cadair Tea Room. The building is fully accessible and has a lift and Mwynhewch deisennau traddodiadol, cawl blasus, disabled toilet facilities. brechdannau a baguettes, neu ginio poeth, a hynny mewn lleoliad gwych. Enjoy traditional home made cakes, scrumptious soups, freshly made sandwiches, baguettes and hot lunches, in a Oriau Agor stunning location. Dyddiau Sadwrn a Sul, gwyliau banc a gwyliau ysgol, rhwng y Sadwrn cyn Dydd Gwener y Groglith hyd Medi’r 16eg. Opening Hours 10.00 yb – 5.00 yh Visitor Centre and Tea Room – Saturday, Sunday, Bank holidays and school holidays, from the Saturday Cysylltwch cyn teithio i gael y manylion agor diweddaraf before Good Friday – 16th September. Ffôn 01654 761505 10.00 am – 5.00 pm Gweplyfr/Facebook www.facebook.com/ TŷTeCadairTeaRoom Please check before travelling for updates to opening times Gall y Ganolfan a’r Tŷ Te agor ar ddyddiau ychwanegol Phone 01654 761505 trwy’r gwanwyn, haf a hydref hefyd. Facebook www.facebook.com/TyTeCadairTeaRoom Please note that both the Visitor Centre and Tea Room may Trwy’r Flwyddyn open on additional days during spring, summer and autumn. Gallwn agor yr arddangosfa ar gyfer cymdeithasau, clybiau, ysgolion a cholegau trwy drefniant. Gallwn gynnig ambell All Year sgwrs hefyd gan reolwr y warchodfa. Ymholiadau trwy ein We can open the exhibition for societies, clubs, schools and canolfan gyswllt neu’r dudalen Gweplyfr: colleges, by prior arrangement. We can also occasionally Ffôn 0300 065 3000, offer a talk by the nature reserve manager. Enquiries gofynnwch am Uwch Reolwr Gwarchodfa Cadair Idris through our contact centre or Facebook page: Phone 0300 065 3000, Gweplyfr/Facebook www.facebook.com/ ask for Senior Reserves Manager, Cadair Idris NNR CanolfanYmwelwyrCadairIdrisVisitorCentre Facebook www.facebook.com/ CanolfanYmwelwyrCadairIdrisVisitorCentre Allwedd/Map Key

parcio cyfuchliniau 600 parking contour lines toiledau n y warchodfa toilets reserve boundary mynediad hawdd llwybr easy access footpath gwybodaeth nant information stream Tŷ Te Cadair brigiad craig Cadair Tea Room rock outcrop

coetir woodland

550

863

600

893 700

550 700

500

450

35500 400

Mae’r map hwn yn dangos terfyn a rhai o nodweddion y Warchodfa. I ddringo Cadair Idris defnyddiwch fap OS 1:25 000 OL23 neu lyfryn Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri ‘Llwybrau Cadair Idris Paths’ 750 600 This map shows the boundary and some features of the National Nature Reserve. To climb Cadair Idris use the 1:25,000 Explorer 600 OL 23 OS map or Snowdonia National Park Authority’s publication ‘Llwybrau Cadair Idris Paths’

Atgynhyrchwyd â chaniatâd yr Arolwg Ordnans500 ar ran Llyfrfa ei Mawrhydi. © Hawlfraint a hawliau cronfa ddata’r Goron 2016. Cedwir 350 pob hawl. Rhif Trwydded yr Arolwg Ordnans 100019741 150 Reproduced by Permission of on behalf of HMSO. © Crown copyright and database right 2016. 1000 Ordnance Survey Licence number 100019741 450

Pont 350 Nant Cadair Bridge

300 CYLCHDAITH Y DDÔL PARKLAND CIRCUIT

250 Amser: 30 munud Time: 30 mins 200 Pellter: ½ milltir / 0.8km Distance: ½ mile / 0.8km Gradd: Estyniad hygyrch i Grade: An accessible, longer 150 lwybr y llyn, heibio’r ganolfan extension to the lake walk, via ymwelwyr u the visitor centre Uchafbwyntiau: Cadwch Highlights: Look out for Gwarchodfa Natur Genedlaethol National Nature Reserve olwg am flychau ystlumod! bat boxes! They have been Mae Gwarchodfa Natur Genedlaethol The Cadair Idris National Nature Cadair Idris a reolir gan Gyfoeth Reserve which is managed by Natural Maent wedi eu gosod er mwyn installed to monitor the nine Naturiol Cymru yn enwog am ei Resources Wales is renowned for daeareg trawiadol a’i bywyd gwyllt. its striking geology and wildlife. The Mae Llwybr Minffordd i gopa Cadair Minffordd Path to the summit of monitro’r naw rhywogaeth species of bats that can be Idris yn lwybr poblogaidd sy’n arwain Cadair Idris is a popular route that trwy’r Warchodfa. leads through the Reserve. o ystlum sydd i’w cael yma, found here, including the rare Canolfan Ymwelwyr Canolfan Ymwelwyr a Thy^ Te Cadair gan gynnwys yr ystlum pedol lesser horseshoe bat. Spot the Cadair Idris Dewch i ddysgu am fywyd gwyllt, mwynhewch Visitor Centre lleiaf prin. Yn y murddyn ger old ruin near the visitor centre. gartw^ n am Idris Gawr a gwylio lluniau byw o y ganolfan ymwelwyr oedd It’s where Idris table water and ystlumod yn y to. Cyn ei throi hi am adref, diodydd enwog Idris yn cael eu ginger beer were first made. mwynhewch baned dda a chacen gartref! cynhyrchu ar un adeg. Galwch Call into the visitor centre on Visitor Centre and Cadair Tea Room yn y ganolfan cyn gadael. your way round. Come and learn about wildlife, enjoy a cartoon about Idris the Giant and watch a live feed of bats in the roof. Before setting off TAITH Y CEUNANT GORGE CLIMB home – indulge in a piece of home baked cake and a Llyn Ystlumod nice cup of tea! Cadwch olwg am Dôl Idris Amser: 15-30 munud Time: 15-30 mins Lake Maent wedi eu gosod er mwyn monitro’rPellter: naw (un ffordd): Distance: (one way): rhywogaeth o ystlum 7 sydd i’w cael yma, 460tr / 140m 460ft / 140m gan gynnwys yr Ystlum Pedol Leiaf prin. Atgynhyrchwyd â chaniatâd yr Arolwg Ordnans Gradd: Cymedrol; llwybr serth, Grade: Moderate; a steep path, Llyn Dôl Idris Dôl Idris Lake B4405 Bats ar ran Llyfrfa ei Mawrhydi.Mae adar© Hawlfraintfel Bronwen Birds a hawliausuch as the Dippe r A48 Look out for bat ^ yn dringo cyfanswm o climbing a total of 160ft / 50m cronfa ddata’r Goron 2016.y Dwr a’Cedwirr Siglen Lwyd pob and hawl. Grey Wagtail breed boxes! They have been Rhif Trwydded yr Arolwgyn magu Ordnans ar lannau’ r100019741 on the lake shores. Near installed to monito160trr / 50m Climb into the llyn. Ger y bompren the footbridge there is a the nine species of Highlights: mae grisiau pysgod, bats that can be found Reproduced by Permissionsy’n caniatáu of Ordnance i eogiaid salmon Survey to reach the here, including theUchafbwyntiau: rare Dringwch ‘Celtic Rainforest’ with views on behalf of HMSO. © Crowngyrraedd y copyrightnentydd. streams and. Lesser Horseshoe Bat.i’r ‘Goedwig law Geltaidd’ i across the gorge. Enjoy the database rightLlun/Photo: 2016. Lee Bell Ordnance Survey Licence number 100019741 fwynhau golygfeydd ar draws sight and sound of a series y ceunant, a’r rhaeadrau sy’n of waterfalls that keep the cadw’r aer yn llaith. Mae’r safle air damp and encourage the TEITHIAU WALKS yn bwysig yn rhyngwladol am internationally important ei fwsoglau. mosses. LLYN DÔL IDRIS DÔL IDRIS LAKE PONT NANT CADAIR NANT CADAIR BRIDGE Amser: 15-30 munud Time: 15-30 mins Pellter: 1/3milltir / 0.6km Distance: 1/3mile / 0.6km Amser: 45 munud - 1 awr Time: 45 mins - 1 hour Gradd: Llwybr hygyrch o Grade: An accessible path Pellter: (un ffordd): Distance: (one way): amgylch y llyn, gan gychwyn o around the lake, starting from 1/3mile / 0.6km 1/3 mile / 0.6km giât mochyn y maes parcio the car park gate Gradd: Anodd; llwybr serth, Grade: Strenuous; a steep Uchafbwyntiau: mae adar Highlights: Birds such as the yn dringo cyfanswm o path, climbing a total of fel bronwen y dŵr a’r siglen dipper and grey wagtail breed 620tr / 190m 620ft / 190m lwyd yn magu yma. Mae on the lake shores. Kingfishers Uchafbwyntiau: Rydych wedi Highlights: You’ve reached glas y dorlan a dyfrgwn i’w and otters are occasionally cyrraedd llethrau’r mynydd the lower slopes of the open gweld yn hela yma weithiau. seen hunting here. Near the agored. Mae porffor y grug mountain. In the summer they Ger y bompren mae grisiau footbridge there is a fish yn eu gorchuddio yn yr haf, are clothed in purple heathers pysgod sy’n caniatáu i ladder that enables salmon ac efallai y clywch chi grawc and you may hear the distant eogiaid gyrraedd y nentydd. to reach the streams. Picnic unig y gigfran, neu ganu’r calls of ravens and pipits. Eisteddwch wrth y byrddau benches give you the chance corhedydd. picnic am funud i fwynhau’r to sit and enjoy the views. golygfeydd. Hyd eithaf y ddaear

Mae Cadair Idris ymysg mannau harddaf Cymru. Ac yn lle gwyllt hefyd. Cadwyn o fynyddoedd uchel lle mae planhigion a chreaduriaid yn byw mewn amodau gerwin. Mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn rheoli ardal o’r mynyddoedd gwych yma fel Gwarchodfa Natur Genedlaethol, lle mae dau fyd yn cwrdd: dyma ffin ddeheuol rhai planhigion a ffin ogleddol ambell un arall.

Mae taith trwy’r Warchodfa fel dringo o ris i ris, o gynefin i gynefin. O ddyffryn ffrwythlon i gopa creigiog un o fynyddoedd uchaf Cymru. O ddyffryn Tal-y-llyn, a’i siâp U clasurol, byddwch yn cerdded trwy geunant serth, coediog, i ddyffryn crog a chwm rhewlifol. Uwchlaw, mae clogwyni Craig Cau a chopa Penygadair, a’u creigiau garw, moel.

Extremes of the earth

Cadair Idris is one of the most beautiful and rugged spots in Wales. The National Nature Reserve is managed by NRW, and includes part of a range of high mountains, where extraordinary plants and creatures survive in a tough environment. It’s also a place where extremes meet; some species of plants are at the most southerly edge of their range here, others at their northernmost location.

A walk through the reserve is like climbing a ladder from habitat to habitat, from a fertile valley to the rocky peak of one of Wales’s highest mountains. You will ascend from the classic U-shaped Tal-y-llyn valley through a steep gorge, to a hanging valley and glacial Cwm Cau. Above lie the cliffs of Craig Cau and the Penygadair summit, with their bare jagged rocks. Y Daith Setting off

Wrth adael y maes parcio a cherdded tuag at Ganolfan As you leave the car park and walk towards Cadair Idris Visitor Ymwelwyr Cadair Idris, mi welwch amrywiaeth o goed brodorol Centre, you will see a mixture of native trees and conifers a choed bytholwyrdd. Mae nifer o goed addurniadol ac egsotig including some exotic and ornamental trees such as giant yma, fel y cewri coch Americanaidd, i’n hatgoffa y bu’r tir yn American redwoods, evidence that this land was once part of rhan o ystâd y teulu Idris ar un adeg. Gallwch ddilyn llwybr the Idris family estate. A detour into the parkland will take you Llyn Dôl Idris neu Gylchdaith y Ddôl, yn fan hyn. to peaceful Dôl Idris Lake or the Parkland Circuit.

Mae’r adrannau isod yn disgrifio ardaloedd o’r Warchodfa Natur The following sections describe the upland areas of the National Genedlaethol lle mae’r dirwedd yn serth a lle gall y tywydd Nature Reserve, where the terrain is steep and the weather newid yn gyflym. Gwisgwch ddillad ac esgidiau addas. changeable. Please wear appropriate footwear and clothing.

Mae Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri yn darparu Snowdonia National Park Authority provide detailed mountain gwybodaeth fanwl am ddiogelwch mynydd ar eu gwefan, safety information on their website. www.eryri-npa.gov.uk www.eryri-npa.gov.uk The wooded gorge Trwy’r ceunant coediog Entering the reserve, a little way past Cadair Idris Visitor Ychydig heibio’r ganolfan ymwelwyr, mae mynedfa’r warchodfa. Centre, you are at the start of a deep ravine cut through by Oddi yma fe welwch y ceunant serth a’i afon fyrlymus. O fan rushing water. The Gorge Walk and Nant Cadair Bridge Walk hyn gallwch ddilyn Taith y Ceunant a Thaith Pont Nant Cadair. start here. This is the Celtic Rainforest. The canopy of oak trees Dyma’r goedwig law Geltaidd. Mae canopi’r coed derw yn cadw’r keeps in the moisture, creating an environment where mosses awyrgylch yn llaith, ac yn creu cynefin perffaith i fwsoglau a and ferns flourish. The wood also supports a variety of lichens. rhedynau. Ceir amrywiaeth dda o gennau yma hefyd. Yn y Look out for woodland birds, especially spring and summer gwanwyn a’r haf daw adar ymfudol fel y gwibedog brith, tingoch visitors like pied flycatcher, redstart and wood warbler. Some a thelor y coed yma i nythu. Nid ydym yn clirio pob coeden sy’n dead trees are left on site; as they gradually rot down they marw; wrth iddynt bydru’n araf maen nhw’n bwysig fel noddfa a provide an important resource for birds, insects and fungi and bwyd i adar, pryfetach, a ffwng, ac yn rhan hanfodol o gylch maintain the full cycle of life in the wood. bywyd y goedwig. As you reach the open mountain you will come to a fork in Wrth gyrraedd y mynydd agored, mi welwch fforch yn y llwybr. the path. From here you have the option of a circular walk O fan hyn, gall cerddwyr profiadol efo’r offer cywir barhau ar Lwybr to the summit, up the Minffordd path and coming down the Minffordd i’r copa a dilyn Llwybr i lawr os dymunwch. Mynydd Moel path. This takes 5-6 hours and is for suitably Rhaid caniatáu 5-6 awr i gwblhau’r daith hon. equipped and prepared walkers only.

O’r fforch, gallwch ddilyn y llwybr i’r dde am ychydig er mwyn Walk a short distance along the right-hand fork and you will cyrraedd pen Taith Pont Nant Cadair. arrive at the end of the Nant Cadair Bridge walk.

Mae gwybodaeth llwybrau manwl a mapiau i’w cael yn adran Check out Mountain Walks at www.eryri-npa.gov.uk for excellent Llwybrau Mynydd www.eryri-npa.gov.uk. mapping and route information. In the hanging valley

Just beyond the fork, are the remains of an old hafod – the upland farmstead, where the family tending livestock lived during summer. As you approach the enclosed cwm you will see large rocks, looking like beached whales, they are remnants of the last Ice Age and still bear the scars left by scratching their surface.

We manage the reserve by light grazing, and four small fenced areas show what might grow here in the future. The first trees to establish themselves would be those that are spread by the wind and seed-carrying birds: birch, rowan, willow and hawthorn.

Yn y cwm crog

Tu hwnt i’r fforch mae olion hafoty, lle byddai anifeiliaid fferm yn dod yn ystod yr haf, ac ar un adeg, eu perchennog hefyd. Cyn cyrraedd Cwm Cau, fe welwch greigiau mawr llyfn yn codi o’r tir fel morfilod llonydd. Dyma’r cerrig myllt sy’n dangos crafiadau’r rhewlif a ffurfiodd y cwm yn yr oes iâ ddiwethaf.

Yr ydym yn rheoli’r warchodfa gyda phori ysgafn, ac fe welwn sut gall y llystyfiant newid yn y dyfodol yn y bedair ardal sydd wedi’u ffensio. Y coed cyntaf i dyfu fyddai bedw, criafol, helyg a drain gwynion, wrth i’r gwynt ac adar wasgaru eu hadau.

‘Yng nghesail y moelydd unig’

Daeth Charles Darwin ac eraill i astudio’r ddaeareg ryfeddol yma. Mae Cwm Cau ymysg y gorau o’i fath yn Ewrop, wedi ei naddu gan rewlif, gan adael clogwyni ar dair ochr. Saif Craig Cau 1000 o droedfeddi (300 metr) uwch eich pen. Under the rock face

Fan hyn, fan draw ar y clogwyni mae silffoedd o dyfiant Charles Darwin came to study the amazing geology here. ffrwythlon, ac arnynt blanhigion Arctig-Alpaidd. Mae rhai na Cwm Cau is one of the most striking of its kind in welwch chi ymhellach i’r de na Chadair Idris. Hyd yn oed yn Europe. A is an amphitheatre-like bowl carved at the y llecynnau mwyaf llwm, mae creaduriaid fel y blaidd-gorryn head of a valley . Craig Cau rises about a 1,000 feet mynyddig, a phryfetach prin eraill yn dangos fod natur yn (300 metres) above you. medru ffynnu yn y llefydd mwyaf anial. Ledges of luxuriant growth are found here and there on the cliffs. Some of these plants are usually found in colder Arctic-Alpine regions and are at the southernmost edge of their range. Even on the barest rocks, creatures like the mountain wolf-spider and other rare invertebrates show that nature can take hold in the most inhospitable places. Uwch y clogwyn On the edge

Mae’r llwybr i ben Craig Cau ymhlith y mwyaf dramatig yn The path to the top of Craig Cau is one of the most dramatic Eryri. Bob hyn a hyn, cewch gipolwg rhwng y creigiau o in Snowdonia. Every now and then you catch glimpses of Lyn Cau ymhell islaw. Dyma un o lynnoedd naturiol dyfnaf Llyn Cau down steep gullies. The lake is one of the deepest Cymru. Ond yn ôl y chwedl, mae’n ddi-waelod, ac yn gartref natural lakes in Wales. According to legend, though, it is i greaduriaid dirgel! Chwiliwch am adar y mynydd, fel tinwen bottomless and home to mysterious creatures! Look for y garn, y frân goesgoch, a mwyalchen y mynydd. mountain birds, such as wheatear, chough and ring ouzel.

At y copa To the summit

Wrth ddringo at Benygadair, mae talpiau o gerrig cnapiog As you approach the summit of Penygadair itself, you will llwyd i’w gweld. Dyma glustogau o lafa a oerodd yn see knobbly clumps of grey rock. These are outcrops of gyflym a chaledu wrth gyffwrdd dŵr oer gwely’r môr pan lava that cooled quickly as they came into contact with grëuwyd hwy. water on erupting through the sea bed.

Ar y llwyfandir rhwng Penygadair a Mynydd Moel mae’r The plateau between Penygadair and Mynydd Moel is ddaear ar ei mwyaf llwm yn nannedd y gwynt. Yng the most inhospitable of all. Lower down, heather cloaks nghysgod y cwm, mae’r grug yn rhoi gorchudd piws many of the slopes in rich purples during the summer, but hardd dros y llethrau yn yr haf, ond mae’r tyfiant yn vegetation is sparser up here. This is where we find patches deneuach yn yr uchelfannau. Dyma gynefin rhostir y of summit heath, usually dominated by the woolly hair copa, gyda’r mwsog llwydyn gwlanog yn amlwg, ambell moss, with the occasional clubmoss and up to three types gnwpfwsogl a hyd at dri math o aeron mynyddig: llus, of upland berry: bilberry, crowberry and cowberry, creiglus, a llus coch, i gyd yn tyfu’n isel rhag chwipio all hugging the ground to avoid the unrelenting winds. didrugaredd y gwynt. Back to the valley Yn ôl i’r dyffryn As you follow the path back down, the terrain becomes Wrth ddilyn y llwybr yn ôl i lawr, mae’r dirwedd yn fwy more varied again. Here and there on the mountain are amrywiol eto. Yma ac acw ar y mynydd mae ardaloedd patches of wet heath and blanket bog where marsh plants o rostir gwlyb a mawnogydd lle mae planhigion cors fel like heath spotted orchids and sundew are found. tegeirian brych y rhos a gwlithlys yn tyfu. Cadair Idris is a place of extremes and if climate change Mae Cadair Idris yn llawn eithafion ac os bydd newid continues it is from these habitats, at the edge of their hinsawdd yn parhau, yna o gynefinoedd fel hyn y range, that plants and creatures will first be lost. byddwn yn gweld rhai o’r planhigion a chreaduriaid yn diflannu gyntaf. Os wnaethoch fwynhau eich If you enjoyed your visit today, ymweliad, beth am alw yn un o’n why not explore one of our other safleoedd eraill? nearby sites?

Gwarchodfa Natur Genedlaethol Dyfi Dyfi National Nature Reserve

Mae hon yn warchodfa enfawr, ac mae’n cynnwys tair Enjoy the sweeping panorama of river, sea and mountains prif ardal, sef twyni tywod, cyforgors fawn, a morfa heli at this huge reserve which includes sand dunes, a rare ar aber Afon Ddyfi. Darganfyddwch fwy am y example of a raised peat bog and the saltmarsh and cynefinoedd arbennig hyn a’u bywyd gwyllt trwy alw sandbanks of the Dyfi estuary. Discover more about yn ein canolfan ymwelwyr dymhorol (ar agor rhwng y the remarkable range of habitats at our seasonal visitor Pasg a diwedd Medi). centre (open Easter to the end of September).

Coed y Brenin Coed y Brenin Forest Park

Rhowch gynnig ar amrywiaeth o lwybrau cerdded a Try our range of waymarked walking and mountain bike beicio mynydd drwy goedwig ysblennydd, sy’n gartref trails through a stunning forest which is home to many i nifer o blanhigion ac anifeiliaid arbennig. Yna torrwch special plants and animals. Refresh yourself afterwards at eich syched yn ein caffi. our cafe.

Coedwig Ddyfi Dyfi Forest

Ardaloedd eang o elltydd coediog a dyffrynnoedd Rugged peaks loom above the forested hillsides that creigiog, o Nant Gwernol, i Foel Friog, a Than y Coed. are dotted with atmospheric ruins and slate spoil heaps. Mae’r trên bach a gludai lechi gynt yn cludo ymwelwyr Steam trains chug along the hillsides on tracks which bellach, ac mae’r coed yn frith o olion hanesyddol. Mae once carried slates from quarry to coast. Explore one of nifer o lwybrau i’w dilyn. three different woodlands.