MAGAZINE VOOR ALUMNI EN RELATIES ZOMER 2019 SPIN-OFF

DOOR Hans van Eerden FOTOGRAFIE Rikkert Harink

Lopen is balans bewaren. Een patiënt moet dat na een beroerte opnieuw leren. Een sporter wil zich er altijd in EVENWICHTIG verbeteren. De spin-off Gable Systems helpt beiden met zijn mobiele robot ONDERNEMEN die ondersteuning biedt bij training. Oprichters Sebastiaan Behrens en Carsten Voort studeerden af bij de UT in de biomedische werktuig- DOSSIER bouwkunde. Daarna werkten ze als Fotonica in de schijnwerpers onderzoeker aan de looprobot LOPES die de universiteit samen met revali- datieklinieken ontwikkelde. “Voor een ACTIEVE STUDENT promotie hadden we echter geen tijd”, vertelt Behrens. “Onze gedachten Slimme oplossingen voor waren al bij een eigen bedrijf. In 2015 alledaagse problemen zijn we in het diepe gesprongen.” Ze bouwden een prototype voor loopondersteuning, maar sloegen al snel een andere weg in. “Na markt- ONDERWIJS onderzoek en gesprekken met klinisch Een universiteit partners hebben we loopondersteuning in Netflix stijl veranderd in balanstraining. Balanstrai- ning is een redelijk onontdekt gebied. Met onze robot kan daar onderzoek naar worden gedaan.”

In een heupharnas bevestigd aan de robot heeft de patiënt, sporter of proefpersoon alle vrijheid voor uiteen- lopende bewegingen. De gebruiker wandelt tijdens de revalidatie door de ruimte. Gable Systems ontwikkelde er de innovaties voor: een regelsysteem voor de balansoefeningen, zelflerend camerasysteem dat de voetpositie herkent, omgevingsdetectie die obstakels signaleert en intuïtieve app voor mobiele bediening. Gable Systems is gevestigd in Hengelo, dicht bij strategische produc- tiepartner NTS Norma, en blijft close met de UT die als medeaandeelhouder via Novel-T geïnteresseerd blijft. Samen doen ze Europese projecten voor revalidatieonderzoek, waarin de UT een voorloper is. De eerste versie van de robot is bijna klaar. “Als we de app hebben uitontwikkeld, alle usability-testen uitgevoerd zijn en “Onze looprobot is te gebruiken de CE-keuring is afgerond, kan de looprobot volgend jaar de markt op.” Voor meer informatie: voor onderzoek naar de dynamica www.gablesystems.com van de bewegende mens” INHOUD Coverfoto: Rikkert Harink

DE KRACHT VAN 10 SOCIAL MEDIA

INGENIEUR OP ZOEK NAAR 36 MINDER NANOMETERS

SLIMME OPLOSSINGEN VOOR EEN FLAMBOYANTE 16 ALLEDAAGSE PROBLEMEN 18 VISIONAIROMPACT

4 DOSSIER 18 ONDERNEMEN 32 WAS U ERBIJ? Fotonica in de schijnwerpers Pionier en prof 34 OP DE CAMPUS 8 IN HET KORT 20 HET LAB IN Studentenwoningen met smart grid 10 PROMOVABEL 22 DROOM & DAAD De kracht van social media Van kroket-bestelsysteem tot 36 INTERVIEW ONDERZOEK Inflight Entertainment 12 FONDSNIEUWS 38 VERTREKPUNT TWENTE Crowdfundingsacties voor 25 BUSINESS SCHOOL PLD Hoogleraar Advanced studententeams Risk & Resilience festival 2019 Robotics, Stefano Stramigioli 14 INTERVIEW ONDERWIJS 26 IN HET KORT 40 STUDENTENHUIS Een universiteit in Netflix stijl 28 ALUMNI NIEUWS 42 MIJN BAAN 16 ACTIEVE STUDENT De UT Challenge winnaars 30 FONDSNIEUWS 44 SPIN-OFF

ONLINE VERSIE Ben je benieuwd naar meer verhalen? Bezoek dan www.utwente.nl/magazine For an online version of this magazine in English please visit: www.utwente.nl/en/magazine 2

TEN EERSTE

INCUBASE

Dit voorjaar stond er een fraaie Met deze nieuwe ontmoetingsplek ­infographic in de Volkskrant. Onder- zetten we eveneens een stap om werp: de universiteit als kraamkamer talent te binden, een missie waar van het bedrijfsleven. De ‘vlek’ in we in deze regio met zijn allen voor Twente was op deze afbeelding staan. Ik hoop binnenkort mijn de grootste van Nederland. Een handtekening te zetten onder de visualisatie van de meer dan 1000 regiodeal Twente. Een investerings- spin-offs die de Universiteit Twente programma van het rijk, provincie, voortbracht en waarvan er 200 de regio Twente, bedrijven en zijn geboren in de laatste vijf jaar. kennisinstellingen met in totaal We lopen nog altijd voorop als het 172 miljoen euro aan cofinanciering. “IK ZIE DIT ALS EEN BEVESTIGING gaat om ondernemerschap, maar Financiering bedoeld voor de aan- DAT HET RIJK DE REGIO TWENTE om die positie te behouden, moeten pak van verschillende opgaven, we onszelf steeds opnieuw uitvinden. waaronder het uitbouwen van de MET DE UT ALS HAAR INNOVATIE- Twentse topwerklocaties, het reali- MOTOR, BESCHOUWT ALS EEN We timmeren daarom hard aan de seren van een slimme maakindus- weg. Tijdens de jaarlijkse Entrepre- trie 4.0 en een toekomstgerichte KRACHTIGE DRIJFVEER VOOR DE neurial Day, die eind juni plaatsvond, arbeidsmarkt en de transitie naar NEDERLANDSE ECONOMIE” lanceerden we samen met de Stu- een circulaire economie. De UT dent Union en Novel-T een nieuwe heeft een groot aandeel in veel van hub voor start-ups: Incubase. In de genoemde projecten. Twente gebouw Bastille op de campus, krijgt een grote hap uit de regiotaart dat bij veel alumni bekend staat als en dat is niet voor niks. Ik zie dit als hét centrale studentengebouw, een bevestiging dat het rijk de regio worden ondernemende studenten Twente met de UT als haar innova- vanaf november intensief begeleid tiemotor, beschouwt als een krach- in het laten uitkomen van hun tige drijfveer voor de Nederlandse dromen. Ik kom op de campus economie. dagelijks studenten tegen met baanbrekende ideeën en blijf me Bij veel van de projecten staat daarover verwonderen. Het is voor talent centraal. Ik wil daarom ook hen een hele uitdaging om die u, als alumnus of als relatie van de plannen om te zetten in een levens- universiteit, oproepen bij te dragen vatbare start-up. Incubase heeft aan deze missie. De UT en Twente straks alles in huis wat die onder- hebben al die jonge talenten die ik nemers in spé nodig hebben: dagelijks tegenkom meer dan ooit flexibele werkplekken, een groot nodig. Laten we ze actief onder- netwerk van kleine ondernemingen, steunen waar dat kan. MR. VICTOR VAN DER CHIJS investeerders en juridische kennis. (1960) IS SINDS OKTOBER 2013 VOORZITTER Een perfect voorbeeld van het VAN HET COLLEGE VAN BESTUUR VAN DE opnieuw uitvinden van onszelf. UNIVERSITEIT TWENTE.

3 Van kristallen die één foton opsluiten tot chips voor snelle optische communicatie en nieuwe sensoren voor de gezondheidszorg: op verschillende fronten werkt de UT, samen met partners, aan fotonica. Het vakgebied

van het licht is in beweging, van niches naar grote markten. DOOR Wiebe van der Veen FOTOGRAFIE Rikkert Harink

Fotonica is de technologie van het geïntegreerde fotonica. Chips die Niet te kraken licht. Het transporteren, bewerken geen metaalverbindingen hebben om Pepijn Pinkse onderzoekt opmerke­ en manipuleren van licht. Ondanks elektronen te geleiden, maar licht­ lijke kwantumeffecten met licht. het licht, lijkt de revolutie zich tot kanalen voor fotonen. Sonia García Ook zijn collega’s in de groep nu toe vooral in de schaduw te Blanco wil graag een fotonische chip ­weten licht te manipuleren. Neem ­voltrekken. De schaduw van de ontwikkelen die heel precies tumor­ bijvoorbeeld het gegeven dat een elektronica. “De elektronica had markers kan opsporen. “We ontwer­ foton op twee verschillende plaat­ ­altijd een voorsprong op dit gebied”, pen daarvoor de sensoren, maar het sen tegelijk kan zijn, en dat je die zegt professor Pepijn Pinkse. “Nu liefst willen we ook de lichtbron op eigenschap kunt benutten voor een de grenzen daar in zicht komen, dezelfde chip hebben. En misschien unieke manier van identificatie die kan fotonica een alternatief bieden, ook de uitlezing. Dit kan van grote niet te kraken is. “Stuur je licht of een combinatie met elektronica.” betekenis worden in de zorg en de door witte verf, dan komt er niet Zijn collega, hoogleraar Sonia zelfzorg. Maar dan moeten de chip­ veel doorheen. Maar afhankelijk ­García Blanco, hierover: “Ik las pas jes wel heel goedkoop worden, voor van het licht dat je erin stuurt, een boek uit de jaren 70, waarin al eenmalig gebruik. Dat is een kip-ei ­eigenlijk de ‘vraag’ die je stelt, krijg fotonische componenten werden probleem, want ze worden pas je als ‘antwoord’ wel een uniek beschreven waarover we vandaag goedkoop bij grote markten.” Ze laat stippeltjespatroon”, licht Pinkse de dag publiceren. Maar intussen een chipje zien: een waar juweel toe. De sleutel wordt ter plekke weten we, dankzij ons MESA+ waarop de lichtgeleiders te zien zijn ­bepaald: onthouden van een code NanoLab, hoe we lichtgeleiders en ook de vloeistofkanalen. Het is al is dan niet meer nodig. Al zou je moeten maken met extreem lage in staat om in urine kleine hoeveel­ paspoorten of creditcards eenvou­ verliezen. Daar zijn we heel sterk in.” heden eiwitten te ontdekken als dig kunnen uitrusten met een kor­ ­indicatie voor tumoren: het heeft het reltje verf, het vraagt wel nieuwe Ze werken allebei aan nieuwe toe­ potentieel om de gezondheidszorg uitleesapparatuur. Tot nu toe lijkt passingen van fotonica. Of preciezer: drastisch te veranderen. de technologie daarom vooral inte­ FOTONICA IN DE SCHIJNWERPERS

4 DOSSIER

“Zelf denk ik dat de manier waarop de processor werkt, overeenkomsten heeft met de netwerken in ons brein benadert” - Pepijn Pinkse

FOTONICA IN DE SCHIJNWERPERS

FOTONICA

Fotonica is een van de sleuteltechnologieën voor innovatie, benadrukten eerder dit jaar drie Nobelprijswinnaars in hun oproep aan de Euro- pese Commissie om fotonica nadrukkelijk op de agenda te houden in de nieuwe onderzoekspro- gramma’s voor 2021 tot 2026. Ook Nederland investeert fors, zoals in het samenwerkingsver- band PhotonDelta. De Universiteit Twente heeft daarin een sterke positie, samen met partners.

5 ressant voor toegang tot hoogrisi­ opgericht die QuiX heet. Dit is een wereld van binnenuit, omdat ik daar cogebieden zoals kerncentrales of fotonische chip die oorspronkelijk heb gewerkt. Niet alleen de massa­ controlekamers. Interessant is ook voor de nieuwe mobiele standaard productie is sterk ontwikkeld, ze de vraag of het op een vergelijk­ 5G is ontwikkeld, in staat om de hebben ook zeer geavanceerde bare manier mogelijk is om een data heel gericht van de zendmast ­manieren om de chips te testen. glasvezelnetwerk te beveiligen, zo­ naar de gebruiker te sturen; ook Daar kunnen wij op dit moment dat je precies weet dat de beoogde wel een ‘beamformer’ genoemd. ­alleen nog maar jaloers naar kijken.” persoon aan het andere kant van de Deze chip bleek ook geschikt om lijn zit: aan die fysieke beveiliging een processor te maken die werkt Foton in de gevangenis werken de onderzoekers ook. met bijzondere kenmerken van Intussen blijft licht ons ook gewoon ­fotonen zoals ‘kwantum verstren­ verbazen: de collega’s van Pinkse Andere UT-onderzoekers ontwikkel­ geling’ waardoor ze, ook op afstand, publiceerden onlangs een manier den een techniek om licht door aan elkaar gekoppeld zijn. De om een foton op te sluiten in een ­ondoorschijnende materialen te kwantumprocessor heeft weinig driedimensionale gevangenis. Zij sturen, zoals - opnieuw - witte verf. gelijkenis met een processor in de maken daarvoor speciale kristallen Licht wordt vooral gereflecteerd en huidige computer, maar lijkt zich te in het NanoLab. Door bewust een gaat binnenin de verf alle kanten lenen voor heel specifieke bereke­ onregelmatigheid in zo’n kristal aan op, zodat er netto bijna niets door­ ningen. “Over het potentieel van te brengen, krijgt het opeens andere heen komt. En toch is het mogelijk kwantumcomputing wordt vooral eigenschappen. Interessant is de om het licht zó te programmeren nog veel gespeculeerd. Wat kan vraag of je op deze manier uiterst dat er wel aan heldere lichtbundel zo’n computer straks wel en wat compacte lichtbronnen kunt maken aan de andere kant verschijnt. niet? Tegelijk is de hardware om of informatie kunt opslaan met een Zo’n tien jaar geleden was dit een mee te experimenteren, er nog enkel foton. Het gaat ons voorstel­ fundamentele doorbraak die door niet. Wij bieden dat experimenteer­ lingsvermogen te boven, maar de American Institute of Physics platform nu wél en willen het spannend is het idee zeker. werd gekwalificeerd als een van ­vooral verder ontwikkelen voor uni­ de ‘top ten physics news stories’. versiteiten en R&D-afdelingen om De toekomst van fotonica lijkt te lig­ Intussen kijken de onderzoekers of de kennis vooruit te helpen. Zelf gen in ‘hybride’ oplossingen, combi­ deze techniek geschikt is om met denk ik dat de manier waarop de naties van technologieën die op een licht dieper in menselijk weefsel te processor werkt, overeenkomsten slimme manier worden gekoppeld. kijken. heeft met de netwerken in ons Er zijn bijvoorbeeld drie verschillende brein benadert. Dat zou mooi pas­ lichtgeleidende materialen voor Zo slaagden Twentse fotonica-on­ sen in het nieuwe Center for Brain- het maken van chips, elk met hun derzoekers, samen met de spin-off Inspired Nano Sytems van de UT”, voor- en nadelen. Er is de koppeling onderneming LioniX International, aldus Pinkse. met elektronica-chips. Of, vooral in er ook in een laser te ontwikkelen sensortoepassingen, de combinatie die wereldrecords brak in de nauw­ Tests met systemen voor vloeistofbehan­ keurigheid. De laser is in zijn geheel De grote markten voor fotonica deling op microschaal. Fotonica geïntegreerd op een chip. “We worden verwacht in de nieuwe brengt daarmee verschillende sterke werken al lang met labs vol lasers, ­mobiele standaard 5G – voor snelle UT-onderzoeksgebieden samen. bijvoorbeeld om het licht in een communicatie tussen de zendstati­ ­fotonische chip te krijgen. Dat zijn ons en voor het nauwkeurig richten grote apparaten. Nu kunnen we van de datastromen. Ook voor de ook een goed presterende laser op komende generaties Global Positio­ een chip maken, die heel ‘schoon ning Systems (GPS) is fotonica een ASSEMBLAGE: licht’ maakt, in de woorden van uitstekende kandidaat. Zodra auto­ VAN BOTTLENECK NAAR GROEIMARKT collega Klaus Boller”, aldus Pinkse. noom rijdende auto’s gemeengoed Het grootste deel van de kosten van een fotonische chip zit nu Het lijntje dat de onderzoekers heb­ is, zijn die uitgerust met een laser­ nog in de assemblage. Dat betekent dat de chip zélf niet de kos- ben met LioniX is kort, zo kunnen technologie om hun omgeving te tenpost is, maar de verbinding en het inpakken in een behuizing. ze samen cutting edge technologie verkennen en inschattingen te Niet zelden betekent dat: verschillende typen chips aan elkaar ontwerpen. ­maken: deze LIDAR-technologie koppelen en ook verbinden met de buitenwereld via glasfibers. vraagt ook om fotonica-chips in In de gewone elektronica is de assemblage een kleine kosten- Quantumprocessor elke auto. Die grote markten zijn post, en als het aan Albert Hasper, CEO van PHIX Photonics Dat dit soms leidt tot ongezochte voor Sonia García Blanco ook Assembly gevestigd in de ‘High Tech Factory’ op de UT-campus, vondsten, blijkt uit het verhaal van ­belangrijk om de gespecialiseerde ligt, moet het in de fotonica ook die kant op om het betaalbaar de kwantumprocessor, waarvoor chips die zij ontwikkelt, betaalbaar pas een nieuwe onderneming is te maken. “Ik ken de halfgeleider­

6 DOSSIER

te maken. “Het is nu zo duur omdat er nog veel handmatig werk rijdende auto door, dan zitten er misschien wel tien fotonische bij komt kijken en omdat een standaard ontbreekt. Eigenlijk doet chips in elke auto. Om te kunnen meedenken over de lay-out en iedereen maar wat, dit belemmert het automatiseren van het verbindingen, stappen wij het liefst vroeg in.” PHIX werkt nu proces.” hard aan het verder automatiseren van het proces, bijvoorbeeld het uitermate precies positioneren en bevestigen van glasvezels. In de Hich Tech Factory worden fotonische chips deels handmatig, Hiervoor werkt de onderneming samen met het Fraunhofer deel geautomatiseerd geassembleerd. Nu nog voor klanten die ­Project Center, ook op de UT-campus. Dat heeft voor PHIX een maximaal enkele tientallen chips afnemen. Stuk voor stuk juweel- flexibel assemblageplatform ontwikkeld. Fotonica-assemblage tjes van hightech. “Maar gaan we fotonische chips in de telecom heeft een groot groeipotentieel, het zou zomaar over 1000 hoog- zien, dan gaat het meteen om grote volumes. Honderdduizenden, ge­kwalificeerde operators kunnen gaan in Twente. Hasper: “Wie miljoenen. Denk ook aan de auto-industrie. Breekt de autonoom erin slaagt om hier de standaard te zetten, heeft goud in handen.”

7 IN HET KORT SHAPING UNIEK EN ONDERSCHEIDEND De UT bereidt zich met een nieuwe en houvast biedt om zélf koers te visie en missie – shaping 2030 – voor bepalen. Het is de stip op de horizon. 2030 op de toekomst en de daarbij horen- Volgens collegevoorzitter Victor van de ontwikkelingen. De universiteit wil der Chijs kiest de UT een unieke, dat deze nieuwe strategie ambitieus onderscheidende richting als mens- en onderscheidend is, trots uitstraalt gerichte technische universiteit.

MENS STAAT VOOROP Kenmerkend is dat mens en maatschappij vooropstaan bij het creëren en toepassen van technologie. “Het komt terug in onze slogan, maar we hebben nooit een ACHT INSPIRATIESESSIES uitgesproken missie gehad. Daarom hebben we aller­ Input voor de nieuwe missie en visie­ duurzaamheid. Er waren ook eerst bepaald waartoe wij als organisatie op aarde zijn,” werd tijdens acht inspiratiesessies Moonshot events met studenten, aldus Van der Chijs. “Dat komt op het volgende neer: opgehaald. Externe ­deskundigen een Create Tomorrow, ­verschil­- we geven als technische universiteit op onze ­eigen spraken over de onder­werpen van lende ronde­tafelsessies en een manier antwoord op maatschappelijke uitdagingen. de toekomst, denk aan digitalisatie ­gesprek met leer­lingen van Technologie brengt veel goeds, maar creëert ook en big data, kunstmatige intelligen- Stedelijk Lyceum het Kottenpark. ongewenste effecten zoals groeiende sociale verschillen. tie en de maatschappij en over de Het leverde veel input op ter Daar moeten we als samenleving goed mee omgaan. toekomst van bedrijven en hun inspiratie voor de missie en visie. We kiezen ervoor om onszelf neer te zetten als mens­ gerichte technische universiteit: de mens staat centraal in ons onderwijs en onderzoek. We zien en pakken onze maatschappelijke verantwoordelijkheid.”

8 COLLEGEVOORZITTER VAN DER CHIJS: IN HET KORT DRIE UITDAGINGEN De UT begeeft zich met de visie op drie terreinen waar ze het verschil wil maken: maatschappelijk, duurzaam en digitaal. Collegevoorzitter Victor van der Chijs: “Een deel van de mensen kan niet meekomen of vindt het beangstigend wat technologie met hun carrières doet. Aan ons de taak om als UT duidelijke keuzes te maken “We geven als technische universiteit en de maatschappij te helpen om verantwoord met op onze eigen manier antwoord technologie om te gaan.” Een ander belangrijke uit­ daging is duurzaamheid. “We dragen op onze eigen op maatschappelijke uitdagingen” manier bij aan het gezond houden van mens en natuur. Niet alleen door het verduurzamen van onze campus, maar ook door keuzes te maken in onze onderwijs­ programma’s, onderzoeksprojecten­ en bedrijfsvoering.”

ZES AMBITIES In de visie en missie zijn zes ambities opgenomen die de UT aangaat: LEADING THE CHANGE: Kiezen voor een eigen koers en leidend willen zijn in de veranderingen die worden ingegeven door technologische ontwikke­ lingen, digitalisering en geopolitieke ontwikkelingen. STUDENT-CENTERED: De UT wil daar zijn waar haar studenten zijn en relevant blijven tijdens alle fasen in hun loopbaan. PIONEERING: Het ondernemerschap naar een volgend niveau brengen. Het bedenken van nieuwe standaarden voor publiek-private samenwerkingen. NETWORKED: In 2030 heeft de UT een breed ecosysteem gebouwd dat haar in staat stelt maximale impact te creëren. EMPOWERING: Een adaptieve houding, veerkrachtig VERVOLG en responsief. We werken samen vanuit vertrouwen De komende maanden wordt gewerkt aan de strategie en transparantie. Studenten en medewerkers van de UT voor de periode 2020-2022, op basis van faciliteren bij hun leer- en groeiproces. de concept missie en visie. Er worden vier strategie­ PERSONAL GROWTH: Talent en leiderschap werkgroepen samengesteld. Op 3 juli bespreekt het stimuleren bij onze studenten en medewerkers. Een college van bestuur de grove schetsen met het Strate­ omgeving creëren waarin talent van alle leeftijden en gisch Beraad. De maanden erna worden verdere Meepraten en mee­ achtergronden intrinsiek gemotiveerd en gefaciliteerd ­uitwerkingen uiteraard breder in de organisatie bespro- denken? Laat het weten zichzelf en naasten kan ontwikkelen. ken. Uiteindelijk worden een geïntegreerde missie, via www.utwente.nl/ ­visie en strategie in december 2019 voorgelegd aan en/organization/shaping­ de URaad en de Raad van Toezicht. 2030/share-your-idea­­

9

PROMO- VABEL

Ze was dit voorjaar de 5000ste PhD-onderzoeker die haar promotieonderzoek aan de Universiteit Twente deed en haar doctoraal titel haalde. Maar ook zonder die feestelijke gebeurtenis had Anna Priante haar hart al verpand aan de UT. “Toen ik de vacaturetekst voor het project zag, onderzoek doen naar de effectiviteit van social media in gezondheidscampagnes, wist ik meteen: dit is het.”

DOOR Frederike Krommendijk FOTOGRAFIE Frans Nikkels DE KRACHT VAN

ANNA PRIANTE 5000STE PHD-ONDERZOEKER

Soms is het maar goed dat je niet Een deel van haar master legde ze me meteen zo’n gevoel van wel- alles van tevoren weet. Pas twee af in Zweden, en die buitenlandse kom. Het groen, de vriendelijke dagen voor ze haar thesis moest ervaring smaakte naar meer. “Een sfeer, ik voelde me meteen thuis.” verdedigen, hoorde Priante dat het nieuw land, een ander universiteits- geen normale dag zou worden. systeem, nieuwe dingen meemaken. In haar onderzoeksproject bestu- Omdat ze de vijfduizendste PhD’er Ik kwam erachter dat dat voor mij deerde ze de effectiviteit van op de UT was die haar doctoraal titel de manier was om mij verder te ­bewustwordingscampagnes rond- haalde, nam rector Thom Palstra ontwikkelen, persoonlijk én profes- om kanker op Twitter. “Met social ­zitting in het comité als voorzitter. sioneel.” Toen ze op internet de media kun je grote groepen mensen “Ik had gelukkig vooraf echt geen vacaturetekst zag voor het onderzoek heel snel bereiken. Maar is dat ook idee, maar ik vond het meteen een op de Universiteit Twente, kwam effectief? Maak je mensen ook echt grote eer en voel het ook als een ­alles samen. “Dit onderzoek leek zo bewust dat ze offline een stap verantwoordelijkheid. En ze hebben veel op wat ik al in mijn hoofd had kunnen zetten om bijvoorbeeld een er echt iets feestelijks van gemaakt. en er waren bij de UT al heel veel arts te bezoeken, mee te doen aan Het was sowieso een bijzondere bruikbare data beschikbaar. Gelukkig kankerscreening etcetera? Of is een dag, maar om de vijfduizendste te werd ik uit de vijf laatste kandidaten like snel gegeven en gebeurt er daar- zijn, was de kers op de taart.” gekozen.” na niks, dringt het niet echt door? En hoe zorg je dat goede informatie, Pirante begon in mei 2015 op de UT. Weg uit Italië, naar een regenachtig die wetenschappelijk is onderbouwd, Haar bachelor en master sociologie Twente. “Ik kreeg een rondleiding tegengas biedt aan de vele blabla haalde ze aan de universiteit van op de campus en raakte helemaal en onzinverhalen die natuurlijk ook Trento in haar moederland Italië. doorweekt. Maar de mensen gaven op social media circuleren?”

10 “Mensen voelen zich door social media zo met iemand verbonden, dat ze bereid zijn geld te geven terwijl ze daar niets voor terug krijgen. Dat fascineert me”

DE KRACHT VAN SOCIAL MEDIA

Een van de conclusies was dat vraagt voor prostaatkanker en teel- mogelijke behandeling in het buiten- social media weliswaar heel belang- balkanker. “De boodschap van die land die hij anders misschien nooit rijk is in het snel verspreiden van stoere mannen is: praat over je pro- had gezien. Maar als de verzekering info en het verbinden van mensen, blemen, ga naar een dokter als je die niet vergoed, kunnen social media maar om mensen echt tot actie aan het niet vertrouwt. Daarmee ontze- ook worden gebruikt om geld in te te zetten in de campagnes, is wel nuwen ze het mannelijke stereotype ­zamelen. Dat fascineert mij, dat men- een verbinding nodig met het echte dat je je beter groot kunt houden en sen door social media zich zo met ie- leven. “De informatie kan je wat leren geen hulp moet zoeken. Ze hebben mand verbonden voelen dat ze bereid en bewustwording tot stand bren- dit onderwerp heel succesvol zijn geld te geven terwijl ze daar niets gen. Ook kom je er andere mensen ­bespreekbaar gemaakt en 55 miljoen voor terug krijgen. Online verbonden- tegen die in hetzelfde schuitje zitten. dollar aan funding opgehaald.” heid heeft een enorme kracht.” Het moet vooral een push zijn om in het echte leven wat te gaan doen.” Goed gebruik van social media En alle broodjeaapverhalen op inter- kan dus kleine wonderen tot stand net over wonderlijke geneeskrachtige Pirante deed onderzoek naar de brengen. “Het is de eerste stap naar diëten en kwakzalverij dan? Movember-movementcampagne. bewustwording en het verbinden “Ook die kant is er, daar moet je je De titel van haar dissertatie is daar van mensen. Maar je zult dit moe- ogen niet voor sluiten. Het is aan de ook van afgeleid: “Tweet your #Mo ten combineren met strategieën in instanties met wetenschappelijke and Save a Bro”. Movember werd de echte offline-wereld. Dat gebeurt ­autoriteit om te zorgen dat ze ook 16 jaar geleden bedacht door drie bijvoorbeeld met medische crowd- goed en duidelijk aanwezig zijn op vrienden in Australië en is nu een funding. Een patiënt komt dankzij social media met het echte verhaal. wereldwijde beweging die aandacht social media op het spoor van een Alleen daarmee kun je onzin pareren.”

11 FONDS NIEUWS

Studenten zoeken steeds meer hun geluk in crowdfunding om projecten te financieren. Dankzij Universiteitsfonds Twente kunnen ze dat gratis doen op een eigen UT-crowdfundingsite. Sinds het vijfjarige bestaan ervan, is langs deze weg al ruim 55.000 euro opgehaald.

FAMILIE, VRIENDEN OF KENNISSEN DONEREN CROWDFUNDINGSACTIES VOOR STUDENTENTEAMS

Het team Solar Boat Twente, een krijgt onder meer naamsvermelding draagt, heeft een dispuut, studenten­ studentengroep die werkt aan de op de website én op de boottrailer huis, jaarclub of familie die honderd bouw van een betrouwbare boot en is welkom om een dagje mee te euro zo bij elkaar.” Om de investeer- die vaart op zonne-energie, begon draaien met het team. ders ook na hun donatie betrokken dit jaar een crowdfundingactie. ­ Mark Heimgartner (bachelor Advan- te houden bij het project houdt het Het doel: 5000 euro ophalen om er ced Technology en toekomstig mas- Solar Boat team ze op de hoogte nieuwe, efficiëntere zonnepanelen terstudent werktuigbouwkunde) zet van de laatste ontwikkelingen, van te kopen. “Elke zonnecel kost zich sinds het begin van dit studiejaar onder meer via een nieuwsbrief. ongeveer 25 euro en we hebben fulltime in voor de solar boat. “De er iets meer dan 500 nodig,” legt meeste mensen die via crowdfunding Enthousiasme, inzet en het team uit op de site. Een flinke doneerden, is familie, vrienden of betrokkenheid uitgave dus. Vandaar de roep om kennissen van teamleden,” vertelt hij. Solar Boat Twente zette zich niet financiële steun, zodat het team “We hebben hun enthousiasme aan- ­alleen in om binnen de directe met volle kracht over de finish racet. gewakkerd door uitgebreid over het ­omgeving te werven, ze hadden project te vertellen. Ze leven mee en nóg een creatief plan. Heimgartner: De donateurs krijgen iets terug voor willen ons graag steunen. Ze willen “We hebben de locatie Kottenpark hun donatie. Hoe hoger het bedrag, dat ons project goed verloopt.” van Het Stedelijk Lyceum Enschede hoe leuker het cadeautje. Wie tien aangeboden om een gastles te euro doneert, mag bijvoorbeeld De naamsvermelding op de boot­ ­geven aan scholieren die de richting ­rekenen op een naamsvermelding trailer bij een donatie van honderd Design en Techniek volgen. Enkele op de website van de Solar Boat. euro viel goed in de smaak, vooral teamleden gingen langs met de De gulle gever die 500 euro doneert, bij groepen. “Als iedereen wat bij- boot en vertelden over het project.

12 FAMILIE, VRIENDEN OF KENNISSEN DONEREN CROWDFUNDINGSACTIES VOOR STUDENTENTEAMS

Daarna speelden ze nog een quiz promoot op Facebook. Uiteindelijk met de kinderen. In ruil doneerde kregen we heel veel kleine bedragen de school 200 euro.” en een paar grote. We hebben zelf ook allemaal wat gedoneerd.” Ook RoboTeam Twente voert dit Goede promotie maken, dat is jaar een succesvolle crowdfunding- ­volgens Hertenberg heel belangrijk. campagne. Ze kregen de jaarbe­ “Laten zien waarom je hulp nodig groting rond, zodat ze naar de hebt en waarvoor je het geld gaat RoboCup in Sydney kunnen afreizen gebruiken. Anders krijgen mensen Voor alle projecten en informatie waar het WK-robotvoetbal is. het gevoel dat je gewoon om geld Teamlid Koen Hertenberg (bachelor vraagt. Ze willen pas bijspringen als kijk op www.steunutwente.nl Robotics en toekomstig master­ het doel overeenkomt met waar zij student Robotica): “Dankzij de voor staan en ze begrijpen wat hun crowdfunding kregen we zekerheid donatie kan betekenen.” dat we het jaar financieel zouden WORD OOK DONATEUR! overleven. We hadden vooral geld Het moge duidelijk zijn: het project Ga naar nodig voor de ontwikkeling en op de website zetten en vervolgens www.utwente.nl/Ufonds bouw van de robots en om ze naar achteroverleunen heeft geen enkele Sydney te verschepen.” Net als het zin. Het succes van een crowd­ Solar Boat Team ontvingen ze voor- fundingcampagne valt of staat met namelijk bijdragen van mensen die de inzet en het enthousiasme van ze kenden. “We hebben veel ge- het team erachter.

13 “We willen een onderwijssysteem dat gebaseerd is op bouwstenen die je naar eigen inzicht samenvoegt”

14 INTERVIEW ONDERWIJS ECIU ONTWIKKELT GEZAMENLIJKE UNIVERSITEIT

Het Europees Consortium of Innovative Universities (ECIU ) krijgt van de Europese Unie vijf miljoen subsidie voor innovatie van het hoger onderwijs in Europa. De UT is ECIU-partner en kartrekker van het project. In de drie jaar durende pilot gaat ECIU vanaf november pionieren met een onderwijsvorm die

meer gericht is op uitdagingen dan op het halen van een diploma. DOOR Michaela Nesvarova FOTOGRAFIE Rikkert Harink UNIVERSITEIT IN NETFLIX STIJL

“Ik droom van een universiteit in de stijl van Netflix, kan vormen. Deze teams bestaan dan vanzelf uit een waar je tegen betaling van je lesgeld uit alle beschik­ diverse groep mensen met verschillende expertises en bare lessen kunt kiezen,” zegt Sander Lotze, hoofd achtergronden die allemaal aan één probleem werken. ­Internationalisering van de Universiteit Twente en pro- Vanwege deze diversiteit zijn er bij de deelnemers jectmanager van de ‘ECIU University’. “Het idee werd ­natuurlijk verschillende opleidingsbehoeften. Ons doel voor deze universiteit werd het eerst geopperd tijdens is om modulair onderwijs aan te bieden. We willen een ECIU-bestuursvergadering in Kaunas, Litouwen, geen ‘pasklare’ universiteit zijn, maar een onderwijs­ ongeveer een jaar geleden. We spraken toen over de systeem dat gebaseerd is op bouwstenen die je naar meerwaarde van betere samenwerking en over de toe- eigen inzicht samenvoegt.” komst van het onderwijs. Het is duidelijk dat er onder studenten een grotere behoefte is aan flexibiliteit en dat Zou dit nieuwe type onderwijs niet alle huidige leven lang leren gemakkelijker moet zijn. Het bedrijfs­ universiteiten moeten vervangen? leven vraagt bovendien om andere kennis en vaardig- “Het vervangt niet de traditionele universiteiten, maar is heden dan universiteiten op dit moment meegeven aan een aanvulling die ruimte biedt voor zaken waar geen afgestudeerden. De gehele samenleving wordt gecon- plek voor is op traditionele instituten, zoals life long fronteerd met grotere uitdagingen. De generatie van ­learning. Dat is iets waar we nu nog moeilijk aan tege- vandaag houdt zich bezig met de problemen van mor- moet kunnen komen. We willen een omgeving creëren gen. Al met al is de wereld aan het veranderen. We waar je een onderneming helpt echte probleem op te vroegen ons daarom af: hoe reageren we daarop? Het lossen. Dat is een heel ander uitgangspunt dan het- typische ECIU-antwoord is gebaseerd op innovatie en geen we op dit moment doen. Nu is het zo dat je een nauwe samenwerking met regio’s en het bedrijfs­ ­precies weet wat je voor een diploma moet doen. Er is leven. We hebben workshops georganiseerd met onze weinig vrijheid. De ECIU wil flexibele opleidingstrajec- stakeholders bij elk lid. Samen ontwikkelden we een visie ten mogelijk maken: taakgericht leren. We denken voor de toekomst van het onderwijs: een challenge- ­bovendien dat dit type onderwijs ervoor kan zorgen dat based ECIU University.” mensen verbonden blijven aan hun eigen universiteit.” Vervolgt: “ECIU University is een zeer ambitieus pro- Wat houdt een ‘challenge-based’ in? ject. Het is opgevallen bij ondernemers en onderwijs­ “Het vinden van oplossingen voor grote maatschappe- experts over de hele wereld. Ik ben blij met de positieve lijke uitdagingen. We hebben het dan over challenge- feedback die we tot nu toe hebben ontvangen en ik based onderwijs, onderzoek en innovatie. We zouden ­nodig de samenleving, onderzoekers, studenten en graag een platform willen creëren waar mensen proble- ­stakeholders uit om met ‘real-life’ uitdagingen te men kunnen inbrengen, een soort van database waar- ­komen waarmee we in ECIU University aan de slag op wie dat maar wil (studenten, het bedrijfsleven, de kunnen”, zegt Sander Lotze, de projectmanager voor overheid en burgers) zich kan inschrijven en een team ECIU University.

15 ACTIEVE STUDENT De UT Challenge, gehouden op donderdag 20 juni, daagt ondernemende studenten uit om oplossingen te bedenken voor alledaagse problemen. Er waren winnaars in

de categorie Ideation, Prototyping en Start-up. DOOR Frederike Krommendijk FOTOGRAFIE Rikkert Harink SLIMME OPLOSSINGEN VOOR ALLEDAAGSE PROBLEMEN

Thuis je ogen controleren Thomas Imhof nam namens zijn team de prijs voor de beste start-up in ontvangst. Thomas (master ­Business Information Technology) ziet de prijs ‘als erkenning voor de impact die het project heeft op de samenleving’. Mensen met staar moeten nu nog regelmatig voor con- trole naar het ziekenhuis. Online Eye Measurements meet ogen gewoon thuis met een smartphone. De resul- Altijd vindbaar taten komen per mail bij de oogarts, in het water zodat die het proces kan monitoren. Team-captain Grace Wachter van Dit betekent minder drukte op de G-Lake sleepte met haar team de poli en voor (vaak oudere) patiënten Succes van kanker­ Ideation prijs in de wacht, de award veel minder gereis en gedoe. “Con- behandeling voorspellen voor een idee dat nog verder moet sumenten gebruiken de online oog- In de categorie Prototyping ging worden ontwikkeld. In de toekomst meting al en er is ook belangstelling ECSens met de eer strijken. Dit doe je de G-Lake om je pols als je in in de medische wereld.” bedrijf in oprichting maakte een na- open water zwemt. Kom je in de Imhof hoopt dat de online metingen nosensor die aan een druppel bloed problemen en dreig je te verdrinken, ook dienst kunnen doen voor andere genoeg heeft om te voorspellen of dan laat dit ‘horloge’ een rode ballon oogaandoeningen zoals glaucoom een behandeling tegen kanker al naar de wateroppervlakte, zodat en macula-degeneratie, en voor dan niet aanslaat. “Ik denk dat bijna hulpdiensten zien waar je bent. Het meerdere doelgroepen zoals kinde- iedereen in zijn omgeving wel eens apparaatje zendt ook een signaal ren. Het prijzengeld van 5.000 euro met deze ziekte is geconfronteerd, naar de hulpdiensten. gebruiken de winnaars om een deel dat geldt ook voor mijn collega Dilu Wachter (student Atlas-programma) van de gemaakte kosten voor het Mathew en mijzelf. Natuurlijk geeft had nooit gedacht dat zij en haar vier project te bekostigen. dat een extra persoonlijke drijfveer”, andere teamleden zouden winnen. zegt teamcaptain Pepijn Beekman. “We zijn begonnen om wat te leren Stapje voor stapje leerden ze steeds over ondernemerschap en kwamen meer over de deeltjes in het bloed steeds verder. Het was ons nooit te die belangrijk zijn om te voorspellen doen om het winnen van een prijs, of een behandeling aanslaat of om maar het is wel de kers op de taart.” te kijken hoe een behandeling al in Graces moeder zag het team winnen aangeslagen. Nu zijn al verschillende en was ongelooflijk trots. “Het was academische ziekenhuizen geïnte- haar idee. Ze was er twee keer resseerd om bloedsamples van pati- Nog meer winnaars: getuige van dat hulpdiensten op ënten via de nanosensor te meten, Plaex (Publieksprijs), zoek waren naar een zwemmer die onder andere van mensen met long- Accellent Resonant onvindbaar was. Daar moest een kanker. “Maar daarvoor moeten we Accelerometers (ASML oplossing voorkomen, zei ze.” Dat ons prototype verder door ontwik- Makers Award + Bosch brengt ze nu een stukje dichterbij. kelen zodat deze beter bruikbaar en Thermo Techniek prijs) De 3.000 euro is een mooie stap betrouwbaar wordt. De gewonnen en Oswald Labs (Volker voor het maken van een prototype.” 4000 euro helpt daar zeker bij.” Wessels Telecom prijs).

16 COLUMN

ETHIEK ALS WITWASMACHINE?

Enkele weken geleden publiceerde de de goede zaak, maar ze zetten ons Europese Unie haar langverwachte op een dwaalspoor. Met zijn pleidooi ethische richtlijnen ten aanzien van voor harde grenzen verwart hij ethi- kunstmatige intelligentie (KI). Een sche richtlijnen met bindende wet- groep van 52 experts heeft een geving en daarmee miskent hij het ethisch kader ontwikkeld, waarin belang van actieve ethische reflectie de gedachte van ‘trustworthy AI’ van technologen zelf. Hij schetst een centraal staat. De commissie pleit sterk verouderd beeld van de ethiek voor kunstmatige intelligentie die als een verheven grensbewaker ons vertrouwen waard is, omdat ze tegenover een ethiekloze wereld is gebaseerd op waarden als uitleg- van technologie en kapitaal. Terwijl baarheid, transparantie en respect er juist vanuit de techniekethiek een voor autonomie en welzijn. Maar enorme beweging is naar verbinding direct na de presentatie van de met de technologische praktijk. richtlijnen bleek de expertgroep zélf Niet om jezelf bij voorbaat al uit te niet bijzonder vertrouwenswaardig. leveren aan de industrie, maar om Thomas Metzinger, hoogleraar Theo- de goede vragen te kunnen stellen retische Filosofie aan de universiteit op de plaats waar je het verschil kan van Mainz en lid van de groep, koos maken en daadwerkelijk impact kan direct de aanval op zijn eigen stuk. hebben. Wie alleen maar zoekt naar “ETHIEK BLIJKT VOOR HEM ‘red lines’, plaatst zichzelf buiten de In een ingezonden stuk in Der ontwikkelingen en loopt daarmee EEN STRIJD TUSSEN AMERIKA, CHINA Tagesspiegel noemde Metzinger de de kans mis om er een positieve EN DE EU TE ZIJN, MET WINST VOOR richtlijnen een ‘ethiekwasmachine, richting aan te geven. gemaakt in de EU’. Hij beklaagde DE EUROPESE WAARDEN ALS DOEL” zich erover dat er slechts vier ethici Nog zorgelijker vind ik het Europese in de expertgroep zaten en dat de chauvinisme dat in Metzingers richtlijnen vaag en kortzichtig zijn. argumenten doorklinkt. Hij opent Hij had de taak gekregen om zijn ingezonden stuk met de stelling ‘red lines’ uit te werken: harde, dat de richtlijnen ondanks alles niet-onderhandelbare grenzen die “de beste in de wereld zijn” en dat we moeten trekken bij toepassingen “de Verenigde Staten en China niets als autonoom dodende wapens of vergelijkbaars hebben”. En aan het oncontroleerbare systemen. Maar eind van zijn stuk prijst hij het feit toen hij daarmee bezig was, kreeg dat de richtlijnen zijn “verankerd in hij te horen dat de expertgroep juist Europese waarden”. Ethiek blijkt een ‘positieve benadering’ wilde voor hem een strijd tussen Amerika, ontwikkelen en dat een terminologie China en de EU te zijn, met winst van harde grenzen daar niet bij past. voor de Europese waarden als doel. En dat maakt hem boos. De indus- Zo miskent Metzinger de noodzaak trie heeft de commissie gebruikt als om tot een mondiaal, breed gedragen witwasmachine voor onethische en inclusief ethisch kader te komen. praktijken. En onbedoeld past daarmee het woord ‘witwassen’ helaas meer bij Metzingers bezwaren klinken mis- zijn eigen benadering dan hij zelf schien als een heldhaftige strijd voor vermoedt. PROF. DR. IR. P.P.C.C. (PETER-PAUL) VERBEEK (1970) IS HOOGLERAAR FILOSOFIE VAN MENS EN TECHNIEK EN UNIVERSITEITS­ HOOGLERAAR AAN DE UNIVERSITEIT TWENTE.

17 MARCO KRIJNSEN SCHRIJFT BIOGRAFIE HARRY VAN DEN KROONENBERG

EEN FLAMBOYANTE VISIONAIR Toen journalist/schrijver Marco Krijnsen het verzoek kreeg van het Universiteitsfonds om een biografie te schrijven over rector magnificus Harry van den Kroonenberg, zag hij niet meteen een interessant boek voor zich. Maar al schrijvend stelde hij die mening bij. “Van den Kroonenberg had lef, was charmant en heeft enorm veel gedaan gekregen.

Hij was zijn tijd ver vooruit.” DOOR Frederike Krommendijk FOTOGRAFIE Frans Nikkels

18

ONDER- NEMEN MARCO KRIJNSEN SCHRIJFT BIOGRAFIE HARRY VAN DEN KROONENBERG PIONIER EN PROF Prof.dr.ir. Harry van den Kroonenberg (1933-1996) was rector magnificus aan de Universiteit Twente van 1979 tot 1982 en van 1985 tot 1988. Daarna werd hij directeur van ECN in Petten, maar bleef deeltijdhoogleraar. Hij stierf op 63-jarige leeftijd tijdens het hardlopen. Van den Kroonenberg was de geestelijk vader van de “ondernemende universiteit”: een universiteit die dicht bij de samenleving staat en waarin ondernemerschap getoond wordt. Uit die gedachte kwamen concrete initiatieven van de grond als het Technologietransferpunt (1979), het BTC (1982) en het TOP-programma voor jonge (student)ondernemers (1985). De band van de universiteit met het bedrijfsleven verbeterde tijdens zijn rectoraat aanzienlijk en nog steeds is de UT bekend om de vele zakelijke spin-offs. Zijn biografie “Pionier en prof” werd op 16 mei gepresenteerd in het U Park Hotel. Het boek (160 pag.) kost 24,50 en is te bestellen via afdh.nl of via de boekhandel.

Veel wist de schrijver niet over had ook een praktische component: Maar ook zij zeggen: als je hem Harry van den Kroonenberg. “Hij subsidies werden almaar minder ­nodig had, was hij er altijd.” was wel nét iets bekender dan de en door samenwerking met het mannen voor en na hem en zijn bedrijfsleven konden ook nieuwe Nog een thema waarop Van den naam leeft voort in een prijs. Maar geldstromen worden aangeboord. Kroonenberg zijn tijd ver vooruit was: toen ik zijn archief begon door te “Daardoor waren sommigen bang duurzame energie. “Hij was in 1976 spitten, fascineerde hij mij steeds dat hij de wetenschap zou uitleve- al bezig met bewust ontwerpen als meer. Hij was op meerdere vlakken ren aan de commercie. Hij had niks het gaat om energie, grondstoffen een visionair.” tegen op fundamenteel onderzoek, en milieu. En hij was een warm pleit- maar vond de toepassing belang­ bezorger van zonne-energie. Daar Van den Kroonenberg wordt alom rijker. Of zoals hij het stelde: “Het was nog bijna niemand mee bezig, gezien als de geestelijk vader van vliegtuig was er eerder dan de ver- maar hij haalde bij ECN in Petten al “de ondernemende universiteit”. volmaking van de aerodynamica.” een deskundige uit Amsterdam “Hij sloeg een brug tussen de sa- Krijnsen schildert in de biografie het ­binnen voor de ontwikkeling daar- menleving en de universiteit. Dat beeld van een aimabele, origineel van, tegen de wil van de Raad van was in de jaren ‘70 echt nog niet denkende man die door zijn geest- Toezicht. En dat in een tijd waarin gebruikelijk. De focus lag op funda- drift bergen heeft verzet. Een harde de minister van Economische Zaken menteel onderzoek. Hij heeft met werker ook: elke ochtend om zes zonne-energie nog smalend weg­ zijn aanpak de universiteit toeganke- uur op, eerst hardlopen en dan van zette, omdat in ons land de zon zo lijker gemaakt, dichter bij de mensen half acht tot ‘s avonds tien uur aan weinig zou schijnen.” gebracht en ontwikkelingen in gang het werk. “Acht uur bezig met de gezet die nu heel gewoon zijn, maar UT, acht uur extern, werd gezegd. destijds revolutionair.” Ook al had je moeite met zijn koers, “Van den Kroonenberg was alle 25 mensen die ik heb geïnter- Met die aanpak maakte Van den viewd zeggen dat hij sympathiek zijn tijd ver vooruit” Kroonenberg zeker niet alleen was en een enorme drive had.” ­vrienden. “Er was een kleine harde kern fundamenteel onderzoekers Van koetjes en kalfjes en socializen Krijnsen is er inmiddels van over- waarmee hij overhoop lag. En ook was hij niet. De zakenlunch met tuigd dat de biografie interessant is. vanuit het ministerie, toen nog in ­ondernemers was in vijf minuten op “Het boek gaat niet alleen over de Zoetermeer, werd met argusogen en dan meteen ter zake. Ook bij persoon, maar het schetst ook hoe naar de ontwikkelingen in Enschede ­familiebijeenkomsten vreesde hij de universiteit en de samenleving gekeken. Maar hij zette door, met eindeloos tafelen. “Dat vond hij zich tussen 1979 en nu hebben een enorme energie en in een zonde van zijn tijd. Ook zijn kinde- ­ontwikkeld. En ik ben de persoon angstwekkend tempo.” ren herinneren hem vooral werkend ook gaan bewonderen. Hij is jong aan de tafel. De tv, die was aange- gestorven, maar heeft voluit en met De wil om de universiteit beter te schaft voor de maanlanding, werd lef geleefd. En meer werk verzet laten aansluiten op de samenleving verbannen naar de slaapkamer. dan een ander in honderd jaar.”

19 Naam Jan-Willem van ‘t Klooster Leeftijd 34 Functie Managing Director van het BMS Lab Opleiding Telematics (MSc) Science education and communi- cation (lerarenopleiding informatica) en Computer Science (PhD, Universiteit Twente) Lab De ExperiVan van de faculteit Behavioural Management & Social sciences (BMS)

20 HET LAB IN

DOOR Marco Krijnsen FOTOGRAFIE Annabel Jeurning

Het lab van de gammawetenschap- pers van de Universiteit Twente gaat sinds kort de weg op. De gloednieuwe onderzoeksbus vol meet- en observatieapparatuur, de ExperiVan, is te vinden op diverse locaties in het land, van gevange- “Voor goed onderzoek heb je nissen tot festivals. “Voor goed een realistische ­onderzoek heb je een realistische onderzoeksomgeving nodig”, zegt onderzoeksomgeving nodig” Managing Director Jan-Willem van ’t Klooster. “Die vind je niet altijd op de campus van de universiteit. Bovendien zijn de proefpersonen niet altijd in staat naar het lab te ­komen. Denk aan ouderen van ­zorginstellingen of gedetineerden. Daarom zoeken we ze op.”

Het mobiele BMS Lab heeft onder- zoeksapparatuur aan boord voor ­fysiologische metingen, zoals het meten van de hartslag, interventies als VR-brillen, eye tracking en audio- visuele observaties voor het analy- seren van een coachingsgesprek of groepsdynamiek. Dat maakt onder- zoek op locatie mogelijk, in de bus zelf of in de opgezette airdome bij het unieke voertuig.

Voor bedrijfskundigen, bestuurs- kundigen, psychologen, crimino­ logen en onderwijskundigen heeft het mobiele lab veel meerwaarde. De vakgroep Psychologie van Conflict­ Risico & Veiligheidgaat bin- nenkort onderzoek doen bij jonge gedetineerden. De bus rijdt gewoon voor bij de gevangenis. Daarnaast is het mobiele lab een ideaal visite- kaartje voor de Twentse gammawe- tenschappen, denkt Van ’t Klooster. “We kunnen jongeren laten zien wat we op onderzoeksgebied te bieden hebben. Daarom zijn we ­regelmatig te vinden bij middelbare scholen en festivals als Zwarte Cross en Mañana Mañana. Het is een mooie promotie van de UT.”

21 AIRFI, LEVERANCIER VAN KROKET-BESTELSYSTEEM TOT INFLIGHT ENTERTAINMENT

ZELFS DE SKY IS NIET DE LIMIT

“Je moet keihard knokken voor je succes en als je een kans ziet er met een snoekduik op springen en niet meer loslaten”

22 DROOM & DAAD De ondernemende universiteit paste Job Heimerikx als een oude jas. Tijdens zijn studie bedrijfskunde had hij al allerlei bedrijfjes. Nu is hij wereldwijd actief met AirFi, een bedrijf dat Inflight Entertainment en draagbare kassasystemen levert aan meer dan 80 vliegtuig-, trein- en busmaatschappijen. ‘Als wereldbedrijf moet

je openstaan voor andere culturen.’ DOOR Frederike Krommendijk FOTOGRAFIE AirFi ZELFS DE SKY IS NIET DE LIMIT

Als kind verkocht hij al walnoten op Ook in zijn vrije tijd zocht hij graag rondlopen, omdat een idee in zijn straat. En van huis uit kreeg hij mee een uitdaging op. Met studentenzeil- hoofd nu een goedlopend­ bedrijf is. dat andere culturen een verrijking vereniging Euros haalde hij in 1998 zijn. “Mijn moeder gaf destijds al de 25 meter lange klipperaak De In 2011 stopte de Pijlhove Groep, Nederlandse taalles aan nieuw­ Ebenhaëzer naar de campus. Op ieder ging zijn eigen weg. “En alle- komers en mijn ouders waren en oude foto’s is die triomf te zien, Job maal hebben ze hun droom waar- zijn reislustig. Na de UT ging ik naar wordt er al vergezeld door zijn huidi- gemaakt, dat vind ik fantastisch.” businessschool INSEAD in Frankrijk ge partner. Na zijn de studietijd bleef Heimerikx begon met AirFi, een om mijn MBA te halen. Mocht ik al Heimerikx ondernemen met zijn ­bedrijf dat aanvankelijk alleen geen voelsprieten hebben voor het huisgenoten. “Met vrienden moet je een kassasysteem op een tablet omgaan met andere culturen, dan geen zaken doen, zeiden mensen. aanbood, waarmee het cabineper- zijn die er daar wel ingeramd.” Maar wij dachten: als jeelkaars ­ kaas soneel al tijdens de vlucht zonder uit de koelkast eet zonder­ bonje, internet aankopen kon afrekenen. Toen Heimerikx bedrijfskunde ken je elkaar echt wel goed genoeg.” Het was niet meteen een succes, ­studeerde aan de UT kon hij zich integendeel. “Ik moest geld lenen, prima vinden in het karakter van de De charme van het bedrijfsleven allemaal heel moeizaam. Maar toen ondernemende universiteit. Want toen én nu? “Dat je een propositie kwam een airline met een probleem zakendoen zat altijd al in zijn bloed. creëert, een gat in de markt en dat bij ons. Ze verkochten broodjes “Ik woonde in een studentenhuis je dan andere overtuigt dat ze niet kroket aan boord, en dat ging nog aan de Pijlhovestraat in Enschede, meer zonder kunnen. Dat is nog heel old school. Het cabineperso- met mijn medestudenten hadden steeds prachtig: dat wij een idee neel nam de bestelling op, schreef we de Pijlhove Groep opgericht. We lanceren en dat mensen zich dat dat echt letterlijk nog op een ser- brachten voor klanten producten dan zo eigen maken dat het voelt vetje. Omdat ze voor- en achterin naar de markt en hebben wel tien alsof het van hen komt. Een van de het vliegtuig begonnen, moesten verschillende bedrijven opgericht, eerste dingen die we deden was ze aan de passagiers in het midden van farma tot civiele techniek en een app ontwikkelen waarmee je altijd nee verkopen. Zou het niet onderwijs. En ik had een baan als via MMS zelf persoonlijke ansicht- mooi zijn als passagiers zelf de theatertechnicus bij de schouwburg kaarten kon maken.­ Stond ik bij de ­bestelling konden plaatsen? Een in Hengelo. Ik was een van de eer- drukker in Enschede, zag ik alle- shopmodel dus, waarbij mensen ste studenten met een studielening maal foto’s voorbij komen van men- zelf konden inloggen en bestellen en ook met een boete, doordat het sen die ik kende. En die geen flauw en op gewoon op was. Zo is het be- ’s nachts laat werd, bakte ik er niet idee hadden dat wij daar achter gonnen. Later kwamen op datzelfde veel van overdag. Zeven jaar stude- ­zaten.” Nog zo’n vinding: Cycleon, systeem de digitale kranten erbij – ren, dat kon toen nog. Maar werken een logistiek retourbedrijf voor scheelde ­alweer 50 kilo papier aan naast de studie leert je zoveel, dat ­elektronica en toners.­ Hij is er al boord – , films, kortom alle enter- zou elke student moeten doen.” lang uit, maar kan er nog trots tainment voor tijdens je vlucht.”

23 DROOM & DAAD JOB HEIMERIKX 1992-1999 Studeerde bedrijfskunde aan de Universiteit Twente 1998 haalde met studentenzeilvereniging Euros de 25 meter lange klipperaak De Ebenhaëzer naar de campus. 2000 Medeoprichter van de Pijlhove Groep (Stuurboord BV), bracht diverse bedrijven en producten naar de markt met vier huisgenoten. 2011 AirFi.aero opgericht, aanvankelijk kassa-systeem nu ook volledig Inflight Entertainment ­systeem met meer dan 80 klanten wereldwijd in 46 landen.

Toen in 2015 Estonian Air het com- “Ik zaag mensen die solliciteren ook plete systeem als eerste lanceerde, was het hek van de dam. In vier jaar echt door of ze geen onderscheid maken op gender, veroverde AirFi een enorme markt: geloof of huidskleur, daar ben ik fel op” 82 vliegtuigmaatschappijen wereld- wijd, waaronder alle Nederlandse ­inclusief de 747 vliegtuigen van KLM. Bij AirFi werken 17 nationaliteiten. nieuwe uitdaging? Heimerikx lacht. AirFi heeft nu 130 werknemers, Ik zaag mensen die solliciteren ook “Het is ook wel eens lekker dat het ­inclusief franchisenemers en sales. echt door of ze geen onderscheid wat rustiger is. En we groeien nog “Het groeide ineens exponentieel. maken op gender, geloof of huids- steeds. Mijn pa belde laatst: hij had Ze stonden in de rij. Dankzij onze kleur, daar ben ik fel op. We hebben in een vliegtuig gezien dat die ­eigen fabriek in Zwijndrecht kunnen moslims en christenen in dienst, maatschappij net zo’n systeem als we snel leveren en we hebben nu ­homo’s en hetero’s. Er zijn moslims het onze had. Ik zei: “dat is van ons. vestigingen in Den Haag, Singapore die op zondag werken omdat ze op Dan ben ik best trots, hoor.” De sky en in Bangalore in India.” Een suc- vrijdag naar de moskee gaan. Prima, is the limit? Lachend: “Nou, bij ons cesstory dus, ondanks een moeizame en voor klanten uit de Arabische zelfs dat dus niet. We zijn nu actief start. “Opstarten is glas eten, zeg ik ­wereld ook alleen maar goed, an- in 46 landen, de wereld is mijn huis­ altijd. Je moet keihard knokken voor ders kunnen zij op zondag niemand kamer. En zolang ik nog genoeg je succes en als je een kans ziet er bereiken. Je mag bij ons zijn wie je drive heb om te evangeliseren over met een snoekduik op springen en bent, als je een ander maar niet dit product is het prima zo.” niet meer loslaten. Je bent niet zo- ­provoceert. Daar ben ik trots op.” maar binnen in de luchtvaartwereld. Met de Universiteit Twente hield Maar als je eenmaal een tevreden Nog een mooi aspect van zijn suc- hij een hechte band. De raad van klant hebt en er is één schaap over ces is dat hij wereldwijd mensen ziet bestuur huurde hem regelmatig in, de dam, dan volgen er altijd meer.” groeien. “Ik nam een Indiase pro- hij werkte in verschillende fondsen grammeur aan die echt met kapotte en hielp mee om voor de eerste Zijn wereldwijde scope maakt dat kleren en op slippers binnenkwam. lichting technische geneeskunde Heimerikx een hekel heeft aan het op- Hij heeft trainingen gedaan en ging voldoende studenten te werven. komend nationalisme en protectionis- na een paar jaar naar een ander me. “Zakelijk zou het natuurlijk alleen ­bedrijf voor een topbaan. Daar kan “Dat tijdens mijn studie al de al heel beperkt zijn als ik niet voorbij je wel zuur over doen, maar ik vind nadruk werd gelegd op onderne- de grenzen zou kunnen kijken. Dan het fantastisch dat ik onderdeel was mendheid, dat is bij mij heel goed heb je KLM, Transavia, Corendon en van de groei van iemand.” uitgepakt. Juist van dat ondernemen TUI als klant en dan is het klaar. Maar heb ik het meeste geleerd, veel als je open staat voor andere culturen Helemaal blij dus, of wordt hij meer dan wanneer ik alleen in de leer je daar ook ongelofelijk veel van. ­alweer onrustig, op zoek naar een collegebanken had gezeten.”

24 BUSINESS SCHOOL PLD

‘Risk meets resilience for a sustainable future’ , dat is het thema van het Risk & Resilience Festival op donderdag 7 november bij de UT. Docenten en sprekers gaan in verschillende sessies met deelnemers in gesprek over hoe risico en weerbaarheid elkaar versterken en bijdragen aan het omgaan met een onzekere en onvoorspelbare toekomst. TEKST & FOTOGRAFIE PLD

Globalisering, digitalisering, klimaatverandering, disruptieve technologie en ontwrichtende innovatie: we leven in een RISK & tijd van grote veranderingen die onze samenleving flink ­opschudden. De energietransitie, extramuralisatie van de zorg en de verschuivingen in de landbouwsector zijn voor- RESILIENCE beelden van hoe de huidige maatschappij binnen talloze domeinen fundamenteel aan het veranderen is, vertelt Theo Toonen, decaan aan de Universiteit Twente en betrokken bij FESTIVAL de inhoudelijke invulling van het Risk & Resilience festival. “Er zijn disruptieve ontwikkelingen gaande, die wij soms verwelkomen, maar soms ook niet. Als maatschappij moe- 2019 ten we er toch mee om zien te gaan. Vertrouwde systemen verschuiven en dat voelt soms alsof de grond onder ons wegzakt. Niet voor niets is er naast vernieuwing en voor­ uitgang, ook sprake van weerstand en polarisering.”

Toonen neemt de energietransitie als voorbeeld. “Vroeger bestond de energiemarkt uit een paar grote, bijna mono­ polistische energieleveranciers met zware infrastructuren. ­Tegenwoordig worden mensen steeds meer hun eigen energieleverancier. Er ontstaan complexe, dynamische smart grids. Dit zijn met elkaar verbonden systemen, deels letterlijk van de wispelturige zon en wind afhankelijke ­gedistribueerde netwerken van lokale energiecorporaties, onderling verbonden tot internationale supergrids”, legt Toonen uit. “Dit is in diverse opzichten nodig en mooi, maar brengt ook hele andere complexiteiten, onvoorspelbaar­ heden en risico’s met zich mee.” Vervolgt: “Het gevolg is dat allerlei klassieke risicoberekeningen en strategieën aan verandering of vervanging toe zijn. Risicomanagement in de klassieke zin van het woord gaat in principe uit van een gegeven situatie, gegeven doelen en gegeven randvoor- waarden. De manager werkt vanuit een optiek van efficiency: doeltreffendheid en doelmatigheid. Dit zijn belangrijke waarden, maar in een voortdurend en in het huidige tijds- gewricht vrij heftig veranderende wereld, red je het niet­ met alleen het managen van crises en risico’s, hoe belang- rijk ze ook zijn. Deze tijd vraagt ook om weerbaarheid, ­aanpassingsvermogen en de institutionele en persoonlijke veerkracht om met onvoorspelbaarheden om te gaan.” Het Risk & Resilience Het Risk & Resilience festival, dat ooit begon als informa- festival is op donderdag tiebijeenkomst voor UT-studenten en -alumni, is inmiddels 7 november op de uitgegroeid tot een jaarlijks festival van formaat. UT-campus. Wil je het “Iedereen weet Twente op dit punt te vinden. Overheden, festival bezoeken? Maak mede­werkers van veiligheidsregio’s, wetenschappers en nu gebruik van onze “Vertrouwde systemen verschuiven, bedrijven kunnen er vanuit hun eigen focus iets van leren vroegboekkorting en ga of aan bijdragen.­ Vorig jaar hadden we 800 bezoekers. naar www.utwente.nl/ dat vraagt om weerbaarheid” Ik verwacht er dit jaar nog meer”, aldus Toonen. risk-festival

25 IN HET KORT

STUDENTENTEAMS KLAAR VOOR DE RACE © Kanselarij der Nederlandse Orden De nieuwe, razendsnelle elektrische ­RoboTeam Twente: in de zomer motor van het team Electric Super- vindt in Sydney het WK-robotvoet- bike Twente, de Eclipse-GP, is klaar bal plaats. Aerobotic Tech Team om het circuit op te gaan met cou- Twente (A3T) ontwikkelt drones om reur Jorg Hamber. En de jongste, mee te doen aan een Unmanned extreem zuinige waterstofauto van Aircraft System (UAS) challenge. Green Team Twente doet mee aan Ze laten zien wat drones kunnen de Shell Ecomarathon. Ook op het ­tijdens een humanitaire missie. water gaat het snel, als het aan het Het nieuwste team zoekt het zelfs Solar Boat Team ligt: de nieuwe in de ruimte. Space Society Twente Blue Manta zonneboot moet hoge wil onder meer een compacte ogen gooien in Monaco. En dan is ­satelliet ontwikkelen, TwenteSat-1. er natuurlijk de zonneauto: het acht- Door de competitie aan te gaan ste ontwerp uit Twente, de RED E, met andere teams in de wereld, is kleiner dan ooit en gaat de wordt de technologie verder ­competitie aan in de Australische ­gebracht, is de gedachte achter outback. Australië is ook de bestem- de zeven studententeams van de ming van het robotvoetbalteam Universiteit Twente.

AFSCHEID DAVE BLANK Het zit er na veertig jaar op voor universiteitshoogleraar Dave Blank. De topwetenschapper, voormalig wetenschappelijk directeur van MESA+ en Chief Scientific Ambassador ging op 25 mei met emeritaat. Hij bouwde als vakgroeptechnicus proefopstellingen ‘op de grens van het onmogelijke’. Experimenteren is Dave Blank altijd blijven doen. Ook toen hij als hts-ingenieur de kans kreeg om te promove- ren. In de jaren negentig dankte hij zijn bekendheid vooral aan supergeleiding, later werd hij het boegbeeld voor de nanotechno­ logie in Nederland. Hij was wetenschappelijk directeur van het MESA+ Instituut voor Nanotechnologie, schreef onder meer de ‘strategische research agenda nanotechnologie’. Dave Blank viel veelvuldig in de prijzen, zo is hij Simon Stevin ­Meester en won hij samen met collega Guus Rijnders de FOM ­Valorisatieprijs. Bij de opening van het nieuwe NanoLab op de ­campus, door toen nog prins Willem-Alexander, werd Blank benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

26 IN HET KORT

KLEDING DIE JE AANRAAKT Een trui die jou even aanraakt en ­voelbare navigatie voor slechtzien- Het Technical Medical Centre (TechMed Centre) dat in het najaar aanzet tot actie door middel van den, kleding die je kan helpen om officieel het nieuwe gebouw in gebruik neemt, gaat samen­ ­‘actief garen’: garen dat kan samen- nieuwe bewegingen aan te leren in werken met Siemens Healthineers op het gebied van precisie- trekken als een spier en dat in de stof sport of op je werk. Ook denken de operaties die minder invasief zijn: ze zijn beeld- en robotgestuurd. is verwerkt. Je kunt wel sensoren op onderzoekers aan toepassingen in De partners ontwikkelen hiervoor samen een research- en educatie- een kledingstuk bevestigen, maar gaming en entertainment. Het aan- programma. Siemens zal een robotgestuurd beeldvormend systeem wat als we de kleding zelf actief raakgaren wordt ontwikkeld in een leveren aan de trainingsoperatiekamer op de UT, en ook komt er ­maken? Dat is het idee achter het samenwerkingsverband­ van verschil- in het TechMed Centre een MRI-scanner. TechMed neemt de nieuwe project WEAFING: Wearable lende Europese­ universiteiten en komende maanden haar intrek in de voormalige Technohal. Electroactive Fabrics Integrated in ­bedrijven. De projectcoördinator is Garments. Toepassingen van dit Angelika Mader van UT-vakgroep ‘aanraakgaren’ kunnen zijn: een Human Media­ Interaction.

OBESITAS Door satellietdata, geoinformatie- een snelle hap? En welke invloed systemen en GPS – samen ook wel hebben klimaat en temperatuur? ‘3S’ genoemd - te combineren, is Door gebruik te maken van 3S-data het mogelijk om omgevingen te om het risico van obesitas in te identificeren die een verhoogd risi- schatten, zijn ook interventies te co geven op obesitas: een steeds ontwikkelen. Binnen eenzelfde stad wijder verbreid gezondheidspro- kunnen wijken bijvoorbeeld worden bleem. Wat is de invloed van onze vergeleken om te kijken wat wel en omgeving op de kans op obesitas? niet werkt in preventie. Combinatie Nodigt die omgeving uit om te van data heeft groot potentieel, Meer nieuws gaan sporten? Is gezonde voeding stelt onderzoeker Peng Jia van de vindt u op goed beschikbaar vergeleken met UT-faculteit ITC. www.utwente.nl

27 ALUMNI NIEUWS

CANON VAN DE UNIVERSITEIT TWENTE

Wat heeft het Torentje van Drienerlo gemeen met de stem van Kermit de Kikker en Ernie in Sesamstraat, tv-persoonlijkheid Sjef van Oekel en het legendarische radioprogramma Ronflon- flon? Kijk opwww.utwente.nl/canon voor het antwoord en voor nog meer bijzondere verhalen over gebeurtenissen, markante personen en kenmerken die de UT hebben gevormd tot de ondernemende universiteit anno nu!

ANK BIJLEVELD 2017

BONITA AVENUE 2010 ALUMNI TALKS ALUMNI DE BRAND IN HET TW/RC GEBOUW Het jaarlijkse alumni-event ‘Alumni Talks – see the 2002 future’ is dit jaar op vrijdag 4 oktober 2019. Door de ogen van vier alumni kijken we vanuit hun vakgebied naar wat de toekomst ons brengt. Drie sprekers staan al vast: Tony Agotha (BSK ’95), adviseur van Frans Timmermans, de eerste vice-

HET TORENTJE VAN DRIENERLO 1979

DE BATAVIERENRACE 1974

28 UT’ers ON THE MOVE

Rogier Ikink (MSc COM ’11) is met ingang van april 2019 begonnen als Vice President Financial Crime Advisory bij NatWest Markets. Hiervoor was hij onder meer werkzaam als consultant bij GoldmanSachs en manager bij EY.

Sinds maart 2019 is Niek Tax (MSc CS’14) aan de slag gegaan als Data Scientist bij Booking.com. Voorafgaand aan deze baan hij heeft zijn PhD afgerond, waar hij zich focuste op analyse van sequentie- gebaseerde data.

Na verscheidene andere banen in Duitsland en Zwitserland, is Marc Lauffs (MSc PSY ’12) per februari 2019 User Experience Researcher bij Google in Zwitserland.

Timon Sibma (MSc HS ’08) is sinds maart 2019 Advisor International Affairs bij Zorginstituut Nederland. Eerder heeft hij meer dan 5 jaar gewerkt bij PART zorg, waar hij onder meer Managing Consultant was.

Met ingang van april 2019 is Pim de Kok (MSc IDE’11) Manager Technical Support bij Xsens. Hiervoor was hij Product Manager bij Tecnotion – The Linear Motor Company.

Werner Wessels (MSc AP’12, PhD’16) heeft na zijn master ook een PhD aan de UT gedaan, waarna hij zijn onderzoekcarrière voortzette als R&D engineer bij TKF (BV Twentsche Kabelfabriek). Sinds april 2019 is hij R&D Engineer bij Solmates.

Per februari 2019 is Yiwen Sun (MSc GEO’11, PhD’16) Data Scientist bij Strukton Rail. Daarvoor zette ze haar PhD-onderzoek voort als onderzoeker bij de Faculteit ITC.

Na verschillende banen in de financiële sector, isPankaj Chauhan (MSc AM’09) in maart 2019 begonnen als Quantitative Risk Modeller bij UBS Switzerland.

Wim Korevaar (MSc EE’10, PhD’16) is in april 2019 Digital Communications Scientist bij TNO. Tijdens zijn studie en PhD heeft Wim PrinterABC en DOT.world opgericht.

Sinds april 2019 is Maarten Witte (ME’96) COO bij Polaroid Originals. Eerder heeft hij als COO gefunctio- neerd bij onder meer Bugaboo, Stork Fokker AESP en deed hij de Supply Chain Planning bij Heineken en Bosal.

Jantine Koebrugge (MSc AM’11) is met ingang van april 2019 Senior Policy Advisor bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Hiervoor werkte ze 7 jaar als Policy Advisor bij De Nederlandsche Bank op verschillende afdelingen. 4 OKTOBER 4 2019 OKTOBER Na zijn bachelor Public Administration heeftBarry Jongkees (BSc PA’12) zijn master gehaald aan de voorzitter van de Europese Commissie, Giels Brouwer, London School of Economics and Political Science. Sinds maart 2019 is hij Senior Special Investigator – oprichter en Chief Information Officer van UT Wholesale Banking bij de ING. start-up SciSports en Loes Segerink, biomedisch technoloog aan de UT. Manja Thiry (MSc IEM’97) is per februari 2019 Director Business Development bij Eneco. Hiervoor was Zet ‘Alumni Talks’ alvast in uw agenda! zij onder meer Director Real Estate & Procurement bij Pon Holdings BV en Nike (EMEA region) en heeft zij een Meer informatie: utwente.nl/alumni-talks sabbatical genomen waarin ze de Atlantische Oceaan overzeilde.

Wil jij de UT-alumni COLOFON ook eens uitnodigen ALUMNI NIEUWS bij jouw bedrijf of is Vragen of suggesties? TWENTE ALUMNI LEZINGEN er een bedrijf waar je [email protected] altijd al eens binnen Telefoon (053) 489 2104 DOOR HET LAND hebt willen kijken? Twitter: @alumniUTwente Laat het dan weten via Alumnibureau Zeven UT-onderzoekers deelden door heel gerichte alumni. Zoals die keer bij UT-onder­ [email protected] Nederland de laatste ontwikkelingen op hun zoeker Jair Santanna in Utrecht. Hij ging op www.utwente.nl/alumni vakgebied met in totaal 150 alumni tijdens de energieke wijze met de alumni in gesprek over - Adreswijzigingen Met 49.000 alumni - Aan- of afmeldingen­ Twente Alumni Lezingen. Na afloop kwam DDoS-aanvallen. We kijken met trots terug op verspreid over de hele ­geregeld een waardevolle dialoog op gang de lezingen. Op naar de volgende editie! - E-mail nieuwsbrief wereld is er altijd wel - Forward-instelling aanvragen ­tussen de theoretische onderzoekers en praktijk- een ingang!

29 FONDS NIEUWS

JAARCAMPAGNE 2019: UW GIFT TELT, ELK JAAR WEER

Ruim 350 alumni, (oud-) medewerkers en relaties van de universiteit deden reeds een gift aan een van de vier projecten uit onze jaarcampagne 2019. Mogen we ook op uw bijdrage rekenen? Dankzij de vele giften in 2018 kon het Leerlingenlab van Pre-U 5.000 euro ­ontvangen om meer basisschoolkinderen uit de regio de kans te geven om op jonge leeftijd kennis te maken met techniek en wetenschap. De impact van die bijdrage is groot: 100 extra kinderen van zes scholen uit Hengelo, Enschede en Borne namen deel aan het Leerlingenlab. Heel veel dank namens al deze kinderen.

Dit jaar werven wij voor Naaldvrij Prikken, Solar Boat Twente, het Kipaji Scholarshipfund en voor ons acade- misch erfgoed: de Collectie Histor- ische Studiematerialen. Doneer en kijk voor meer informatie op WWW.STEUNUTWENTE.NL

Doneren kan ook via Tikkie: NEDERLANDS STUDENTENKAMPIOENSCHAP­ scan de code en geef! INDOOR ATLETIEK De Drienerlose Atletiek Vereniging Kronos organiseerde op 2 maart het ­Nederlands Studentenkampioenschap Indoor Atletiek, niet in Enschede maar in Apeldoorn. In totaal deden er 439 deelnemers mee aan de ­wedstrijd, anderhalf keer zoveel als vorig jaar, waaronder zo’n 40 UT-­ studenten. 17-voudig Nederlands kampioene, Sanne Wolters-Verstegen, liep haar 800 meter onder de EK-limiet.

INTER-ACTIEF STUDYTOUR SHIFT In totaal bezochten 35 Informatica en Japan en in de ontwikkeling van 5G Business & IT-studenten in oktober de netwerken. Ze bezochten Hyundai, de VOORDELIG DONEREN MET BELASTINGVOORDEEL metropolen van van Seoul en Busan in Korea Internet Neutral eXchange (KINX), Geeft u al jaarlijks aan de campagne of denkt u erover dit te gaan doen? Korea en Osaka, Kyoto en Tokio in Japan LPixel en de Universiteit van Tokio. Dan kunt u eenvoudig profiteren van belastingvoordeel door van uw donatie om zich te verdiepen in het thema cyber- Ook gingen ze naar de Koreaanse gedemi- een periodieke schenking te maken. U kunt dan bijvoorbeeld uw bijdrage fysieke infrastructuur. Ze onderzochten litariseerde zone en een boedhistische verhogen zonder dat het u extra geld kost. Kijk op www.utwente/doneren- het gebruik van cyber-fysische systemen tempel waar ze een dag uit het leven van metvoordeel voor meer informatie. Heeft u nog vragen over doneren met in de traditionele infrastructuur, zoals in een boeddhistische monnik mochten voordeel? Josine Meerburg helpt u graag verder. U kunt contact met haar de High-Speed Shinkansen spoorwegen in ervaren. opnemen via [email protected].

30

NEGOTIATION PROJECT TWENTE Drie UT-studenten van het Negotiation Project Twente namen in maart deel aan The Negotiation Challenge (TNC) in de Japanse stad Kyoto. Een jaarlijks onderhandelingstoernooi waarbij masterstudenten en professionals van over de hele wereld bijeen­ komen om hun onderhandelingsvaardigheden te ­testen. Aan de competitie deden 18 internationale teams mee. Na vier kwalificatierondes zijn de UT’ers uiteindelijk als tweede geëindigd. Deze deelname werd mede mogelijk gemaakt door Universiteitsfonds Twente met dank aan het Peter Riezebosfonds.

AKYLA WINNAAR VAN JOEKE NOLLET WINT DEN KROONENBERGPRIJS MARINA VAN DAMMEBEURS

De oprichters van Akyla, UT-alumni Martin Schievink De Marina van Dammebeurs voor getalenteerde, en Bart van Borssum Waalkes, wonnen dit jaar de ambitieuze vrouwelijke alumni ging dit jaar naar Van den Kroonenbergprijs. Akyla, ontwikkelaar van Joeke Nollet (TG’10). De jury selecteerde haar uit de portal en app voor uitzenden en payrollen, won in zestien kandidaten. 2017 en 2018 de FD Gezellen Award. Technische Geneeskunde-alumna Joeke Nollet is werk- Martin en Bart begonnen in 1999 tijdens hun studie zaam als arts-onderzoeker en technisch geneeskundige Technische Informatica met een studentenbedrijf van op de intensive care van het Radboud UMC. Zij wil de vier studenten. Na de propedeuse deden ze de praktijk- beurs, ter waarde van 9.000 euro, onder meer gebruiken cursus ondernemerschap. Ze wilden graag een verbre- om een fellowship op te zetten met de Flinders Univer­ Universiteitsfonds ding naast de studie en werden geïnspireerd en sity in Australië om de zorg voor patiënten met een slik- Twente gefaciliteerd door de ondernemende universiteit. Ook de stoornis te verbeteren. Ook wil zij de beurs gebruiken U kunt de Universiteit Twente steunen met een omgeving, de campus met snel internet, faciliteerde hun om een opleiding over implementatie van innovaties in eenmalige gift, periodieke schenkingen of een activiteiten. Twintig jaar later is het studentenbedrijf de zorg volgen. Het doel van Joeke is om expert te wor- nalatenschap aan het Universiteitsfonds. Ook is ­uitgegroeid tot 25 werknemers. den op het gebied van pharyngeale HRIM. Joeke is de het mogelijk om, binnen de doelstellingen van het ”Wij vinden het heel gaaf dat we tijdens ons 20-jarige eerste die met deze techniek werkt en wil zich inzetten Universiteitsfonds, een eigen fonds op te richten jubileum met Akyla de Van den Kroonenbergprijs win- om deze techniek beschikbaar te maken voor de Neder- waarvan u zelf de naam en het doel bepaalt. nen. Het is een mooie bevestiging dat we met ons team landse patiëntenpopulatie. Op die manier houdt u volledige zeggenschap door hard werken en onszelf te ontwikkelen op de goede Joeke begon in 2007 met de bacheloropleiding Techni- over de besteding van uw bijdrage. Als u zo’n weg zijn. Zonder ons goede team zijn wij geen goede- on sche Geneeskunde die ze in 2010 afgerondde. Na het Fonds op Naam wilt oprichten, dient u minimaal dernemers,” aldus Schievink. Beide heren geven aan dat cum-laude behalen van haar master aan de UT (Medical € 10.000,- in te leggen. de UT een belangrijke rol speelde bij hun ontwikkeling. Signaling), volgde ze in Utrecht nog een vierjarige mas- Mede dankzij de studie, een ondernemerscursus, het ter tot arts en klinische-onderzoeker. Die rondde ze in Meer informatie ­klimaat van de ondernemende universiteit en de voorzie- 2018 wederom cum-laude af. Vanaf september 2018 is Kijk op www.utwente.nl/ufonds of contact Maurice ningen op de campus runnen zij nu een succesvol bedrijf. Joeke werkzaam als arts-onderzoeker en technisch ge- Essers: 053 4893993 of [email protected] Akyla ontzorgt de uitzendbranche met de juiste afwer- neeskundige op de intensive care van het RadboudUMC. king van onder andere urenbriefjes, vakantiedagen en De Marina van Dammebeurs werd dit jaar voor de 17e Universiteitsfonds Twente overwerk. De belangrijkste producten zijn e-UUR (een keer uitgereikt door het Universiteitsfonds Twente en is Postbus 217, 7500 AE Enschede portal en een app) voor urenregistratie en alles wat mogelijk gemaakt dankzij een schenking van mevrouw Bankrelatie: IBAN NL09 ABNA 0592 7191 89 daarbij komt kijken in de verwerking en het product dr.ir. M.A. van Damme-Van Weele. Zij was in 1965 de T.n.v. Stichting Universiteitsfonds Twente, Enschede Xplican, een mechanisme waarmee CAO-eisen vertaald eerste persoon die promoveerde aan de toenmalige kunnen worden naar de inrichting van systemen. Technische Hogeschool Twente.

‘INSPIRE TO IMPROVE’ Eind februari vond het jaarlijkse symposium van studie­­ vereniging Stress plaats in de Grolsch Veste. Het thema was ‘Inspire to Improve’. Lezingen werden gegeven door Hoofdsponsor Cape Groep, Patrick Davidson, Ron Augus- tus (SMS&P director bij Microsoft Nederland), Nick van Keulen (General Manager Future Supply Chains bij Shell) en ondernemer Taco Dijk. Studenten konden netwerken met dertien aanwezige bedrijven.

31 Slimme oplossingen voor alledaagse problemen. Op de Entrepreneurial Day van donderdag 20 juni, lieten ondernemende studenten zien dat daar hard aan wordt gewerkt op de UT. Een feestelijke dag, omdat hier de winnaars van de UT Challenge bekend werden gemaakt en ook van de Harry van den Kroonenberg Award en de Marina van Damme beurs.

Wat vonden de bezoekers ervan? DOOR Frederike Krommendijk FOTOGRAFIE Rikkert Harink

ANNERIE BEMTHUIS, DIRECTEUR INDUSTRIËLE KRING TWENTE EN JURYLID VOOR DE MARINA VAN DAMME BEURS.

“Als IKT willen we verbindingen leggen tussen onderwijs en onder- nemers en daar past de Entrepre- neurial Day natuurlijk perfect bij. Als jurylid voor de Van Damme beurs kijk je welk idee past in het doel van de beurs, de universiteit op de kaart zetten, maar ook of JURGEN VAN KREIJ VAN INNOVADIS, het iets toevoegt voor Twente. WON IN 2000 DE HARRY VAN DEN KROONENBERGPRIJS MET B-WARE, Ik ben verrast wat er allemaal ZIJN VORIGE ONDERNEMING. bedacht wordt. En de vasthoudend- heid waarmee studenten zich “Het is al 19 jaar geleden dat ik de vastbijten in hun project en hun prijs won, dus ik kan niet echt meer deskundigheid in hun vakgebied, terughalen hoe dat voelde, maar het dat is enorm inspirerend. De kwam heel onverwacht. Er waren ambitie die daarvan uitgaat, daar gesprekken geweest, maar pas later heeft Twente baat bij. Deze talenten viel bij mij het kwartje dat die daar- moeten we vast zien te houden.” voor waren. Met Innovadis ben ik nog steeds betrokken bij technisch uitdagende projecten zoals de slim- me snelweg en het maken van een app voor scheurmetingen in beton. Dat je vindingen maatschappelijk iets betekenen, was toen mijn drive en nog steeds. Die passie zie ik ook bij de finalisten nu. Advies? Ga niet voor het grote geld, maar vooral voor je gevoel. Als je idee goed is en je staat er helemaal achter, dan is een goede business een gevolg.”

32 ENTREPRENEURIAL DAY ENTREPRENEURIAL DAY

WAS U ERBIJ?

AYA VAN DEN KROONENBERG, DOCH- TER VAN HARRY VAN DEN KROONEN- BERG (RECTOR MAGNIFICUS AAN DE UNIVERSITEIT TWENTE VAN 1979 TOT 1982 EN VAN 1985 TOT 1988), EN NAAMGEVER VAN DE HARRY VAN DEN KROONENBERGPRIJS.

“Onlangs is de biografie over mijn vader verschenen. Natuurlijk gaat WILMA VAN INGEN, VOORZITTER dat met emoties gepaard, omdat UNIVERSITEITSFONDS. ZIJ REIKTE DE hij zo jong is overleden, maar het HARRY VAN DEN KROONENBERGPRIJS positieve overheerst. Mijn vader was EN DE VAN DAMME BEURS UIT. ondernemend en optimistisch en MARTIN SCHIEVINK VAN AKYLA, was de grondlegger van de onder- “De winnaars van de prijzen moe- HET ENSCHEDESE SOFTWAREBEDRIJF nemende universiteit. Dat elk jaar ten iets doen wat maatschappelijke DAT DE HARRY VAN DEN KROONEN- nog een prijs met zijn naam wordt relevantie heeft, daar let de jury op. BERG PRIJS WON. uitgereikt waardoor zijn gedachten- En hun ideeën moeten echt benut goed wordt voortgezet, dat vinden worden. Het uitreiken van deze “Achteraf denk ik dat ik als kind al wij als familie fantastisch. Mijn moe- ­prijzen is goed om te laten zien wat ondernemend was, mijn moeder der probeert er ook altijd bij te zijn, er allemaal aan moois wordt bedacht zegt tenminste dat ik altijd met helaas lukte dat dit jaar niet. en het versterkt ook de koppeling meer zakgeld thuis kwam dan tussen UT en het bedrijfsleven. waarmee ik van huis ging. We zaten Ik heb zelf ook aan de UT gestudeerd, Gelukkig zijn die twee al geen in het tweede jaar technische werktuigbouwkunde. Mijn vader ­gescheiden werelden meer, maar ­informatica, dat ging goed en toen ontzag mij niet hoor, hij was juist het is altijd goed om de banden nog bood de universiteit een praktijk­ extra streng. En ik geef nog work- verder aan te halen. Ondernemers cursus ondernemerschap aan. Bart shops hoe studenten en professoren die uit de UT zijn voortgekomen, van Borssum en ik zijn toen Akyla subsidie kunnen binnenhalen. hebben onderling vaak een sterke op onze studentenkamer begonnen. Vandaag ben ik met mijn jongere zus. band. En we zien dat nazaten van Het mooie als je zo begint, is dat De prijs blijft voor de familie een de ondernemers die destijds geld je nog niet zo veel lef nodig hebt. mooi eerbetoon aan mijn vader.” hebben gestoken in de oprichting Als je pas begint als je 40 bent heb van de Technische Hogeschool je al een gezin, een hypotheek, wij Twente zich nog steeds heel berok- konden nog gewoon kijken hoe het ken voelen bij de ondernemende zou lopen. Het was niet meer dan kant van de UT.” een leuke bijbaan.

Mijn tips voor ondernemende ­studenten? Gewoon beginnen, grijp die kans je hebt nu nog niks te ­verliezen. Iedereen kan leren onder- nemen. En verwacht niet meteen successen. Wij zijn nu 20 jaar bezig, de laatste tien jaar hebben we het pas echt in de vingers, onder andere door focus aan te brengen. We richten ons nu op software voor de uitzendbranche.”

33 STUDENTEN- WONINGEN MET SMART GRID

24-4-2019 11

34 OP DE CAMPUS

De campus van de Universiteit Twente krijgt dit jaar een experimenteel wijkje STUDENTEN- met tien tot vijftien duurzame tiny houses. Onderzoekers, studenten en bedrijven testen in deze proeftuin slimme systemen voor energie- en watervoorziening. WONINGEN MET Ook bestuderen ze hoe bewoners omgaan met zo’n smart grid. DOOR Marco Krijnsen

Het initiatief voor het project tiny Het systeem bepaalt SMART GRID houses komt van Green Team Een belangrijk aspect in het Twente. Dat team, bestaande uit ­experiment is het gedrag van de 21 studenten van UT en Saxion, bewoners. Onderzoekers van de ontwikkelden een waterstofauto faculteit Behavioural, Manage­ waarmee het in juli deelnam aan ment and Social sciences zijn de Shell Eco-Marathon in Londen. daarom nauw betrokken bij het Ze zochten een extra project om project. “Een smart grid betekent nieuwe duurzaamheidstechnieken dat het systeem bepaalt of en hoe in de praktijk te testen. Dat werden lang jij je wasje kunt draaien of de tiny houses. Ze komen op de kunt ­douchen, want het houdt universiteitscampus tussen de voor­ rekening met het aantal zonuren malige Faculty Club en het Pavil­ en de beschikbare energie”, zegt joen. Dit jaar nog moeten de eerste Winkler. “De vraag is hoe mensen drie huisjes er staan. Binnen vijf jaar daarop reageren. Je leeft in een zijn het er in totaal tien tot vijftien. gemeenschap waarin je het samen moet oplossen. Hoe werkt dat in De studenten mogen er een jaar de praktijk? Helpt het als je in een wonen om daarna plaats te maken app of op een display ziet hoe voor de volgende bewoners. groot het energieverbruik van “We schalen geleidelijk op”, zegt een handeling is? En wat is het Mariëlle Winkler, programma­ ­reboundeffect? In hoeverre manager campus & innovatie van ­worden bewoners makkelijker in de UT. “De ervaringen van de eer­ hun gedrag, omdat ze denken dat ste drie woonunits gebruiken we ze zo goed bezig zijn met het voor het ontwerp van de volgende milieu?” ­‘kleine huisjes’. De opgedane ­kennis rondom energievraagstuk­ Op veel plekken in Nederland ken kan daarna worden toegepast ­vinden al experimenten plaats in gebouwen op de campus en in met duurzame energietechnieken. woonwijken.” Het tiny houses project van Green Team Twente gaat nog een stuk Duurzaamheid komt terug in verder, zegt teamleider Matthias ­zowel de bouw, circulair en modu­ Haalstra. “Het gaat hier om de lair, als in de water- en energie­ ­integratie van verschillende systemen. Energieopwekking en ­energieopwekking en opslag­ -opslag gebeurt met behulp van methodes, de watercyclus en om zonnepanelen, windturbines, het duurzaam bouwen. Ook het ­batterijpakketten en waterstof. sociale aspect wordt onderzocht. 24-4-2019 11 Op het gebied van water is het Dat al die facetten nu samen­ streven eveneens om de tiny hou­ komen, maakt het tot een bijzon­ ses zelfvoorzienend te laten zijn. der project.”

35 HOOGLERAAR ADVANCED ROBOTICS, STEFANO STRAMIGIOLI Stefano Stramigioli pakt ’s avonds graag een wiskundeboek. In het weekend verdiept hij zich in de kwantummechanica. De honger naar kennis is onbegrensd bij de Twentse hoogleraar Advanced Robotics. “Creativiteit is het verbinden van dingen die

ogenschijnlijk ongerelateerd zijn.” DOOR Marco Krijnsen FOTOGRAFIE Archief UT

De werkkamer van Stramigioli (51) toont in een noten­ rond turbulentie. Maar als we meer hierover te weten dop de stormachtige ontwikkeling van de robotica. komen, kunnen we dat toepassen in de praktijk. Denk Op de boekenkast ligt een onderdeel van de robot die aan de nieuwe generatie vervoersmiddelen of aan de hij als zestienjarige HTS-student in elkaar knutselde. opwekking van energie. Dat is mijn praktische drijfveer.” Het apparaat schonk zelfstandig water in voor de leden van de afstudeercommissie. Op de vergadertafel staat MRI compatible robots de Tech Transfer Award, de prijs voor de beste Euro­ Als het op medische toepassingen aan komt, is de pese robotinnovatie die in 2016 werd toegekend aan ­leerstoel van Stramigioli al ver met de zogeheten MRI de in Twente gebouwde robotvogel. En wie naar de compatible robots. Een nieuwe, aan de UT ontwikkelde onderzoeker luistert, hoort wat ons nog meer te technologie koppelt de robotica aan imaging. Omdat de wachten staat. “Het kan nog zóveel beter...” robot is gemaakt van kunststof (in plaats van metaal), kan deze worden gebruikt in combinatie met MRI. Wonderbaarlijk vliegen Stramigioli verwacht dat veel patiënten van de nieuwe Stramigioli heeft de middelen om de volgende stap te technologie gaan profiteren. In eerste instantie zullen zetten, want hij ontving vorig jaar eerst de Advanced dat vrouwen met borstkanker zijn, daarna patiënten Grant van 2,8 miljoen (voor verder onderzoek naar met bijvoorbeeld prostaat- of leverkanker. “Ze gaan ­robotische vogels) en daarna 16 miljoen voor het naar het ziekenhuis voor screening en gaan diezelfde ­Digital Innovation Hubs in Healthcare Robotica-­ dag nog genezen naar huis. Zodra de MRI kanker project van de Europese Commissie. “Deze ERC geeft ­constateert, neemt een robot gestuurde naald een me de vrijheid om me volledig te concentreren op ­biopt weg. De naald, die door de radioloog met de fundamenteel onderzoek, zonder de hinderlijke ­joystick wordt bediend, doodt meteen de kankercellen ­rompslomp van e-mails en andere administratie.” door hitte of kou.”

Er is werk aan de winkel, vindt Stramigioli, die Stramigioli denkt dat de technologie voor een door­ ­onlangs is benoemd tot lid van de Koninklijke braak kan zorgen. “De robot is er al. Nu kijken we ­Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen. ­samen met Novel-T hoe we ‘m naar de markt kunnen ­Robotica staat volgens­ hem in zekere zin nog in de brengen. Over vijf jaar moeten de eerste klinische kinderschoenen. Neem het PORTWINGS-project, dat trials met patiënten beginnen.” zich richt op de robotische­ vogel. “Vliegen is een enorm complex proces,­ een wonderbaarlijk iets waar we tot nu toe te weinig van begrijpen. Wat wij ­mensen doen, is eigenlijk een slechte imitatie van de natuur. Onze beste technologie stelt niets voor ver­ geleken met wat vogels kunnen.­ De SR71 Blackbird (het militaire verkenningsvliegtuig van Lockheed) heeft een snelheid van 32 body-length per second. Bij een gierzwaluw is dat 140. De roll rate van de ­Skyhawk (het meest wendbare toestel ter wereld) is 720 graden per seconden, die van de boerenzwaluw bedraagt 5.000.” ER VALT NOG Stramigioli hoopt dat de robotica de achterstand op de natuur verkleint. Om twee redenen. “Aan de ene kant zit er een filosofische kant aan. Ik wil graag ­begrijpen wat niemand begrijpt. Turbulentie is een nóg complexer verschijnsel dan relativiteit. Ik ver­ wacht niet de 1 million dollar question op te lossen VEEL TE WINNEN 36 INTERVIEW ONDERZOEK

“Over vijf jaar moeten de eerste klinische trials met patiënten beginnen”

Productieverlies Een ander toepassingsgebied van de leerstoel is ­inspectie en onderhoud van infrastructuur. De robots zijn bedoeld voor plekken waar mensen niet of ­nauwelijks kunnen komen, bijvoorbeeld gasleidingen. Ze geven een betrouwbaar beeld van de staat van een systeem. Goed monitoren voorkomt dat periodiek ­onderhoud wordt uitgevoerd als het niet nodig is, of dat onderhoud te laat plaatsvindt. Stramigioli: “Het productieverlies van fabrieken in de petrochemische industrie kan bij het stilleggen van de productie oplopen tot 8 miljoen euro per uur. Als zo’n fabriek niet down hoeft vanwege veiligheid, een mankement of onnodig onderhoud, levert­ dat dus een enorme besparing op.”

Stramigioli denkt dat er veel meer mogelijk is met ­robotica. “Zestig tot zeventig procent van wat er in de menselijke cortex gebeurt, heeft te maken met onze handen. We kunnen met die handen bijna alles doen. De prestaties van de robothand komen niet eens in de buurt. Er valt dus nog veel te winnen. Ik richt me nu op de theoretische natuurkunde om de robotica naar een hoger plan te tillen. Tegelijkertijd wil ik in mijn vrije tijd meer weten van wiskunde en kwantum­ mechanica. Meer collega’s zouden dat moeten doen, want die kennis­ komt altijd van pas in je eigen vak­ gebied. En zoals­ Socrates al zei: De ware wijze onder u is degene die weet dat hij niet weet.” ER VALT NOG VEEL TE WINNEN 37 VERTREK- PUNT TWENTE

JOS BENSCHOP, SENIOR VICEPRESIDENT TECHNOLOGY BIJ ASML INGENIEUR OP ZOEK NAAR MINDER NANOMETERS

Bij ASML leidt Jos Benschop het onderzoek naar lithografie, de cruciale stap ­“Lekker breed, zodat je later nog in halfgeleiderfabricage. Hij studeerde technische natuurkunde in Twente, kunt switchen.” En een campus. “Een relaxte en beetje nerdy tijd. werkte bij Philips aan optica en kwam in 1997 bij ASML. Sinds 2011 is Rondje campus hardlopen, vuurtje Benschop in deeltijd terug in Twente, als hoogleraar industriële natuurkunde. stoken op de patio, de Grolsch brouwerij bezoeken en een studie- DOOR Hans van Eerden FOTOGRAFIE ASML reis naar Engeland organiseren langs jeugdherbergen met beroerde ASML, met het hoofdkantoor in machine kan lijntjes van 10-20 bedden.” Veldhoven, bijna 24.000 medewer- ­nanometer dik (een nanometer is kers en bijna elf miljard euro omzet, een miljoenste millimeter, red.) pro- Natlab kwam in 1984 voort uit Philips. Het duceren en overlappende patronen Z’n studie doorliep hij vlot. “Daar bedrijf groeide uit tot boegbeeld schelen slechts een onvoorstelbare heb ik het ingenieursvak goed van de Nederlandse hightech twee nanometer.­ Dit alles met com- ­geleerd, de natuurkundige basis ­machinebouw en werd wereld- plexe optiek en uiterst nauwkeurige ­gecombineerd met vakken als marktleider in lithografiemachines ­positionering van halfgeleider­ ­Detectie & Signaalverwerking en met bijna 80% aandeel. plakken onder de belichting.” Fysische Meettechniek.” Na zijn ­Benschop leidt het onderzoek dat de ­afstuderen vertrok hij naar Philips Lithografie grenzen in lithografie moet blijven Natlab in Eindhoven. Hij deed er Een lithografiemachine ‘schrijft’ verleggen. onderzoek op het gebied van de ­patronen met behulp van licht. Hoe ­optica, onder meer aan scannende dunner de lijntjes, hoe meer transis- Relaxte tijd optische microscopie, en promo- toren er op een chip passen. Elke Op school in Hengelo (Ov) was hij veerde daarop aan de UT. Vervol- anderhalf à twee jaar verdubbelt die sterk in de exacte vakken, thuis gens trok de zon van Californië en capaciteit, volgens de bekende bouwde hij elektrische schakelin- werkte Benschop twee jaar bij ‘wet’ van Moore, dankzij de voort- gen uit een Philips-bouwdoos en ­Philips Research in Sunnyvale. Zijn­ schrijdende techniek. “Daardoor sleutelde hij aan brommers. Een vertrek daar was ontnuchterend. krijgen we steeds snellere compu- technische studie lag voor de hand. “We werden allemaal ontslagen, ters, geavanceerdere smartphones Het werd Twente. “Waarom ver omdat het bedrijf slecht draaide. en grotere geheugens”, zegt weg, als het dichtbij prima is.” Als je goed bent, overkomt zoiets je ­Benschop. “De nieuwste ASML-­ Technische natuurkunde dus. niet, meende ik. Zo verloor ik mijn

38 Jos Benschop geeft een stoomcursus lithografie aan de Duitse bondskanselier Angela Merkel en premier Mark Rutte tijdens hun werkbezoek aan ASML drie jaar geleden. Het nieuwste model lithografiemachine van ASML, de NXE:3400C (8 meter lang en 4 meter hoog, kosten 200 miljoen), gaat eind dit jaar bij chipfabrikanten draaien.

INGENIEUR OP ZOEK NAAR MINDER NANOMETERS

naïviteit en ben ik tegelijk minder den. Voor steeds dunnere lijntjes natuurkunde een belangrijke arrogant geworden.” maken is een steeds kleinere golf- discipline waarvan kennis leidt tot lengte nodig en daarvoor kwam innovaties, anderzijds inspireren Succes met cd-rw kortgolvige elektromagnetische industriële vragen tot nieuw natuur- Als Philips-expat had Benschop straling in beeld, röntgen en EUV kundig onderzoek. Ik wil graag een recht van terugkeer. Bij Philips Key (extreem ultraviolet), naast geladen­ bijdrage leveren aan het slaan van Modules in Hasselt (B) en Eindho- deeltjes (elektronen of ionen).­ een bredere brug tussen industrie ven werd hij verantwoordelijk voor ­Benschop coördineerde het onder- en universiteiten en doe dat onder de cd-rewritable recorder. “Ik ben zoek naar de verschillende opties bij meer in het UT-college Systems er trots op dat we die succesvol externe partners. In 2000 hakte Engineering, dat de aanpak van naar de markt hebben gebracht. ASML de knoop door: EUV. Na een multidisciplinaire hightech ontwik- Maar in die tijd was het rommelig adembenemend ontwikkel- en kelprojecten beschrijft.” bij Philips. Toen ik binnen een half ­testproces draaien bij klanten als jaar aan mijn derde nieuwe baas toe Samsung sinds kort de eerste was, wilde ik er weg.” Hij sollici- ­EUV-productiemachines, kosten “In Twente heb ik het teerde bij de Philips spin-off ASML plusminus 120 miljoen per stuk. ingenieursvak goed geleerd” en werd aangenomen door Martin van den Brink, eveneens UT-alum- Industriële natuurkunde nus. Die was daar in hetzelfde jaar, De grensverleggende techniek Laatste kunstje 1984, afgestudeerd in de technische fascineert Benschop nog altijd, toch De bijzonder hoogleraar is inge- natuurkunde. Van den Brink werkt maakt hij tijd vrij voor nevenfunc- kwartierd bij de UT-groep van sindsdien bij ASML, waar hij zich ties. Zo is hij vorig jaar benoemd ­hoogleraar Fred Bijkerk, die mate­ ontpopte tot het technisch geweten. – “door koning Willem-Alexander” – riaalkundig onderzoek doet aan tot lid van de AWTI, de Adviesraad ­optiek voor EUV. Dat moet de bijna- EUV voor wetenschap, technologie en zestiger Benschop helpen bij zijn Benschop werd de eerste werknemer­ innovatie. En in 2011 keerde hij laatste ‘kunstje’: EUV-lithografie van ASML Research – voorheen be- terug aan de UT. Daar bekleedt hij met een grotere openingshoek van steedde ASML al het onderzoek­ uit, de bijzondere leerstoel ‘Industriële de optiek, voor nog dunnere lijntjes. met name bij Philips. Zijn opdracht Natuurkunde’, ingesteld door de “Die technologie wil ik naar volwas- was uit te zoeken wat de opvolger Nederlandse Natuurkundige senheid brengen. De nanometers van optische lithografie moest wor- Vereniging (NNV). “Enerzijds is kunnen altijd weer minder.”

39 STUDENTEN- HUIS Soms belt er iemand: of er nog een hotelkamer vrij is? Dat krijg je ervan als je je studentenhuis als Hotel De Graaff op Google Maps zet... Helaas, de tien kamers zijn allemaal bezet, en mocht er al één vrij komen dan wacht de nieuweling een pittig gesprek. “Je moet hier wel tegen een stootje kunnen, en humor hebben. Onze lijfspreuk? Bij Hotel de Graaff kan iedereen worden

wat hij wil, of hij wil of niet.” DOOR Frederike Krommendijk FOTOGRAFIE Rikkert Harink

IEDEREEN KAN WORDEN WAT HIJ WIL, OF HIJ WIL OF NIET HOTEL DE GRAAFF IS ALTIJD VOLGEBOEKT

Ooit stond het echte ‘Hotel De Graaff’ in Enschede, Gezellig is fijn, maar zegt tegelijk ook ­middenin de stad. Het ging failliet, werd in 1969 helemaal niks ­gesloopt en studenten kochten voor vijf gulden de Voor de ballotage, want de bewoners mogen zelf een ­metalen letters die voorheen de hotelgevel sierden. maand lang een geschikte nieuwe medebewoner vin- In een bolderkar werd de buit naar de campus gesleept den, daarna krijgen ze iemand toegewezen. Tijdens en daar liggen ze nu nog steeds: in studentenhuis zo’n intake zeggen dat je gezellig bent, daar scoor je ­Hotel De Graaff aan de Calslaan dus. Keertje ophangen geen punten mee. “Natuurlijk is gezellig wel fijn, maar misschien, maar dat komt er maar niet van, want hier het zegt tegelijk ook helemaal niks. We moedigen aan zijn ze druk-druk-druk met de studie en ­vooral met dat iedereen ook buiten de studie dingen doet. Zo is heel veel eromheen. bijna iedereen lid van een dispuut of genootschap en heeft meer dan de helft van de bewoners een bestuurs- Niks luxe hotelkamers, maar wel lekker grote studen- jaar gedaan. Als je alleen maar op je kamer zit te stude- tenkamers: 9 van 25 m2 en 1 van 14 m2. In die kleinste ren, voeg je niet veel toe”, vindt Business & IT-student, woont Susan Geertjes (19), student Biomedische Tech- Karel Kroonen. nologie. Zij had tijdens de introductieweek nog steeds geen kamer. “In de rij voor De Pakkerij stond een Goed kunnen koken, dat is wel een pré, want elke ­aangeschoten student, dat bleek later­ Michiel Nijmeijer avond wordt er samen gegeten aan de grote vierkante (21, Technische Natuurkunde) te zijn. Hij riep of er nog tafel. Het verdelen van de taken, boodschappen-koken- iemand een kamer wilde. Ik gaf hem mijn nummer en afwassen, gaat soepel. Na het eten is er koffie en vaak dacht: daar hoor ik nooit meer wat van. Maar hij belde een pittige discussie. “Toen ik hier kwam, was ik best toch en een paar dagen later zat ik hier op de bank.” bleu. Ik vond die discussies nogal intens. Je moet ook

40 ZO VADER, ZO ZOON Toen alumnus Technische Geneeskunde Mathijs van Schie (26) in 2011 thuis vertelde dat hij een kamer had aan de Calslaan 20 zei zijn vader: “Dat adres komt me bekend voor.” En dat kon kloppen, want vader Eddie, student en PhD EE tussen 1980 en 1990, bleek in precies hetzelfde huis te hebben gewoond. “Dat was grappig, stom toeval. De kamers waren in zijn tijd wel veel kleiner, wat nu één kamer is, waren er toen twee,” vertelt Mathijs, die vorig jaar uit het huis vertrok en nu promoveert op de afdeling cardiologie van het Erasmus Medisch Centrum. Maar gelukkig zijn sommige dingen van alle tijden. “Bijna HOTEL DE GRAAFF IS ALTIJD VOLGEBOEKT altijd samen eten, daarna koffie en nog blijven hangen voor een film of serie. Dat is denk ik nooit veranderd. Dat is echt de sfeer van het huis,” zegt Mathijs.

wel een beetje tegen plagen kunnen”, zegt Marike ­Liedenbaum (21) die de studie Management Society & Technology volgt. Wie na de koffie nog op de banken wil blijven hangen voor een serie of film, prima. Maar als je wat anders hebt, is dat ook oké. “Je moet ook wel een beetje tegen plagen kunnen” - Marike Liedenbaum Op woensdagavond is bijna iedereen op sjouw en bewaakt huiskat Sammy het fort. De asielpoes is heel wat bescheidener van aard dan haar voorgangster Lucy (rest in peace) die zelfs in de bestuurskamers op de UT knuffels ging halen en daarbij rustig de hele de barbecue alweer aan”, zegt Karel. En dan wil het draaideur blokkeerde. Opvolgster Sammy heeft nog nog wel eens laat worden, en de bierlijst vol. Net als op geen Facebookpagina,­ zoals haar illustere voorganger de gezamenlijke sinterklaasavond en het kerstdiner, @SpotDeCampusKat wel had. Maar zij is dan wel weer waar eigenlijk nooit iemand verstek laat gaan. Marike: heel goed in muizen vangen, die ze als bijdrage aan de “We zijn allemaal verschillend, in leeftijd en studies, feestvreugde mee naar binnen sleept. Susan: “Moet je maar dat maakt niks uit. We hebben respect voor Hotel de Graaff orga­ ze achter de radiator wegjagen, of je vindt ze dood in je ­elkaar. Als je druk bent of weg moet en je eet niet mee, niseert 28 september schoen.” prima. Maar die paar vaste dingen in het jaar, dan zijn een reünie. we er eigenlijk altijd allemaal. En als we elkaar in de Ben je oud-bewoner? Dat krijg je ervan als je zo aan de rand van een bos stad tegenkomen is het ook feest”. Daar drinken we Meld je dan aan via woont, met vrij uitzicht. “Met de eerste lentezon gaat op, en op Lucy, en op het failliete hotel. [email protected]

41 MIJN BAAN Ontwerpers van technologie houden nog te weinig rekening met de gebruiker. “Hoe hebben ze dit zo kunnen bedenken”, vraagt Frauke Schuurkamp-van Beek zich vaak af. Zeker bij medische apparaten, waar veiligheid vooropstaat, is dat onacceptabel. Ze deed de master Human Factors Psychology­ aan de UT en werkt nu als Human Factors Specialist bij UL, een bedrijf dat gespecialiseerd in het begrijpen van interacties tussen mensen en een systeem.

DOOR Hans van Eerden FOTOGRAFIE Fokke Eenhoorn

BESTUDEREN VAN INTERACTIE TUSSEN MENS, APPARAAT EN OMGEVING

“De studie was heel interactief. We deden veel onderzoek in teams, uitzoeken hoe iets werkt in de praktijk”

42 AGENDA & COLOFON De interactie tussen mens en apparaat en de bijdrage van technologie aan het menselijk handelen hebben Schuurkam-van Beek altijd al geboeid. “Je kunt iets ont- werpen dat er mooi uitziet, maar het is nog belangrijker dat mensen het goed kunnen gebruiken. Vaak denk ik: ‘Dit zou ik anders ontwerpen, dit kan beter.’” Reden om AGENDA 2019 aan de bachelor Psychologie bij hogeschool Saxion een UT-master Human Factors Psychology vast te knopen. Donderdag 11 augustus Kijk voor meer informatie op “Het technische ontwerpen zelf trok me niet, deze Summer School CuriousU www.utwente.nl/evenementen ­opleiding wel. Het is in Nederland de enige studie over de interactie tussen mens, apparaat en omgeving.” Maandag 2 september Opening Academisch Jaar Voor het studentenleven had ze geen tijd vanwege een bijbaantje, maar de opleiding volgde ze intensief. “Geen Vrijdag 4 oktober saaie studie waarin je vooral veel moet lezen. Het was Alumni Talks juist heel toegepast en interactief. We deden veel onder- zoek in teams, uitzoeken hoe iets werkt in de praktijk.” Vrijdag 29 november Via de begeleider van haar afstudeeronderzoek, dat ging 58e dies natalis en reünie THT over de verbetering van de gebruiksvriendelijkheid en veiligheid van een infuuspomp, kwam ze in contact met UL. De Amerikaanse ‘KEMA’ wilde in Utrecht een ­Human Factors afdeling opzetten gericht op medische apparatuur. “Daar ben ik zo vanuit mijn studie ingerold.” UNIVERSITEIT TWENTE is een jonge, BEELD ondernemende researchuniversiteit. Onze Rikkert Harink, Fokke Eenhoorn en Dat was in 2013, inmiddels geeft Schuurkamp-van Beek wetenschappers, docenten en studenten Frans Nikkels samen met een collega leiding aan een team van twaalf zijn pioniers in het verbinden van technolo- medewerkers en werkt ze samen met teams in de VS, gie met sociale wetenschappen. High Tech CONCEPT EN VORMGEVING Human Touch noemen we dat. Met onze Josta Bischoff Tulleken en Jan Mak Japan en Engeland. “We gaan naar allerlei landen om actieve, nieuwsgierige blik op de wereld MagSite.nl, Wormer ter plekke gebruikerstesten met een medisch apparaat signaleren we grote maatschappelijke te doen, van lancet tot operatierobot. Altijd samen met uitdagingen. Ons excellente onderzoek en DRUK onderwijs brengt verandering, vooruitgang SMG groep Hasselt een collega, vaak uit een team van een andere locatie, en vernieuwing voor actuele uitdagingen om zoveel mogelijk als één team samen te werken. wereldwijd: ‘intelligent manufacturing REDACTIEADRES ­Gebruikers zijn in elk land immers weer verschillend. systems’, ‘digital society’, resilient world, Universiteit Twente, Marketing personlized healthcare technologies en & Communicatie, gebouw Spiegel, Voor een nieuwe insuline-injectiepen bijvoorbeeld nodi- ‘smart materials’. Kenmerkend is onze Postbus 217, 7500 AE Enschede, gen we diabetici uit en observeren we hoe ze daarmee unieke cross-disciplinaire aanpak en excel- tel. (053) 4892212, e-mail: omgaan: wat gaat er fout en waar hebben ze problemen lentie in onderzoekdomeinen als biomedi- [email protected] sche en nanotechnologie, IT, robotica en Adreswijzigingen alumni: mee? We adviseren de producent over verbetering van geo-informatiewetenschappen. Universiteit via utwente.nl/alumni of de veiligheid en over het Human Factors proces voor Twente telt ruim 10.000 studenten, meer [email protected] certificering van zijn nieuwe product: gebruikersprofiel dan 49.000 alumni, 2.600 medewerkers Adreswijzigingen overig: en leverde een bijdrage aan al meer dan [email protected] definiëren, risicoanalyse opstellen, gebruikerstesten uit- 1.000 succesvolle start-ups en spin-offs. voeren, enzovoort.” For an online version of this magazine in English please visit: COLOFON www.utwente.nl/magazine/en Onderzoeken opzetten, gebruikers daarbij betrekken, Universiteit Twente is een magazine met ontwerpers en andere specialisten samenwerken, voor relaties van de UT en een uitgave ISSN 2210-8173 ze leerde het allemaal tijdens de master aan de UT. van Marketing & Communicatie OPLAGE 36.000

“Niet zelf naar fouten zoeken, maar in interactie met HOOFDREDACTIE Dit magazine wordt gedrukt op de gebruiker. De fout niet bij die gebruiker leggen,maar Atilla Kerpisci FSC-gecertificeerd papier bij het ontwerp van het product.” Met één jaar wasde REDACTIE opleiding wel aan de korte kant. “Er valt zoveel over dit Maurice Essers, Joe Laufer, Ratna Toering vakgebied te leren, vooral in de VS is het al heel groot. en Wiebe van der Veen Het zou goed zijn als de master naar twee jaar gaat. BLADCOÖRDINATIE Rechten: Niets uit deze uitgave mag op Wanneer volgend jaar in Europa nieuwe, strengere richt- Sandra Pool ­enigerlei wijze worden overgenomen, lijnen voor medische apparaten van kracht worden, gel- ­gereproduceerd of vermenigvuldigd­ den die Human Factors eisen voor veel meer apparaten. TEKST zonder voorafgaande schriftelijke toe- Hans van Eerden, Marco Krijnsen, stemming van de uitgever. Ten aanzien Dan gaan veel bedrijven die in Europa een apparaat op Peter-Paul Verbeek, Wiebe van der Veen van de juistheid kunnen wij derhalve geen de markt willen krijgen, inzien dat dit belangrijk werk is.” en Frederike Krommendijk enkele aansprakelijkheid aanvaarden.

43 MAGAZINE VOOR ALUMNI EN RELATIES ZOMER 2019 SPIN-OFF

DOOR Hans van Eerden FOTOGRAFIE Rikkert Harink

Lopen is balans bewaren. Een patiënt moet dat na een beroerte opnieuw leren. Een sporter wil zich er altijd in EVENWICHTIG verbeteren. De spin-off Gable Systems helpt beiden met zijn mobiele robot ONDERNEMEN die ondersteuning biedt bij training. Oprichters Sebastiaan Behrens en Carsten Voort studeerden af bij de UT in de biomedische werktuig- DOSSIER bouwkunde. Daarna werkten ze als Fotonica in de schijnwerpers onderzoeker aan de looprobot LOPES die de universiteit samen met revali- datieklinieken ontwikkelde. “Voor een ACTIEVE STUDENT promotie hadden we echter geen tijd”, vertelt Behrens. “Onze gedachten Slimme oplossingen voor waren al bij een eigen bedrijf. In 2015 alledaagse problemen zijn we in het diepe gesprongen.” Ze bouwden een prototype voor loopondersteuning, maar sloegen al snel een andere weg in. “Na markt- ONDERWIJS onderzoek en gesprekken met klinisch Een universiteit partners hebben we loopondersteuning in Netflix stijl veranderd in balanstraining. Balanstrai- ning is een redelijk onontdekt gebied. Met onze robot kan daar onderzoek naar worden gedaan.”

In een heupharnas bevestigd aan de robot heeft de patiënt, sporter of proefpersoon alle vrijheid voor uiteen- lopende bewegingen. De gebruiker wandelt tijdens de revalidatie door de ruimte. Gable Systems ontwikkelde er de innovaties voor: een regelsysteem voor de balansoefeningen, zelflerend camerasysteem dat de voetpositie herkent, omgevingsdetectie die obstakels signaleert en intuïtieve app voor mobiele bediening. Gable Systems is gevestigd in Hengelo, dicht bij strategische produc- tiepartner NTS Norma, en blijft close met de UT die als medeaandeelhouder via Novel-T geïnteresseerd blijft. Samen doen ze Europese projecten voor revalidatieonderzoek, waarin de UT een voorloper is. De eerste versie van de robot is bijna klaar. “Als we de app hebben uitontwikkeld, alle usability-testen uitgevoerd zijn en “Onze looprobot is te gebruiken de CE-keuring is afgerond, kan de looprobot volgend jaar de markt op.” Voor meer informatie: voor onderzoek naar de dynamica www.gablesystems.com van de bewegende mens”