ElJ'REPIOPHS ~lllJS(CANlOR}I ElJ'REPIOPHS MANlARIIIIJS(CANTOR) Andreas Gumprecht, Adolph-Kolping­ Andreas Gumprecht, Adolph-Kolping­ Straf!,e 62, D-51147 Keulen, Duitsland Straf!,e 62, D-51147 Köln, Germany.

1842 Coluber mandarinus Cantor: Ann. 1842 Coluber mandarinus Cantor: Ann. Mag. Nat. Hist., London, 9:483- Terra typ­ Mag. Nat. Hist., London, 9:483- Terra typ­ ica: , Provincie , eiland ica: China, Province Zhejiang, Chusan Chusan (=) - Holotype BMNHR lsland (=Zhoushan) - Holotype BMNHR RR 60.3.19.6241 (1946.1.12.97); semi­ RR 60.3.19.6241 (1946.1.12.97); semi­ ad., leg. T. Cantor ad., leg. T. Cantor

Mandarijnslang Mandarin Rat Systematische indeling Systematic Classification mandarinus is een mono­ Euprepiophis mandarinus is a monotypic typische soort, waarvan de naaste ver­ . The most closely related species wante soorten be/la en Elpahe are Elaphe be/la and Elaphe perlacea. 1 perlacea zijn. Volgens mij is er met het think more research is required for the oog op het taxon ( ... ) mandarinus nader taxon Euprepiophis mandarinus, and that onderzoek nodig, omdat de monotypi­ the monotypic classification is not certain. sche indeling niet duidelijk genoeg is. Bij In a partial revision of the by Helfenber­ een gedeeltelijke revisie van het geslacht ger (2001) the taxon 'mandarinus' was Elaphe door Helfenberger (2001) werd placed in the 'moellendorffi-group'. This het taxon Elaphe mandarina bij de 'moel­ group includes the species E. moellen­ lendorfi-groep' ingedeeld. Deze groep dorffi, E. cantoris, E. frenata, E. hodg­ omvat verder de soorten moe//endorffi, soni, E. prasina and E. taeniura. cantoris, frenata, hodgsoni, prasina en taeniura. Synonyms Coluber mandarinus, CANTOR 1842 :483 Synoniemen Elaphis conspicillatus, DAVID 1871: 228 Elaphis conspici//atus, DAVID 1871: 228 Alabes pavo, ANNANDALE 1912: 47, pi. Alabes pavo, ANNANDALE 1912: 47, pi. 5,fig. 3 5, fig. 3 Coluber (Alabes) pavo, WALL 1919a: 1 Coluber (Alabes) pavo, WALL 1919a: 1 Coluber pavo, WALL 1923b: 621 Coluber pavo, WALL 1923b: 621 Elaphe mandarinus, STEJNEGER 1925: Elaphe mandarinus, STEJNEGER 1925: 84 84 Elaphe mandarin, SCHMIDT 1927b: 527 Elaphe mandarina, SCHMIDT 1927b: 527

LITIERATURA SERPENTIUM 2004 JAARGANGNOLUME 24 NUMMERIN0.3 Beschrijving Description Euprepiophis mandarinus is een slang Euprepiophis mandarinus is a small to met een krachtige lichaamsbouw. De kop medium sized, stoutly build snake. The onderscheidt zich slechts matig van de head is barely larger than the neck. The hals. De ogen lijken klein, hun kleur is net eyes are small and black as is the als die van de tong zwart. Euprepiophis tongue. E. mandarinus has a relatively mandarinus heeft een relatief korte, short, stout tail. The body is round in sec­ gedrongen ogende staart. Het lichaam tion and the ventral scales are not oogt in doorsnee rond; de ventrale keeled. Adult specimens reach a length schubben zijn niet gekield. Volwassen of ± 100 centimetres. There are, however, dieren bereiken gemiddeld een lengte specimens found of 170 centimetres in van +/- 100 centimeter. Er bestaan echter North , and populaties in Noord-Vietnam, India en (Schulz, 1996). In China, the '­ Myanmar waar dieren van 170 centimeter type' reaches a length of more than 150 lengte aangetroffen zijn (Schulz, 1996). In centimetres, and is apparently the largest China schijnt de zogenoemde 'Sichuan­ form. 1 have seen a female of 185 cen­ vorm' met lengtes van meer dan 150 cen­ timetres and weighing 750 grams. timeter de grootste te zijn; ik heb een vrouwtje gezien van 185 centimeter met Characteristic of this species are: 2 pos­ een gewicht van 750 gram. tocular scales; 2+2 or 2+3 temporals; 1 preocular; 7-8, rarely 6 supralabials, of Kenmerkend zijn 2 postoculare which the third and fourth, occasionally schubben; 2+2 of 2+3 temporalen; 1 pre­ the fourth and fifth border directly onto oculaire; 7-8, zelden 6 supralabialia, the eye; 8-10 infralabials; a large rostral waarvan de derde en vierde, respec­ scale; midbody 23 dorasals which are tievelijk de vierde en vijfde direct aan het smooth and only rarely on the back are oog grenzen; 8-10 infralabialia; een grote they weakly keeled; the scale formula is rostrale schub; 23 dorsalia om het mid­ as fellows: 23-21-1, 23-23-19, or 21-21- den van het lichaam, die glad zijn en 19; 200-241 ventrals; 50-82 subcaudals slechts bij uitzondering op de rug zwak and a divided anal scale (Schulz, 1996; gekield zijn; de formule van de beschub­ Zhao, 1998). bing luidt: 23-21-1, 23-23-19, of 21-21-19; 200-241 ventralen; 50-82 subcaudalia en Depending on the geographical origin, een gedeelde anale schub (zie Schulz, the colour and colour intensity vary. 1996; Zhao, 1998). Generally the base colour ranges from grey to grey-brown, but there are also Al naar gelang de geografische herkomst, splendid light-grey coloured . variëren de kleur en kleurintensiteit. Many E. mandarinus, have dorsal scales Meestal is de basiskleur bruinig grijs tot with a brownish or red spot in the centre. grijs, maar er bestaan ook prachtige, Typically they have a pattern of large yel­ lichtgrijs gekleurde dieren. Bovendien zijn low, to pale-grey spots which can be er nog veel Euprepiophis mandarinus die round, oval or square and which have a rugschubben hebben met een bruin­ black and yellow edge. The number of achtige tot rode punt in het midden. yellow and black markings is variable.

113 Typerend is de tekening van grote gele, Due to the predominant yellow some ani­ zelden witachtig-grijze vlekken die rond, mals appear extraordinarily light in colour, ovaal of ruitvormig zijn en die een zwart whereas ethers because of the quantity en geel randje hebben. De hoeveelheden of black in the markings appear darker: geel en zwart in de tekening zijn variabel, zodat sommige dieren op grond van het overheersende geel buitengewoon licht­ Distribution, Ecology and Behaviour gekleurd ogen, terwijl andere op grond According to Schulz (1996) the distribu­ van de hoeveelheid zwart in de tekening tion range of Euprepiophis mandarinus juist donker ogen. has not been entirely mapped. In Myanmar and India there are only a few localities known. According to Fesser & Verspreiding, ecologie en levenswijze Sommermauer (2000), well-known distri­ Volgens Schulz (1996) is het versprei­ bution ranges cover an area which can dingsgebied van Euprepiophis mandari­ be compared with Europe. This area cov­ nus nog niet helemaal in kaart gebracht. ers approximately 2500 kilometres from

LITTERATURA SERPENTIUM 2004 JAARGANGNOLUME 24 NUMMER/N0.3 Zo zijn er in Myanmar en India slechts north to south, and almost 3000 kilome­ enkele vindplaatsen bekend. Volgens tres from east to west. Fesser & Sommermauer (2000) beslaat het bekende verspreidingsgebied een Euprepiophis mandarinus is found as far oppervlakte die te vergelijken valt met as Myanmar, in the state Kachin, as well Europa. Dit gebied beslaat van het noor­ as the neighbourhood of Mawleik, China den tot het zuiden ongeveer 2500 kilome­ (Provinces: , Peking, , ter, en van het oosten naar het westen , , , , bijna 3000 kilometer: , , , , , Aangetroffen werd Euprepiophis mandar­ , , , Sichuan, inus tot dusver in Myanmar (in de staat , , , Zhejiang), India Kachin, alsmede in de buurt van (Arunashal Pradesh), (district Mawleik), China (provincies Anhui, Hualien, llan, Nantou and Taichung) and Peking, Chongqing, Fujian, Gansu, in Vietnam (Hang tal, province Bac­ Guangdong, Guangxi, Guizhou, Hubei, Phan)(Schulz, 1996). 1 did not find Hunan, Jiangsu, Jiangxi, Liaoning, Euprepiophis mandarinus during my her­ Shaanxi, Shanghai, Sichuan, Tianjin, petological travels in China. However, 1 Tibet, Yunnan, Zhejiang), India saw a young , which was offered (Arunashal Pradesh), Taiwan (district at a market in Kunming (Yunnan). After Hualien, llan, Nantou en Taichung) en in asking I learned that the animal had been Vietnam (Hang Tal, provincie Bac­ caught in the immediate vicinity of Phan)(Schulz, 1996). Kunming.

Ik trof tijdens mijn herpetologische reizen Within the well-known distribution range in China Euprepiophis mandarinus niet E. mandarinus inhabits mainly montane aan. Wel kreeg ik een jong dier te zien, habitats. Zhao (1998) comments that dat op een markt in Kunming (Yunnan) Euprepiophis mandarinus prefers a hilly werd aangeboden. Navraag leerde, dat landscape and low mountain ranges, with het dier in de directe omgeving van an altitude of 300 to 2500 metres above Kunming was gevangen. sea level. According to Schulz the Mandarin is frequently found Binnen het bekende verspreidingsgebied at an altitude of between 200 and 2500 bewoont Euprepiophis mandarinus over­ metres. Hu et al. (1987) mentions places wegend montane biotopen. Zhao (1998) in Tibet where you can find them above meldt, dat deze soort de voorkeur geeft 3000 metres. aan heuvellandschap en middelgebergte met een hoogte van 300 tot 2500 meter All habitats of E. mandarinus are moder­ boven de zeespiegel. Volgens Schulz is ately warm to cool and have high ground de mandarijnslang bijzonder vaak te vin­ humidity. In winter temperatures decrease den op een hoogte tussen de 200 en de below freezing point; the alpine habitat 2500 meter: Hu et al. (1987) vermelden may then be partially covered with snow. vindplaatsen in Tibet boven de 3000 meter. Zhao (1998) writes that E. mandarinus is found on the banks of forest brooks as

115 Alle habitats van Euprepiophis mandari­ well as in grassland. According to him nus zijn matig warm tot koel en hebben you can also encounter them close to vil­ een hoge bodemvochtigheid. 's Winters lages and adjacent agriculture landscape. daalt de temperatuur tot onder het Schulz (1996) states the species prefers vriespunt; de alpine habitats zijn dan open montane woods, which are charac­ bovendien deels met sneeuw bedekt. terised by a rocky substrate with dense shrubs. Mell (1922, 1929) described the Zhao (1998) schrijft, dat Euprepiophis habitats as a landscape with scattered mandarinus zowel aan de oevers van rocks, grass, shrubs and trees. bosbeekjes als in grasland is te vinden. Volgens hem treft men deze slang ook Although the species is one of the most aan in de nabijheid van dorpjes en aan­ common in its distribution range it grenzend cultuurlandschap. Volgens is seldom seen in the wild because of its Schulz (1996) geeft deze soort de reclusive way of life. Generally it remains voorkeur aan lichte bergwouden die zich hidden under stones or in holes (Shiu in kenmerken door een rotsachtige onder­ Schulz 1996). grond met dicht struikgewas. Mell (1922, 1929) beschreef de habitats als een land­ Prey consists of small mammals, mainly schap met hier en daar rotsblokken, gras, young nest mice. According to Zho heesters, bosschages en bomen. (1998) prey occasionally includes lizards. As far as I am aware E. mandarinus lays Hoewel zij in haar verspreidingsgebied tot up to 16 eggs between June and August. de meest voorkomende slangen behoort, Generally the number of eggs is consid­ is zij op grond van haar verborgen le­ erably less, averaging about five. venswijze slechts zelden in het landschap te bewonderen. Meestal houdt zij zich verstopt onder stenen of in holen (Shiu in Care in the Terrarium Schulz 1996). Unfortunately most Mandarin Rat Snakes carne to Europe, in a piteous state of Als voedsel dienen kleine zoogdieren, health. The high percentage mortality of hoofdzakelijk nestjonge muizen. Volgens imported E. mandarinus (more than 90%) Zho (1998) worden nu en dan ook not only gives this species a bad reputa­ hagedissen verschalkt. Volgens mij legt tion, bul also most of the other Asian Euprepiophis mandarinus in de vrije na­ snakes which are thought to be inappro­ tuur tussen juni en augustus tot zestien priate snakes for terrarium. The number eieren. Meestal ligt het aantal eieren of imported Mandarin Rat Snakes has echter aanzienlijk lager, namelijk rond de clearly decreased, because traders can vijf. no langer sell these snakes, not even for rock-bottom prices.

Verzorging in het terrarium In spite of its bad reputation E. mandari­ Helaas kwamen en komen de meeste nus causes few problems in captivity, mandarijnslangen in een erbarmelijke assuming that you buy healthy animals, if staat van gezondheid naar Europa. possible captive bred. lf you buy imported

LJTIERATURA SERPENTJUM 2004 JMRGANGNOLUME 24 NUMMER/N0.3 Vooral het hoge sterftepercentage (meer Mandarin Rat Snakes in a pet shop, you dan 90%) van geïmporteerde must be aware that these animals have Euprepiophis mandarinus bezorgde niet had a terrible trip, which means that even alleen deze soort, maar de meeste subsequent good care may not help. Aziatische slangen de reputatie Mandarin Rat Snakes are hunted in ongeschikt te zijn voor een succesvolle China throughout the year. Snake catch­ verzorging in het terrarium. Ondertussen ers plunder their hibernacula and in this is het aantal geïmporteerde mandarijn­ way are able to catch large numbers of slangen duidelijk gedaald, omdat hande­ this coveted snake. They are initially laren de dieren zelfs tegen dumpprijzen intended for the food markets in China. niet meer aan de man kunnen brengen. The surplus ends up (after weeks of neg­ ligence) at exporters in Hong Kong. In Toch is Euprepiophis mandarinus both the markets and at the exporters in ondanks haar slechte reputatie zonder Hong Kong they are kept together in bas­ problemen in het terrarium te verzorgen. kets in their hundreds. These sensitive Voorwaarde is dan wel, dat men gezonde animals are exposed to the high tempera­ dieren koopt, indien mogelijk nakweek. tures and are not offered any water or Wie in de dierenhandel geïmporteerde food. Most animals become dehydrated mandarijnslangen koopt, moet zich ervan within a few days, and as a consequence bewust zijn dat deze dieren een ver­ incurable kidney failure results. Research schrikkelijke lijdensweg achter de rug of faeces and smears show that the hebben, die er vrijwel zeker toe leidt dat snakes have several ailments such as een succesvolle verzorging bij voorbaat bowel nematodes, lung maggots or path­ valt uit te sluiten. ogenie bacteria. Euprepiophis mandari­ nus are very sensitive to stress, many Mandarijnslangen worden in China het animals only survive a short time after hele jaar door gejaagd. Slangenvangers their negligent care and the long trip, plunderen de overwinteringsplaatsen en even after medical treatment after they zijn zo in staat grote aantallen van deze arrive. begeerde slang buit te maken. Deze buit is in eerste instantie bestemd voor de le­ 1 keep my adult Mandarin Rat Snakes vensmiddelmarkten in China; wat rest, (3.2) in a square terrarium, (1 m x 1m). belandt pas na weken van desastreuze Due to its burrowing lifestyle, the sub­ verzorging bij exporteurs in Hong Kong. strate is an approximately 15 centimetre Zowel op de markten als bij de expor­ deep mixture of peat and coconut humus. teurs in Hong Kong worden zij met hon­ Rough or sharp bedding are avoided derden soortgenoten in manden samen­ since the animals can wound their muz­ geperst. Daar komt nog bij, dat deze zle while moving about in the substrate. gevoelige dieren ook nog eens aan de hoge temperaturen van het vlakke land The most important thing to offer is suffi­ worden blootgesteld. Bovendien krijgen cient shelter. An area of the substrate is zij water noch voedsel aangeboden. Zo always kept damp too. During the shed­ komt het, dat bijna alle dieren binnen ding cycle E. mandarinus, spends most enkele dagen uitgedroogd zijn en als of its time on the floor and spends days

117 gevolg daarvan ongeneeslijke nierkwalen buried in a damp spot. Temperature must oplopen. Verder toont onderzoek van be between 20 and 25 degrees Celsius feces en uitstrijkjes aan, dat de slangen during the day; exceptionally they tolerate last hebben van verschillende maag- en an increase to 28 degrees. Higher tem­ darmnematoden, longwormen en van peratures lead to increased nervousness pathogene bacteriën en eencelligen. and refusal of food. A noticeable cooling Omdat Euprepiophis mandarinus zeer at night is strongly recommended. A tem­ gevoelig is voor stress, overleven veel perature drop to 17 degrees visibly con­ dieren na hun slechte verzorging en verre tributes to the health of the snake. The reis een behandeling met medicijnen terrarium must be sprinkled with water slechts korte tijd . once or twice a week.

Mijn volwassen mandarijnslangen (3.2) Euprepiophis mandarinus must get a win­ houd ik in een kubusvormig terrarium, ter rest period of eight to ten weeks. The waarvan de wanden één meter lang en snakes are kept in darkness from hoog zijn. Om recht te doen aan de November to January. With the tempera­ gravende levenswijze, bestaat de bodem­ ture decreased to approximately 10 grond uit een circa vijftien centimeter dik degrees Celsius. mengsel van turf en kokoshumus. Grove of scherpe bodembedekking is taboe, Euprepiophis mandarinus are eager omdat de dieren dan bij het woelen in de eaters and should be fed once a week. bodem hun snuit kunnen verwonden. The food item shouldn't be toa large; many Mandarin Rat Snakes prefer pro­ Van het grootste belang is het verder, om portionally smaller prey, such as young voldoende schuilplaatsen aan te bieden. mice or naked rats. Many Mandarin Rat Ook dient men erop te letten, dat een Snakes shy away from adult mice. The plekje van de bodemgrond steeds vochtig keeper must take care during the feeding, tot nat wordt gehouden. Euprepiophis because the animals may try to simulta­ mandarinus woelt namelijk in het bijzon­ neously consume the same prey item. der vóór de vervelling veel in de bodem en brengt vaak verscheidene dagen inge­ In spite of the generally held opinion graven op een vochtige plek door. De breeding this snake is not difficult. temperatuur dient overdag tussen de 20 Gillingham (1989), Smith (1989), Schulz en 25 graden Celsius te bedragen; bij uit­ & Munzenmaier (1990), Coote (1993) and zondering tolereren zij verhogingen tot 28 Fresser & Sommerauer (2000) all report graden. Hogere temperaturen leiden tot on successful care and breeding. Five to verhoogde nervositeit en voedselweige­ ten eggs with an average length of four ring. Een duidelijk merkbare afkoeling 's centimetres are laid each year. This hap­ nachts is nadrukkelijk aan te bevelen. pens in June or July. The eggs should be Temperaturen tot zeventien graden zijn placed in a plastic container with a ten prima en dragen zichtbaar bij tot de centimetres deep sphagnum substrate. gezondheid van de slang. Het terrarium On the top of the eggs you should place dient een- tot tweemaal per week te wor­ two centimetres of sphagnum. The moss den besproeid. must be damp but not wet. lt is, of

LITIERATURA SERPENTIUM 2004 JAARGANGNOLUME 24 NUMMER/N0.3 course, possible to use wet peat, vermic­ ulite or bits of faam rubber. Then cover the plastic container and place it in an incubator. Keep its temperature at 28 degrees Celsius and the eggs should hatch trom under the mess after approxi­ mately 50 days.

The young snakes are between 30 and 35 centimetres long. In 2002 1 hatched six eggs. They measured between 30.8 and 33.1 centimetres and weighed between ten and fifteen grams.

Euprepiophis mandarinus must be raised individually. Once a week, you should offer the smallest possible naked mouse. After two years of goed eating they should be ready tor breeding. Do not let females copulate until their third year of life, because their development may be Habitat of Euprepriophis mandarinus hindered. Whilst in the terrarium, the ani­ in Yunnan Province (China) mals must be disturbed as little as possi­ Foto von Andreas Gumprecht ble, because they are extremely sensitive

Male specimen of Euprepriophis mandarinus Foto von Andreas Gumprecht

119 Head close-up of a male specimen of Euprepriophis mandarinus ale specimen of Euprepriophis mandarinus Foto von Andreas Gumprecht

Head close-up of a female specimen of Euprepriophis mandarinus Foto von Andreas Gumprecht

LITTERATURA SERPENTIUM 2004 JMRGANGNOLUME 24 NUMMER/N0.3 Female specimen of Euprepriophis mandarinus Foto von Andreas Gumprecht

121 Juvenile specimen of Euprepriophis mandarinus Foto von Andreas Gumprecht

to stress. One cannot emphasise this suf­ Euprepiophis mandarinus dient een win­ ficiently; the secret of success depends terrust te krijgen van acht tot tien weken. on the quietest stress free as possible De slangen worden van november tot way of life during the first year! januari in het donker gehouden en de temperatuur daalt dan tot circa tien Juveniles mainly keep themselves hid­ graden Celsius. den. For their well being it is always nec­ essary that they have a wet spot in their Euprepiophis mandarinus is een gretige shelter. lf this is not available, it usually eter en moet één keer per week worden leads to serieus problems during the next gevoerd. De voedseldieren mogen niet te shed cycle (Fresser & Sommerauer groot zijn, omdat veel mandarijnslangen 2000). Care of E. mandarinus continues verhoudingsgewijs kleine prooien prefe­ to be restricted to the professional keeper reren, zoals halfwas muizen of naakte irrespective of the high prices. But each ratten. Veel mandarijnslangen schrikken year, much worry results, particularly from terug voor volwassen muizen. De ver­ the care of the juveniles. The cause is zorger moet toezien op de voedering, generally the disturbance of the young omdat de dieren elkaar het voedsel snakes. Over-intrusive care and handling proberen af te pakken. leads to stress and disturbance. Food refusal is the consequence. Afraid of loss

LITTERATURA SERPENTIUM 2004 JAARGANGNOLUME 24 NUMMER/N0.3 De kweek met deze slang is, ondanks de of their precieus snake, the keepers tend algemene opinie hierover, niet moeilijk. to force feed (using tweezers) too soon Gillingham (1989), Smith (1989), Schulz and put their animals under further stress & Munzenmaier (1990), Coote (1993) als by overfeeding them. The result is the ook Fesser & Sommerauer (2000) schrij­ animals subsequently become even more ven over een succesvolle verzorging en stressed, inevitably this leads to the kweek. Er worden een keer per jaar vijf keeper panicking and beginning further tot tien, in doorsnee vier centimeter lange new measures ... in short it is the begin­ eieren gelegd. Dit gebeurt in juni of juli. ning of a vicious, fatal circle. De legsels worden in een plastic doosje met een tien centimeter hoge laag A young snake which regurgitates food vochtig sphagnum gelegd. Bovenop de must be given approximately three weeks eieren komt dan nog twee centimeter rest to build up its strength and to repair sphagnum. Het mos moet vochtig, maar the bowel flora. Often the keeper will zeker niet nat zijn. Natuurlijk kunnen ook panic and force feed the snake as soon vochtige turf, vermiculiet of stukjes as possible. The stressed out snake will schuimrubber worden gebruikt. respond by regurgitating its food again. Vervolgens worden de plastic doosjes Sometimes young Mandarin Rat Snakes afgesloten en in een broedstoof onderge­ do this several times, before the torment bracht. Bij 28 graden Celsius komen de becomes too much and they die. Without legsels door de bank genomen na the necessary experience and a certain ongeveer 50 dagen uit. amount of intuition Mandarin Rat Snakes will not survive their youth. As a rule after De jonge slangen zijn tussen de 30 en 35 force feeding it is necessary to wait for a centimeter lang. Een in 2002 uitgebroed long time before force feeding again. legsel bestond uit zes eieren. Daaruit kropen drie mannetjes en drie vrouwtjes. 1 still believe that it is becoming more Zij maten tussen de 30,8 en 33, 1 cen­ likely that China will establish an export timeter en wogen tussen de tien en vijf­ prohibition for their native herpetofauna. tien gram. In some provinces (Yunnan) it is prohibit­ ed to trade and amphibians. As a Euprepiophis mandarinus moet indi­ consequence massive imports of the vidueel worden opgekweekt. Eén keer Chinese will per week moet een zo klein mogelijke, become an activity of the past. naakte muis worden aangeboden. Na twee jaar kunnen goed etende dieren al Translation from the Dutch: Marjan geslachtsrijp zijn. Laat vrouwtjes echter Jasker. niet vóór hun derde levensjaar paren, English corrections: Lawrence Smith. omdat zij anders te zeer in hun verdere ontwikkeling worden gestoord. De dieren dienen bij het opkweken zo min mogelijk te worden gestoord, omdat zij buitenge­ woon gevoelig zijn voor stress. Men kan het niet voldoende benadrukken: het suc-

123 ces schuilt in een zo rustig mogelijk Literatuur eerste levensjaar! Annandale, N. (1912): Zoological resu/ts of the Arborexpedition, 1911-1912. 2. Reptilia - Rec. De meeste tijd houden de jongen zich Indian. Mus., Calcutta, 8: 37-59. verscholen. Voor hun welbevinden Cantor, T. (1842): Genera/ features of Chusan, hebben ze in hun onderkomen altijd een with remarks on the flora and fauna of that vochtige plek nodig. Indien deze ont­ is/and - Ann. Mag. Nat. Hist., London, 9: 265- breekt, leidt dit bij de eerstvolgende 278, 361-370, 481-493. vervelling tot ernstige problemen (zie Fesser & Sommerauer 2000). Het verzor­ Coole, J. (1993): Captive reproduction of gen van Euprepiophis mandarinus blijft, E/aphe mandarina (CANTOR 1843) - British ongeacht de hoge prijzen, de vakman Herp. Soc. Bull., London, (42): 24-28. voorbehouden. Maar zelfs zij richten elk David, A. (1871): Quelques renseignements jaar nog een ware slachting aan onder sur /'Histoire naturelle de la Chine septentri­ nakweekdieren. De oorzaak is meestal onale - Jour. North China Asiat. Soc., 7: 203- het ontbreken van voldoende rust voor de 234. slangen. Veelvuldige routineklusjes en controles leiden bij de jonge dieren tot Fesser, R. & H. Sommerauer (2000): Elaphe stress en onrust. Hardnekkige voedsel­ mandarina - ein Prob/emtier der Terraristik? - weigering is het gevolg. Bevreesd voor Reptilia, Münster, 5 (2): 51-55. kostbaar verlies, grijpen de verzorgers te Gillingham, W. B. (1989): The first North snel naar de voedselpincet en stressen American captive breeding of Mandarin de dieren nog meer door ze vol te prop­ Ratsnake (E/aphe mandarina). in: Abstract of pen. Als de dieren daarna nog meer wor­ the Proceedings of the 13th International den gestoord, zullen ze onvermijdelijk het Herpetological Symposium on Captive voedsel uitbraken. Dat leidt weer tot Propagation and Husbandry, Phoenix, Arizona, angstzweet bij de verzorger, die weer op June 20-24, 1989: 1-3. nieuwe maatregelen zint. .. kortom, het is het begin van een vicieuze, fatale cirkel. Helfenberger, N. (2001): Phy/ogenetic Relationships of Old World Ratsnakes Based on Visceral Organ Topography, Osteology, and Een jonge slang die het voedsel heeft uit­ Allozyme Variation - Russian Jour. Herpet., gebraakt, moet men circa drie weken rust Moscow, 8 (Supplement): 1-62. gunnen om weer op krachten te komen en de darmflora te laten herstellen. Maar Hu, S.-Q., E. Zhao, Y. M. Jiang, L. Fei, C. Y. Ye, de verzorger zal juist in paniek raken en Q. X. Hu, Q. G. Huang, Y. Z. Huang & W. S. zo snel mogelijk het diertje opnieuw Tian (1987): The scientific expedition to the dwangvoederen. Het gestresste slangetje Qinhai-Xizang Plateau. Amphibia-Reptilia of Xizang - Chengdu lnst. Biol., Acad. Sinica, heeft dan zijn antwoord al paraat: Chengdu: 1-153. opnieuw wordt het voedsel uitgebraakt. Soms doen jonge mandarijnslangen dit Mell, R. (1922): Beiträge zur Fauna sinica. 1. twee keer, soms houden ze het vier keer Die Vertebraten Südchinas; Feldlisten und vol, voordat de kwelling hen te veel wordt Feldnoten der Säuger, Vöge/, Reptilien, en zij het loodje leggen. Zonder de nodi­ Batrachier - Arch. Naturg. Berlin, Abt. A., 88 ge ervaring en een zekere mate van (10): 1-146.

LITIERATURA SERPENTIUM 2004 JMRGANGNOLUME 24 NUMMER/N0.3 Fingerspitzengefühl, zullen mandarijn­ - (1929): Beiträge zur Fauna sinica. 4. slangen hun jeugd niet overleven. De Grundzüge einer Ökologie der chinesischen reputatie dat Euprepiophis mandarinus Reptilien und einer herpetologischen slecht te houden is, zal in dat geval Tiergeographie Chinas - Berlin (Walter de Gruyter & Co.): 1-282 alleen maar sterker worden. Als regel Schmidt, K. P. (1927): Notes on Chinese rep­ geldt in de opkweekfase echter: na tiles - Bull. Amer. Mus. Nat. Hist., New York, dwangvoederen is het gedurende langere 54: 467-551. tijd niet nodig dat opnieuw te doen. Schulz, K.-D. (1996): A Monograph of the Ik wil er hierbij nog op wijzen, dat het Colubrid Snakes of the Elaphe steeds waarschijnlijker wordt dat China Fitzinger - Koenigsstein (Koeltz Sci. Books), een exportverbod voor de inheemse her­ 439 s. petofauna instelt. In enkele provincies - (1996): Eine Monographie der (onder andere Yunnan) mogen reptielen Schlangengattung Elaphe FITZINGER - Berg, en amfibieën niet meer worden gevangen CH (Bushmaster Publ.), 460 S. en verhandeld. Als gevolg daarvan zullen massale importen van de Chinese man­ Schulz, K.-D. & J. Münzenmaier (1986): Die darijnslang binnen afzienbare tijd tot het hinterasiatischen Kletternattern der Gattung verleden behoren. Elaphe. Teil 18: Elaphe mandarina (CANTOR 1842) - Sauria, Berlin, 12 (2): 25-29.

Vertaling uit het Duits: Smith, T. (1989): Elaphe mandarina (CANTOR Jan-Cor Jacobs. 1842): A on a problematic species in captivity - British Herp. Soc. Bull., Londen, 29: 42-48 Stejneger, L. (1925): Chinese amphibians and reptiles in the United States National Museum - Proc. U.S. Natl. Mus., Washington O.C., 66 (25): 1-115.

Wall, F. (1919): Notes on some recent addi­ tions to our society·s snake co/lection - Jour. Bombay Nat. Hist. Soc., 26 (3): 1-3.

- (1923): A hand-list of snakes of the Indian Empire. Part 2. - Jour. Bombay Nat. Hist. Soc., 29: 598-623.

Zhao, E. M. (1998): China Red Data Book of Endangered Animals. Amphibia & Reptilia - , Hang Kong, New York (Science Press): 231 S.

125