deMens.nu in 2018 - rede is vrede deMens.nu in 2018

deMens.nu vertegenwoordigt Nederlandstalige vrijzinnig rede humanistische verenigingen in Vlaanderen en Brussel

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN vzw is vrede

Bezoek ons op www.deMens.nu deMens.nu in 2018

1 September 70 jaar Universele Verklaring Rede is vrede 64 van de Rechten van de Mens 93

Inhoud Centrum voor Academische Met en door jongeren 99 en Vrijzinnige Archieven 70

Nawoord 102 Inleiding 4 April Oktober Abortus uit het strafrecht 28 Redelijk Eigenzinnig 74 Nuttige info 5 Voorwoord Symposium Medische Wereld 32 Werelddag van Verzet tegen Armoede 76 Er is een huisvandeMens 104 Activiteiten in je buurt 6 & berichten November Categoriale morele 106 Afscheid nemen en herdenken 78 dienstverlening

Januari Ethische vragen 83 Instellingen voor 108 Vrijzinnig humanistisch alternatief Morele Dienstverlening op de VRT 6 Lidverenigingen 109 Sapere Aude 10 Vrijzinnige Ontmoetingscentra 112 Mei Lentefeest en feest vrijzinnige jeugd 34 Samenstelling van Februari de raad van bestuur 114 In de geest van Darwin 12 LGBTQ+ 38

Euthanasie en palliatieve zorg 14 Poincaré 116 Maart Juni December Internationale Vrouwendag 18 Internationale Dag van het Humanisme 40 70 jaar vrouwenstemrecht 86 = Begin geciteerde tekst Leerstoel Willy Calewaert 20 Freedom of Thought Report 90 = Einde geciteerde tekst Debatwedstrijd 22 Juli Vrijzinnig humanistische plechtigheden 46 Vrijzinnig humanistische verkiezingen 24 Scheiding kerk en staat 50

Colofon

Augustus Unie Vrijzinnige ­Verenigingen vzw Alle rechten voorbehouden. Brand Whitlocklaan 87 bus 9, 1200 Brussel Humanists International 54 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, T +32 2 735 81 92 - F +32 2 735 81 66 opgeslagen in een ­geautomatiseerd gegevensbestand info deMens.nu - v.u. Freddy Mortier Categoriale morele dienstverlening 56 @ of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, Eindverantwoordelijke: Anne-France Ketelaer zonder voorafgaande schriftelijke toelating van de uitgever. Concept, samenstelling en eindredactie: Memorandum lokale verkiezingen 60 D/2019/3119/1 Joke Goovaerts en Hilde Vandervelde Vormgeving: Keppens Design Copyright Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw Foto cover en titelpagina: Britt Ballings

2 deMens.nu in 2018 - rede is vrede 3 Inleiding Voorwoord

en voor de toekomst. We streven naar erlijk gezegd, ik had nooit gedacht dat ik zwakkere. Iedereen de middelen geven om be­ een warme en solidaire democratische voorzitter van deMens.nu zou worden. ter en zelfbewuster te kunnen kiezen. samenleving waar iedere mens gelijk- Dat gaf ik ook toe tijdens mijn openings­ waardig is en zichzelf kan zijn. Erede op 24 maart 2018. Maar zoals Etienne Onze thema’s moeten ook meer komen van en Vermeersch poneerde: “Een filosoof moet zich aansluiten bij de visies en waarden van jonge­ Waardenoverdracht staat centraal in de vrij­ niet laten opsluiten.” Dat deed hij niet en dat wil ren. Zo blijven we maatschappelijk relevant. zinnig humanistische opvoeding, ten behoe­ ik ook niet doen. “Engageer jezelf, zodat je je et vrijzinnig humanisme is een ve van het werken aan een verdraagzame, ideeën en idealen toch voor een deeltje in wer­ Het is goed dat we weer een stem op de VRT levensbeschouwing­ die steunt op pluralistische, interculturele en democrati­ kelijkheid omzet”, daarin geloof ik passioneel. krijgen. In 2018 heeft de publieke omroep in een aantal gemeenschappelijke sche samenleving. We geven die waarden overeenstemming met deMens.nu een format Hprincipes met de rechten van de mens als mee aan jongeren in de cursus niet-con- Weinig middenveldorganisaties zijn zo suc­ uitgewerkt waarin de vrijzinnig humanistische referentiekader. De vrijzinnig humanistische fessionele zedenleer en bereiden hen cesvol geweest als die van de georganiseerde levensbeschouwing aan bod kan komen. Ge­ levensbeschouwing zet de traditie van het voor om als vrijzinnig humanist actief aan vrijzinnigheid. We hebben wetgeving voor ieder­ sprekspartners zullen een ideologisch verhaal Verlichtingsdenken en de vrijdenkers verder. de samenleving deel te nemen. een afgedwongen en België behoort momen­ vertellen met waarden waarvoor vrijzinnig hu­ We geloven in de mens en plaatsen die teel tot de koplopers op ethisch gebied. We manisme staat. mens centraal. De overheid dient de verschillende levens­ hebben gezorgd voor een ethisch klimaat dat beschouwingen gelijk te behandelen en jongere generaties nu als evident beschouwen, Ons verhaal kent geen einde. Het vrijzinnig hu­ Het principe van vrij onderzoek vormt een moet zich neutraal opstellen ten opzich­ maar dat zonder de vrijzinnigheid nooit zou zijn manisme moet zich blijven profileren als een fundament. Vrijzinnig humanisten aanvaar­ te van het al dan niet aanhangen van een geweest. We werken voor onszelf, en daarmee kritische beweging, die discussieert en ageert den geen enkel dogma of gezagsargument bepaalde levensbeschouwing. Vrijzin­ meteen voor iedereen. op basis van de observatie en analyse van bij hun denken en het verwerven van kennis. nig humanisten streven naar een gelij­ centrale thema’s in de veranderende samen­ We streven naar kennis op basis van erva­ ke behandeling van de confessionele en We zijn de partij van de niet-confessionaliteit. leving die de onze is. ringen en rationele argumenten. We kijken niet-confessionele levensbeschouwelijke Die vertrekt van de paradox dat zij een parti­ kritisch naar de wereld en naar onszelf. gemeenschappen. We streven naar een culiere levensbeschouwing is, die zich bij uit­ Freddy Mortier scheiding tussen levensbeschouwing­ stek inzet voor het kader waarin alle levensbe­ voorzitter deMens.nu Zelfbeschikkingsrecht is fundamenteel. en overheid. schouwingen kunnen samenleven. We moeten Mensen zijn immers in staat om zelf na te echter, soms tegen die andere visies in, ook denken en moeilijke knopen door te hak­ Evoluties in de samenleving zorgen soms strijdbaar blijven opkomen voor autonomie en ken. Vrijzinnig humanisten doen wat ze zelf voor een fragiel evenwicht tussen de pri­ zelfbeschikkingsrecht. zinvol achten. Daarbij denken we niet alleen vacy van het individu en de bescherming aan onszelf, maar ook aan onze omgeving van alle burgers. In artikel twaalf van de en anderen. Handelen doen we immers vrij, Universele Verklaring van de Rechten van Strijdbaar blijven opkomen maar niet vrijblijvend. We bepalen zelf hoe de Mens staat dat niemand zal worden on­ voor autonomie en zelf­ we ons leven zin geven in het hier en nu. derworpen aan willekeurige inmenging in beschikkingsrecht We doen dat met respect voor de keuze zijn persoonlijke aangelegenheden en dat van anderen en voor de natuur. iedereen recht heeft op bescherming door de wet. Vanuit een vrijzinnig humanis- Voor mij houdt die inzet voor autonomie in dat Iedereen is anders, iedereen is gelijkwaar­ tisch waardenkader is het recht op pri- we mensen moeten steunen en helpen om in­ dig. Voor vrijzinnig humanisten zijn respect, vacy een basisrecht. zicht te krijgen in wat hun keuzes eigenlijk zijn, dialoog en verdraagzaamheid het abc en ook om die in realiteit om te zetten. Empo- van samenleven. Wat ons verbindt, is ster­ deMens.nu vertegenwoordigt Nederlands­ werment, noemt men dat. In het onderwijs en ker dan wat ons van elkaar onderscheidt. talige vrijzinnig humanistische verenigingen in de zorg moeten wij de kant kiezen van de Christiaens Hilde - UGent © Samen maken we er het beste van, nu in Vlaanderen en Brussel. leerling, de patiënt, de cliënt, de resident, de

4 deMens.nu in 2018 - rede is vrede 5 Januari

Dit betekent dat er op zondagochtend Vrijzinnig humanistisch een vrijzinnig humanistisch alternatief op de VRT alternatief komt naast de erediensten op de publieke omroep

In 2018 heeft de publieke omroep in overeenstemming met deMens.nu een format uitgewerkt waarin de vrijzinnig humanistische levensbeschouwing aan bod kan komen. Het gaat voorlopig om vier uitzendingen per jaar op zondagochtend op één, en dit vanaf maart 2019. De uitzendingen worden ook op de digitale platformen van de VRT geplaatst om hun maximale ontsluiting en zichtbaarheid te garanderen.

e onderhandelingen hebben een Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw/deMens. lange weg afgelegd. De bal ging aan nu een klacht in bij de Cultuurpactcommissie het rollen toen minister van Media, tegen de VRT voor een “schending van het DSven Gatz, de erkenning van de levens­ discriminatieverbod tussen de levens­ beschouwelijke omroepen introk. Hun beschouwingen” (klacht 1385). De klacht zendtijd op de VRT werd op 1 januari 2016 werd mede onderschreven door Wim Van afgeschaft. Voor de vrijzinnig humanisten Rompaey, voormalig directeur van Het Vrije betekende dit het einde van Lichtpunt op Woord, dat instond voor de uitzending van de televisie en Het Vrije Woord op de radio. het programma Lichtpunt. Hieronder lees je Na het afschaffen van die programma’s een fragment uit het toen verspreide pers­ bleven alleen de erediensten op zondag bericht dat door Sylvain Peeters, gewezen over. De door de Grondwet erkende vrijzinnig voorzitter van deMens.nu, werd ondertekend. humanistische levensbeschouwing kwam daardoor nergens meer aan bod op de VRT. De aanklagers eisen gelijkberechtiging en aldus een expliciet benoemde en represen­ tatieve vrijzinnig humanistische aanwezig­ Klacht bij de Cultuurpactcommissie heid op radio en televisie. De Unie Vrijzinnige Verenigingen vraagt dus niet de afschaffing Sindsdien ijverde deMens.nu voor een van de uitzending van erediensten, die in het expliciet benoemde vrijzinnig humanistische bijzonder van nut kunnen zijn voor ouderen aanwezigheid op radio en televisie. Ook en zieken, maar wel dat de vrijzinnig huma­ de kijkers waren verontwaardigd over het nistische zinzoekers ook hun gading op verdwijnen van de uitzendingen. Jan Cox radio en tv kunnen vinden. was een van hen. In 2017 diende hij een klacht in bij de Vlaamse Regulator voor De VRT schendt artikelen 4 en 15 van de de Media (VRM) én bij de Cultuurpact­ Cultuurpactwet door geen vrijzinnig huma­ commissie (klacht 1384). Dit met steun van nistisch alternatief voor de godsdienstige deMens.nu. Op 11 januari 2018 diende de erediensten uit te zenden.

6 deMens.nu in 2018 - januari 7 Verder wijzen de klagers erop dat vrijzinnig Inmiddels Freddy Mortier, voorzitter deMens.nu: “Ik humanisten ook nood hebben aan zin­ wens te benadrukken dat de gesprekken geving. Dit kan via verschillende formats. De inspecteur van de Vaste Nationale met de VRT op een constructieve manier Het kan niet zijn dat een erkende levens­ Cultuur­pactcommissie heeft de klachten zijn verlopen. We vertrouwen erop dat er een beschouwing gesanctioneerd wordt we­ 1384 en 1385 geanalyseerd en heeft sa­ goede samenwerking zal zijn voor het uit­ gens de afwezigheid van het traditionele men met de betrokken partijen naar een werken van een programma dat voldoet aan format van eredienst sensu stricto. oplossing gezocht. Op 28 september 2018 hoge kwaliteitsnormen en aan de vrijzinnig werd een verzoeningsvoorstel aanvaard humanistische levensbeschouwing.” De klagers vragen dat de Cultuurpact­ door de VRT, Freddy Mortier, voorzitter van commissie de VRT oproept om alle nodige deMens.nu, en Wim Van Rompaey. Dit be­ Peter Claes, algemeen directeur Media en maatregelen te nemen om de naleving van tekent dat er op zondagochtend een vrijzin­ Productie VRT: “De VRT is steeds op zoek de artikelen 3 (lid 1), 4, 6, 7 (lid 1) en 15 van nig humanistisch alternatief komt naast de om alle verschillende levensbeschouwin­ de Cultuurpactwet te verzekeren. Deze maat­ erediensten op de publieke omroep. In een gen in Vlaanderen aan bod te laten komen regelen dienen erin te bestaan dat de erkende beginstadium wordt er gesproken over vier in een waaier van programma’s. Dat kan in vrijzinnig humanistische levens­beschouwing uitzendingen per jaar. een portrettenreeks zoals Alicja Gescinska zendtijd verwerft, waarvan de inhoud vrij en met Wanderlust heeft gemaakt. En je vindt autonoom door vrijzinnigen wordt bepaald, die diversiteit aan levensbeschouwingen net zoals de zendtijd die de VRT thans Wij kijken uit ook terug in de verschillende praatgasten in wekelijks op eigen kosten aan andere erkende naar deze De afspraak op Canvas of de diepgaande levensbeschouwingen geeft. samenwerking gesprekken van Friedl’ Lesage in Touché op Radio 1. Daarnaast zijn we wel blijven zoeken naar een specifieke invulling van de vrijzinnig Naar aanleiding van die verzoening werd humanistische levensbeschouwing in het een gezamenlijk persbericht van de VRT verlengde van ons aanbod aan erediensten. en deMens.nu verspreid, met onder meer Nadat we verschillende voorstellen hebben volgende quotes. besproken, is er eensgezindheid over een format dat we nu verder gaan uitwerken. We kijken uit naar deze samenwerking.”

Persbericht van deMens.nu naar aanleiding van de klacht tegen de VRT op 11 januari 2018, Gezamenlijk persbericht van de VRT en deMens.nu ter gelegenheid van de verzoening op verschenen in De Standaard en Het Nieuwsblad 28 september 2018, verschenen in De Standaard, De Morgen en op de website van VRT

8 deMens.nu in 2018 - januari 9 Sapere Aude

Niet-confessionele zedenleer is het levensbeschouwelijke schoolvak dat door de vrijzinnig humanistische gemeenschap wordt uitgedragen. In die lessen worden kinderen en jongeren gestimuleerd om hun eigen mening te vormen. Sapere Aude, een creativiteitswedstrijd voor leerlingen niet-confessionele zedenleer, sluit hierbij aan. In de editie van 2018 stond het thema armoede en ongelijkheid centraal.

Bewustwording van de armoedeproblematiek via de creativiteitswedstrijd Sapere Aude

e wedstrijd Sapere Aude werd in bent? Hoe kunnen we armoede bij ons en in Morele betrokkenheid spelen, interviews, knutselwerken, slam het leven geroepen door Digimores, de wereld structureel aanpakken? Waarom poetry, websites, stop-motionfilmpjes, een een organisatie die een (inter)­actieve waarde hechten aan fair trade? Hoe verklaar Werkstukken inzenden was mogelijk van familiekroniek en heel wat meer. Sommige Dsamenwerking wil creëren tussen alle leer­ je de ongelijkheid in de samenleving? Welke 2 januari tot en met 30 maart 2018. Twee werken scoorden inhoudelijk zeer hoog, krachten niet-confessionele zedenleer (ncz). factoren houden die ongelijkheid in stand? maanden later, in mei, werden de winnaars andere excelleerden op het vlak van crea­ Sapere Aude richt zich tot leerlingen ncz Hoe leggen we de steeds toenemende bekendgemaakt. Je kan alle inzendingen en tieve vormgeving. De jury zocht steeds naar van de derde graad lager onderwijs, het se­ ongelijkheid aan banden? Wat kan een school de winnaars terugvinden op de website van de juiste balans op basis van de criteria morele cundair onderwijs en het hoger onderwijs. - of je klas - doen? Vragen genoeg dus om de Sapere Aude, evenals een terugblik op de betrokkenheid, originaliteit, creativiteit Sapere Aude - of durf te weten - is de leu­ deelnemende leerlingen op weg te helpen. vorige edities. en presentatie.” ze van de creativiteitswedstrijd, waarbij een kritische geest dienst doet als slijpsteen om En besluiten deed de jury met: “We willen de creativiteit, een wonderlijke vorm van in­ Zin voor onderzoek nog eens nadrukkelijk alle deelnemers en de telligentie, aan te scherpen. Sapere Aude en morele reflectie begeleidende leerkrachten bedanken. Het is 2018 een oeroud cliché, maar in deze wedstrijd De zevende editie van Sapere Aude sloot is deelnemen wel degelijk belangrijker dan aan bij het jaarthema van het Humanistisch De jury sprak zich lovend uit over de inge­ winnen. De leerlingen mogen trots zijn op Verbond voor 2017-2018, de bestrijding diende werken: “Dat ncz je doet groeien in hun creatieve talenten en zijn hoe dan ook ar van armoede. Leerlingen ncz werden aan­ moede morele betrokkenheid, kon je merken aan heel wat kennis, inzicht én ervaring rijker.” & gespoord om kritisch en creatief aan de slag de zin voor onderzoek en de morele reflectie ongelijk te gaan en een werkstuk in te zenden in heid die de deelnemers aan boord legden bij de de vorm van een essay, een knutselwerk, uitwerking van het onderwerp. We ontvin­ Meer weten? een onderzoek, een sociale actie, een lied, gen moedige persoonlijke getuigenissen en een documentaire … we stelden aangenaam vast dat veel deel­ Meer informatie over Sapere Aude: www.sapereaude.be nemers het niet nalieten om zelf de handen www.facebook.com/sapereaude- Kritische vragen als leidraad hierbij zijn: Sapere Aude is een creativiteitswedstrijd voor leerlingen NCZ van de uit de mouwen te steken en een goed doel derde graad lager onderwijs, het secundair onderwijs en het hoger wedstrijd Wat is de relatie tussen ongelijkheid en ar­ onderwijs. Dit jaar staat het thema armoede en ongelijkheid centraal. te ondersteunen.” moede? Hoe wordt er binnen de samen­ Meer informatie over het vak leving naar armoede gekeken? Wordt het Info en deelnemen: www.sapereaude.be “Ook in deze editie scheerde de creati­ niet-confessionele zedenleer: beeld op de wereld bepaald door het loon viteit hoge toppen”, ging de jury verder. www.nczedenleer.be www.rikz.be dat je verdient? Waaraan heb je gebrek als “En dat uitte zich in verschillende creatie­ www.digimores.org je arm bent? Wat zou jij missen als je arm ve uitingsvormen zoals toneeltjes, bord­

10 deMens.nu in 2018 - januari 11 Februari

In de geest van Darwin

Op 12 februari is het Internationale Darwindag. Dan vieren huma- nisten overal ter wereld de geboortedag van de gerenommeerde wetenschapper Charles Darwin, de grondlegger van de moderne evolutietheorie. In 2018 lanceerde Fakkeltjes vzw ter gelegenheid van Darwindag het digitale verhaal In de geest van Darwin. Dat is een website voor jong en oud met educatieve doeleinden.

n de geest van Darwin laat je ontdek­ Vandaag zijn er nog steeds landen waar de ken hoe de Britse negentiende-eeuwse evolutietheorie niet in het schoolcurriculum natuurwetenschapper tot zijn revolutionai­ voorkomt, of er zelfs uit verdwijnt. Ook bij © Koen Cassiman Ire theorie is gekomen. Charles Darwin is een jongeren in eigen land bestaan er veel mis­ Het voorbeeld van de oergiraf illustreert wat de relatie is tussen variatie, overerving, natuurlijke selectie fascinerende figuur. Zijn evolutietheorie liet de vattingen over de evolutietheorie. Het pro­ en de evolutie van soorten mensheid op een heel nieuwe manier naar ject In de geest van Darwin wil de inzichten de wereld kijken. Hij opende de weg voor van Darwin opnieuw onder de aandacht nieuwe wetenschapstakken en toepassingen. brengen, op maat van jong en oud. genomen. Dat je moet luisteren naar wat an­ Fakkeltjes deren denken en zeggen, maar ook tegen Met zijn evolutietheorie liet de stroom moet durven ingaan. Dat je door Het digitale verhaal In de geest van Darwin Darwin de mensheid op kritisch en wetenschappelijk onderzoek tot werd uitgebracht door Fakkeltjes vzw, een grootse, nieuwe inzichten kan komen. lidvereniging van deMens.nu en al vele een heel nieuwe manier decennia een vaste waarde voor leerlingen naar de wereld kijken Copernicus besefte in de zestiende eeuw die in het lager onderwijs de lessen niet- dat de aarde niet het centrum van ons heelal confessionele zedenleer volgen. In de geest van Darwin biedt ook een was. Darwin kwam in de negentiende eeuw educatief pakket aan. Leerkrachten en/of tot het inzicht dat de mens niet boven de Via diverse publicaties en een digitale ruimte workshopbegeleiders vinden er het nodige natuur staat, maar als soort staat naast de reikt Fakkeltjes vzw de zes- tot twaalfjarigen­ materiaal om met de website aan de slag andere soorten. op een creatieve en educatieve manier de te gaan. Bij ieder hoofdstuk uit Darwins le­ vrijzinnig humanistische waarden aan. Bij vensverhaal zijn verschillende vragen gefor­ Vandaag heeft de mens meer dan ooit tevo­ alle projecten worden kinderen en jongeren muleerd. Sommige vragen testen de kennis, ren de evolutie van zijn soort, maar ook die gestimuleerd om met open, tolerante en kriti­ andere zetten aan tot reflectie en discussie. van andere soorten, in handen. Hebben we sche blik naar de wereld te kijken. Ter illustratie vind je hieronder een fragment op een dag de keuze om onze eigen baby’s uit In de geest van Darwin. te ontwerpen? Gaan we sleutelen aan ons DNA zodat iedereen meer dan honderd jaar Meer weten? wordt? Eten we binnenkort vlees gemaakt Nieuwe inzichten in labo’s? In de geest van Darwin: www.indegeestvandarwin.be Het verhaal van Charles Darwin leert ons Een open en kritische geest is een onmis­

© Koen Cassiman dat je soms eens verder moet kijken dan je bare eigenschap om een antwoord te bie­ Meer informatie over en van Fakkeltjes vzw vind je op: www.fakkeltjes.be In de geest van Darwin is een digitaal verhaal voor neus lang is. Dat je niet zomaar moet aan­ den op de vraagstukken en uitdagingen van jong en oud met educatieve doeleinden vaarden wat door iedereen altijd werd aan­ vandaag en morgen.

12 deMens.nu in 2018 - februari 13 Niet hij leed immers ondraaglijk. Niet hij was Euthanasie is een recht van onze zorg afhankelijk. Niet hij kon bepa­ len of het leven van zijn broer het nog waard Op 19 juni 2018 publiceerde De Standaard Euthanasie was geleefd te worden. een opiniestuk van Freddy Mortier, voorzitter van deMens.nu, met als titel Euthanasie is en palliatieve zorg Tijdens die vergadering werd het me ook een recht. Dit naar aanleiding van een reeks duidelijk waarom zijn blik vol wanhoop was. over Rusthuis/sterfhuis? Hier lees je een De arts had hem meegedeeld niet op zijn ver­ kort fragment. zoek te willen ingaan. Het wordt hoog tijd dat wettelijk paal en perk gesteld wordt aan de arrogantie Dat euthanasie en palliatieve zorg of het recht op een waardig Instellingen moeten het waarmee bepaalde zorginstellingen hun levenseinde een belangrijk thema voor vrijzinnig humanisten is, zelfbeschikkingsrecht van wereldbeeld opdringen aan patiënten en lijdt geen twijfel. Het recht op zelfbeschikking dient op alle vlak- de bewoners respecteren en artsen. Kwetsbaar als ze zijn, verdienen de ken en tijdens de totale levensloop gerespecteerd te worden. waar nodig ondersteunen bejaarden in woonzorgcentra bescherming De euthanasiewet werd in 2002 goedgekeurd, maar tot vandaag en steun, onder andere wat het volle bereik worden mensen in de praktijk met problemen geconfronteerd. van de levenseindezorg betreft, euthanasie Eerbied.be inbegrepen. Hun rechtspositie zou kunnen worden versterkt door de erkenningscriteria Hoewel er een groot maatschappe­ voor die centra te herzien: de instellingen piniestukken, informatieavonden, lijk draagvlak bestaat voor de Belgische moeten het zelfbeschikkingsrecht van de lezingen, boeken … proberen nog euthanasiewet van 2002, worden bepaalde bewoners respecteren en waar nodig on­ altijd taboes te doorbreken en men­ aspecten ervan nog steeds bekritiseerd. dersteunen, en mogen niet tussenbeide ko­ Osen op een degelijke manier te informeren. Dat geldt in het bijzonder voor het luik omtrent men in de arts-patiëntrelatie. Minimaal moet Zo verscheen op 25 februari 2018 op VRT psychisch lijden. In het artikel Als het er de garantie zijn dat de toekomstige be­ NWS een opiniestuk van Jurgen Slembrouck, psychisch lijden uitzichtloos en ondraag- woner vooraf geïnformeerd wordt over het werkzaam op de Vrijzinnige Dienst van de lijk is van Johan Braeckman, Jurgen levenseindebeleid van de instelling. Universiteit Antwerpen. Hieronder lees je Slembrouck, Wim Distelmans, Manu Keirse, een fragment uit het artikel, getiteld Hij vroeg Rick de Leeuw en ruim 160 coauteurs wor­ of ik hem kon helpen om een goede dood den de belangrijkste argumenten van de criti­ te sterven. ci besproken en betwist. Het opiniestuk werd in de maand mei van 2018 verspreid en kan Hij was mager, dat heb je wel vaker bij je lezen op de website www.eerbied.be uitbehandelde kankerpatiënten. Hij verbleef op de palliatieve afdeling van het ziekenhuis waar ik werkte als vrijzinnig consulent. Zijn naam kan ik me niet meer herinneren, maar die blik van hem vergeet ik nooit. Hoe hij naar me keek toen hij me vroeg of ik hem kon helpen met zijn wens om een goede dood te sterven.

De radeloosheid. De onmacht. Het verdriet dat sprak uit die blauwe ogen van hem. Hij was ongetrouwd en kinderloos gebleven. De enige familie die op bezoek kwam was Ook ik bracht verslag uit over de gesprekken zijn broer, met wie hij opnieuw regelmatig die ik met hem had gehad. Voerde aan dat contact had sinds hij ziek was geworden. er naar mijn mening geen reden was om te Tijdens de teamvergadering waar zijn vraag twijfelen aan de oprechtheid van zijn doods­ ter sprake kwam, bleek dat zijn broer zijn wens en betoogde dat de mening van zijn Euthanasie is een recht, opiniestuk van Freddy Opiniestuk van Jurgen Slembrouck over doodswens afkeurde. broer in wezen irrelevant was. Mortier, verschenen in De Standaard euthanasie, verschenen op VRT NWS

14 deMens.nu in 2018 - februari 15 30 jaar palliatieve zorg in België thuis, geschreven door Wim Distelmans en Désirée De Poot ter gelegenheid van het Op 24 november 2018 vond het sympo­ dertigjarige bestaan van Omega. sium 30 jaar palliatieve zorg in België plaats. De drie thema’s die er aan bod kwamen, waren: het nut van het model palliatie­ ve thuiszorg, palliatieve zorg na de zesde staatshervorming, is palliatieve zorg nog Meer weten? altijd een taboe? Het symposium eindigde met de uitreiking van de LEIFtime Achieve­ In een huisvandeMens kan je terecht voor gesprekken over levensvragen ment Award, een prijs die personen onder en zelfbeschikking, en vind je infor­ de aandacht wil brengen die uitzonderlijk matie over waardig levenseinde en hebben bijgedragen aan de totstandkoming wilsbeschikkingen. van initiatieven en maatregelen voor een waardig levenseinde voor iedereen. De prijs Contactgegevens en adressen: ging naar Lisette Custermans, die dertig zie pagina 104 of online via jaar geleden aan de basis lag van palliatieve www.deMens.nu thuiszorg in Vlaanderen. Hoe Lisette Custer­ mans er toen toe kwam om de palliatieve Meer inlichtingen over waardig levens- thuisbegeleidingsdienst Omega op te rich­ einde vind je op: www.leif.be ten, staat overigens in het boek Voor altijd © Isabelle Pateer In een huisvandeMens kan je terecht voor informatie over waardig levenseinde en wilsbeschikkingen

16 deMens.nu in 2018 - februari 17 Maart

Internationale Vrouwendag

Op 8 maart wordt de Internationale Vrouwendag gevierd. Die dag staat sinds 1911 in het teken van de strijdbaarheid en het gevoel van solidariteit van vrouwen overal ter wereld. Het is de ideale gelegenheid om vrouwenrechten extra in de kijker te plaatsen. Vrijzinnig humanisten ondersteunen de feministische beweging bij haar strijd voor gelijke rechten voor vrouwen wereldwijd.

VeelZIJdig berechtiging en emancipatie. VeelZIJdig streeft naar een goede mix van ernst en licht­ Het project veelZIJdig, dat ontstaan is als voetigheid, telkens met een portie woord, een initiatief van deMens.nu, tracht de In­ muziek en kunst, gebracht door gekend en ternationale Vrouwendag aan belangstelling ongekend (vrouw)volk. Van 4 tot en met 10 te doen winnen bij een breed publiek en maart 2018 werkte veelZIJdig voor de eerste legt de nadruk op gendergelijkheid, gelijk­ maal rond één bepaald thema: seksualiteit en intimiteit. Alle activiteiten vonden plaats in de winkels en horecapanden van de ‘Heet­ ste straat van Leuven en omstreken’. Op het programma stonden erotische etalage­ poëzie, eroticArt, #metoo, sextalks en ande­ re gesprekken, met onder anderen Heleen Debruyne en Kaat Bollen.

Doe de QUIZ

Ook de nieuwsbrief van deMens.nu besteedde veel aandacht aan de Internationale Vrouwen­ over feminisme voor de kenners van vrouwen­ dag. Zo werd een interview afgenomen met rechten en de geschiedenis van het feminis­ Sofie Van Bauwel, professor communicatie­ me. Met vragen als: Hoe dacht Jean-Jacques wetenschappen aan de Universiteit Gent, over Rousseau over vrouwen? Welke bewe­ de stereotiepe beeldvorming van vrouwen. ging ijverde voor vrouwelijk stemrecht in Groot-Brittannië in het begin van de twintig­ Verder werd een duik in het archief van ste eeuw? Lichtpunt genomen, met een interview uit 1998 met de Franse filosofe en feministe Wil je het juiste antwoord hierop weten of wil Elisabeth Badinter. je de artikels graag nog eens lezen, surf dan naar www.deMens.nu en klik verder naar de Nieuwsbrief van deMens.nu naar aanleiding van En de kers op de taart was een playlist naar pagina ‘Nieuwsbrieven’. Interview over de stereotiepe beeldvorming van de Internationale Vrouwendag aanleiding van de Vrouwendag en een quiz vrouwen, online gepubliceerd door deMens.nu

18 deMens.nu in 2018 - maart 19 artikel van Joke Goovaerts, stafmedewerker­ Hoe definieer je seksueel grensover- communicatie deMens.nu. Het volledige schrijdend gedrag? magazine is online te lezen op www.deMens.nu Je hebt verschillende definities. Seksueel geweld Leerstoel Willy Calewaert via de pagina ‘Magazine’. kan heel eng gedefinieerd worden. In het straf­ recht worden vier groepen van seksuele delic­ In Vlaanderen heeft zeventien procent van ten benoemd: aanranding van de eerbaarheid, de jonge sporters te maken met seksueel verkrachting, openbare zedenschennis en aan­ grensoverschrijdend gedrag en zes procent zetten tot ontucht. Echter, seksueel grensover­ De Leerstoel Willy Calewaert wordt jaarlijks onder auspiciën van is slachtoffer van zwaar seksueel misbruik. schrijdend gedrag omvat meer dan dat en wij deMens.nu georganiseerd door de Vrije Universiteit Brussel. Dit ter Die verontrustende cijfers komen uit een kozen ervoor om een breder begrip te hanteren. ere van wijlen politicus Willy Calewaert, een bijzonder geëngageerde onderzoek van Tine Vertommen. (…) Als koepelterm gaat seksueel grensoverschrij­ vrijzinnige. Bedoeling van de Leerstoel, die ieder jaar naar een dend gedrag over elke vorm van seksueel ge­ andere faculteit gaat, is om maatschappelijk relevante onderwerpen Seksueel grensoverschrijdend gedrag ten drag - verbaal, non-verbaal of fysiek - dat door onder de aandacht te brengen en om het vrijzinnig humanistische aanzien van kinderen, dat is geen vanzelf- de ontvanger als ongewenst wordt ervaren. Dit gedachtegoed via onderwijs te verspreiden. sprekend onderwerp? gaat over seksueel getinte moppen of opmerkin­ Neen, inderdaad. Toen ik moraalweten­ gen, ongewenste aan rakingen, seksuele betas­ schappen en criminologie aan de Vrije tingen, aanranding en verkrachting. (…) Universiteit Brussel studeerde was dat he­ eerstoelhouder in 2018 was Tine In 2017 werd ze doctor in de medische weten­ lemaal geen topic. Maar het onderwerp Weet je welke impact seksueel grensover- Vertommen, moraalfilosofe, crimino­ schappen met het proefschrift Interpersonal triggerde mijn aandacht. Ik had het boek schrijdend gedrag op slachtoffers heeft? loge en doctor in de medische weten­ Violence Against Children in Sport. Dat was Human Rights in Youth Sports van Paulo Die vraag was de inzet van het Voice-project Lschappen. Ze werd voorgedragen door de ook het thema van haar lezingenreeks in het ka­ David gelezen. Hierin worden allerlei schen­ dat door de Europese Unie wordt gefinancierd. faculteit Lichamelijke Opvoeding en Kinesi­ der van de Leerstoel Willy Calewaert: Spelbe­ dingen van kinderrechten in de (top)sport en Als broodnodige aanvulling op de beschikbare therapie. Tine Vertommen is onderzoeker en dervers, seksueel grensoverschrijdend gedrag topsportwereld besproken. Ik heb op inter­ prevalentiecijfers wilden we meer inzicht ver­ docent aan de Thomas More hogeschool in in de sport. De inaugurale rede vond plaats nationaal niveau gezwommen en ook al heb schaffen in de dynamieken en impact bij de Antwerpen, waar ze deel uitmaakt van de op 12 maart 2018 op de campus van de Vrije ik zelf niets ervaren, ik herkende wel een aan­ slachtoffers. We kozen voor een narratieve expertisecel Toegepaste Forensische Psy­ Universiteit Brussel, tevens de locatie van de tal risico’s. De druk, de gevoeligheden en het methode en luisterden naar hun levensverhaal. chologie. Sinds 2015 is ze coördinator voor daaropvolgende colleges in maart, april en normaliseren van bepaalde gedragingen die Dat is een heel andere manier om naar de pro­ Vlaanderen van Voice, een internationaal mei. Alle lezingen waren publiek toegankelijk. in dit standaardwerk aan bod komen, open­ blematiek te kijken, want dan krijg je de bele­ project dat in acht Europese landen seksueel den mij de ogen. (…) ving van die mensen, het volledige verhaal: de misbruik in de sport onderzoekt. mateloze ambitie in de sport, het plezier, de Seksueel misbruik in de sport nauwe banden die ontstaan … Dit is zinvol om te zien hoe zij het verhaal construeren. Nadien Slachtoffers verdienen een In deMens.nu Magazine van juli 2018 ver­ wordt er van al die interviews een thematische stem in de samenleving scheen een interview met Tine Vertommen. analyse gemaakt om zo een beter beeld van Hieronder lees je enkele fragmenten uit het de problematiek te krijgen. (…)

Zo heeft je wetenschappelijk onderzoek rechtstreeks invloed op het beleid? Ja, en dat maakt mijn werk erg bevredigend. Vroeger werkte ik voornamelijk met cijfers en nu met mensen. Ik vind erkenning van slacht­ offers enorm belangrijk, niet alleen voor hen, maar ook voor de grote groep slachtoffers die er niet mee naar buiten durft te komen. Ze verdienen een stem in de samenleving en ze leveren een positieve bijdrage aan een veiligere toekomst voor onze kinderen.

© Maya Richard Het is prachtig voor een wetenschapper om

© Maya Richard Grote opkomst voor de lezing over Spelbedervers, hieraan mee te werken. Daarom zeg ik: “Dit Tine Vertommen, leerstoelhouder Willy Calewaert 2018: “Dit onderzoek is echt mijn passie!” seksueel grensoverschrijdend gedrag in de sport onderzoek is echt mijn passie!”

20 deMens.nu in 2018 - maart 21 Wie moet er kunnen stemmen? En ook Ineke Barbaix, zich alvast enthousiast uit belangrijk … vanaf welke leeftijd én op wie over hun ervaring. moeten we kunnen stemmen? Wat met refe­ Debatwedstrijd renda die tegenwoordig vaak georganiseerd Ineke: “We waren met zeven groepen van onze worden: goed idee of compleet zinloos? school. (…) Iedereen bereidde enkele stellin­ gen voor die we dan samenlegden. Achteraf kwamen daar nog heel veel argumenten bij, Naar de finale maar zo was de basis toch al gelegd. Je moet Jongeren die kritisch denken en spreken over actuele thema’s? je sowieso flink verdiepen in de stellingen.” Keer op keer bewijzen ze tijdens de Debatwedstrijd dat het kan. De provinciale voorrondes van de Debat­ Leerlingen uit de derde graad van het secundair onderwijs van over wedstrijd vonden plaats in februari en maart Marthe: “Na zo’n debat vind ik het moeilijk 2018: op woensdag 21 februari in Kortrijk om helemaal pro of contra te zijn. Je moet heel Vlaanderen en Brussel nemen het elk jaar verbaal tegen elkaar en Hasselt, op woensdag 28 februari in altijd wel ergens toegeven dat de andere op. In de editie van 2018 werd gedebatteerd over twee centrale Brussel, op woensdag 7 maart in Diest en kant op een bepaald punt toch gelijk heeft.” thema’s, namelijk jong kapitaal en democratie. Mechelen, op zaterdag 10 en zondag 11 maart in Gent.

De winnaarsduo’s van die provinciale voor­ Meer weten? e Debatwedstrijd wordt bij het begin rondes stootten door naar de nationale van ieder schooljaar door Hujo gelan­ finale. Die had plaats op zaterdag 17 maart Meer informatie over de ceerd. Hujo is een vrijzinnig huma­ presenteert 2018 in het Vlaams Parlement in Brussel. Debatwedstrijd vind je op: Dnistische jeugdvereniging voor kinderen en De finale werd in goede banen geleid door www.debatwedstrijd.be jongeren met een kritische en open geest. Korneel De Clercq, presentator bij Radio 1, Hujo biedt hen een vrijetijdsaanbod aan dat en Sien Van den Brande, freelance reporter. Ben je geïnteresseerd in het aanbod hen aanzet om vrijuit te spelen en nieuws­ van de vrijzinnig humanistische gierig naar de wereld te kijken, met respect In een korte nabespreking, te lezen op de jeugdvereniging Hujo, dan kan je voor en verantwoordelijkheid tegenover BehoorBEHOOR jij totJIJ hetTOT besteHET BESTE debat-duo DEBAT-DUO van Vlaanderen?VAN VLAANDEREN? website van de Debatwedstrijd 2018, laten terecht op: www.hujo.be Test en train je argumentatie-skills tegen jongeren uit de derde graad secundair onderwijs! mens, natuur en cultuur. de winnaars van 2018, Marthe Annaert en THEMA’S “Jong Kapitaal” De Debatwedstrijd is bestemd voor leerlingen ”Democratie” DOE MEE AAN DE van de derde graad secundair onderwijs ASO, VOORRONDES Hasselt BSO, KSO en TSO. Jongeren nemen het in Mechelen Kortrijk Diest duo tegen elkaar op en debatteren over actu­ Brussel Gent ele en maatschappelijke thema’s. Tijdens de vierde editie van de Debatwedstrijd verdiepten

de deelnemers zich zo in onderwerpen als Win mooie jong kapitaal en democratie. prijzen!

WWW.DEBATWEDSTRIJD.BE Met het thema jong kapitaal werden de jonge­ ren aangespoord om stil te staan bij de manier waarop de huidige arbeidsmarkt is geregeld. Stellingen waarover werd gedebatteerd, waren Met het thema democratie werden de jon­ onder meer: Zullen jullie altijd bereikbaar zijn geren uitgedaagd om na te denken over via smartphone voor de werkgever? Vinden de grotere systemen waarin we leven. jullie 38 uur per week werken veel of hebben Stellingen die hierbij aan bod kwamen, jullie net zin in meer? Moeten jullie zelf kun­ waren bijvoorbeeld: Wereldwijd bestaan er nen kiezen op welke momenten jullie werken? verschillende bestuursvormen die demo­ Hoe gemakkelijk of hoe moeilijk is het om als cratisch genoemd worden en toch van jongere een leuke en goede job te vinden? elkaar verschillen, maar wat vinden jullie

Zijn wij beter af met een basisloon of is dat van democratie? Is dat de beste bestuurs­ © Maya Richard net een afbrokkeling van de sociale zekerheid? vorm of hebben jullie andere voorstellen? Finale van de Debatwedstrijd 2018, met links bovenaan het winnende duo, Ineke Barbaix en Marthe Annaert

22 deMens.nu in 2018 - maart 23 Vrijzinnig humanistische verkiezingen

De beleidsorganen van de Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw/deMens.nu worden elke drie jaar verkozen. Die vrijzinnig humanistische verkiezingen vonden plaats op 24 maart 2018. Bij die gelegenheid kozen de leden van de algemene vergadering ook een nieuwe voorzitter. Freddy Mortier nam de fakkel over van Sylvain Peeters, die deMens.nu gedurende zes jaar voorzat.

UVV vzw/deMens.nu De samenstelling van de raad van bestuur en het dagelijks bestuur, en de afgevaar­ De koepelorganisatie Unie Vrijzinnige digden in de Centrale Vrijzinnige Raad kan Verenigingen vzw/deMens.nu telt zesen­ je online vinden op www.deMens.nu via dertig lidverenigingen, allen met een de pagina ‘Unie Vrijzinnige Verenigingen -

specifieke werking. Het gaat om vrijzinnig Structuur en geschiedenis’. © Joke Goovaerts humanis­tische organisaties die actief zijn De raad van bestuur van UVV vzw/deMens.nu, aanwezig op de algemene vergadering van 24 maart 2018 in de jongerenwerking, de volwassenen­ vorming, het sociaal-cultureel werk, het De IMD’s Op 17 maart 2018 werden de nieuwe Freddy Mortier als nieuwe voorzitter. Naar maatschappelijk veld, de onderwijssector … bestuurders en hun plaatsvervangers voor aanleiding daarvan verscheen op de online De Instellingen voor Morele Dienstverlening­ de IMD’s verkozen. Een week later voegde kanalen van deMens.nu en in deMens.nu De algemene vergadering van de Unie zijn, volgens de Wet van 21 juni 2002, de Centrale Vrijzinnige Raad zijn vertegen­ Magazine van april 2018 een nieuwsbericht Vrijzinnige Verenigingen vzw/deMens.nu “belast met het beheer van de materiële woordigers toe. De functies van voorzitter, dat je hieronder kan lezen. is samengesteld uit vertegenwoordigers en financiële belangen van de erkende ondervoorzitter en secretaris van de IMD van die lidverenigingen en uit gecoöpteer­ niet-confessionele levensbeschouwelij­ werden verkozen tijdens de installatieverga­ Freddy Mortier is hoogleraar ethiek aan den. Elke lidvereniging kan een vertegen­ ke gemeenschappen”. Er is één IMD per dering van iedere IMD. de Universiteit Gent. Van oktober 2013 tot woordiger, lid van de algemene vergadering, provincie en één voor het administratief oktober 2017 was hij vicerector van de afvaardigen naar de raad van bestuur, arrondissement Brussel-Hoofdstad (Neder­ Een overzicht van de effectieve verkoze­ UGent. “Ik ben echt een kind van de waarin eveneens gecoöpteerden zetelen. landstalig). nen van de IMD Antwerpen, IMD Brus­ Verlichting, sta helemaal achter het gedach­ sel, IMD Limburg, IMD Oost-Vlaanderen, tegoed van de Verlichtingsfilosofen”, licht hij Op 24 maart 2018 verkoos de algeme­ De raad van bestuur van een IMD be­ IMD Vlaams-Brabant en IMD West-Vlaan­ zijn engagement toe. ne vergadering de voorzitter en de leden staat telkens uit zeven verkozen leden en deren vind je eveneens op de website van de raad van bestuur, en duidde de ge­ evenveel plaatsvervangers, van wie vijf www.deMens.nu via de pagina ‘Unie Vrijzinni­ “Zelf ben ik mijn hele leven al bezig met coöpteerden aan. De raad van bestuur verkozen door de provinciale algemene ge Verenigingen - Structuur en geschiedenis’. precies dié thema’s die de vrijzinnigheid op verkoos op zijn beurt de ondervoorzitter, de vergadering en twee door de Centrale de agenda heeft gezet: in eerste instan­ penningmeester, de secretaris, de leden van Vrijzinnige Raad. Zij worden aangevuld met tie bio-ethische thema’s zoals het recht op het dagelijks bestuur en de afgevaardigden een boekhouder, een afgevaardigde van Nieuwe voorzitter deMens.nu abortus en euthanasie.” in de Centrale Vrijzinnige Raad. De Cen­ de Centrale Vrijzinnige Raad of diens trale Vrijzinnige Raad vertegenwoordigt de plaatsvervanger, en de gouverneur of diens Op zaterdag 24 maart 2018 verkozen de Als voorzitter van deMens.nu wil Freddy Franstalige en de Nederlandstalige vrijzinnige vertegenwoordiger. De laatste drie met leden van de algemene vergadering van de Mortier de vrijzinnig humanistische levens­ gemeenschappen in België. adviserende stem. Unie Vrijzinnige Verenigingen/deMens.nu beschouwing nog nadrukkelijker op de kaart

24 deMens.nu in 2018 - maart 25 Concrete agendapunten En Freddy Mortier pleit ook voor jongeren­ zien dat het thema nu ook in het politieke participatie: “Ik wil de thema’s waarrond we debat naar boven drijft. Ik denk dat ik ook De nieuwe voorzitter stipte ook al enkele werken deels laten opborrelen bij de jongere tevreden mag terugblikken op het feit dat de concrete agendapunten aan. “In de grond­ generaties; het is belangrijk aansluiting te Boekenprijs deMens.nu werd geïnstalleerd wet moet de neutraliteit van de staat tegen­ blijven houden bij wat hen beweegt. Dat is (de enige prijs die het beste Nederlands­ over levensbeschouwingen ingeschreven de enige manier om maatschappelijk rele­ talige non-fictieboek over vrijzinnig huma­ worden. Hoe precies, daar kan en moet vant te blijven.” nistische waarden bekroont, red.). En ik uiteraard een dialoog over worden gevoerd. ben heel aanwezig geweest op het terrein Maar een grondwet waarin zoiets niet is In zijn maidenspeech als voorzitter bedankte van de interlevensbeschouwelijke dialoog, opgenomen, dat gaat niet. Daar horen hij ook uitdrukkelijk zijn voorganger, Sylvain zowel op het Vlaamse en het Brusselse ook fundamentele ethische beginselen bij: Peeters: “Hij is het cement geweest tussen niveau als op het federale niveau. Ik heb bijvoorbeeld de onaantastbare gelijkheid de verenigingen binnen deMens.nu en is geprobeerd om daar een aantal goede tussen man en vrouw, en de vrijheid van erin geslaagd een vloot schepen een geza­ accenten te leggen.” Tot slot wenst Sylvain meningsuiting. Ik vind dat deze wel degelijk menlijke koers te laten varen.” Peeters zijn opvolger het allerbeste toe bij behoren tot de kern van de waarden die we deMens.nu, bij wat hij omschrijft als “een als diverse samenleving moeten respecteren.” boeiende en dynamische organisatie, een­ Terugblik tje die je moet koesteren”.

Weinig middenveld­ In een korte reactie blikt Sylvain Peeters © Joke Goovaerts organisaties zijn zo terug op zijn voorzitterschap bij deMens.nu. Sylvain Peeters, nu erevoorzitter, was zes jaar succesvol geweest als “De scheiding van kerk en staat was voorzitter van UVV vzw/deMens.nu voor mij een belangrijk punt tijdens mijn die van de vrijzinnigheid voorzitterschap en het verheugt me te zetten: “Weinig middenveldorganisaties­ zijn zo succesvol geweest als die van de vrijzinnigheid. België behoort bijvoorbeeld tot de koplopers op ethisch gebied. De vrijzinnigen hebben gezorgd voor een ethisch klimaat dat jongere generaties nu als evident beschouwen, maar dat zonder de vrijzinnigheid nooit zou zijn geweest.”

Meer recht op zelfbeschikking

“Wij moeten er de volgende jaren voor zorgen dat zelfbeschikking nóg promi­ nenter op de agenda prijkt. Het is de mood van deze tijd: je doet in je leven iets niet omdat het je wordt opgelegd, maar omdat je het zélf belangrijk vindt”, vervolgt Freddy Mortier.

Vrijzinnigheid moet een beweging worden die nog strijdbaarder opkomt voor auto­ nomie, voor zelfbeschikking. “Zeker in het onderwijs en in de zorg moeten wij de kant

kiezen van de patiënt, de leerling, de cliënt, © Joke Goovaerts de resident, de zwakkere. Van al wie de mid­ Freddy Mortier, de nieuwe voorzitter van UVV delen wordt ontnomen om keuzes te maken vzw/deMens.nu, aan het woord op de algemene

en het leven in eigen handen te nemen.” © Joke Goovaerts vergadering van 24 maart 2018

26 deMens.nu in 2018 - maart 27 April

Dat komt wellicht ook omdat in België het Abortuswet verdient beter dan recht op zelfbeschikking als heel fundamen­ knip- en plakwerk teel wordt ervaren. Je ziet dat ook in onze Abortus uit het strafrecht euthanasiewetgeving. Er werden al tal van wetsvoorstellen ge­ Als een grote meerderheid van de Belgen formuleerd door verschillende politici om voorstander blijkt van het schrappen van abortus uit het strafrecht te halen. Om die abortus uit de strafwet, hoe komt het dan ten gronde te kunnen bespreken, werden in Vijfenzeventig procent van de Belgen is er voorstander van om abor- dat er in het parlement niet makkelijk een 2018 hoorzittingen met experten georga­ tus uit het strafwetboek te schrappen. Dat blijkt uit een opiniepeiling, meerderheid voor gevonden kan worden? niseerd binnen de commissie Justitie van uitgevoerd onder supervisie van de Université Libre de Bruxelles Verougstraete: Parlementsleden zijn terug­ de Kamer. De meeste experten waren het houdend om het debat over abortus weer eens over de noodzaak van een volledige (ULB) en de Universiteit Hasselt, in opdracht van deMens.nu en het te openen. Ze zijn bang een deel van hun depenalisering van de vrijwillige zwanger­ Centre d’Action Laïque (CAL). Op 17 april 2018 werden de resultaten kiespubliek tegen de haren in te strijken. Net schapsafbreking; daarnaast werden de van die opiniepeiling aan de pers voorgesteld. daarom is deze enquête zo belangrijk: de re­ noodtoestand, de wachttijd, de termijn en sultaten laten zien dat ze zich geen zorgen de gewetensclausule als punten van verbe­ hoeven te maken. De afgelopen twee jaar tering aangekaart. zijn er naar aanleiding van de 25ste verjaar­ dag van de abortuswet interessante wets­ Begin juli 2018 dienden de regeringspartijen aar aanleiding hiervan verscheen er terviewd voor het magazine Knack. Hieron­ voorstellen ingediend in de Kamercommissie echter een eigen wetsvoorstel in dat geen diezelfde dag een open brief/carte der kan je een fragment uit het artikel lezen. Justitie. Ze werden nooit besproken. Wij zijn rekening hield met de andere voorstellen blanche, ondertekend door volksver­ onze zaak gaan bepleiten bij verschillende en amendementen. Tijdens de daaropvol­ Ntegenwoordigers, rectoren en academici, in Anne Verougstraete studeerde haar eerste politieke partijen, want je merkt dat er weinig gende zitting van de commissie Justitie op De Standaard en Le Soir. Gynaecologe Anne jaar gynaecologie bij dokter Willy Peers, de kennis is over abortus. 4 juli lieten de oppositiepartijen hun onge­ Verougstraete werd door Han Renard geïn­ bekende abortusactivist die in 1973 werd gearresteerd omdat hij een abortus had uitgevoerd bij een 27-jarige mentaal gehandicapte vrouw die was verkracht. “Door Peers besliste ik dat ik als gynaecologe­ altijd een deel van mijn tijd als abortusarts­ OPINIEPEILING actief zou zijn”, vertelt ze. (…) over de vrijwillige De meeste experten waren zwangerschapsafbreking het eens over de noodzaak IN BELGIË van een volledige depena- lisering van de vrijwillige zwangerschapsafbreking

Dan moeten de resultaten van deze enquête je blij stemmen? Verougstraete: Ik ben er ontzettend blij mee. Driekwart van de Vlamingen en de Frans­ taligen vindt dat abortus uit het strafrecht mag. Zelfs onder katholieken is 70 procent van de ondervraagden het daarmee eens, In deze brochure kan je de resultaten van de zo blijkt uit de resultaten. Dat is formidabel. opiniepeiling over abortus in België terugvinden. Over alle lagen van de bevolking, over alle Ook te raadplegen op www.deMens.nu en te taalgroepen en over alle levensbeschouwin­ verkrijgen op aanvraag via [email protected] gen heen: iedereen vindt abortus een recht. Opiniepeiling over abortus, voorgesteld aan de pers op 17 april 2018 © Joke Goovaerts

28 deMens.nu in 2018 - april 29 © Yvan Dheur © Yvan Artikels over de abortuswet, verschenen in De Op 9 september 2018 stapte de vrouwenkaravaan op in Brussel met als thema ‘Abortus: het recht om Morgen, Het Nieuwsblad en op VUB Today te beslissen’

noegen blijken over de manier waarop het overwinningen op het vlak van vrouwenrech­ spel werd gespeeld door de meerderheids­ ten. Plots zorgde de federale regering voor Nieuwe wet in België partijen. Samen met de CAL werd een open een complete wending in het dossier. Maar brief naar Le Soir en De Morgen verstuurd, het voorstel van de meerderheidspartijen Op 4 oktober 2018 keurde de plenaire ver­ met als titel Abortus verdient beter dan knip- is meer een cosmetische ingreep dan een gadering van de Kamer het wetsvoorstel en plakwerk. De brief werd op 9 juli 2018 ge­ echte hervorming. Dat ondergraaft het ech­ van de meerderheidspartijen betreffende publiceerd. Hieronder kan je een fragment uit te debat in de Kamer. abortus goed. Alle door de oppositie inge­ de open brief lezen. diende amendementen werden verworpen. Dat regeringsvoorstel bevat wel enkele De nieuwe wet trad in voege op 8 novem­ Na drie hoorzittingen met zo’n twintigtal verbeter­ingen in de marge. Toch blijft het ber 2018. Naar aanleiding hiervan publiceer­ deskundigen zou het debat om abortus uit vooral bij knip- en plakwerk met de huidige de Franky Bussche, directeur studiedienst het strafwetboek te halen op 4 juli in de com­ wet: de strafrechtelijke sancties voor zowel van deMens.nu, een artikel in deMens.nu missie Justitie van de Kamer hervatten. De vrouw als arts blijven bestaan als ook maar Magazine van januari 2019. Hieronder kan je verschillende wetsvoorstellen die reeds op één van de voorwaarden in artikel 2 van die een fragment uit die Vrijzinnige barometer lezen. tafel lagen, bevatten een aantal belangrijke wet niet wordt nageleefd. Voorwaarden die volgens de gehoorde deskundigen ‘pater­ Wat is verschillend in de nieuwe wet? nalistisch’, ‘offtopic’ en ‘verouderd’ zijn. En • Abortus wordt uit het strafwetboek ge­ dus blijven vrouwen gecriminaliseerd. haald en wordt in een aparte wet opge­ nomen. Dezelfde straffen blijven echter behouden bij het niet naleven van de wet­ Toekomst? Vrouwenkaravaan telijke voorwaarden. • De bedenktijd van zes dagen kan worden De voorstellen van de oppositie streefden naar Overal ter wereld worden vrouwen gedis­ geschrapt als er medische redenen zijn. een volledige depenalisering en naar de aan­ crimineerd, vooral inzake het moederschap • De termijn van twaalf weken na de be­ passing van de voorwaarden. De oppositie­ en zwangerschapsafbrekingen. Een vrouw vruchting blijft bewaard. Wanneer de eer­ partijen dienden een gezamenlijk amendement dwingen om haar zwangerschap tegen ste raadpleging gebeurt minder dan zes in om de periode waarin abortus wettelijk mo­ haar wil te volbrengen, is een democratie dagen voor het einde van de termijn van gelijk is, op te trekken van twaalf naar achttien onwaardig. Evenzo het dreigen met een twaalf weken, dan wordt die termijn ver­ weken. Dat amendement werd echter verwor­ gevangenisstraf wegens abortus. Het is lengd pro rata het aantal niet verstreken pen bij de eindstemming in de Kamer. hoog tijd om in België abortus werkelijk te dagen van de termijn van zes dagen. legaliseren, los van elke religieuze of ideo­ • Het begrip noodsituatie wordt geschrapt. Tijdens een volgende legislatuur moet de logische inmenging. Hiervoor kwamen op • De arts wordt verplicht om door te verwijzen. ‘abortusdraad’ weer opgenomen worden. zondag 9 september 2018 verschillende • Er wordt een strafbaarstelling ingevoerd Door het niet verlengen van de termijn blijven Interview met gynaecologe Anne Verougstraete organisaties samen om mee te stappen in voor wie de toegang tot abortus probeert een aantal vrouwen in de kou staan en moe­ in Knack Magazine en op Knack.be de vrouwenkaravaan. te verhinderen. ten ze naar bijvoorbeeld Nederland reizen.

30 deMens.nu in 2018 - april 31 Symposium Medische Wereld

Op zaterdag 28 april 2018 werd op de Brussels Health Campus van de Vrije Universiteit Brussel te Jette, waar onder meer het Universitair Ziekenhuis Brussel is gelegen, de zesde editie van het symposium Medische Wereld georganiseerd. Op het symposium worden belangrijke veranderingen en actuele thema’s binnen de © Maya Richard gezondheidszorg toegelicht. De uitreiking van de Beurs Medische Wereld 2018 gebeurde door prins Laurent en door Anne-France Ketelaer, algemeen directeur van deMens.nu

et symposium richt zich tot medici, deMens.nu In deMens.nu Magazine van juli 2018 ver­ zowel huisartsen als specialisten, tot scheen een interview met dr. Duerinck, in paramedici, assistenten, studenten Van bij de aanvang in 2013 is deMens.nu het kader van het dossier Digitale samen- Hen wetenschappers, kortom, tot al wie op een van de partners van het symposium Me­ leving. Hieronder lees je een fragment uit de hoogte wil blijven van de maatschap­ dische Wereld. Zo ondersteunt deMens.nu het artikel van Maya Richard, stafmede­ pelijke, ethische en praktische kanten van geneeskunde in de tweeëntwintigste eeuw. de Beurs Medische Wereld die jaarlijks op werker communicatie van deMens.nu. Het de medische praktijk. Het kan rekenen op Verschillende voordrachten gaven toelich­ het symposium wordt uitgereikt. Vier stu­ volledige magazine is online te lezen op een ruime belangstelling van een vakgericht ting bij innovatieve medische ontwikkelingen denten geneeskunde van de Vrije Universiteit www.deMens.nu via de pagina ‘Magazine’. publiek en is uitgegroeid tot een van de zoals gentherapie, supra-microchirurgie, Brussel hebben zich, dankzij die financiële grootste medische congressen in België augmented reality en mobile health. ruggensteun, tijdens hun medische stage in Waarom is de AR-technolgie nuttig bij met meer dan duizend deelnemers. Rwanda tevens ingezet voor een lokaal so­ (neuro)chirurgie? Daarna volgde een debat over de gezond­ lidariteitsproject ten behoeve van ouderloze Johnny Duerinck: Het kan de diepe anato­ Het symposium bood ook dit jaar een ge­ heidszorg nu en in de toekomst, met de kinderen en van gezinnen in armoede. mie van de patiënt tonen zonder ook maar varieerd en actueel dagprogramma aan. In participatie van onder anderen Maggie De één snede te maken. De neurochirurgie de voormiddag werd eerst gefocust op de Block, de toenmalige minister van Socia­ Ook dit jaar was deMens.nu op het symposi­ maakt al gebruik van de navigatiemethode, le Zaken en Volksgezondheid. Hier werden um aanwezig met een informatiestand, waar maar dat vraagt zoals gezegd veel denkwerk drie issues besproken: Hoe gezond is onze de aanwezigen terechtkonden met vragen en de foutenmarge is groot. De AR-techno­ gezondheidszorg? - Huisartsenwachtpost: over waardig levenseinde, de verschillende logie laat toe om door de patiënt te kijken. top of flop? - 28 jaar abortuswet: nood aan wilsverklaringen en LEIF - het LevensEinde Je ziet de verhoudingen goed en je kan vernieuwing? InformatieForum. Verder was er eveneens bijvoorbeeld naar de relatie van een tumor informatie te vinden over de werking en met omliggende anatomische structuren In de namiddag kwamen tijdens drie op­ dienstverlening van de huizenvandeMens. kijken. Zonder te snijden blijft de weef­ eenvolgende panelgesprekken verschillende selschade minimaal. Momenteel steunen ethische en economische aspecten aan bod, we op blinde kennis van de anatomie. De namelijk fraude in de gezondheidszorg, ver­ Augmented reality in de medische HoloLens maakt alles visueler. Het voelt in­ zekering voor vrouwelijke kankers, en gas­ wereld tuïtief aan en is bovendien veiliger voor de tronomie en gezondheid. Aansluitend hierop patiënt. Dergelijk hulpmiddel zorgt er even­

© Symposium Medische Wereld 2018 © Symposium Medische Wereld werden de winnaars van de Beurs Medische Een van de sprekers was Johnny eens voor dat de leercurve voor chirurgen Het symposium Medische Wereld is uitgegroeid Wereld bekendgemaakt. Dat gebeurde door Duerinck, neurochirurg aan het UZ Brussel. veel vlakker wordt. Wereldwijd is er een te­ tot een van de grootste medische congressen prins Laurent en door Anne-France Ketelaer, Hij gaf een uiteenzetting over het gebruik van kort aan goed opgeleide chirurgen en AR kan in België algemeen directeur van deMens.nu. augmented reality (AR) in de (neuro)chirurgie. die problematiek mee helpen oplossen.

32 deMens.nu in 2018 - april 33 Mei

Reportage

In de basisschool van het Atheneum Keer­ Lentefeest en feest bergen vierden op 26 mei 2018 de kinderen hun lentefeest en feest vrijzinnige jeugd met muziek, toneel, dans, debat … Het was een vrijzinnige jeugd talentrijk gebeuren rond het jaarthema van deMens.nu: ‘rede is vrede’. Hierover werd een reportage gemaakt die te bekijken is op het YouTube-kanaal van deMens.nu en op Het aantal lentefeesten en feesten vrijzinnige jeugd is op acht jaar tijd de website www.lentefeest.be. verdubbeld. In 2018 vierden liefst 10.192 Vlaamse kinderen en jongeren hun lentefeest of hun feest vrijzinnige jeugd. Dat is twee keer zoveel Het lentefeest en het feest vrijzinnige jeugd als in 2010. Die feesten, kaderend binnen de vrijzinnig humanistische zijn de ideale momenten om even stil te levensbeschouwing, worden dus alsmaar populairder. staan, niet alleen bij jezelf, maar ook bij de wereld. Tijdens de tweedaagse voorbe­ reiding kwam het thema vrede op diverse leuke manieren aan bod. “Wat is vrede vol­ Sinds mensenheugenis en overal ter wereld gens jou?”, werd aan de feestelingen ge­ vieren mensen bijzondere overgangsmo­ In 2018 vierden liefst 10.192 vraagd. Verder lees je enkele antwoorden menten in het leven. Bij die momenten wor­ Vlaamse kinderen en van de kinderen. den vrijzinnig humanistische plechtigheden jongeren hun lentefeest of georganiseerd waarbij de mens centraal hun feest vrijzinnige jeugd. staat. In 2010 vierden in heel Vlaanderen en Brussel zo’n 5.429 feestelingen hun lente­ Dat is een verdubbeling op feest of feest vrijzinnige jeugd. Acht jaar acht jaar tijd later is dit aantal bijna verdubbeld. Het toe­ nemende succes is mede te danken aan de Het lentefeest zet kinderen uit het eerste omkadering en het professionalisme van de of tweede leerjaar in het zonnetje. Hun zin leerkrachten niet-confessionele zedenleer. voor zelfontdekking en kritische geest wordt Zij geven de plechtigheden vorm en inhoud beetje bij beetje aangewakkerd tijdens de die aansluiten bij de leefwereld van de kin­ lessen niet-confessionele zedenleer. Het deren en jongeren. Ook de secularisering feest vrijzinnige jeugd geeft twaalfjarigen Triptiek-filmpje in De zevende dag op één over van de samenleving past goed bij de waar­ die dat levensbeschouwelijk vak volgen dan het lentefeest en het feest vrijzinnige jeugd in den die deze feesten belichamen. weer de mogelijkheid om op een feestelijke Oudenaarde manier hun overgang van kind naar jong­ volwassene zin en kleur te geven. De zevende dag

Op 13 mei 2018 werd in het debatprogramma­ De zevende dag op één een reportage uit­ gezonden over het lentefeest en het feest vrijzinnige jeugd in Oudenaarde. De bege­ leidende tekst luidde: “Hoe denken kinderen over het leven? En hoe beleven ze hun ‘over­ gang’ van kind naar jongere? Zoë, Nathan en Maurice uit Oudenaarde vieren hun feest vrijzinnige jeugd, en vertellen wat dat voor hen betekent. Alweer een Triptiek-filmpje in

© Sam Weckx De zevende dag: drie reflecties op wat er leeft

Lentefeest.be is het online platform voor de vrijzinnig humanistische lentefeesten en feesten vrijzinnige jeugd op dit moment.” © Britt Ballings

34 deMens.nu in 2018 - mei 35 “We willen voor iedereen hetzelfde wen­ De uitgave is tot stand gekomen door de sen. Geen gepest, enkel vriendschap voor enthousiaste samenwerking tussen men­ alle mensen.” sen uit verschillende domeinen die één gezamenlijk doel hadden: vanuit de vrijzin­ “We zijn beter lief voor elkaar zonder gejam­ nige gemeenschap aan leerkrachten niet- mer of gemaar.” confessionele zedenleer, HV-feest­comités, vrijzinnig humanistische consulenten en “Voor de wereld heb ik een belangrijke ouders ondersteuning bieden om met kin­ wens: overal vriendschap, zonder grens.” deren uit de derde graad basisonderwijs te werken rond vrijzinnig humanisme en de “Voor ons is iedereen evenveel waard. Ben vrijzinnig humanistische aspecten van een je nu een jongen, een meisje of een paard. feest vrijzinnige jeugd. Voor iedereen dezelfde regels en afspraken. Dat zou de wereld mooi maken. We wen­ Onderweg is de opvolger van Als ik groot sen dat niemand meer in oorlog moet leven. ben! In dat boek gaan kinderen van zes tot Vrede is iets waar we samen naar moeten zeven jaar op speelse wijze aan de slag met streven.” vrijzinnig humanistische waarden. Dat helpt hen om zich inhoudelijk voor te bereiden op het lentefeest. Lentefeest.be

In augustus 2018 werd het online plat­ form voor de vrijzinnig humanistische len­ tefeesten en feesten vrijzinnige jeugd op­ © Britt Ballings gestart. De feestelingen, hun ouders en Tweedaagse voorbereiding voor het feest vrijzinnige jeugd in Keerbergen familie, en de pers maken er kennis met de feesten. In het inloggedeelte kunnen organisatoren best practices met elkaar uitwisselen. Ze vinden er ook nuttige infor­ Meer info? matie over financiën, verzekeringen, priva­

cywetgeving, geschenken en zoveel meer. Op het online platform: www.lentefeest.be

Onderweg Op de website van het Humanistisch Verbond: In oktober 2018 werd het boek Onderweg www.humanistischverbond.be/ uitgebracht. Met die uitgave wil Samen­ humanistisch-verbond/lente- spel vzw, in samenwerking met deMens.nu, feest-en-feest-vrijzinnige-jeugd ondersteuning bieden aan leerkrachten Op de website van deMens.nu: niet-confessionele zedenleer die in de www.demens.nu/diensten/plech- derde graad basisonderwijs aan de slag tigheden/lentefeest-en-feest-vrij- willen gaan met het vrijzinnig humanisme in zinnige jeugd al zijn vormen, geuren en kleuren. De tiener maakt kennis met het feest vrijzinnige jeugd Meer informatie over Onderweg: en diverse andere overgangsrituelen die www.onderweg.life kinderen op weg naar volwassenheid Meer informatie over beleven. Het is een uitgave vol afwisseling, Als ik groot ben!: gemaakt op maat van nieuwsgierige, Reportage over het lentefeest en het feest vrijzinnige Onderweg, een uitgave vol afwisseling, gemaakt op www.alsikgrootben.be enthousiaste twaalfjarigen, onderweg naar jeugd in Keerbergen rond het thema ‘rede is vrede’, maat van twaalfjarigen, onderweg naar een volgen- een volgende fase in hun leven. te bekijken op het YouTube-kanaal van deMens.nu de fase in hun leven

36 deMens.nu in 2018 - mei 37 LGBTQ+

LGBTQ+ staat voor Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, Queer/Ques- tioning, Intersex & Asexual. Gelijkwaardigheid zonder discriminatie, los van de seksuele oriëntatie of geaardheid is een universeel mensen- recht en een fundamentele waarde binnen het vrijzinnig humanistische © Maya Richard Kleurrijke taferelen aan de informatie- en animatiestand van deMens.nu op de Belgian Pride gedachtegoed. In de loop der jaren zijn er al veel discriminaties tegen- over LGBTQ+’s weggewerkt, maar de strijd is nog niet gestreden. menselijke ontwikkeling. Dat doet het door le rechten. We hebben er veel interviews afge­ jongeren de humanistische waarden en ideeën nomen en met die informatie zetten we dan in van wereldburgerschap bij te brengen. Vlaanderen en Brussel sensibiliseringsacties op. Belgian Pride aan de optocht, in samenwerking met de Brus­ selse Jeugdhuizen en het Universitair Centrum In het kader van CHanGE trekken jaarlijks Jad: Tegelijk biedt CHanGE ons, de deelnemen­ De Belgian Pride is de bekendste LGBTQ+­ voor Ontwikkelingssamenwerking, en met de twaalf studenten, na een intensieve voorberei­ de jongeren, ook de gelegenheid om een visie optocht in België. De Pride is een coming- hulp van vele enthousiaste vrijwilligers. De mee ding, gedurende drie weken op belevingssta­ op ontwikkelingssamenwerking te vormen. We out-evenement voor iedereen die dat wil, met oplopende djembéspelers zorgden voor een ge naar partnerlanden in het globale Zuiden. krijgen materiële en professionele ondersteuning, een feestelijk, politiek en cultureel karakter. Se­ ritmische noot. Die CHanGEmakers komen er in contact met maar hebben daarnaast de vrijheid om nieuwe dert enkele jaren neemt deMens.nu actief deel organisaties die zich inzetten voor de be­ ideeën uit te proberen. Door zelf te ervaren wat aan dit gebeuren met een versierde vracht­ Aan de stand van deMens.nu werd informa­ scherming van holebirechten, toegang tot an­ mogelijk en nuttig is, kunnen we op lange termijn wagen in de PrideParade en een stand in de tie over de werking en dienstverlening van de ticonceptie, de strijd tegen seksueel geweld, misschien een nieuwe dynamiek binnen de ont­ PrideVillage. Zo wil deMens.nu de LGBTQ+­ georganiseerde vrijzinnigheid gegeven en economische empowerment van vrouwen, wikkelingssamenwerking teweegbrengen. (…) gemeenschap steunen en de boodschap van werden er kleurrijke brillen en tattoo’s uitge­ preventie van hiv … Terug in België zetten de gelijke rechten voor alle mensen mee uitdragen. deeld. Die gaven op een ludieke manier uit­ studenten acties op touw om het publiek be­ In Oeganda en Congo hebben jullie veel ge- Daarom blijft het belangrijk om aan zo’n evene­ drukking aan het jaarthema van deMens.nu, wust te maken van die wereldwijde strijd. tuigenissen gehoord. Hoe ervaar je zoiets? ment deel te nemen en het te ondersteunen. ‘rede is vrede’, en aan de campagne ‘Word Zoë: We werken rond twee thema’s, LGBTQ­+- ambassadeur van de vrede en de liefde’. Een In deMens.nu Magazine van juli 2018 ver­ rechten en menstruatie. We hebben ondervonden De editie van 2018 vond plaats in Brussel op boodschap van vrede én liefde, want liefde scheen een interview met drie CHanGE­ dat taboes of drempels die daar bestaan, hier zaterdag 19 mei, met als epicentrum de Kunst­ maakt vrede mogelijk. makers. Hieronder lees je enkele fragmenten ook voorkomen. Misschien wel in andere vormen berg. Daar vertrok en eindigde de route van uit het artikel van Hilde Vandervelde, staf­ of met andere gevolgen, maar het zijn zaken die de PrideParade en was ook de PrideVillage medewerker communicatie van deMens.nu. hier evengoed leven. (…) Na het afnemen van elk opgesteld. In de PrideVillage was deMens.nu UCOS en CHanGE Het volledige magazine is online te lezen op interview, onder meer bij een LGBTQ+organisatie aanwezig met een informatie- en animatie­ www.deMens.nu via de pagina ‘Magazine’. in Oeganda, waren we iedere keer stil en onder stand. Het huisvandeMens Brussel nam deel Nieuw in 2018 was de deelname van UCOS, het de indruk. Het bracht veel emoties met zich mee. Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamen­ Jad Zeitouni, 25 jaar, studeert rechten aan de werking en een lidvereniging van deMens.nu, aan Vrije Universiteit Brussel en Zoë Kalala, 22 jaar, Jad: Wat mij heeft geraakt, is de inzet van de de Belgian Pride om het CHanGEproject onder handelswetenschappen aan de Katholieke mensen. In Oeganda is homoseksualiteit bij wet de aandacht te brengen. CHanGE staat voor Universiteit Leuven Campus Brussel. Beiden verboden. Je riskeert er als LGBTQ+ een gevan­ Campaign for sexual Health & Gender Equality en trokken naar Oeganda. Genaldine Dialungana, genisstraf van veertien jaar tot levenslang. Toch is een project over gendergelijkheid en over sek­ 23 jaar, studeert gender en diversiteit aan de vind je daar mensen, zowel homo- als hetero­ suele en reproductieve rechten en gezondheid. Universiteit Gent en zij ging naar Congo. seksuelen, die zich actief en publiekelijk inzetten voor de rechten van de LGBTQ+gemeenschap. UCOS is een educatieve ngo voor ontwikke­ Wat houdt het CHanGEproject eigenlijk in? Dat was voor mij een wake-upcall. Terwijl we in lingssamenwerking, geaffilieerd aan de Vrije Genaldine: Met CHanGE willen we de mensen eigen land helemaal niets te verliezen hebben Tijdens de Belgian Pride, de bekendste Universiteit Brussel. Samen met partners uit het in het Zuiden een stem geven en aantonen dat als we het voor LGBTQ+ opnemen. Het is be­ LGBTQ+optocht in België, droeg deMens.nu hoger onderwijs en de vrijzinnig humanistische er ter plaatse tal van organisaties en personen langrijk dat we afstappen van het relativisme dat een boodschap van vrede én liefde uit beweging wil UCOS werk maken van duurzame zijn die ijveren voor gendergelijkheid en seksue­ hier vaak heerst.

38 deMens.nu in 2018 - mei 39 Juni

Internationale Dag van het Humanisme

Sedert de jaren tachtig van de vorige eeuw wordt op 21 juni over de hele wereld de Internationale Dag van het Humanisme gevierd. De symboliek van het moment spreekt voor zich: 21 juni is de dag waarop het licht over de duisternis zegeviert, wat door humanisten vertaald wordt als de overwinning van de rede en de wetenschappelijk gefundeerde kennis op de dogma’s van het geloof en de irrationele veronderstellingen van bijgeloof en mythe. In Vlaanderen en Brussel wordt de Internationale Dag van het Humanisme jaarlijks met verschillende activiteiten en evenementen gevierd.

Boekenprijs deMens.nu de prijsuitreiking. Hieronder lees je een frag­ ment uit het artikel van Joke Goovaerts, staf­ De Boekenprijs deMens.nu wordt twee­ medewerker communicatie van deMens.nu. Rede is vrede jaarlijks uitgereikt en bekroont het beste Het volledige magazine is online te lezen op Nederlandstalige non-fictieboek over vrijzin­ www.deMens.nu via de pagina ‘Magazine’. In 2018 vierde deMens.nu die dag aanslui­ nig humanistische waarden. De prijs wordt tend bij het jaarthema: ‘rede is vrede’. Hon­ georganiseerd door deMens.nu, in partici­ De problematiek van de derd jaar na het einde van de Eerste Wereld­ patie met het Humanistisch Verbond, het oorlog en zeventig jaar na de ondertekening Vermeylenfonds en het Willemsfonds. De vrije meningsuiting wordt van de Universele Verklaring van de Rechten shortlist van vijf boeken voor de Boekenprijs met de dag acuter. Het van de Mens, wil deMens.nu de band tussen deMens.nu 2018 bestond uit: In naam van gaat om een moeizaam rede en vrede opnieuw stevig benadrukken. God van Paul Cliteur en Dirk Verhofstadt, Die wake-upcall is broodnodig. Mensen­ Onbehagen van Bas Heijne, Samenleven bevochten grondrecht dat rechten worden met de voeten getreden of met gezond verstand van Patrick Loobuyck, heel snel kan verdwijnen opnieuw in twijfel getrokken. Oorlogstaal en De bedreigde vrijheid van Johan Op de autoritaire regimes versterken elkaar. Fake Beeck, en Material Matters van Thomas Rau “De problematiek van de vrije menings­ news creëert dovemansgesprekken en en Sabine Oberhuber. uiting wordt met de dag acuter. Het gaat ondermijnt democratieën. Het is dan ook om een moeizaam bevochten grondrecht de hoogste tijd om opnieuw vol overtuiging De Boekenprijs deMens.nu 2018 werd op dat heel snel kan verdwijnen. Dat heb ik in ons geloof in de mens, in de rede en in de 21 juni in De Zondvloed te Mechelen uit­ dit boek willen vertellen en tot op vandaag idealen van de Verlichting uit te spreken. De gereikt. Winnaar was Johan Op de Beeck. blijft dat een zeer actueel onderwerp. Ik ben campagne ‘rede is vrede’ werd het hele jaar Hij ontving een geldprijs ter waarde van dan ook zeer dankbaar dat ik deze gewaar­ door op diverse manieren en via verschillen­ drieduizend euro. In deMens.nu Magazine deerde prijs mocht ontvangen”, zegt Johan de kanalen gevoerd. van oktober 2018 verscheen een terugblik op Op de Beeck.

40 deMens.nu in 2018 - juni 41 In De bedreigde vrijheid. Uw vrije me- ningsuiting in gevaar? houdt Johan Op de Beeck, auteur en voormalig journalist en documentairemaker, een sterk pleidooi voor de vrijheid van meningsuiting. Na een boeiende historische uiteenzetting over de grondleggers en de mijlpalen in de geschie­ denis van de vrije meningsuiting analyseert en beschrijft Op de Beeck de verschillende bedreigingen en stelt hij een aantal confron­ terende maar actuele vragen. Basisconcep­ ten zoals vrijheid, scheiding kerk en staat, godsdienstvrijheid, tolerantie en vrijheid van meningsuiting zijn fundamenten van onze samenleving, maar nu lijken ze ineens niet meer zo evident. (…)

De motivering van de jury luidt als volgt: “Dit boek schetst het ontstaan en de geschie­ denis van de vrijheid van meningsuiting, een bij uitstek vrijzinnige materie, en de auteur stelt daarover een aantal confronterende maar onontkoombare actuele vragen. De vrijheid van meningsuiting is dé basisga­ rantie van het samenleven. Sinds de Ver­

lichting leeft dit grondrecht in verstand­ © Joke Goovaerts Boekenprijs deMens.nu 2018 in De Zondvloed in Mechelen

houding met de andere grondwettelijke vrijheid, de godsdienstvrijheid. Die verstand­ houding is, zo lijkt het, nu soms ver te zoeken. De auteur schrijft op een zeer toegankelijke en vlot leesbare wijze, en maakt duidelijk dat hij de materie grondig heeft doorzocht. Het resultaat is een standaardwerk over deze materie.”

Johan Op de Beeck waardeert de prijs ten zeerste: “Omdat het een van de zeldzame prijzen is die een ruggensteun aan non-fictie geeft. De erkenning van non-fictieboeken als prijswaardig genre blijft achterwege en dat vind ik spijtig, want non-fictie maakt een op­ vallende opmars in het domein van geschie­ denis, filosofie, politiek, wetenschap …”

De bedreigde vrijheid van Johan Op de Beeck © Joke Goovaerts was het winnende boek van de Boekenprijs Freddy Mortier, voorzitter van deMens.nu, en Mario Van Essche, voorzitter van het Humanistisch deMens.nu 2018 Verbond, bij de bekendmaking van de Boekenprijs deMens.nu 2018

42 deMens.nu in 2018 - juni 43 Dwaallichtprijs

Op 21 juni 2018 reikte het Vrijzinnig Plat­ form Hoger Onderwijs Antwerpen de twee­­­­­­jaarlijkse Dwaallichtprijs uit. Die ging naar Christophe Busch. De laudatio werd uit­ gesproken door de rector van de Universiteit Antwerpen, Herman Van Goethem.

Het Vrijzinnig Platform Hoger Onderwijs Antwerpen wordt gevormd door een aan­ Animatiefilmpje Wat maakt iets goed of slecht? Als vrijzinnig humanisten niet in een god geloven, tal personeelsleden die, in de schoot van met de stem van Kurt Van Eeghem waar geloven ze dan wel in? Bekijk het filmpje de Associatie Hogescholen en Universiteit Het vrijzinnig humanisme in het kort Antwerpen (AUHA) en met de steun van de Vrijzinnige Dienst van de Universiteit Antwer­ Het vrijzinnig humanisme in het kort steuning van het Centre d’Action Laïque. In pen, impuls willen geven aan het vrijzinnig het Engels wordt het animatie­filmpje door gedachtegoed in het algemeen en het vrije Als vrijzinnig humanisten niet in een god Stephen Fry ingelezen, in het Nederlands

denken in het bijzonder. © Guy Kleinblatt geloven, waar geloven ze dan wel in? Wat door Kurt Van Eeghem. De laudatio voor Christophe Busch werd vieren ze op 21 juni en welk symbool ver­ De Dwaallichtprijs wordt toegekend aan wie uitgesproken door Herman Van Goethem, bindt hen? Op het platform Wereldbeeld zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt rector van de Universiteit Antwerpen van Canvas werd op 21 juni 2018 het film­ Bloemetjesactie voor de uitstraling van het vrijzinnig ge­ pje Het vrijzinnig humanisme in het kort dachtegoed. Christophe Busch is algemeen en voorzitter van de Beoordelingscommis­ gelanceerd. Het filmpje kwam tot stand In de provincie Antwerpen slaan de directeur van het Holocaust- en mensen­ sies Cultureelerfgoeddecreet voor de lande­ in samenwerking met deMens.nu. We­ huizenvandeMens, de Stuurgroep Morele rechtenmuseum Kazerne Dossin en expert lijke musea. De uitreiking had plaats in het reldbeeld is een online platform voor filo­ Bijstand en tal van vrijzinnig humanistische dadergedrag bij collectief geweld. Hij is be­ Vrijzinnig Antwerps Trefpunt Out of a Box sofie en levensbeschouwing. Er worden verenigingen de handen in elkaar om jaar­ stuurslid van het Vredescentrum Antwerpen in Antwerpen. antwoorden gezocht op grote levensvragen lijks een bloemetjesactie te organiseren. en je kan er ook kort en bondig kennis­ De mensen van de verschillende ziekenhui­ maken met andere levensvisies. zen en woonzorgcentra worden er letterlijk en figuurlijk in de bloemetjes gezet. Samen met de bloemen wordt een kaartje overhan­ Wat maakt iets goed of slecht? digd, met informatie over de mogelijkheid van vrijzinnig humanistische bijstand. Ook Op 21 juni 2018 werd het animatiefilmpje talrijke vrijwilligers helpen mee met de actie. Wat maakt iets goed of slecht? gelanceerd. Sommige mensen geloven dat goed of slecht handelen nooit van de situatie afhangt, Meer weten? maar dat hiervoor onveranderlijke regels bestaan. Ze baseren zich op religieuze Internationale Dag van het teksten en instituten die hen voorschrijven Humanisme: www.deMens.nu dat god zegt wat ze moeten doen. Een vrijzinnig humanistische moraal is anders. International Humanist and Ethical Vrijzinnig humanisten laten hun leven niet Union: www.iheu.org bepalen door goddelijke regels, ze denken Wat maakt iets goed of slecht?: op zelf na over hoe ze beter kunnen leven. het YouTube-kanaal van deMens.nu Wat maakt iets goed of slecht? is een Ne­ derlandstalige bewerking van het filmpje Het vrijzinnig humanisme in het kort: What Makes Something Right or Wrong? op het YouTube-kanaal van

© Guy Kleinblatt van de Humanists UK. Die bewerking werd deMens.nu nu en op www.canvas.be/wereldbeeld De Dwaallichtprijs 2018 ging naar Christophe Busch, algemeen directeur van het Holocaust- gerealiseerd door de communicatiedienst en mensenrechtenmuseum Kazerne Dossin in Mechelen van deMens.nu, met de technische onder­

44 deMens.nu in 2018 - juni 45 Juli

Trouwen of samenleven Vrijzinnig humanistische Nog niet toe aan trouwen, maar toch op zoek naar een manier om jouw relatie te vieren? plechtigheden Of wel toe aan trouwen, maar dan anders? Niet voor een altaar, niet voor een eenvoudi­ ge handtekening in het gemeentehuis? Dan is een gepersonaliseerde, vrijzinnig humanis­ tische plechtigheid iets voor jou. Er zijn van die momenten in je leven die je niet snel vergeet. Die je ook niet snel wíl vergeten, omdat ze zo ingrijpend zijn. De geboorte van een kind of de dood van een naaste bijvoorbeeld. Of misschien sta Geboorte je graag even stil bij een nieuwe stap in je leven, zoals een huwelijk, Mama of papa worden, het is een mijlpaal in een jubileum, een afstudeermoment … In een huisvandeMens kan je bestaan. Je geniet van prachtige momen­ een vrijzinnig humanistisch consulent je helpen bij de organisatie ten, maar je krijgt ook een grote verantwoor­ van een vrijzinnig humanistische plechtigheid. delijkheid op je schouders. Een kind doet je even stilstaan bij wat echt belangrijk is in het leven: het leven zelf. Vele ouders willen dit scharniermoment niet zomaar laten voor­ Welkom in het huisvandeMens Stilstaan bij bijgaan en kiezen voor een verwelkomings­ overgangsmomenten feest, zoals een geboorteplechtigheid. Overal in Vlaanderen en Brussel vind je in het leven een huisvandeMens in je buurt. Je kan er terecht voor vrijzinnig humanistische plech­ tigheden, gesprekken over levensvragen en Lentefeest en feest vrijzinnige jeugd zelfbeschikking,­ gemeenschapsvormende Baby, kleuter, lagere school, middelbaar on­ activiteiten en vrijwilligerswerk. Je vindt er derwijs … Zoveel mooie momenten en even­ ook informatie over waardig levenseinde en veel uitdagingen. De tijd vliegt! Daarom kan wilsbeschikkingen, levensbeschouwelijke het deugd doen om eens stil te staan en te onderwerpen, en het vrijzinnig humanisme kijken hoe je kind zichzelf en zijn talenten ont­ en zijn waarden. dekt en zijn plaats in de wereld zoekt. Zo is er voor de zesjarigen het lentefeest en voor Elk huisvandeMens wil een lokale draaischijf de twaalfjarigen het feest vrijzinnige jeugd. voor de vrijzinnig humanistische gemeen­ Overgangsmomenten waarop vrijzinnig hu­ schap zijn en werkt samen met verenigin­ manisten in groep vieren. gen, ontmoetingscentra en initiatieven die Belangrijke momenten in het leven het vrijzinnig humanisme mee vormgeven en helpen uitdragen. Stilstaan bij overgangsmomenten in het leven gebeurt overal ter wereld, vaak met een vie­ Afscheid ring of een plechtigheid. De invulling van zo’n Een dierbare verliezen, het is een van de betekenisvol moment verschilt van persoon zwaarste gebeurtenissen in een mensenle­ tot persoon. Voor vrijzinnig humanisten is het ven. Als je niet gelovig in het leven staat, heb de mens zelf die zin en betekenis geeft aan dit je weinig boodschap aan een afscheid waar­ ene leven. Wil jij een vrijzinnig humanistische bij een god of het hiernamaals centraal staan. plechtigheid op maat, met aandacht voor je Tijdens een vrijzinnig humanistische plechtig­ verhaal en concrete wensen? Dan onder­ heid zeg je op je eigen manier vaarwel. steunt een vrijzinnig humanistisch consulent je graag, onder meer bij volgende momenten.

46 deMens.nu in 2018 - juli 47 Herdenking Ineens is er een eerste verjaardag zonder … een eerste oud en nieuw zonder … een moe­ derdag of vaderdag. Dat zijn herdenkings­ dagen waarbij veel emotie kan loskomen en je met je gevoelens geen blijf weet. Door jaarlijkse herdenkingsplechtigheden te orga­ niseren, probeert een huisvandeMens ruim­ te te creëren om herinneringen op te halen en dierbaren te herdenken.

Meer informatie? activiteiten uit de vrijzinnig humanistische gemeenschap. Je kan er intekenen op de Wil je graag meer weten over de verschil­ digitale nieuwsbrief van deMens.nu of op lende diensten van het huisvandeMens? Of deMens.nu Magazine. En je komt er te we­ wil je er een beroep op doen? Je vindt de ten waar je terechtkan als je graag als vrijwil­ contact­gegevens en adressen in deze bro­ liger aan de slag wil. chure op pagina 104. Op de website kan je tot slot verschillende Je kan ook naar de website www.deMens.nu publicaties lezen en/of downloaden, zoals het surfen. Daar kan je terecht voor meer in­ magazine en de folders. In die folders vind je Wil je graag meer weten over de verschillende diensten van het huisvandeMens? Of wil je er een formatie over vrijzinnig humanistische the­ eveneens gedetailleerde informatie over de beroep op doen? Je vindt meer informatie op www.deMens.nu ma’s. Je vindt er tal van nieuwsberichten en dienstverlening van de huizenvandeMens.

48 deMens.nu in 2018 - juli 49 De onderzoekers zijn voorzichtig in hun besluitvorming: mogelijk is er geen direct causaal verband tussen de scheiding van Scheiding kerk en staat kerk en staat en economische groei. Maar, zo benadrukt onderzoeksleider Damian Ruck, de hypothese van Durkheim is bij deze wel afdoende weerlegd: economische groei is niét het startschot voor de tanende Voor vrijzinnig humanisten vormt de scheiding tussen levensbeschou- invloed van religie. Het staat dus zo goed als vast dat secularisering economische wing en overheid, of tussen kerk en staat, een essentieel gegeven. De groei voorafgaat en dat beide verband hou­ overheid dient de verschillende levensbeschouwingen gelijk te behan- den met elkaar. Zéker als die secularisering delen en moet zich neutraal opstellen ten opzichte van het al dan niet gepaard gaat met meer individuele vrijheid. aanhangen van een bepaalde levensbeschouwing. De overheid mag geen voorkeur of afkeur uitspreken voor een levensbeschouwing. Een seculiere samenleving staat economisch sterker

rijzinnig humanisten streven naar nomische groei schreven Aubry Cornelis, een gelijke behandeling van de toenmalig directeur communicatie van Dit inzicht heeft mogelijk implicaties voor confessionele en niet-confessionele deMens.nu, en Simon Vandeputte, stafme­ hoe we naar enkele belangrijke debatten levensbeschouwelijkeV gemeenschappen dewerker studiedienst van deMens.nu, een van deze eeuw kijken. Zo denken we dat (en naar het wegwerken van privileges door opiniestuk dat op 31 juli 2018 op Knack.be Opiniestuk over de link tussen secularisering en economische convergentie ook op interna­ gelijke erkennings- en financieringscrite­ werd gepubliceerd. Hieronder kan je enkele economische groei, gepubliceerd op Knack.be tionale schaal tot meer universele waarden ria). Dit principe van scheiding dient daad­ fragmenten uit het artikel lezen. en normen leidt. De clash of civilisations werkelijk toegepast te worden. Een on­ sterker gewapend is om andere maat­ kan worden vermeden door de opkomst partijdige overheid is de beste garantie dat schappelijke vraagstukken op te lossen. Zo van een wereldwijde middenklasse, gaat de iedereen zich aangesproken voelt en bereid is Erst die Moral, dann das Fressen: zouden levensbeschouwelijke­ en andere redenering. om de democratische consensus na te leven. Een seculiere samenleving staat breuklijnen vervagen door de opkomst van een brede middenklasse - een hypothese Die middenklasse bestaat inmiddels, zo Over de secularisering van de samenleving economisch sterker van de socioloog Emile Durkheim die al zo’n weten we uit studies van onder andere de en de verhouding tussen levensbeschou­ honderd jaar standhoudt. econoom Branko Milanovic. Een seculiere wing en overheid verschijnen er regelmatig Economische groei is de heilige graal van moraal is daarentegen allerminst wereldwijd opiniestukken in de pers en op de sociale dit tijdperk. Politieke keuzes draaien vaak gevestigd. Om het bij slechts enkele opmer­ media van deMens.nu. Naar aanleiding van om het creëren van extra welvaart. We Secularisering voorspeller kelijke cijfers te houden: in liefst 74 landen is een studie van de universiteiten van Bristol veronderstellen immers dat een samenle­ economische groei het nog steeds verboden om kritiek te uiten en Tennessee over secularisering en eco­ ving waar veel mensen het goed hebben, op religie. In 22 landen worden afvalligen vervolgd. In 13 landen kan uitkomen voor Een nieuwe studie van wetenschappers aan een atheïstische blik op het leven je nog de universiteiten van Bristol en Tennessee steeds je leven kosten. (Cijfers uit Freedom zet die veronderstelling op zijn kop. De we­ of Thought Report 2017). Eén op vijf landen tenschappers volgden bevolkingsgroepen in wereldwijd heeft nog steeds een staats­ 109 landen door de twintigste eeuw heen. godsdienst, aldus het internationale Pew Ze ontdekten dat secularisatie economische Research Center. groei voorafgaat en niet omgekeerd. Boven­ dien is zo’n seculariseringsproces, waarbij Op het geopolitieke schaakbord is het dus de greep van religieuze instellingen op de meer dan ooit aangewezen om niet alleen samenleving wordt gelost, een goede voor­ het model van de gecorrigeerde vrije markt speller van toekomstige economische groei te exporteren, maar evenzeer de politieke - mits ze gepaard gaat met toenemend res­ principes en instellingen die haar ondersteu­ pect voor individuele rechten. nen: de scheiding der machten; de scheiding

50 deMens.nu in 2018 - juli 51 Ook al blijft economie in hoge mate een spel van gunstige of ongunstige internationale wind, niets belet ons om volop in te zetten op de boot die daar op lange termijn het best mee om kan. En dat is een boot die vaart op een seculier moreel kompas. Erst kommt die Moral, dann das Fressen.

Meer op VRT NWS

Om de twee weken publiceert Jurgen Slembrouck van de Vrijzinnige Dienst van de Universiteit Antwerpen een opiniestuk op VRT NWS. Vaak komt het thema van schei­ ding kerk en staat aan bod. Die opiniestukken kan je lezen op de website van VRT NWS en op de website van deMens.nu.

Op de website www.deMens.nu kan je meer lezen over het thema scheiding kerk en staat

van levensbeschouwing en staat; afdwingba­ Seculier karakter staat in grondwet? re eigendomsrechten; de juridische veranke­ ring van zelfbeschikkingsrecht en persoonlij­ Kunnen we ook in eigen land leren van het ke vrijheden zoals het recht op meningsuiting, gegeven dat een seculiere samenleving geaardheid, apostasie, abortus ... beter boert? Zeker wel. Het debat over fun­ damentele afspraken waarop een samen­ De tendens om burgerrechten te koppelen leving berust, is actueler dan ooit. Net als aan economische samenwerking is sowieso 200 jaar geleden zijn de demarcatielijnen al in opmars. De Belgische diplomatie han­ tussen religie en staat aan verduidelijking teert mensenrechten in toenemende mate toe. Patrick Dewael nam in 2015 al het als voorwaarde tot materiële steun. En een initiatief om dit debat op de juiste plaats te project als She Decides, dat ervoor pleit voeren, door in de schoot van het federaal vrouwen overal ter wereld maximale rechten parlement een commissie ter Herziening over hun lichaam toe te kennen, verdient alle van de Grondwet op te richten. (…) lof. Het zal een weldadig effect op de hele samenleving hebben, wellicht veel meer dan In die commissie wordt bekeken hoe onze klassieke ontwikkelingshulp kan bieden. waarden - die van de Verlichting - beter kunnen worden gevat. Een expliciete ver­ Kortom: ethiek, of ruimer bekeken, een set ankering van België als seculiere staat ware van normen en waarden die het morele geen slecht begin, net als het verankeren kompas van de samenleving vormen, is veel van de voornaamste individuele vrijheden: meer dan zomaar een bijproduct van eco­ zelfbeschikking, de gelijkwaardigheid van nomische vooruitgang. (…) man en vrouw, de vrijheid van meningsui­ ting en de begrenzing van godsdienstvrij­ heid daar waar ze dergelijke individuele vrij­ heden dreigt te overvleugelen. Opiniestukken over de scheiding kerk en staat, verschenen op VRT NWS

52 deMens.nu in 2018 - juli 53 Augustus

Humanists International

Think local, act global. Het vrijzinnig humanisme stopt niet aan de Belgische grens. Wereldwijd zijn er verschillende internationale verenigingen die ervoor zorgen dat de humanistische belangen bij organisaties als de Verenigde Naties of de Europese Unie worden verdedigd. De International Humanist and Ethical Union, vanaf 2019 Humanists International genoemd, fungeert als de wereldkoepel van humanistische organisaties.

e International Humanist and Ethi­ uitgestuurd met als titel Njet aan autoritaire De International Humanist and Ethical Union, afgekort tot IHEU, zal vanaf 2019 verdergaan cal Union, kortweg IHEU, werd in leiders en politiek die verdeelt. Het persbe­ als Humanists International 1952 in Amsterdam opgericht om richt werd ondertekend door Anne-France Dhet humanistische gedachtegoed over Ketelaer, algemeen directeur van deMens.nu voor deze uitdagingen in petto te hebben, lands­grenzen heen te promoten. De koepel en vicevoorzitter van IHEU/Humanists Inter­ moet onderworpen worden aan grondig on­ groeide uit tot een internationale ngo met national. Hieronder kan je een fragment uit derzoek”, zo staat te lezen in de verklaring. meer dan honderdvijftig nationale lidorgani­ het persbericht lezen. saties, waaronder voor België deMens.nu IHEU spreekt zich met de Auckland Decla- en het Centre d’Action Laïque. De vrijzin­ ration krachtig uit tegen de opkomst van nig humanisten nemen dankzij IHEU een Njet aan autoritaire leiders zogeheten ‘strong men’ politici, die verkla­ belangrijke plaats in bij de Verenigde Naties en politiek die verdeelt ren op te komen voor de belangen van ‘het en nemen geregeld het woord in Genève volk’ en het tegelijk niet zo nauw nemen met bij het Hoog Commissariaat voor de Men­ mensenrechten of de rechtsstaat. senrechten. Blikvanger van de conferentie: de inter­ nationale humanistische gemeenschap Door verdeeldheid te zaaien en minder­ Van 3 tot 5 augustus 2018 vond in het nam de Auckland Declaration Against the heden te viseren, vergroten ze hun eigen Nieuw-Zeelandse Auckland het jaarlijkse Politics of Division aan. Met die resolutie machtsbasis. IHEU maakt zich in het bijzon­ congres plaats, inclusief de algemene ver­ roept de algemene vergadering van IHEU der zorgen over de ontwikkelingen in Rus­ gadering van IHEU en van de jongeren­ politici en burgers op om de fundamenten land, China, Hongarije, Polen, de Filipijnen, afdeling IHEYO. Delegaties uit meer dan van de democratie te koesteren en zo een Turkije en de Verenigde Staten. Persbericht Njet aan autoritaire leiders en honderdvijftig landen debatteerden er drie dam op te werpen tegen tendentieuze poli­ politiek die verdeelt, onder meer verspreid via de dagen lang over de status van het humanis­ tiek, tribalisme, desinformatie en demagogie. Met dat laatste land kwam het in juni al tot nieuwsbrief en sociale media van deMens.nu tische gedachtegoed en van de mensen­ een aanvaring, in de nasleep van de be­ rechten in de hele wereld. Op dat congres “Democratieën gedijen enkel in een open­ slissing van president Donald Trump om werd de Auckland Declaration Against the debatcultuur. Debat en kritische toetsing de VS terug te trekken uit de VN-Mensen­ Meer weten? Politics of Division aangenomen. Hiermee van argumenten zijn de methodes waarmee rechtenraad. VS-ambassadeur bij de VN, stuurde de internationale humanistische meningsverschillen vreedzaam en respect­ Nikki Haley, schreef IHEU toen een brief Voor meer informatie over IHEU/ gemeenschap een krachtig signaal tegen vol worden opgelost. De uitdagingen van waarin ze de organisatie ervan beschuldig­ Humanists International surf naar: tribalisme de wereld in. Naar aanleiding hier­ vandaag zijn complexer dan ooit. Elke po­ de samen te heulen met Rusland en China. www.humanists.international van werd door deMens.nu een persbericht liticus die beweert eenvoudige antwoorden Ook andere ngo’s kregen zo’n brief.

54 deMens.nu in 2018 - augustus 55 Categoriale morele dienstverlening

Elk huisvandeMens verleent vrijzinnig humanistische dienstverlening, maar er zijn ook enkele specifieke vormen van morele dienstverlening. Het gaat om de categoriale morele dienstverlening in ziekenhuizen en woonzorgcentra, in gevangenissen, aan geïnterneerden, op de luchthaven, aan de universiteit, aan kinderen en jongeren, en binnen de krijgsmacht.

Gevangenissen milieleden en verwanten. De SMBG vervult ten slotte ook een maatschappelijke rol en De moreel consulenten van de Stichting probeert via diverse projecten vooroordelen Ziekenhuizen en woonzorgcentra Wie in een ziekenhuis of voor Morele Bijstand aan Gevangenen, of over detentie tegen te gaan. woonzorgcentrum verblijft SMBG, zijn er voor mensen die in de ge­ Opgenomen worden in een ziekenhuis of vangenis verblijven. De consulenten geven woonzorgcentrum is een ingrijpende ge­ en ergens mee zit of zijn zowel individuele als collectieve morele bij­ Geïnterneerden beurtenis. Een vertrouwde omgeving wordt hart wil luchten, kan een stand. Ze bieden gedetineerden een luiste­ achtergelaten, en allerlei levensvragen en gesprek aanvragen met rend oor binnen een echte vertrouwensre­ Sinds april 2016 is er een moreel consulent emoties steken de kop op. Soms kan het een moreel consulent latie. En zij organiseren groepsactiviteiten werkzaam in het Forensisch Psychiatrisch moeilijk zijn om die gedachten te ordenen. voor gedetineerden; dat kan gaan om praat­ Centrum in Gent en sinds december 2017 Gelukkig hoeven ziekenhuispatiënten en se­ groepen, vormingsmomenten of culturele ook in het Forensisch Psychiatrisch Centrum nioren dat niet alleen te doen. Wie in een activiteiten. De moreel consulenten werken in Antwerpen. De consulent biedt de geïnter­ ziekenhuis of woonzorgcentrum verblijft en vanuit de vrijzinnig humanistische waarden neerden morele zorg en begeleiding aan vanuit ergens mee zit of zijn hart wil luchten, kan en levensbeschouwing. vrijzinnig humanistisch perspectief. De focus een gesprek aanvragen met een van de mo­ ligt op het voeren van persoonsgerichte en reel consulenten van Ik wil praten. vertrouwelijke gesprekken met geïnterneerden, Moreel consulenten bieden waarbij aandacht gaat naar het verkennen van Een moreel consulent gaat dan langs om gedetineerden een levensvragen en individuele zinbeleving. met zorg en aandacht te luisteren naar wat luisterend oor binnen een de patiënt of senior bezighoudt en om sa­ echte vertrouwensrelatie men met hem of haar naar zin en houvast Luchthaven te zoeken. De moreel consulenten van Ik wil praten zijn vrijzinnig humanistisch en putten De Stichting voor Morele Bijstand aan Ge­ De moreel consulent op de nationale lucht­ inspiratie uit die levensbeschouwing bij het vangenen heeft eveneens een psychosoci­ haven van Zaventem is er voor de vele dui­ helpen omgaan met angst, onzekerheid en ale dienst waar gedetineerden terechtkun­ zenden passagiers die dagelijks het vliegtuig vragen over zingeving. Elk gesprek met een nen om hun re-integratie in de maatschappij nemen. Niet alleen omdat ze met vakantie of van de consulenten is strikt vertrouwelijk. Ik voor te bereiden. Ook ex-gedetineerden op zakenreis gaan, maar soms ook omdat ze wil praten is een initiatief van de Stuurgroep kunnen er aankloppen voor verdere bege­ met ingrijpende of tragische gebeurtenissen Morele Bijstand en werkt nauw samen met leiding. En indien de vraag zich voordoet, worden geconfronteerd. Ook het luchthaven­

de huizenvandeMens. © Shutterstock.com wordt de ondersteuning uitgebreid tot fa­ personeel kan bij de moreel consulent terecht.

56 deMens.nu in 2018 - augustus 57

Universiteit vrijzinnig humanisme. De DRMB ressorteert sulenten fundamentele vragen, moeilijkhe­ onder het departement Well Being van de den of problemen rond samen leven, samen De Universiteit Antwerpen heeft als enige krijgsmacht. Niet onbelangrijk, want in dat­ werken, lijden en ziekte te beantwoorden en universiteit in Vlaanderen een moreel consu­ zelfde departement maken veel andere op te volgen. lent in dienst. Hij staat dicht bij de studen­ zorgverstrekkende diensten hun opwach­ ten en is er wanneer ze nood hebben aan ting, zoals preventieadviseurs, vertrouwens­ Moreel consulenten werken in totale functio­ iemand om mee te praten of om hun hart personen, psychologen en sociaal assisten­ nele onafhankelijkheid en staan bijgevolg los te luchten. Hij zet het vrijzinnig humanisme ten. Zorg voor het personeel is de voorbije van elke hiërarchie binnen Defensie. Deze en zijn waarden in de kijker door tal van ac­ jaren in Defensie een hoge prioriteit gewor­ status bevordert onderlinge betrokkenheid, tiviteiten te organiseren. Tijdens lezingen, den. Het is aan de moreel consulenten om openheid en empathie in de relatie hulp- debatten, theatervoorstellingen, poëzie­ in die waaier van hulpverlening een eigen vrager-hulpverlener. voordrachten en filmavonden komen zo uit­ identiteit en specificiteit op te bouwen. eenlopende, levensbeschouwelijk relevante Naast de counseling en het organiseren van onderwerpen aan bod. Strikt genomen zijn de moreel consulenten plechtigheden krijgen vorming en bijscholing de officiële vertegenwoordigers van het vrij­ tevens de nodige aandacht. Deelnemen aan zinnig humanistische gedachtegoed. Maar (internationale) conferenties verruimt onze Kinderen en jongeren hun opdrachten reiken veel verder: in de horizonten en inspireert ons als consulen­ Achter de schermen eenheden, maar ook tijdens buitenlandse ten, zoals onlangs in Warschau en Utrecht, Opvang vzw wil vanuit een vrijzinnig hu­ zendingen kan elke militair die het wenst, waar telkens religieuze en humanistische manistische levenshouding een essentiële In 2018 zette deMens.nu volop in op vrede, een beroep doen op onze hulpverlening. hulpverleners elkaar konden treffen. Feit is bijdrage leveren aan de kwaliteitsverbetering aansluitend bij de honderdjarige herdenking Militair zijn is een atypisch en specifiek be­ dat alleen Nederland en België humanis­ van pleegzorg. Enerzijds door het uitbou­ van het einde van de Eerste Wereldoorlog. roep. Militairen vervullen soms gevaarlijke en tische hulpverleners binnen hun Defensie wen van een kenniscentrum, het uitwerken In heel België werden daartoe door orga­ risicovolle opdrachten. Hun problematieken tewerkstellen. van onderzoeksprojecten en het aanbieden nisaties van diverse pluimage talrijke eve­ zijn legio, vandaar dat onze zorg gericht van vormingen. Anderzijds door de bekend­ nementen, concerten, tentoonstellingen … is op het activeren, het bevorderen en het Het is goed om vast te stellen dat ons ge­ making van pleegzorg als een concrete in­ ingericht. Zoals de grootse, muzikale vre­ versterken van mentale weerbaarheid en dachtegoed ingang vindt in onze eigen ge­ vulling van burgerschap en maatschappelijk desmanifestatie ‘Peace to the World’ op innerlijke veerkracht. Heel vaak is aandacht lederen, maar ook dat buitenlandse hulpver­ engagement. zaterdag 25 augustus op de Grote Markt in voor zingeving en zelfbestemming een rode leners vaak komen polsen hoe consulenten Ieper, waarvoor ongeveer tienduizend men­ draad in de morele begeleiding. Vanuit ons functioneren en erkenning krijgen in de toch sen naar de vredesstad afzakten. vrijzinnig gedachtegoed, en de daaraan ver­ complexe organisatie die Defensie is. Krijgsmacht bonden waarden, proberen de moreel con­ De werking van deMens.nu sloot hier naad­ Alle personeelsleden van Defensie en alle loos bij aan met het jaarthema ‘rede is vre­ aan de krijgsmacht toegevoegde perso­ de’. In deMens.nu Magazine van oktober nen kunnen een beroep doen op de moreel 2018 bijvoorbeeld verscheen een gevari­ consulenten in het leger. Ook het reserve­ eerd vredesdossier. In de rubriek Achter de kader en familieleden van militairen kunnen schermen werden de betekenis en rol van de bij hen terecht. In eigen land bieden de mo­ categoriale morele dienstverlening binnen de reel consulenten bij de krijgsmacht vooral krijgsmacht toegelicht. Hieronder lees je het individuele morele bijstand. Ook op missie artikel van Annie Van Paemel, inmiddels ge­ is er altijd een moreel consulent aanwezig pensioneerd hoofd van de Dienst Religieuze die deelneemt aan het dagelijkse leven van en Morele Begeleiding/niet-confessioneel. de troepen en ter beschikking staat van de Het volledige magazine is online te lezen op militairen. www.deMens.nu via de pagina ‘Magazine’.

Families die het wensen, kunnen ook een De DRMB, of de Dienst Religieuze en beroep doen op de moreel consulenten Morele Begeleiding, is een dienst binnen Meer informatie? voor de organisatie van vrijzinnig humanis­ Defensie die vijf van de in België erkende tische plechtigheden. erediensten vertegenwoordigt. Dit zijn de Je vindt de contactgegevens voor de categoriale morele dienstverlening in deze katholieke, protestantse, joodse en islamiti­ brochure op pagina 106. sche erediensten en - last but not least - het

58 deMens.nu in 2018 - augustus 59 opgenomen om de standpunten kracht bij te zetten. Mensen uit de vrijzinnig hu­ manistische gemeenschap vertellen er in Memorandum korte quotes waarom ze de voorstellen onderschrijven. Die filmpjes werden tussen lokale verkiezingen 29 augustus en 13 oktober 2018 gelanceerd, via de website en de sociale media van deMens.nu.

In de week van 29 augustus werd het me­ morandum ook ruim verspreid onder tal­ rijke politici en studiediensten, samen In de aanloop naar de gemeente- en provincieraadsverkiezingen van met een begeleidende brief van Freddy 2018 schreef deMens.nu een memorandum. Lokale verkiezingen Mortier, voorzitter van deMens.nu, en zijn voor de vrijzinnig humanistische gemeenschap een belangrijk Anne-France Ketelaer, algemeen directeur moment, want dat bestuursniveau staat in principe het dichtst bij van deMens.nu. Verschillende partijkop­ de burger, of bij de mens. In het memorandum werd de vrijzinnig stukken kregen ook mondelinge toelichting humanistische blik op de wereld vertaald naar standpunten die op bij het memorandum. Hieronder kan je de concrete en positieve wijze op het leven van de mens inwerken. begeleidende brief van Freddy Mortier en Anne-France Ketelaer lezen.

De maakbare samenleving Het memorandum voor de lokale verkiezingen et memorandum voor de lokale begint in je straat steunt op drie grote pijlers: vrijheid, gelijkwaar- verkiezingen van 14 oktober 2018 digheid en solidariteit bundelt vijftien ideeën voor een Debatten over waar we met de samen­ Hbetere samenleving. Vrijheid, gelijkwaardig­ leving heen moeten, klinken soms heel ab­ Hoe verwezenlijk je dat in een samenleving heid en solidariteit zijn daarbij de belang­ stract. Maar in je stad of gemeente worden die steeds diverser en kleurrijker wordt? Wij rijkste pijlers. De voorstellen zijn eenvoudig die heel concreet. Is er in mijn gemeente een denken dat we de overheid zelf best kleu­ samen te vatten in vijf krachtlijnen: school die zedenleer aanbiedt? Respecteert renblind maken. Een onpartijdige overheid de zorginstelling even verderop de levens- bedient immers per definitie elke burger op • Garandeer het zelfbeschikkingsrecht en eindewensen van mijn moeder? Wordt sa­ dezelfde manier. Een op seculiere leest ge­ de keuzevrijheid van de burger in het menleven in diversiteit aangemoedigd? schoeide overheid is het bindmiddel voor onderwijs, de zorg en de democratie. een open, vrije, welvarende en zorgende samenleving. • Creëer een neutrale overheid om de Want voor vrijzinnig (levensbeschouwelijke) diversiteit van de humanisten moet De burger speelt zelf ook een belangrijke rol samenleving te respecteren. élke verkiezing in het creëren van zo’n samenleving. Daar­ om mensen gaan om moet hij of zij alle kansen krijgen om zich • Maak werk van gelijke kansen door te ontwikkelen, te zoeken naar wie hij of zij gender­stereotypering en discriminatie wil worden en, eens die identiteit gevonden, tegen te gaan. Dergelijke concrete vragen zijn het vertrek­ deze ten volle te kunnen uiten. punt voor het memorandum van deMens.nu • Zorg voor betaalbare, kwalitatieve zorg. voor de gemeenteraadsverkiezingen van Want dat elke mens zichzelf kan zijn en 14 oktober. Want voor vrijzinnig humanisten daarnaar kan handelen zonder een andere • Solidariteit is een inclusief verhaal. moet élke verkiezing om mensen gaan. Ons mens datzelfde recht te ontzeggen, is de Het memorandum van deMens.nu naar streefdoel is altijd hetzelfde: de vrijheid van beste barometer voor vrijheid, gelijkwaar­ Naar aanleiding van het memorandum wer­ aanleiding van de gemeente- en provincieraads- elke burger garanderen, de gelijkheid en so­ digheid en solidariteit. den er verschillende videoboodschappen verkiezingen van 14 oktober 2018 lidariteit tussen burgers versterken.

60 deMens.nu in 2018 - augustus 61 15 voorstellen voor een betere leven in een superdiverse samenleving tot samenleving een goed einde brengen, hangt voor een groot stuk af van wat zich elke dag in jouw In deMens.nu Magazine van oktober 2018 straat afspeelt, zowel achter ramen en deu­ publiceerden Franky Bussche, directeur ren als in de publieke ruimte. studiedienst van deMens.nu, en Aubry Cor­ nelis, toenmalige directeur communicatie We moeten het niet ontkennen: vandaag van deMens.nu, een artikel over het me­ heerst vertwijfeling over de draagkracht van morandum en het belang van een vrijzinnig de Verlichtingswaarden, ‘onze’ waarden. Ze humanistische visie op stedelijk en gemeen­ staan onder druk onder invloed van politieke telijk beleid. Hieronder kan je die Vrijzinnige strekkingen op het eigen continent en door barometer lezen. de wereldwijde opmars van autoritaire lei­ ders - zich vaak beroepend op een staats- Lig jij wakker van de verkiezingen in je ideologie of -religie die geen kritiek duldt. stad of gemeente? Wellicht niet. Toch is dat beleidsniveau best belangrijk. Wat jouw Het maakt de opdracht voor het vrijzinnig schepenen en burgemeester beslissen (of humanisme nog dwingender. Vrijheid, gelijk­ net verzuimen te beslissen) heeft vaak meer waardigheid en solidariteit moeten eens te rechtstreekse impact op jouw leven dan meer vertaald worden naar antwoorden op Vlaamse, federale of Europese regels en maat van vandaag en morgen. Steden en regeltjes. Jouw stad of gemeente heeft er gemeenten zijn bij uitstek de plekken waar de voorbije jaren trouwens alleen maar be­ die antwoorden vorm kunnen krijgen. Hier voegdheden bijgekregen. komen van oudsher verschillende mensen en ideeën met elkaar in contact. Soms ra­ En dan is er nog de wereldwijde demografi­ kelings, soms innig, soms frontaal botsend. sche tendens. Die bracht politicoloog Benja­ Zoals het spreekwoord gaat: du choc des min Barber ertoe zijn bestseller If Mayors Ru- idées jaillit la lumière. led the World: Dysfunctional Nations, Rising Cities neer te pennen. Hij beschrijft daarin Vijftien van die ideeën staan gebundeld in hoe burgemeesters in de toekomst steeds een memorandum dat deMens.nu bij elkaar belangrijker én beter geplaatst zullen zijn om schreef. We pleiten onomwonden voor zelf­ samenlevingsvraagstukken op te lossen. beschikkingsrecht; voor officieel onderwijs in Meer dan de helft van de wereldbevolking elke gemeente; voor een overheid die onpar­ woont immers nu al in die stad. Tegen 2050 tijdig is in een diverse samenleving; voor een zijn dat zelfs twee mensen op drie! gelijkekansenbeleid dat discriminatie actief tegengaat; voor integratie en ontmoeting; Een vrijzinnig humanistische visie op ste­ voor menswaardige zorg die rekening houdt delijk en gemeentelijk beleid is dus brood­ met de levensbeschouwing van de resident nodig. Want steden en gemeenten worden of patiënt; voor vrijheid, gelijkwaardigheid en niet alleen belangrijker, ze veranderen ook solidariteit in de eenentwintigste eeuw. ingrijpend. Dat gebeurt zowel door evoluties binnen de dorps- of stadskern als door de impact van grotere maatschappelijke ver­ Meer weten? schuivingen eromheen. Het volledige memorandum en alle Steeds meer is de stad dus de wereld, en videoboodschappen kan je vinden omgekeerd. Of we grote uitdagingen zoals op de website via: Talrijke videoboodschappen op de website en de sociale media van deMens.nu zetten het versterken van de democratie, de strijd www.deMens.nu/memorandum2018 de standpunten kracht bij tegen de klimaatverandering of het samen­

62 deMens.nu in 2018 - augustus 63 September

Rede is vrede

In 2018 was het jaarthema van deMens.nu ‘rede is vrede’. Honderd jaar na het einde van de Eerste Wereldoorlog en zeventig jaar na de ondertekening van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens wil deMens.nu de band tussen rede en vrede opnieuw stevig benadrukken. De campagne ‘rede is vrede’ werd het hele jaar door op diverse manieren en via verschillende kanalen gevoerd.

Nooit meer oorlog herdenken

Op 7 september 2018 werd de tentoonstel­ ling Nooit meer oorlog herdenken feestelijk geopend in het Vrijzinnig Centrum Geuzen­ huis te Gent met korte lezingen van Freddy Mortier, voorzitter van deMens.nu, Christophe Busch, algemeen directeur van Kazerne Dossin, en Patrick Goossens, fotograaf, en met muziek van kc woong, winnaar van de muziekwedstrijd Freedom of Mind.

De voorbije vier jaar werd de Eerste Wereld­ oorlog uitvoerig herdacht. Komt er nu een ein­ de aan het herdenken van de Grote Oorlog? Heeft oorlogsherdenking überhaupt wel zin?

Kan de herinnering aan oorlog de vredesge­ e voorbije vier jaar werd de Eerste Wereldoorlog dachte aanwakkeren? Wie zijn de winnaars uitvoerig herdacht. Komt er nu een einde en verliezers van het herdenkingstoerisme? Daan het herdenken van de Grote Oorlog? Heeft oorlogsherdenking überhaupt wel zin? Kan de herinnering aan oorlog de In de tentoonstelling Nooit meer oorlog her- vredesgedachte aanwakkeren? Wie zijn de winnaars en verliezers denken, gecureerd door deMens.nu, wordt van het herdenkingstoerisme?

het herdenken van de Eerste Wereldoorlog In deze tentoonstelling, gecureerd door deMens.nu, wordt het belicht aan de hand van kritische vragen herdenken van de Eerste Wereldoorlog belicht aan de hand bij sfeervolle foto’s van Patrick Goossens. van kritische vragen bij sfeervolle In deMens.nu Magazine van oktober 2018 foto’s van Patrick Goossens. verscheen een interview met de fotograaf. Verder lees je enkele fragmenten uit het arti­ kel van Bert Goossens, stafmedewerker van Fakkeltjes vzw.

een initiatief van

64 deMens.nu in 2018 - september 65 Gewapend met een analoog fototoestel maakte publiciteit voor zijn ‘vestzakcamera’, denis aan de Vrije Universiteit Brussel, en schuimt Patrick Goossens de voormalige die zo geprijsd was dat zelfs gewone solda­ Christophe Busch, criminoloog en directeur slagvelden van de Eerste Wereldoorlog in ten het toestel konden aanschaffen. Kranten van Kazerne Dossin: memoriaal, museum België, Frankrijk, Italië en Turkije af. Het re­ boden enorme bedragen voor actiefoto’s en documentatiecentrum over Holocaust en sultaat van zijn jarenlange zoektocht naar van het front, terwijl de legerleiding het bezit mensenrechten. Kurt Van Eeghem, Jurgen vergeten historische plaatsen en authentieke van een fototoestel eigenlijk verbood. Slembrouck en Joke Goovaerts stonden in monumenten is te bezichtigen op de ten­ voor de redactie en productie. In deMens.nu toonstelling Nooit meer oorlog herdenken. Dat tijdsgebonden fotomateriaal geeft ons de Magazine van oktober 2018 werd een kor­ In die expositie laat hij ons even kritisch stil­ mogelijkheid om de gruwel echt te visualiseren. te weergave van de opname gepubliceerd. staan bij de herdenking van de Eerste We­ Hieronder lees je enkele fragmenten uit het reldoorlog. Wij spraken met de fotograaf. (…) Gedurende de vele jaren dat ik op zoek ging artikel van Joke Goovaerts, stafmedewerker naar wat nog overblijft, is duidelijk geworden communicatie van deMens.nu. De herdenking van de Eerste Wereld- dat de sporen, zowel in het landschap als oorlog heeft de voorbije vier jaar heel wat de restanten betreft, snel teloorgaan of Kurt Van Eeghem: Laten we even naar de wat media-aandacht gekregen. Waarom dikwijls moedwillig worden vernield. In het Universele Verklaring van de Rechten van de spreekt de Grote Oorlog tot op vandaag beste geval worden authentieke relicten Mens (UVRM) kijken. We vieren dit jaar haar

tot de verbeelding? © Liza Janssens sterk gerestaureerd, waardoor ze weliswaar zeventigste verjaardag. In hoeverre spelen Patrick Goossens: Het was een oorlog Op 7 september 2018 werd de tentoonstelling ‘gered’ worden, maar toch hun authenti­ humanisten hierbij een rol? die overduidelijk zijn sporen heeft nagela­ Nooit meer oorlog herdenken feestelijk geopend citeit deels moeten prijsgeven. Fotografie ten, zowel zichtbaar - denk maar aan de in het Vrijzinnig Centrum Geuzenhuis te Gent biedt de mogelijkheid die teloorgang vast te Christa Compas: In mijn land werd de UVRM begraafplaatsen - als in de beeldvorming leggen en ten minste het beeld dat verdwijnt omarmd als een in wezen echt humanis­ - sommigen spreken zelfs van mythevor­ Zijn er sporen van vrijzinnig humanisme te bewaren. (…) tisch project, als een kern van wat mensen ming - errond. Bovendien was het de eerste te vinden in de Eerste Wereldoorlog? op deze wereld met elkaar moeten doen. oorlog die fotografisch op grote schaal is Goossens: Zichtbare sporen van vrijzinnig Geloof je in een wereld zonder oorlog? In Nederland wordt door de humanisten gedocumenteerd. Komt daarbij dat het een humanisme zijn zeldzaam. In veel gevallen Goossens: Conflicten tussen mensen en, het verhaal gekoesterd dat de Nederlandse oorlog is die dicht bij huis werd uitgevoch­ gaat het eerder om de afwezigheid van reli­ in het verlengde daarvan, tussen groepen regering in het begin toch wel wat moeite ten. In elke familie is er wel een grootouder gieuze symboliek. Zerken zonder de afbeel­ mensen, zullen er wellicht altijd zijn. De had om de verklaring te ondertekenen, om­ die is gevlucht, opgeëist, gewond geraakt of ding van een kruis kunnen een aanduiding vraag is dus niet of er conflicten zullen zijn, dat God er helemaal niet in werd genoemd. gesneuveld, aan het front of in bezet gebied. zijn van vrijzinnigheid, hoewel dat geen ze­ maar op welke manier geschillen tussen Daarom zeggen humanisten dat deze ver­ De tragiek, dood en vernieling, en de mo­ kerheid biedt. Opvallend is dat vele authen­ volkeren of staten kunnen worden beslecht klaring bij uitstek humanistisch is. Ze gaat gelijke vergelijkingen met actuele oorlogen tieke grafmonumenten, opgericht tijdens de zonder dat ze tot geweld leiden. De toege­ over godsdiensten en levensbeschouwin­ (Syrië, de vluchtelingen, de terreur …), om­ oorlog, niet altijd een religieus symbool ver­ nomen mondialisering biedt mogelijkheden gen heen, en stelt de menselijke vermogens kaderd door een toeristische campagne: dit tonen. Dagboeken geven soms een betere om andere culturen beter te begrijpen, maar centraal. alles zorgt ervoor dat het gesneden koek is inkijk. Zo is er het relaas van Kenneth Best vergemakkelijkt ook de verspreiding van ra­ voor de media. (…) die als vrijwilliger in het Britse leger dienst dicale ideeën. Van Eeghem: Het woord universeel in deze nam en als aalmoezenier de gevechten in verklaring, is dat wel het juiste woord? Is die Is het belangrijk om de Eerste Wereld- Gallipoli meemaakte. Naarmate hij gecon­ hele verklaring niet westers? oorlog te herdenken? fronteerd wordt met de barbaarsheid van Een zinnig gesprek Goossens: Het is in elk geval belangrijk om het slagveld, groeit het besef van de zin­ Jeffrey Tyssens: Je moet beseffen dat heel te beseffen welke invloed de Eerste Wereld­ loosheid van de opeenvolgende aanvallen. De tentoonstelling Nooit meer oorlog her- wat mensen buiten de westerse bescha­ oorlog nog steeds op onze maatschappij Zijn kritiek op de legerleiding neemt toe. Na denken werd digitaal aangevuld met de vi­ ving heel blij zijn met dit soort van rechten, heeft. De oorlog in de Balkan van de jaren de oorlog verkiest hij een loopbaan als wis­ deo Een zinnig gesprek over oorlog, vrede die daar ook wel verdedigd worden. Zij zou­ negentig, de spanningen tussen de landen kundeleraar in plaats van een aanstelling tot en de Universele Verklaring van de Rechten den heel gelukkig zijn indien die rechten in in het Midden-Oosten, het ontstaan van de dorpspastoor. Op latere leeftijd laat hij zijn van de Mens. De bibliotheek van Het Pand hun samenlevingen effectief zouden worden staat Israël … die gebeurtenissen hebben geloof vallen en evolueert hij tot agnost. in Gent was het uitgelezen decor voor de toegepast. Men denkt al te gemakkelijk dat allemaal hun roots in de periode van de opname van Een zinnig gesprek. Kurt Van het alleen een West-Europees verschijn­ Eerste Wereldoorlog. Een beter begrip van Is fotografie een belangrijk medium om Eeghem nodigde drie sprekers uit om te dis­ sel is. Wel, ik kan je bijvoorbeeld zeggen wat aan de basis van de conflicten ligt, kan oorlog te herdenken? cussiëren over het thema vrede. Rond de ta­ dat India een heel sterke, interessante hu­ misschien helpen om sneller een oplossing Goossens: De Eerste Wereldoorlog was de fel zaten Christa Compas, directeur van het manistische beweging heeft. En die heeft te vinden. eerste oorlog waarbij letterlijk iedereen de Humanistisch Verbond in Nederland, Jeffrey zeker geen bezwaren tegen dat soort van mogelijkheid had om te fotograferen. Kodak Tyssens, hoogleraar hedendaagse geschie­ verklaringen. Integendeel, ze gebruiken die

66 deMens.nu in 2018 - september 67 universele teksten als een belangrijk wapen The Flowers of War is een Australisch project, op het terrein van emancipatie, voor vrou­ dat ook op Franse steun kan rekenen. Het be­ wen bijvoorbeeld. perkt zich niet tot de landsgrenzen, maar heeft ook al artiesten en werken uit Duitsland en Compas: Dat deze afspraken over de hele Frankrijk aan de vergetelheid onttrokken. Een wereld gekoesterd worden en ons verder van de bezielers van The Flowers of War is de zouden kunnen brengen, dat vind ik toch Australische componist, dirigent en violist Chris wel een belangrijke constatering. De ver­ Latham. Hij houdt zich al geruime tijd bezig met klaring is universeel, niet in de zin van een oorlogsgerelateerde muziek. Begin mei 2018 absolute waarheid die altijd en overal geldt, was Chris Latham in Brussel voor de registratie maar wel als een krachtige afspraak die je van een muziekstuk dat honderd jaar na datum

met elkaar kan maken. voor het eerst werd opgenomen. Dat gebeurde © Nik Honinckx in de opnamestudio van Beeldenstorm. Naar Muziekopname in de studio van Beeldenstorm Van Eeghem: Ik hoor al zeker geen pleidooi aanleiding hiervan verscheen een interview met voor het project The Flowers of War voor een aanpassing van deze tekst. Maar Chris Latham in deMens.nu Magazine van ok­ dat brengt mij natuurlijk op het volgende: is tober 2018. Hieronder lees je enkele fragmen­ ken. Want het probleem waarmee we gecon­ de tekst wel voldoende bekend? Ik kijk even ten uit het artikel van Hilde Vandervelde, staf­ fronteerd worden, is dat er over zulke grote naar iemand die de museale behandeling van medewerker communicatie van deMens.nu. aantallen wordt gesproken. Tijdens de Eerste al dat soort zaken doet. Moeten wij die tekst Wereldoorlog zijn twintig miljoen doden ge­ niet terug in het onderwijs binnenbrengen? Waarom is het belangrijk muziek van ge- vallen. Niemand kan zich voorstellen wat dat sneuvelde componisten op te sporen en uit precies inhoudt of wat het betekent om door Christophe Busch: Absoluut. Wat wij ei­ te voeren? een bom of granaat te worden opgeblazen. genlijk merken in de museale context, waar Chris Latham: Op die manier geven we een Maar wanneer je een muziekstuk speelt, dan duizenden jongeren de Belgische case van stem aan diegenen die verdwenen zijn en aan worden mensen als het ware in het verhaal de Holocaust komen bestuderen en waar diegenen die hen hebben verloren. Wanneer je getrokken, omdat het tot een kleinere schaal we een brug naar mensenrechten slaan, is die muziek speelt, dan lijkt het alsof de com­ wordt teruggebracht. Het wordt reëler en net dat ze veel te weinig gekend zijn. Ik herinner ponist in zijn muziek aanwezig is. In vele geval­ daardoor wordt het verhaal bevattelijk. mij een debat waar ik ooit aanwezig was en len vind ik muziek terug van mensen van wie ik waar een filmpje werd vertoond. In dat film­ zelfs geen foto kan vinden. Je hoort hun mu­ pje werd aan mensen op straat gevraagd: ziek, maar je weet niet hoe ze eruitzien, en toch De muziek helpt bij het verwerken van het “Welk recht denk je dat zou moeten worden kan je op de een of andere manier hun per­ verleden en het verdriet? toegevoegd en indien je er één toevoegt, soonlijkheid in hun muziek terugvinden. En dan Latham: Toen we met de herdenkingscon­ welk recht moet dan verdwijnen?” De ant­ besef je dat je hen weer tot leven kan wekken. certen begonnen, merkte ik dat mensen woorden waren echter wel bijzonder pro­ The Flowers of War: Muziek van huilden en ontroerd waren. Sommigen blematisch, in de zin van: “We zouden recht De muziek maakt het ook gemakkelijker om hadden iemand in hun familie of omgeving op wifi moeten toevoegen.” Dan denk ik: gesneuvelde componisten over die vreselijke gebeurtenissen te spre­ verloren. Er zat verdriet in hen waar ze geen ja, oké, die verbondenheid en informatie … uitdrukking aan hadden kunnen geven. Het misschien iets om over na te denken. Maar Ook bij Beeldenstorm vzw werd er rond het hele project was dus niet zinloos, er is iets dan het tweede, het recht dat weg moest, thema ‘rede is vrede’ gewerkt. Deze lidver­ positiefs uit voortgekomen. Ook voor mij dat was: “Het recht tegen folteren.” Folteren eniging van deMens.nu ondersteunt het pro­ was dat eerder een opluchting, want ik was is geen probleem meer in onze samenleving, ject The Flowers of War. De bedoeling van er niet zeker van dat iedereen me hierin zou dus halen we dat er dan maar uit. Dergelijke dat project is om muziek en kunst van arties­ volgen. uitspraken zijn wel verbijsterend. Conclusie ten die tijdens de Eerste Wereldoorlog in het is dat we terug naar de waarden van die leger dienden en aan het front het leven lie­ Zo besefte ik dat de herdenkingen het moge­ rechten moeten. Waarom zijn die rechten er ten of zwaargewond raakten, te detecteren. lijk maken om over de dood en het verdriet gekomen? Welke groepen in onze samen­ Het project focust specifiek op het opsporen, te praten. Mensen zijn bang voor de dood, leving hebben die rechten niet? Dit alles is reconstrueren, uitvoeren en opnemen van maar als je het eerst over de Eerste Wereld­ niet genoeg gekend en dat is iets waar het muziek die tot voor kort over het hoofd werd oorlog en de herdenkingen hebt, dan wordt onderwijs maximaal moet op inzetten. Wat gezien of verloren was gegaan. Maar ook © Hilde Vandervelde het aanvaardbaar. Mensen geven zichzelf is de oorsprong, de geschiedenis? Wat is de andere kunstvormen, vooral dan beeldende Beeldenstorm vzw, lidvereniging van deMens.nu, dan de ruimte om diep ontroerd te zijn, en doelstelling voor jou en je omgeving? kunsten en literatuur, komen aan bod. is een sociaal-artistieke organisatie in Brussel dat kan een louterend effect hebben.

68 deMens.nu in 2018 - september 69 Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven

Het Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven, afgekort als CAVA, verzamelt, bewaart en beheert het erfgoed en het archief van de vrijzinnig humanistische gemeenschap in Vlaanderen en van de Vrije Universiteit Brussel. CAVA stimuleert het onderzoek naar de geschiedenis van het vrijzinnig humanisme, en het zet het erfgoed in de kijker, onder meer via tentoonstellingen, lezingen en allerhande publicaties. © deMens.nu

kwesties waar het tegenaan kijkt. Maat­ Voor CAVA hield Niels De Nutte, historicus schappelijke ontwikkelingen zetten vrij­ en wetenschappelijk medewerker, een le­ Internationaal humanisme zinnig humanistische organisaties aan tot zing over euthanasie en humanisme in Bel­ reflectie en hebben een impact op de de­ gië, en meer bepaald over de bijdragen van Op 21 september 2018 organiseerde CAVA batten die binnen het vrijzinnig humanisme de vrijzinnig humanistische organisaties een studiedag, getiteld International Hu- worden gevoerd; debatten over constitu­ aan de legalisering van euthanasie in 2002. manism: a Postwar Community Historically tionele hervormingen en welke vorm van Recognized, over de evolutie van het inter­ secularisme nodig is, over de thema’s die De studiedag kende een mooie opkomst nationaal humanisme sinds de Tweede We­ vrijzinnig humanisten zouden moeten aan­ met een divers publiek, mede dankzij de reldoorlog. Diverse experten uit binnen- en pakken, en over de verdere ontwikkeling steun van een aantal vrijzinnig humanis­ buitenland gaven er toelichting bij de histori­ van het vrijzinnig humanisme in Vlaanderen tische organisaties zoals deMens.nu, het sche wendingen van en de toekomstige uit­ en België. Humanistisch Verbond Brussels Hoofdste­

dagingen voor het internationaal humanisme. © deMens.nu delijk Gewest, Uitstraling Permanente Vor­ Frank Scheelings, Paul Cliteur, ming en de Vrije Universiteit Brussel. In de nasleep van de Tweede Wereldoor­ Caroline Sägesser en Freddy Mortier log kwam niet alleen in Europa, maar ook elders in de wereld een generatie van geor­ De studiedag gaf een overzicht van het hui­ ganiseerde vrijdenkers op die een expliciet dige historisch onderzoek naar humanisme niet-religieus humanisme verdedigde. Daar­ in Vlaanderen, België en internationaal, en om kreeg de stroming de naam ‘seculier zoomde in op de ontwikkeling van het hu­ humanisme’ of ‘modern humanisme’. Een manisme in verschillende landen. Heden­ aantal van die verenigingen, namelijk Ame­ daagse onderwerpen zoals ecohumanisme rican Ethical Union, American Humanist en transhumanisme, de relatie tussen islam Association, British Ethical Union, Vienna en secularisme, en de uitdagingen waar de Ethical Society, Humanistisch Verbond Ne­ georganiseerde vrijzinnigheid in België voor derland, Humanistisch Verbond België en staat, kwamen er aan bod. India Radical Humanist Movement, organi­ seerde zich internationaal en richtte in 1952 Voor deMens.nu sprak Freddy Mortier, de International Humanist and Ethical Union hoogleraar ethiek aan de Universiteit Gent

op - die vanaf 2019 als de Humanists Inter­ en voorzitter van deMens.nu, over het vrij­ © deMens.nu national verdergaat. zinnig humanisme in België en de actuele Frank Scheelings, Jeffrey Tyssens, Else Walravens en Niels De Nutte

70 deMens.nu in 2018 - september 71 Op zoek … stimuleren. Ze bezorgen de lezer een aantal onderzoeks- en bronnensuggesties om zelf Wie meer wil weten over het erfgoed van het aan te slag te gaan en een zoektocht naar de vrijzinnig humanisme in Vlaanderen en Brus­ evolutie en doorbraak van het vrije denken te sel, kan terecht op de website van CAVA. ondernemen. Daar wordt een heleboel basisinformatie aangeboden. Vorsers en andere geïnteres­ Vlaanderen is in de tweede helft van de seerden worden er op weg geholpen met twintigste eeuw sterk geseculariseerd. De hun onderzoek. maatschappij is pluralistischer en complexer geworden. Het zelfbeschikkingsrecht werd opgeëist. Nieuwe ethische standpunten bra­ ken door en werden steeds meer aanvaard. Conference International Humanism Hieruit ontstonden nieuwe praktijken en Programme structuren. Het vrijzinnig humanisme speel­ de een stille, maar centrale rol binnen die Introduction - Karin Nys, Faculty of Arts and Philosophy evolutie.

Part 1 - International Humanism Dit boek sluit hierbij aan. Vijftien thematische Postwar years: Critical Era of Religious Change - Callum Brown, artikels bieden de lezer een historisch over­ University of Glasgow zicht van een aantal maatschappelijke pro­ Dutch Humanism after 1945 - Bert Gasenbeek, Humanistisch blematieken die vrijzinnig humanisten nauw Historisch Centrum aan het hart liggen. Ze verbreden de kennis Blasphemy in the Christian World - David Nash, Oxford Brookes over een levensbeschouwing die lange tijd in University de schaduw van de religie stond, maar die nu steeds prominenter aanwezig is. Part 2 - Historical Humanism in Belgium French Existentialism and Modern Humanism - Else Walravens,­ Op zoek … bevat bijdragen van Fred­ Vrije Universiteit Brussel dy Boeykens, Paul Borghs, Eddy Borms, De vrijzinnigheid: Secular Humanism in Belgium - Jeffrey Tys­ Franky Bussche, Nicoletta Casano, Gily sens, Vrije Universiteit Brussel Coene, Jacinta De Roeck, Ruddy Doom, Euthanasia and Humanism in Belgium - Niels De Nutte, CAVA Willem Elias, Tamara Ingels, Jimmy Kop­ pen, Michel Magits, Frank Scheelings en Part 3 - Secularism and Life Stance Pluralism Jan Van den Brande. Secularism and Theism - Paul Cliteur, Leiden University Islam and the Secular State - Abdullahi Ahmed An-Na’im, Naast het beschikbaar stellen van informa­ Emory Law (video) tie via die portaalsite, publiceert CAVA ook Life Stances and Laïcité in Belgium - Caroline Sägesser, Univer­ geregeld uitgaven over het vrijzinnig huma­ sité Libre de Bruxelles nistisch erfgoed. In 2018 werd onder meer de onderzoeks- en archiefgids Op Zoek … Meer weten? Part 4 - Current Issues De evolutie van het vrijzinnig humanisme in Secular Humanism in Belgium: Current Issues - Freddy Mortier, Vlaanderen sinds de Tweede Wereldoorlog Het Centrum voor Academische deMens.nu uitgebracht. en Vrijzinnige Archieven ging vijf jaar geleden van start. Ondertussen Ecohumanism - Floris van den Berg, Utrecht University kreeg CAVA het label Erkend Transhumanism and Cyborgs - Katleen Gabriels, Eindhoven Het boek is een uitgave van het Huma­ Cultureel Archief en is het University of Technology nistisch Verbond, het Centrum voor Vrij­ een van de negen landelijk zinnig Humanistisch Erfgoed en het Cen­ erkende culturele archieven. Closing Remarks trum voor Academische en Vrijzinnige Frank Scheelings, CAVA Archieven, onder redactie van Gily Coe­ Meer informatie over CAVA vind je ne, Jimmy Koppen en Frank Scheelings. op www.cavavub.be De auteurs willen het onderzoek naar de geschiedenis van het vrijzinnig humanisme

72 deMens.nu in 2018 - september 73 Oktober

Redelijk Eigenzinnig

Redelijk Eigenzinnig is een interdisciplinaire en meertalige lezingen- en activiteitenreeks van de Vrije Universiteit Brussel, bestemd voor studenten en een ruim publiek. Redelijk Eigenzinnig wil aanzetten om kritisch te reflecteren over belangrijke maatschappelijke

vraagstukken en wil een brug slaan tussen de academische wereld, © Joke Goovaerts het werkveld en de publieke sfeer. In de inaugurale rede stond filosofe Gertrudis Van de Vijver stil bij de ideeën van de Duitse Verlichtings- filosoof Immanuel Kant over oorlog en vrede

Deze vierde editie van Redelijk Eigenzinnig rondleiding in het BELvue Museum, in het boog zich over de oorsprong en impact van kader van de tentoonstelling Brussels, No- anuit de vrijzinnig humanistische vi­ met de steun van onder meer deMens.nu en oorlog en conflicten, ging op zoek naar nieu­ vember 1918: Leaving the War Behind and sie dat mens en samenleving verbe­ het Humanistisch Verbond Brussels Hoofd­ we fundamenten en visionaire beelden voor Reinventing Peace. terbaar zijn, gaat Redelijk Eigenzin­ stedelijk Gewest. Ze vinden plaats op diver­ vrede en rechtvaardigheid, en onderzocht nigV op zoek naar antwoorden op vragen als: se locaties in Brussel en zijn vrij toegankelijk welke rol wetenschap, politiek, onderwijs, Op 11 december hield Nils Duquet, onder­ Hoe willen we het toekomstige (samen)leven voor alle geïnteresseerden. kunst en media kunnen spelen. zoeker aan het Vlaams Vredesinstituut, een tot stand brengen? Volgens welke grondsla­ lezing over de productie en al dan niet ille­ gen? Waar halen we inspiratie? Welke ba­ Op 16 oktober 2018 hield Gertrudis Van gale uitvoer van wapens in België, onder de kens zetten we uit? Welke rol dienen burger, Oorlog, conflict, vrede & verzet de Vijver, filosofe aan de Universiteit Gent, titel Guns for Sale: Legal and Illegal Arms wetenschap(per) … te spelen? de inaugurale rede in de Brusselse Bozar. Trade in Belgium. De avond werd afgerond Tijdens het academiejaar 2018-2019 werd In haar lezing To Perpetual Peace. Or How met een debat over The Crime-Terror Nexus Mensen komen samen om actief en con­ op het thema ‘oorlog, conflict, vrede & ver­ Kant Translates His Epistemology of Epige- in Europe. Deelnemers aan het debat waren creet na te denken over de uitdagingen van zet’ ingezoomd. “Nie wieder Krieg”, klonk nesis Politically stond ze stil bij de ideeën van Rajan Basra van het International Centre for deze tijd: academici, onderzoekers, profes­ het na de Eerste Wereldoorlog, maar bij de de Duitse Verlichtingsfilosoof Immanuel Kant the Study of Radicalisation aan King’s Col­ sionals en actieve burgers gaan tijdens le­ eeuwherdenking lijkt wereldvrede een verre over oorlog en vrede. lege London, Letizia Paoli van het Leuven zingen, debatten, workshops, rondleidingen droom. Groeiende ongelijkheden, uitputting Institute of Criminology aan de KU Leuven, ... in gesprek met studenten en het publiek. van natuurlijke grondstoffen, burger- en han­ Op 30 oktober had Joes Segal, hoofdcurator en Guy Van Vlierden, journalist bij Het Laat­ delsoorlogen, toenemende vluchtelingen­ van The Wende Museum in Los Angeles, het ste Nieuws. Studenten werken volgens de principes stromen … Conflict en onrechtvaardigheid in zijn lezing Art and Crisis over de manier van probleemgestuurd onderwijs samen in zijn de wereld nog niet uit. waarop kunstenaars zich in tijden van conflict De lezingen- en activiteitenreeks wordt op multidisciplinaire teams. Aan de hand van engageren en hoe critici en latere generaties 23 april 2019 afgesloten met een gevarieerd een concrete probleemtaak leren ze om hun engagement duiden. Aansluitend hierop slotevent in de U-residence op de campus informatie te verzamelen en kritisch te ver­ gaf Bert Pieters, medewerker van Mediawijs, Etterbeek van de Vrije Universiteit Brussel. werken, waarbij ieder vanuit de eigen ach­ het Kenniscentrum Mediawijsheid, een work­ tergrond kan bijdragen. Bedoeling is om shop over Mind over media: hoe hedendaag- studenten te laten stilstaan bij individuele en se propaganda ons beïnvloedt. collectieve verantwoordelijkheid ten aanzien Meer weten? van maatschappelijke uitdagingen en bij te Op 27 november sprak Sophie De Schaep­ dragen aan duurzame maatschappelijke drijver, historica aan de Pennsylvania State Meer informatie vind je op transformatie en vooruitgang. University en de Vrije Universiteit Brussel, www.redelijkeigenzinnig.be, blog.redelijkeigenzinnig.be Tijdens het academiejaar 2018-2019 werd bij in Remembering the Great War in Public en www.facebook.com/redeigen De lezingen, debatten en workshops van Redelijk Eigenzinnig ingezoomd op het thema Space over hoe naties hun oorlogen her­ Redelijk Eigenzinnig worden georganiseerd ‘oorlog, conflict, vrede & verzet’ denken. Die lezing werd gevolgd door een

74 deMens.nu in 2018 - oktober 75 Armoede verzachten en draaglijk Elk van de levensbeschouwelijke groepen maken, is waardevol, maar het heeft de oefening gemaakt aan te geven waarom armoedebestrijding voortvloeide Werelddag van Verzet volstaat niet uit de kern van hun overtuigingen, wat voor hen ethisch niet correct is in de huidige eco­ tegen Armoede Hoe het ook zij, in de huidige politiek-eco­ nomische, sociale en politieke praktijk en nomische context lijkt het initiatief in de ar­ hoe ze menen zich daartegenover als me­ moedebestrijding niet bij de politici te liggen, deburger te moeten opstellen. maar bij burgers die zich in het zogenoem­ de middenveld organiseren (al of niet met Armoedebestrijding is niet steun van overheden), hetzij pluralistisch, De leden van de Vlaamse Interlevensbeschouwelijke Dialoog, of hetzij levensbeschouwelijk geïnspireerd: de alleen een kwestie van de VILD, waarin alle in ons land erkende levensbeschouwingen vele verenigingen waar armen het woord materieel tekort bijpassen, vertegenwoordigd zijn, overleggen geregeld en worden daarin nemen, de voedselbanken, de ‘restos du maar ook van sociaal, psy- gesteund door de Vlaamse overheid. Naar aanleiding van de cœur’, de talrijke vrijwilligersnetwerken ver­ chisch en spiritueel welzijn Werelddag van Verzet tegen Armoede op 17 oktober nam de VILD bonden met de diverse levensbeschouwe­ een duidelijk standpunt in tegen armoede. lijke organisaties … Er blijkt een opvallende eensgezindheid over Wat dit engagement van burgers betreft, is enkele fundamentele principes: op Wereldarmoededag een evenement ge­ organiseerd waarvoor de aandacht redelijk Vertrekkend van het idee van menselijke en charter, ondertekend door de lei­ nig humanistische delegatie binnen de VILD, beperkt was, gezien het vele verkiezings­ waardigheid, stellen alle groepen dat het niet ding van de zeven betrokken levens­ op 17 oktober 2018 een opiniestuk in De nieuws. Het gaat over de overhandiging aan moeten leven in armoede gewoon een recht beschouwelijke groepen, drukt het (s)preekstoel van Knack.be. Hiernaast lees Vlaams parlementsvoorzitter Jan Peumans is, en geen gunst. In dezelfde optiek wijst Egezamenlijk engagement uit voor de waar­ je enkele fragmenten. van een charter over armoedebestrijding iedereen erop dat armoedebestrijding niet den die een harmonische samenleving mo­ door de VILD. De parlementsvoorzitter be­ alleen een kwestie is van materieel tekort gelijk maken: respect voor elkaars vrijheid nadrukte het belang van deze tekst als aan­ bijpassen, maar ook van sociaal, psychisch en gelijkwaardigheid, solidariteit en een de­ leiding voor debat in diverse parlementaire en spiritueel welzijn: met andere woorden, mocratische rechtsstaat, onpartijdigheid ten commissies en in de parlementen van de mensen als volwaardig lid van de gemeen­ aanzien van levensbeschouwingen. deelstaten en op federaal niveau. (…) schap erkennen en laten functioneren. (…)

“Armoede is een schending van onze ge­ Maar wat vooral te onthouden valt van dit meenschappelijke waarden”, schrijft de gezamenlijk optreden van vertegenwoordi­ VILD in een gepubliceerd persbericht. gers van de leidende instanties van de di­ “Vijftien procent van de Belgen leeft in ar­ verse levensbeschouwingen, is de eensge­ moede. Dat zijn 1,7 miljoen landgenoten, zinde bekommernis om armoede uit onze van wie meer dan 700.000 Vlamingen. Dat samenleving te bannen, op grond van een kunnen we niet aanvaarden. Daarom roe­ ideeëngoed over basisrechten voor ieder­ pen we allemaal samen, vanuit onze eigen een. Men mag toch wel stellen dat hier een overtuiging, de overheden en de burgers vertegenwoordiging van een groot deel van op tot actie. De overheid mag armoedebe­ onze samenleving aan het woord is. Ze ver­ strijding niet overlaten aan een deels falend taalt het engagement van vele burgers die systeem, dat ongelijkheid in stand houdt hun solidariteit met mensen in armoede wil­ en zelfs vergroot. We pleiten voor een hu­ len betonen, maar die ook beseffen dat ze maner en meer solidair samenlevings- en de armoede wel kunnen verlichten en draag­ economisch model.” Namens de vrijzinnig lijker maken, maar niet kunnen wegwerken. humanistische levensbeschouwing werd die oproep ondertekend door Freddy Mortier, Die burgers rekenen op politici die de moed voorzitter van deMens.nu. Naar aanleiding en het inzicht opbrengen om maatschappe­ van de bekendmaking van het charter publi­ Opiniestuk van Remi Baekelmans over armoede, lijke misstanden, die armoede teweegbren­

ceerde Remi Baekelmans, lid van de vrijzin­ verschenen in De (s)preekstoel van Knack.be © shutterstock gen of bestendigen, om te buigen.

76 deMens.nu in 2018 - oktober 77 November

Afscheid nemen De dood en herdenken maakt deel uit van het leven

De maand november staat in het teken van rouw. Omdat steeds meer mensen niet meer in een leven na de dood geloven, zoeken ze naar een seculiere manier om te rouwen en van hun dierbaren afscheid te nemen. Zo werden er in Vlaanderen en Brussel 724 vrij- zinnig humanistische afscheidsplechtigheden gehouden in 2018. Ook herdenkingsplechtigheden, waarbij families samenkomen om hun verdriet met andere families te delen, worden erg gewaardeerd.

terven hoort bij het leven. Toch stopt de wereld plots met draaien wanneer een dierbare overlijdt of wanneer je zelf met ROUWEN Sje levenseinde wordt geconfronteerd. Maar daar­ in sta je niet alleen. In een huisvandeMens kan je steeds terecht voor een warm en vertrouwelijk DOE JE gesprek, voor een vrijzinnig humanistische af­ scheidsplechtigheid, voor een herdenking. NIET ALLEEN Rouwen doe je niet alleen

In de maand november 2018 werd er door deMens.nu extra aandacht aan afscheids- en herdenkingsplechtigheden besteed. De com­ municatiedienst van deMens.nu lanceerde een Meer informatie over campagne met een publireportage in Metro op vrijzinnig humanistische 5 november, een webpagina en korte video­ herdenkingsplechtigheden reportages. Hieronder lees je enkele quotes en afscheidsplechtigheden uit Rouwen doe je niet alleen, een van de ge­ www.deMens.nu/afscheid maakte videoreportages.

“Ik geloof niet in grafstenen of andere memo­ rabilia. Mijn overleden man blijft verder bestaan in mijn hoofd. Ik hou hem in leven door hem steeds te herdenken. Wanneer ik doodga, zal hij, of toch alvast een stukje van hem, samen Advertentie Rouwen doe je niet alleen in Metro

78 deMens.nu in 2018 - november 79 met mij nogmaals sterven. Op een herden­ kingsplechtigheid gaat het over de mens, de persoon die overleden is, en verder leeft in je gedachten.”Jocelyne Lemahieu, nabestaande.

“Mensen komen bij ons op een zeer moeilijk Wat te denken moment in hun leven. Ik neem tijd voor hen en luister naar hun noden. We proberen samen het over de dood? levensverhaal te construeren. Wie was deze persoon? Welke sporen heeft hij nagelaten? We blikken terug met anekdotes en levenswijshe­ Eén ding staat vast: sterven zullen we. den, en zorgen voor een plechtigheid met een Dit geldt voor iedereen. eerbetoon aan de overledene.” Lieve Goemae­ re, vrijzinnig humanistisch consulent. Sommige mensen houden niet van deze gedachte en aanvaarden ze niet. Zij denken liever dat de dood geen eindpunt is en geloven in het leven na “Afscheid nemen is een zeer belangrijk mo­ de dood, ergens op aarde of op een andere plek waar mensen beloond ment in het leven. Het is een overgangsmo­ of gestraft worden. ment dat zoals bij andere overgangsmomen­ Maar willen dat iets waar is, is niet hetzelfde als de waarheid. ten, bijvoorbeeld een geboorte of een huwelijk, gepaard gaat met rituelen. Samen herdenken Er is geen enkel bewijs dat onze geest ons lichaam zal overleven. Welke creëert een gevoel van verbondenheid. Als de betekenis zouden we nog kunnen geven aan liefde, ervaringen, menselijk mensen op een mooie manier afscheid kun­ contact, prestaties, de zon op ons gelaat als we geen lichaam meer hebben? nen nemen en herdenken, dan geeft dat een groot genoegen.” Jean-Pierre Leleu, spreker. Publireportage Rouwen doe je niet alleen in Metro Indien het leven eeuwig was, zou het dan niet veel verliezen aan vorm, structuur, betekenis en doel? Denken we bijvoorbeeld maar aan het lezen van een goed boek of het eten van een heerlijk taartje. We genieten er volop van en het is juist leuk dat het stopt, dat er een einde is. Een boek dat nooit of te nimmer eindigt of een taartje dat nooit op is, dat geeft geen plezier.

De dood maakt deel uit van het leven. We mogen er niet bang voor zijn, we moeten er leren mee omgaan. Dan heeft het zin om te zoeken naar de betekenis en het doel van het leven in het hier en nu.

Van dit ene leven dat we kennen, maken we er het beste van. En we helpen anderen om hetzelfde te doen. Kiezen voor goed boven kwaad zonder ergens anders, na de dood, er een beloning voor te krijgen.

Wanneer we sterven zullen we verder leven in wat we hebben gedaan en in de herinneringen van de mensen met wie we het leven deelden.

Ons lichaam zal ontbinden en deel uitmaken van de natuur. De atomen die ons vormen zullen andere dingen creëren zoals bomen, vogels, bloemen en vlinders.

Videoreportage Rouwen doe je niet alleen op het YouTube-kanaal van deMens.nu

80 deMens.nu in 2018 - november 81 Afscheid nemen

Meer informatie over vrijzinnig humanisti­ Ethische vragen sche afscheids- en herdenkingsplechtighe­ den vind je in de folder Afscheid nemen. Die folder, en ook andere folders over vrijzinnig humanistische plechtigheden zoals geboor­ te en relatie, kan je in een huisvandeMens verkrijgen. Of je kan de digitale folders Nieuwe genetische technieken doen geregeld veel stof opwaaien: downloaden op de website van deMens.nu. de eerste reageerbuisbaby Louise Brown, het gekloonde schaap Dolly, het stamcelonderzoek … Wetenschappelijke ontwikkelingen die zo’n grote impact op het leven en de omgeving hebben, roepen al even grote vragen op. Maar waar liggen de ethische grenzen van deze en andere evoluties? Voor vrijzinnig humanisten is het belangrijk het maatschappelijke debat hierover goed geïnformeerd te kunnen aangaan.

Wat te denken over de dood? p 26 november 2018 haalde een Lulu en Nana: schending van de In het kader van diezelfde campagne werd Chinese wetenschapper het we­ ook het filmpjeWat te denken over de dood? reldnieuws, nadat hij een video op kinderrechten in de kiemlijn uitgebracht. Het gaat om een Nederlandsta­ OYouTube had geplaatst, met een bericht dat lige bewerking van What Should We Think meteen veel controverse deed ontstaan. “De­ De Chinese wetenschapper He Jiankui zou About Death?, een animatiefilmpje uit de signerbaby’s wekken afschuw”, kopte De een meisjestweeling, Lulu en Nana, ter we­ reeks That’s Humanism van de Humanists Morgen. En het artikel gaat verder: “Een Chi­ reld hebben gebracht door bewerking van het UK. In de Engelse versie hoor je de stem nese geneticus beweert dat twee baby’s zijn menselijk genoom. Als dat klopt, stelt het ons van Stephen Fry, in de Nederlandse versie geboren die hij ‘verbeterde’ met de DNA-be­ voor levensgrote problemen. kan je naar Kurt Van Eeghem luisteren. werkingstechniek CRISPR-Cas9. “Verwerpe­ lijk”, reageert de internationale wetenschap­ Tot nog toe zijn er, bij mijn weten, maar een pelijke gemeenschap. In China zou enkele viertal studies gepubliceerd over human ge- weken geleden een vrouw bevallen zijn van nome editing met de CRISPR-Cas9-techniek. de tweeling Lulu en Nana, twee meisjes die Het gaat om drie studies van Chinese teams voor hun geboorte zouden zijn ‘bewerkt’ met en één van een Amerikaans team. Daarbij Meer weten? CRISPR-Cas9, een revolutionaire ‘gereed­ werden pre-embryo’s genetisch gemodifi­ schapskist’ voor genetische manipulatie. Een ceerd met de bedoeling de kennis over het Contactgegevens en adressen van specifiek gen zou bij de embryo’s zodanig zijn voorkomen van genetische aandoeningen te de huizenvandeMens vind je in deze aangepast dat ze immuun zijn voor hiv. Hun verhogen. In bijna alle van de vele tientallen brochure op pagina 104 of online via vader is seropositief en wilde niet dat zijn kin­ gerapporteerde gevallen waren er, als het www.deMens.nu deren het in China zware stigma dat daaraan geviseerde gen dan al was uitgeschakeld of Digitale folders kan je downloaden kleeft zouden moeten dragen.” gecorrigeerd, ook niet-voorziene genetische op de website van deMens.nu modificaties: ofwel traden ook elders­ muta via de pagina ‘Publicaties’ Als reactie op dit nieuwsbericht schreef Freddy ties op (off-targetsplitsingen), ofwel hadden Mortier, hoogleraar ethiek aan de Universiteit niet alle cellen in een individu hetzelfde gene­ Meer informatie over afscheid Gent en voorzitter van deMens.nu, een opi­ tisch materiaal (mosaïcisme). nemen en herdenken vind je op niestuk dat op 29 november 2018 in De Mor­ www.deMens.nu/afscheid gen werd gepubliceerd. Hieronder kan je het Steeds werden de pre-embryo’s terecht ver­ volledige opiniestuk lezen. nietigd na een aantal delingen. Men weet na­

82 deMens.nu in 2018 - november 83 melijk niet wat de gevolgen van die mutaties worden getest op de aanwezigheid van be­ werking aan het dossier. De Maakbare Mens kunnen zijn voor kinderen die op die manier paalde genen en alleen gezonde worden te­ is een organisatie die werkt rond medische geboren zouden worden. Dat ze verschrik­ ruggeplaatst. en biotechnologische ontwikkelingen en de kelijk kunnen zijn, weten we uit experimenten daarbij horende ethische en maatschappe­ met de genetische modificatie van hogere Maar in een aantal gevallen kan alleen het lijke vragen. De vereniging heeft onder meer dieren. In de meeste gevallen is er slechte herschrijven van het genoom de overdracht tot taak om het publiek te informeren, bewust controle van de uitkomsten. We weten dat van de problematische genen voorkomen te maken en te activeren met betrekking tot ook uit klonering van dieren. Die lijden vaak en zelfs voorgoed verwijderen uit de afstam­ alles wat met de maakbaarheid van de mens aan allerlei kwalen, zoals te grote organen, mingslijn. Daarom zou het beslist onwijs zijn te maken heeft. verkorte levensduur, veranderde skeletgroei dergelijke experimenten geheel af te wijzen. enzovoort, die men aanvankelijk niet ver­ Maar veiligheid en dus kinderrechten eerst. wachtte bij geslaagd kloneren. Dat het Chinese team een consensus in de wetenschappelijke gemeenschap heeft door­ Complexe paden broken om naar eigen zeggen het debat aan Dossier te zwengelen, en daarvoor het risico neemt Die onvoorspelbaarheid is ook niet te ver­ om kinderen zwaar en ongeneeslijk ziek te wonderen. Het menselijk genoom mag dan maken, tart alle verbeelding. Zo sterk zelfs dat gecodeerd zijn, er bestaan heel complexe ik denk dat He binnen enkele weken zal aan­ paden tussen genen en hun expressie in kondigen dat het allemaal fake news was. fenotypes. Het is natuurlijk juist dat er voor­ beelden van geslaagde genetische modifica­ Opiniestuk van Freddy Mortier, voorzitter van tie van dieren zijn (zoals het Enviropig, een deMens.nu, over genetische modificatie van Inmiddels varken waarvan de mest minder milieubelas­ mensen, verschenen in De Morgen van tend is dan normaal, of transgene geiten die 29 november 2018 Vrij snel echter werd op een internatio­ een antistollingsmiddel voor menselijk bloed naal congres voor genetici duidelijk dat het Potentieel en impact van genetica

of spinnenzijde in hun melk afscheiden). Hiv kan vandaag voldoende onder con­ nieuwsbericht met zekerheid kon worden 18 Genetica in een notendop 32 De kracht van immunotherapie Maar je wil niet weten hoeveel genetisch de­ trole worden gehouden. Maar He en zijn bevestigd. De Chinese wetenschapper, die Het DNA ontrafeld Vierde pijler in strijd tegen kanker 22 Wat zeggen jouw genen? 34 Gezonde ouders, ziek kind fecte varkens en geiten nodig waren om dat team hebben, om hetzelfde te bereiken, zich met het experiment niet aan de geijkte Een project van De Maakbare Mens Een dragerschapstest bij kinderwens 26 “De maakbare baby is overschat” 38 Ggo’s, een eeuwige twistappel? proces onder controle te krijgen. de kinderen misschien opgezadeld met procedures voor correcte wetenschap had Ethische vragen bij nieuwe genetische CRISPR-cas9-technologie in de landbouw technieken 40 “Een nummer opnieuw een naam geven” ongeneeslijke erfelijke aandoeningen. Ver­ gehouden, werd door de internationale on­ 30 Jongleren Disaster Victim Identification Jongeren aan het woord 43 Doordacht Kortom, er is een levensgroot veiligheids­ geet niet dat de ziekte van Huntington, de derzoeksgemeenschap nagenoeg unaniem Een verzameling weetjes en tips probleem met het genetisch ontwerpen van eerste waarvan de monogenetische oor­ veroordeeld. Wordt ongetwijfeld vervolgd. dieren, en dus ook van mensen. Omdat het sprong kwam vast te staan, nog altijd niet herschrijven van het menselijke genoom de behandeld kan worden. Het Chinese team Het dossier Potentieel en impact van genetica in kiemlijn verandert, kunnen defecten boven­ heeft dus wellicht nieuwe genetische aan­ Potentieel en impact van genetica deMens.nu Magazine van januari 2019 dien over generaties heen overgedragen doeningen gecreëerd, waar de bedoeling worden, of kunnen ze pas na enkele genera­ van het genetisch modificeren van mensen In deMens.nu Magazine van januari 2019 ties aan de oppervlakte komen. net de preventie van (de overdracht van) verscheen een dossier waarin Potentieel en genetische aandoeningen zou moeten zijn. impact van genetica worden uitgediept. Tech­ Meer weten? Als He gedaan heeft wat hij zegt te hebben nieken gebaseerd op genetica bieden tal van gedaan, is hij een misdadiger. De kansen dat mogelijkheden, onder meer op het vlak van Het volledige deMens.nu Magazine Lulu en Nana afwijkingen vertonen, zijn veel Voordelen gezondheidszorg, duurzame voedselproduc­ is online te lezen of te downloaden te groot. De fundamentele rechten van die tie en forensisch onderzoek. Ethische vragen op www.deMens.nu via de pagina ‘Magazine’. kinderen zijn in de kiemlijn geschonden. Zeker, er kunnen grote voordelen gepaard bij nieuwe genetische ontwikkelingen worden gaan met het genetisch modificeren van in overweging genomen, met de bedoeling Meer informatie over Daar komt nog bij dat het beoogde voor­ mensen. Een zowat algemeen aanvaarde het debat te stimuleren. Dat en nog veel meer vzw De Maakbare Mens vind je op deel van de modificatie van het genoom werkwijze, wanneer de ouders drager zijn van vind je in het dossier. www.demaakbaremens.org, van Lulu en Nana, namelijk het voorkomen genen die zich kunnen uiten in ziekten bij hun www.watzeggenjouwgenen.be van aids, op een andere en veel minder ris­ kinderen, is pre-implantatie genetische diag­ Ook vzw De maakbare Mens, een lidvereni­ en www.overaldna.be kante manier had kunnen worden bereikt. nose, waarbij in vitro gecreëerde embryo’s ging van deMens.nu, verleende haar mede­

84 deMens.nu in 2018 - november 85 December

wen trekken de grens over naar Nederland steeds met het glazen plafond, waardoor ze omdat abortus daar in een later stadium van vooral in uitvoerende functies blijven hangen. de zwangerschap is toegestaan. 70 jaar vrouwenstemrecht Helaas vormen de gendernormen de basis voor ongelijkheid en discriminatie. Gender­ Loonkloof normen zijn de verwachtingen die een maat­ schappij aan je sekse verbindt. Ze steunen op Eerste stelling - Equal Pay Day, eerlijke verlo­ vooroordelen en veronderstellingen die wor­ Vrouwenrechten, emancipatie en gendergelijkheid zijn fundamen- ning is een recht. telen in onder meer cultuur, traditie en geloof. tele rechten binnen het vrijzinnig humanisme. Omdat de strijd nog Stereotypering is van alle tijden en heeft grote altijd niet is gestreden, blijft deMens.nu op verschillende manieren Equal Pay Day is de dag tot wanneer vrou­ gevolgen. Hoe gaan we daarmee om? en via diverse kanalen ijveren voor gelijke rechten en gelijke be- wen moeten werken om gemiddeld hetzelfde handeling. Zo werd in 2018 ook de zevenstige verjaardag van het loon te verdienen als mannen het jaar voor­ Stereotypering vrouwenstemrecht in België gevierd. dien ontvingen. In 2018 viel die dag op 14 is van alle tijden maart. Dat komt neer op eenentwintig pro­ cent langer werken dan mannen, gebaseerd en heeft grote gevolgen op het gemiddelde brutomaandloon van zo­ elgische vrouwen kregen pas in Onvoldoende vertegenwoordigd wel voltijds als deeltijds werkenden. Anders Volgens Meyrem Almaci moeten we werken 1948 volledig stemrecht, nadat ze gezegd, Belgische vrouwen verdienen acht aan de maatschappelijke waardering van eerder al kiesrecht op gemeentelijk Hoewel we al zeventig jaar vrouwen- procent minder dan mannen of het loon van zorgtaken en jobs in de zachte sector. Boven­ Bniveau hadden verworven. Daarmee was stemrecht hebben, werd de gelijkheid van mannen is gemiddeld acht procent hoger dien is er nood aan een betere loonkloofwet, België na de Tweede Wereldoorlog een van vrouwen en mannen pas in het jaar 2000 dan dat van vrouwen. De oorzaak hiervan is waarbij loononderhandelingen transparant de laatste landen in Europa om het alge­ in de Belgische Grondwet ingeschreven. niet een verschil in loon voor eenzelfde job in moeten gebeuren. Gwendolyn Rutten legde meen vrouwenstemrecht in te voeren. En wat stellen we vandaag vast? Dat vrou­ eenzelfde bedrijf, maar is vooral de traditione­ vooral het accent op de herverdeling van de wen volgens de genderloonkloof nog altijd le rolverdeling, waarbij vrouwen nog steeds taken in het gezin, waarbij de vrouw bewust Om de zevenstigste verjaardag van het gemiddeld acht procent minder verdienen de zorgtaken in het gezin op zich nemen en moet kunnen kiezen om de zorgtaken op zich vrouwenstemrecht te vieren, organiseerde dan mannen, dat ze kampen met een gla­ daarom vaker deeltijds werken en zorgverlof te nemen. Die keuze mag geen evidentie zijn. de Hogeschool PXL in Hasselt op 5 decem­ zen plafond voor topfuncties, dat ze vaak opnemen. Vrouwen zijn ook meer te vinden Het voorbeeld van de Scandinavische landen ber 2018 een debat met als centrale vraag: slachtoffer zijn van psychisch en fysiek ge­ in de zogenoemde zachte sectoren, waar de werd aangehaald, waar ouders van bij de Welke strijdpunten blijven er over? Gasten weld … Maar ook dat ze ondervertegen­ middelen beperkt zijn en er dus meer deel­ geboorte van hun kind aangespoord worden waren Gwendolyn Rutten van Open Vld en woordigd zijn in regeringen en politieke par­ tijds werk is. En dan kampen vrouwen nog om de zorgtaken evenwichtig te verdelen. Meyrem Almaci van Groen, de enige twee tijen. En dat is problematisch, want om onze vrouwelijke partijvoorzitters die Vlaande­ rechten te borgen, moeten we net op politici ren thans rijk is. Moderator van dienst was kunnen rekenen. Anne-France Ketelaer, algemeen directeur van deMens.nu. Als vrouwen niet voldoende vertegenwoor­ digd zijn in regeringen en parlementen, kun­ De gespreksavond was een organisatie van nen ze hun stem niet luid genoeg laten klin­ het departement PXL-Education, de vak­ ken om hun rechten te vrijwaren. We hebben groep niet-confessionele zedenleer en het dus nood aan sterke en geëngageerde politi­ departement PXL-Social Work, in samen­ ci die de belangen van vrouwen verdedigen. werking met het Vrijzinnig Punt, Uitstraling Gwendolyn Rutten, voorzitter van Open Vld, Permanente Vorming en het Humanistisch en Meyrem Almaci, voorzitter van Groen, zijn Verbond Hasselt. Hieronder lees je een sterke en geëngageerde politica’s die deze verslag van het debat, opgetekend door missie kunnen en willen waarmaken. Liza Janssens, stafmedewerker studie­ dienst van deMens.nu. Beide partijvoorzitters kregen een aantal stel­ lingen voorgeschoteld, namelijk: Equal Pay

Day, eerlijke verloning is een recht - Quota: © Liza Janssens een belediging of een must? - Abortus: vrou­ Gespreksavond over 70 jaar vrouwenstemrecht, met Meyrem Almaci, Gwendolyn Rutten en Anne-France Ketelaer

86 deMens.nu in 2018 - december 87 Quota Abortus

Tweede stelling - Quota: een belediging of Derde stelling - Abortus: vrouwen trekken de een must? grens over naar Nederland omdat abortus daar in een later stadium van de zwanger­ Om vrouwen evenveel aan de arbeidsmarkt schap is toegestaan. te laten deelnemen, moeten we naast het herverdelen van de zorgtaken ook het glazen Vrijwillige zwangerschapsafbreking of abortus plafond doorbreken, bijvoorbeeld via quota. is lang een heet hangijzer geweest. De vrij­ Quota zijn echter omstreden, ook binnen de zinnig humanistische gemeenschap heeft hier vrouwenbeweging. De ene vindt quota een van bij het begin een strijdpunt van gemaakt. belediging, de andere vindt ze een noodzake­ Elke mens moet vrij over zijn of haar lichaam lijke tool. In 2011 werd een wet goedgekeurd kunnen beschikken. Dat recht op zelfbe­ die overheidsbedrijven en beursgenoteerde schikking krijgt evenwel een andere invulling bedrijven verplicht om het aantal vrouwelijke in de tijd en de ruimte. Zo kan je in België een leden in de raden van bestuur tot minstens vrijwillige zwangerschapsafbreking tot twaalf een derde uit te breiden. Open Vld stemde te­ weken na de bevruchting laten uitvoeren, ter­ gen dat wetsvoorstel en Groen stemde voor. wijl dat in Nederland tot de tweeëntwintigste week kan. Je dient er een bedenktijd van vijf Ondanks de quota is er ook nog lang geen dagen te respecteren. In België bedraagt die sprake van een genderevenwicht aan de top bedenktijd zes dagen. van de kieslijsten. De gemeenteraadsver­ kiezingen van 2018 waren daar een duide­ Tot voor kort stond abortus in België in het lijk voorbeeld van: slechts een kwart van de strafwetboek ingeschreven en diende er Vlaamse lijsttrekkers was een vrouw. Partijen sprake te zijn van een noodsituatie. Met de spelen bij verkiezingen op veilig en kiezen lijst­ nieuwe wet van 15 oktober 2018 is de vrij­ trekkers die al een mandaat hebben. Slechts willige zwangerschapsafbreking voortaan in dertien procent van de Vlaamse burgemees­ een aparte wet geregeld en is de vrouw niet ters zijn vrouwen en maar drieëndertig pro­ langer gehouden aan de noodsituatie. Zoals cent van de schepenen zijn vrouwen. Vrou­ in 1990 bleek het ook nu zeer moeilijk om wen hebben dus minder kans om aan de een (nieuw) evenwicht te vinden tussen het macht te komen, omdat ze momenteel min­ recht op zelfbepaling van de zwangere vrouw der mandaten bekleden. Die drempel wordt en de bescherming van het verwekte, maar slechts traag weggewerkt, zelfs al moeten ongeboren leven. De eerdere strafbepalingen er sinds 2005 verplicht evenveel vrouwen als werden behouden en de voorwaarden wer­ mannen op de kieslijsten staan en moet de den nauwelijks veranderd. Zo blijft abortus top twee verplicht uit een man én een vrouw maar mogelijk tot de twaalfde week, terwijl er bestaan. Doorgaans met de vrouw op de jaarlijks toch een vijfhonderdtal vrouwen naar tweede plaats dus. Nederland gaan om na die wettelijke termijn een abortus te laten uitvoeren. En dan heb­ Gwendolyn Rutten riep op om de volgende ben we het over de geregistreerde gevallen. regering voor vijftig procent uit vrouwen sa­ Veelal gaat het ook om vrouwen die het zich men te stellen, hoewel ze niet wil spreken van financieel kunnen veroorloven, aangezien de quota. Meyrem Almaci wil met Groen nog een ingreep in Nederland voor eigen rekening is. stap verder gaan dan de bestaande quota en de huidige verdeling op de kieslijsten. De par­ Beide partijvoorzitters verklaarden bereid te tij gaat de lijsttrekkersplaatsen voor de verkie­ zijn om in de toekomst werk te maken van zingen van 2019 evenredig verdelen tussen betere voorwaarden voor de vrijwillige zwan­ mannen en vrouwen. gerschapsafbreking.

88 deMens.nu in 2018 - december 89 Freedom of Thought Report

De International Humanist and Ethical Union, afgekort tot IHEU en vanaf 2019 Humanists International genoemd, is de internationa- le koepelorganisatie van humanistische verenigingen. Sinds 2012 brengt die organisatie jaarlijks een rapport uit over de situatie van atheïsten, humanisten, vrijdenkers en seculieren in de wereld. Dat © deMens.nu Het Freedom of Thought Report werd op 6 december 2018 in het Europees Parlement te Brussel Freedom of Thought Report analyseert hoe het wereldwijd met het voorgesteld recht op vrijheid van gedachte en vrijheid van mening en menings- uiting is gesteld, en brengt de schendingen ervan in kaart. Giulio Ercolessi, voorzitter van de European waar de religieuze minderheden vaak moei­ Humanist Federation, voegde eraan toe: lijkheden kennen.” “We moeten blijven vechten voor de libe­ rale democratie. We moeten de populisten Naar aanleiding van de presentatie van het p 6 december 2018 stelde IHEU “Gelukkig ging de asielaanvraag voor mij vrij onderuithalen die voortdurend de tegenstel­ Freedom of Thought Report werd er door de inmiddels zevende editie van het vlot. Ik kon duidelijk bewijzen dat ik atheïst lingen aanhalen. Wij, humanisten en seculie­ deMens.nu een persbericht uitgestuurd, dat jaarlijkse Freedom of Thought Report ben, aangezien ik bekend sta als sociale- ren, ondersteunen voluit elke inspanning die in verschillende media werd opgenomen. Ovoor in het Europees Parlement te Brussel. media-activist. Ik heb geluk gehad. Ik ben niet gemaakt wordt rond het verdedigen van de Hieronder kan je het bericht lezen. Eerder had IHEU het rapport al in New York in elkaar geslagen, ik zit niet in de gevangenis, rechten, de waardigheid en het vrijdenken gelanceerd, op 29 oktober 2018 tijdens de al­ ik ben niet in stukken gehakt. Dat kan ik he­ van christenen, joden en religieuze minder­ gemene vergadering van de Verenigde Naties. laas niet zeggen van andere atheïsten in mijn heden. Maar we verwachten daarnaast dat België is het beste land om als land”, aldus de gevluchte activist. die waarden evenwaardig erkend worden bij Het evenement in het Europees Parlement atheïsten, agnosten, vrijdenkers, progressie­ atheïst of vrijdenker te wonen werd georganiseerd door IHEU en EHF, ven en LGBTQ+activisten, ook in die landen de European Humanist Federation, samen Voor het eerst rangschikt het Freedom of met Europarlementsleden Sophie in ’t Veld Thought Report alle landen ter wereld af­ en Virginie Rozière. Ján Figel, speciaal EU- gaand op de manier waarop zij omgaan met gezant voor de bevordering van de geloofs- atheïsten, humanisten en niet-gelovigen. Bel­ en gewetensvrijheid, nam er het woord, gië, Nederland en Taiwan prijken op een ge­ evenals twee atheïstische socialemedia- THE FREEDOM deelde eerste plaats. activisten die hun land zijn ontvlucht omdat OF THOUGHT ze er werden vervolgd. REPORT Voor de samenstelling van de lijst houdt IHEU rekening met vier thema’s: Grondwet en 2018 overheid - Onderwijs en kinderrechten - Sa­ Gevlucht wegens niet geloven menleving, gemeenschap en familie - Vrijheid van meningsuiting en humanitaire waarden. In een emotionele getuigenis verklaarde een Key Countries Op vlak van die vier thema’s zijn België, Ne­ van de activisten dat hij zijn land moest ont­ Edition derland en Taiwan “vrij en gelijk”. Frankrijk vluchten, nadat drie mannen hem voor zijn huis en Japan vervolledigen de top vijf. Helemaal A Global report on the rights, bedreigden. Ze dreigden ermee om hem in legal status and discrimination onderaan de lijst met 196 landen bengelen stukken te hakken en aan de honden te voeren, against humanists, atheists and Pakistan, de Malediven, Afghanistan, Iran en the non-religious indien hij niet onmiddellijk zou staken met zijn Saudi-Arabië. atheïstische en afvallige socialemediagroepen.

90 deMens.nu in 2018 - december 91 “Het Belgische model bekleedt een unieke een gevangenisstraf of worden ze gemar­ plaats in de wereld. Er is historisch gezien teld of vermoord. sterk ingezet op vreedzaam samenleven van verschillende levensbeschouwingen, tot en “Voor het eerst brengt ons rapport de discri­ 70 jaar met de levensbeschouwelijke vakken in het minatie waarmee niet-gelovigen wereldwijd Gemeenschapsonderwijs. Tegelijk is ook bij worden geconfronteerd letterlijk in kaart, de­ Universele Verklaring van ons niet alles perfect. De superdiverse sa­ gelijk onderbouwd en bijzonder accuraat. menleving is een feit, maar we zijn allemaal Het rapport schetst een somber beeld, want zoekende in die samenleving. De principes onze niet-gelovige vrienden en collega’s heb­ de Rechten van de Mens van de Verlichting kunnen opnieuw een kom­ ben het op veel plaatsen ter wereld niet ge­ pas zijn. Bijvoorbeeld door ze nadrukkelijker makkelijk”, besluit Andrew Copson, voorzitter in onze Grondwet te schrijven”, dat zegt van IHEU. Anne-France Ketelaer, algemeen directeur van deMens.nu en ondervoorzitter van IHEU.

Meer weten? In 2018 spitste de werking van deMens.nu zich toe op het jaarthema Discriminatie, marteling, moord ‘rede is vrede’. Honderd jaar na het einde van de Eerste Wereldoorlog Voor meer informatie over het Free- en zeventig jaar na de ondertekening van de Universele Verklaring Volgens het rapport worden niet-gelovigen dom of Thought Report en Huma­ van de Rechten van de Mens was dat een logische keuze. Beide wereldwijd steeds feller gediscrimineerd nists International kan je terecht op gebeurtenissen belichamen elk op hun manier een aantal cruciale fot.humanists.international, en vervolgd. Ze kunnen bijvoorbeeld geen waarden van de georganiseerde vrijzinnigheid: het respect voor baan krijgen, mogen niet trouwen of worden www.humanists.international elke mens, het streven naar menselijkheid in alle omstandigheden, uit de ouderlijke macht gezet. In een aantal of www.deMens.nu veelal islamitische landen riskeren ze zelfs het streven naar waardigheid. Helaas blijkt ook nog steeds het fragiele, het broze van dat streven.

70 jaar, nog altijd even straf

De zeventigste verjaardag van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, kort­ weg de UVRM, werd door deMens.nu in de verf gezet met een opgemerkte campagne op basis van verborgencamerafilmpjes en ­con troversiële uitspraken van influencers op ­ so ciale media. De campagne werd eind novem­ ber gelanceerd, in aanloop naar 10 december 2018, de precieze verjaardag van de UVRM.

Het vertrekpunt was: ook al zijn ze zeventig jaar oud, de mensenrechten zijn vandaag nog altijd even straf, relevant en nodig. Het is net wanneer ze in de weg zitten of dwars­ liggen, dat ze die relevantie volop bewijzen. We zien vandaag immers hoe bepaalde po­ litieke krachten de mensenrechten steeds vaker als een doorn in het ideologische oog beschouwen. De campagne wilde dat aan Het Freedom of Thought Report kwam in verschillende media aan bod de kaak stellen.

92 deMens.nu in 2018 - december 93 Om de aandacht te wekken, contacteerde Op die UVRM-website stonden drie film­ deMens.nu enkele bekende mensen die pjes klaar. Ze werden deels opgenomen een groot bereik op Twitter en/of Facebook met een verborgen camera. Acteur Domi­ hebben. Aan hen werd gevraagd om op de nique Van Malder, bekend van het televisie­ ochtend van de lancering controversiële of programma Radio Gaga, belde bij nietsver­ verwarrende uitspraken te doen via hun ac­ moedende Vlamingen aan met vragen over count. Een uurtje later postten die influen­ mensenrechten. Moraal van het verhaal: cers de ware toedracht, mét een link naar wie zonder veel nadenken mensenrechten de campagnewebsite. wil wijzigen of schrappen om ze aan an­ deren te ontzeggen, schiet uiteindelijk ook De influencers waren Johan Braeckman, zichzelf in de voet. Ann Brusseel, Kristof Calvo, Annebeau Hofkens, Katia Segers en Lieselotte Thys. Ook al zijn ze zeventig jaar oud, de mensenrechten zijn vandaag nog altijd even straf, relevant en nodig

Elk filmpje verwees door naar een petitie om de UVRM te herbekrachtigen. Filmpjes én petitie werden drie weken lang actief ge­ promoot op Facebook en waren een schot in de roos op de sociale media.

Nooit zijn deze rechten belangrijker geweest

In de nasleep van de Holocaust en de gru­ weldaden van de Tweede Wereldoorlog kwamen de wereldleiders bij elkaar om een verklaring op te stellen. Op 10 december 1948 legden ze vast wat de mensheid als universele rechten beschouwt. Rechten die het mogelijk maken dat we vrij en waardig in gelijkheid kunnen leven.

Met de UVRM hebben we zeventig jaar geleden een norm neergezet: het zijn de rechten die ieder van ons nodig heeft om menswaardig te kunnen leven. Ongeacht in welke gemeenschap je leeft, waar je ge­ boren bent, wat je geslacht en aanleg is, welke vermogens je hebt en wie je familie “Nooit zijn deze rechten belangrijker geweest”: is, je hebt die rechten als individu. Gewoon In het kader van de mensenrechtencampagne van deMens.nu lanceerden influencers controversiële filmpjes van deMens.nu gedeeld via omdat je mens bent. Het zijn fundamentele uitspraken op de sociale media de sociale media rechten en vrijheden voor alle mensen.

94 deMens.nu in 2018 - december 95 Column Over het belang van de UVRM vandaag heb ik bij volgende interviews gedacht dat Begin mei publiceerde de Vlaamse over­ sprak deMens.nu onder meer met Leo Tinneke low profile beter zou zijn. Nee, ik ging vol­ heid de resultaten van een onderzoek, ge­ Igwe, een Nigeriaanse humanist en men­ Beeckman © Johan Jacobs uit voor wie en wat ik was. Een kind van de titeld Samenleven in diversiteit in cijfers. Bij senrechtenactivist, en Elizabeth O’Casey, Tinneke Beeckman is filosofe en schrijfster. barricade ben ik niet geworden, maar over de publicatie hoorde een studiedag, waarop director of advocacy van de International mijn identiteit bleef ik duidelijk. Ik werkte ik was uitgenodigd voor een panel over di­ Humanist and Ethical Union - vanaf 2019 mee aan de activiteiten van de ‘beweging’, versiteit, gender en geloof. De algemene re­ Humanists International genoemd. presenteerde holebifeesten, leidde gesprek­ sultaten wezen aan dat respondenten uit de ken, noem maar op. Het was verdorie mijn Turkse of Marokkaanse herkomstgroep het Ideologische “Het is belangrijk dat de wereld de centrale verdomde plicht. vaakst leven in families waarin slechts één ie­ denkkaders waarden in dit document herondekt - de mand, of niemand, werkt. De vrouwen uit die waarden van humaniteit, tolerantie en het In de krant lees ik nu stukken over gay­ groep werken ook het minst vaak. Mensen Begin mei publiceerde de Vlaamse overheid de resultaten van een nieuw mannen uit die groep aannemen, bevatte een groot financieel begrijpen van mensen van verschillende onderzoek, getiteld Samenleven in diversiteit in cijfers. Bij de publica- risico. Met de vrouwen uit ‘die groep’ had hij nooit moeilijkheden. bashing in Vlaanderen. De regelmaat waar­ moeten dus geactiveerd worden, zoals dat tie hoorde een studiedag, waarop ik was uitgenodigd voor een panel Die waren goed geïntegreerd: hun werkethos, hun discipline, het zat over diversiteit, gender en geloof. De algemene resultaten wezen allemaal meer dan goed. culturen - om uit die waarden te leren, om aan dat respondenten uit de Turkse of Marokkaanse herkomstgroep mee ze verschijnen is weerzinwekkend. heet. De vraag is hoe. (…) het vaakst leven in families waarin slechts één iemand, of niemand, Op korte tijd hoorde ik hetzelfde fenomeen dus vanuit twee te- werkt. De vrouwen uit die groep werken ook het minst vaak. Mensen gengestelde ideologische denkkaders: de academica benadrukte een toekomst uit te bouwen die steunt op moeten dus geactiveerd worden, zoals dat heet. De vraag is hoe. machtsrelaties, uitsluiting en onrecht. Dat was, eenvoudig gesteld, Bijna dagelijks worden meisjes en jongens het ‘linkse’ perspectief: de overheid en bedrijven hebben de macht, Bij de talrijke presentaties en discussies hoorde ik die dag een so- en dus de verantwoordelijkheid, om de samenleving te veranderen. vooruitgang, samenhorigheid, tolerantie en ciologe duidelijk stelling nemen. Vanuit haar studie en haar prak- Binnen het ‘rechtse’ denkkader noemde de zakenman het gebrek in elkaar getimmerd, omdat ze niet beant­ Op korte tijd hoorde ik hetzelfde fenomeen tijkervaring met jongeren sprak ze over structurele uitsluiting, aan individuele verantwoordelijkheidszin en de sterke culturele ver- vrede”, aldus Leo Igwe. machtsmechanismen en racisme. Ze vertelde hoe jongeren zich schillen. Hij vond het normaal dat hij vanuit waardecreatie mocht woorden aan het versteende beeld dat be­ dus vanuit twee tegengestelde ideologische identificeren met de Palestijnen: zoals niemand de Palestijnen helpt, redeneren, en verantwoordde zijn visie vanuit een economisch per- zo interesseert niemand zich voor hen. We moeten, aldus de socio- spectief. loge, discriminatie en racisme aanpakken, en het bredere plaatje van paalt dat enkel man EN vrouw het voorrecht denkkaders: de academica benadrukte sociaaleconomische uitsluiting bekijken. De tijd tikt verder. Ik luisterde telkens aandachtig om de twee verhalen te begrijpen. En ik dacht: wat als beide perspectieven een grond van waarheid bevat- En Elizabeth O’Casey vat het krachtig sa­ Enige tijd later hoorde ik in een heel andere, besloten context een ten? Dat mannen uit die groep inderdaad worden geweerd, vanuit hebben om met elkaar het feest van de machtsrelaties, uitsluiting en onrecht. Dat succesvolle zakenman praten. Hij leidt meerdere bedrijven in België vooroordelen die slachtoffers maken bij onschuldige, welmenende en in het buitenland. Zijn grote zorg voor de toekomst in Vlaanderen individuen. Maar dat culturele verschillen onmiskenbaar effecten sor- men: “Er zijn racisten, xenofoben, populis­ waren ‘de mannen van een bepaalde afkomst’, al wil hij niet stigmati- teren. Helaas moet je bij elk debat blijkbaar resoluut kiezen: je steunt twee ruggen te beleven. Ik wil dit niet meer was, eenvoudig gesteld, het ‘linkse’ per­ seren, zei hij meteen. Ik begreep dat hij doelde op dezelfde groep die de ene of de andere positie. Vermoedelijk vindt het open gesprek ten … Er zijn landen die hun grenzen sluiten. eerder was besproken. Ooit leidde hij in Vlaanderen een middelgroot tussen de academisch onderlegde sociologe en de invloedrijke za- lezen, het moet stoppen. (…) Telkens weer spectief: de overheid en bedrijven hebben bedrijf van honderd werknemers, met tien mannen uit ‘die groep’. kenman ook niet vaak plaats. Ik bedoel een echt gesprek, met we- Dat ging gepaard, vertelde hij, met grote problemen. Die mensen derzijds begrip, zonder meteen het standpunt van de ander tot een Er zijn mensen die uit angst voor hun leven hadden geen gepaste werkattitude. Hij zei het met grote reserve en verwerpelijk ideologische positie te herleiden. Dat zou verhelderend lijd ik een beetje mee. de macht, en dus de verantwoordelijkheid, gêne. Voor de bedrijfsleider primeerde een economische logica: op- kunnen werken.

of uit angst voor een gevangenisstraf, niet 58 | deMens.nu Magazine om de samenleving te veranderen. Bin­ mogen spreken over hun geloofsovertui­ nen het ‘rechtse’ denkkader noemde de ging. Er zijn meisjes en vrouwen die gevan­ Er zijn landen die zakenman het gebrek aan individuele ver­ genzitten vanwege keuzes die ze gemaakt Column hun grenzen sluiten. antwoordelijkheidszin en de sterke culture­ hebben over hun eigen lichaam. Nooit zijn Kurt Er zijn mensen die uit angst le verschillen. Hij vond het normaal dat hij deze rechten belangrijker geweest.” Van Eeghem vanuit waardecreatie mocht redeneren, en Kurt Van Eeghem is presentator, acteur en schrijver. voor hun leven of uit angst verantwoordde zijn visie vanuit een econo­ voor een gevangenisstraf, misch perspectief. Ik werd gepest op school niet mogen spreken over Ik luisterde telkens aandachtig om de twee In deMens.nu Magazine wordt het thema Ik werd gepest hun geloofsovertuiging verhalen te begrijpen. En ik dacht: wat als

van de mensenrechten ook regelmatig aan­ op school © Isabelle Pateer - Otherweyes beide perspectieven een grond van waar­

Ik was twaalf en elke ochtend reed ik angstig met de kusttram In de krant lees ik nu stukken over gaybashing in Vlaanderen. gesneden door de columnisten. naar mijn nieuwe school, het Sint-Jozefsinstituut in Heist-aan-Zee. De regelmaat waarmee ze verschijnen is weerzinwekkend. Bijna heid bevatten? Waarom de andere leerlingen me het bloed onder de nagels dagelijks worden meisjes en jongens in elkaar getimmerd, omdat vandaan haalden, begreep ik niet. Inmiddels besef ik dat correct ze niet beantwoorden aan het versteende beeld dat bepaalt dat Nederlands praten en ballet volgen op je vrije woensdagmiddag enkel man EN vrouw het voorrecht hebben om met elkaar het Ideologische denkkaders twee dingen waren die je beter niet deed in het West-Vlaanderen feest van de twee ruggen te beleven. Ik wil dit niet meer lezen, het van toen. moet stoppen. Telkens hoor ik op de achtergrond de stemmen In het nummer van oktober 2018 heeft Kurt van die kloothommels uit Heist-aan-Zee. Telkens weer lijd ik een Ja, ik sprak mooi Nederlands op school en ja, ‘West-Vleuten’ beetje mee. Van Eeghem het bijvoorbeeld over LGBTQ+- willen te allen tijde in het eigen ‘gemalen baksteen’ Nederlands In deMens.nu Magazine van juli 2018 schrijft communiceren. Dat kon ik nog enigszins volgen. Maar het was Ja, we mogen trouwen en kinderen adopteren, dat heeft Paars goed mijn kunstig gehuppel dat de grootste weerzin opwekte. Dat ik geregeld. Het is misschien niet altijd van harte, maar ik kan ze niet rechten. Hieronder lees je een fragment uit elke week met twaalf meisjes kunstig de beentjes strekte aan genoeg danken voor de mooie wetten. In Brussel en Antwerpen columniste Tinneke Beeckman over het sa­ de barre, dat vond het klootjesvolk de echte ‘afwijking’. Voor wordt elk jaar plaats geruimd voor ‘ons soort mensen’ die dan het eerst hoorde ik het woord ‘janet’. Het werd mij in het gelaat feestelijk door de straten paraderen. Mandatarissen van poli- zijn column. gespuwd door de schorre keeltjes op de speelkoer. Elke dag tieke partijen lopen voorop met toeters, bellen en vlaggen, en menleven in diversiteit. Hieronder lees je een weer en bij elke pauze liepen tientallen joelende kinderen achter eisen … tja, wat eisen ze … stemmen? Vooral de partijen die in mij aan die maar bleven brullen, stompen en knijpen. het verleden geen enkele steen hebben verlegd, joelen om ter hardst om de ‘zegeningen van de Verlichting’ te claimen. Hoe fragment uit haar column. Het gebeurt niet vaak meer, maar nog steeds sla ik in een kramp moedig … We hebben verdorie niets aan deze bende te danken. als iemand zomaar ‘janet’ naar mij roept. Ooit was ik ‘wereld- Hun voorgangers stemden zelfs ongegeneerd tegen de liberali- Het gebeurt niet vaak meer, maar nog beroemd in Vlaanderen’ en in mijn allereerste interview had ik sering. Nu vrolijk vooroplopen, is hoogst ongepast en hypocriet. me geout. Meer dan me lief was, stopten auto’s bruusk naast steeds sla ik in een kramp als iemand zo­ me, waarna het raampje werd geopend en een zootje ongeregeld Omdat elk geblutst gezicht in de krant mij misselijk maakt, elke ‘janet’ door de straat gilde. Ook al kreeg ik letterlijk braakneigingen melding van verbaal en ander geweld me doet huiveren, wil ik hun en welde er telkens diepe woede op, nooit heb ik bij volgende facies niet meer zien in onze stoeten, tenzij ze ook echt iets gaan maar ‘janet’ naar mij roept. Ooit was ik ‘we­ interviews gedacht dat low profile beter zou zijn. Nee, ik ging vol- ondernemen tegen de uitwassen. Waar zijn de actieplannen, uit voor wie en wat ik was. Een kind van de barricade ben ik niet waar is de moed, hoeveel bloed moet er nog vloeien? Meer weten? geworden, maar over mijn identiteit bleef ik duidelijk. Ik werkte reldberoemd in Vlaanderen’ en in mijn aller­ mee aan de activiteiten van de ‘beweging’, presenteerde holebi- Ik blijf in mijn allermooiste Nederlands verkondigen dat ik de feesten, leidde gesprekken, noem maar op. Het was verdorie Griekse beginselen ben toegenegen en maak er stijlvol een dans- eerste interview had ik me geout. Meer dan mijn verdomde plicht. pasje bij. Als je me nodig hebt, zal ik er zijn. De mensenrechtencampagne ‘70 jaar, nog altijd even straf’ kan je bekijken op me lief was, stopten auto’s bruusk naast me, deMens.nu Magazine | 45 www.deMens.nu/70jaarUVRM waarna het raampje werd geopend en een Kurt Van Eeghem en Tinneke Beeckman, De filmpjes over 70 jaar UVRM en mensenrechten vind je op het YouTube-kanaal zootje ongeregeld ‘janet’ door de straat gil­ columnisten in deMens.nu Magazine, snijden van deMens.nu de. Ook al kreeg ik letterlijk braakneigingen regelmatig het thema van de mensenrechten en welde er telkens diepe woede op, nooit aan in hun column

96 deMens.nu in 2018 - december 97 O p 10 de c emb er 1948 st e lt d e M en se n r e ch te n c o mmis s i e va n d e

V e r e n igde N a ties , o n de r h et d yn a Met en door jongeren m i s c h vo or zitt er sc h ap v an E lea n o r R oo s evelt, de U n iv e rs e le V e r kl ar i n g va n Jongeren zijn de toekomst. Een cliché maar wel de waarheid. de Re c h t e n

va n Daarom investeert deMens.nu steeds in frisse ideeën om de de Me n s

voo r jeugdwerking en het jongerenwelzijn te stimuleren. Hoe doe aa n

d e

w e r eld . je dat? Onder het motto ‘met en door jongeren’ organiseren de DE UNIVERSELE VERKLARING VAN DE RECHTEN VAN DE MENS WERD OP 10 DECEMBER 1948 DOOR DE VERENIGDE NATIES AANGENOMEN. jongerencoördinatoren binnen deMens.nu brainstormsessies DE TEKST IS TOT VANDAAG ONGEWIJZIGD EN DAT IS GOED ZO. 70 JAAR, NOG ALTIJD EVEN STRAF. met vrijzinnig humanistische jongeren over mogelijke thema’s en activiteiten. Samen met de hulp van jonge vrijwilligers, scholen en jeugdverenigingen worden op die manier diverse acties uitgewerkt ARTIKEL 1 ARTIKEL 11 ARTIKEL 1 ARTIKEL 5 om mee aan de slag te gaan. e mensen rden ri en ei in rdieid en recen enieder die eens een srbr ei rd erd ee enieder ee rec rieid n edce eeen enieder ee rec een eenssndrd die ene ebren. i in beiid me ersnd en eeen en beren er rec r nscudi euden e rden d in en dsdiens di rec m eens de rieid m n is r de endeid en e ein n ice en in ein ic eens ender in een ees n bredersc e edren. scud rcens de e beeen rd in een enbre dsdiens eruiin e ernderen smede de rieid rnder inbereen edin edin uisesin en recsiin rbi em e rbren ndi r in ei een ei me nderen e in e enbr s in in eneesundie errin en de ndeie scie diensen erdediin in eeend. ricuiere een in dsdiens eruiin e beiden dr smede e rec rienin in e n erseid iemnd r scudi euden rden n eni e nderien ern dr de risce essin dr iee inidiei eriden n de ecen uderdm ARTIKEL srrecei erri rnd n enie ndein eni erediens en de incnemin n de ebden en rscrien. een nder emis n besnsmiddeen nsn en ee enieder ee nsr e recen en rieden in dee eruim ee nr nin inernin rec een n msndieden nnei n in i. errin esmd nder eni ndersceid n ee srrecei erri beeenden e idsi r Meder en ind ebben rec bindere r en bisnd. rd s rs eur esc dsdiens iiee de ndein e eruim ben erd. enmin een ARTIKEL 1 e inderen dn nie ei uen deede scie ndere eruiin nine msceie ms rdere sr rden eed dn die ee en ide n bescermin enieen. eiendm ebre ndere sus. e ben n e srbre ei n essin s. enieder ee rec rieid n menin en meninsuiin. erder een ndersceid rden em nr de iiee i rec m de rieid m nder inmenin een menin uridisce inernine sus n e nd ebied e eseren en m dr e middeen en nec renen ARTIKEL re iemnd ber nerscii e een nnei inicinen en denbeeden e sren e nnen en dr We Do Give a Shit Welke goede doelen? rus- nie-ebesurend ebied bere dn e er een ARTIKEL 1 e een. enieder ee rec nderis e nderis ses ndere beerin n de seereiniei bes. in ns e er en bsisnderis bere. e iemnd nderren rden n ieeurie inmenin er nderis eric in. mbcsnderis en in in ersnie neeeneden in in ein in euis bereseidin uen emeen bescibr rden esed. in brieissein nc n enie nsin n in eer ARTIKEL 0 er nderis ensn r eenieder die dre de ARTIKEL 3 ede nm. een een dereie inmenin nsin enieder ee rec rieid n reedme ereniin bedeid bei. Met de solidariteitsactie We Do Give a Shit Met We Do Give a Shit steunden de vrijzinnig ee eenieder rec bescermin dr de e. enieder ee e rec een rieid en nscendbreid en erderin. e nderis eric in de e niein n de n in ersn. iemnd m rden ednen m een ereniin menseie ersnieid en de erserin n de eerbied e beren. r de recen n de mens en de undmenee rieden. werd door jongeren 23.517 euro ingeza­ humanistische jongeren talrijke goede doe­ ARTIKEL 13 e e beri de erdrmeid en de riendsc nder e nies rssen dsdiensie reen berderen ARTIKEL enieder ee e rec ic riei e ersen en e en e de ermeden n de erenide ies r meld. Met dat bedrag trokken vrijzinnig hu­ len. Ze kozen bewust voor organisaties die ereen binnen de renen n ee . ARTIKEL 1 iemnd in serni rieid euden rden. erni de ndin n de rede seunen. enieder ee e rec e nd me inberi n e en sennde in iedere rm in erbden. enieder ee e rec m dee e nemen n e besuur n de uders m in de eerse s e rec e m de ine e eren en nr in nd eru e eren. n in nd recsrees dr midde n ri een sr n edin en nderis e ieen ee n un manistische jongeren van over heel Vlaan­ begaan zijn met het welzijn en/of de opvang ereenrdiers. inderen rden eeen. ARTIKEL 5 enieder ee e rec m e n eieid e rden ARTIKEL 1 eeen de ereidsdiensen n in nd. deren en Brussel op 22 december 2018 van jongeren. Want deMens.nu focust zich in iemnd nderren rden n erinen nc n een e i n e de rnds in n e e n ARTIKEL 7 enieder ee e rec m in ndere nden sie e een de eerin dee i uiin men in eridiee en en e enieen een erin. eerie erieinen die euden uen rden rcens enieder ee e rec m riei dee e nemen n e naar het provinciaal domein Puyenbroeck in 2019 op het thema zorg: ‘denk voor jezelf, di rec n een bere rden edn ine n emeen en eirdi iesrec en bi eeime semminen cuuree een n de emeensc m e enieen n uns srerinen eens misdrien n nie-iiee rd ens een rcedure die eeneer de rieid n de en m dee e ebben n eensceie ruin en de ARTIKEL ndeinen in srid me de deeinden en beinseen n de semmen ereer. rucen drn. Wachtebeke. Daar liep van 18 tot 24 decem­ zorg voor elkaar’. Zo hopen de jongeren met erenide ies. enieder ee r i ic beind e rec s ersn enieder ee e rec de bescermin n de eeseie erend e rden r de e. en merie benen rsruiende ui een eenscei eerundi risie er d i ee rebrc. ber De Warmste Week, de solidariteitsweek hun actie op een warme plek voor iedereen. ARTIKEL 15 ARTIKEL enieder ee s id n de emeensc rec ARTIKEL 7 enieder ee e rec een niniei. msceie eereid en ee er nsr d dr van Music for Life. Dat is een jaarlijkse actie Waarom werden goede doelen voor jongeren n niemnd m ieeuri in niniei rden ARTIKEL en in ei r de e en ebben nder ndersceid midde n nine insnnin en inernine smenerin nnmen nc e rec rden ned m n niniei en ereenmsi de rnisie en de ubrnnen n enieder ee rec e besn n een dnie nsr eie bescermin dr de e. en ebben e ernderen. nsr eie bescermin een iedere cersein msceie en inernine rde d de recen en voor het goede doel van radiozender Studio gekozen? Omdat die (kwetsbare) doelgroep in srid me dee errin en een iedere isin een recen die nmisbr in r in rdieid en r de rie rieden in dee errin enemd drin en e unnen dereie cersein. niin n in ersnieid ereeni rden. rden ereeni. ARTIKEL 1 Brussel en Rode Kruis Vlaanderen. De actie vaak wordt vergeten. Goede zorg voor jon­ nder enie beerin rnd n rs niniei V

. ARTIKEL U. : ARTIKEL dsdiens ebben mnnen en ruen n ubre eeid ARTIKEL 3

F staat erom bekend, net zoals de zender zelf, geren is net essentieel, want hun welzijn be­ r e rec m e uen en een ein e sicen. i ebben eddy enieder ee rec rbeid rie eue n bere enieder ee icen eens de emeensc nder ee de enieder ee rec ddereie recsu n eie recen e uei bere idens e uei

Mortie r recmie en unsie rbeidsrrden en rie en edie niin n in ersnieid nie mei is. beede nine recerie insnies een ndeinen en bi de nbindin ern. ee in srid in me de rndrecen em eeend bi bescermin een erseid. n de uieenin n in recen en rieden eenieder secs dat ze een jong en kritisch publiek aantrekt. paalt mee ieders toekomst. - en uei n secs rden esen me de rie en

He nr i rnde e. enieder nder enie cersein ee rec ei n nderren in n die beerinen ee bi de e in edie esemmin n de nsnde ecenen. sesed en e uisuiend er ereerin n de nmisbre

P r eie rbeid. i r e ein is de nuurie en undmenee reseeneid e erennin en eerbiediin n de recen en rieden n nderen n enieder die rbeid erric ee rec een recrdie nelaa n 7 2 n de msci en ee rec bescermin dr de en unsie benin ee em en in ein een mensrdi en m e den n de erecrdide eisen n de mriei ARTIKEL msci en de . besn ereer ee benin ndi me ndere de enbre rde en e emeen ein in een demcrisce

- 9050 Ge n emeensc. iemnd nderren rden n ieeurie rresie middeen n scie bescermin rden neud. ee recen en rieden men in een e rden deenie erbnnin. enieder ee e rec m ereniinen e ricen en t. ic drbi n e suien er bescermin n in benen. uieeend in srid me de deeinden en beinseen n de

O ARTIKEL 17 n

de r erenide ies.

a enieder ee rec eiendm ei een ei emen us picië n v a ARTIKEL 10 me nderen. iemnd m ieeuri n in eiendm rden berd. ARTIKEL n enieder ee in e eieid rec een eerie en ARTIKEL 30 de U n enbre bendein n in dr een nneie enieder ee rec rus en eien rie id me inberi een bein in dee errin dni men rden ie en nridie recerie insnie bi e sseen n in n een redeie beerin n de rbeidsid en eridiee V r ijzi nn ige uieed d ee re ersn dn drn recen en ericinen en bi e been n de erndeid nies me beud n n. eni rec n nenen m ies e ndernemen ndeinen n een een em inesede srerin.

V n ee rd e erricen die ernieiin n een n de e r e n

igi n recen en rieden in dee errin enemd en de ebben. ge n vz w ,

B r a n d Wh itloc k laa n 87 b u s 9 – 12 0 0

S int- L amb r echt s - W ol u we .

Lees ze ook op www.deMens.nu/70jaarUVRM

98 deMens.nu in 2018 - december 99 Freedom of Mind

Jongeren stimuleren via muziek? Ook dat is een goed idee. Zo organiseerde deMens.nu in 2018 de muziekwedstrijd Freedom of Mind. De opdracht bestond uit het schrijven van een track met als thema het vrije denken. Uit de meer dan honderd inzendingen selecteerde de jury acht finalis­ ten die het beste van zichzelf gaven tijdens de finale op 12 mei 2018 in De Vaartkapoen in Brussel.

Winnaar van de finale was kc woong. “Zijn kinderlijke composities - en dat is éigenlijk goed bedoeld - katapulteerden hem haast moeiteloos naar de eerste plaats”, aldus de jury. Die zag in kc woong een chimaera van Sufjan Stevens en Bart Peeters die in de toe­ komst misschien wel eens op de golven van Radio 1 zou mogen surfen. De tweede plaats én de publieksprijs gingen naar Nagløed. De jury was onder de indruk van hun prachtige

nummers en zag groeipotentieel. De derde © deMens.nu plaats was voor VVYNN. Als enige rockband De inzameling in het kader van De Warmste Week werd een groot succes: de eindteller klopte af op 23.517 euro in de finale was dit duidelijk de act met de meeste podiumervaring en présence. Tot slot kaapte Antynomy de JES-prijs weg. Zij geniet een professioneel coachingstraject dankzij JES stadslabo Brussel.

Meer weten?

Meer informatie over de jongeren­ werking van deMens.nu vind je op de website www.deMens.nu via de pagina ‘Jongeren’. V.U.: Sylvain Peeters – Oude Keulseweg 220, 1933 Sterrebeek Onder Auspiciën van de Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw, Brand W hitlocklaan 87, 1200 Sint Lambrechts Woluwe. © kc vision Videofilmpjes van Music for Live op YouTube Alle finalisten van de muziekwedstrijd Freedom of Mind 2018

100 deMens.nu in 2018 - december 101 van meneer pastoor en meneer doktoor aan sociale verbanden. Ontrafelende lokale bestreden. Maakten van zelfbeschikking de netwerken leiden tot een tekort aan helpen­ norm in het debat én in de wet op domeinen de handen en luisterende oren. Onmogelijk Nawoord zoals abortus en levenseinde. Waren en zijn en misschien ook onwenselijk om dat als internationaal actief om voor minderheden samenleving tegen te gaan door er geld te­ te zorgen door mensenrechten hartstochte­ genaan te gooien. Daarom is het aan ons lijk te bewaken. om de handschoen op te nemen en een steunpilaar te worden overal waar we actief 018 was een scharnierjaar voor Van de andere kant bekeken schept een ver­ zijn. Een vrijzinnig humanistische draad die deMens.nu. Een jaar waarin een nieu­ anderende wereld nieuwe uitdagingen voor het lokale weefsel bij elkaar houdt. we voorzitter de fakkel overnam. Een het vrijzinnig humanisme. Ook in de seculiere 2jaar waarin onze bestuursorganen nieuwe samenleving komen persoonlijke, positieve In 2019 zullen we, kortom, onze veelzijdig­ gezichten begroetten en vertrouwde gezich­ vrijheid - iemand helpen om voor zichzelf te heid meer belichten en aanspreken. Ja, vrij­ ten uitwuifden. Van boegbeelden zoals Hubert zorgen - en zorg voor elkaar, een fundamen­ denkers zijn ook doeners. Je vindt ons in de Dethier en Etienne Vermeersch nam onze ge­ tele behoefte van de mens als kwetsbaar en Wetstraat én in de Dorpsstraat. Je herkent meenschap helaas voorgoed afscheid. sociaal wezen, onder druk te staan. ons in elke geëngageerde beroepskracht, tuurlijk is de vrijheid van meningsuiting ons vrijwilliger, sympathisant en lidvereniging. Het was alsof het zo moest zijn, na een jaar hoogste goed en verschillen we onderling De vergrijzing en hoe we daar als samenle­ waarin herdenken toch al de rode draad vaak (en graag) van gedacht. Maar als punt­ ving mee omgaan, is een goed voorbeeld was. Want natuurlijk wilden we, een eeuw je bij paaltje komt, moeten we er wel samen van zo’n evolutie. Langer leven is slechts Vrijdenkers na de Eerste Wereldoorlog, krachtig herin­ staan, ter verdediging van elke mens. een teken van vooruitgang als we kunnen zijn ook doeners neren aan wat er gebeurt wanneer huma­ garanderen dat mensen meester blijven nistische waarden het pleit verliezen. Onze Met deMens.nu doen we dat niet alleen over hun doen en laten, hun dagritme, tentoonstelling over de Grote Oorlog was door onze stem in de Wetstraat te laten hun keuzes. Levenskwaliteit en autonomie Want zorg dragen voor de fakkel, dat is én het een groot succes. Net als onze campagne horen. We doen dat ook door overal in spelen nu een bijrol in het debat over ou­ vuur brandend houden én zorgen dat zoveel over mensenrechten. Vlaanderen en Brussel … te doen. Onze derenzorg. De hoofdrol is weggelegd voor mogelijk mensen zich eraan kunnen warmen. huizenvandeMens zijn er om te versterken een economisch en efficiëntiediscours. Dat wat vandaag onder druk staat: het respect moet andersom. Anne-France Ketelaer Oorlog en vrede, tolerantie voor elkaar; het steunen en helpen van an­ algemeen directeur deMens.nu versus vijandelijkheid, deren; het stilstaan bij, vieren en herdenken samenwerking of conflict, van wat het leven belangrijk maakt. Langer leven is slechts wij tegen zij: de tegen­ een teken van vooruitgang We zijn er dus ook om mensen te hel­ als we kunnen garanderen stellingen staan weer pen zorgen, voor zichzelf en voor elkaar. op scherp. Niks is Zo staan we er voor hen op twee fronten: dat mensen meester blijven verworven, nooit top-down, door op het beleid te wegen; over hun doen en laten, bottom-up, door dichtbij te zijn en klaar te hun dagritme, hun keuzes staan met raad en daad. Het succes van die activiteiten is te danken aan vele uren geëngageerd werken, aan Zorg is het thema dat wij in 2019 centraal Een ander punt: de opmars van technologie. vele denkers en doeners. Helaas hielp ook stellen. Het is té belangrijk om aan anderen Ook een medaille met twee kanten. Ener­ de actualiteit een handje. Ze haalde het her­ over te laten. Té verstrengeld met vraag­ zijds een kansenmachine. Maar anderzijds denken in. Oorlog en vrede, tolerantie ver­ stukken over vrijheid, zelfbeschikking en ook met een duidelijk risico op uitsluiting sus vijandelijkheid, samenwerking of con­ solidariteit om links te laten liggen. Té cru­ en discriminatie, op de arbeidsmarkt en flict, wij tegen zij: de tegenstellingen staan ciaal om de open samenleving opnieuw de in de privésfeer. Als we willen dat de slin­ weer op scherp. Niks is verworven, nooit. bovenhand te doen krijgen op de vervreem­ ger de juiste kant uitslaat, dan is de com­ ding, verwijdering en verharding die van­ binatie met een vrijzinnig humanistische Net daarom is het zo belangrijk dat onze daag om zich heen grijpen. ethiek broodnodig. gemeenschap zich wel degelijk organiseert, dat we verder bouwen aan een gestroom­ Ergens is zorg voor ons geen nieuw terrein. Laatste voorbeeld: een complexe en snel Janssens Liza © lijnde structuur en eendrachtige cultuur. Na­ We hebben met succes het paternalisme evoluerende samenleving trekt en sleurt

102 deMens.nu in 2018 - nawoord 103 Begijnenstraat 53 Rijksweg 380 Provincie 2300 Turnhout 3630 Maasmechelen Vlaams-Brabant 014 42 75 31 089 77 74 21 Er is een [email protected] [email protected] Molenborre 28/02 1500 Halle huisvandeMens Brussels Hoofdstedelijk Kazernestraat 10/001 02 383 10 50 Gewest 3800 Sint-Truiden [email protected] 011 88 41 17 in je buurt Sainctelettesquare 17 [email protected] Tiensevest 40 1000 Brussel 3000 Leuven 02 242 36 02 Vlasmarkt 11 016 23 56 35 [email protected] 3700 Tongeren [email protected] ij deMens.nu staat de mens centraal. [email protected] 012 45 91 30 Mensen hebben mensen nodig. En [email protected] Beauduinstraat 91 bus 1 mensen willen verbonden zijn met elkaar. Campus Etterbeek VUB 3300 Tienen BDaarom vind je overal in Vlaanderen en Brussel Pleinlaan 2 Provincie 016 81 86 70 een huisvandeMens in je buurt, waar de vrijzinnig Blok 3, unitkamers 253-256 Oost-Vlaanderen [email protected] humanistische consulenten je graag helpen. 1050 Brussel Koolstraat 80-82 Frans Geldersstraat 23 In een huisvandeMens kan je terecht voor ge­ Provincie Limburg 9300 Aalst 1800 Vilvoorde sprekken over levensvragen en zelfbeschikking, 053 77 54 44 02 253 78 54 en vind je onder meer informatie over waardig le­ Klokkestraat 4 bus 1 [email protected] [email protected] venseinde en wilsbeschikkingen, over levensbe­ Provincie Antwerpen 3740 Bilzen schouwelijke onderwerpen en over het vrijzinnig 089 30 95 60 Boelare 131 Provincie humanisme en zijn waarden. Jan Van Rijswijcklaan 96 [email protected] 9900 Eeklo West-Vlaanderen 2018 Antwerpen 09 218 73 50 Je kan er hulp krijgen bij de organisatie van 03 259 10 80 Opitterstraat 20 [email protected] Hauwerstraat 3C vrijzinnig humanistische plechtigheden op be­ [email protected] 3960 Bree 8000 Brugge langrijke momenten in je leven, zoals een hu­ [email protected] 089 73 05 00 Kantienberg 9D 050 33 59 75 welijk of relatieviering, een geboorte, een jubi­ [email protected] 9000 Gent [email protected] leum, een overlijden of herdenking. Ook bij het Lantaarnpad 20 09 233 52 26 lentefeest voor zesjarigen en het feest vrijzinni­ 2200 Herentals Grotestraat 10 [email protected] Esenweg 30 ge jeugd voor twaalfjarigen kunnen de vrijzinnig 014 85 92 90 3600 Genk 8600 Diksmuide humanistische consulenten je bijstaan. [email protected] 089 51 80 40 Zuidstraat 13 051 55 01 60 [email protected] 9600 Ronse [email protected] Ieder huisvandeMens organiseert gemeen­ Begijnhofstraat 4 055 21 49 69 schapsvormende activiteiten, debatten en the­ 2500 Lier A. Rodenbachstraat 18 [email protected] Korte Torhoutstraat 4 madagen. Omdat elke mens recht heeft op 03 488 03 33 3500 Hasselt 8900 Ieper maatschappelijke en culturele ontplooiing en [email protected] 011 21 06 54 Stationsplein 22 057 23 06 30 omdat deMens.nu zich inzet voor een humane, [email protected] 9100 Sint-Niklaas [email protected] inclusieve maatschappij. Samen met de lidver­ Hendrik Consciencestraat 9 03 777 20 87 enigingen en vrijzinnige ontmoetingscentra willen 2800 Mechelen Koningstraat 49 [email protected] Overleiestraat 15A de huizenvandeMens lokaal een draaischijf voor 015 45 02 25 3970 Leopoldsburg 8500 Kortrijk de vrijzinnig humanistische gemeenschap zijn. [email protected] 011 51 62 00 Hoogstraat 42 056 25 27 51 [email protected] 9620 Zottegem [email protected] Ten slotte kan je, als je interesse hebt in vrijwil­ Laar 2 bus 3a 09 326 85 70 ligerswerk, aan de slag in een huisvandeMens. 2400 Mol Hertog Jan Plein 24 [email protected] Godshuislaan 94 Voor langere tijd of occasioneel, je helpen­ 014 31 34 24 3920 Lommel 8800 Roeselare de handen zijn steeds welkom. Als vrijwilliger [email protected] 011 34 05 40 051 26 28 20 word je deskundig gecoacht en krijg je heel [email protected] [email protected] wat vormingsmogelijkheden.

104 deMens.nu in 2018 - nuttige info 105 Categoriale morele dienstverlening Landmacht aan de universiteit Elizabeth Martin Categoriale morele Vrijzinnige Dienst Universiteit Antwerpen Camp Roi Albert Route de Liège 65 dienstverlening Jurgen Slembrouck 6900 Marche-en-Famenne Stadscampus 0476 60 16 55 Venusstraat 35 [email protected] 2000 Antwerpen 03 265 45 24 [email protected] Landmacht lk huisvandeMens verleent vrijzinnig ning in ziekenhuizen en woonzorgcentra, in www.uantwerpen.be humanistische dienstverlening, maar gevangenissen, aan geïnterneerden, op de Emmanuel Reynaerts er zijn ook enkele specifieke vormen luchthaven, aan de universiteit, aan kinde­ Quartier Général Baron Ruquoy Evan morele dienstverlening. Het gaat meer ren en jongeren, en binnen de krijgsmacht. Categoriale morele dienstverlening Rue de la Citadelle 42 bepaald om categoriale morele dienstverle­ aan kinderen en jongeren 7500 Doornik 0475 34 34 52 Opvang vzw [email protected]

Categoriale morele dienstverlening Categoriale morele dienstverlening Elke Dejaegher in­ ­ziekenhuizen en woonzorgcentra aan geïnterneerden Sainctelettesquare 17 Luchtmacht 1000 Brussel Stuurgroep voor Morele Bijstand Forensisch Psychiatrisch Centrum 0492 97 47 10 Cindy De Meyer [email protected] Kwartier Groenveld p/a Brand Whitlocklaan 87 bus 9 Emile Bossers www.pleegzorgvlaanderen.be Steenweg op Haacht 138 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Beatrijslaan 96 1820 Steenokkerzeel 02 735 81 92 2050 Antwerpen 0478 94 02 42 [email protected] Hurtsweg 9 Categoriale morele dienstverlening [email protected] www.ikwilpraten.be 9000 Gent binnen de krijgsmacht 0498 26 89 97 [email protected] Landmacht Luchtmacht Categoriale morele dienstverlening www.fpcnv.be in gevangenissen Patrick Platteau Guy Gustin Kwartier Majoor Housiau Base Jean Offenberg Stichting voor Morele Bijstand Categoriale morele dienstverlening Martelarenstraat 181 Route Charlemagne 191 aan Gevangenen op de luchthaven 1800 Vilvoorde 5620 Florennes 0473 79 21 13 0478 94 04 01 Tania Ramoudt Luchthaven Zaventem [email protected] [email protected] Stalingradlaan 54 - Brussels Airport Company 1000 Brussel 02 537 59 28 Karl Laurent Landmacht Marine [email protected] Lichtstraat www.smbg-famd.be 1930 Zaventem Audrey Delcourt Emmanuel Reynaerts 02 753 68 78 Kwartier Commandant de Hemptinne Kwartier Luitenant-ter-zee Victor Billet of 0475 64 96 48 Hertogstraat 184 Leopold Debruynestraat 125 [email protected] 3001 Leuven 8310 Brugge [email protected] 0478 94 05 55 0475 34 34 52 www.brusselsairport.be [email protected] [email protected]

106 deMens.nu in 2018 - nuttige info 107 Instellingen voor Morele Lidverenigingen Dienstverlening

ls vrijzinnig humanistische koepelor­ Brussels Studentengenootschap ganisatie telt deMens.nu 36 lidver­ Algemene Studentenvoorzieningen - enigingen. Die verenigingen hebben Vrije Universiteit Brussel e Instellingen voor Morele Dienstver­ allemaalA een specifieke werking. Het gaat lening (IMD) zijn onafhankelijke en om organisaties die actief zijn in de jonge­ Overkoepelende studentenvereniging van de democratisch verkozen bestuurs­ renwerking, de volwassenenvorming, het Vrije Universiteit Brussel die sociaal-culturele Draden, één IMD per provincie en één in het sociaal-cultureel werk, het maatschappelijk activiteiten organiseert in de breedste zin van Brussels Hoofdstedelijk Gewest, die de fi­ veld, de onderwijssector … De werking van het woord. nanciële en materiële belangen van de mo­ al die verenigingen is gebaseerd op het prin­ www.bsggtgv.be rele dienstverlening behartigen. Zij zijn de cipe van het vrijzinnig humanisme. erkende tussenpersoon tussen enerzijds de Centrum voor Vrijzinnig Humanistisch vrijzinnig humanistische gemeenschappen Erfgoed en anderzijds de provincies en het Brussels August Vermeylenfonds Hoofdstedelijk Gewest, die de financiering Het erfgoedcentrum van de vrijzinnige van die gemeenschappen dragen. Elke drie Organiseert sociaal-culturele activiteiten en humanistische gedachte in Vlaanderen jaar vinden er nieuwe verkiezingen plaats. De voor volwassenen in een socialistische, en Brussel. volgende verkiezingen zijn in 2021. vrijzinnige en Vlaamse context. www.cavavub.be www.vermeylenfonds.be CGSO Brugge Beeldenstorm IMD provincie Antwerpen IMD provincie Oost-Vlaanderen Het Centrum voor Geboorteregeling en Wil via kunst en cultuur bijdragen aan de Seksuele Opvoeding ondersteunt mensen Jan Van Rijswijcklaan 96 Sint-Antoniuskaai 2 integratie in de samenleving, met specifieke bij hun relationele en seksuele ontplooiing. 2018 Antwerpen 9000 Gent aandacht voor kansarme milieus. Organi­ Zij werken rond drie pijlers: info en advies, 03 259 10 80 09 233 52 26 seert artistieke, kunsteducatieve en sociaal- vorming en preventie. Typische thema’s zijn: [email protected] [email protected] economische activiteiten. veilig vrijen, relaties, holebi, intimiteit, www.beeldenstorm.be seksualiteit, weerbaarheid … www.cgsobrugge.be IMD Brussels Hoofdstedelijk Gewest IMD provincie Vlaams-Brabant Bond der Oud-Leden van ’t Zal Wel Gaan Comité Feest Vrijzinnige Jeugd Sainctelettesquare 17 Brusselsestraat 332 Agglomeratie Antwerpen 1000 Brussel 3000 Leuven Oud-leden van Studentengenootschap 02 242 36 02 016 22 79 21 ’t Zal Wel Gaan van de Universiteit Gent. Laat twaalfjarigen die zedenleer volgen [email protected] [email protected] Staat in voor de continuïteit van ’t Zal Wel op een feestelijke manier de lagere Gaan en voor de contacten tussen de school afsluiten. verschillende generaties. IMD provincie Limburg IMD provincie West-Vlaanderen www.student.ugent.be/tzal/wie-zijn-we/ De Maakbare Mens bond-der-oud-leden A. Rodenbachstraat 18 Hauwerstraat 3C Stimuleert het denken over de invloed van 3500 Hasselt 8000 Brugge medische en biotechnologische ontwikkelin­ 011 21 06 54 050 33 59 75 gen op onze levenskwaliteit om de dialoog [email protected] [email protected] in Vlaanderen hierover te bevorderen. www.demaakbaremens.org

108 deMens.nu in 2018 - nuttige info 109 Fakkeltjes Hujo Koepel Vrijzinnige Oudstudentenbond - Studiekring Vrij Vlaams Onderwijs Thuisbegeleidingsdiensten Vrije Universiteit Brussel Onderzoek OverlegPlatform Brengt tijdschriften uit voor Een open, progressieve leerlingen in elke graad en vrijzinnig humanistische Ondersteunt vrijzinnig huma­ Wil de broederschapsban­ Actualiseert, verspreidt en Overlegorgaan van inrich­ van het lager onderwijs jeugdvereniging die vakan­ nistische thuisbegeleidings­ den nauwer aanhalen en verdedigt het vrij onderzoek, tende machten dat de die niet-confessionele ties organiseert (6-15 jaar) diensten die zich richten tot bijdragen tot de ontwikke­ voornamelijk vanuit en naar meeste vrij gesubsidieerde, zedenleer volgen. en vorming geeft (16 jaar). gezinnen en kinderen in een ling en verdere uitbouw van de Vrije Universiteit Brussel. niet-confessioneel gebon­ www.fakkeltjes.be www.hujo.be problematische opvoe­ de Vrije Universiteit Brussel. www.vrijonderzoek.word­ den scholen groepeert. dingssituatie. Het doel is dit Groot verdediger van het press.com www.voop.be Federatie Vrijzinnige Humanistisch Verbond werk onder de aandacht te principe van vrij onderzoek. Centra brengen en uitwisseling en www.osb.be Stuurgroep voor Werkgemeenschap Sociaal-culturele organisatie samenwerking tussen deze Morele Bijstand Leraren Ethiek Wil de laïcisering bevorderen die debatten, vormingen diensten te faciliteren. Prik door dienstverlening aan en culturele activiteiten www.facebook.com/koepel­ Verzorgt niet-confessionele WLE-Digimores verenigt de de vrijzinnige centra. organiseert. HV werkt op vrijzinnigethuisbegeleidings­ Tweemaandelijks tijdschrift morele dienstverlening voor leerkrachten niet-confessio­ www.fvcentra.be drie belangrijke inhoudelijke diensten voor de eerste graad van patiënten en senioren in nele zedenleer van alle on­ assen: zingeving, informatie het secundair onderwijs, de Vlaamse en Brusselse derwijsniveaus en netten, en Fonds Lucien De Coninck en onderwijs. Magnette-Engel- niet-confessionele zedenleer. ziekenhuizen en woonzorg­ komt op voor hun belangen. www.humanistischverbond. Hiernaux Stichting www.prikncz.be centra. www.digimores.org Reikt een prijs uit aan jonge be www.ikwilpraten.be vorsers afgestudeerd aan Verwijst naar drie gewezen Samenspel Wetenschappelijk een Vlaamse universiteit, Humanistisch Vrijzinnige grootmeesters van het niet-confessionele­ Uitstraling Permanente Steunfonds - Vrije afwisselend op het gebied Radio Grootoosten van België en zedenleer Vorming Universiteit Brussel van de biologische weten­ wil het gedachtegoed van schappen en de ethische Verzorgde radioprogram­ humanisme en tolerantie Bevordert de niet-confessi­ Educatieve organisatie die Wil het multidisciplinair wetenschappen. ma’s door derden op ondersteunen en verspreiden. onele levensbeschouwing de verwezenlijkingen van wetenschappelijk onderzoek www.fondsluciendeconinck. de VRT. Momenteel een 02 217 69 80 gebaseerd op het vrijzinnig wetenschap, wetenschap­ en onderwijs aan de com platform voor communica­ humanistische gedachte­ pelijk onderzoek, vrij denken Vrije Universiteit Brussel tiekanalen op multimediaal Onderling Steunfonds goed en ondersteunt de en de vrijzinnige levensbe­ bevorderen. Fonds Tony Bergmann vlak ten behoeve van de Georges Beernaerts cursus niet-confessionele schouwing wil verspreiden. www.vub.ac.be/foundation/ vrijzinnig humanistische zedenleer. upv.vub.ac.be fondsen/wetenschappe­ Ontstaan uit ’t Zal Wel gemeenschap. Stelt zich tot doel de www.samenspelncz.be lijk-steunfonds Gaan. Opgericht om finan- www.humanistischverbond. beginselen van humanisme Universitair Centrum ciële steun te verlenen aan be/het-vrije-woord/het-vrije- en verdraagzaamheid SOS Nuchterheid voor Ontwikkelings­ Willemsfonds vrijzinnige studenten en woord-radio-en-podcast te bevorderen. samenwerking vrijzinnige manifestaties in 02 653 02 68 Eigentijds alternatief voor Wil het levenswerk van Jan de Gentse regio. Humanitas hulpzoekende verslaafden IJvert voor rechtvaardige en Frans Willems verderzetten www.student.ugent.be/tzal/ Opvang die er bewust voor kiezen democratische verhoudin­ en streeft vanuit een wie-zijn-we/fonds-tony- Verricht maatschappelijk hun verslaving te doorbre­ gen, vrede, duurzame ont­ Vlaamse, vrijdenkende en bergmann-vzw werk, doet aan dienst­ Wil vanuit een vrijzinnig hu­ ken, en voor hun omgeving. wikkeling, gendergelijkheid liberale identiteit een zo verlening en draagt bij manistische levens­houding Telefonische opvang: en sociale rechtvaardigheid breed mogelijke ontplooiing Grijze Geuzen aan de opbouw van een essentiële bijdrage 09 330 35 25 (24 uur per vanuit vrijzinnig humanis­ van de mens na. de samenleving. leveren aan de kwaliteits­ dag, elke dag van de week) tisch perspectief. www.willemsfonds.be Overkoepelt een aantal www.rikz.be verbetering van pleegzorg. www.sosnuchterheid.org www.ucos.be vrijzinnige verenigingen voor 0492 97 47 10 senioren om het contact Julius Vuylstekefonds Stichting voor Morele Vereniging Ernest binnen die doelgroep te Bijstand aan Gevangenen De Craene bevorderen en hun culturele Beoogt de studie en de be­ bewustzijn aan te wakkeren. vordering van het vrijzinnig Verleent niet-confessionele Verdedigt het vrijzinnig www.humanistischverbond. liberaal gedachtegoed. morele bijstand humanisme en de gelijkheid be/afdelingen/doelgroepen www.liberas.eu aan gevangenen. van man en vrouw. www.smbg-famd.be [email protected]

110 deMens.nu in 2018 - nuttige info 111 Provincie Oost-Vlaanderen VC R. Moucheron VC Mozaïek Frans Geldersstraat 21 Overleiestraat 15A VC Geuzenhuis 1800 Vilvoorde 8500 Kortrijk Vrijzinnige Kantienberg 9 02 252 15 47 056 37 16 15 9000 Gent [email protected] [email protected] Ontmoetingscentra 09 220 80 20 www.vrijzinnigvilvoorde.be www.vcmozaiek.be [email protected] www.geuzenhuis.be VC De Bezatse Provincie West-Vlaanderen Vaubanstraat 8B VC Liedts 8930 Menen e Vrijzinnige Ontmoetingscentra zijn van gemeenschappelijk overleg, het leggen Parkstraat 4 VLC Noorderlicht 056 51 90 70 ontmoetingscentra voor al wie be­ van samenwerkingsverbanden, het voeren 9700 Oudenaarde J. Vande Puttelaan 1 [email protected] hoort tot of contact zoekt met de van gezamenlijke acties en de organisatie 055 30 10 30 8370 Blankenberge www.debezatse.be Dvrijzinnig humanistische gemeenschap. Ze van vrijzinnig humanistische plechtigheden. [email protected] 050 41 08 29 vervullen een gemeenschapsfunctie en zijn www.vcliedts.be [email protected] VLC De Geuzetorre de draaischijf van de vrijzinnig humanistische De Vrijzinnige Ontmoetingscentra zijn ver­ www.vlcnoorderlicht.be Kazernelaan 1 verenigingen in hun regio. Ze zijn een perma­ enigd in de Federatie Vrijzinnige Centra. Die VC De Branderij 8400 Oostende nent uithangbord en informatiecentrum voor tracht het gemeenschappelijke, inhoudelijke Zuidstraat 13 VC De Fakkel 059 50 10 40 de verspreiding van het vrijzinnig humanisti­ en organisatorische concept van de Vrijzin­ 9600 Ronse Zwanestraat 11 [email protected] sche gedachtegoed. nige Ontmoetingscentra te versterken. De 055 21 49 69 8450 Bredene www.vlcdegeuzetorre.be federatie begeleidt, steunt en stimuleert de [email protected] 059 32 51 85 De Vrijzinnige Ontmoetingscentra spelen centra met praktische en technische advie­ www.branderij.be [email protected] VJOC De Kim een belangrijke rol bij het tot stand brengen zen en door praktijkervaringen uit te wisselen. www.vcbredene.be Langestraat 44A VC Zomerlicht 8400 Oostende p/a Weldadigheidstraat 30 VC De Sleutelbrug 059 70 56 39 Federatie Vrijzinnige VC ’t Fakkeltje VC De Penseur 9930 Zomergem Hauwerstraat 3A [email protected] www.zomerlicht.be 8000 Brugge Centra Kazernestraat 13-15 Clemenceaustraat 22 www.vjocdekim.be 0495 71 36 27 Zwanestraat 11 2070 Burcht (Zwijndrecht) 2860 Sint-Katelijne-Waver [email protected] VC De Molensteen 8450 Bredene 03 253 00 13 015 41 04 34 www.vrijzinnigbrugge.be Gemeenteplein 1 059 32 64 95 www.vzwfakkeltje.blogspot. of 0476 28 54 63 Provincie Vlaams-Brabant [email protected] 8020 Oostkamp [email protected] com ’t Vrij Gedacht VC De Geus www.fvcentra.be www.vcdepenseur.be 0476 90 29 57 HVC Ons Huis Michel Theysstraat 5 Koning Leopold III-plein 71 [email protected] Cogelsplein 2 3290 Diest 8530 Harelbeke www.vrijzinnigoostkamp.be 2100 Deurne 056 72 81 82 Provincie Limburg Huis van de Tolerantie [email protected] VC Poincaré Provincie Antwerpen 03 324 85 00 Brusselsestraat 332 www.vcdegeus.be J. Stormestraat 131 bus 18 Out of a Box - Vrijzinnig Vrijzinnig Punt 3000 Leuven VC Ceremonium 8790 Waregem Antwerps Trefpunt A. Rodenbachstraat 18 016 22 79 21 Vrijzinnig Huis Koksijde Steenweg 32 056 44 74 97 De Burburestraat 11 bus 1 3500 Hasselt [email protected] Galloperstraat 48 2800 Mechelen [email protected] 2000 Antwerpen 011 35 27 80 8670 Koksijde 0475 70 94 46 www.vcpoincare.be 03 430 66 61 [email protected] VOC Tienen 058 51 90 94 [email protected] vrijzinnigantwerpstrefpunt@ www.vrijzinniglimburg.be [email protected] of 0498 56 61 30 gmail.com www.vrijzinnigtienen.be vrijzinnighuiskoksijde@ VOM Vita Humana www.vrijzinnigantwerpstref­ VC De Schakel gmail.com punt.com Steenweg 32 Prinsenhoflaan 29 www.vocwesthoek.be 2800 Mechelen 3680 Maaseik 015 21 24 71 089 51 91 40 [email protected] [email protected] www.vcdeschakel.be www.vrijzinnigmaasland.be

112 deMens.nu in 2018 - nuttige info 113 Ting Wai (Dany) Pang Gecoöpteerden IMD vertegenwoordigers SOS Nuchterheid Luc Aerts Hervé Depreeuw Samenstelling van Rik Rammeloo IMD West-Vlaanderen Universitair Centrum voor Patrick Coulier de raad van bestuur Ontwikkelingssamenwerking Filip Moeykens Jean-Pierre De Greve IMD Brussels Hoofdstedelijk Frank Roels Gewest op 31/12/2018 Fonds Lucien De Coninck Ingeburg Digneffe René Van Audenhoven Tony Tillez Patrick Stouthuysen IMD Vlaams-Brabant Uitstraling Permanente Vorming Lieselotte Thys Wilfried Van der Borght Voorzitter Leden IMD Oost-Vlaanderen Serge Vandervorst Michel Van den Broeck Freddy Mortier Remi Baekelmans Eric De Temmerman Stichting voor Morele Bij­ Mario Van Essche gecoöpteerde Opvang genodigde stand aan Gevangenen Nini Vrijens IMD Antwerpen

Yelter Bollen Wim D’Hondt Marc Vanryckeghem Jef Wellens Gaétan Van Russelt Ondervoorzitter waarnemer Humanistisch Vrijzinnige Julius Vuylstekefonds IMD Limburg Bond der Oud-Leden van Radio Bjorn Demeulenaere ’t Zal Wel Gaan Etienne Vercarre Oudstudentenbond - VUB Annie Hermans Federatie Vrijzinnige Centra Nancy Brouckmans Fakkeltjes Samenspel niet-confessio­ Philippe Vis Secretaris nele zedenleer Silvain Loccufier Humanistisch Verbond Wetenschappelijk Jef Asselbergh Harry Buyl Steunfonds - VUB Hans Weyns Magnette-Engel-Hiernaux Stuurgroep voor Morele Vlaams Onderwijs Overleg­ Stichting Bijstand Sara Maissin Platform Werkgemeenschap Leraren Tijl Carpels Ethiek Sylvain Peeters Penningmeester Hujo erevoorzitter Karin Matthys Jurgen Content Albert Catteceur Vereniging Ernest Anne-France Ketelaer August Vermeylenfonds CGSO Brugge De Craene algemeen directeur

Insen De Backer Luc Meys Albert Stas waarnemer Prik adjunct-algemeen directeur Studiekring Vrij Onderzoek Suzy Mommaerts Jan Bories Mieke De Groen waarnemer directeur financiën Willemsfonds Centrum voor Vrijzinnig Humanistisch Erfgoed Anton Van Dyck Luc De Ro directeur juridische zaken en Humanitas Evelyne Namenwirth overheidsrelaties Beeldenstorm Pieter-Jan Deprest waarnemer Maxime Opsomer Fonds Tony Bergmann Brussels Studentengenoot­ schap AS - VUB Meer informatie over de bestuursorganen op www.deMens.nu

114 deMens.nu in 2018 - nuttige info 115 Poincaré …

“Het denken mag zich nooit onderwerpen, noch aan een dogma, noch aan een partij, noch aan een hartstocht, noch aan een belang, noch aan een vooroordeel, noch aan om het even wat, maar uitsluitend aan de feiten zelf, want zich onderwerpen betekent het einde van alle denken.”

Henri Poincaré (1854-1912)

116 deMens.nu in 2018 - nuttige info deMens.nu in 2018 - rede is vrede deMens.nu in 2018

deMens.nu vertegenwoordigt Nederlandstalige vrijzinnig rede humanistische verenigingen in Vlaanderen en Brussel

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN vzw is vrede

Bezoek ons op www.deMens.nu