Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, e. 22, 7-26, Şubat 1979 Bulletin of the Geological Society of , v. 22, 7-26, February 1979

Mut-Ermenek- yöresinin jeolojisi ve petrol olanakları

Geology of the Mut- Ermenek- SiMfke (Konya, ) area and petroleum possibilities

ABDULLAH GEDİK Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, ŞEVKÎ BÎRGÎLÎ Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Ankara HAZIM YILMAZ Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Ankara RIFAT YOLDAŞ Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Ankara

ÖZ: Mut-Silifke-Ermenek Havzası olarak adlandırdığımız inceleme alanında, temel olarak kabul edilen, güney ve ku- zeybatıda Paleozoyik ve Mesozoyik yaşta formasyonlar, kuzey ve kuzeydoğuda Mezozoyik yaşta Ofiyolitli melanj ile bunların üzerinde Eosen ve Miyosen yaşlı tortullar yeralmaktadırlar. Havzadaki Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı istifte petrol için ana, hazne ve örtü kaya olabilecek seviyeler vardır. Hav- zanın gerek doğusu ve gerekse batısında petrol belirtileri de görülmekte olup, yapısal kapanlar önemli olacaktır. Miyosen başında karasal daha sonra denizel ortam şartlarmda çökelen formasyonların çökelme sırasındaki yatay ve yataya yakın konumlarını kaybetmemiş olduklarını,, litolojinin çökelme sırasındaki eski topografya'ya bağlı olarak oluştuğunu görmekteyiz. Bu Tersiyer sahalarında, özellikle resifal kireçtaşlarınm daha genç üniteler tarafından örtül* düğü yerlerde stratigrafik kapanlar önemli olabilir.

ABSTRACT: Formations age of Paleozoic and Mesozoic in the south and northwest, and ophiolitic melange age of Mesozoic in the North and Northeast, as basement formations, and sediments overlaying them age of Eocene and Miocene crop out in the investigation area which is named as Mut-Silifke-Ermenek basin. Paleozoic and Mesozoic aged formations have intervals having the characteristics of source rocks, reservoir rocks and cap rocks. Oil shows occur in these formations, to the east and west of the basin. Structural traps are to be im- portant in those parts of the basin. Miocene sedimentation started under continental conditions, but marine environment dominated toward the and of the epoch. Sediments deposited during Miocene epoch are only slightly deformed and they preserve their initial subhorizental positions over large areas. Stratigraphic traps are expected to be important in these Tertiary areas, particularly where the reef limestones are covered by younger units* GEDÎK - BÎRGÎLÎ - YILMAZ - YOLDAŞ

GİBİŞ ların üzerinde tektonik olarak yerleşmiş ofiyolitli melanj Bu makale; Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Petrol yeralır. Bu temel birimleri üzerinde Eosen yaşta marn, §eyl, ve Jeotermal Enerji Dairesinin "Mut petrol prospeksîyon kumtaşı ve çakıltaşından ibaret fliş ve en üstte Miyosen yaş- ve etüdleri projesi'nin 1975-1976 yıllan arasında yapılan ta çakıltaşı, marn ve kireçtaşı düzeyleri yeralır (şekil 3). saha çalışmalarından elde edilen verilerin değerlendirilmesi Ovacık Formasyonu (Oo). Formasyonun litolojisi ku- ve havzanın petrol olanaklarının ortaya çıkarılması amacı varsit bantları kapsayan metamorfik şistler olup, İnceleme ile hazırlanmıştır. alanımız dışında, Ovacık yöresinde çalışan Demirtaşlı'nın Bölgede Blumenthal (1956), Akarsu (1960), Niehoff (1973) belirlediği Ovacık formasyonu ile benzer özellikte (1960) 1/100.000 ölçekli jeoloji, Sezer (1970) Miyosen stra- olduğundan aynı ad kullanılmıştır. İnceleme alanımız için- tigrafisi, Özer ve diğerleri (1974) Antalya-Mut- Neojen de, Silifke yöresinde çalışan Gökten (1976) tarafından Ka- havzaları jeolojisi, Gökten (1976) Miyosen stratigrafisi, raütük formasyonu Sığırlık üyesi adı altında belirlenmiş- Koçyiğit (1976) ofiyolitli melanj ve diğer oluşuklar, Özgül tir. (1976) Hadım, Taşkent bölgesinin jeolojisini incelemişlerdir. 1) Dağılım, Silifke batısındaki Değirmenderesi man. İnceleme alanı içinde Mut, Ermenek, Gülnar, Silifke ve yakınında Göksu nehrine bağlanan Ağılderesi vadisinde, ilçeleri bulunmakta olup Karaman, Hadım, Ana- kuzeyinde Bükdeğirmeni köyü yakınında yüzeylenmektedir. mur ve Mersin arasında yer almaktadır. Etüdü yapılan alan 2) Tip yeri ve tip kesiti. Tip yeri inceleme alanımız yaklaşık olarak 9000 kms kadardır ve 1/100.000 ölçekli 0-29, dışında Ovacık'dadır. Formasyonda tarafımızdan kesit ölçül- 30, 31, 32 ve P-29, 30, 31 paftalarını içermektedir (sekil 1). memiştir. 3) Litoloji. Formasyonu oluşturan metamorfik şistler başta gri-yeşil renkte killişist olmak üzere yeryer musko- vitşist ve kalkşisttir. Şistler çok kıvrımlı ve kırıklı olup, pembe, krem renkteki kuvarsitler arabant veya kırıklar bo- yunca uzanır şekilde görülürler. 4) Alt, üst ve yanal sınırlan. Alt sınırı inceleme ala- nında gözlenememiş olup, üst sınırı Ağıl deresinde, Bükde- ğirmeni yakınında ve Göksu nehri vadisinde Permokarbonifer yaşlı Belpmartepe formasyonu ile, Değirmenderesi ile Ta- puran Mah. arasında Miyosen yaşlı Derinçay formasyonu ile, Ağılderesi yamaçlarında Miyosen yaşlı Mut formasyonu ile açısal uyumsuzdur. 5) Kalınlık. Jeoloji kesitine ve Demirtaşlı'nm Ova- cık'taki kesit ölçümüne göre 450 metredir. 6) Fosil topluluğu ve yaşı. Graptolitlerden Tetragrap- tus sp., Didimograptus sp. ve Inarticulate Brachiopoda'lar saptanmıştır. Bahçebaşı derede Üst Devoniyen yaşlı Akde- re formasyonu açısal uyumsuzlukla bu formasyon üzerinde yer almaktadır. Demirtaşlı (1973) Ovacık yöresinde, for- masyonu aynı fosillerle Ordovisiyen yaşta saptamıştır. Ya§: Ordovisiyen. 7) Yorum. Formasyon zaman zaman sığlaşan derin Sekil 1: İnceleme alanının bulduru haritası deniz koşullarında çökelmiş, rejiyonal metamorfizma ile 'Figure I: Vacation map of the studied area bugün gördüğümüz litoloji özelliğini kazanmıştır. 1975 ve 1976 arazi mevsimleri boyunca yürütülen ça- Hırmanlı Formasyonu (Sh). Formasyonun litolojisi lışmalarda yaklaşık olarak 1000 kntf'lik bir alanın ayrıntılı Graptolit'li şeyl'ler olup, inceleme alanımız dışında Ovacık jeolojisi incelenmiştiı1 yöresinde çalışan Demirtaşlı (1973)'nin belirlediği Hırman- Arazide 1/25.000 ölçekli temel haritalar üzerine işlenen lı formasyonu ile benzer özellikte olduğundan aynı ad kul- jeoloji, kaya stratigrafi birimlerine dayandırılmıştır. Top- lanılmıştır. lu bir görünümü sağlamak üzere bölgenin 1/100.000 ölçekli 1) Dağılım. Gülnar doğusunda Kayrak köyü yakının- jeoloji haritası yapılmıştır (Şekil 2). da yüzeyler. Havzada 14233 metrelik stratigrafi kesiti ölçülmüş ve 2) Tip yeri ve tip kesifi. Tip yeri inceleme alanımız bunların ışığı altında formasyon adlaması yoluna gidilmiş- dışında, Ovacık kuzeyinde Hırmanlı köyü olup, tarafımızdan tir. Yine ölçülmüş kesitler yardımı ile havza içi deneştirme- tip kesit ölçülmemiştir. ler ve fasiyes haritaları yapılmıştır. 3) Litoloji. Formasyonu siyah renkte, laminalı, sert Havzada elde edilen stratigrafik, sedimentolojik ve ya- ve kırılgan Graptolifli şeyller oluşturmakta olup, tavan kıs- pısal verilerin birleştirilmesi ile havza güneyi ve batısının mında koyu gri, siyah renkli, sert, iiıce-orta kalınlıkta ta- petrol olanakları yönünden olumlu olduğu kanısına varıl- bakalı kireçtaşı bantları yeralmaktadır. mıştır. 4) Alt, üst ve yanal sınırlar. Altsmırı inceleme ala- STRATİGRAFİ nında gözlenememiş olup, üst sınırında Miyosen yaşlı Mut Genel Bilgiler Havzada temeli, Paleozoyik ve Mesozoyik yaştaki for- formasyonu ile açısal uyumsuzdur. masyonlar oluşturur. Paleozoyik yaşta şeyi, kireçtaşı ve 5) Kalınlık. Jeoloji kesitine ve Demirtaşlı'nın Paleo- kuvarsit, Alt ve Orta Triyas yaşta kireçtaşı ve §eyl, Üst zoyik istifindeki kesit ölçümüne göre 200 m kadar olduğu Triyas yaşta kumtaşı, çakıltaşı ve kireçtaşı, Jura-Kretase tahmin edilmektedir. yaşta dolomitik kireçtaşı düzeyleri bulunmakta olup, bun-

10 GEDÎK - BÎRGÎLıt - YIL*MAZ - YOLDAŞ

dışında Ovacık ile Silifke arasında Akdere mahallesi olup, tarafımızdan tip kesit ölçülmeımştir. L i T 0 L 0 J 1 3) Litoloji. Formasyon kireçtaşı ve şeyi ardalanma- ( L i t h o I o gy ) sı şeklinde olup, ayrıca kumtaşı ve kuvarsit bantları da kap- sar. Kireçtaşları koyu gri renkte, orta kalınlıkta düzgün ta- BoreJL mflo mato Fichlil-Moll. Bortliı mtlo curdıca Rsichal bakalı, sert, yeryer mercan, Crinoidea ve Brachiopoda gibi rrllobuı (Rtottl makrofosilleri bolca kapsar. Şeyl'ler koyu gri-siyah renkte, Orbulina univtrıa 4'Orfetgny ıı luturalis Oronnimon laminalı ve yumuşaktır. Kumtaşı ve kuvarsitler sert, krem, pembe renkte, orta kalınlıkta düzgün tabakalıdır. Akdere formasyonu Gülnar güneyinde bol makrofosilli, düzgün ta- bakalı, az kıvrımlanmış görülmekle beraber Silifke batısın- da Göksu vadisinde fazla kıvrımlanmış ve faylanmış, fosil bakımından fakir olarak görülür. Burada formasyonun taban kısmmda çakıltaşı yeralmakta olup, genellikle köşeli kireç- taşı çakıllarının sert silis çimento ile bağlanması sonucu oluşmuştur. 4-) Alt, üst ve yanal sınırlar. Alt sınırı inceleme ala- nında gözlenememiş olup, üst sınırı ise Pembecik köyünde ve Silifke batısındaki Bahçebaşı deresinde Permokarbonifer yaşlı Belpınartepe formasyonu ile uyumlu Bilalli köyü gü- neyinde Gedik dağmda Jura-Kretase yaşlı Çambaşı tepe formasyonu ile, Çavuşlar köyü kuzeyinde ve îmambekirli ile Ekşiler köyü arasında Miyosen yaşlı Derinçay formasyonu ile, Pembecik, Çavuşlar, Gökbelen köyleri, Kavak, Çıngıl mahallelerinde Miyosen yaşlı Mut formasyonu ile açısal uyumsuzdur. 5) Kalınlık. Jeoloji kesitlerine göre 600 m. kadar ol- duğu tahmin edilmektedir. 6) Fosil topluluğu ve yaşı. Kireçtaşlarmdan alman örneklerde; Cyrtospirifer sp., Bryozoa, Crinoidea, Alveolites suborbicularis Lamarck., Fhaecellophyllum eaespitosum (Goldfuss), Tentaculites sp. fosilleri saptanmıştır. Yaş: Ji- vesiyen-Frasniyen (Orta-Üst Devoniyen). 7) Yorum. Formasyon zaman zaman derinleşen sığ deniz koşullarında çökelmiştir. Belpmartepe Formasyonu (Kb-Pb). Formasyonun adı Er- menek KB'ndaki Bozdağ batısında Belpmar tepeden alın- mıştır. Önceki çalışmalarda bir adlama yapılmamıştır. Li- tolojisi kumtaşı, kuvarsit ve şeyi bantları kapsayan kireç- taşıdır (şekil 4). 1) Dağılım. Belpmartepe formasyonu Ermenek KB'- smda Belpmar T., Kuşyuvası T. ve Köpüklü yaylası dolay- larında, Silifke yöresinde Ağıl deresinde, Bükdeğirmeni kö- yünde, Bahçebaşı deresinde, Sandal dağı Karadağ'da, Gülnar GB'smda Pembecik köyünde yüzeylemektedir. 6) Fosil topluluğu ve yaşı. Graptolit'lerden: Monog- 2) 35p yeri ve tip kesiti. Tip yeri Belpmartepe ve raptus sp. ve Rastrites sp. saptanmıştır. Yaş: Silüriyen. Kuşyuvası tepe olup, tip kesit Belpmartepe'de ölçülmüştür. 7) Yorum. Hırmanlı formasyonu litoloji özelliği ve Burada ölçülen kesitte (Pafta: 029-al ve a4, Başlangıç; fosil kapsamına göre öksinik bir ortamda çökelmiştir. x:82100, y:57550, z:1820, Bitiş; x:79150, y:56650, z:1750) Akdere Formasyonu (Da). Formasyonun litolojisi ki- formasyonun esas litolojisinin kireçtaşı olduğu ayrıca da reçtaşı ve şeyi ardalanması şeklinde olup, inceleme ala- kumtaşı, kuvarsit ve şeyi bantları içerdiği saptanmıştır. Ke- nımız dışında, Ovacık yöresinde çalışan Demirtaşh (1973)'- sitin başlangıcı çalışma alanı dışındadır ve Devoniyen yaşta mn belirlediği Akdere formasyonu ile benzer özellikte ol- şeyller üzerinde görülürler. duğundan aynı ad kullanılmıştır. İnceleme alanımız içinde, 3) Danışma kesitleri. Tip kesitten ayrı olarak Kuş- önceki incelemelerde Silifke yöresinde Gökten (1976) tara- yuvası tepe kesitinde de formasyonun tavan kısmındaki ki-* fından Karaütük formasyonu adı altında belirlenmiştir. reçtaşları ölçülmüştür. 1) Dağılım. Akdere formasyonu inceleme alanımızın 4) litoloji. Esas birim kireçtaşı olup, şeyi, kumtaşı güneyinde yüzeylemektedir. Gülnar GB'smda Pembecik kö- ve kuvarsit bantları da içermektedirler. Kireçtaşları açık yü, GD'sunda Çavuşlar köyü dolaylarında ve Silifke'nin ba- veya koyu gri renkte, sert, genellikle orta kalınlıkta düz- tısında Göksu nehri vadisinde îmambekirli, Gökbelen, Çın- gün tabakalıdırlar. Bazı düzeylerde kuvars taneli olup, Ee- gıl ve Bilalli mah. arasında kalan alanda yüzeyler. hinoidea, Crinoidea parçaları içerirler ve yer yerde bol fo- 2) Tip yeri ve tip kesiti. Tip yeri inceleme alanımız sillidirler. Başlangıçta oolitik özellikte olan kireçtaşları, yer

12 GEDÎK - BÎRGÎLÎ - YILMAZ - YOLDAŞ

yer clolomitize olmuşlar, hatta didolomitize safhasına da geç- layıp kireçtaşı, kumtaşı, kuvarsit, kireçtaşı, şeyi ve tekrar mişlerdir. Şeyller koyu gri-siyah renkte, laminalıdır. Kum- kireçtaşı şeklinde sıralanma gösterir. Kesitin başlangıcı in- tasları kuvars taneli olup, genellikle düzgün tabakalı, sarı celeme alanı içinde, bitişi ise dışındadır. ve kırmızı, pembe renktedirler. Bazı yerlerde kumtaşları ye- rine kuvarsitler arabant olarak görülürler. 3) Danışma kesitleri. Tip kesitten ayrı olarak Bel- pınar tepe kesitinde de formasyon tabandan tavana kadar 5) Alt, üst ve yanal sınırlar. Alt sınırı tip kesit öl- ölçülmüştür. çülen yerde Devoniyen ya§lı sevilerle, Gülnar GB'smda Pem- be cik köyünde Silifke batısında Bahçebaşı deresinde Devoni- 4) Litoloji. Formasyonun esas birimi kireçtaşıdır. Tip yen yaşlı Akdere formasyonu ile uyumlu, Silifke kuzeyinde kesitte tabanda 250 m kadar bordo, yer yerde gri yeşil renk- Bükdeğirmeni yakınında ve Değirmenderesi yakınında Ağıl- te, îaminalı şeyi, daha sonra 300 m gri-yeşil renkte şeyi band- deresinde Silüriyen yaşlı Eğripınar formasyonu ile açısal ları kapsayan açık gri renkte, düzgün orta kalınlıkta taba- uyumsuzdur. Üst sınırı ise tip kesit ölçülen yerde Alt-Orta kalı, yer yer fosilli gireçtaşı, 100 m kadar sarı, krem, kır- Triyas yağlı Kızılkuzlukdere formasyonu ile uyumlu, Silif- mızı renkte olan kuvars taneli kumtaşı ve yer yer kuvarsit, ke yöresinde Sandal dağında Jura-Kretase yaşlı Çambaşı- 100 m kireçtaşı, 300 m gri-ye§il renkte şeyi ve marn ve ta- tepe formasyonu ile, Ermenek KB'smda Çolakdere yamacın- vanda 200 m kadar açık gri, bej renkte, düzgün tabakalı, da, Silifke kuzeyinde Bükdeğirmeni köyü, Marulköy mahal- yer yer fosilli kireçtaşı yeralır. Kireçtaşları genellikle oolitik lesinde, Ağılderesi yamaçlarında, Bahçeba§ı deresinde, San- tanetavşı mikrofasiyesinde olup, yer yer de dolomitiktir, oolit- dal dağı ve Karadağda, Gülnar GB'smda Pembecik köyün- ler yer yer deforme olmuş, erime boşlukları ve yer yer ye- de Miyosen yağlı Mut formasyonu ile açısal uyumsuzdur. niden kristallenmeler vardır, çimentosu sparikalsittir. Ayrıca tip kesit ölçülen yerde, Silifke kuzeyinde Şeyhler 5) Alt, üst ve yanal sınırlar. Formasyon alt sınırında malı. de, Marulköy mahallesinin güneyinde, Ağıl deresinde Belpmartepe formasyonu ile uyumludur. Üst sınırında ise ofiyolitli meianja ait serpantinitler tektonik olarak üzerle- Üst Triyas yaşlı Boztepe formasyonu ile açısal olmayan rinde yeralmaktadırlar. uyumsuzluk vardır. 6) Kalınlık. Belpmartepe tip kesitinde 1080 m kalın- 6) Kalınlık. Kuşyuvası tepe kesitinde 1250 m Beîpı- lık ölçülmüştür. nartepe kesitinde 1085 m kadar kalınlık ölçülmüştür.

7) Fosil topluluğu ve yaşı. Oldukça zengin bir mik- 7) Fosil topluluğu. Kireçtaşlarmda aşağıdaki fosiller rofaunayı içeren formasyonun alt düzeylerinden alman ör- saptanmıştır; En altta; Cyclogyra sp., Ortada; Glonıospirel- neklerde Karbonifer yaşlı Plectogyra sp., Endothyra sp., la sp., Gîoınospira sp., En üstte; Nodisanella sp., Eîîdothyra Fseudoendotlıyra sp., Fseııdostafeîla sp., Fusulinella sp., sp. Yaş: Triyas. Bereseîia sp., foraminifer cinsleri, üst düzeylerinde ise Per- miyen yaşlı Globivalvulina sp., Staffeîlininae, Paehyphloia 8) Deneştirme. Kızılkuzulukdere formasyonu aynı yö- sp.,Nankinella sp., Hemigordius sp., Sphaerulina sp., Agat- rede çalışan Demirtaşlı (19f5)'nm Göktepe'de Göktepe for- rıamnıina sp. foraminifer cinsleri ve Bfizzia veleMtana (Schu- masyonu ve Ovacık'ta Kargıcak formasyonu olarak belirle- bert), Psedoveoniporella sp., Gymnocodium sp. alg türleri diği formasyonlarla deneştirilebilir. bulunmuştur. Bu fosillere göre formasyonun yaşı Karboni- 9) Yorum. Kireçtaşları genellikle oolitiktir ve içer- fer-Permiyen olarak saptanmıştır. diği fosil topluluğu ile sığ denizde çökelmenin olduğunu, 8) Deneştirme. Belpmartepe formasyonu aynı yöre- şeyi ve marn çökelmesi ise zaman zaman daha derin deniz de çalışan Demirtaşlı (1975)'nın Göktepe'de Dumlugöze for- koşullarının varolduğunu gösterir. Formasyon zaman za- masyonu ve Ovacık'ta Korucak formasyonu olarak belirle- man derin fakat genellikle sığ deniz koşullarında çökelmiş- diği formasyonlarla deneştirilebilir. tir.

9) Yorum. Formasyonun, litoloji özelliği ve fosil kap- Boztepe Formasyonu (Trb). Formasyonun adı, en iyi samına göre bir şelf ortamında çökeldiği söylenebilir. temsil edildiği yer olan inceleme alanı KB'nda Boztepe'den alınmıştır, önceki çalışmalarda bir adlama yapılmamıştır. Kızılkuzlukdere Formasyonu (Trk). Formasyonun adı, Litolojisi çakıltaşı ve kumtaşı olup, yer yer marn ve dolo- en iyi temsil edildiği yer olan inceleme alanı KB'smda Kızıl- mitik kireçtaşı düzeylerini de içermektedir. kuzluk Deresinden alınmıştır. Önceki çalışmalarda bir ad- lama yapılmamıştır. Litolojisi kumtaşı, kuvarsit, marn ve 1) Dağılım. Boztepe formasyonu inceleme alanı KB'- şeyi bandları kapsayan kireçtaşıdır (şekil 5). smda Boztepe, Hanboyu, Su çatı çevresinde ve ayrıca Güna- lanı, Yassıtaş T., Külfanlı yalak T., Çataleşme T. ve Des* 1) Dağılım. Kızılkuzlukdere formasyonu inceleme ala- tuvar T. arasında kalan sahada yüzeyler. nı KB'smda Mamatmgölü T., Nohuteğriği T., Kanlıeğrik T. arasında kalan sahada ve Soğukeşme T., Aktepe, Kabalık 2) Tip yeri ve tip kesiti. Boztepe ve Külfaniıyalak T. yaylası, Hasançavuş yaylası ve Söğüteşmesi T. yörelerinde çevresinde bütün özellikleriyle gözlenebilmektedir. Boztepe'- yüzeylemektedir. de tip kesit ölçülmemekle beraber Çambaşı T. kesitinde 315 m lik kısmı ölçülmüştür. Burada çakıltaşı, kumtaşı ve ki- 2) Tip yeri ve tip kesiti. İnceleme alanı içinde en iyi gözlendiği yer Kızılkuzlukdere'dir. Tip kesit Kuşyuvası T. reçtaşı düzeyleri gözlenmiştir (şekil 6). den başlayıp inceleme alam dışına çıkılarak Soğukpmar de- 3) Danışma kesitleri. İnceleme alanında formasyon resi boyunca ölçülmüştür. Burada ölçülen kesitte (Pafta Çambaşı T. kesitinden başka kesitte incelenmemiştir. 029-a4 028-b3, Başlangıç; x:78100 y:55450 z:1850, Bitiş; 4) Litoloji. Formasyonun esas litolojisi çakıltaşı ve x: 76100 y: 53350 z:1855) formasyon kırmızı renkte şeylle baş<- kumtaşıdır. Tavanda yer yer marn ve kireçtaşı düzeyleri

MUT - ERMENEK. SÎLtFKE YÖ&BSÎ 15

vardır. Çakıltaşı ve kumtaşları bordo ve tuğla kırmızısı 4) Litoloji. Formasyonun tamamı dolomitik ve di- renkte olup, formasyon ve rengi ile istifte kolaylıkla izle- dolomitik kireçtasıdır. Krem-Bej renkte, orta sert, düzgün nebilmektedir. Alttaki formasyonlara ait genellikle kireçta- orta kalınlıkta tabakalı, yer yer fosilli, kesit ölçülen yer- şı çakıl ve taneleri sert kireç çimento ile bağlanmıştır. Ça- de tavanda iri kristallidir. Mikroskop altında inceleme sonu- kıllar yarı yuvarlak-yarı köşeli ve kötü boylanmalıdır. Ta- cu formasyon ilk çökelmede sparikalsit çimentolu oolitik bakalanma genellikle düzgün orta kalınlıkta olup, kumtaş- tanetaşıdır. Önce sparikalsit çimento tamamen dolomitle larında çapraz tabakalanmalar gözlenebilmektedir. Formas- ornatılmış, oolitler ise kısmen veya tamamen dolomitleşmiş- yonun tavanında yeralan ve 100 m kadar kalınlık gösteren tir. Dolomitleşme sonrası tekrar dolomit kristalleri didolo- marn katkılı kireçtaşları açık gri, bej renkte, orta kalın- mitleşme olayı ile kalsit kristallerine dönüşmüş ve didolo- lıkta düzgün tabakalı ve genellikle dolomitiktir. mitik kireçtaşı oluşmuştur. Tip kesitte Peynirliktaş T. ye kadar kadar didolomitik, bu mevkiden Kekreçukuru T.ye 5) Alt, üst ve yanal sınırlar. Formasyon alt sınırın- kadar olan kısmında ise dolomitik kireçtasıdır. Kartalkırı da Kızılkuzlukdere formasyonu ile açısal olmayan uyumsuz- T. ve Kartal T. güneyinde yüzeylediği alanda ise formasyon luk gösterir. Üst sınırında ise Jura-Kretase yaşlı Çambaşı- iken tabanda dilomotik, tavanda ise dolomitik kireçtasıdır. tepe formasyonu ile uyumludur. 6) Kalınlık. 500-750 metre arasında değişen kalınlık 5) Alt, üst ve yanal sınırlar. Formasyonun alt sınırı ölçülmüştür. Ermenek KB'sında Üst Triyas yaşlı Boztepe formasyonu ile uyumlu, Gülnar güneyinde Bozağaç köyü güneyi ve Konca 7) Fosil topluluğu ve yaşı. Kireçtaşlarmdan aldığımız mah. de, Silifke batısında Gedik dağında Devoniyen yaşlı örneklerden: Glomospira sp., învolutina sp., Frondicularia Akdere formasyonu ile, Sandal dağı ile Karadağ arasındaki sp. saptanmıştır. Yaş: Resiyen (Üst Triyas). alanda Permokarbonifer yaşlı Belpmartepe formasyonu ile 8) Deneştirme. Boztepe formasyonu aynı yörede ça- açısal uyumsuzdur. Üst sınırı ise KB'sında Çambaşı T. gü- lışan Demirtaşlı (1975)'nm Göktepe'de Göktepe formasyonu neyinde ve Aylaklarında, Gülnar batısı Söğüt yaylasında. olarak belirlediği formasyonun tavan kısmıyla deneştirilebi- Taşucu kuzeyinde, Sandal dağı ve Karadağ arasındaki alan- lir. da, Gedik dağında Miyosen yaşlı Mut formasyonu ile açısal uyumsuzdur. 9) Yorum. Formasyonun tabanında yeralan kırmızı renkli çakıltaşı ve kumtaşları aşınma yüzeyi üzerinde alt- 6) Kalınlık. Çambaşı T. kesitinde 1000 m inceleme taki formasyonların çakıl ve kumlarından oluşmuştur. Ça- alanı dışında Gilindire kesitinde 725 m kadar kalınlık öl- kıltaşları kötü boylanmak ve çakılları yarı yuvarlak-yarı çülmüştür. köşelidir, kumtaşlarmda çapraz tabakalanmalar görülebil- 7) Fosil topluluğu ve yaşı. Kireçtaşlarmdan aldığı- mektedir. Çakıltaşı ve kumtaşlarmın karasal ortam şartla- mız örneklerden aşağıdaki fosiller saptanmıştır: Foramini. rında çökeldiğini söyliyebiliriz. Formasyonun tavanında gör- fera'lardan, Kurnubia wellingsi Henson, Nautiloculina sp., düğümüz dolomitik kireçtaşı ve marn düzeyleri denizel or- Gavelieella sp., Cuneolina sp., Ophthalmidium sp., Valvulini- tamm varolduğunu gösterir. Buna göre formasyonun çö- kelmesi başlangıçta karasal, daha sonra sığ deniz koşulla- dae, Miliolidae. Alglerden; Cîadoropsis sp., Hensonella sp. rında olmuştur. Yaş: Senomaniyen-Koniyasiyen. 8) Deneştirme. Çambaşıtepe formasyonu aynı yöre- Çambaşıtepe Formasyonu (J-Kç). Formasyonun adı, en de çalışan Demirtaşlı'nm (1975) Göktepe'de Çakoz dağı for- iyi temsil edildiği yer olan inceleme alanı KB'smda Çam- masyonu, Ovacık'ta Dibekli kireçtaşı, Işıklıkızı tepe for- balı T.den alınmıştır, önceki çalışmalarda bu yörede bir masyonu, Tokmar kireçtaşı ve Aslanköy'de Cehennemdere adlama yapılmamış olup, inceleme alanımızda Silifke yöre- kireçtaşı olarak belirlediği formasyonlarla deneştirilebilir. sinde Gökten (1976) tarafından Taşucu formasyonu, Gedik dağı formasyonu, Çanaktepe kireçtaşı adları altında belirlen- 9) Yorum. Petrografik özellikleri ve içerdiği fosil miştir. Lfitolojisi kireçtaşı ve dolomitik kireçtasıdır (şekil 6). topluluğu ile formasyonun şelf ortamında çökeldiğini söy- liyebiliriz. 1) Dağılım. Çambaşıtepe formasyonu inceleme alanı KB'nda Çambaşı T., Peynirliktaş T., Tahtalı T., Dedebeleni Ofiyolitîi Melanj (Mof). İnceleme alanının güneyba* T. ve daha güneyinde Kartalkırı T., Kartal T., Tepeçayır tısı dışmda kalan geniş bir alanda yüzeylemekte olup, hav- yaylası ve Aylakkırı dolaylarında, Gülnar batısında Söğüt zada Eosen ve Miyosen yaşlı formasyonların temelini oluş- yaylası kuzeyindeki alanda, Bozağaç köyü güneyinde, Ça- turur. Permokarbonifer-Üst Kretase zaman aralığına ait vuşlar köyü doğusu Konca man. de, Taşucu nahiyesi dolay- çökel kayaların blokları ile ofiyolit hamurundan oluşmuş- larında, Silifke batısmda Gedik dağında, doğusunda Sandal- tur. Ofiyolit serpantinleşmiş peridotit, gabro, sipilit, diya- dağ ile Karadağ arasındaki alanda yüzeyler. baz, bazik denizaltı volkanitleri ve tüflerden meydana gel- 2) Tip yeri ve tip kesiti. İnceleme alanı içinde en miştir. Ofiyolit hamuru içinde yer alan bloklar ise kireç- iyi gözlendiği yer Çambaşı T. ve Dedebeleni T. arası ve Kar- taşı, grovak gibi değişik litolojik özellikler gösterirler. talkırı T., Kartal T. güneyi olup, tip kesit Çambaşı T. nin Ofiyolitîi melanj Erdemli kuzeyindeki vadiler içinde Miyo- kuzeyinden başlayıp güneyine kadar ölçülmüştür. Burada sen yaştaki çakıltaşı ve kireçtaşları altında, Ermenek çayı ölçülen kesitte (Pafta: 029-a4, Başlangıç; x:75830 y:64075 vadisinde Eosen ve Miyosen yaşlı formasyonlar altmda gö- z:1640, Bitiş; x:73650 y:63650 z:1840) formasyon tabanda rülebilmektedir. Havza ortasında Kurtsuyu vadisinde yü- didolomitik, tavanda ise dolomitik kireçtasıdır. zeyleyen ofiyolitler çok çatlaklı olup çatlaklarda yeryer 3) Danışma kesitleri. İnceleme alanındaki Çambaşı T. magnezit içermektedirler. Havzanın en güneyinde Gülnar kesitinden başka inceleme alanı dışında Gilindire Kızılseki GD'sundaki vadi içinde, Şeyhler mah. ile Marulköy mah. kesitinde incelenmiştir (şekil 7). arasında da yüzeylemektedirler. Ofiyolitîi melanj bölge di- 16 GEDÎK - BÎRGÎÜ: - YUMMAZ - YOLDAŞ

gindan tektonik ile gelmiş ve bölgede konumunu almıştır. müştür. Burada yapılan kesitte (Pafta: 029-cl, Başlangıç; Yüzeyledi|^L alanlarda Paîeozoyik ve ICreta&e yaşlı formas- x:59490 y:80380 z:730, Bitiş; x:61000 y:82140 z:1150) for. yonların üstünde, Kösen ve Miyosen yaşlı formasyonların masyon kumtaşı, çakıltaşı ve kireçtaşı bantları içeren şeyi, altında yeraîmaktadır. Hamur içindeki blokların yaşı ise marnlardan oluşur (şekil 8). en genç Mestriştiyen'dir. Bunlara göre Ofiyolitli melanjm yerleşme yaşı Kretase sonu ile muhtemelen Eosen başla- 3) Danışma kesitleri. Tip kesitten ayrı olarak Erme- rına kadar süren zaman aralığıdır. nek güneyinde Alaköprü ile Köyyakası mahallesi arasında ölçülen kesitte de formas3?-on incelenmiştir. Yenimahalle Formasyonu (Ty). Formasyonun adı Er- menek batısındaki Yenimahalle köyünden alınmıştır, önceki 4) litolojik. Yenimahalle formasyonu filiş fasiyesin- çatışmalarda bir adlama yapılmamıştır. Filiş fasiyesinde de olup, şeyi, marn, miltaşı gibi ince taneli çökeller ile kum- olup şeyi, marn, miltaşı, kumtaşı ve çakıltaşı ardalanması taşı, çakıltaşı gibi kaba taneli çökellerden başka, kırıntılı şeklindedir. şelf kireçtaşlarının türbid akıntıları nedeni ile ardalanması 1) Bağılım. Yenimahalle formasyonu Ermenek ilçesi, şeklinde görülmektedirler. Genel görünüşleri gri-yeşil renk- Üçbölük, Kazancı, Başköy ve Yenimahalle köyleri arasında tedir. Kum taşlarında derecelenme, laminalanma, akıntı kı- yüzeyler. rışıkları, kaval kalıpları, oygu ve dolgu yapıları, biyojenik 2) Tip yeri ve tip kesiti. Tip yeri Yenimahalle köyü- izler gibi taban yapıları bulunmaktadır, tnce çapraz taba- nün güneyi ve Ermenek ile Kazancı arasındaki alandır. Tip kalanma, kumtaşı bantlarının belirgin özelliklerindendir. kesit Kışla deresi ile Yenimahalle köyü arasında ölçül- Taşınmış bentonik fosiller, bitki kalıntıları ve kömür bant- MUT - ERMENEK - SÎKtFKE YÖRESÎ 17

îarına da rastlanmakta olup, Ermenek'in GB'smda formas- a) Flaksotürbiditler; geniş kanallardaki çakıltaşjı ve yon içinde yeralan kömür düzeyleri günümüzde işletilmek- kumtaşı çökelleridir. Son derece güzel tane akışı gösteren bu tedir. Bölgemiz filisinde sık rastlanan küçük kanallanma- ölçülen yönler genellikle G-GD yönünde akıntı belirtmektedir- lar içerisinde çakıltaşları yeralmaktadır. Çakıltaşlannın ler. Bu kanal çakıltaşları içerisinde melanj malzemesinin ya- malzemesini ofiyolitli melanj ve Nummulites'li kireçtaşı nısıra, yukarıda değindiğimiz Nummuîites'li kireçtaşı çakılları çakılları oluşturur. Ofiyolitli melanja ait çakıllar melanjı da bulunmaktadır. oluşturan serpantinit, spilit, radyolaıit ve Paleozoyik, Triyas, b) Yakınsak (Froksima!) türbiditler; kötü derecelen- Jura-Kretase yaşlı kireçtaşı çakıllarıdu*. Nummulites'li kireç- miş, çakıltaşı ve masif kumtaşlandır. Bölgedeki dağılımı taşları filisin içersine, gerek karbonat filisi gerekse flaksotür- formasyonun yüzeylediği alanın kuzey bölümündedir. bidit çakılları olarak katılmış durumdadırlar. Kireçtaşı bant- ları Yenimahalle güneyinde Kışla derenin batı yamacında ve c) Ortaç (Medyal) türbiditler; büyük bir sahayı kap- Ermenek GB'smda kömür ocaklarında filiş içerisinde görüle- layan bu çökellerde yaygın dereceli tabakalanma görülmek- bilmektedir. Aynı zamanda bu kireçtaşlarmdan gelen çakıllar tedir. Kumtaşma eşit miktarda şeyi ve marn bulunmakta içerisinde kiremitlenerek 'Intraformasyonal (oluşuk içi) ça- olup, çakıltaşı azdır. kıltaşlarmı" oluşturmaktadırlar. Bu şekilde oluşan çakıltaşı d) Iraksak (Distal) türbiditler; yüzeyleme alamnm düzeyi Ermenek GB'sındaki Asar dağı güneyinde bütün özel- güneyinde ve birçok yerde normal türbiditlerin üzerinde gö- likleriyle görülebilmektedir. Bölgemiz türbiditlerinde 4 temel rülen bu çökellerde kumtaşları marn ve şeyller arasında fa&iyes göze çarpmaktadır: ince bantlar halindedir. 18 GEDÎK - BÎRGÎLÎ - YILMAZ - YOLDAŞ

4) Alt, üst ve yanal sınırlar. Alt sınırında ofiyolitli yeşil renkli, gevşek kireç çimentolu* çakılları serpantinit, melanjm aşınma yüzeyi üzerinde uyumsuzdur. Üst sınırında gabro, kuvars, radyolarit ve kireçtaşlarına aittir. Çakıllar ise Miyosen yaşlı Mut formasyonu ile açısal uyumsuzluk yarı yuvarlak - yan köşeli, kötü boylanmalıdır. Tabakalan- vardır. ma genellikle düzgün ve birkaç santimetre ile birkaç metre arasında değişen kalınlık gösterir, çapraz tabakaianma gö- 5) Kalınlık. Kışladere tip kesitinde 470 m, Alaköprü- rülebilmektedir. Köyyakası mah. arasında ise 750 metreye varan kalınlık ölçülmüştür. Kumtaşları genellikle yeşil yer yer kırmızı renkte, ta- neler çakıltaşun oluşturan çakıllarla aym litolojide olup, 6) Fosil topluluğu ve yaşı. Beyaz ve krem renkli ki- kötü boylanmalı, gevşek kireç çimentoludur. Birkaç santi- reçtaşlarından aldığımız örneklerde Foraminifera'lardan metre ve birkaç metre tabaka kalınlığında ve yer yer çap- Nummulites uroniensîs A. Heim, Discocyelina sp., Alveolİ- raz tabakalı olup, dalga kırışıkları da bulunmaktadır. Marn- na elliptîca Sowerby,, Assilina exponens Sowerby, Orbitoütes lar genellikle yeşil renkte, yumuşak ve kırılgan, ince-orta sp., Lockharüa sp. fosilleri saptanmıştır. Ya§: Lütesiyen. tabakalıdır. Formasyon Gülnar güneyindeki yüzeylediği 7) Deneştirme. Yenimahalle formasyonu Bolkardağ- alanda incelendiğinde; Tırnak köyü güneyindeki Payamlı ları yöresinde çalışan Demirtaşlı ve diğerleri (1973) nin in- dere ve Korucak köyü ile Pınarbaşı mah. arasındaki Koru- celeme alanımız KD'sundaki Ayrancı havzasında Güzeller cuk deresinde çakıltaşı ve kumtaşları, marn arabandları Formasyonu olarak adlandırdıkları Eosen yaşlı formasyonla kapsar. Kumtaşı tabakaları içinde kömürleşmiş ağaç par- deneştirilebilir. çalarının bulunduğu ve bunların tabakaianma yüzeyine pa- ralel sıralanım gösterdiği saptanmıştır. Tırnak köyü ile Ko- 8) Yorum, Fliş fasiyesinde olan formasyonun türbid rucuk köyü arasmda kalan Delikkaya köyü güneyindeki akıntıların etkili olduğu hareketli derin deniz ortamında çö- alanda ise marn egemen litolojiyi oluşturmaktadır. keldiğini söyleyebiliriz. 5) Alt, üst ve yanal sınırlar. Formasyon yüzeylediği Derinçay Formasyonu (Td). Formasyonun adı Mut alanlarda alt sınırında Paleozoyik ve Mesozoyik yaşjı for- KB'sındaki Derinçay (Hocantı) köyünden alınmıştır. Çakıl- masyonlar ve ofiyolitli melanjla açılı uyumsuzluk göjsterir. taşı ve kumtaşlarından oluşan formasyon Fakırca yöresinde Üst sınırında Mut ve Köselerli formasyonları ile uyumlu şeyi ve marn içermekte olup, bu şeyi ve marnlar Fakırca olup, yersel olarak Gülnar güneyinde Mut formasyonu ile üyesi adı altında ayrılmıştır. İnceleme alanımız içinde, Ön- açısal uyumsuzluk göstermektedir. •• ceki incelemelerde Mut yöresinde Sezer (1970) tarafından Ortaköy formasyonu, Silifke yöresinde Gökten (1976) tara- 6) Kalınlık. Derinçay tip kesitinde 1250 m.f Çakal fından Aslanlı formasyonu, Ermenek - Karaman arasında tepe kesitinde 130 m.-, Gülnar kesitinde ise 270 m. kalınlık Koçyiğit (1976) tarafından Göktepe formasyonu Akkandak ölçülmüştür. Çökelme sırasında alttaki topografyanın dü- üyesi adı altında belirlenmiştir. zensiz olması nedeniyle kalınlık değişmeleri göstermektedir.

1) Dağılım» Derinçay formasyonu Göksu nehri vadi- 7) Fosil topluluğu ve yaşı. Kesin yaş verecek fosil sinde ve bu nehre bağlanan Kurtsuyu vadisinde, Gülnar gü- içermeyen bu formasyonda Derinçay kesitinde çok az Glo- neyinde, Erdemli kuzeyinde Alata dere ve Kaplanca dere bigerina sp., Orbulina sp. ve Ostracoda fosilleri bulunmuştur. vadi yamaçlarında yüzeylemektedir. Göksu nehri vadisinde Mut - Silifke arasmda çalışan Gökten (1976) tarafından ça- Mut ilçesi, Gençali, Diştaş, Topkaya ve Kıravga köyleri ara- kıltaşı - kumtaşı ve marnlarda Globigerinoides bisphaericus sında, Kurtsuyu vadisinde Göcekler, Tuğrul ve Hisar köyleri Todd saptanmıştır. Yaş: Üst Burdigaliyen. arasında yüzeyler. Gülnar güneyinde ise Bozağaç, Tırnak, Delikkaya, Korucak köyleri yöresinde yüzeylemektedir. 8) Beneştirme. Derinçay formasyonu aynı yörede ça- 2) Tip yeri ve tip kesiti. Tip yeri Derinçay, Kadıköy lışan Sezer (1970)'in Mut yöresinde Ortaköy formasyonu, Gökten (1976)'in Silifke yöresinde Aslanlı formasyonu ve ve Gençali köyleri arasındaki alan olup, tip kesit Derinçay Ko köyündeki TÜrbebeleni T.'den başlayıp Kartalkaya T.'ye ka- Syiğit (1976)'in Ermenek - Karaman arasında Göktepe dar ölçülmüştür. Burada ölçülen kesitte (Pafta: 030-C1 ve formasyonu Akkandak üyesiyle, Adana havzasında çalışan b4, Başlangıç; x:64460 y:29660 z:162, Bitiş; x:7625Ö y:31900 Ternek (1957)'in Burdigaliyen taban çakıltaşı ile, Schmidt z:1789) formasyon tabanda çakıl taşı ile başlar killi kireç- (1961)'in Gildirli formasyonu ile deneştirilir. taşı ve şeyllerden oluşan Fakırca üyesinden sonra çakıltaşı, 9) Yorum. Formasyonun litolojik ve kalınlık değişim- kumtaşı arkalanması şeklinde görülür (şekil 9). leri çökelme sırasında alttaki topografyanın düzensizi oldu- 30 Danışma kesitleri. Tip kesitten ayrı olarak Çakal- ğunu göstermektedir. Çakıltaşı ve kumtaşları nehir çökel- tepe ve Gülnar kesitlerinde incelenmiştir. leri özelliğini gösterir. Şeyi ve killi kireçtaşları ise litolojik 4) litoloji. Formasyonun genel görünüşü kırmızı ve özellikleri ve içindeki fosillerle gölsel çökellerdir. Buna göre yer yer yeşil renkte olup esas litoloji çakıltaşı ve kumtaşı Miyosen denizinin bölgeye ilerlemesi başlangıcında bölgede ardalanmasıdır. Silttaşı, marn, şeyi ve killi kireçtaşı bant- varolan göller ve bu göllere birleşen akarsuların formasyonu ları da içermektedir. Marn, şeyi ve killi kireçtaşınm ege- oluşturduğu kanısındayız. men olarak yüzeylediği alanlarda Fakırca üyesi olarak ay- rılmıştır. Ayrıca bazı alanlarda birkaç santimetre kalınlık Fakırca Üyesi (Tdf). Birimin adı Mut'un hemen batı- gösteren ve yanal olarak fazla devam etmeyen linyit ve jips sındaki Fakırca köyünden alınmıştır. Killi kireçtaşı ve silt- düzeyleri de gözlenmiştir. Çakıltaşları genellikle kırmızı ve taşı bantları içeren şeyllerden oluşur.

20 GEDÎK - BÎRGÎLÎ - YELMAZ - YOIıDAŞ

1) Dağılım. Fakırca üyesi Mut ilçesi, Fakırca, Kadı- 5) Alt, üst ve yanal sınırlar. Birim Derinçay formas- köy, Derinçay ve Yapıntı köyleri arasında kalan alanda yü- yonu içinde yeralmakta olup düşey ve yanal olarak formas- zeyler. yonun litoloji birimlerine geçiş gösterir. Ortaköy doğusunda Akbıçıklar mevkiinde şeyi ve marnîar'ın çakıltaşı ve kum- 2) Up yeri ve tip kesiti. Tip yeri Fakırca yöresi olup taşlarma geçişi kolaylıkla izlenebilmektedir. tip kesit Fakırca köyünün kuzeyindeki Akburun T. ile gü- 6) Kalınlık. Kızıldağ tip kesitinde Derinçay formas- neyindeki Kızıldağ arasında ölçülmüştür. Burada ölçülen Kı- yonu 150 m. ölçülmüş olup bu kalınlığın tabandan 90 met- zıldaf kesitinde (Pafta: 030-e2, Başlangıç; x:58500 y:34245 resi Fakırca üyesi olarak belirlenmiştir. z:150, Bitiş; x:5610O y:3565O z:492) formasyon killi kireç- 7) Fosil topluluğu. Kızıldağ kesitinde alman beyaz taşı bantları içeren şeyi ve marn şeklinde görülür (şekil 10). renkli killi kireçtaşı ve marn örneklerinde Gökçen 3) Danışma kesitleri. Tip kesitten ayrı olarak Derin- S tanene via sp. çay kesitinde de incelenmiştir. Bakunella dorsoareuata (Zal.) Fontoıüelia aeuminata (Zal.) 4) Litoloji. Birim yüzeylediği alanda, beyaz-krem tatlı su Ostracoda fosillerini saptamıştır. renkteki görünüşüyle formasyon içinde kolaylıkla ayrılabil- mektedir. Şeyi ve marnlar hakim litoloji olup killi kireçtaşı 8) Deneştirme. Önceki incelemelerde Fakırca üyesi formasyon içinde ayrılmamıştır. Derinçay formasyonunun ve silttaşı bantları da içermektedirler. Şeyller krem renkte, deneştirildiği formasyonlarla deneştirilir. laminalı ve kırılgandır. Marnlar gri, yeşil renkte, yumuşak 9) Yorum. Birimin litoloji özellikleri ve içerdiği fo- ve kırılgan olup yer yer siltlidir. Killi kireçtaşları açık gri, siller gölsel ortamda çökeldiğini gösterir. krem renkte, orta sert, düzgün ince-orta kalınlıkta taba- Mut Formasyonu (Tm). Formasyonun âdı Mut ilçesin- kalıdır. den alınmıştır. Litolojisi resifal özellikte kireçtaşları olup MUT - ERMENEK - SÎLjFKE YÖRESÎ 21 killi kireçtaşı, marn ve yer yer kumtaşı bantları içerir. în« fında sıralanan Burunkaya, Zincirkaya, Kargıcak T., Ardıçiı eeleme alanımız içinde, önceki incelemelerde Mut yöresinde T., Tokmak T., Elmedin T., Kızıldağ ve Ambarkaya gibi Sezer (1970) tarafından Mut kireçtaşı formasyonu, Silifke tepeler daha evvel birleşik olan bugün ise aşınma sonucu yöresinde Gökten (1976) tarafından Silifke formasyonu ve ayrı ayrı şapka şeklinde kalmış biyohermal kireçtaşı tepe- Sarıaydm resif kireçtaşı, Ermenek - Karaman arasında Koç- leridir. Bu tepeler aynı zamanda birer küçük resif çekir- yiğit (1976) tarafından Göktepe resif kireçtaşı üyesi adı al- dekleridir. Aşınma sonucu açığa çıkan tepe kesitleri ince- tında belirlenmiştir. lendiğinde; mercek ve tümsek şeklindeki tepenin orta kıs- mında kalınlık fazla, yanlara doğru incelmekte, tabakalanma 1) Bağılım. Mut formasyonu inceleme alanımızın bü- yük bir bölümünde yüzeylemektedir. Göksün nehrinin kuzey ortada kaim ve belirgin olmayıp yanlara doğru ise üıceîerek ve güneyinde, KB-GE doğrultusunda uzanan iki sırt boyun- daha belirgin olmaktadır. Bu tepelerden havza içine yani ca yüzeylediği ve Silifke - Erdemli arasında Akdeniz'e kadar güneye doğru inildiğinde kireçtaşlan litoklastik özellikte, uzandığı saptanmıştır. Göksu nehrinin güneyindeki bölümde düzgün orta kalınlıkta tabakalı, marnlarla ardalanmalı ve Ermenek çayı vadisinde alttaki formasyonlar açığa çıkmış marnlara geçiş yapar durumda görülürler. Bu durum Mut'un olup vadinin kuzeyinde ve güneyinde uzanan sırtlarda Mut hemen KD'sunda Elmedin T. ve Mazakdağı T.'deki kireçtaş- formasyonu korunmuştur. Marn ve kumtaşların aşındırılma-. lann marnlara geçiş yaptığı yerde izlenmekte olup, burada sıyla oluşan Göksu nehri vadi ve düzlüğünde bazı küçük te- bol Echinoidea ve Lamellibranchiata fosilleri içermektedir- pe ve sırtlarda kireçtaşlan şapka şeklinde yüzeylemekte olup ler. Mut - Silifke arasında Hocalı mahallesinde yüzeyleyen bunlar formasyonun havza içindeki uzantılarıdır, örneğin kireçtaşlan da yol yarmasında çapraz tabakalı olup, lito- Sinek T. ve Cebbar T., Mut'un KB'sındaki Mahras dağı, Ka- klastik veya tanetaşı olarak tarif edebileceğimiz özelliktedir- rabelen T., GB'sındaki Kızıldağ, kuzeyindeki Elmedin T., ler. Bu tanetaşları, resif çekirdeğinin dalgalarla aşınması ve Ardıçlı T. ve Tokmak T, alttaki yumuşak birimler üzerinde resif ilerisine taşınarak tekrar çimentolanmasıyla oluşmuş- şapka şeklinde kalmış resifal kireçtaşlarmın yüzeylediği te- tur. Mut'un hemen kuzeyinde Derinçay formasyonuna ait pelerdir. kumtaşı ve çakıltaşlar üzerinde uyumlu olarak görülen ki- reçtaşlan, daha kuzeyde Avlamadağ ve Eyre dağında temel 2) Up yeri ve tip kesiti. Tip yer Mut'un kuzeyindeki üzerine doğrudan doğruya uyumsuz olarak gelmektedir. Avlamadağ ve Eyre dağı olup tip kesit Derinçay köyündeki Kastelkapısı ve Söğütözü deresi yamaçlarında temel üzerin- Türbebeleni T.'den başlayıp Avlama dağındaki Kartalkaya de yeralan kireçtaşlan daha kuzeyde, Dağpazarı köyü yö- T.'ye kadar ölçülmüştür. Burada ölçülen kesitte (Pafta: resinde kireçtaşı, marn ve tekrar kireçtaşı şeklindeki istife 030-cl ve b4, Başlangıç; x:6446O y:29€60 z:162, Bitiş; x:76250 geçiş göstermektedir. Bu yörede kireçtaşlan düzgün taba- y:319OO z:1789) tabandan tavana doğru 30 m. kireçtaşı, 100 kalı, bol Lamellibranchiata ve Gastropoda fosillidir. Marn- m. kireçtaşı bantlı marn, 875 m. kireçtaşı, 50 m. kumtaşı lar kumtaşı ve çakıltaşı bantları ile birlikte ince kömür ve 150 m. kireçtaşı ölçülmüş olup arada yeralan marn Kö- bantları, yer yer de jips kristalleri içermektedir. Dağpazarı selerli formasyonu olarak ayrılmıştır (şekil 11). yöresinde görülen istif, benzer özellikte Göksu nehrinin gü- neyindeki bölümde Demirözü ve Konur köyleri yöresinde 3) Danışma kesitleri. Formasyonun havza içindeki li- yüzeylemektedir. Bu yörede kireçtaşı ve kumtaşı, çakıltaşı, toloji ve kalınlık değişimlerine göre çökelme ortamını sap- tamak amacıyla Derinçay kesitinden başka, Sertavul, öbek- ince kömür bantlan içeren marn şeklinde görülen istif, da- tepe, Kızıîdağ, Çakaltepe, Senirköy, Konur ve Gülnar ke- ha kuzeydeki Sivri dağda temel üzerinde yeralan kireçtaş- sitleri ölçülmüştür (şekil 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18). larına yanal geçiş göstermektedir. Mut formasyonunda De- rinçay kesitinin tavan kısmındaki kumtaşı ve çakıltaşı se- 4) Litoloji. Mut formasyonu kireçtaşı gibi tek bir li- viyesi Sertavul ve Kozlar yaylası yörelerinde de formasyon toloji tipi ile temsil edilmiş olmakla birlikte yer yer kum- içinde yüzeylemektedir. Gevşek çimentolu olan bu kumtaşı taşı, çakıltaşı ve marn bantları da içermektedir. Mut for- ve çakıltaşı temele ait birimlerin elemanlarından oluşmuştur. masyonunu oluşturan kireçtaşlan ile Köselerli formasyonu- Mut formasyonun yayıhmı ve özelliklerine göre; denizin hav- nu oluşturan marnlar yanal ve düşey geçişlidirler. Bu ba- zaya ilerlemesi sırasında Göksu nehrinin kuzey ve güneyinde kımdan iki formasyonun sınırım çizmek çok yerde güçtür. KB-GD doğrultusunda uzanan iki sırt bulunmaktadır. De- Mut formasyonu içinde marn bantları, Köselerli formas- nizin güneyden kuzeye ilerlemesi sırasında iki sırt boyun- yonu içinde ise kireçtaşı bantları iki formasyonun birbirine ca kenar resifleri oluşmuştur. Denizin devamlı ilerlemesi olan uzantılandır. Kireçtaşlan beyaz, krem renkte, orta yanında zaman zaman deniz çekilmesinde de olmuştur. Resif sert, bol miktarda alg, foraminifer, echinid, lamellibranş, çekirdekleri denizin ilerlemesine bağlı olarak karaya doğru, gastropod, mercan gibi mikro ve makro fosiller içermekte denizin çekilmesine bağlı olarak denize doğru ilerlemiş, marn olup biyomikrit, biyolütit gibi değişik görünüşlerdedir. For- ve kireçtaşlan birbiri üzerine aşmalar göstermiştir. Resif masyon için resif karmaşığı terimini kullanmak doğru olur. çekirdeklerinin oluştuğu iki sırtın gerisinde ise resif gerisi Genellikle yatay konumda bulunan kireçtaşlan resif ileri- litolojik birimler oluşmuştur. sinde havza içinde 10-15 derecelik eğimle düzgün, belirgin tabakalı, resif çekirdeklerinde belirgin olmayan yatay ta- 5) Alt, üst ve yanal sınırlar. Formasyon alt sınınn- bakalı, resif gerisinde ise yatay veya birkaç derecelik eğimle da Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı formasyonlar ve ofiyolitli belirgin tabakalı olarak görülür. Resifal kireçtaşlan için melanjla açısal uyumsuzdur. Ermenek yöresinde Eosen mercek veya tepeler şeklinde ve tabakalanma belirgin de- yaşlı Yenimahalle formasyonu ile alt sınırında düşük açılı ğilse Biyoherm, mercek veya tepe şeklinde olmayıp taba- uyumsuzluk vardır. Göksu nehri vadisinde alt sınırında De- kalı yapıda ise Biyostrom terimi kullanılmaktadır. Mut ku- rinçay formasyonu ile uyumlu olup yersel olarak Gülnar gü- zeyinde Derinçay formasyonunun yüzeylediği alanın etra- neyinde açısal uyumsuzluk vardır. Yanal olarak Köselerli

MUT-ERMENİHC.SÎIJÎFKE YÖRESİ 23 formasyonuna geçişlidir. Üst sınırından yer yer alüvyon ör- de Dağpazarı köyü dolaylarında güneyde ise Gülnar ilçesi tüleri görülür. ile Konur köyü arasındaki alanda yüzeyler. 6) Kalınlık. Alttaki topografyanın düzensiz olması ne- 2) Tip yeri ve tip kesiti. Formasyon Köselerli köyü deniyle ölçülen kesitlerde büyük kalınlık değişimleri vardır. dolaylarında iyi görüldüğünden burası tip yer seçilmiştir. Derinçay tip kesitinde 1100 metre, Çakal tepe kesitinde 520 Tip kesit ölçülmemiş olup Mut formasyonu ile beraber bir- metre, Sertavul kesitinde 394 metre, öbek tepe kesitinde çok kesitte incelenmiştir. 315 metre» Kmldağ kesitinde 150 metre, Senirköy kesitinde 3) Danışma kesitleri. Formasyon Derinçay, öbektepe, 550 metre, Gülnar kesitinde 230 metre, Konur kesitinde 160 Çakaltepe, Gülnar ve Konur kesitlerinde incelenmiştir. metre kalınlık ölçülmüştür. 4) litoloji. Formasyonun esas litolojisi marn'dır. Mi- 7) Fosil topluluğu ve yaşı. Kireçtaşı ve killi kireç- yosen çökelmesinde havza kenarlarında Mut formasyonuna taşlarmda aşağıdaki fosiller saptanmıştır. ait resifal kireçtaşlann çökelmesine karşılık havza ortasın- da Köselerli formasyonunu oluşturan marnlar çökelmiştir. Planktonik Foraminiferalar; Globigerinoides triîobus Denizin ilerlemesine bağlı olarak formasyonun çökelme sı- (Eeuss), Globigerinoides sacculiferus (Brady), Globigerina nırı karaya doğru ilerleme yapmış ve havza kenarı boyun- praebulloides Blow., Orbulina universa d'Orbigny, Globoro- ca oluşan resifal kireçtaşlanm aşarak örtmüştür. Denizin lalia sp. ilerlemesi ve zaman zaman da çekilmesine bağlı olarak Bentonik Foraminifera'lar; Borelis melo curdica (Reic- havza kenarında marn ve kireçtaşı ardalanması meydana hei), Borelis melo Fiehtel-Moll., Amphistegina lessonii d'Or- gelmiştir. Marnlar havza kenarında resifal kireçtaşı, havza bigny, Heterostegina sp, Uvigerina sp, Ammonia beccarîi ortasında ise killi kireçtaşı bantları kapsamaktadır. (Lıinne)., Sphaerogypsina globulus (Reuss), Robulus sp., Marnlar gri ve gri-yeşil renkte olup yumuşak, kırılgan- Cibicides sp., Elplıidium sp., Nonion boueanum d'Orbigny, dır. Killi kireçtaşı bantları kapsadığı yerlerde tabakalanma Gyroidina sp., IVÎiliolidae, Triloculina sp., Spiroplectammina iyi görülür. Kuzeydeki Dağpazarı ve güneydeki Konur köyü sp., Textularia sp., Asterigerina sp., Botalia beccarii (Lin- dolaylarında marnlar, kumtaşı ve çakıltaşı bantları kapsa- ne). Alglerden; Lithothamnium sp., Iithoplıyllum sp., Arche- maktadır. Ayrıca yer yer ince kömür bantları da görül- oUthothamnium sp., Mercan; Porites sp., Favites sp., Hydno- müştür. Havza ortasındaki marnların makro fosu içerme- phora sp., mesine karşılık bu yörelerde formasyon içinde Gastropoda ve Echinodermata; lamellibranchiata fosilleri görülmüştür. Clypeaster altus Klein 5) Alt, üst ve yanal sınırlar. Formasyon Mut formas- Clypeaster latirostrîs Agas yonu ile yanal ve düşey geçişlidir. Doğrudan doğruya temel Clypeaster scillae Desmoulis üzerine geldiği yerlerde alt sınırında açısal uyumsuzdur. Lamellibranchiata; Derinçay formasyonu üzerinde ise uyumludur. Üst sınırında Flabellipecten solarium Lamarck Göksu nehrinin oluşturduğu eski ve yeni alüvyon örtüleri Panopea faujasi Menard görülür. Pycnodonta squarrosa M. de Serres Yaş: Langiyen-Serravaliyen (Orta Miyosen). 6) Kalınlık. Çakaltepe kesitinde 350 metre kalınlık ölçülmüş olup havza ortasında ise daha da kalınlaşârak 8) Deneştirme. Mut formasyonu aynı yörede çalışan jeoloji kesitlerine göre 1100 metreye ulaştığı kanısındayız. Sezer (1970)'in Mut yöresinde Mut kireçtaşı formasyonu, Gökten (1976)'in Silifke yöresinde Silifke formasyonu ve Sa- 7) Fosil topluluğu ve yaşı. Marnlardan alman örnek- rıaydın resif kireçtaşı, Koçyiğit (1976)'in Ermenek - Kara- lerde aşağıdaki fosiller saptanmıştır. man arasında Göktepe resif kireçtaşı üyesiyle Adana hav- Planktonik Foraminifera'lar: Golbigerinoides trilobus zasında çalışan Temek (1957) 'in Burdigalien kireçtaşları (Reuss), Globigerina bulloides d'Orbigny, Orbulina universe Schmidt (1961)'in Karaisalı kireçtaşı ile deneştirilir. d'Orbigny, Orbulina glomerosa Blow, Orbulina bilobata d'Or- 9) Yorum. Resif al kireçtaşları sıcak, berrak ve çal- bigny, Globorotalia obesa Bolli. kantılı sığ deniz ortamında, organizmalar tarafından mey- Bentonik Foraminifera'lar: Amphistegina sp., Cibicides dana getirilmiştir. Denizin sınırı boyunca oluşan kenar re- fîoridanus Cushman, Robulus rotulatus Lamarck, Robulus sifleri, denizin devamlı ilerlemesi sonucu birbiri üzerine aş- cultratus Montf. malı olarak gelişmiştir. Havza ortasında ise derin deniz şartlarında marnlar çökelmiştir. Neoeponides bertheloüanus d'Orbigny. Köselerli Formasyonu (Tk). Formasyonun adı Mut gü- Siphonina tubulosa Cushman. neyindeki Köselerli köyünden alınmıştır. Litolojisi marn Yaş: Langiyen-Serravaliyen (Orta Miyosen). olup yer yer killikireçtaşı, kireçtaşı, kumtaşı ve çakütaşı 8) Beneştirme. Köselerli formasyonu aynı yörede ça- bantları içerir. İnceleme alanımız içinde, önceki incelemeler- lışan Sezer (1970)'in Mut yöresinde Mut marn formasyonu, de Mut yöresinde Sezer (1970) tarafından Mut marn for- Gökten (1976)'in Silifke yöresinde Silifke formasyonu ve masyonu, Silifke yöresinde Gökten (1976) tarafmdan Mut Mut formasyonu ile, Adana havzasında çalışan Temek formasyonu adı altında belirlenmiştir. (1957)'in Burdigalien-Helvesien marnları ile, Schimidt 1) Dağılım. Köselerli formasyonu havza ortasında. (1961)'in Güvenç Şeyli ile deneştirilir. Mut ilçesi ile Keben köyü arasında Göksu nehrinin iki ta- 9) Yorum. Formasyonun litoloji özelliği ve fosil kap- rafındaki geniş düzlükte yüzeylemekte olup ayrıca kuzey- samına göre Göksu nehri vadisi boyunca yüzeyledifi yerler 24 GEDÎK - BÎRGÎLıî - YILMAZ - YOLDAŞ

derin deniz ortamında, kuzeydeki Dağpazarc ve güneydeki ki şeyi ve kumtaşı bandları kapsayan yer yer dolomitize Gülnar, Konur yörelerinde yüzeylediği yerler ise resif gerisi, olmuş oolitik kireçtaşları Permiyen yaştaki formasyonlar sığ deniz ortamında çökelmiştir. üzerinde konkordan olarak oturmakta olup sığ deniz şart- Faleocografik Evrim, İnceleme alanında yüzeyleyen larında çökelmenin devam etmiş olduğunu göstermektedir. Ordovisiyen-Miyosen zaman aralığında çökelmiş kaya birim- Üst Triyas'ta dolomitik kireçtaşı bandları kapsayan lerinin özellikleri stratigrafi bölümünde anlatılmıştır. For- kırmızı renkte, alttaki formasyonların tanelerinden oluşan masyonların kalınlık ve fasiyes değişimlerini incelemek çakıltaşı ve kumtaşı çökelmesi bu zamanda aşınmanın ol- amacıyla kesitler ölçülmüş olup, kesit ölçme çalışmalarında duğunu ve alttaki formasyonlar ile açısal olmayan uyum- ağırlık Miyosen istifine verilmiş ve Miyosen yaştaki for- suzluğu göstermektedir. Üst Triyas yaştaki kumtaşı ve ça- masyonların ortam yorumlaması için fasiyes haritaları ya- kıitaşları üstüne uyumlu olarak Jura-Kretase yaşta genel- pılmıştır (şekil 11). Ordovisiyen'de çökelen graptolitli şeyl- likle dolomitik kireçtaşları gelmekte olup, bu zaman bo- ler ve Devoniyen'de çökelen şeyller ve mercanlı kireçtaşları yunca sığ deniz şartlarının varolduğu anlaşılmaktadır. üstüne, Karbonifer ve Permiyen'de sığ deniz şartlarında Gülnar - Silifke arasmda ise Paleozoyik yaştaki formas- kunıtaşı, kuvarsit bandları kapsayan genellikle oolitik kireç- yonların üstünde Jura-Kretase yaşlı kireçtaşları uyumsuz taşîan çökelmiştir. olarak oturmakta olup Triyas yaşta çökeller izlenememiştir. Taşkent - Ermenek arasında Alt ve Orta Triyas yaşta- Bu da bize bu bölgede Triyas'ta karasal şartların, Jura-Kre- KUT - ERMENEK. SİLoîFKE YÖRESt 25 tase'de ise tekrar sığ deniş şartlarının varolduğunu göste- Paleozoyik, Mesozoyik ve Tersiyer yaşlı çökellerde hid- rir. Kretase sonunda tektonik olarak ofiyolitli melanj böl- rokarbon belirtisi görülmemekle beraber bölgenin batı de- geye gelmiştir. Ofiyolitlerin bölgede, Erdemli, Silifke kuze- vamında, Antalya doğu ve batısında birçok yerde görüle- yi, Gülnar, Ermenek hattı boyunca izlenen güney sınırı me- bilmektedir. Havzamıza benzer çökelme özellikleri gösteren lanjm muhtemelen kuzeyden geldiğini düşündürmektedir. Adana havzasındaki Bulgurdağ yöresinde Miyosen tabanın- dan petrol üretildiği de bilinmektedir. Bölgeye ofiyolitli melanj yerleştikten sonra yükselim oluşturmuş ve güneyinde, Ermenek yöresinde oluşan derin Ana Kaya. Havzada Paleozöyik-Tersiyer zaman aralı- denize malzeme vermiştir. Eosen sonunda bölgenin yüksel- ğında petrol oluşumuna olanak sağlayacak özellikte birçok mesi sonucu deniz çekilmiş ve yerini karasal şartlara bı- düzey bulunmaktadır. rakmıştır. Eosen yaştaki formasyonlar yüksek derecede kıv- rımlanma kazanmamış olup 10-20 derece arasında değişen Silifke _ Gülnar arasında yüzeyleyen Silüriyen yaşlı eğime sahiptirler ve üzerlerine gelen Miyosen yaştaki ki- graptolitli şeyller, koyu gri-siyah renkte, laminalı olup bi- reçtaşları ile düşük derecede uyumsuzdurlar. tümlüdür. Taşkent - Ermenek arasında yüzeyleyen Devoni- yen yaştaki şeyller koyu gri-siyah renkte, laminalı ve yer Eosen sonunda geçilen karasal şartlarda aşınmalar so- yer bitümlü olup 250 metre kadar kalınlık gösterirler. nucu, günümüzde Göksu vadisinin bulunduğu çukurluk ve bu çukurluğun kuzey ve güneyinde KB-GD doğrultusunda Alt ve Orta Triyas'ta kireçtaşları ile ardalanmalı olan uzanan iki sırt oluşmuştur. Alt pliyosende bu çukurlukta şeyi ve marnlar 500 metre kadar kalınlık göstermektedirler. karasal kumtaşı ve çakıltaşları ile gölsel §eyl ve kireçtaş- Görüldüğü gibi Silüriyen ile Orta Triyas zaman ara- ları çökelmiştir. Orta Miyosen'de havzada, güneyden kuzeye lığında havzada ana kaya olabilecek özellikte formasyonlar olan yavaş deniz ilerlemesi sonucu birbiri üzerine gelen, çökelmiştir. Eosen'de filiş fasiyesinde çökelen istifteki şeyi yanal geçiş gösteren marn ve resifal kireçtaşları çökel- ve marnlar ana kaya özelliği taşırlar, Miyosen'de resifal ki- miştir. reçtaşları ile yanal geçiş gösteren, derin deniz ortamında Miyosen istifinde ölçülen kesitlerden yararlanarak yapı- çökelen marn'lar da bitüm görülmekle beraber ana kaya lan paleotopoğrafya ve fasiyes haritası çökelme ortam ve olabilecek özelliktedirler. şartlarım değerlendirmeye olanak sağlamıştır (şekil 12, 13). Hazne Kaya. Havzada ana kayalarla birlikte, hazne Miyosen'deki çökelmenin alttaki topografyaya bağlı ol- kaya olabilecek birçok düzey vardır. ması sonucu tepe ve sırtlarda kireçtaşı, derin ve çukur olan Devoniyen yaştaki kireçtaşları Gülnar güneybatısında alanlarda ise marnlar oluşmuştur. Orta Miyosen sonunda bol fosilli ve mercanlı olup metamorfize olmamışlardır. Haz- yatay kuvvetlerin etkili olmaması sonucu tabakalar ilksel ne kaya olabilecek özelliktedirler. konumlarını korumuşlardır, Epirojenik hareketlerin etkisiy- le bölge yükselmiş ve aşınmalar sonucu günümüzdeki to- Karbonifer ve Permiyen yaştaki kireçtaşları önce ooli- pografyayı kazanmıştır. tik, yer yer dolomitik ve didolomitik özellikte olup, kazan- dıkları porozite özelliği ve 750 metre kadar olan kalınlıkları PETROL JEOLOJÎSÎ ile ideal hazne kaya özelliği gösterirler. Mut - Silifke - Ermenek Havzası, temelini Paleozoyik ve Alt ve Orta Triyas yaştaki 250 metre kadar kalınlık Mesozoyik yaştaki formasyonlarla, ofiyolitli melanjın oluş- gösteren dolomitik ve didolomitik kireçtaşları hazne kaya turduğu ve bu temel üzerinde, Eosen ve Miyosen yaştaki çö- olabilirler. kellerin yer aldığı bir çökelme havzasıdır. Jura-Kretase yaştaki dolomitik kireçtaşları 100 metrelik Ordovisiyen - Orta Triyas zaman aralığında S500 metre, kalınlığı ve kazandığı porozite nedeniyle havzada ideal haz- Üst Triyas - Kretase zaman aralığında 1750 metre olmak ne kaya özelliği taşıyan formasyondur. üzere temeli oluşturan formasyonların kalınlığı 5250 met- redir. Eosen yaştaki formasyon 750 metre, Miyosen yaştaki Miyosen yaştaki kireçtaşları resifal özellikte olmaları, formasyonların kalınlığı ise 2500 metredir. Buna göre hav- 1000 metreye varan kalınlık göstermeleri ve marnlarla ya- zada çökelen temel ve örtü kayaların toplam kalınlığı 8500 nal geçişli olmaları nedeniyle örtülü olduğu sahalarda ideal metreye ulaşmaktadır. hazne kayadır. Devoniyen'den Kretase sonuna kadar Üst Triyas'taki örtü Kaya. Devoniyen yaştaki hazne kayalar için De- açısal olmayan uyumsuzluk dışında çökelmede süreklilik voniyen şeylleri örtü kaya olabilirler. Karbonifer ve Permi- vardır. Kretase ve Eosen sonrası çökelmede kesikliliğin ol- yen yaştaki kireçtaşları için Alt ve Orta Triyas yaştaki şeyi duğu ve bir aşınma safhası sonrası Miyosen çökelmesinin ve marnlar 500 metrelik kalınlığı ve geçirimsiz özellikleri olduğunu görmekteyiz. ile örtü kaya teşkil ederler. Jura-Kretase yaştaki dolomitik kireçtaşları ile aynı yaşta marnlar saptanmamıştır. Fakat Çökelme havzası genişliği, formasyonların kalınlık ve Eosen yaştaki flişe ait marn ve §eyller örtü kaya, Miyosen çökelme ortam özellikleri, petrol oluşum koşulları bakımın- dan elverişlidir. yaştaki resifal kireçtaşları içinde aynı yaştaki marnların ana kaya olduğu kadar örtü kaya olabileceği düşünülmek- Bölgede birçok yerde ofiyolitli melanj içindeki Paleozo- tedir. yik ve Mesozoyik yaştaki bloklarda hidrokarbon belirtileri görülmüştür, örneğin Erdemli ilçesi, Sorgun köyü Kafes- Petrol Kapanları. Paleozoyik Tersiyer zaman aralığın- pmar yöresinde. da çökelmiş ana, hazne ve örtü kayaları içeren havzada 26 GEDÎK - BÎRGÎLÎ - YILıMAZ - YOLDAŞ

Faleozoyik ve Mesozoyik yaştaki formasyonların yatay kuv- pılmış, toplam kalınlığı 14233 metreye ulaşan 12 adet kesit vetler nedeniyle kıvrımlanmalarma karşın Eosen ve Miyo- ölçülerek, bunlar yardımı ile havzanın stratigrafik istifi ve sen yaştaki formasyonların yatay ve yataya yakın konumda tortul kayaların çökelme ortamları saptanmıştır. Stratigra- olmaları, temel kaya birimlerinde yapısal, örtü kaya birim- fik kesitlerle toplanan örnekler ince kesitler yardımı ile lerinde ise stratigrafik kapan koşullarım oluşturmuştur. ayrıntılı petrografik ve paleontolojik incelemelere tabi tu- tulmuş ve ölçülen kesitlerden yararlanılarak havza için fa- Taşkent - Ermenek arasında yüzeyleyen Devoniyen - Kre- siyes haritaları yapılmıştır. Çalışma sonunda ortaya çıkarı- tase yaştaki formasyonlara ait tabakalar güneye yüksek lan ana sonuçlar kısaca şu şekilde özetlenebilir: eğim. kazanmalarına rağmen kıvrımlarıma görülmemektedir. 1) Havzada Silüriyen-Miyosen zaman aralığında çöke- Bu yörede gözlenen istif senklinal yaparak inceleme alanı- len ve toplam 8500 metre kalınlıkta olan tortul istif sap- mız dışında, güneyde Göktepe nahiyesi yöresinde kuzeye tanmıştır. eğimli olarak yüzeyler. Ermenek, Mut ve Silifke arasmda 2) Kretase sonunda ofiyolitli melanj kuzeyden allokton ise ofiyolitli melanj altındadır, bu bakımdan melanj altın- olarak bölgeye gelmiştir. daki yapısal durum hakkında yorum yapmak bugünkü ça- 3) Havzada ana, hazne ve örtü kaya olabilecek nite- lışmalarımıza göre güçtür. likte birçok düzey izlenmiştir. Silifke, Gülnar ve Ermenek arasında ise dar ve kısa 4) Silüriyen-Kretase zaman aralığında çökelen for- kıvrımlar görülmesine karşın genellikle eğimler kuzeyedir. masyonlarda yapısal kapanların havza batısında, Miyosen'de Elde edilen bu verilere göre havzada yapısal kapan şart- çökelen formasyonlarda ise stratigrafik kapanların havza ları görülememektedir. güneyinde petrol olanakları bakımından önemli olabileceği sonucuna varılmıştır. Miyosen istifinde resifal kireçtaşlarm hazne kaya, marn- ların ise ana kaya olabileceğini belirtmiştik. Tabakaların KATKI BELÎBLEME yatay ve yataya yakın konumlarım korumaları yapısal ka- panlar yerine stratigrafik kapan şartlarmm oluştuğunu gös- Stratigrafik kesit ölçümlerinde R. Bilâloğlu ve Naci terir. Bazı alanlarda gördüğümüz antiklinallerin kanatları Uğural'a, paleontolojik tanımlamaları yapan Sevin Tek'er, 15-30 derece eğim gösterirler, bunlar gömülü tepe ve sırt- Hikmet Karacaoğlu, Asuman Gökten, Erol Çatal'a, harita lar üzerinde tabakaların ilksel eğim kazanmalarıyla oluşan alımında çalışan Orhan Budak, A. Sümer, G. Kurt, E. Dilben, antiklinallerdir. Açılmış olan bazı vadilerde, temelin oluş- T. Erdoğan, H. îztan'a teşekkür ederiz. turduğu tepe üzerinde resifal kireçtaşı, kanatlarda marnl larm çökeldiği ve tepe yamaçlarında tabakaların 30 derece- Yazının geliş tarihi : 18.5.1978 ye varan eğim kazanıp kısa mesafede yatay konum ka- Düzeltilmiş yazının geliş tarihi : 19.1.1979 zandığı gömülü tepe modellerini izleme olanağımız olmuştur. Yayıma verildiği tarih : 25.1.1979

Havzamızla aym yaş ve benzer çökelme şartları göste- DEÜÎNÎLEN BELGELER ren Adana Havzasındaki ilk çalışmalar sonunda yüzeyde görülen antiklinaller yapısal kapan aranmasına götürmüştür. Akarsu, î., 1960, Mut Bölgesinin jeolojisi. Maden Tetkik Arama Enst. Fakat yapılan sondaj ve yeraltı jeolojisi araştırmaları so- Derg. No. 54, s. 36-45 Blumenthal, M., 1956, Karaman-Konya havzası güneybatısında To- nucunda tabakaların kazandığı eğimlerin gömülü topograf- ros kenar silsileleri ve §ist-Radiolarit formasyonunun stratig- yaya bağlı olarak kazanılan eğimler olduğu ve yapısal ka- rafi meselesi. Maden Tetkik Arama Enst. Derg. No. 40 panlar yerine stratigrafik kapanların aranması gerektiği Demirtaşlı, E., 1973, Bolkardağların jeolojisi Cumhuriyetin 50. Yılı anlaşılmıştır. Yerbilimleri Kongres iTeb., s. 42J.57 Demirtas.li> E., 1973, îran, Pakistan ve Türkiye'deki Alt Paleozoyik Havzanın yükselimi ve günümüze kadar etkili olan yaşlı kayaların stratigrafik korrelasyonu. Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi Teb., s. 204-222 aşınma sonucu örtü kaya olan marnların gitmesiyle resifal Demirtaglı, E., 1975, Toros kuşağının petrol potansiyeli. Türkiye kireçtaşlarm havza içine olan uzanımları yüzeye çıkmıştır. üçüncü petrol kongresi, s. 55-61. Bu nedenle inceleme alanımızda başlangıçta varolan stra- Gökten, E., 1976, Silifke yöresinin temel kaya birimleri ve Miyosen tigrafik kapan şartları günümüzde yok olmuşlar. Havza- stratigrafisi Türkiye JeoL Kur. Bült, 19, 2, s. 117-126. Koeyiğit, A., 1976, Karaman-Ermenek (Konya) bölgesinde ofiyolitli daki çalışmalarımızla elde edilen ve yukarıda özelliklerini melanj ve diğer oluşuklar. Türkiye Jeol. Kur. Bült, 19» 2, sıraladığımız ana, hazne, örtü kaya ve kapanlanma şartla- s. 103-116. rmm ışığı altında petrol olanaklarının Paleozoyik-Mesozoyik Nieoff, W., 1960, Mut 126/1 numaralı harita paftasının revizyon ne- zaman aralığında çökelen kayalar için havzanın batı uzan- ticeleri hakkında rapor. Maden Tetkik Arama Enst. Der. Rap. No. 3390 tısında, Miyosen istifi için ise, Adana-Mersin havzasından özer, B. — B. Duvsl — Courrier. P. — Lıetouzey, î., 1974, Antalya- elde edilen yeraltı jeolojisi verilerinden de anlaşıldığı gibi Mut.Adana Neojen havzaları jeolojisi. Türk 2. Pet. Kong. Teb., havzadaki Orta Miyosen istifinin Üst Miyosenle örtülü ol- s. 277-228. duğu havza güneydoğusunda, Akdenz'de Silifke - Mersin - özgül, N., 1975, Toroslarm bazı temel jeoloji özellikleri. Türkiye JeoL Kur. Bült., 19, 1, s. 65-78. Kıbrıs arasında kalan saha içinde araştırılması gerekmek- Sehmitd, G.C., 1961, VII. Adana petrol bölgesinin stratigrafik ho- tedir. menklatürü. Petrol Dairesi Negriyatı No. 6, s. 49-65. Sezer, S., 1970, The Miocene stratigraphy of Mut region, southern SONUÇLA» Turkey (Doktora tezi). Bırkbeck college London University. Ternek, Z., 1957, Adana havzasının Alt Miyosen (Burdigaliyen) for- masyonları, bunların diğer formasyonlarla olan münasebetle- Bu inceleme sırasında Mut - Silifke - Ermenek Havzasın- 1 ri ve petrol imkânları. Maden Tetkik Arama Enst» Derg . No. da 9.000 km^'lik 1/25.000 ölçekli ayrıntılı jeoloji haritası ya- 49, s. 47-67.