Ng Tønh Qu¶Ng Trþ

Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam vµ ViÖn §iÒu tra Qui ho¹ch Rõng cïng Céng ®ång Ch©u ¢u tµi trî

Nghiªn cøu kh¶ thi thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn tØnh Thõa Thiªn HuÕ vµ §akr«ng tØnh Qu¶ng TrÞ

B¸o c¸o B¶o tån Sè 22

Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ Céng ®ång Ch©u ¢u ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng Nghiªn cøu kh¶ thi thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn tØnh Thõa Thiªn HuÕ vµ §akr«ng tØnh Qu¶ng TrÞ

Lª Träng Tr¶i ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng

vµ

William Jeff Richardson, Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ

Cïng c¸c céng sù

Lª V¨n ChÈm, TrÇn HiÕu Minh vµ TrÇn Quang Ngäc ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng

vµ

NguyÔn V¨n S¸ng, Alexander L. Monastyrskii vµ Jonathan C. Eames Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ

B¸o c¸o kü thuËt trong khu«n khæ dù ¸n Më réng hÖ thèng rõng ®Æc dông cña ViÖt Nam cho thÕ kû 21 (M∙ sè VNM/B7-6201/IB/96/005)

Hµ Néi 1998 T¸i b¶n: 2000 §iÒu phèi viªn dù ¸n: NguyÔn Huy Phån (ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng) Vò V¨n Dòng (ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng) Ross Hughes (Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ )

Çn bé tham gia kh¶o s¸t: Lª Träng Tr¶i (ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng) Lª V¨n ChÈm (ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng) TrÇn HiÕu Minh (ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng) TrÇn Quang Ngäc (ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng) NguyÔn V¨n S¸ng (Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ) Alexander L. Monastyrskii (Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ ) Jonathan C. Eames (Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ ) Lª V¨n Quý (Chi côc phã Chi côc KiÓm l©m Qu¶ng TrÞ) Cao §¨ng ViÖt (Trëng phßng Qu¶n lý b¶o vÖ rõng CCKL Qu¶ng TrÞ) Hoµng Ngäc Khanh (Chi côc Trëng Chi côc KiÓm l©m Thõa Thiªn HuÕ) NguyÔn V¨n TÊn (Çn bé H¹t KiÓm l©m Phong §iÒn- Thõa Thiªn HuÕ) NguyÔn V¨n TrÝ TÝn (Çn bé Chi côc KiÓm l©m Thõa Thiªn HuÕ) NguyÔn V¨n Minh (Çn bé H¹t KiÓm l©m Phong §iÒn- Thõa Thiªn HuÕ)

B¶n ®å: Mai Kú Vinh (ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng)

Tæ chøc tµi trî: Céng ®ång Ch©u ¢u vµ Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ

TrÝch dÉn: Lª Träng Tr¶i, Richardson, W. J., Lª V¨n ChÈm, TrÇn HiÕu Minh, TrÇn Quang Ngäc, NguyÔn V¨n S¸ng, Monastyrskii, A. L. vµ Eames, J. C. (1998) Nghiªn cøu kh¶ thi thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn tØnh Thõa Thiªn HuÕ vµ §akr«ng tØnh Qu¶ng TrÞ. Hµ Néi: Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ.

B¸o c¸o ®îc lu d÷ t¹i: V¨n phßng Dù ¸n BirdLife/FIPI ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng Thanh Tr×, Hµ Néi, ViÖt Nam

§iÖn tho¹i: + (84) 4 861 6481 Fax: + (84) 4 861 6482

hoÆc

Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ Sè 11 - Ngâ 167, T©y S¬n, §èng §a Hµ Néi, ViÖt Nam

§iÖn tho¹i/Fax: + (84) 4 851 7217 E-mail: [email protected] Môc Lôc Lêi nãi ®Çu...... iii Lêi c¶m ¬n...... iv Giíi thiÖu ...... v Tãm t¾t dù ¸n...... vi Executive Summary...... vii Ch¬ng 1. §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ x∙ héi khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng ...... 1 1.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn ...... 1 1.1.1 VÞ trÝ ®Þa lý vµ hµnh chÝnh...... 1 1.1.2 §Þa h×nh...... 1 1.1.3 §Þa chÊt ...... 1 1.1.4 §Êt ...... 1 1.1.5 KhÝ hËu ...... 2 1.1.6 Thuû v¨n...... 3 1.2 Rõng vµ khu hÖ thùc vËt rõng...... 3 1.2.1 Khu hÖ thùc vËt...... 3 1.2.2 Th¶m thùc vËt rõng...... 4 1.3 Khu hÖ ®éng vËt...... 6 1.3.1 §Þa lý sinh vËt ...... 6 1.3.2 Khu hÖ thó ...... 7 1.3.3 Khu hÖ chim ...... 8 1.3.4 Khu hÖ bß s¸t, Õch nh¸i ...... 9 1.3.5 Khu hÖ bím ...... 11 1.4 §Æc ®iÓm d©n sinh kinh tÕ vµ x∙ héi ...... 14 1.4.1 Khu vùc huyÖn Phong §iÒn...... 14 1.4.2 Khu vùc huyÖn §akr«ng...... 16 Ch¬ng 2. §¸nh gi¸ çc ®Æc trng cña khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng...... 18 2.1 Nh÷ng ®¨c trng vÒ sinh häc vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn ...... 18 2.1.1 DiÖn tÝch ...... 18 2.1.2 TÝnh ®a d¹ng...... 18 2.1.3 Sinh c¶nh ...... 18 2.1.4 Çc loµi bÞ ®e däa ...... 19 2.1.5 Çc loµi ®Æc h÷u ...... 19 2.1.6 TÝnh tù nhiªn ...... 20 2.1.7 Sù máng manh cña hÖ sinh th¸i...... 20 2.1.8 TÝnh ®iÓn h×nh ...... 20 2.1.9 §¬n vÞ sinh th¸i ...... 20 2.2 Gi¸ trÞ kinh tÕ...... 21 2.2.1 Phßng hé ®Çu nguån...... 21 2.2.2 Cung cÊp níc vµ h¹n chÕ xãi mßn...... 21 2.2.3 L©m nghiÖp...... 22 2.3 Gi¸ trÞ tiÒm n¨ng...... 22 2.3.1 Gi¸ trÞ tiÒm n¨ng vÒ b¶o tån...... 22 2.3.2 TiÒm n¨ng vÒ du lÞch...... 22 2.3.3 Gi¸ trÞ tiÒm n¨ng vÒ kinh tÕ...... 22 Ch¬ng 3. Çc nh©n tè ¶nh hëng trong viÖc thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng23 3.1 !nh hëng cña çc nh©n tè tù nhiªn ...... 23 3.1.1 YÕu tè ®Þa h×nh ...... 23 3.1.2 S«ng suèi ...... 23 3.2 Trë ng¹i vÒ sinh häc ...... 23 3.3 Çc yÕu tè vÒ c¬ së h¹ tÇng, tæ chøc vµ tµi chÝnh...... 23 3.4 Sö dông bÊt hîp lý nguån tµi nguyªn ...... 24 3.4.1 Khai th¸c gç trém...... 24 3.4.2 S¨n b¾n, ®Æt bÉy...... 24 3.4.3 Çc ho¹t ®éng khai th¸c bÊt hîp lý kh¸c...... 24

i Ch¬ng 4. §Ò xuÊt çc ph¬ng ¸n qui ho¹ch, qu¶n lý vµ kiÕn nghÞ...... 26 4.1 Çc môc tiªu thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng...... 26 4.2 §Ò xuÊt ranh giíi khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng...... 26 4.2.1 C¬ së ®Ò xuÊt ranh giíi cña khu b¶o tån ...... 26 4.2.2 Ranh giíi khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn...... 26 4.2.3 Ranh giíi khu b¶o tån thiªn nhiªn §akr«ng ...... 27 4.3 §Ò xuÊt ban qu¶n lý vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ban ®Çu...... 28 4.3.1 Ban qu¶n lý...... 28 4.3.2 X©y dùng trô së chÝnh vµ çc tr¹m b¶o vÖ...... 28 4.4 Ph©n khu chøc n¨ng...... 29 4.4.1 Vïng lâi khu b¶o tån...... 29 4.4.2 Vïng ®Öm khu b¶o tån ...... 30 4.5 §Ò xuÊt çc bíc tiÕp theo ®Ó thµnh lËp khu b¶o tån Phong §iÒn vµ §akr«ng...... 30 4.6 KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ...... 31 Tµi liÖu tham kh¶o ...... 32 Phô lôc 1: Danh môc thùc vËt ghi nhËn trong khu ®iÒu tra ...... 37 Phô lôc 2: Danh s¸ch thó, trõ loµi d¬i vµ gÆm nhÊm, ghi nhËn trong khu ®iÒu tra...... 50 Phô lôc 3: Çc loµi chim ghi nhËn trong khu ®iÒu tra ...... 52 Phô lôc 4: Bß s¸t lìng c ghi nhËn trong khu ®iÒu tra...... 56 Phô lôc 5: Danh môc bím ghi nhËn trong khu ®iÒu tra...... 58

B¶n ®å B¶n ®å 1: VÞ trÝ khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong DiÒn vµ §akrong...... 34 B¶n ®å 2: B¶n ®å th¶m thùc vËt rõng khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong DiÒn vµ §akrong...... 35 B¶n ®å 3: B¶n ®å ®Ò xuÊt ranh giíi khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong DiÒn vµ §akrong...... 36

ii Lêi nãi ®Çu

HiÖn nay tÝnh ®a d¹ng sinh häc ë níc ta ®∙ vµ ®ang bÞ suy gi¶m trªn diÖn réng ë mäi cÊp ®é tõ nguån gen ®Õn hÖ sinh th¸i. Hai nguyªn nh©n chÝnh lµm gi¶m tÝnh ®a d¹ng sinh häc ®ã lµ sù suy gi¶m liªn tôc diÖn tÝch rõng lµm thu hÑp vïng sinh sèng cña çc loµi hoang d∙ vµ søc Ðp s¨n b¾n, ®Æt bÉy ngµy mét t¨ng. HiÖn t¹i níc ta cã kho¶ng 1 triÖu ha rõng thuéc hÖ thèng çc khu rõng ®Æc dông. Víi diÖn tÝch nµy ®∙ thÓ hiÖn sù thiÕu hôt trong c«ng t¸c b¶o tån hÖ sinh th¸i rõng còng nh b¶o tån çc loµi ®éng thùc vËt hiÖn ®ang bÞ ®e do¹ ë møc ®é Quèc Gia vµ Quèc TÕ. §Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao nhÊt trong c«ng t¸c b¶o tån, chÝnh phñ ®∙ ñng hé viÖc t¨ng diÖn tÝch hÖ thèng rõng ®Æc dông cña ViÖt Nam lªn 2 triÖu ha vµo n¨m 2000. Còng víi môc tiªu trªn, ®Ó b¶o vÖ nguån gen cña çc loµi quÝ hiÕm vµ b¶o vÖ hÖ sinh th¸i rõng nói thÊp miÒn Trung hiÖn ®∙ vµ ®ang bÞ khai th¸c qu¸ møc, ngµnh l©m nghiÖp ®∙ ®Ò xuÊt víi ChÝnh phñ ®a rõng khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng vµo m¹ng líi çc khu rõng ®Æc dông cña ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã dù ¸n Më réng hÖ thèng rõng ®Æc dông ViÖt Nam cho thÕ kû 21 ®∙ chän khu vùc trªn lµ mét trong çc ®iÓm u tiªn cho kÕ ho¹ch n¨m thø nhÊt. Trong khu«n khæ cña dù ¸n nªu trªn vµo th¸ng 6 vµ 7/1998, ®oµn kh¶o s¸t ®a d¹ng sinh häc gåm çc chuyªn gia vÒ ®éng vËt, thùc vËt vµ b¶o tån thiªn nhiªn cña ViÖn §iÒu tra Qui ho¹ch Rõng (§TQHR) thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n (NN & PTNT), Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ (BirdLife International) cïng phèi hîp víi çn bé cña Chi Côc KiÓm L©m hai tØnh Thõa Thiªn HuÕ vµ Qu¶ng TrÞ ®∙ tiÕn hµnh ®ît kh¶o s¸t vÒ ®a d¹ng sinh häc lÇn thø nhÊt rõng khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng. Môc tiªu kh¶o s¸t nh»m x©y dùng b¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi cho khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng, ®©y lµ bíc cÇn thiÕt ®Ó tiÕn tíi x©y dùng dù ¸n ®Çu t cho khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng trong nh÷ng n¨m tiÕp theo.

B¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng tËp trung chñ yÕu vµo m« t¶ vµ ®¸nh gi¸ çc gi¸ trÞ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®a d¹ng sinh häc vµ gi¸ trÞ vÒ b¶o tån rõng cña khu vùc, trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt çc ph¬ng ¸n qui ho¹ch vµ qu¶n lý cho khu b¶o tån trong t¬ng lai.

iii Lêi c¶m ¬n

Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n trªn chóng t«i ®∙ nhËn ®îc sù gióp ®ì vµ céng t¸c cña nhiÒu c¬ quan vµ ç nh©n, nh©n dÞp nµy chóng t«i xin ®îc bµy tá lßng c¶m ¬n ch©n thµnh tíi çc quÝ c¬ quan vµ ç nh©n sau ®©y:

" Bé NN & PTNT chóng t«i xin tr©n träng c¶m ¬n Gi¸o s, Phã tiÕn sü NguyÔn Quang Hµ, Thø trëng Bé, ¤ng NguyÔn C¸t Giao, Vô trëng Vô hîp t¸c Quèc TÕ, ¤ng NguyÔn Kh¾c Hëng, Vô phã Vô hîp t¸c Quèc TÕ, ¤ng NguyÔn B¸ Thô, Côc trëng Côc KiÓm L©m. §Æc biÖt chóng t«i nhËn ®îc sù gióp ®ì cña ¤ng NguyÔn Méng Giao, chuyªn viªn cña Côc KiÓm L©m, ¤ng TrÇn Quèc B¶o, Chuyªn viªn cña phßng Rõng cÊm vµ B¶o tån thiªn nhiªn, Côc KiÓm L©m.

Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n Gi¸o s, TiÕn sü §Æng Huy Huúnh vµ Gi¸o s, TiÕn sü Cao V¨n Sung, Phã tiÕn sü NguyÔn Cö ë ViÖn Sinh Th¸i vµ Tµi Nguyªn Sinh VËt, Trung T©m Khoa häc Tù nhiªn vµ C«ng nghÖ Quèc gia ®∙ trùc tiÕp gióp ®ì dù ¸n trong qu¸ tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch vµ x©y dùng b¸o c¸o nµy.

Chóng t«i xin ®îc ch©n thµnh c¶m ¬n Phã tiÕn sü Lª S¸u, ViÖn trëng ViÖn §iÒu tra Qui ho¹ch Rõng, lµ c¬ quan ®èi t¸c cña dù ¸n, ¤ng NguyÔn H÷u §éng, Gi¸m ®èc Trung t©m Tµi nguyªn vµ M«i trêng L©m nghiÖp, ViÖn §TQHR ®∙ trùc tiÕp x©y dùng vµ gãp ý kiÕn ®ãng gãp cho kÕ ho¹ch cña dù ¸n ®ång thêi bè trÝ, cung cÊp çn bé lµm viÖc cho dù ¸n. Xin ®îc tr©n träng c¶m ¬n Phã tiÕn sü NguyÔn Huy Phån, ViÖn phã ViÖn §TQHR, ¤ng Vò V¨n Dòng, phã gi¸m ®èc Trung t©m TN vµ MT ®∙ trùc tiÕp ®iÒu hµnh çc c«ng viÖc cña dù ¸n, thóc ®Èy çc tiÕn tr×nh vµ x©y dùng gãp ý cho b¸o ço cña dù ¸n.

" tØnh Qu¶ng TrÞ chóng t«i ch©n thµnh c¶m ¬n çc «ng l∙nh ®¹o ë Uû ban nh©n tØnh, ®Æc biÖt xin ®îc bµy tá lßng c¶m ¬n tíi ¤ng Khæng Trung, Chi côc trëng KiÓm l©m tØnh, «ng Lª V¨n Quý, Chi côc phã, «ng Cao §¨ng ViÖt trëng phßng qu¶n lý b¶o vÖ rõng. Chi côc ®∙ cïng chóng t«i kh¶o s¸t thu thËp sè liÖu ngo¹i nghiÖp. Çm ¬n çn bé nh©n viªn cña tr¹m kiÓm l©m Ba Lßng, §akr«ng ®∙ nhiÖt t×nh gióp ®ì chóng t«i trong qu¸ tr×nh thu thËp sè liÖu.

" tØnh Thõa Thiªn HuÕ chóng t«i nhËn ®îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña «ng Hoµng Ngäc Khanh, Chi côc trëng KiÓm l©m, ¤ng Nam chi côc phã. §Æc biÖt c¶m ¬n c¸c ¤ng NguyÔn V¨n TrÝ TÝn, ¤ng NguyÔn v¨n TÊn, ¤ng NguyÔn V¨n Minh, ¤ng Phíc vµ c¸n bé nh©n viªn cña h¹t kiÓm l©m Phong §iÒn vµ tr¹m Phong Mü ®∙ cïng tæ chøc vµ thu thËp sè liÖu vÒ ®a d¹ng sinh häc vµ d©n sinh kinh tÕ ®Ó x©y dùng dù ¸n nµy.

iv Giíi thiÖu

Vïng rõng ®åi nói thÊp miÒn Trung ë ®©y ®îc giíi h¹n tõ tØnh NghÖ An vµo tØnh Thõa Thiªn HuÕ (gåm 5 tØnh). Vïng rõng nói thÊp miÒn Trung lµ mét trong ba vïng chim ®Æc h÷u cña ViÖt Nam (ICBP, 1992). T¸m loµi chim cã vïng ph©n bè hÑp ®∙ ®îc ghi nhËn cho vïng, trong sè ®ã cã 4 loµi ®Æc h÷u (Gµ so Trung Bé Arborophila merlini, Gµ L«i lam mµo tr¾ng Lophura edwardsi, Gµ L«i lam mµo ®en L. imperialis, Gµ L«i lam ®u«i tr¾ng L. hatinhensis) vµ nhiÒu loµi ®éng vËt, thùc vËt ®ang cã nguy c¬ bÞ ®e do¹ kh¸c cÇn ®îc b¶o tån. HiÖn t¹i trong vïng cã 7 khu b¶o tån thiªn nhiªn ®∙ ®îc x©y dùng luËn chøng kinh tÕ kü thuËt (hay dù ¸n kh¶ thi) thuéc c¸c tØnh díi ®©y:

• TØnh NghÖ An cã 3 khu b¶o vÖ: khu b¶o tån Pï Huèng, Pï M¸t vµ Pï Ho¹t • TØnh Hµ TÜnh cã 2 khu b¶o vÖ: khu b¶o tån Vò Quang vµ KÎ Gç • TØnh Qu¶ng B×nh 1 khu b¶o vÖ: khu b¶o tån Phong Nha • TØnh Qu¶ng TrÞ cha cã khu b¶o vÖ • TØnh Thõa Thiªn HuÕ cã 1 khu b¶o vÖ: vên quèc gia B¹ch M∙

Çc khu b¶o vÖ ®îc thµnh lËp nh»m b¶o vÖ hÖ sinh th¸i rõng trong khu vùc ®ång thêi b¶o vÖ çc loµi ®ang cã nguy c¬ bÞ ®e do¹ tuyÖt chñng ë çc møc ®é kh¸c nhau. Cã thÓ nãi çc khu b¶o vÖ trªn ®∙ bao trïm gÇn nh toµn bé çc hÖ sinh th¸i vµ khu hÖ ®éng thùc vËt rõng cña miÒn trung. Tuy vËy, loµi gµ L«i lam mµo tr¾ng Lophura edwardsi lÇn ®Çu tiªn ph¸t hiÖn vµo n¨m 1923 ë khu vùc gi÷a Thõa Thiªn HuÕ vµ Qu¶ng TrÞ (Delacour vµ Jabouille, 1925). Çc cuéc kh¶o s¸t cña çc chuyªn gia tõ BirdLife ViÖt Nam ë çc vïng ph©n bè lÞch sö cña chóng n¨m 1988 ®∙ bÞ thÊt b¹i, chØ cã th«ng tin tõ thî s¨n ®Þa ph¬ng ë khu vùc A SÇu, A Líi (Robson et al., 1989). N¨m 1996 chóng ®îc ph¸t hiÖn l¹i ë çc khu vùc Khe LÊu, Phong Mü, Phong §iÒn (Thõa Thiªn HuÕ) vµ rõng cña x∙ Kreng, Híng Hãa (Qu¶ng TrÞ). Th¸ng 12 n¨m 1997 Ýt nhÊt cã 4 con ®îc bÉy ë khu vùc Ba Lßng huyÖn §akr«ng.

C¸c ghi nhËn gÇn ®©y cho thÊy loµi Gµ L«i lam mµo tr¾ng Lophura edwardsi lµ mét trong ba loµi TrÜ ®Æc h÷u cña ViÖt Nam duy nhÊt chØ ph©n bè ë gi¶i rõng nói thÊp miÒn Trung, chóng ®∙ ®îc t×m thÊy ë hai ®Þa ®iÓm díi ®©y:

1. Khu vùc khe LÊu (16o30'N; 107o13'E) víi ®é cao so víi mÆt biÓn tõ 300 ®Õn 400m, thuéc khu rõng x∙ Phong Mü huyÖn Phong §iÒn tØnh Thõa Thiªn HuÕ. Con c¸i ®îc d©n ®Þa ph¬ng bÉy ngµy 26/8/1996, con ®ùc bÉy ngµy 28/8/1996, c¶ hai ®∙ chÕt sau mét thêi gian ng¾n nu«i nhèt chuång, tiªu b¶n hiÖn ®ang lu gi÷ t¹i trô së ban qu¶n lý vên quèc gia B¹ch M∙.

2. Khu vùc rõng thuéc lµng Kreng (16o35'N; 107o05'E), x∙ Híng HiÖp huyÖn §akr«ng tØnh Qu¶ng TrÞ. Mét ®«i Gµ L«i lam mµo tr¾ng ®îc d©n ®Þa ph¬ng bÉy ngµy 31/12/1996, sau ®ã mét con c¸i bÞ chÕt, con ®ùc ®∙ ®îc mang vÒ nu«i ë Vên Thó Hµ Néi.

HÇu hÕt çc ®iÓm míi ghi nhËn Gµ L«i lam mµo tr¾ng ®Òu n»m ngoµi hÖ thèng çc khu b¶o tån thiªn nhiªn cña vïng rõng ®åi nói thÊp miÒn Trung. §iÒu ®ã chØ ra r»ng vÉn cßn sù thiÕu hôt trong c«ng t¸c b¶o tån thiªn nhiªn cña khu vùc vµ sù cÇn thiÕt ph¶i thµnh lËp çc khu b¶o tån míi cho khu vùc ®Ó b¶o tån quÇn thÓ cßn sèng sãt cña Gµ L«i lam mµo tr¾ng hiÖn ®ang bÞ ®e däa diÖt chñng.

Th¸ng 12 n¨m 1996 ChÝnh Phñ ViÖt Nam ®∙ phª chuÈn dù ¸n mang tªn Më réng hÖ thèng c¸c khu rõng ®Æc dông cña ViÖt Nam cho thÕ kû 21 ®îc Céng ®ång Ch©u ¢u (EU) tµi trî. Trong dù ¸n nµy Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ (BirdLife International) cïng víi ®èi t¸c chÝnh lµ ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng, Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n cïng hîp t¸c thùc hiÖn víi sù tham gia cña c¸c nhµ khoa häc trong níc vµ quèc tÕ vÒ b¶o tån thiªn nhiªn vµ ®a d¹ng sinh häc.

Rõng khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng lµ mét trong çc ®iÓm u tiªn cho kÕ ho¹ch n¨m thø nhÊt cña dù ¸n. Môc ®Ých cña viÖc x©y dùng b¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi lµ ®¸nh gi¸ tÝnh ®a d¹ng sinh häc, hiÖn tr¹ng tµi nguyªn rõng, møc ®é t¸c ®éng cña çc céng ®ång ®Þa ph¬ng ®Õn tµi nguyªn vµ tÝnh kh¶ thi cho viÖc thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn ë ®©y. Tõ ®ã ®Ò xuÊt çc ph¬ng ¸n phï hîp cho tõng khu b¶o tån thiªn nhiªn cho c¶ hai khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng.

v Tãm t¾t dù ¸n

B¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi thµnh lËp hai khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn tØnh Thõa Thiªn HuÕ vµ §akr«ng tØnh Qu¶ng TrÞ ®îc thùc hiÖn trong khu«n khæ cña dù ¸n Më réng çc khu rõng ®Æc dông ViÖt Nam cho thÕ kû 21. C¶ hai khu b¶o tån thuéc vïng nói thÊp miÒn Trung ViÖt Nam, th¶m thùc vËt ®∙ vµ ®ang bÞ suy gi¶m ®¸ng kÓ do ¶nh hëng cña chiÕn tranh ho¸ häc vµ sau nµy lµ çc ho¹t ®éng khai th¸c gç vµ më réng ®Êt n«ng nghiÖp cña vïng.

Khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn tØnh Thõa Thiªn HuÕ ®îc ®Ò xuÊt víi diÖn tÝch 34.406 ha trong ®ã ®Êt cã rõng che phñ lµ 19.887 ha chiÕm 58% tæng diÖn tÝch ®Ò xuÊt, rõng giÇu cã diÖn tÝch 4.278 ha chiÕm 12%. Víi diÖn tÝch ®Ò xuÊt trªn trong khu b¶o tån kh«ng cã d©n ®Þnh c vµ canh t¸c n«ng nghiÖp. Rõng trong khu b¶o tån cã vai trß quan träng trong viÖc phßng hé ®Çu nguån cña hai con s«ng chÝnh lµ ¤ L©u vµ Mü Ch¸nh.

Khu b¶o tån thiªn nhiªn §akr«ng tØnh Qu¶ng TrÞ ®Ò xuÊt víi diÖn tÝch 35.072 ha, trong ®ã ®Êt cã rõng che phñ lµ 25.702 ha chiÕm 73%, rõng giÇu cã diÖn tÝch 8.282 ha chiÕm 24% tæng diÖn tÝch khu b¶o tån ®Ò xuÊt. Trong ranh giíi ®Ò xuÊt cña khu b¶o tån §akr«ng kh«ng cã d©n ®Þnh c nhng cã mét phÇn nhá diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ n¬ng rÉy cò. Rõng trong khu b¶o tån thuéc lu vùc cña s«ng §akr«ng ë thîng lu, phÇn trung lu lµ s«ng Qu¶ng trÞ vµ h¹ lu lµ s«ng Th¹ch H∙n.

KÕt qu¶ kh¶o s¸t ®a d¹ng sinh häc ®∙ kh¼ng ®Þnh c¶ hai khu cã tÇm quan träng quèc gia vµ quèc tÕ vÒ b¶o tån rõng vµ ®a d¹ng sinh häc. Khu hÖ thùc vËt bíc ®Çu ®∙ ghi nhËn 597 loµi thùc vËt bËc cao cã m¹ch, trong ®ã cã 175 loµi cho gç, 159 loµi thùc vËt lµm thuèc vµ 41 loµi lµm c¶nh. Cã 14 loµi ghi trong s¸ch ®á ViÖt Nam, 5 loµi trong s¸ch ®á thÕ giíi vµ 5 loµi thùc vËt ®Æc h÷u cho ViÖt Nam.

Khu hÖ ®éng vËt cã x¬ng sèng ë c¹n ®∙ ghi nhËn 271 loµi bao gåm 43 loµi thó, 171 loµi chim vµ 57 loµi bß s¸t, Õch nh¸i. Thó cã 17 loµi trong s¸ch ®á ThÕ Giíi, 18 loµi trong s¸ch ®á ViÖt Nam vµ 3 loµi ®Æc h÷u cho vïng lµ Sao la, Mang lín vµ Vîn m¸ hung. Chim cã 16 loµi trong s¸ch ®á ThÕ Giíi vµ 17 loµi trong s¸ch ®á ViÖt Nam vµ 6 loµi ph©n bè hÑp, ®Æc h÷u cho ViÖt Nam vµ Lµo. §Æc biÖt ®©y lµ vïng ph©n bè thÕ giíi cña Gµ l«i lam mµo tr¾ng mµ quÇn thÓ cña chóng cha ®îc nghiªn cøu, ®ang ë t×nh tr¹ng bÞ ®e do¹ diÖt chñng (Critical). Líp bß s¸t, Õch nh¸i cã 19 loµi trong s¸ch ®á ViÖt Nam, 7 loµi trong s¸ch ®á ThÕ Giíi vµ 4 loµi ®Æc h÷u cho ViÖt Nam bao gåm Rïa ®Çu to Platysternum megacephalum, Rïa hép tr¸n vµng Cistoclemmys galbinifrons, Cãc rõng Bufo galeatus vµ #ch v¹ch Rana microlineata.

Khu hÖ bím ghi nhËn 213 loµi trong ®ã cã 7 loµi ghi nhËn míi cho khu hÖ bím ViÖt Nam vµ 8 loµi ®Æc h÷u cho miÒn Trung ViÖt Nam.

Víi gi¸ trÞ to lín vÒ ®a d¹ng sinh häc vµ vai trß rõng phßng hé ®Çu nguån cña khu vùc hay nãi c¸ch kh¸c tÝnh kh¶ thi cña c¶ hai khu vùc rÊt cao. ViÖc thµnh lËp khu b¶o tån cho khu vùc hiÖn cßn tån t¹i diÖn tÝch rõng thêng xanh nói thÊp vµ lµ n¬i ë thÝch hîp cña nhiÒu loµi chim thó ®Æc h÷u, ®Æc biÖt ®©y sÏ lµ khu b¶o tån duy nhÊt trªn thÕ giíi ®èi víi loµi Gµ l«i lam mµo tr¾ng. §èi víi c«ng t¸c b¶o tån cña ViÖt Nam viÖc ®Ò xuÊt thµnh lËp khu b¶o tån cho khu vùc nµy sÏ hoµn tÊt ®îc nh÷ng kho¶ng trèng trong hÖ thèng b¶o tån cña quèc gia.

vi Executive Summary

In June and July 1998, as part of the European-Union-funded project, Expanding the protected areas network in Vietnam for the 21st Century, BirdLife International and the Forest Inventory and Planning Institute (Hanoi) conducted a field survey of Phong Dien and Dakrong Watershed Protection Forests (WPFs). The purpose of this work was to assess the feasibility of upgrading these two WPFs to nature reserve status. This feasibility study was originally published in Vietnamese in 1998 and in English in 1999. The purpose of this reprint is to make the Vietnamese version available to a wider audience.

In 1992, BirdLife International conducted a world-wide survey, which identified 221 centres of bird endemism. Bird endemism is believed to be a good indicator of an area's overall biodiversity. The Annamese Lowlands of central Vietnam are one of three Endemic Bird Areas (EBAs) in Vietnam.

Central Vietnam's Phong Dien and Dakrong districts, of Thua Thien Hue and Quang Tri provinces, are located in the southern part the Annamese Lowlands EBA, and enclose the largest remaining area of evergreen and semi-evergreen lowland forest (below 1,000 m).

Lowland forest was once distributed throughout the coastal lowlands and foothills of central Vietnam. The forest area has been significantly reduced by human exploitation and the defoliation of vast tracts in Quang Tri and Thua Thien Hue provinces during the American War. Only a small fraction of this once- extensive forest type now remains.

The best extant example of lowland forest within the Annamese Lowlands EBA is in northern Phong Dien district and southern Dakrong district. An effort at protection was made in 1993, when these areas were designated as WPFs but, in reality, this classification protects the forests from little more than commercial logging.

This study analysed the feasibility of upgrading these WPFs to two separate but contiguous Nature Reserves. The proposed Phong Dien Nature Reserve would cover 34,406 ha, and the proposed Dakrong Nature Reserve would cover 35,072 ha. Combined, they would constitute the largest protected area in the Annamese Lowlands EBA.

To better assess the value of conserving the area, a preliminary inventory of the area's flora and fauna was conducted. The inventory revealed that the proposed Nature Reserves are home to a number of endemic and threatened species. Two of the most recently-discovered large mammal species in the world (the Sao La and the Giant Muntjac) both occur in the area. Edwards's Phong Dien and Dakrong WPFs' Fauna and Flora Pheasant, thought to be extinct for Group Number of Species % Red-listed 67 years, was rediscovered in the Mammals 43 53% Birds 171 13% area; Phong Dien and Dakrong Reptiles 38 45% WPFs are believed to comprise the Amphibians 19 21% last remaining refuge of this Plants 597 3% critically endangered species. Listed in either the IUCN Red Lists (IUCN 1996 and 1997) or the Red Data Books of Vietnam (Anon. 1992 and 1996). To further assess the merits of protecting the area, local butterfly species were identified. Butterflies have well-documented niche separation and consume a wide variety of species-specific food. Thus the number of butterfly species and their distribution are indicators of habitat diversity. The high number of butterfly species found in the area further suggests that it supports diverse habitats.

Besides protecting the largest remnants of lowland forest in central Vietnam, a number of endangered species (particularly Edwards’s pheasant) and high overall biodiversity, the proposed nature reserves would aim to restrict the non-sustainable use of forest resources, improve flood and erosion control, establish buffer zones, and provide a number of jobs for local people. The nature reserves could also be linked to several other conservation areas by wildlife corridors. Moreover, the area compares favourably

vii with other protected areas in Vietnam for both biodiversity and endemic species in need of conservation. In short, the conservation value of the area is high.

Creating viable nature reserves will not, however, be easy. While there are no people known to be living inside the area (as of July 1998), approximately 31,000 live in Phong Dien and Dakrong districts of which several thousand live near the proposed nature reserves' boundaries. Small-scale cutting of timber inside the area is widespread, and many of the locals use the forests for hunting and gathering. Slash-and- burn agriculture is still practised in the area, and there are six agricultural sites within the proposed protected area.

The study made several recommendations to address these problems including: • reorienting the government's on-going agroforesty programme towards the establishment of silviculture areas (using native species) as buffer zones; and • hiring, training and equipping a number of local people to act as guards for the nature reserves.

The overall recommended management objectives for the protected area are to: • conserve the largest remnants of lowland forest in central Vietnam; and • protect the area's populations of endangered and endemic species, especially Edwards's Pheasant.

Recommended next steps include: • seeking funding and approval for the proposed nature reserves from the Ministry of Agriculture and Rural Development and the Ministry of Investment and Planning; and • conducting more detailed socio-economic and forestry studies of the communities near the proposed protected area.

viii Ch¬ng 1. §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng

1.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn

1.1.1 VÞ trÝ ®Þa lý vµ hµnh chÝnh Khu vùc ®Ò xuÊt x©y dùng khu b¶o tån thiªn nhiªn thuéc ®Þa phËn hµnh chÝnh cña hai tØnh, thuéc ®Þa phËn tØnh Thõa Thiªn HuÕ c¸ch thµnh phè HuÕ 40 km, thuéc ®Þa phËn Qu¶ng TrÞ c¸ch thÞ x∙ §«ng Hµ 50 km. PhÝa B¾c gi¸p huyÖn H¶i L¨ng, phÝa T©y gi¸p s«ng §akr«ng, phÝa Nam gi¸p huyÖn A Líi.

HiÖn t¹i rõng ë c¶ hai khu vùc trªn ®îc qu¶n lý theo c¬ chÕ cña rõng phßng hé ®Çu nguån cña ba con s«ng chÝnh lµ s«ng Th¹ch H∙n, s«ng ¤ L©u vµ s«ng Mü ch¸nh. Ngµnh L©m nghiÖp cña hai tØnh Thõa thiªn HuÕ vµ Qu¶ng TrÞ lµ nh÷ng quan chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý vµ b¶o vÖ rõng t¹i hai khu vùc nµy. TÊt c¶ rõng vµ ®Êt rõng, ®Êt n«ng nghiÖp cña khu vùc thuéc së h÷u cña nhµ níc.

• VÞ trÝ ®Þa lý khu vùc Phong §iÒn Khu vùc nghiªn cøu n»m trªn ®Þa phËn hµnh chÝnh cña 3 x∙ lµ Phong Mü, Phong Xu©n vµ Phong S¬n thuéc huyÖn Phong §iÒn, tØnh Thõa Thiªn HuÕ, c¸ch quèc lé 1A kho¶ng 18 km vµ c¸ch thµnh phè HuÕ 40 km vÒ phÝa T©y. Rõng ë ®©y thuéc rõng phßng hé cña lu vùc s«ng Mü Ch¸nh vµ s«ng ¤ L©u, phÝa b¾c gi¸p huyÖn H¶i L¨ng thuéc tØnh Qu¶ng TrÞ, phÝa nam gi¸p huyÖn A Luíi, phÝa t©y gi¸p tØnh Qu¶ng TrÞ. Khu vùc nghiªn cøu cã vÞ trÝ ®Þa lý nh sau:

16°21'6"-16°34'11" vÜ ®é b¾c vµ 107°1'28"-107°17'30" kinh ®é ®«ng

• VÞ trÝ ®Þa lý khu vùc §akr«ng Khu vùc kh¶o s¸t n»m trªn ®Þa phËn hµnh chÝnh cña 8 x∙ lµ Ba Lßng, H¶i Phóc, TriÖu Nguyªn, Tµ Long, Tµ Rôt, Hång Thuû, §akr«ng vµ Hóc Ngh× thuéc huyÖn §akr«ng tØnh Qu¶ng TrÞ. Rõng ë ®©y thuéc rõng phßng hé cña lu vùc s«ng Qu¶ng TrÞ, Th¹ch H∙n hay §akr«ng. PhÝa Nam gi¸p huyÖn A Líi, phÝa T©y gi¸p s«ng §akr«ng, phÝa §«ng gi¸p huyÖn Phong §iÒn tØnh Thõa Thiªn HuÕ, phÝa B¾c gi¸p huyÖn H¶i L¨ng. Khu vùc nghiªn cøu thuéc huyÖn §akr«ng cã vÞ trÝ ®Þa lý trong kho¶ng:

16°23'9''-16°39'16'' vÜ ®é b¾c vµ 107°10'33''-107°57'14'' kinh ®é ®«ng

1.1.2 §Þa h×nh §Þa h×nh khu vùc nghiªn cøu bao gåm chñ yÕu lµ nói trung b×nh vµ nói thÊp thuéc phÇn phÝa nam cña d¶i Trêng S¬n B¾c ch¹y theo híng T©y B¾c - §«ng Nam däc ranh giíi hai tØnh Qu¶ng TrÞ vµ Thõa Thiªn HuÕ. Trong khu vùc cã c¸c ®Ønh cao ®iÓn h×nh nh: Coc Lepar 1.408 m, Ca Cót 1.405 m, Coc Ton Blai 1.157 m, Coc Muen 1.298 m, ®éng A Pong 1.077 m, ®éng ChÌ 815 m. PhÝa §«ng vµ B¾c cña khu vùc ®Þa h×nh thuéc phÇn h¹ lu c¸c con s«ng nªn kh¸ b»ng ph¼ng, ngîc l¹i phÝa T©y vµ Nam cña khu vùc lµ phÇn thîng nguån nªn phÇn lín lµ nói trung b×nh vµ nói thÊp cã ®Þa h×nh chia c¾t m¹nh, dèc lín vµ hiÓm trë.

1.1.3 §Þa chÊt Khu vùc nghiªn cøu n»m trªn hÖ ®Þa m¸ng uèn nÕp Cale®on ViÖt Lµo ë B¾c trung bé, giíi h¹n bëi ®øt g∙y s©u s«ng M∙ ë phÝa B¾c vµ ®øt g∙y s©u Tam Kú-HiÖp §øc ë phÝa Nam. Çc phøc hÖ ®Þa m¸ng ph¸t triÓn tõ kû Cambri (cã thÓ tõ Sini) cho ®Õn cuèi Silua hoÆc ®Çu §evon. Trªn chóng ®∙ h×nh thµnh çc líp phñ nÒn trÎ Epicale®on Paleozoi gi÷a-muén, còng nh çc vâng chång ho¹t ho¸-t¹o nói trong Mesozoi- Kainozoi. HÇu hÕt çc nói trung b×nh ®îc cÊu t¹o bëi ®¸ granit ph©n bè kh¸ phæ biÕn trong vïng. Çc nói thÊp ®îc cÊu t¹o bëi ®¸ trÇm tÝch lôc nguyªn tuæi Odovic-Silua gåm cã çt kÕt mica, çt kÕt ph©n phiÕn, bét kÕt vµ sÐt kÕt ph©n phiÕn bÞ biÕn chÊt yÕu ë d¹ng Xirixit. Ngoµi ®¸ granit nªu trªn lµ çc ®¸ biÕn chÊt yÕu tuæi Cambri-Odovic h¹ bao gåm phiÕn th¹ch kÕt tinh, phiÕn th¹ch Xirixit, Philit, çt kÕt bÞ qu¾c zit ho¸ (Xem b¶n ®å ®Þa chÊt).

1.1.4 §Êt Trong ph¹m vi khu vùc nghiªn cøu cã c¸c lo¹i ®Êt chÝnh sau ®©y:

• §Êt Feralit ®á vµng vïng ®åi vµ nói thÊp ph¸t triÓn trªn ®¸ trÇm tÝch vµ biÕn chÊt cã kÕt cÊu h¹t mÞn. • §Êt Feralit vµng nh¹t vïng ®åi ph¸t triÓn trªn ®¸ trÇm tÝch vµ biÕn chÊt cã kÕt cÊu h¹t th«.

1 • §Êt Feralit vµng nh¹t nói thÊp ph¸t triÓn trªn ®¸ hçn hîp. • §Êt Feralit vµng ®á nói trung b×nh ph¸t triÓn trªn ®¸ phón xuÊt tÝnh chua. • §Êt Feralit mïn vµng ®á nói trung b×nh ph¸t triÓn trªn ®¸ phón xuÊt tÝnh chua. • §Êt phï sa s«ng suèi.

1.1.5 KhÝ hËu Khu b¶o tån n»m trong vïng khÝ hËu B×nh TrÞ Thiªn (cò) thuéc miÒn khÝ hËu ®«ng Trêng S¬n. Vïng nµy cã khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, cã mïa ®«ng cßn t¬ng ®èi l¹nh. Do ®Þa h×nh cña d¶i Trêng S¬n cã ¶nh hëng m¹nh ®Õn hoµn lu ®∙ t¹o nªn sù kh¸c biÖt lín trong ph©n ho¸ mïa ma Èm so víi khÝ hËu giã mïa vïng B¾c Trung bé. Mïa ma ë ®©y b¾t ®Çu muén h¬n (th¸ng VIII) vµ kÕt thóc muén h¬n (th¸ng I).

• ChÕ ®é nhiÖt NhiÖt ®é trung b×nh n¨m vµo kho¶ng tõ 22°C-24°C t¬ng ®¬ng víi tæng nhiÖt n¨m kho¶ng 8.300- 8.500°C.

Mïa ®«ng t¬ng ®èi l¹nh vµ rÊt Èm ít do cßn chÞu ¶nh hëng ë møc ®é nhÊt ®Þnh cña giã mïa §«ng b¾c, nhiÖt ®é trung b×nh trong c¸c th¸ng nµy ë vïng ®ång b»ng xuèng díi 22°C, cßn trªn c¸c vïng cã ®é cao tõ 400-500 m trë lªn thêng xuèng díi 20°C vµ nhiÖt ®é trung b×nh th¸ng thÊp nhÊt xuèng díi 15°C (Khe Sanh 15,1°C , I; A Líi 13,8°C, I).

Ngîc l¹i mïa hÌ do cã sù ho¹t ®éng cña giã T©y nªn rÊt nãng vµ kh«. Cã tíi 3-4 th¸ng (tõ th¸ng V-®Õn th¸ng VIII) nhiÖt ®é kh«ng khÝ trung b×nh lín h¬n 25°C, th¸ng nãng nhÊt thêng lµ th¸ng VI hoÆc th¸ng VII nhiÖt ®é trung b×nh lªn tíi 29°C. NhiÖt ®é cao nhÊt tuyÖt ®èi lªn tíi 39-40°C. §é Èm trong c¸c th¸ng nµy còng xuèng rÊt thÊp, cã thÓ xuèng díi 30%.

• ChÕ ®é ma Èm Vïng nµy cã lîng ma rÊt lín, lîng ma trung b×nh n¨m ®¹t tíi 2.500-3.000 mm hoÆc lín h¬n vµ tËp trung chñ yªó trong mïa ma, hai th¸ng cã lîng ma lín nhÊt lµ th¸ng X vµ XI, chiÕm tíi 45% tæng lîng ma toµn n¨m. Mïa ma Ýt b¾t ®Çu tõ th¸ng II, kÕt thóc vµo th¸ng VII, tuy vËy lîng ma trung b×nh cña th¸ng VII còng ®¹t trªn díi 60 mm.

§é Èm kh«ng khÝ trong vïng ®¹t tíi 85-88%, trong mïa ma ®é Èm lªn tíi 90%. MÆc dï vËy nh÷ng gi¸ trÞ cùc ®oan thÊp vÒ ®é Èm vÉn ®o ®îc trong thêi kú kh« nãng kÐo dµi.

Trong B¶ng 1 lµ sè liÖu khÝ hËu c¬ b¶n thu ®îc tõ 4 tr¹m khÝ tîng trong vïng, trong ®ã tr¹m Khe Sanh vµ A Líi lµ nh÷ng tr¹m n»m ë vïng gi¸p gianh vµ cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn gÇn víi khu b¶o tån.

B¶ng 1: Sè liÖu khÝ hËu cña mét sè tr¹m trong vïng C¸c sè liÖu khÝ hËu Khe Sanh A Líi Qu¶ng TrÞ HuÕ Tæng lîng ma TB/n¨m (mm) 2.262,0 3.018,2 2.563,8 2.867,7 Lîng ma TB th¸ng lín nhÊt (mm) 469,6 (IX) 732,0 (X) 620,5 (X) 795,6 (X) Lîng ma TB th¸ng nhá nhÊt (mm) 17,3 (II) 16,4 (II) 66,2 (IV) 47,1 (III) Sè ngµy ma TB trong n¨m 161,1 212,4 151,2 157,9 NhiÖt ®é TB n¨m 22,4 21,5 25,0 25,2 Sè giê n¾ng trung b×nh trong n¨m - 1.736,3 1.885,7 1.893,6 NhiÖt ®é KK cao nhÊt tuyÖt ®èi 38,2 38,1 42,0 41,3 NhiÖt ®é KK thÊp nhÊt tuyÖt ®èi 7,7 (XII) 4,0 (XII) 9,8 (I) 8,8 (I) §é Èm trung b×nh n¨m (%) 87 86 85 84

• Mét sè hiÖn tîng thêi tiÕt ®¸ng chó ý Giã T©y kh« nãng: §©y lµ vïng chÞu nhiÒu ¶nh hëng cña giã T©y kh« nãng, ho¹t ®éng cña giã nµy thêng g©y nªn h¹n h¸n trong thêi kú ®Çu vµ gi÷a hÌ (tõ th¸ng V-VII). Trong nh÷ng th¸ng nµy nhiÖt ®é tèi cao cã thÓ vît qu¸ 39°C vµ ®é Èm tèi thÊp xuèng díi 30%.

Ma b∙o: §©y còng lµ vïng chÞu nhiÒu ¶nh hëng cña b∙o, 2 th¸ng nhiÒu b∙o lµ th¸ng IX vµ th¸ng X. B∙o thêng kÌm theo ma lín g©y thiÖt h¹i kh¸ nghiªm träng. Nh×n chung ®©y lµ mét trong nh÷ng vïng khÝ hËu Ýt thuËn lîi ë níc ta.

2 1.1.6 Thuû v¨n Do cã ®Þa h×nh dèc nghiªng ra biÓn nªn s«ng ngßi xuÊt ph¸t tõ ®©y thêng ng¾n, hÑp thêng ®æ ra c¸c s«ng lín kh¸c tríc khi ®æ ra biÓn theo híng ®«ng hoÆc ®«ng b¾c. Trong vïng cã c¸c hÖ thèng s«ng chÝnh sau:

• HÖ thèng s«ng ¤ L©u vµ s«ng Mü Ch¸nh n»m phÝa Nam vµ §«ng nam cña vïng kh¶o s¸t. §©y lµ 2 con s«ng ng¾n cã lu vùc phÇn thîng lu n»m toµn bé trong vïng ®Ò xuÊt khu b¶o tån vµ cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc ®i l¹i còng nh cung cÊp níc cho khu b¶o tån vµ vïng h¹ lu. PhÇn cùc nam cßn tiÕp gi¸p víi mét phÇn cña lu vùc s«ng Bå. • HÖ thèng s«ng Qu¶ng TrÞ-Th¹ch H∙n n»m däc ranh giíi phÝa b¾c cña khu ®Ò xuÊt b¶o tån. • HÖ thèng s«ng §akr«ng lµ phÇn thîng nguån cña hÖ thèng s«ng Qu¶ng TrÞ-Th¹ch H∙n ch¶y däc theo thung lòng phÝa t©y cña d¶i Trêng S¬n B¾c ®Õn Híng Ho¸ th× nhËp vµo s«ng Qu¶ng TrÞ. PhÝa T©y cßn tiÕp gi¸p víi 1 phÇn lu vùc s«ng A s¸p (thuéc lu vùc s«ng Mª K«ng).

Ngoµi ra trong vïng cßn cã c¸c hÖ thèng khe r¹ch, s«ng côt chØ ho¹t ®éng vµo mïa ma, c¹n kiÖt vµo mïa kh«.

Do rõng bÞ tµn ph¸ vµ do sù ph©n phèi kh«ng ®Òu lîng ma trong n¨m, ®∙ t¹o nªn nh÷ng cùc ®oan vÒ dßng ch¶y trong n¨m. Modun dßng ch¶y toµn vïng lµ 70 m3/s/km2. Trong ®ã modun dßng ch¶y mïa lò lµ 150 m3/s/km2, mïa c¹n lµ 25 m3/s/km2 (c¸c sè liÖu t¬ng øng ®èi víi s«ng ¤ L©u lµ 440 m3/s/km2 vµ 2,5 m3/s/km2). V× vËy hµng n¨m vµo mïa ma thêng x¶y ra mét sè thiªn tai nh lò lôt, xãi lë, cßn vµo mïa kh« x¶y ra h¹n h¸n, thiÕu níc, giao th«ng ®êng thuû bÞ ¸ch t¾c.

1.2 Rõng vµ khu hÖ thùc vËt rõng

1.2.1 Khu hÖ thùc vËt Qua thêi gian ®iÒu tra, bíc ®Çu chóng t«i ®∙ ghi nhËn ®îc 597 loµi thùc vËt bËc cao cã m¹ch thuéc 366 chi vµ 118 hä (tham kh¶o B¶ng 2 vµ phô lôc).

B¶ng 2: Thµnh phÇn thùc vËt khu Phong §iÒn vµ §akr«ng TT. Ngµnh Thùc VËt Tªn khoa héc Hä Chi Loµi 1 Ngµnh D¬ng XØ Polypodiophyta 14 1734 2 Ngµnh Th«ng §Êt Lycopodiophyta 2 2 4 3 Ngµnh Th«ng Pinophyta 2 5 5 4 Ngµnh Méc Lan Magnoliophyta 100 342 554 4a Líp Méc Lan Magnoliopsida 88 277 456 4b Líp Hµnh Liliopsida 126598 Tæng céng 118 366 597

Trong tæng sè 597 loµi, cã 175 loµi cho gç, 159 loµi lµm thuèc, 41 loµi lµm c¶nh (xem phô lôc). KÕt qu¶ cho thÊy khu hÖ thùc vËt Phong §iÒn vµ §akr«ng kh¸ ®a d¹ng vÒ thµnh phÇn loµi, ngoµi ra cßn chøa ®ùng nhiÒu loµi cã gi¸ trÞ quan träng nh tiÒm n¨ng vÒ nguån gen, tiÒm n¨ng c©y thuèc vµ c©y lµm c¶nh...

Mét nguyªn nh©n quan träng lµm cho hÖ thùc vËt Phong §iÒn vµ §akr«ng cã tÝnh ®a d¹ng cao ph¶i kÓ ®Õn ®ã lµ khu hÖ thùc vËt ë ®©y mang mét sè ®Æc trng lµ n¬i héi tô cña nhiÒu luång thùc vËt, bao gåm khu hÖ thùc vËt b¶n ®Þa B¾c ViÖt Nam - Nam Trung Hoa tiªu biÓu lµ çc c©y trong hä DÎ (Fagaceae), hä Re (Lauraceae)... vµ çc luång thùc vËt di c ®Õn. Luång di c thø nhÊt tõ phÝa nam ®i lªn mang çc yÕu tè Malaixia-Indonªxia trong ®ã hä DÇu (Dipterocarpaceae) lµ hä tiªu biÓu. Luång thø hai tõ phÝa T©y b¾c xuèng mang çc yÕu tè thuéc «n ®íi V©n Nam - QuÝ Ch©u vµ ch©n d∙y Himalaya, trong ®ã cã çc loµi thuéc ngµnh Th«ng (Pinophyta) vµ mét sè loµi c©y l¸ réng rông l¸. Luång di c thø ba ®Õn tõ phÝa T©y vµ T©y nam lµ luång mang çc yÕu tè Indomalaixia cña vïng kh« h¹n $n §é - MiÕn §iÖn, tiªu biÓu lµ çc loµi thuéc hä Bµng (Combretaceae), vµ mét sè loµi rông l¸ nh S¨ng LÎ (Lagerstroemia spp.), Thung (Tetrameles nudiflora)....

Mét ®Æc trng kh¸c cña hÖ thùc vËt Phong §iÒn-§akr«ng lµ trong sè 118 hä thùc vËt cã 18 hä cã trªn 10 loµi. §ã lµ hä ThÇu DÇu Euphorbiaceae (cã 54 loµi), hä D©u T»m Moraceae (27), hä Cµ Phª Rubiaceae

3 (21), hä Re Lauraceae, hä Hoµ Th¶o Poaceae (19), hä Cóc Asteraceae, hä §Ëu Fabaceae, hä Cãi Cyperaceae (15), hä Vang Caesalpiniaceae, hä Cá Roi Ngùa Verbenaceae, hä Cau Dõa Arecaceae (14), Hä Lan Orchidaceae, hä R¸y Araceae (13), hä §µo Lén Hét Anacardiaceae (12), hä Na Annonaceae, hä Tr©m Myrtaceae, vµ hä Tróc §µo Apocynaceae (11).

Tuy nhiªn, vai trß lËp quÇn ë ®©y l¹i thuéc vµo c¸c hä Bøa Clusiaceae, hä Na Annonaceae, hä ThÇu DÇu Euphorbiaceae, hä Vang Caesalpiniaceae, hä SÕn Sapotaceae, hä Tr©m Myrtaceae, hä DÎ Fagaceae, hä Re Lauraceae, hä Xoµi Anacardiaceae, hä Bå Hßn Sapindaceae, hä D©u T»m Moraceae....

Cã 5 loµi ®Æc h÷u lµ: Baccaurea silvestris, Breynia septata, Macaranga eberhardtii, Dendrobium amabile vµ Calamus poilanei. Mét sè loµi cha cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c tªn khoa häc, ®©y rÊt cã thÓ lµ loµi míi, Ýt nhÊt lµ ®èi víi ViÖt Nam ch¼ng h¹n nh Chuån (Calophyllum sp). Trong sè 597 loµi, cã 14 loµi trong s¸ch ®á ViÖt Nam vµ 5 loµi trong s¸ch ®á ThÕ Giíi (tham kh¶o B¶ng 2).

B¶ng 3: Danh s¸ch vµ t×nh tr¹ng c¸c loµi thùc vËt trong s¸ch ®á ViÖt Nam vµ ThÕ Giíi TT. Tªn loµi S§ ThÕ Giíi S§ ViÖt Nam 1 Cimbotium barometz K 2 Dacrydium elatum K 3 Nageia wallichiana V 4 Cinnamomum parthenoxylon K 5 Rhodoleia championii V 6 Symplocos disepala R 7 Madhuca pasquieri RK 8 Ardisia silvestris V 9 Aquilaria crassna E 10 Sindora siamensis K 11 S. tonkinensis VV 12 Gymnocladus angustifolius R 13 Chukrasia tabularis K 14 Rauvolfia cambodiana T 15 Dendrobium amabile R 16 Calamus poilanei VK Ghi chó: T×nh tr¹ng cña c¸c loµi: V = loµi sÏ bÞ ®e do¹; R = loµi hiÕm; K = loµi bÞ ®e do¹ nhng cha râ thuéc nhãm nµo; T = loµi bÞ ®e do¹ theo Anon. (1996) vµ IUCN (1997)

Trong sè 14 loµi trong s¸ch ®á ViÖt Nam cã 1 loµi thuéc nhãm ®ang nguy cÊp (E), 4 loµi thuéc nhãm sÏ nguy cÊp (V), 1 loµi thuéc nhãm hiÕm (R), 1 loµi thuéc nhãm bÞ ®e do¹ (T) vµ 7 loµi thuéc nhãm kh«ng biÕt chÝnh x¸c (K). Theo ph©n lo¹i cña IUCN (1997) cã 2 loµi thuéc nhãm sÏ nguy cÊp (V) vµ 3 loµi thuéc nhãm hiÕm (R). Tæng céng cã tíi 16 loµi cã tªn trong s¸ch ®á ViÖt Nam vµ ThÕ Giíi, chiÕm 0,15% tæng sè loµi ®∙ biÕt cña ViÖt Nam vµ 2,68% sè loµi ®∙ biÕt trong khu vùc. Nh vËy, khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng rÊt xøng ®¸ng n»m trong hÖ thèng c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn cña níc ta.

1.2.2 Th¶m thùc vËt rõng Tríc ®©y toµn bé khu vùc ®îc bao phñ bëi çc kiÓu rõng kÝn thêng xanh. " ®é cao díi 700 m lµ rõng kÝn thêng xanh ma Èm nhiÖt ®íi vµ tõ 700 m trë lªn lµ kiÓu rõng kÝn thêng xanh ¸ nhiÖt ®íi. Nhng tr¶i qua qu¸ tr×nh t¸c ®éng l©u dµi cña con ngêi nh ®èt n¬ng lµm rÉy, kh¸i th¸c l©m s¶n vµ ¶nh hëng cña chiÕn tranh, ®Æc biÖt lµ chiÕn tranh ho¸ häc ®∙ lµm thay ®æi bé mÆt cña rõng. Rõng nguyªn sinh dêng nh kh«ng cßn, thay vµo ®ã lµ çc lo¹i rõng thø sinh chÞu t¸c ë çc møc ®é kh¸c nhau.

B¶ng 4: DiÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt vµ th¶m thùc vËt khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng Lo¹i rõng DiÖn tÝch (ha) TØ lÖ (%) 1. Rõng kÝn thêng xanh giÇu 12.560 18,08 2. Rõng kÝn thêng xanh trung b×nh 8.473 12,20 3. Rõng kÝn thêng xanh nghÌo 18.998 27,35 4. Rõng phôc håi 5.4177,80 5. Tr¶ng c©y gç r¶i r¸c 13.690 19,70 6. Tr¶ng c©y bôi 5.983 8,61 7. Tr¶ng cá 3.740 5,38

4 8. C¸c lo¹i ®Êt kh¸c 6160,88 Tæng céng 69.478 100,00 • Rõng kÝn thêng xanh bÞ t¸c ®éng nhÑ (rõng giÇu vµ rõng trung b×nh) KiÓu rõng nµy chiÕm 30,28 % diÖn tÝch, ph©n bè tËp trung chñ yÕu däc theo ranh giíi hai tØnh Thõa Thiªn HuÕ vµ Qu¶ng TrÞ. Do Ýt bÞ t¸c ®éng nªn cÊu tróc cña rõng cha thay ®æi nhiÒu. Thùc vËt t¹o rõng kh¸ phong phó vµ chñ yÕu lµ c¸c loµi thuéc khu hÖ thùc vËt b¶n ®Þa b¾c ViÖt Nam-nam Trung Hoa. Ngoµi ra, khu vùc x∙ Hßa Mü, huyÖn Phong §iÒn ë ®é cao díi 700m cßn thÊy xuÊt hiÖn r¶i r¸c loµi DÇu ke (Dipterocarpus kerrii) thuéc hä DÇu (Dipterocarpaceae), ®©y lµ mét hä thùc vËt nhiÖt ®íi ®iÓn h×nh. Mét sè loµi h¹t trÇn nh: Kim Giao (Nageia wallichiana) ë díi thÊp vµ Th«ng nµng (Dacrycarpus imbricatus), Hoµng ®µn gi¶ (Dacrydium elatum) vµ Th«ng tre (Podocarpus neriifolius) ë ®ai rõng ¸ nhiÖt ®íi.

VÒ kÕt cÊu, rõng thêng cã 2-3 tÇng c©y gç, 1 tÇng c©y bôi vµ 1 tÇng th¶m t¬i. TÇng t¸n rõng cao 20-30 m hoÆc h¬n. Thµnh phÇn thùc vËt phøc t¹p, phæ biÕn thêng gÆp lµ çc loµi trong hä DÎ (Castanopsis spp., Lithocarpus spp., Quercus spp.), Re (Cinnamomum spp.), Giæi (Michelia mediocris), Hång quang (Rhodoleia championii), Chuån (Calophyllum sp.), Cãc ®¸ (Dacryodes dungii), LÌo heo (Polyalthia nemoralis), Lim xanh (Erythrophleum fordii), Gô (Sindora tonkinensis, S. siamensis), SÕn (Madhuca pasquieri), Huûnh (Heritiera cochinchinensis).... Ngoµi ra, ®«i khi b¾t gÆp mét sè ç thÓ cã kÝch thíc to lín cña çc loµi nh SÊu (Dracontomelum duperreanum), Thung (Tetrameles nudiflora), Géi (Aglaia gigantea), Th«ng nµng (Dacrycarpus elatum)... cao tréi h¼n lªn t¹o ra tÇng nh«. TÇng díi t¸n rõng kh«ng liªn tôc, thùc vËt chñ yÕu lµ çc loµi a bãng thuéc çc hä Tr©m (Myrtaceae), ThÇu dÇu (Euphorbiaceae), Na (Annonaceae), hä Du (Ulmaceae), M¸u chã (Myristicaceae), hä C«m (Elaeocarpaceae), hä ThÞ (Ebenaceae). hä Re (Lauraceae), hä Cµ phª (Rubiaceae), hä Léc võng (Lecythidaceae), hä Cau dõa (Arecaceae), ®Æc biÖt lµ c©y L¸ nãn (Licuala bracteata). vµ çc c©y nhì tÇng trªn. TÇng c©y bôi chñ yÕu lµ çc c©y hä §¬n nem vµ çc c©y t¸i sinh. TÇng th¶m t¬i Ýt, bao gåm çc loµi trong ngµnh d¬ng xØ vµ mét sè loµi trong hä Hoµ Th¶o (Poaceae), hä ¤ r« (Acanthaceae).... T×nh h×nh t¸i sinh díi t¸n rõng tèt c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. MËt ®é c©y t¸i sinh thêng trªn díi 6.000 c©y/ha. Díi ®©y lµ mét sè chØ tiªu ®Æc trng cho lo¹i rõng nµy:

• ChiÒu cao b×nh qu©n 15m • §êng kÝnh b×nh qu©n 24 cm • Sè c©y trªn ha 620 c©y • TiÕt diÖn ngang 28-30 m2 • Tr÷ lîng 210-225 m3/ha • §é tµn che 0,5-0,7

• Rõng kÝn thêng xanh bÞ t¸c ®éng m¹nh KiÓu nµy chiÕm 27,35% diÖn tÝch, ph©n bè chñ yÕu däc theo çc s«ng suèi vµ ®êng quèc lé thuéc vµnh ®ai ®é cao thÊp thuËn lîi cho viÖc khai th¸c nªn rõng bÞ tµn ph¸ kh¸ nÆng nÒ. CÊu tróc cña rõng bÞ ph¸ vì. §é tµn che thÊp chØ kho¶ng 0,1-0,4. TÇng thø kh«ng râ rµng. Çc loµi cho gç quÝ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh Lim xanh (Erythrophleum fordii), Gô mËt (Sindora siamensis), Gô lau (S. tonkinensis), SÕn mËt (Madhuca pasquieri), Huûnh (Heritiera cochinchinensis), Kim giao (Nageia wallichiana)... cßn l¹i rÊt Ýt víi nh÷ng c©y cong queo s©u bÖnh. Ngay c¶ çc loµi cho gç kÐm gi¸ trÞ nh LÌo heo (Polyalthia nemoralis), Chuån (Calophyllum sp.).... còng bÞ chÆt ng¶. Thùc vËt u thÕ hiÖn nay lµ Chuån, Cãc ®¸, LÌo heo, Hét (Barringtonia cochinchinensis), MÝt nµi (Artocarpus rigidus var. asperula), Tr©m, Ng¸t vµ çc c©y a s¸ng mäc nhanh kh¸c. §«i khi cã Nøa (Taeniostachyum dulloa) mäc xen. TÇng c©y bôi chñ yÕu lµ L¸ nãn vµ çc c©y t¸i sinh. Nh×n chung t×nh h×nh t¸i sinh tèt, mËt ®é t¸i sinh cao 7.000-8.000 c©y/ha, c©y cã triÓn väng nhiÒu. §Æc biÖt, çc loµi c©y cho gç quÝ nh Gô, Huûnh, Kim giao còng ®∙ thÊy xuÊt hiÖn. Díi ®©y lµ mét sè chØ tiªu ®∙ thu thËp ®îc ë lo¹i rõng nµy:

• ChiÒu cao b×nh qu©n 13,7 m • §êng kÝnh b×nh qu©n 26,1 cm • Sè c©y trªn hecta 300 c©y • TiÕt diÖn ngang 16 m2/ha • Tr÷ lîng 107 m3/ha • §é tµn che 0,1-0,4

5 • Rõng phôc håi Rõng phôc håi bao gåm 2 lo¹i: Lo¹i thø nhÊt lµ chñ yÕu, ®îc h×nh thµnh sau khai th¸c kiÖt nªn thµnh phÇn thùc vËt phong phó h¬n vµ gÇn gòi víi çc lo¹i rõng thø sinh kh¸c. VÒ kÕt cÊu tÇng thø ngoµi tÇng t¸n sinh th¸i cßn cã t¸n cña mét sè c©y vît tréi lªn. §ã lµ t¸n cña mét sè c©y cßn sãt l¹i. Lo¹i thø hai ®îc h×nh thµnh sau n¬ng rÉy bá hoang, nªn thµnh phÇn thùc vËt kh«ng chØ ®¬n gi¶n mµ cßn bÞ thay ®æi nhiÒu. Thùc vËt t¹o rõng chñ yÕu lµ çc loµi c©y tiªn phong a s¸ng mäc nhanh nh Ba soi (Macaranga andersonii), L¸ nÕn (M. denticulata), Hu ®ay (Trema orientalis), Mµng tang (Litsea cubeba)...vµ mét sè c©y chÞu h¹n. Nh×n chung kÕt cÊu cña rõng thêng chØ cã 1 tÇng c©y gç, tÇng c©y bôi th¶m t¬i Ýt. Tuy nhiªn c¶ hai lo¹i nµy ®Òu cã tû lÖ che phñ lín trªn 60% vµ díi t¸n rõng b¾t ®Çu cã çc loµi c©y cña rõng cò t¸i sinh. Díi ®©y lµ mét sè chØ tiªu cña lo¹i rõng nµy:

• N/ha: 1.060 c©y • D1,3: 11,3 cm • H: 9,5 m • G/ha: 16,1 m2 • M/ha: 74,9 m3 • §é tµn che 0,6

• Tr¶ng c©y gç r¶i r¸c Tr¶ng c©y gç r¶i r¸c hay cßn gäi lµ ®Êt trèng cã c©y gç r¶i r¸c chiÕm diÖn tÝch kh¸ lín (19,70%), bao gåm rõng bÞ khai th¸c kiÖt cha phôc håi l¹i thµnh rõng, nh÷ng ®¸m rõng nhá bÐ sãt l¹i trong nh÷ng kho¶ng ®Êt trèng réng lín h¬n vµ nh÷ng kho¶ng ®Êt trèng trªn ®ã cã c©y gç r¶i r¸c theo ®óng nghÜa cña nã. HiÖn t¹i, kiÓu sinh c¶nh nµy cßn cã nhiÒu c¬ may ®Ó phôc håi l¹i rõng nÕu nh viÖc qu¶n lý b¶o vÖ chóng thùc hiÖn tèt, bëi tiÒm n¨ng nguån gièng cßn vµ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai cha biÕn ®æi nhiÒu.

• Tr¶ng c©y bôi Tr¶ng c©y bôi ph©n bè chñ yÕu trªn çc b∙i b»ng ven s«ng suèi vµ çc vïng ®åi cã ®é dèc thÊp nhng tr¶i qua qu¸ tr×nh canh t¸c n¬ng rÉy l©u dµi cña ®ång bµo çc d©n téc khiÕn cho ®Êt bÞ tho¸i ho¸ m¹nh. Mét sè loµi c©y chÞu ®îc ®iÒu kiÖn ®Êt chua hoÆc ®Êt n«ng c¹n nh: Mua (Melastoma spp.), Sim (Rhodomyrtus tomentosa), mµ chñ yÕu lµ Mua gi÷ vai trß lËp quÇn. MËt ®é c©y dÇy, t¹o ra ®é tµn che lín víi chiÒu cao b×nh qu©n trªn díi 1m. V× vËy, t×nh h×nh t¸i sinh trong sinh c¶nh nµy rÊt khã kh¨n. Muèn trë thµnh rõng ph¶i tr¶i qua mét thêi gian dµi.

• Tr¶ng cá Tr¶ng cá ®îc h×nh thµnh sau n¬ng rÉy vµ duy tr× bëi löa do con ngêi t¹o ra hµng n¨m ®Ó ch¨n th¶ gia sóc vµ s¨n b¾n ®éng vËt. Th¶m cá chñ yÕu víi c¸c loµi nh cá Tranh (Imperata cylindrica), Lau (Saccharum arundinaceum), L¸ch (S. spontaneum), §ãt (Thysanolaema maxima).... §«i khi chóng cao tíi trªn díi 2 m vµ rÊt rËm r¹p. Tuy nhiªn, r¶i r¸c xuÊt hiÖn mét sè c©y gç nhá thuéc hä Cµ Phª (Rubiaceae), Hå §µo (Juglandaceae), ... vµ mét sè c©y bôi nh Mua. Sinh c¶nh nµy tuy kh«ng cã gi¸ trÞ kinh tÕ còng nh kÐm gi¸ trÞ vÒ phßng hé ®Çu nguån nhng l¹i lµ n¬i cung cÊp thøc ¨n cho c¸c loµi thó mãng guèc.

1.3 Khu hÖ ®éng vËt

1.3.1 §Þa lý sinh vËt Khu vùc ®Ò xuÊt khu b¶o tån n»m phÝa §«ng-B¾c cña b¸n ®¶o §«ng D¬ng. Th«ng thêng vïng nµy ®îc biÕt ®Õn lµ vïng b¾c Trung Bé, ViÖt Nam. Vïng nµy còng ®∙ ®îc mét sè t¸c gi¶ ®Ò cËp víi mét sè c¸c tªn gäi kh¸c nhau nh: ®¬n vÞ 18 (King et al., 1975); ®¬n vÞ 05b (MacKinnon vµ MacKinnon, 1986); ®¬n vÞ 05c (MacKinnon, 1997). Mét sè t¸c gi¶ kh¸c gäi vïng nµy lµ Rõng Ma §«ng D¬ng hay ®¬n vÞ 4.5.1 (Udvardy, 1975).

Trong xuÊt b¶n míi nhÊt cã tªn C¸c vïng chim ®Æc h÷u thÕ giíi, mét sè khu vùc thuéc miÒn Trung ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ c¸c tØnh Qu¶ng TrÞ, Thõa Thiªn HuÕ ®îc xÕp trong "vïng chim ®Æc h÷u nói thÊp Trung Bé (®¬n vÞ 143)". Vïng nµy bao gåm vïng nói thÊp, vïng ®åi chuyÓn tiÕp b¾c Trung Bé, ViÖt Nam vµ mét phÇn phô cËn thuéc Trung Lµo (Stattersfield et al., 1998).

Tõ c¸c quan ®iÓm vÒ ®Þa sinh vËt, khu vùc ®Ò xuÊt n»m gÇn ranh giíi phÝa ®«ng gi÷a §«ng % vµ cæ B¾c

6 cùc nhng chÝnh thøc nã thuéc vïng §«ng %. Theo Lekagul vµ Round (1991), cã thÓ x¸c ®Þnh chi tiÕt vÞ trÝ cña khu ®Ò xuÊt dùa theo trËt tù díi ®©y:

• Vïng §«ng % • TiÓu vïng §«ng D¬ng • B¾c §«ng D¬ng • Vïng nói thÊp b¾c Trung Bé (Stattersfield et al., 1998)

Dùa theo ®Æc trng cña khu hÖ bím cã thÓ nhËn thÊy cã 2 nhãm loµi riªng bÞªt thuéc phÇn phÝa Nam cña vïng nói thÊp Trung Bé:

• Nhãm loµi cã nguån gèc §«ng D¬ng (kho¶ng 20%) • Nhãm loµi ph©n bè réng trªn toµn vïng §«ng %&'Tõ $n §é, nam Trung Quèc ®Õn Sunderland vµ ®«i khi më réng ®Õn Sri Lanka, Phi LÝp Pin, Sulawesi vµ khu vôc Ch©u (c (kho¶ng 60%).

Khu hÖ ®éng vËt hoang d∙ khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng lµ mét phÇn cña khu hÖ ®éng vËt B¾c Trung Bé hay mét phÇn cña khu hÖ ®éng vËt vïng nói thÊp miÒn Trung ViÖt Nam. C¸c ®Æc trng cña khu hÖ ®éng vËt hoang d∙ ®îc m« t¶ ë c¸c nhãm ®éng vËt díi ®©y.

1.3.2 Khu hÖ thó KÕt qu¶ kh¶o s¸t ®∙ ghi nhËn 43 loµi Thó, trong 7 bé vµ 20 hä (xem phô lôc 2). Trong tæng sè 43 loµi cã 17 loµi ®îc ghi trong s¸ch ®á ThÕ Giíi (IUCN, 1996) chiÕm 40% vµ 18 loµi ®îc ghi trong s¸ch ®á ViÖt Nam (Anon., 1992) chiÕm 42%. Trong ®ît kh¶o s¸t nµy 2 nhãm D¬i vµ Chuét cha ®îc nghiªn cøu, chuyªn m«n nµy sÏ ®îc ®¸p øng trong trong lÇn kh¶o s¸t tiÕp theo. Danh s¸ch vµ t×nh tr¹ng cña c¸c loµi thó cã tªn trong s¸ch ®á cña ViÖt Nam vµ ThÕ Giíi ®îc giíi thiÖu ë B¶ng 5.

B¶ng 5: T×nh tr¹ng cña c¸c loµi thó quÝ hiÕm khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng TT. Loµi Tªn khoa häc S§ ThÕ Giíi S§ ViÖt Nam 1 Tª tª vµng Manis pentadactyla NT V 2Tª tª Ja va M. javanica NT 3 Cu li lín Nycticebus coucang V 4 KhØ ®u«i lîn Macaca nemestrina VU V 5 KhØ vµng M. mulatta NT 6 KhØ mÆt ®á M. arctoides VU V 7Voäc v¸ Pygathrix nemaeus EN E 8Vîn m¸ hung Hylobates gabriellae DD 9 Chã sãi Cuon alpinus VU E 10 GÊu ngùa Ursus thibetanus VU E 11 GÊu chã U. malayanus DD E 12 Chån b¹c m¸ Melogale personata R 13R¸i c¸ thêng Lutra lutra T 14CÇy mùc Arctictis binturong V 15Beo löa Catopuma temminckii NT V 16B¸o gÊm Pardofelis nebulosa VU V 17Hæ Panthera tigris EN E 18 Cheo cheo Nam d¬ng Tragulus javanicus V 19Bß tãt Bos gaurus VU E 20 S¬n d¬ng Naemorhedus sumatraensis VU V 21 Sao la Pseudoryx nghetinhensis EN 22 Sãc bay lín Petaurista philippensis R 23 NhÝm ®u«i ng¾n Hystrix brachyura VU Tæng céng 17 18 Ghi chó: EN/E = loµi ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng; VU/V = loµi sÏ bÞ ®e do¹; NT = loµi gÇn bÞ ®e do¹; T = loµi bÞ ®e däa; R = loµi hiÕm; DD = kh«ng biÕt chÝnh x¸c

• T×nh tr¹ng cña mét sè loµi thó Hæ Panthera tigris

7 Qua pháng vÊn nhiÒu thî s¨n vµ d©n ®Þa ph¬ng lµ nh÷ng ngêi thêng xuyªn ho¹t ®éng s¨n b¾n, bÉy hoÆc khai th¸c song m©y l¸ nãn hay t×m trÇm h¬ng ë c¶ hai khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng. Th× sù cã mÆt cña Hæ trong khu vùc ®∙ ®îc kh¼ng ®Þnh.

• Anh Muèc, d©n téc PaHi, b¶n Khe Tr¨n (Phong Mü, Phong §iÒn) cho biÕt th¸ng 3/1998 anh gÆp mét con kho¶ng h¬n mét t¹ ë c¸ch b¶n kho¶ng 200 m, th¸ng 5/1998 Hæ b¾t mét con Bß cña anh ë khu vùc khe Mèi (16o27'N, 107o15'E), theo anh ë ®©y trong thêi ®iÓm ®ã cã 3 con, trong ®ã cã 1 con nhá vµ hai con trëng thµnh (kh¼ng ®Þnh qua kÝch thíc cña dÊu ch©n). • Khu vùc khe Ma, thîng nguån s«ng Bå nh÷ng ngêi t×m TrÇm ®∙ nhiÒu lÇn thÊy dÊu ch©n Hæ, rõng khu vùc cßn kh¸ tèt thÝch hîp víi nhiÒu loµi thó vµ chim. • Th«ng tin gÇn ®©y nhÊt ®îc nhiÒu ngêi biÕt ®Õn lµ vµo th¸ng 7/1998 KiÓm l©m tr¹m Phong Mü, Phong §iÒn ®∙ thu gi÷ mét con Hæ (37 kg) bÞ m¾c bÉy cña thî s¨n t¹i khu vùc thîng ¤ L©u.

Nh vËy sù cã mÆt cña Hæ trong khu vùc ®∙ ®îc kh¼ng ®Þnh thªm. Ngoµi ra khu vùc Ba Lßng, TriÖu Nguyªn, Tµ Long còng b¸o c¸o cã Hæ víi hai nguån th«ng tin nh×n thÊy dÊu ch©n hoÆc Hæ vÒ b¾t Tr©u, Bß nhµ.

Bß tãt Bos gaurus Th«ng tin ghi nhËn qua thî s¨n ë b¶n Khe Tr¨n, n¨m 1996 hä gÆp mét ®µn sè lîng díi 10 con ë thîng nguån khe Mèi (lµ mét nh¸nh ch¶y ra s«ng ¤ L©u) c¸ch b¶n kho¶ng 15 km vÒ phÝa T©y. §©y lµ th«ng tin rÊt quý, cÇn ph¶i kh¶o s¸t bæ sung th«ng tin trong qu¸ tr×nh x©y dùng dù ¸n ®Çu t khu b¶o tån Phong §iÒn.

Sao la Pseudoryx nghetinhensis C¶ hai khu vùc kh¶o s¸t ®Òu n»m trong vïng ph©n bè cña Sao la thuéc khu ®Þa lý ®éng vËt B¾c Trêng S¬n, c¸c th«ng tin ghi nhËn Sao la qua thî s¨n ®Þa ph¬ng còng cã thÓ tin cËy ®îc. Díi ®©y lµ mét sè th«ng tin ghi nhËn sù cã mÆt cña Sao la:

• N¨m 1995 rõng khu vùc khe §¸ b¶n H¹ Long bÞ ch¸y ®∙ lµm mét con Sao la con bÞ chÕt. • Th¸ng 8 n¨m 1997 «ng Muèc dïng chã ®i s¨n ®∙ nh×n thÊy mét con Sao la kho¶ng 50 kg t¹i khu vùc khe suèi c¸ch b¶n kho¶ng 500 m, trong rõng thø sinh khÐp t¸n, ®é cao kho¶ng 350-400 m (so víi mÆt biÓn). • Khu vùc x∙ Tµ Long däc ®êng 14, t¹i b¶n Pa Hi c¸ch cÇu §akr«ng kho¶ng 22 km, vµo n¨m 1995 thî s¨n ®∙ b¾n chÕt mét con Sao la sau ®ã anh Phóc ë x∙ TriÖu Nguyªn ®∙ mua vÒ ®Ó trang trÝ vµ lµm thuèc.

Mang lín Megamuntiacus vuquangensis Qua c¸c mÉu sõng do thî s¨m b¾n ®îc cho thÊy t×nh tr¹ng Mang lín kh¸ phæ biÕn trong vïng, nhng khu vùc Ba Lßng, H¶i Phóc, TriÖu Nguyªn, §akr«ng thuéc huyÖn §akr«ng phæ biÕn h¬n. C¸c ®Þa ®iÓm sau ®©y ®∙ ghi nhËn cã Mang lín: khe M¹, khe Mèi (Phong Mü, Phong §iÒn), khe Ba Lßng, khe Lau, §éng N«m, §éng ChÌ, cÇu §akr«ng (§akr«ng).

1.3.3 Khu hÖ chim §∙ ghi nhËn 171 loµi cho hai khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng, trong 13 bé, vµ 35 hä (tham kh¶o phô lôc chim). Trong sè ®ã cã 16 loµi ®îc ghi trong s¸ch ®á ThÕ Giíi (Collar et al., 1994) ®©y lµ nh÷ng loµi bÞ ®e däa mang tÝnh toµn cÇu, vµ 17 loµi ghi trong s¸ch ®á ViÖt Nam (Anon., 1992), bao gåm 3 loµi ®Æc h÷u cho ViÖt Nam vµ 3 loµi ®Æc h÷u cho ViÖt Nam vµ Lµo (xem B¶ng 6).

• T×nh tr¹ng cña mét sè loµi chim Gµ l«i lam mµo tr¾ng Lophura edwardsi LÇn ®Çu tiªn ph¸t hiÖn vµo n¨m 1923 ë khu vùc gi÷a Thõa Thiªn HuÕ vµ Qu¶ng TrÞ, vµo n¨m 1996 chóng ®îc ph¸t hiÖn l¹i ë c¸c khu vùc Khe lÊu, x∙ Phong Mü, huyÖn Phong §iÒn (Thõa Thiªn HuÕ) vµ khu vùc rõng cña x∙ Kreng, huyÖn Híng Hãa (Qu¶ng TrÞ). Th¸ng 12 n¨m 1997 Ýt nhÊt cã 4 con ®îc bÉy ë khu vùc Ba Lßng huyÖn §akr«ng. T¹i thêi ®iÓm ®oµn ®iÒu tra cã mÆt t¹i Qu¶ng TrÞ (6/1998), Chi côc KiÓm L©m còng ®ang thu gi÷ 1 con gµ L«i Lam mµo tr¾ng. Díi ®©y lµ c¸c ghi nhËn gÇn ®©y cña Lophura edwardsi:

• Khu vùc khe LÊu (16o30'N, 107o13'E) cã ®é cao so víi mÆt biÓn tõ 300 ®Õn 400m, thuéc khu rõng x∙

8 Phong Mü huyÖn Phong §iÒn tØnh Thõa Thiªn HuÕ. Con c¸i ®îc d©n ®Þa ph¬ng bÉy ngµy 26/8/1996, con ®ùc bÉy ngµy 28/8/1996, c¶ hai ®∙ chÕt sau mét thêi gian ng¾n nu«i nhèt chuång, tiªu b¶n hiÖn ®ang lu gi÷ t¹i trô së ban qu¶n lý vên quèc gia B¹ch M∙. • Khu vùc rõng thuéc lµng Kreng (16o35'N, 107o05'E), x∙ Híng HiÖp huyÖn §akr«ng tØnh Qu¶ng TrÞ. Mét ®«i Gµ l«i lam mµo tr¾ng ®îc d©n ®Þa ph¬ng bÉy ngµy 31/12/1996, sau ®ã mét con m¸i bÞ chÕt, con ®ùc ®∙ ®îc mang vÒ nu«i ë Vên Thó Hµ Néi. • Khu vùc khe Ba lßng (16035'N, 107002'E), thuéc sinh c¶nh rõng thø sinh, ®Þa h×nh thÊp, ®é cao tõ 50 ®Õn 300 m. Vµo th¸ng 12/1997 cã Ýt nhÊt 4 con ®∙ bÞ bÉy t¹i ®©y. • Rõng nói thÊp thêng xanh, thø sinh khu vùc §éng ChÌ (ranh giíi x∙ H¶i Phóc vµ TriÖu Nguyªn huyÖn §akr«ng), cuèi n¨m 1997 ®Çu n¨m 1998 d©n ®Þa ph¬ng bÉy ®îc hai con, vµ cho biÕt ë ®©y cã 1 ®µn tõ 8-10 c¸ thÓ.

B¶ng 6: Danh s¸ch c¸c loµi Chim trong s¸ch ®á vµ ®Æc h÷u ë Phong §iÒn vµ §akr«ng TT. Loµi Tªn khoa häc §Æc h÷u S§ ThÕ Giíi S§ ViÖt Nam 1 Gµ so Trung Bé Arborophila merlini En EN 2 Gµ l«i lam mµo tr¾ng Lophura edwardsi En CR E 3 Gµ l«i h«ng tÝa L. diardi VU T 4TrÜ sao Rheinardia ocellata VU T 5 Gâ kiÕn ®Çu ®á Picus rabieri VU T 6 ThÇy chïa ®Ýt ®á Megalaima lagrandieri E' 7 Hång hoµng Buceros bicornis T 8 NiÖc n©u Anorrhinus tickelli NT T 9 Bång chanh rõng Alcedo hercules VU T 10 S¶ má réng Halcyon capensis T 11 S¶ hung H. coromanda R 12Bãi c¸ lín Megaceryle lugubris T 13Phín ®Êt Carpococcyx renauldi NT T 14 Cu xanh seimun Treron seimundi NT R 15 §u«i côt ®Çu x¸m Pitta soror NT 16 §u«i côt bông v»n P. elliotii NT T 17 Má réng xanh Psarisomus dalhousiae T 18 GiÎ cïi vµng Urocissa whiteheadi NT 19 GiÎ cïi bông vµng Cissa hypoleuca NT 20 Kh¸ch ®u«i cê Temnurus temnurus T 21 Khíu ®Çu x¸m Garrulax vassali E' T 22 Khíu má dµi Jabouilleia danjoui En VU T 23 ChÝch ch¹ch m¸ x¸m Macronous kelleyi E' NT 24 L¸ch t¸ch häng hung Alcippe rufogularis NT Tæng céng 16 17 Ghi chó: CR = loµi bÞ ®e däa rÊt nghiªm träng; EN = loµi ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng; VU = loµi sÏ bÞ ®e däa; NT = loµi gÇn bÞ ®e däa; T = loµi bÞ ®e däa; R = loµi hiÕm; En = loµi ®Æc h÷u cña ViÖt Nam; E' = loµi ®Æc h÷u cña ViÖt Nam vµ Lµo.

1.3.4 Khu hÖ bß s¸t, Õch nh¸i Qua thêi gian kh¶o s¸t, ph©n tÝch c¸c vËt mÉu thu thËp ®îc vµ pháng vÊn nh©n d©n trong vïng bíc ®Çu ®∙ x¸c ®Þnh ®îc ë khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng cã 57 loµi bß s¸t vµ Õch nh¸i (xem danh lôc), trong ®ã: Bß s¸t cã 3 bé, 15 hä, 38 loµi #ch nh¸i: 1 bé, 4 hä, 19 loµi

So s¸nh víi 5 khu b¶o tån thiªn nhiªn (KBTTN) vµ vên quèc gia (VQG) gÇn gòi nh: Vò Quang (KBTTN-tØnh Hµ TÜnh), Phong Nha-KÎ Bµng (KBTTN-tØnh Qu¶ng B×nh), B¹ch M∙ (VQG-tØnh Thõa Thiªn-HuÕ), t©y tØnh Qu¶ng Nam (dù kiÕn KBTTN), Ngäc Linh (KBTTN-tØnh Kon Tum) cho thÊy: thµnh phÇn loµi còng phong phó kh«ng thua kÐm c¸c khu trªn (xem B¶ng 1), chØ thua kÐm chót Ýt so víi KBTTN Phong Nha-KÎ Bµng vµ khu t©y Qu¶ng Nam. Cßn so víi toµn khu B¾c Trêng S¬n th× ë khu Phong §iÒn vµ §akr«ng cã sè bé chiÕm 66,7%, sè hä chiÕm 75% vµ sè loµi chiÕm 44,53% tæng sè bé, hä vµ loµi. Tuy nhiªn, nÕu ®îc nghiªn cøu ë nhiÒu ®Þa ®iÓm, trong thêi gian thÝch hîp ch¾c ch¾n sè loµi cßn t¨ng lªn nhiÒu.

9 • Mang nhiÒu yÕu tè chuyÓn tiÕp gi÷a khu B¾c Trêng S¬n vµ Nam Trêng S¬n C¸c nhµ ®éng vËt ViÖt Nam chia ViÖt Nam ra hai vïng ®Þa lý ®éng vËt lµ b¾c vµ nam ViÖt Nam mµ ranh giíi lµ ®Ìo H¶i V©n. PhÝa b¾c chia thµnh 3 khu: T©y b¾c, §«ng b¾c, B¾c Trêng S¬n (®îc tÝnh tõ s«ng C¶ tíi ®Ìo H¶i V©n). PhÝa nam chia thµnh 2 khu: Nam Trêng S¬n vµ §ång b»ng Nam Bé. Khu vùc nghiªn cøu n»m ë gÇn cùc nam khu B¾c Trêng S¬n nªn nã mang nhiÒu yÕu tè chuyÓn tiÕp cña khu B¾c vµ Nam Trêng S¬n; ®îc thÓ hiÖn ë chç: cã nh÷ng loµi phæ biÕn ë Nam Trêng S¬n th× còng gÆp ë ®©y nh c¸c loµi: Kú ®µ v©n Varanus nebulosus, R¾n c¹p nia nam Bungarus candidus, Cua ®inh Trionyx cartilagineus, mµ ®iÓm ph©n bè cuèi cïng ë phÝa b¾c ®îc biÕt ë Qu¶ng TrÞ (§éng Tam Ve) - ®èi víi loµi kú ®µ v©n; NghÖ An (Vinh) -®èi víi loµi r¾n c¹p nia nam. §ång thêi cã nh÷ng loµi rÊt phæ biÕn ë b¾c th× còng më réng vïng ph©n bè xuèng phÝa nam nh: Ba ba gai Palea steindachneri, Baba tr¬n Pelodiscus sinensis, mµ ®iÓm ph©n bè cuèi cïng lµ t©y tØnh Qu¶ng Nam. Rïa hép tr¸n vµng Cistoclemmys galbinifrons, Rïa hép ba v¹ch Cuora trifasciata, ®iÓm ph©n bè chñ yÕu ë phÝa b¾c, gÇn ®ay ®∙ ®îc ph¸t hiÖn ë vïng t©y Qu¶ng Nam tíi b¾c tØnh Gia Lai, tuy nhiªn sè lîng kh«ng nhiÒu.

• C¸c loµi quý hiÕm, ®Æc h÷u, cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao C¨n cø vµo hai tµi liÖu chÝnh: NghÞ §Þnh 18/H§BT cña Héi §ång Bé Trëng (nay lµ ChÝnh Phñ) ký ngµy 17/1/1992 quy ®Þnh danh môc thùc vËt rõng vµ ®éng vËt rõng quý hiÕm vµ chÕ ®é qu¶n lý, b¶o vÖ vµ S¸ch §á ViÖt Nam (phÇn ®éng vËt) xuÊt b¶n n¨m 1992 ®∙ x¸c ®Þnh ë khu Phong §iÒn vµ §akr«ng cã 17 loµi quý hiÕm, trong ®ã cã 15 loµi bß s¸t vµ 2 loµi Õch nh¸i (chiÕm 29,82% tæng sè loµi cã trong khu vùc).

So víi danh s¸ch ghi trong NghÞ §Þnh 18/H§BT cã 1 loµi r¾n Hæ mang chóa (Ophiophagus hannah) chiÕm 1,75% tæng sè loµi, ®îc ghi ë nhãm I (gåm nh÷ng loµi thùc vËt (IA) vµ nh÷ng loµi ®éng vËt (IB) ®Æc h÷u cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt vÒ khoa häc vµ kinh tÕ, cã sè lîng, tr÷ lîng rÊt Ýt hoÆc ®ang cã nguy c¬ bÞ diÖt chñng, nhãm nhµ níc nghiªm cÊm khai th¸c sö dông; 1 loµi Rïa vµng (Indotestudo elongata) thuéc nhãm II (gåm nh÷ng loµi thùc vËt (IIA) vµ nh÷ng loµi ®éng vËt (IIB) cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao ®ang bÞ khai th¸c qu¸ møc dÉn ®Õn c¹n kiÖt vµ cã nguy c¬ bÞ diÖt chñng, nhãm nhµ níc h¹n chÕ khai th¸c, sö dông.

Cßn so víi S¸ch §á ViÖt Nam cã 1 loµi r¾n hæ mang chóa (Ophiophagus hannah), chiÕm 1,75% tæng sè loµi ë møc ®é ®e däa bËc E (®ang bÞ ®e do¹ tuyÖt chñng).

" møc ®é ®e do¹ bËc V (cã nguy c¬ bÞ ®e do¹ tuyÖt chñng) cã 8 loµi (chiÕm 14,04% tæng sè loµi) bao gåm: Rång ®Êt Physignathus cocincinus, Kú ®µ v©n Varanus nebulosus, Kú dµ hoa V. salvator, Tr¨n ®Êt Python molurus, R¾n r¸o tr©u Ptyas mucosus, Rïa hép tr¸n vµng Cistoclemmys galbinifrons, Rïa hép ba v¹ch Cuora trifasciata vµ Rïa vµng Indotestudo elongata.

" møc ®é ®e do¹ bËc R (hiÕm) cã 2 loµi (chiÕm 3,51% tæng sè loµi): Rïa ®Çu to Platysternum megacephalum vµ Cãc rõng Bufo galeatus.

" Møc ®é ®e do¹ bËc T (cã thÓ bÞ ®e do¹) cã 8 loµi (chiÕm 14,04% tæng sè loµi): T¾c kÌ Gekko gecko, ¤ r« v¶y Acanthosaura lepidogaster, R¾n r¸o thêng Ptyas korros, R¾n c¹p nong Bungarus fasciatus, R¾n hæ mang Naja naja,'Chµng andÐcson R. andersoni, #ch v¹ch Rana microlineata vµ'#ch c©y ch©n ®en Rhacophorus nigropalmatus.

§ång thêi cã nh÷ng loµi bß s¸t cã gi¸ trÞ kinh tÕ ®Æc biÖt (gi¸ b¸n rÊt cao) nh loµi Rïa hép ba v¹ch Cuora trifasciata: gi¸ b¸n hiÖn nay tõ 8-12 triÖu ®ång/kg.

Râ rµng sè loµi quý hiÕm ë ®©y còng phong phó, t¬ng ®¬ng víi sè loµi ë c¸c KBTTN vµ VQG l©n cËn, ®ã lµ nguån gen quý cña hÖ ®éng vËt níc ta nãi chung, bß s¸t, Õch nh¸i nãi riªng cña khu Phong §iÒn vµ §akr«ng cÇn ®îc b¶o vÖ vµ sö dông mét c¸ch hîp lý.

• Sù ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu cña c¸c loµi gi÷a c¸c vïng sinh c¶nh " ®©y xÐt riªng gi÷a khu vùc rõng nói vµ vïng phô cËn d©n c. " kiÓu sinh c¶nh thø nhÊt rõng cßn kh¸ tèt, Èm, t¸c ®éng cña con ngêi thÊp do ®ã cã sè loµi b¾t gÆp cao, cã tíi 39 loµi (chiÕm 68,42% tæng sè loµi) t×m thÊy t¹i kiÓu sinh c¶nh nµy, ®iÓn h×nh cã: T¾c kÌ Gekko gecko, Rång ®Êt Physignathus cocincinus, T¾c kÌ bay Draco sp., Kú ®µ v©n Varanus nebulosus, Kú ®µ hoa V. salvator, Tr¨n ®Êt Python molurus, R¾n lôc mÐp Trimeresurus albolabris, Rïa ®Çu to Platysternum megacephalum, Rïa hép tr¸n vµng Cistoclemmys galbinifrons, Rïa hép ba v¹ch Cuora trifasciata, Rïa vµng Indotestudo elongata, Ba

10 ba gai Palea steindachneri, Cãc mµy h¸t xen Leptobrachium hasselti, Cãc mµy lín Megophrys major, Cãc rõng Bufo galeatus, Cãc níc nh½n Phrynoglosus laevis, Chµng An®ecson Rana andersoni, #ch nhÏo R. kuhlii, #ch v¹ch R. microlineata, #ch b¸m ®¸ R. ricketti vµ #ch c©y ch©n ®en Rhacophorus nigropalmatus.

Tuy nhiªn, ë sinh c¶nh rõng nói th× sè loµi chñ yÕu tËp trung däc theo s«ng suèi, n¬i cã nguån níc, ®Æc biÖt lµ Õch nh¸i cã tíi 13 trong tæng sè 19 loµi b¾t ®îc ë ven c¸c s«ng suèi trong rõng. Sè loµi b¾t gÆp ë c¸c ®ai cao hay ®Ønh ®åi hiÕm, ®iÒu nµy cã thÓ do vµo thêi gian kh¶o s¸t thêi tiÕt qu¸ kh« nãng.

Çc khu vùc phô cËn d©n c sè loµi b¾t gÆp thÊp h¬n: 27 loµi (chiÕm 47,37% tæng sè loµi), ®iÓn h×nh cã çc loµi: Hemidactylus frenatus, Amphiesma stolata, Elaphe radiata, Ptyas korros, Xenochrophis piscator, Enhydris plumbea, Bufo melanostictus, Ooeidozyga lima, Rana guentheri, R. rugulosa, R. macrodactyla vµ Rhacophorus leucomystax. Nh×n chung, çc loµi thuéc khu vùc d©n c ®Òu thuéc loµi ph©n bè réng, thêng gÆp.

1.3.5 Khu hÖ bím • §a d¹ng vÒ thµnh phÇn loµi Qua thêi gian kh¶o s¸t ®∙ x¸c ®Þnh ®îc tæng sè loµi bím t¹i 2 khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng lµ 213 loµi thuéc 10 hä. Danh s¸ch cïng mét sè ®Æc ®iÓm vÒ ph©n bè trªn toµn cÇu cña c¸c loµi bím thu ®îc ë 3 vïng sinh c¶nh kh¸c nhau (díi t¸n rõng thø sinh, däc theo s«ng, suèi vµ ë c¸c b∙i ®Êt trèng, ®åi träc) t¹i 2 khu vùc kh¶o s¸t ®îc tr×nh bµy trong phÇn danh lôc. Sù ph©n bè vÒ thµnh phÇn loµi theo tõng hä vµ khu vùc vïng kh¶o s¸t ®îc tr×nh bµy ë B¶ng 7.

B¶ng 7: Thµnh phÇn loµi Bím khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng Tæng sè loµi Sè loµi cã mÆt Sè loµi cã mÆt ë tõng khu vùc Hä trong mçi hä ë c¶ 2 khu vùc Phong §iÒn §akr«ng Papilionidae 23 14 1621 Pieridae 22 13 16 19 Danaidae 146 713 Satyridae 11 597 Amathusiidae 8 2 7 3 Nymphalidae 41 25 31 34 Libytheidae 3 113 Riodinidae 5 3 5 3 Lycaenidae 41 92719 Hesperiidae 45 102428 Tæng céng 213 87 143 150

• Sù ph©n bè cña çc loµi theo tõng vïng sinh c¶nh Trong tæng sè 213 loµi thu thËp ®îc cã 152 loµi thu ®îc ë díi t¸n rõng thø sinh, 89 loµi däc theo s«ng suèi, 33 loµi thu ®îc ë çc b∙i ®Êt trèng, ®åi träc (sau khi rõng bÞ khai th¸c kiÖt hoÆc sau n¬ng rÉy). HÇu hÕt çc loµi ®Òu lµ nh÷ng loµi thuéc vïng thÊp. §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh sù cã mÆt cña nhiÒu loµi thuéc gièng Euploea. Mét sè loµi cã sinh c¶nh hÑp nh: tÊt c¶ loµi thuéc hä Amathsiidae; 3 loµi (Mycalesis zonata. M. adamsoni, Erites medura) thuéc hä Satyridae; 3 loµi (Eulacera osteria, Lexias dirtea, Lebadea martha) thuéc hä Nymphalidae; phÇn lín çc loµi thuéc çc chi Arhopala, Flos, Surendra, Tajuria (hä Lycaenidae) vµ phÇn lín loµi thuéc hä Hesperiidae, nh÷ng loµi nµy chØ thu ®îc hoÆc quan s¸t thÊy díi t¸n rõng thø sinh (xem B¶ng 8).

B¶ng 8: Sù ph©n bè cña c¸c loµi theo tõng vïng sinh c¶nh Rõng thø sinh Däc theo s«ng suèi §Êt trèng ®åi troc Hä Phong §iÒn §akr«ng Phong §iÒn §akr«ng Phong §iÒn §akr«ng Papilionidae 8 8 12 1954 Pieridae 14 13 14 1656 Danaidae 4 5 4 11 34 Satyridae 9 7 1102 Amathusiidae 7 3 0 0 11 Nymphalidae 24 24 16 18 1 2 Libytheidae 0 0 1 003

11 Riodinidae 5 3 1111 Lycaenidae 21196300 Hesperiidae 19227203 111 104 62 71 16 26 Tæng céng 152 89 33

• Loµi ®Æc h÷u PhÇn lín c¸c loµi ®Òu cã giíi h¹n vïng ph©n bè thuéc b¸n ®¶o §«ng D¬ng (ph©n h¹ng 2 IUCN, xem phô lôc) vµ vïng §«ng %')ph©n h¹ng 3 IUCN, xem phô lôc). Trong sè c¸c loµi thu ®îc cã 129 loµi chiÕm 62% cã giíi h¹n ph©n bè thuéc vïng §«ng %&'34'loµi chiÕm 16% thuéc tiÓu vïng §«ng D¬ng. Cã 6 loµi thuéc vïng xÕp h¹ng ph©n bè B¾c §«ng D¬ng (ph©n h¹ng 1 IUCN). Cã 19 loµi cã vïng ph©n bè më réng ®Õn vïng nhiÖt ®íi §«ng D¬ng - Ch©u (c (ph©n h¹ng 4 IUCN) vµ 5 loµi mang ®Æc trng cña vïng ph©n bè cæ NhiÖt ®íi (ph©n h¹ng 5 IUCN). Cã 19 loµi vÉn cha x¸c ®Þnh ®îc h¹ng ph©n bè.

Trong danh lôc hiÖn t¹i cã 8 loµi vµ ph©n loµi chØ míi ®îc ghi nhËn cã ë miÒn Trung ViÖt Nam (xem b¶ng 9). Danh s¸ch nµy cã thÓ sÏ ®îc bæ sung sau khi cã kÕt qu¶ ph©n tÝch, gi¸m ®Þnh hoµn tÊt.

B¶ng 9: Danh lôc c¸c loµi bím ®Æc h÷u miÒn Trung ViÖt Nam Tªn khoa häc Hä Vïng ghi nhËn tríc ®©y Tµi liÖu tham kh¶o Papilio noblei Papilionidae Khu BTTN Bµ Na, 9/1995 Vitalis de Salvaza, 1919 Dubois vµ V. de Salvaza, 1921 Metaye, 1957a Graphium arycles Papilionidae Vên QG B¹ch M∙, 7/1996 Dubois vµ V. de Salvaza, 1921 Metaye, 1957a Eurema novapallida Pieridae Khu BTTN Bµ Na,1995 Yata, 1989-1995 Euploea modesta Danaidae - Metaye, 1957b Zeuxidia amethystus masoni Amathusiidae Vên QG B¹ch M∙ MÉu míi Amathuxidia amythaon annamensis Amathusiidae MiÒn trung ViÖt Nam Okano, 1996 Athyma asura Nymphalidae Khu BTTN Vò Quang, 1997 Metaye, 1957b A. kanwa Nymphalidae Vên QG B¹ch M∙, 1996 Metaye, 1957b

• Çc Taxon míi KÕt qu¶ ®iÒu tra s¬ bé ban ®Çu cha ph¸t hiÖn ®îc Taxon míi. Tuy vËy, nÕu nh ®iÒu tra kü h¬n rÊt cã thÓ sÏ ph¸t hiÖn ®îc çc Taxon míi thuéc çc hä Lycaenidae vµ Hesperiidae.

• Nh÷ng ph¸t hiÖn míi ®èi víi khu hÖ bím ViÖt Nam Cã 7 loµi thuéc 3 hä t×m thÊy ë c¶ 2 vïng nghiªn cøu lµ nh÷ng ph¸t hiÖn míi, cha cã tªn trong c¸c danh lôc bím cña ViÖt Nam. Danh s¸ch, vïng ph©n bè vµ sinh c¶nh cña c¸c loµi nµy ®îc giíi thiÖu ë B¶ng 10.

B¶ng 10: Danh s¸ch vµ sinh c¶nh c¸c loµi bím lÇn ®Çu tiªn ghi nhËn ë ViÖt Nam Sinh c¶nh Tªn khoa häc Vïng ph©n bè ®· biÕt Phong §iÒn §akr«ng Lasippa monata Burma, Th¸i Lan, Sumatra rõng thø sinh - Libythea geoffroy alompra Th¸i Lan, miÒn Nam Burma - ®åi träc Bibasis sena Th¸i Lan, Sri Lanka, $n §é, Burma, ®¶o Andaman - ®åi träc vµ H¶i Nam Zographetus doxus Th¸i Lan, Burma, T©y Malaysia - rõng thø sinh Isma umbrosa Th¸i Lan, T©y Malaysia, Sumatra - rõng thø sinh Plastingia pellonia Th¸i Lan, miÒn Nam Burma, T©y Malaysia, Sumatra, - rõng thø sinh Borneo, Java Unkana ambassa Th¸i Lan, §«ng B¾c $n §é, Burma - rõng thø sinh

• C¸c loµi cã trong s¸ch ®á " c¶ 2 vïng kh¶o s¸t trªn ®Òu t×m thÊy loµi Papilio noblei. §©y lµ loµi quÝ hiÕm ®îc ghi trong Phô lôc 1 cña CITES. Loµi P. noblei hiÖn ®îc biÕt ®Õn rÊt Ýt, cÇn cã sù ®iÒu tra kü h¬n ®Ó n¾m ®îc t×nh tr¹ng hiÖn t¹i cña chóng. Loµi nµy ë khu vùc Phong §iÒn t¬ng ®èi hiÕm cßn ë khu vùc §akr«ng dÔ b¾t gÆp h¬n.

12 §©y lµ lÇn thø 2 t×m thÊy loµi nµy ë miÒn Trung ViÖt Nam trong 3 n¨m gÇn ®©y.

• §Æc ®iÓm khu hÖ bím trong viÖc ®Ò xuÊt khu b¶o tån PhÇn lín sè mÉu thu thËp cã gi¸ trÞ nghiªn cøu cao ®èi víi khu vùc ®åi nói thÊp vïng §«ng D¬ng. Papilio noblei, Thaumantis diores, Ypthima tappana, Paralaxita dora vµ Stichophthalma lousia lµ nh÷ng loµi ®iÓn h×nh cho khu vùc §«ng D¬ng (Ph©n h¹ng 2, Phô lôc). S. louisa cã thÓ lµ loµi ®Æc h÷u cña miÒn trung ViÖt Nam, gièng nh loµi phô thu thËp ®îc t¹i VQG B¹ch M∙ vµ khu BTTN Vò Quang tríc ®©y.

§Ó ®¸nh gi¸ khu hÖ bím cña khu vùc nµy vµ c¸c khu vùc thuéc Trung Bé kh¸c, chóng t«i tiÕn hµnh so s¸nh thµnh phÇn loµi cña khu vùc nghiªn cøu víi VQG B¹ch M∙ vµ khu BTTN Vò Quang. KÕt qu¶ so s¸nh ®îc thÓ hiÖn ë B¶ng 11.

B¶ng 11: So s¸nh sù gièng nhau gi÷a khu hÖ bím Phong §iÒn-§akr«ng víi khu hÖ bím VQG B¹ch M· vµ KBTTN Vò Quang Tæng sè loµi Sè loµi gièng nhau Hä P§+§R BM VQ P§+§R-BM QT-VQ BM-VQ Papilionidae 23 21 25 192018 Pieridae 22 24 18 19 14 16 Danaidae 14 12 13 1099 Satyridae 11 22 25 6 7 13 Amathusiidae888766 Nymphalidae 41 54 56 27 35 37 Riodinidae556345 Hesperiidae 42 46 45 19 15 16 Tæng céng 166 192 196 110 110 120

KÕt qu¶ so s¸nh gi÷a c¸c khu kh¶o s¸t ®îc ®o b»ng chØ sè gièng nhau Sorenson ®îc tÝnh to¸n, m« t¶ bëi Magurran (1988). ChØ sè nµy ®o tÝnh ®a d¹ng β hoÆc tÝnh ®a d¹ng gi÷a c¸c sinh c¶nh. ChØ sè gièng nhau Cs ®îc tÝnh bëi c«ng thøc Cs=2j/(a+b), trong ®ã:

j = Sè loµi chung gi÷a hai vïng a = Sè loµi t¹i khu A b = Sè loµi t¹i khu B

ChØ sè Cs cµng lín chøng tá møc ®é gièng nhau gi÷a hai khu vùc cµng cao. Sù so s¸nh ®îc thùc hiÖn cho mçi hä vµ tÊt c¶ çc quÇn thÓ bím (xem phô lôc). KÕt qu¶ tÝnh to¸n cho thÊy ®èi víi çc hä chÝnh cña tõng cÆp khu vùc ®îc so s¸nh sù gièng nhau vÒ sè loµi trong tõng hä lµ kh¸ cao, trõ trêng hîp cña hai hä Satyridae vµ Hesperiidae hÖ sè nµy cã gi¸ trÞ thÊp h¬n (P < 0,05). Khu vùc Phong §iÒn-§akr«ng sè lîng loµi thuéc hä Satyridae kh«ng nhiÒu ®ã lµ do nhiÒu nguyªn nh©n nhng ë ®©y nguyªn nh©n chÝnh lµ vÞ trÝ ®Þa lý, phÇn lín çc loµi thuéc hä nµy ph©n bè chñ yÕu ë vïng cao vµ n¬i cã khÝ hËu «n hoµ.

Qua so s¸nh chØ sè gièng nhau (Cs = 0,607-0,618) cho thÊy sù gièng nhau vÒ thµnh phÇn loµi gi÷a c¸c vïng nµy lµ kh¸ cao. VÝ dô chØ sè Cs thay ®æi gi÷a 7 vïng cña miÒn b¾c vµ miÒn trung lµ 0,0267 vµ 0,4842.

V× vËy cã thÓ nãi khu hÖ bím cña khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng ®Æc trng cho khu hÖ bím vïng nói thÊp cña miÒn trung ViÖt Nam. §Ó kh¼ng ®Þnh cho kÕt luËn nµy chóng t«i so s¸nh c¸c trÞ sè trung b×nh vÒ vïng ph©n bè toµn cÇu gi÷a khu hÖ bím Phong §iÒn - §akr«ng víi khu hÖ bím Ngäc Linh. C¸c gi¸ trÞ trung b×nh vÒ ph©n bè toµn cÇu cña 2 khu hÖ bím ®îc tr×nh bµy trong B¶ng 12.

B¶ng 12: Gi¸ trÞ trung b×nh vÒ chØ sè ph©n bè toµn cÇu cña c¸c loµi bím ë Phong §iÒn- §akr«ng vµ Ngäc Linh. Hä Khu hÖ bím Ngäc Linh Khu hÖ bím Phong §iÒn-§akr«ng Papilionidae 2.55 3.09 Pieridae 2.56 2.86 Danaidae 3.22 3.21 Satyridae 2.192.55 Amathusiidae 0.78 1.88

13 Nymphalidae 2.59 3.12 Riodinidae 1.91 2.40 Lycaenidae 2.67 2.70 Hesperiidae 2.45 2.79 Tæng sè loµi 2.44 2.86

Gi¸ trÞ trung b×nh ®îc tÝnh theo c«ng thøc:

Gi¸ trÞ trung b×nh = ∑ G/N

Trong ®ã: G = vïng ph©n bè toµn cÇu; N = sè lîng loµi

Gi¸ trÞ nµy cao cho thÊy vïng ph©n bè ®Þa lý réng vµ tÝnh ®Æc h÷u thÊp. Trong hÇu hÕt trêng hîp gi¸ trÞ nµy thêng thÊp h¬n sè lîng loµi thu ®îc ë Ngäc Linh.

Sè loµi cã giíi h¹n vïng ph©n bè hÑp ë Sino-Himalayan nhiÒu h¬n ë vïng b¾c §«ng D¬ng (h¹ng 1) vµ ®Æc h÷u cña ViÖt Nam (h¹ng 0). B¶ng so s¸nh cho thÊy khu hÖ bím ë vïng nói cao cã gi¸ trÞ trung b×nh vÒ ph©n bè toµn cÇu thÊp h¬n so víi khu hÖ bím vïng nói thÊp.

• Nh÷ng loµi bím cÇn ®îc b¶o vÖ Loµi Papilio noblei thuéc hä Papilionidae lµ 1 trong 213 loµi hiÕm ®∙ ®îc IUCN/SSC ghi nhËn (New vµ Collins, 1991), cho tíi nay loµi nµy míi ®îc ph¸t hiÖn ë miÒn trung ViÖt Nam (Dubois vµ Vitalis de Salvaza, 1921; Vitalis de Salvaza, 1919; Metaye, 1957a) vµ miÒn B¾c ViÖt Nam (Metaye, 1957a; Monastyrskii, pers. comm.). Nh÷ng loµi nµy ph©n bè hÑp c¶ vÒ sinh c¶nh vµ vÞ trÝ ®Þa lý (ViÖt Nam, Lµo, Th¸i Lan). Thuéc khu vùc Ba Lßng, huyÖn §akr«ng, loµi P. noblei tËp trung chñ yÕu trong rõng thø sinh vµ däc theo c¸c s«ng suèi. ViÖc ph¸t hiÖn loµi P. noblei ë c¶ hai khu vùc nµy rÊt cã ý nghÜa cho viÖc giíi thiÖu loµi nµy vµo s¸ch ®á ViÖt Nam cho lÇn biªn so¹n tíi.

Ngoµi ra nh÷ng loµi ®Æc h÷u vµ nh÷ng loµi cã sinh c¶nh ®Æc thï nh: Amathuxidia amythaon vµ Zeuxidia amethistus masoni lµ nh÷ng loµi rÊt hiÕm míi ®îc ph¸t hiÖn ë miÒn trung ViÖt Nam. C¶ hai loµi nµy ®Òu thuéc hä Amathusiidae vµ chØ sèng díi t¸n rõng thø sinh.

1.4 §Æc ®iÓm d©n sinh kinh tÕ vµ x· héi

1.4.1 Khu vùc huyÖn Phong §iÒn • D©n c D©n c trong vïng ph©n bè rÊt kh«ng ®Òu, tËp trung chñ yÕu ë vïng thung lòng x∙ Phong Mü, Phong Xu©n vµ Phong S¬n. T¹i khu vùc nµy céng ®ång ®Þa ph¬ng gåm cã 2 nhãm d©n téc chÝnh cïng sinh sèng lµ ngêi kinh vµ ngêi Pa Hy. Theo sè liÖu ®iÒu tra d©n sinh ®Õn n¨m 1997 cña phßng thèng kª huyÖn Phong §iÒn, trong khu vùc kh¶o s¸t cã:

• Sè hé: 3.212 • Sè khÈu: 17.317 • Lao ®éng: 7.472

MËt ®é ph©n bè d©n c trong vïng lµ: 23 ngêi/km2, tØ lÖ t¨ng d©n sè b×nh qu©n 2,44%. D©n téc Pa Hy ë x∙ phong mü tËp trung ë 2 b¶n Khe Tr¨n vµ H¹ Long víi 70 hé vµ 367 nh©n khÈu trong ®ã cã 67 lao ®éng.

• Y tÕ Mçi x∙ ®Òu cã 1 bÖnh x¸ nhng thiÕt bÞ y tÕ vµ thuèc ch÷a bÖnh cßn thiÕu, n¨ng lùc phôc vô cßn h¹n chÕ. B×nh qu©n 1 y t¸, y sÜ phô tr¸ch ch÷a bÖnh cho gÇn 2.000 ngêi. Qua ®ã cho thÊy çn bé y tÕ cßn thiÕu qu¸ nhiÒu so víi nhu cÇu ®êi sèng nh©n d©n. Së y tÕ tØnh Thõa Thiªn vµ phßng y tÕ huyÖn Phong §iÒn kÕt hîp vÒ t¹i çc x∙, çc lµng b¶n kh¸m ch÷a bÖnh, ph¸t thuèc tiªm phßng mét sè bÖnh dÞch. T×nh h×nh phßng ch÷a bÖnh cã kh¸ h¬n nhng cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu. Çc bÖnh phæ biÕn lµ sèt rÐt vµ bíu cæ ®èi víi ngêi lín vµ suy dinh dìng ®èi víi trÎ em.

14 • Gi¸o dôc Trêng líp bÞ xuèng cÊp, vÉn cßn líp häc b»ng tranh tre, nøa l¸, gi¸o viªn còng nh trang thiÕt bÞ thiÕu thèn ®∙ ¶nh hëng lín ®Õn chÊt lîng gi¸o dôc. HiÖn nay c¸c x∙ trong vïng ®Òu cã nhµ mÉu gi¸o, trêng tiÓu häc, x∙ Phong Mü ®∙ cã trêng trung häc c¬ së. TrÎ em ®Õn tuæi ®i häc ®Òu ®îc ®i häc ®Çy ®ñ. §©y lµ sù cè g¾ng lín ®èi víi trÎ em n«ng th«n ë ®é tuæi ®i häc. §Æc biÖt mét sè hé gia ®×nh nghÌo ®ãi còng cho con em m×nh ®Õn trêng.

• HÖ thèng giao th«ng HÖ thèng giao th«ng trong khu vùc kh¸ ph¸t triÓn, hÇu hÕt ®∙ cã ®êng ®i ®Õn tõng th«n b¶n, ngoµi ®êng bé cßn cã ®êng thñy däc theo s«ng ¤ L©u vµ s«ng Mü Ch¸nh. Do vËy viÖc ®i l¹i, chuyÓn chë c¸c s¶n phÈm l©m-n«ng nghiÖp ®Õn ngêi tiªu dïng kh¸ thuËn tiÖn v× phÇn lín lµng b¶n tËp trung ë c¸c trôc lé chÝnh.

• TËp qu¸n canh t¸c vµ thu nhËp hé gia ®×nh Céng ®ång ®Þa ph¬ng ®Òu biÕt trång lóa níc, trång c©y hoa mµu (®Ëu, l¹c, s¾n...). Ngoµi ra hä cßn ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp nh mÝa, cao su. D©n c tËp trung ë thung lòng lµ n¬i cã ®Êt ®ai mµu mì cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. §ång bµo Pa Hi cßn gieo lóa n¬ng, trØa b¾p.

D©n c ë ®©y cã h¬n 95% sè hé sèng b»ng nghÒ n«ng, n¨ng suÊt lóa b×nh qu©n hµng n¨m: lóa 2 vô 8 tÊn/ha; lóa 1 vô 3,8 tÊn/ha. B×nh qu©n l¬ng thùc ®Çu ngêi 312 kg/nguêi/n¨m. Tuy nhiªn cã nh÷ng hé nghÌo hµng n¨m bÞ thiÕu l¬ng thùc do vËy ®Ó bï l¹i viÖc thiÕu hôt trªn hä ®∙ vµo rõng ®Ó khai th¸c l©m s¶n (s¨n b¾n, ®Æt bÉy, lÊy gç, cñi, song m©y, mËt ong, l¸ nãn, trÇm...)

Thu nhËp cña d©n ë ®©y phô thuéc vµo 3 nguån chÝnh lµ n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ ch¨n nu«i. Trong ®ã, n«ng nghiÖp vÉn lµ nguån thu nhËp chÝnh.

• HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt Tríc ®©y ®ång bµo Pa Hy sèng l¹c hËu, d©n trÝ thÊp, hä sèng du canh du c, ®èt n¬ng lµm rÉy, cÊy lóa trØa b¾p. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®îc sù quan t©m cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng phèi hîp víi ®¬n vÞ Quèc doanh, c¸c ngµnh, t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì hç trî ®ång bµo Pa Hy ®∙ ®Þnh c. §êi sèng vËt chÊt ®∙ ®îc c¶i thiÖn. HiÖn nay kh«ng cã dÊu hiÖu t¸i ®Þnh c cña ®ång bµo d©n téc vµo trong ph¹m vi dù kiÕn qui ho¹ch khu b¶o tån.

Rõng cña khu vùc n»m trong hÖ thèng rõng ®Çu nguån cña s«ng ¤ l©u vµ s«ng Mü Ch¸nh. §¬n vÞ qu¶n lý trùc tiÕp lµ chi côc kiÓm l©m tØnh Thõa Thiªn HuÕ. Chi côc kiÓm l©m Thõa Thiªn HuÕ ®∙ triÓn khai h¹t Phong §iÒn ®Ó kiÓm so¸t vµ tiÕn hµnh c«ng t¸c b¶o vÖ rõng. Trong nh÷ng n¨m võa qua khu vùc nµy ®∙ cã nhiÒu dù ¸n ®Çu t cung cÊp vèn nh ch¬ng tr×nh 327, ®Þnh canh ®Þnh c, kinh tÕ míi, viÖn trî PAM. Sau khi dù ¸n kinh tÕ míi Phong S¬n-Phong Mü ®îc phª duyÖt trong 2 n¨m 1993-1994 nhµ níc ®∙ ®Çu t 2.823 triÖu ®ång ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng gåm: 7 cÇu, 1 cèng, 1 ®Ëp thuû lîi vµ x©y dùng 3 km ®êng ®iÖn 10 kv. N¨m 1995 tiÕp tôc ®Çu t qua dù ¸n n«ng l©m nghiÖp ®Þnh canh ®Þnh c 120 triÖu ®ång ®Ó qu¶n lý b¶o vÖ 300 ha rõng tù nhiªn, khai hoang lËp vên 30 ha, thi c«ng 2 cèng b¶n, 10 giÕng níc.

B¶ng 14: HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt cña khu vùc Phong §iÒn (Thõa Thiªn HuÕ). Lo¹i ®Êt Phong Mü Phong Xu©n Phong S¬n I. §Êt n«ng nghiÖp 2.663,40 524,23 785,90 1.§Êt trång c©y hµng n¨m 538,38 413,57 685,13 a. §Êt ruéng lóa mµu 149,75 316,10 609,80 b. §Êt n¬ng rÉy 11,25 2,00 0,00 c. C©y hµng n¨m kh¸c 377,38 137,47 75,31 2. §Êt vên t¹p 133,84 110,66 100,77 3. C©y l©u n¨m 650,00 0,00 0,00 4. Ch¨n nu«i 1.332,38 0,00 0,00 II. §Êt l©m nghiÖp 17.811,90 2.744,50 3.742,28 1. Rõng tù nhiªn 17.059,30 2.694,00 3.732,30 2. Rõng trång 752,60 50,50 7,98 3. Vên ¬m 0,00 0,00 2,00 III. §Êt chuyªn dïng 177,51 188,71 236,41

15 IV. §Êt ë 19,20 15,84 35,48 Theo sè thèng kª cña huyÖn Phong §iÒn n¨m 1997 §¬n vÞ: ha

1.4.2 Khu vùc huyÖn §akr«ng Thuéc huyÖn §akr«ng cã 9 x∙ vµ l©m trêng Híng Ho¸ ph©n bè däc theo ranh giíi phÝa b¾c vµ phÝa t©y. §©y lµ nh÷ng x∙ cã 1 phÇn diÖn tÝch n»m trong khu b¶o tån hoÆc cã nh÷ng ho¹t ®éng cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn khu b¶o tån, t¬ng lai sÏ ®îc quy ho¹ch vµo vïng ®Öm.

• D©n c Tæng d©n sè trong vïng lµ 16.094 ngêi, thuéc 2.884 hé, bao gåm 3 d©n téc chÝnh lµ Kinh (29,7%), V©n KiÒu (57%) vµ Pa K« (13,3%). MËt ®é d©n sè trung b×nh lµ 20,8 ngêi/km2. §©y lµ mét tØ lÖ kh¸ thÊp tuy nhiªn d©n c ph©n bè kh«ng ®Òu mµ chØ tËp trung ë mét sè x∙, b¶n cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ giao th«ng thuËn lîi, v× vËy thùc tÕ mËt ®é d©n sè nh÷ng vïng nµy cao h¬n nhiÒu. Hóc Ngh× vµ H¶i Phóc lµ 2 x∙ cã mËt ®é d©n sè thÊp nhÊt (xem B¶ng). TØ lÖ t¨ng d©n sè rÊt cao, tØ lÖ nµy trong 8 x∙ ®Òu trªn 2%. D©n sè t¨ng nhanh ®∙ g©y nªn rÊt nhiÒu khã kh¨n cho ®êi sèng kinh tÕ cña nh©n d©n trong vïng.

B¶ng 13: Mét sè dÉn liÖu vÒ t×nh h×nh d©n c trong vïng DiÖn tÝch D©n sè Thµnh phÇn d©n téc MËt ®é X· (ha) (ngêi) Kinh V©n KiÒu Pa K« (ngêi/km2) Tµ Rôt 6.045 2.21975-2.144 36,7 Ba Nang 6.270 1.605 - 1.605 - 25,6 Hóc Ngh× 12.490 823 - 823 - 6,6 Tµ Long 18.570 2.111 -2.111 - 11,4 §akr«ng 11.810 3.003 - 3.003 - 25,4 Mß * 2.890 1.343 242 1.101 - 46,4 TriÖu Nguyªn 5.100 1.966 1.966 - - 38,5 Ba Lßng 5.657 2.651 2.451 200 - 46,8 H¶i Phóc 8.440 373 44 329 - 4,4 Tæng céng 77.272 16.094 4.778 9.172 2.144 20,8 Theo sè liÖu b¸o c¸o thèng kª mét sè chØ tiªu kinh tÕ x∙ héi huyÖn §akr«ng (Anon., 1997)

• Y tÕ Lµ mét huyÖn míi ®îc thµnh lËp nªn hÖ thèng y tÕ gi¸o dôc cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Trong 9 x∙ chØ cã 3 phßng kh¸m ®a khoa khu vùc ®ãng trªn ®Þa bµn 3 x∙ lµ Tµ Rôt, Ba Lßng vµ Mß *. Ba x∙ Ba Nang, H¶i Phóc vµ §akr«ng vÉn cha cã tr¹m y tÕ x∙. C¸c phßng kh¸m vµ tr¹m y tÕ ®Òu lµ nh÷ng nhµ b¸n kiªn cè, trang thiÕt bÞ cßn nghÌo nµn, ®éi ngò y, b¸c sÜ ®Òu thiÕu cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu kh¸m ch÷a bÖnh cña nh©n d©n trong vïng. Mét sè bÖnh nguy hiÓm thêng gÆp ë ®©y nh sèt rÐt, bíu cæ, lao phæi.

• Gi¸o dôc HÖ thèng gi¸o dôc còng gÆp nhiÒu khã kh¨n do thiÕu gi¸o viªn, trêng, líp, ®êng s¸ xa x«i, ®i l¹i khã kh¨n, nhÊt lµ vµo mïa ma lò, trÎ em cha cã thãi quen ®Õn trêng. Nh×n chung d©n trÝ ë ®©y cßn rÊt thÊp. C¶ 9 x∙ kh«ng cã ngµnh häc mÇm non, mÉu gi¸o chØ cã 2 líp ë Tµ Rôt vµ 2 líp ë Mß *. Mçi x∙ cã 1 trêng cÊp 1, Ba Lßng, TriÖu Nguyªn cã thªm 1 trêng cÊp 2 nhng ph¶i sö dông phßng cña cÊp 1. Tæng sè häc sinh ®i häc lµ 2.884 em, trong ®ã cÊp 1 lµ 2.640 chiÕm tíi 91,5%. RÊt Ýt häc sinh häc lªn cÊp 3. Tæng sè gi¸o viªn lµ 129, nhng sè gi¸o viªn lµ ngêi d©n téc chØ cã 14 vµ lµ gi¸o viªn cÊp 1. ChÝnh quyÒn huyÖn, x∙ ®∙ vµ ®ang cã nh÷ng cè g¾ng lín trong viÖc c¶i tiÕn ngµnh gi¸o dôc vµ khuyÕn khÝch trÎ em ®Õn trêng.

• Giao th«ng Trong vïng hiÖn t¹i 3 x∙ cha cã ®êng « t« ®Õn trô së uû ban nh©n d©n x∙ lµ Ba Nang, Ba Lßng vµ H¶i Phóc. Sù giao lu cña 2 x∙ nµy víi ®ång bµo miÒn xu«i vµ vïng l©n cËn chñ yÕu dùa vµo ®êng s«ng Qu¶ng TrÞ. Cã 2 ®êng Quèc lé ®i qua ®Þa bµn cña huyÖn lµ: Quèc lé sè 9 tõ km 31 ®Õn km 56 vµ ®êng 14B tõ cÇu §akr«ng ®Õn km 50 theo híng ®i T©y Nguyªn. Ngoµi ra cßn cã mét sè ®êng liªn x∙, liªn th«n.

• T×nh h×nh kinh tÕ Nguån thu nhËp chÝnh trong vïng vÉn lµ tõ s¶n xuÊt N«ng-L©m nghiÖp. Nh×n chung møc thu nhËp toµn

16 vïng cßn thÊp do tËp qu¸n canh t¸c cßn l¹c hËu, vµ do diÖn tÝch ®Êt canh t¸c ngµy mét khan hiÕm trong khi tØ lÖ t¨ng d©n sè kh¸ cao. Tæng s¶n lîng l¬ng thùc qui ra thãc chØ ®¹t ≈130kg/ngêi/n¨m. V× vËy hµng n¨m vÉn x¶y ra hiÖn tîng thiÕu ®ãi, ®Æc biÖt lµ ®ång bµo d©n téc sèng ë nh÷ng vïng s©u vïng xa ®∙ buéc hä ph¶i vµo rõng thu h¸i l©m s¶n vµ s¨n b¾n ®Ó bæ sung.

Ngoµi ra ch¨n nu«i còng lµ nguån thu nhËp quan träng. Ch¨n nu«i chñ yÕu lµ tr©u, bß, lîn. Trong ®ã tr©u bß ®îc ch¨n th¶ tù do, ®©y cßn lµ nguån cung cÊp søc kÐo trong viÖc vËn chuyÓn gç tõ rõng ra.

• HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt Theo sè liÖu thèng kª "Mét sè chØ tiªu Kinh tÕ X∙ héi chñ yÕu huyÖn §akr«ng" ®Õn 1/1997 th× diÖn tÝch rõng tù nhiªn cña 9 x∙ lµ 25.425,32 ha chiÕm kho¶ng 33%, ®Êt n«ng nghiÖp lµ 2.959,34 ha chiÕm kho¶ng 3,8% tæng diÖn tÝch tù nhiªn, diÖn tÝch ®Êt kh¸c trong ®ã cã ®Êt trèng ®åi nói träc lµ 48.825,33 ha chiÕm tíi 63%. DiÖn tÝch ®Êt trèng ®åi nói träc trong vïng rÊt lín, ®îc h×nh thµnh bëi qu¸ tr×nh hoang m¹c ho¸ do ph¸ rõng vµ canh t¸c n¬ng rÉy.

§èi víi ®Êt n«ng nghiÖp nhµ níc ®∙ giao quyÒn sö dông ®Êt ®Õn tõng hé n«ng d©n theo h×nh thøc kho¸n. Tuy vËy mét sè ®ång bµo d©n téc vÉn quen víi tËp qu¸n canh t¸c cò: ®èt n¬ng lµm rÉy, du canh g©y nhiÒu khã kh¨n cho c«ng t¸c qui ho¹ch vµ qu¶n

B¶ng 15: Mét sè sè liÖu vÒ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n«ng nghiÖp DiÖn tÝch ®Êt N«ng nghiÖp (2688,54 ha) X· C©y l¬ng thùc C©y thùc phÈm C©y CN ng¾n ngµy C©y CN dµi ngµy Ba Nang 341,9 2,5 11,0 11,3 Tµ Rôt 416,7 5,5 26,0 14,0 Hóc Ngh× 170,5 4,5 15,0 14,0 Tµ Long 449,7 3,0 21,0 41,4 §akr«ng 601,5 7,2 10,5 3,0 Mß * 134,5 32,3 39,3 8,5 TriÖu Nguyªn 50,5 71,0 56,0 0,0 Ba Lßng 81,44 167,0 128,5 0,0 H¶i Phóc 48,50 11,0 56,5 0,0 Tæng céng 2.295,24 304,0 363,8 92,2

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chi côc KiÓm L©m phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®∙ tiÕn hµnh mét sè dù ¸n vÒ giao ®Êt, giao rõng, phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc t¹i mét sè ®Þa ph¬ng trong huyÖn bíc ®Çu ®∙ mang l¹i hiÖu qu¶. Tuy vËy diÖn tÝch thùc hiÖn ®îc cßn hÕt søc khiªm tèn. Cô thÓ, diÖn tÝch giao ®Êt giao rõng ®Õn cho tõng hé n«ng d©n trång rõng, qu¶n lý vµ sö dông l©u dµi míi chØ thùc hiÖn ®îc ë 2 x∙ Híng HiÖp vµ Mß *'víi diÖn tÝch lµ 676 ha trong ®ã Mß * lµ 300 ha; diÖn tÝch giao rõng theo h×nh thøc kho¸n b¶o vÖ ng¾n h¹n còng míi chØ thùc hiÖn ®îc ë 3 x∙ lµ Ba Lßng, H¶i Phóc vµ TriÖu Nguyªn víi diÖn tÝch lµ 406 ha. §©y lµ nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý hiÖu qu¶ vµ ®∙ ®îc thùc hiÖn ë nhiÒu ®Þa ph¬ng cã rõng trong c¶ níc. Tuy nhiªn ®Ó c«ng t¸c b¶o vÖ ®îc tèt cÇn tiÕn hµnh c«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ®Õn tõng ngêi d©n kÕt hîp víi c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý, gi¸m s¸t nghiªm ngÆt.

B¶ng 16: Mét sè sè liÖu vÒ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt l©m nghiÖp DiÖn tÝch ®Êt L©m nghiÖp X· Rõng tù nhiªn Rõng trång Ba Nang 2.850,00 - Tµ Rôt 2.417,00 - Hóc Ngh× 4.840,00 - Tµ Long 7.762,00 3,10 §akr«ng 3.266,00 7,11 Mß * 1.080,54 45,50 TriÖu Nguyªn 1.626,80 1,2 Ba Lßng 1.081,00 5,10 H¶i Phóc 501,98 - Tæng céng 25.425,32 62,01

17 Ch¬ng 2. §¸nh gi¸ c¸c ®Æc trng cña khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng

2.1 Nh÷ng ®¨c trng vÒ sinh häc vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn

2.1.1 DiÖn tÝch Dù ¸n nghiªn cøu kh¶ thi nµy ®Ò xuÊt khu BTTN §akr«ng víi diÖn tÝch lµ 35.072 ha vµ khu BTTN Phong §iÒn víi diÖn tÝch lµ 34.406 ha, nh vËy tæng diÖn tÝch cña hai khu vùc lµ 69.478 ha. Khi so s¸nh diÖn tÝch cña khu vùc nµy víi c¸c khu b¶o vÖ kh¸c cã cïng ®iÒu kiÖn sinh th¸i nh khu BTTN KÎ Gç tØnh Hµ TÜnh còng ®îc x©y dùng ®Ó b¶o vÖ rõng nói thÊp víi diÖn tÝch lµ 24.800 ha. Hai khu b¶o vÖ gÇn nhÊt lµ VQG B¹ch M∙ vµ khu BTTN Phong Nha víi diÖn tÝch lµ 22.500 vµ 41.000 ha. NÕu khu vùc Phong §iÒn- §akr«ng ®îc x©y dùng thµnh khu b¶o tån th× ®©y lµ mét trong nh÷ng khu b¶o tån lín nhÊt cho vïng nói thÊp miÒn Trung ViÖt Nam so víi c¸c khu b¶o tån hiÖn cã (khu b¶o tån lín nhÊt hiÖn nay lµ Pï M¸t, tØnh NghÖ An víi diÖn tÝch 91.213 ha).

2.1.2 TÝnh ®a d¹ng Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra bíc ®Çu t¹i khu vùc nghiªn cøu ®∙ ghi nhËn ®îc 597 loµi thùc vËt bËc cao cã m¹ch, 171 loµi chim, 43 loµi thó, 38 loµi bß s¸t, 19 loµi Õch nh¸i, 213 loµi bím. Danh lôc chim ph¶n ¸nh chÝnh x¸c quÇn thÓ chim c tró t¹i çc sinh c¶nh rõng cña khu vùc. Sù v¾ng thiÕu çc loµi chim di c vµ tró ®«ng do thêi gian thu thËp sè liÖu trong thêi ®iÓm mïa hÌ. Danh lôc thó kh¸ khiªm tèn ph¶n ¸nh thêi gian kh¶o s¸t h¹n chÕ, thùc tÕ ®ît kh¶o s¸t ®îc thùc hiÖn trong mïa kh«, chØ cã mét sè Ýt loµi c©y ®óng dÞp mïa qu¶, kh«ng cã nh÷ng cuéc kh¶o s¸t vµo ban ®ªm vµ sù nghÌo nµn cña quÇn thÓ kÕt qu¶ lµ tØ lÖ gÆp thó ¨n ®ªm thÊp. §Æc biÖt trong ®ît kh¶o s¸t nµy çc nhãm d¬i, gÆm nhÊm vµ ®éng thùc vËt thuû sinh ®∙ kh«ng ®îc ®iÒu tra. Chuyªn m«n nµy sÏ ®îc ®¸p øng trong lÇn kh¶o s¸t tíi. Tuy vËy nÕu so s¸nh thµnh phÇn loµi ®éng vËt hoang d∙ víi çc khu b¶o tån trong khu vùc còng cã thÓ thÊy ®îc tÝnh ®a d¹ng cña khu vùc Phong ®iÒn vµ §akr«ng ë b¶ng 17.

B¶ng 17: Sù ®a d¹ng vÒ thµnh phÇn loµi ®éng vËt hoang d· cña c¸c khu b¶o tån trong cïng vïng sinh th¸i Khu Thó Chim Bß s¸t Õch nh¸i VQG Cóc Ph¬ng 64 137 36 17 VQG BÕn En 61167 39 21 KBTTN KÎ Gç 47 270 30 17 VQG B¹ch M∙ 55 158 - - Phong §iÒn/§akr«ng 43 171 38 19

Thµnh phÇn thùc vËt ë ®©y t¬ng tù mét sè khu b¶o vÖ ë miÒn Trung nh khu BTTN KÎ Gç (567 loµi), VQG B¹ch M∙ (501 loµi) vµ khu BTTN Vò Quang (508 loµi). B¶ng sau so s¸nh thµnh phÇn loµi thùc vËt cã m¹ch ë mét sè khu b¶o tån trong vïng sinh th¸i.

B¶ng 18: Thµnh phÇn thùc vËt mét sè khu BTTN vµ vên QG vïng ®Êt thÊp miÒn trung Khu b¶o tån DiÖn tÝch (ha) Sè hä Sè chi Sè loµi Vên QG B¹ch M∙ 22.031124 351 501 Khu B¶o tån Thiªn nhiªn KÎ Gç 24.801117 367 567 Khu vùc Phong §iÒn-§akr«ng 69.475 118 366 597

2.1.3 Sinh c¶nh Sinh c¶nh rõng nói thÊp lµ mét trong nh÷ng d¹ng sinh c¶nh ®iÓn h×nh cho hÖ thèng khu b¶o vÖ bëi v× sinh c¶nh nµy ®∙ chuyÓn ®æi thµnh ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp. " nhiÒu vïng, sinh c¶nh ®Þa h×nh thÊp Ýt ®îc chó ý ®èi víi viÖc ®a vµo hÖ thèng khu b¶o vÖ do vËy diÖn tÝch cña nã thêng bÞ gi¶m mét çch nhanh chãng vµ phÇn rõng cßn l¹i thêng bÞ suy tho¸i. Tuy nhiªn kh«ng thÓ lo¹i trõ chóng ra khái diÖn ®îc b¶o vÖ bëi v× nã kh¸c h¼n víi vïng nói cao lµ sinh c¶nh nµy cã tæng sè loµi vµ cÊu tróc quÇn thÓ cña çc loµi chØ phô thuéc vµo rõng nói thÊp. Tuy nhiªn nã cã thÓ gi¶m diÖn tÝch b¶o vÖ hay danh s¸ch khu b¶o vÖ ph¶i ®¬n gi¶n chän çi g× cßn l¹i lµ tèt nhÊt. §ã lµ trêng hîp cña khu vùc Phong §iÒn-§akr«ng, c¶ hai huyÖn cã diÖn tÝch rõng vïng nói thÊp cßn l¹i lín nhÊt, ngoµi vïng ®¸ v«i nói thÊp Trung Bé do vËy chän x©y dùng khu b¶o vÖ cho khu vùc nµy lµ hiÓn nhiªn.

18 2.1.4 Çc loµi bÞ ®e däa Tæng sè çc loµi ®éng thùc vËt ghi nhËn cho khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng cã sè lîng ®¸ng kÓ çc loµi ®îc ghi trong s¸ch ®á ViÖt Nam vµ ThÕ Giíi, ®îc tãm t¾t ë b¶ng 19.

B¶ng 19: Tæng sè loµi cã trong s¸ch ®á ViÖt Nam vµ ThÕ Giíi Ngµnh/Líp Sè loµi Loµi S§ S§ ThÕ Giíi S§ ViÖt Nam % loµi S§ Thó 43 23 17 1853 Chim 171 23 16 17 13 Bß s¸t 38 1771545 £ch nh¸i 194 0 421 Bím 2130 0 0 0 Thùc vËt 597 164143 Tæng céng 1081 83 44 68 8

Khu BTTN Phong §iÒn vµ §akr«ng b¶o vÖ quÇn thÓ Gµ l«i lam mµo tr¾ng bÞ ®e däa tuyÖt chñng, gµ so Trung bé ®ang nguy cÊp, vµ 5 loµi kh¸c ë cÊp sÏ nguy cÊp: Gµ l«i h«ng tÝa, TrÜ sao, Bång chanh rõng, Gâ kiÕn xanh cæ ®á, Khíu má dµi. Thªm vµo ®ã cã 9 loµi chim kh¸c sÏ bÞ ®e däa: Cu xanh seimun, Phín ®Êt, NiÖc n©u, §u«i côt ®Çu x¸m, §u«i côt bông v»n, ChÝch ch¹ch m¸ x¸m, L¸ch t¸ch häng hung, GiÎ cïi vµng vµ GiÎ cïi bông vµng (Collar et al., 1994). VQG B¹ch M∙ b¶o vÖ nhãm loµi gièng ë khu vùc Phong §iÒn-§akr«ng víi loµi ®¸ng chó ý lµ Gµ l«i lam mµo tr¾ng ®∙ c«ng bè ghi nhËn cho vïng nhng cho ®Õn nay míi chØ t×m thÊy ë khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng. PhÝa b¾c cña vïng chim ®Æc h÷u nói thÊp miÒn Trung cã khu b¶o tån thiªn nhiªn KÎ Gç b¶o tån loµi ®ang nguy cÊp Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng vµ Gµ so ch©n vµng. Thªm vµo ®ã Gµ l«i lam mµo ®en ®∙ ghi nhËn ë khu BTTN KÎ Gç vµ ®îc thî s¨n cho biÕt cã ë huyÖn A Líi tØnh Thõa Thiªn HuÕ.

Khu b¶o Tån thiªn nhiªn Phong §iÒn-§akr«ng cã tÇm quan träng quèc tÕ trong viÖc b¶o tån bëi v× ë ®©y cã nh÷ng loµi ®ang nguy cÊp ®Æc biÖt khu vùc Ba Lßng (Khu b¶o tån §akr«ng) vµ lu vùc s«ng ¤ L©u vµ thîng nguån s«ng Mü Ch¸nh (khu b¶o tån Phong §iÒn) lµ n¬i duy nhÊt trªn thÕ giíi b¶o vÖ quÇn thÓ gµ L«i lam mµo tr¾ng vµ còng lµ mét trong hai n¬i trªn thÕ giíi b¶o tån Gµ so Trung Bé. Sù cã mÆt cña hai loµi nµy cã ®ñ lý do u tiªn ®Ó thµnh lËp khu b¶o tån.

Thµnh phÇn çc loµi thó ë ®©y t¬ng tù víi VQG B¹ch M∙ vµ khu b¶o tån thiªn nhiªn KÎ Gç (trõ trêng hîp Sao la ph¸t hiÖn sau). Do vËy ®Ò xuÊt khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn-§akr«ng lµ ®Ó b¶o tån çc loµi ®ang nguy cÊp mµ chóng ph©n bè réng ë ViÖt Nam hay vïng phô cËn §«ng D¬ng. Trõ trêng hîp cña Vîn m¸ hung cßn tÊt c¶ çc loµi kÓ trªn nhãm nghiªn cøu kh«ng quan s¸t ®îc trong ®ît kh¶o s¸t, do vËy cã thÓ nãi chóng lµ nh÷ng loµi hiÕm do hiÖn t¹i n¬i sèng cña chóng bÞ tµn ph¸ m¹nh hoÆc do cêng ®é s¨n b¾n cao ®∙ lµm gi¶m mËt ®é ç thÓ.

Tæng sè 21 loµi bß s¸t Õch nh¸i ®îc ghi nhËn trong s¸ch ®á, trong ®ã cã 17 loµi Bß s¸t, 4 loµi Õch nh¸i.

Trong tæng sè 213 loµi bím chØ ghi nhËn cã 1 loµi bím phîng Papilio noblei cã trong phô lôc I cña CITES.

2.1.5 C¸c loµi ®Æc h÷u Khu hÖ thùc vËt cã 5 loµi ®Æc h÷u cho ViÖt Nam: Baccaurea silvestris, Breynia septata, Macaranga eberhardtii, Dendrobium amabile vµ Calamus poilanei, ngoµi ra cßn mét sè loµi cha cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh nh loµi Calophyllum spp. rÊt cã thÓ lµ loµi míi, Ýt nhÊt ®èi víi ViÖt Nam.

Khu hÖ thó cã 4 loµi ®Æc h÷u cho vïng §«ng D¬ng nh Vîn mµ hung Hylobates gabriellae, Voäc v¸ Pygathrix nemaeus, Mang lín Megamuntiacus vuquangensis vµ Sao la Pseudoryx nghetinhensis.

Hai khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng lµ vïng ph©n bè cña 7 loµi chim cã vïng ph©n bè hÑp trªn tæng sè 9 loµi cña vïng chim ®Æc h÷u rõng nói thÊp miÒn Trung chiÕm 78%. C¸c loµi ®Æc h÷u cho ViÖt Nam lµ Gµ so Trung Bé, Gµ l«i lam mµo tr¾ng, Khíu má dµi, vµ 4 loµi ®Æc h÷u cho ViÖt Nam vµ Lµo lµ ThÇy chïa ®Ýt ®á, Khíu ®Çu x¸m, ChÝch ch¹ch m¸ x¸m, vµ Gâ kiÕn xanh ®Çu ®á. §Æc biÖt ®©y lµ vïng ph©n bè duy nhÊt trªn thÕ giíi cña loµi Gµ l«i lam mµo tr¾ng Lophura edwardsi, t×nh tr¹ng s¸ch ®á ThÕ Giíi vµ ViÖt Nam xÕp vµo nhãm bÞ ®e däa rÊt nghiªm träng (Critical).

19 Trong 57 loµi bß s¸t Õch nh¸i cã 4 loµi ®Æc h÷u cña ViÖt Nam bao gåm Rïa ®Çu to Platysternum megacephalum, Rïa hép tr¸n vµng Cistoclemmys galbinifrons, Cãc rõng Bufo galeatus vµ #ch v¹ch Rana microlineata.

Khu hÖ bím cã 34 loµi chiÕm 16% ®Æc h÷u cho §«ng D¬ng ®∙ ghi nhËn ®îc ë khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng.

2.1.6 TÝnh tù nhiªn Th¶m thùc vËt rõng cña toµn bé khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng tù nhiªn vÒ mÆt thµnh phÇn loµi. Theo thèng kª hiÖn tr¹ng rõng trong khu vùc cho thÊy Phong §iÒn cã 4.278 ha rõng giµu (cã thÓ t¬ng ®¬ng víi rõng nguyªn sinh mÆc dï ®∙ bÞ t¸c ®éng nhng kh«ng ®¸ng kÓ) chiÕm 12% tæng diÖn tÝch dù kiÕn quy ho¹ch cho khu b¶o tån Phong §iÒn. Khu b¶o tån §akr«ng cã 8.228 ha rõng giÇu chiÕm 24% tæng diÖn tÝch tù nhiªn. §èi víi ViÖt Nam nãi chung vµ khu vùc miÒn Trung nãi riªng diÖn tÝch rõng nguyªn sinh hiÖn cßn ë Phong §iÒn vµ §akr«ng thËt sù ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, diÖn tÝch rõng nguyªn sinh cßn l¹i ph©n bè r¶i r¸c vµ kh«ng liªn tôc thµnh d¶i rõng réng lín v× rõng cña khu vùc bÞ ¶nh hëng do chÊt diÖt cá lµm rông l¸ trong chiÒn tranh vµ sau nµy do con ngêi khai th¸c nªn tÝnh tù nhiªn cña khu vùc kh«ng cao.

2.1.7 Sù máng manh cña hÖ sinh th¸i Ho¹t ®éng cña con ngêi t¸c ®éng m¹nh ®Õn khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn-§akr«ng kÕt qu¶ lµ diÖn tÝch rõng tù nhiªn cßn l¹i rÊt Ýt thay vµo ®ã lµ tr¹ng th¸i th¶m cá, c©y bôi, tre nøa, rõng thø sinh. Sù tån t¹i cña rõng thø sinh cho thÊy sù lan réng, phôc håi cña th¶m rõng tù nhiªn, nÕu c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ thµnh c«ng th× cuèi cïng rõng nguyªn sinh sÏ kh«i phôc l¹i. Sinh c¶nh cña khu vùc sau khi bÞ r¶i chÊt ®éc hãa häc phÇn lín lµ tr¹ng th¸i th¶m cá tranh song bªn c¹nh ®ã ®∙ cã dÊu hiÖu phôc håi rõng th«ng qua kÕt qña ®iÒu tra t¸i sinh. Xóc tiÕn qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn ë ®©y sÏ cã kÕt qu¶ nÕu c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý sau nµy ®îc t¨ng cêng.

2.1.8 TÝnh ®iÓn h×nh Rõng Phong §iÒn-§akr«ng ®iÓn h×nh cho kiÓu rõng ®Êt thÊp thêng xanh. VÒ mÆt sinh th¸i kiÓu rõng nµy kh¸c víi rõng trªn nói ®¸ v«i, rõng vïng nói cao bëi thµnh phÇn loµi, sù phong phó vµ ®a d¹ng. Khu hÖ thó vµ chim ë ®©y ®Æc trng cho khu vùc nói thÊp miÒn Trung. Hai trong 5 loµi chim ®Æc h÷u lµ gµ L«i lam mµo tr¾ng vµ gµ So Trung bé cã mÆt t¹i c¶ hai khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng, chóng cã ph¹m vi ph©n bè hÑp trong vïng nói thÊp miÒn Trung, ba loµi cßn l¹i còng cã vïng ph©n bè hÑp vµ ®Òu xuÊt hiÖn ë c¶ hai khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng lµ TrÜ sao, Khíu má dµi vµ ChÝch ch¹ch m¸ x¸m.

So víi c¸c loµi chim ®Æc h÷u ®iÓn h×nh th× ë ®©y cßn cã mét sè loµi bÞ ®e däa nhng vÉn phæ biÕn h¬n gåm: Gµ L«i h«ng tÝa, Bång chanh rõng vµ Gâ kiÕn xanh cæ ®á.

Trong sè c¸c loµi thó ë ®©y cã 2 loµi ®Æc h÷u cña ViÖt Nam vµ Lµo ®iÓn h×nh cho miÒn Trung lµ Sao la vµ Mang lín. Thó nhá gåm c¸c loµi gÆm nhÊm vµ d¬i kh«ng ®îc kh¶o s¸t nhng khu vùc nµy cã thÓ lµ n¬i chó ngô cña nh÷ng loµi ®iÓn h×nh.

NhiÒu loµi bím ë khu vùc Phong §iÒn-§akr«ng ®iÓn h×nh cho vïng §«ng D¬ng trong ®ã cã 7 loµi cã thÓ coi lµ tiªu biÓu cho miÒn Trung ViÖt Nam lµ: Amathuxidia amythaon, Stichophthama louisa spp., Zeuxidia amethystus, Pachliopta coon, Athyma azura azura, Dodona deodata lecezfi vµ Arhopala spp.

2.1.9 §¬n vÞ sinh th¸i Rõng khu vùc Thõa Thiªn HuÕ vµ Qu¶ng TrÞ bÞ suy gi¶m kh¸ m¹nh trªn ph¹m vi réng ®ã lµ kÕt qu¶ cña canh t¸c n«ng nghiÖp, ®èt n¬ng lµm rÉy, sö dông chÊt hãa häc lµm rông l¸ trong thêi gian chiÕn tranh. PhÇn lín rõng cßn l¹i ë hai huyÖn Phong §iÒn-§akr«ng tËp trung däc theo ranh giíi hai tØnh. Thùc tÕ næi tréi vÒ diÖn tÝch vµ sù g¾n kÕt rõng ë hai khu vùc Phong §iÒn-§akr«ng so víi c¸c khu vùc kh¸c lµ c¬ së tin cËy cho viÖc x©y dùng khu b¶o vÖ cho hai khu vùc nµy. B¶n ®å tµi nguyªn rõng chØ ra r»ng diÖn tÝch rõng tiÕp gi¸p gi÷a hai khu vùc cã ý nghÜa quan träng cho sù lan truyÒn vµ cøu sèng nhiÒu loµi sinh vËt, ®Æc biÖt ®èi víi tÊt c¶ c¸c loµi sèng hoµn toµn phô thuéc vµo rõng nh Voäc v¸, Vîn. MÆc dï tiÕp gi¸p nhng ®é che phñ kh«ng ph¶i lµ rõng nguyªn sinh hay rõng khÐp t¸n. Rõng ë ®©y ®îc liªn kÕt b»ng hµnh lang víi d¶i rõng hÑp, nã sÏ h¹n chÕ cho sù ph©n bè cña ®éng vËt hoang d∙ vµ qu¸ tr×nh t¸i sinh rõng còng sÏ chËm.

20 PhÝa b¾c cña huyÖn §akr«ng cßn l¹i mét sè d¶i rõng ®éc lËp xen lÉn víi ®Êt n«ng nghiÖp, n¬ng rÉy bá hoang, tr¶ng cá vµ c©y bôi. Do vËy rõng ë khu vùc nµy kh«ng g¾n kÕt víi rõng phÝa nam tØnh Qu¶ng B×nh. H¬n n÷a thung lòng A Líi ®∙ bÞ r¶i chÊt rông l¸ víi cêng ®é m¹nh. Do vËy hµnh lang liªn tôc gi÷a vên quèc gia B¹ch M∙ vµ khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn-§akr«ng rÊt khã cã thÓ x¶y ra víi tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nh hiÖn nay cña vïng.

Rõng phÝa ®«ng cña khu vùc Phong §iÒn-§akr«ng lµ ph¸ Tam Giang víi sù liªn kÕt cña hÖ sinh th¸i ®Êt ngËp níc. MÆc dï hiÖn t¹i kh«ng b¶o vÖ ®îc, vïng ®Êt ít nµy tiªu biÓu cho phong c¶nh cã mét kh«ng hai vµ sinh c¶nh nµy hiÖn kh«ng ®¹i diÖn cho hÖ thèng khu b¶o vÖ toµn quèc. Sinh c¶nh ®Êt ít vµ cån c¸t nµy cã thÓ lµ n¬i c ngô cña ®éng, thùc vËt ®éc nhÊt v« nhÞ. Trong t¬ng lai cÇn ph¶i ®iÒu tra ®Ó x©y dùng thµnh mét khu b¶o tån liªn tôc víi Phong §iÒn vµ §akr«ng.

PhÝa ®«ng nam cña Phong §iÒn-§akr«ng cã lÞch sö l©u ®êi ph¸ rõng lµm n¬ng rÉy nhng vÉn cßn sãt l¹i nh÷ng m¶nh rõng nguyªn sinh trªn hÖ d«ng ph©n thuû cña Rµo Trµng vµ Rµo La ë thîng nguån cña s«ng Bå. Khu vùc nµy sÏ lµ vïng ®Öm tèt nhÊt cho khu b¶o tån Phong §iÒn sau nµy v× ®©y lµ vïng chuyÓn tiÕp gi÷a khu b¶o tån vµ thung lòng A Líi.

2.2 Gi¸ trÞ kinh tÕ

2.2.1 Phßng hé ®Çu nguån Khu vùc Phong §iÒn-§akr«ng tuy lµ vïng ®åi nói thÊp (®Ønh nói cao nhÊt cao h¬n 1.400 m), nhng l¹i lµ n¬i xuÊt ph¸t cña 4 con s«ng chÝnh trong khu vùc, ®ã lµ s«ng §akr«ng-Th¹ch H∙n, s«ng Mü Ch¸nh-¤ L©u, s«ng Bå ®æ ra s«ng H¬ng vµ s«ng A S¸p thuéc hÖ thèng s«ng Mª K«ng. MÆt kh¸c, khu vùc cã ®Þa h×nh rÊt dèc, ®é chªnh cao cña çc dßng s«ng lín nhÊt lµ ë çc chi lu vµ chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp cña ma b∙o nªn dÔ x¶y ra lò lôt, lµm ¶nh hëng lín ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®êi sèng cña con ngêi trong khu vùc vµ vïng h¹ lu. V× vËy, gi¸ trÞ to lín h¬n c¶ cña khu rõng nµy lµ kh¶ n¨ng phßng hé ®Çu nguån. NÕu nh th¶m thùc vËt rõng ë ®©y bÞ c¹n kiÖt sÏ lµm mÊt kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt níc, thiªn tai ch¾c ch¾n dÔ xÈy ra mçi khi cã ma b∙o ®Õn vµ kh¶ n¨ng cung cÊp níc ngät cña çc con s«ng trong mïa kh« sÏ bÞ h¹n chÕ nhiÒu. Thùc tÕ cho thÊy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y møc ®é thiÖt h¹i do lò lôt vµ h¹n h¸n ngµy mét nghiªm träng mµ ®iÓn h×nh lµ ®ît h¹n h¸n x¶y ra vµo th¸ng 7 vµ 8 n¨m 1998.

2.2.2 Cung cÊp níc vµ h¹n chÕ xãi mßn Hµng n¨m, c¸c dßng s«ng nµy cung cÊp níc ngät cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng con ngêi ®Þa ph¬ng. Sau khi hßa b×nh lËp l¹i, ®îc sù quan t©m cña chÝnh phñ, nh©n d©n ®Þa ph¬ng ®∙ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû n«ng phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®¸ng kÓ h¬n c¶ lµ:

• C«ng tr×nh thuû n«ng Nam Th¹ch H∙n ®îc khëi c«ng tõ n¨m 1978 víi c«ng suÊt thiÕt kÕ tíi tiªu cho 16.900 ha vµ ®a vµo sö dông tõ n¨m 1981, tíi tiªu cho 8.700 ha ruéng lóa níc cña c¸c huyÖn TriÖu Phong, H¶i L¨ng, Phong §iÒn vµ xung quanh thÞ x∙ Qu¶ng TrÞ.

• C«ng tr×nh thuû n«ng Hoµ Mü trªn Rµo Quao thuéc s«ng ¤ L©u x©y dùng tõ n¨m 1988 cã diÖn tÝch mÆt hå 218 ha, dung tÝch 12 triÖu m3 níc víi tæng gi¸ trÞ ®Çu t h¬n 30 tØ ®ång. C«ng tr×nh b¾t ®Çu ®a vµo sö dông tõ n¨m 1993 cung cÊp níc cho 2.000 ha lóa 1 vô ®Õn 3 vô.

Nh×n chung, c¶ 2 c«ng tr×nh thuû n«ng nµy ®∙ vµ ®ang ph¸t huy t¸c dông ®a n¨ng suÊt lóa trong vïng lªn 8 tÊn/ha/n¨m, gãp phÇn c¶i thiÖn dÇn ®êi sèng nh©n d©n ®Þa ph¬ng. Tuy nhiªn, viÖc khai th¸c rõng bÊt hîp lý trong thêi gian qua dÉn ®Õn t×nh tr¹ng xãi mßn ®Êt vµ lßng hå ®ang bÞ båi ®¾p. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra gÇn ®©y nhÊt, lßng hå Nam Th¹ch H∙n ®∙ bÞ båi lÊp tíi 2 m, mùc níc h¹ thÊp trong mïa kh«, thuyÒn bÌ ®i l¹i khã kh¨n. §Æc biÖt trong n¨m 1998 do h¹n h¸n kÐo dµi ®∙ g©y ra t×nh tr¹ng thiÕu níc ngät cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®êi sèng ngêi d©n thÞ x∙ Qu¶ng TrÞ. §iÒu ®ã chøng tá r»ng th¶m thùc vËt rõng ë ®©y cã mét ý nghÜa to lín trong viÖc gi÷ vµ cung cÊp níc cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t cho ®êi sèng cña con ngêi ®Þa ph¬ng, còng nh h¹n chÕ sù nhiÔm mÆn ë khu vùc c¸c cöa s«ng. Trong t¬ng lai, trªn c¸c hÖ thèng s«ng nµy cßn tiÕp tôc x©y dùng mét sè c«ng tr×nh thuû n«ng n÷a nh ®Ëp khe Lau tíi tiªu cho 30 ha ruéng lóa níc thuéc x∙ Ba Lßng vµ H¶i Phóc v.v. th× vai trß phßng hé ®Çu nguån cña th¶m thùc vËt rõng cµng to lín h¬n n÷a.

21 2.2.3 L©m nghiÖp Vïng B¾c Trung Bé lµ mét trong nh÷ng vïng rõng ®îc ®¸nh gi¸ cã tÝnh ®a d¹ng cao vµ cã tiÒm n¨ng sinh th¸i lín cña níc ta. Th¶m thùc vËt rõng B¾c Trung Bé l¹i chøa ®ùng nhiÒu loµi c©y cho gç cã gi¸ trÞ kinh tÕ lín nh Lim xanh Erythrophleum fordii, Gô mËt Sindora siamensis, Gô lau S. tonkinensis, Huûnh Tarrietia javanica, SÕn Madhuca pasquieri... cña rõng nhiÖt ®íi thêng xanh. Rõng ë khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng còng mang ®îc tÝnh chÊt ®ã. Nhng do ¶nh hëng cña chiÕn tranh, ®Æc biÖt cña chiÕn tranh ho¸ häc, vµ sau ®ã tr¶i qua mét thêi gian khai th¸c bÊt hîp lý cña nh©n d©n ®Þa ph¬ng trong c¬ chÕ thÞ trêng ®∙ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng phÇn lín diÖn tÝch rõng trë nªn nghÌo kiÖt, th¶m thùc vËt rõng bÞ biÕn ®æi m¹nh. C¸c loµi gç cã gi¸ trÞ kinh tÕ lín bÞ suy gi¶m kh«ng cßn kh¶ n¨ng khai th¸c ®Õn møc b¸o ®éng. DiÖn tÝch rõng cã kh¶ n¨ng khai th¸c cßn l¹i kh«ng nhiÒu vµ ph©n bè ë s©u, ë xa thuéc ®ai rõng ¸ nhiÖt ®íi, mét ®ai rõng gåm nhiÒu loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ thÊp. ViÖc tiÕn hµnh khai th¸c nh÷ng ®¸m rõng nµy cÇn ph¶i ®Çu t lín cho lµm ®êng nªn kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ. Trong khi ®ã vai trß phßng hé ®Çu nguån l¹i v« cïng to lín nh ®∙ tr×nh bµy, nªn viÖc ®a khu rõng vµo hÖ thèng c¸c khu b¶o vÖ kh«ng chØ tháa m∙n ®îc chøc n¨ng b¶o tån ®a d¹ng sinh häc mµ cßn n©ng cao tÝnh n¨ng phßng hé m«i trêng cña khu rõng.

2.3 Gi¸ trÞ tiÒm n¨ng

2.3.1 Gi¸ trÞ tiÒm n¨ng vÒ b¶o tån Khu b¶o tån thiªn nhiªn b¶o vÖ hÖ sinh th¸i rõng vïng nói thÊp miÒn Trung ViÖt Nam (mét trong nh÷ng khu vùc ®iÓn h×nh cña hÖ thèng khu b¶o tån Quèc Gia), b¶o vÖ çc loµi chim ®Æc h÷u, çc loµi quÝ hiÕm cã nguy c¬ tuyÖt chñng nh gµ L«i lam mµo tr¾ng Lophura edwardsi, ®©y lµ loµi ®Æc h÷u cña miÒn Trung ViÖt Nam cho tíi nay míi chØ ®îc ph¸t hiÖn ë khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng. C¶ hai khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng lµ vïng ph©n bè lÞch sö cña Gµ l«i lam mµo ®en L. imperialis, çc b»ng chøng kh¼ng ®Þnh vÒ loµi nµy hiÖn cßn tån t¹i ë khu vùc cßn rÊt máng manh. Do vËy khi c¶ hai khu nµy ®îc thµnh lËp vµ b¶o tån vµ ph¸t triÓn çc sinh c¶nh thÝch hîp cña chóng sÏ më réng vïng sèng cña hai loµi Gµ l«i ®Æc h÷u nªu trªn cïng víi nhiÒu loa× chim vµ thó cña khu vùc sèng phô thuéc vµo hÖ sinh th¸i rõng nói thÊp vµ rõng thêng xanh.

ViÖc u tiªn b¶o vÖ vïng nói thÊp phÝa ®«ng cña khu vùc thuéc huyuÖn Phong §iÒn rÊt cã triÓn väng vµ tÝnh kh¶ thi cao h¬n do søc Ðp cña d©n c ë ®©y kh«ng cßn lín.

Khu vùc phÝa t©y cña khu b¶o tån víi sù cã mÆt cña çc lµng, b¶n cña ®ång bµo çc d©n téc, víi çc phong tôc vµ quan hÖ truyÒn thèng lµ mét thuËn lîi cho cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn rõng nÕu nh vËn dông tèt çc yÕu tè truyÒn thèng nµy.

2.3.2 TiÒm n¨ng vÒ du lÞch Khu b¶o tån t¬ng ®èi gÇn víi Quèc lé 1A vµ thµnh phè HuÕ tuy vËy tiÒm n¨ng du lÞch ë ®©y thÊp do kh«ng cã çc danh lam th¾ng c¶nh, mËt ®é çc loµi thó lín kh«ng cao. Tuy nhiªn sù hiÖn diÖn cña quÇn thÓ Gµ l«i lam (Lophura) ®Æc h÷u cïng víi çc loµi chim, thó kh¸c sÏ lµ ®éng lùc thu hót kh¸ch du lÞch sinh th¸i. §ång thêi çc ho¹t ®éng du lÞch t×m hiÓu vÒ d©n téc häc còng t¨ng lªn, sÏ c¶i thiÖn t×nh h×nh kinh tÕ cña ®ång bµo çc d©n téc.

2.3.3 Gi¸ trÞ tiÒm n¨ng vÒ kinh tÕ Gi¸ trÞ tiÒm n¨ng to lín vµ l©u dµi mµ khu b¶o tån mang l¹i ®ã chÝnh lµ c¸c lîi Ých cña rõng ®èi víi m«i trêng vµ sinh th¸i trong vïng. Ngoµi ra khi ®îc thµnh lËp, khu b¶o tån thiªn nhiªn sÏ mang l¹i mét sè lîi Ých thiÕt thùc cho céng ®ång d©n c sinh sèng trong vïng th«ng qua c¸c ch¬ng tr×nh ho¹t ®éng nh»m b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn khu b¶o tån nh: ch¬ng tr×nh tæng hîp ph¸t triÓn vïng ®Öm, ch¬ng tr×nh gi¸o dôc vÒ m«i trêng, ch¬ng tr×nh ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång.v.v. Ngêi d©n ®Þa ph¬ng cã thÓ tham gia vµo c«ng t¸c qu¶n lý vµ b¶o vÖ rõng.

Khu b¶o tån ®îc thµnh lËp sÏ thu hót çc nguån tµi trî cña çc tæ chøc Quèc TÕ th«ng qua çc dù ¸n hîp t¸c vÒ khoa häc, m«i trêng vµ b¶o tån ®a d¹ng sinh häc. Thu hót tiÒm n¨ng vÒ du lÞch sinh th¸i ®èi víi kh¸ch trong níc vµ Quèc TÕ.

22 Ch¬ng 3. C¸c nh©n tè ¶nh hëng trong viÖc thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng

3.1 ¶nh hëng cña c¸c nh©n tè tù nhiªn

3.1.1 YÕu tè ®Þa h×nh !nh hëng cña ®Þa h×nh lu«n mang tÝnh hai mÆt ®èi víi c«ng t¸c b¶o tån: ®Þa h×nh thuËn lîi cho tuÇn tra b¶o vÖ th× còng thuËn lîi cho khai th¸c vËn chuyÓn vµ ngîc l¹i. MÆc dï vËy, rõng vÉn bÞ chÆt ph¸ m¹nh ë nhiÒu n¬i do c¸c ho¹t ®éng khai th¸c ngµy mét ®a d¹ng, tinh vi vµ cã sù chñ ®éng. PhÝa §«ng cña khu vùc ®Þa h×nh t¬ng ®èi b»ng ph¼ng vµ thÊp hÊp dÉn víi ngêi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, thuËn lîi cho viÖc khai th¸c vµ vËn chuyÓn l©m s¶n trong khu b¶o tån, bëi vËy mµ rõng khu vùc nµy ®∙ bÞ khai th¸c kiÖt.

PhÝa T©y khu vùc, ®Þa h×nh chñ yÕu lµ nói trung b×nh vµ nói thÊp nhng bÞ chia c¾t m¹nh, dèc lín ®i l¹i khã kh¨n, ®©y lµ trë ng¹i lín cho c«ng t¸c tuÇn tra b¶o vÖ. Do vËy ®©y lµ ®iÓm thuËn lîi cho ngêi d©n thuéc khu vùc thung lòng A Líi dÔ dµng tÊn c«ng vµo rõng.

Mét sè x∙ trong khu vùc cha cã ®êng « t« tíi nh x∙ Ba Lßng, H¶i Phóc cïng víi sù thiÕu thèn vÒ c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin sÏ ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng qu¶n lý b¶o vÖ trong khu vùc.

3.1.2 S«ng suèi §©y lµ khu vùc cã lîng ma b×nh qu©n hµng n¨m cao trung b×nh 2.600-2.800 mm, ®Æc biÖt c¸c th¸ng 7, 8, 9 lîng ma chiÕm 70% lîng ma c¶ n¨m, thªm vµo ®ã sù chªnh cao gi÷a thîng lu vµ h¹ lu lín nªn trong mïa ma lò lôt ®i l¹i sÏ rÊt khã kh¨n.

Ngîc l¹i mïa kh« ë ®©y còng dÔ x¶y ra h¹n h¸n, thiÕu níc. §©y lµ nh÷ng ®iÓm cÇn ®îc quan t©m chó ý trong viÖc chän vÞ trÝ x©y dùng c¸c tr¹m b¶o vÖ.

3.2 Trë ng¹i vÒ sinh häc

ViÖc sö dông chÊt ®éc ho¸ häc trong chiÕn tranh ®∙ dÉn ®Õn rõng bÞ t¸c ®éng vµ chia c¾t, t¹o nªn çc m¶ng kh«ng liªn tôc (rõng da b¸o), çc tr¶ng cá víi u thÕ lµ çc loµi cá tranh, lau, mua mäc dµy ®Æc g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh diÔn thÕ, phôc håi l¹i rõng. Rõng bÞ chia c¾t thµnh m¶ng nhá vµ xuÊt hiÖn çc kiÓu th¶m thùc b× ®¬n ®iÖu nh vËy cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn gia t¨ng quÇn thÓ mét sè loµi mãng guèc nh Nai, Mang cã gi¸ trÞ b¶o tån, nhng còng gia t¨ng sè lîng quÇn thÓ cña çc loµi kh«ng cã gi¸ trÞ b¶o tån nh çc loµi ph©n bè ë çc sinh c¶nh c©y bôi, cá vµ lau l¸ch. V× vËy ph¶i lùa chän ph¹m vi b¶o vÖ víi nh÷ng kiÓu sinh c¶nh cã tiÒm n¨ng t¸i sinh trong mèi liªn hÖ víi môc tiªu b¶o tån çc loµi.

Trong khu b¶o tån cã loµi gµ L«i lam mµo tr¾ng Lophura edwardsi lµ loµi quÝ hiÕm, ®Æc h÷u hiÖn ®ang bÞ ®e do¹ diÖt chñng, hiÖn t¹i mËt ®é ®∙ xuèng thÊp, g©y khã kh¨n cho c«ng viÖc ®iÒu tra, x¸c ®Þnh ph¹m vi vµ diÖn tÝch cÇn ®Ó b¶o vÖ loµi nµy cã hiÖu qu¶.

Do s¨n b¾n, ®¸nh bÉy lµm suy gi¶m m¹nh sè lîng ç thÓ cña çc loµi thó. MËt ®é çc ç thÓ trong çc quÇn thÓ gi¶m xuèng qu¸ thÊp, c¶n trë qu¸ tr×nh phôc håi sè lîng cña quÇn thÓ ®Ó cã thÓ duy tr× sù c©n b»ng vÒ d©n sè trong quÇn thÓ. §©y lµ nguyªn nh©n ®∙ vµ ®ang dÉn ®Õn sù tuyÖt chñng cña çc loµi ®éng vËt.

3.3 C¸c yÕu tè vÒ c¬ së h¹ tÇng, tæ chøc vµ tµi chÝnh

HiÖn t¹i rõng c¶ hai khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng ®îc qu¶n lý theo quy chÕ rõng phßng hé ®Çu nguån. Thuéc khu vùc Phong §iÒn duy nhÊt cã mét tr¹m kiÓm l©m Phong Mü víi biªn chÕ 3 kiÓm l©m viªn cã nhiÖm vô qu¶n lý tµi nguyªn rõng cña ba x∙ Phong Mü, Phong Xu©n vµ Phong S¬n, tæng diÖn tÝch rõng lµ 19.887 ha. Cë së vËt chÊt vµ çc trang bÞ cho c«ng t¸c b¶o vÖ rõng nghÌo nµn nh: kh«ng cã xe « t« hoÆc xe m¸y, kh«ng cã çc thiÕt bÞ lµm c«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vÒ phßng chèng ch¸y rõng vµ b¶o vÖ tµi nguyªn rõng. ChÕ ®é l¬ng hëng theo chÕ ®é bao cÊp cña nhµ níc, ®êi sèng sinh ho¹t cña çn bé cßn khã kh¨n, kh«ng khuyÕn hÕt n¨ng lùc lµm viÖc.

23 Khu vùc §akr«ng hiÖn t¹i còng cã çc khã kh¨n t¬ng tù, do ®Þa h×nh chia c¾t vµ d©n c ph©n bè r¶i r¸c xung quanh ranh giíi dù kiÕn. Trªn ®Þa bµn cã ba tr¹m kiÓm l©m. Trong thêi gian tíi khi cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp khu b¶o tån §akr«ng c«ng t¸c b¶o vÖ vµ chi phÝ b¶o vÖ cho khu vùc nµy cÇn ph¶i chó träng vµ t¨ng cêng çc tr¹m tuÇn tra vµ kiÓm so¸t däc tuyÕn s«ng Qu¶ng TrÞ-§akr«ng vµ tuyÕn ®êng quèc lé 14. C«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý vµ b¶o vÖ khu vùc nµy sÏ phøc t¹p vµ gÆp nhiÒu khã kh¨n trong çc n¨m ®Çu cña kÕ ho¹ch dµi h¹n.

MÆc dï c¸n bé KiÓm l©m ë c¶ 2 khu vùc ®∙ cã nhiÒu cè g¾ng nhng do cã nh÷ng khã kh¨n kh¸ch quan vµ thiÕu thèn vÒ trang thiÕt bÞ nªn hiÖu qu¶ c«ng t¸c b¶o vÖ cha cao. HiÖn t¹i c¸c ho¹t ®éng khai th¸c bÊt hîp lý nguån tµi nguyªn t¹i 2 khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng ®ang diÔn ra m¹nh mÏ vµ ®a d¹ng mµ næi lªn vÉn lµ khai th¸c gç trém vµ s¨n b¾n, ®Æt bÉy.

3.4 Sö dông bÊt hîp lý nguån tµi nguyªn

3.4.1 Khai th¸c gç trém Rõng trªn çc ®åi nói thÊp phÝa §«ng thuéc huyÖn Phong §iÒn ®∙ bÞ khai th¸c kiÖt h×nh thµnh nªn diÖn tÝch ®Êt trèng, ®åi nói träc kh¸ réng lín vïng nói thÊp phÝa ®«ng. HiÖn t¹i çc ho¹t ®éng khai th¸c ®∙ tiÕn vµo nh÷ng çnh rõng s©u, n¬i cã ®Þa h×nh hiÓm trë. Do ®êng bé ®i l¹i khã kh¨n nªn gç khai th¸c trém ®îc kÕt thµnh bÌ vµ vËn chuyÓn ra ngoµi chñ yÕu dùa vµo hÖ thèng s«ng ¤ L©u vµ s«ng Mü Ch¸nh. Thuéc ®Þa phËn huyÖn §akr«ng qu¸ tr×nh vËn chuyÓn gç ®îc thùc hiÖn nhê Tr©u, Bß kÐo theo çc ®êng mßn. Thuéc khu vùc x∙ Ba Lßng gç khai th¸c ®îc vËn chuyÓn dùa vµo ®êng "T¨ng" lµ mét phÇn trong hÖ thèng ®êng mßn Hå ChÝ Minh.

Khai th¸c gç trém kh«ng nh÷ng lµm c¹n kiÖt tµi nguyªn, suy tho¸i rõng mµ viÖc ®i l¹i, ¨n ë, c©y ®æ ®∙ g©y nªn sù x¸o trén lín vÒ sinh c¶nh vµ « nhiÔm m«i trêng sèng cña c¸c loµi ®éng thùc vËt. §iÒu ®¸ng chó ý lµ sè ngêi tham gia khai th¸c gç trém ë 2 khu vùc nµy kh«ng chØ cã ngêi ®Þa ph¬ng mµ cßn cã ngêi tõ c¸c huyÖn, tØnh kh¸c ®Õn.

3.4.2 S¨n b¾n, ®Æt bÉy S¨n b¾n, bÆt bÉy ®éng vËt ë c¶ 2 khu vùc nµy hiÖn còng ®ang diÔn ra rÊt m¹nh vµ ®a d¹ng. §Æt bÉy (bÉy sËp vµ bÉy treo) lµ h×nh thøc phæ biÕn vµ hiÖu qu¶ nhÊt, ®ang ®îc sö dông ë c¶ 2 khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng. §Æt bÉy ®îc xem lµ hiÓm ho¹ "diÖt chñng" ®èi víi c¶ khu hÖ ®éng vËt bëi v× ®©y lµ h×nh thøc s¨n b¾t kh«ng chän läc, nã cã thÓ b¾t nh÷ng loµi thó lín nh GÊu, Hæ... cho ®Õn çc loµi nhá nh çc loµi chim mÆt ®Êt. ¦íc tÝnh trong khu b¶o tån thêng xuyªn cã mÆt kho¶ng 2.000 bÉy. BÉy ®îc ®Æt chñ yÕu trªn çc ®Ønh ®åi, d«ng thÊp t¬ng ®èi b»ng.

3.4.3 Çc ho¹t ®éng khai th¸c bÊt hîp lý kh¸c Ngoµi 2 h×nh thøc nªu trªn, trong vïng cßn diÔn ra nhiÒu ho¹t ®éng khai th¸c bÊt hîp lý kh¸c nh: ®èt n¬ng lµm rÉy, ch¨n th¶ gia sóc tù do, chiÕm dông ®Êt canh t¸c tr¸i phÐp, thu h¸i song m©y l¸ nãn, bu«n b¸n ®éng vËt hoang d∙, v.v (xem B¶ng 20). TÊt c¶ çc ho¹t ®éng nµy ë çc møc ®é kh¸c nhau ®Òu cã ¶nh hëng kh«ng tÝch cùc ®Õn nguån tµi nguyªn vµ c«ng t¸c b¶o tån.

§Ó ®¹t ®îc môc tiªu vµ néi dung cña 1 khu b¶o tån thiªn nhiªn ®∙ ®Ò ra th× c«ng viÖc ng¨n chÆn vµ lo¹i bá c¸c ho¹t ®éng khai th¸c bÊt hîp lý nguån tµi nguyªn ®ang diÔn ra lµ rÊt cÊp b¸ch vµ mang tÝnh quyÕt ®Þnh.

24 B¶ng 20: Mét sè ho¹t ®éng khai th¸c bÊt hîp lý nguån tµi nguyªn rõng Çc ho¹t ®éng Nh÷ng t¸c ®éng ®Õn rõng vµ T×nh h×nh hiÖn t¹i Ph¬ng thøc khai th¸c tµi nguyªn rõng qu¶n lý Khai th¸c gç, cñi Ph¸ vì tÇng t¸n vµ hÖ sinh th¸i dÉn ®Õn rõng HiÖn ®ang diÔn ra m¹nh CÊm nghiªm ngÆt trém bÞ tµn ph¸ vµ suy tho¸i mÏ §Æt bÉy (bÉy sËp, S¨n b¾t kh«ng chän läc. Lµ nguyªn nh©n lµm Lµ h×nh thøc phæ biÕn CÊm nghiªm ngÆt bÉy treo) gi¶m sè lîng dÉn ®Õn khan hiÕm vµ tuyÖt vµ hiÖu qu¶ nhÊt hiÖn chñng çc loµi ®éng vËt, c¹n kiÖt nguån gen. nay S¨n b¾n ®éng vËt Cã t¸c ®éng nh trªn, dïng sóng cßn g©y nªn HiÖn vÉn cßn diÔn ra CÊm nghiªm ngÆt sù nhiÔu lo¹n ®èi víi ®éng vËt. §èt rõng lÊy ®Êt Rõng bÞ tµn ph¸, lµ nguyªn nh©n g©y ch¸y Lµ tËp qu¸n canh t¸c CÊm nghiªm ngÆt canh t¸c, ch¨n th¶ rõng. Ph¸ vì c©n b»ng sinh th¸i. cña mét sè d©n téc ë da sóc ®©y Bu«n b¸n ®éng vËt Lµ nguyªn nh©n thóc ®Èy çc ho¹t ®éng s¨n DiÔn ra rÊt m¹nh mÏ, ®a CÊm nghiªm ngÆt hoang d∙ b¾n, ®¸nh bÉy ®éng vËt rõng d¹ng Di d©n tù do ChiÕm dông ®Êt tr¸i phÐp, lµ nguyªn nh©n Kh«ng râ CÊm nghiªm ngÆt dÉn ®Õn ph¸ rõng. Ch¨n th¶ gia sóc tù DÉm ®¹p, ¨n c©y non ng¨n c¶n qu¸ tr×nh §©y lµ nguån thu nhËp H¹n chÕ do phôc håi vµ t¸i sinh tù nhiªn. §Æc biÖt lµ t¸i quan träng, hiÖn t¹i sè sinh sau n¬ng rÉy lîng cha nhiÒu Dïng m×n, chÊt G©y nªn « nhiÔm, x¸o trén m«i trêng sèng Kh«ng râ CÊm nghiªm ngÆt ®éc ®¸nh ç ®èi víi çc lµi ®éng thùc vËt Thu h¸i c©y l¸ nãn Ph¸ huû tÇng thÊp, lµm mÊt ®i sinh c¶nh a VÉn cßn diÔn ra theo H¹n chÕ thÝch cña çc loµi chim mÆt ®Êt, trong ®ã cã mïa trong thêi gian 2 - hai loµi gµ L«i lam lµ loµi quÝ hiÕm vµ ®Æc 3 th¸ng h÷u. Khai th¸c vµng, G©y « nhiÔm m«i trêng, nguån níc, xãi Kh«ng râ CÊm nghiªm ngÆt kho¸ng s¶n mßn, rõng bÞ tµn ph¸. Mét sè ho¹t ®éng Khai th¸c qu¸ møc sÏ dÉn ®Õn khan hiÕm cã HiÖn diÔn ra theo mïa, H¹n chÕ kh¸c (lÊy mËt ong, khi tuyÖt chñng çc loµi nµy. r¶i r¸c. lÊy m©y...) Chng cÊt dÇu De Lµm tuyÖt chñng loµi thùc vËt nµy, g©y « Kh«ng râ CÊm nghiªm ngÆt nhiÔm vµ x¸o trén m«i trêng sèng.

25 Ch¬ng 4. §Ò xuÊt c¸c ph¬ng ¸n qui ho¹ch, qu¶n lý vµ kiÕn nghÞ

4.1 C¸c môc tiªu thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng

Khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng ®îc thµnh lËp víi c¸c môc tiªu chÝnh díi ®©y:

1. B¶o vÖ diÖn tÝch rõng cßn l¹i cña vïng ®Êt thÊp miÒn Trung.

2. B¶o tån quÇn thÓ gµ L«i lam mµo tr¾ng ®Æc h÷u cña miÒn Trung ViÖt Nam mµ hiÖn nay vïng ph©n bè cña chóng míi ®îc biÕt ®Õn ë Phong §iÒn vµ §akr«ng.

3. B¶o tån quÇn thÓ cña hai loµi thó lín lµ Sao la vµ Mang lín mµ vïng ph©n bè cña chóng míi ®îc ghi nhËn cho khu b¶o tån nµy.

4. B¶o tån c¸c loµi ®éng vËt ®ang bÞ ®e däa ë møc ®é toµn cÇu nh: Hæ, Vîn, Voäc ngò s¾c vµ c¸c loµi chim ®Æc h÷u cña khu vùc chim ®Æc h÷u miÒn Trung nh: Khíu má dµi, Gµ so Trung Bé, Gâ kiÕn ®Çu ®á, ChÝch ch¹ch m¸ x¸m, Khíu m¸ tr¾ng.

5. B¶o tån tÝnh ®a d¹ng sinh häc cña hÖ sinh th¸i rõng nói thÊp miÒn Trung lµ n¬i sèng thÝch hîp cña nhiÒu loµi ®éng vËt hoang d∙ ®Æc biÖt ®èi víi c¸c loµi Gµ L«i ®Æc h÷u cña ViÖt Nam.

6. B¶o vÖ rõng ®Çu nguån, t¨ng kh¶ n¨ng phßng hé, gãp phÇn b¶o vÖ vµ ®iÒu hßa nguån níc cña c¸c con s«ng §akr«ng, Th¹ch H∙n(Qu¶ng TrÞ), S«ng Bå, S«ng ¤ L©u, Mü Ch¸nh(Thõa Thiªn HuÕ) ®¶m b¶o cung cÊp níc cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t,h¹n chÕ xãi mßn,lò lôt, h¹n h¸n.

7. Gãp phÇn æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña c¸c céng ®ång ®Þa ph¬ng ®Þnh c ë vïng ®Öm cña khu b¶o tån. Gi¶m søc Ðp tõ céng ®ång ®èi víi rõng.

8. N©ng cao ý thøc cña ngêi d©n trong viÖc b¶o vÖ vµ sö dông bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn. Thóc ®Èy sù hîp t¸c gi÷a céng ®ång ®Þa ph¬ng víi chÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ trong c«ng t¸c b¶o tån.

4.2 §Ò xuÊt ranh giíi khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng

4.2.1 C¬ së ®Ò xuÊt ranh giíi cña khu b¶o tån Ranh giíi khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng ®îc ®Ò xuÊt dùa trªn c¸c c¬ së díi ®©y:

1. T×nh tr¹ng ph©n bè hiÖn t¹i cña c¸c loµi ®éng thùc vËt quÝ hiÕm vµ ®Æc h÷u cïng víi sù ®ßi hái n¬i sèng thÝch hîp cña chóng.

2. Dùa vµo b¶n ®å tµi nguyªn rõng vµ b¶n ®å ®Þa h×nh cña khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng.

3. Dùa vµo viÖc ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng rõng khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng th«ng qua kh¶o s¸t thùc ®Þa.

4. T×nh tr¹ng ph©n bè d©n c vµ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt ®ai hiÖn t¹i cña 2 khu vùc Phong §iÒn vµ §akr«ng.

4.2.2 Ranh giíi khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn DiÖn tÝch ®Ò xuÊt cña khu b¶o tån Phong §iÒn lµ 34.406 ha bao gåm diÖn tÝch cña 35 tiÓu khu (theo hÖ thèng tiÓu khu cña tØnh), n»m trªn ®Þa phËn hµnh chÝnh cña huyÖn Phong §iÒn gåm x∙ Phong Mü (29 tiÓu khu) vµ x∙ Phong Xu©n (6 tiÓu khu).

• Vïng lâi khu b¶o tån Ranh giíi phÝa b¾c cña khu b¶o tån lÊy theo ranh giíi hai tØnh Qu¶ng TrÞ vµ Thõa Thiªn HuÕ vµ còng lµ ranh giíi bao c¸c tiÓu khu 886, 887, 888, 889 thuéc x∙ Phong Mü.

Ranh giíi phÝa ®«ng cña khu b¶o tån c¾t hai x∙ Phong Mü vµ Phong Xu©n theo ranh giíi bao c¸c tiÓu khu 889, 897, 905, 906 thuéc x∙ Phong Mü vµ tiÓu khu 929, 940 thuéc x∙ Phong Xu©n.

26 Ranh giíi phÝa nam cña khu b¶o tån ch¹y theo ranh giíi hai huyÖn Phong §iÒn vµ A Líi b¾t ®Çu tõ ®iÓm mót ranh giíi hai x∙ Phong Xu©n vµ Phong Mü trªn ranh giíi huyÖn cho tíi thuéc ®iÓm thuéc ranh giíi hai tØnh Qu¶ng TrÞ vµ Thõa Thiªn HuÕ, còng lµ ranh giíi cña c¸c tiÓu khu 940, 941, 942 thuéc x∙ Phong Xu©n, tiÓu khu 945 thuéc x∙ Phong Mü.

Ranh giíi phÝa t©y khu b¶o tån lµ ranh giíi gi÷a hai tØnh Qu¶ng TrÞ vµ Thõa Thiªn HuÕ, xuÊt ph¸t tõ §éng Chien Giong cao 420 m ch¹y theo ranh giíi hai tØnh, ®©y còng lµ hÖ d«ng ph©n thuû cña s«ng ¤ L©u vµ Mü Ch¸nh cña TØnh Thõa Thiªn HuÕ vµ s«ng §akr«ng ë Qu¶ng TrÞ, ranh giíi nµy qua mét sè ®Ønh cao ®iÓn h×nh nh: Cã Ba Sai 520 m, §éng Ba Lª 1.000 m, Coc Ton Blai 1020 m, §éng Ca Cut 1.405 m.

Theo ranh giíi ®Ò xuÊt nh trªn, khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn cã diÖn tÝch rõng che phñ lµ 58%, trong khu b¶o tån kh«ng cã ®Êt n«ng nghiÖp vµ d©n c sinh sèng thuËn lîi cho c«ng t¸c b¶o vÖ.

B¶ng 21: DiÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt lo¹i rõng trong ranh giíi ®Ò xuÊt khu BTTN Phong §iÒn Lo¹i ®Êt, lo¹i rõng DiÖn tÝch (ha) PhÇn tr¨m Rõng giµu 4.278 12,63 Rõng trung b×nh 859 2,54 Rõng nghÌo 11.884 34,54 Rõng phôc håi 2.866 8,34 Tr¶ng cá 2.094 6,18 C©y bôi 5.672 16,74 C©y gç r¶i r¸c 6.752 19,93 Tæng 34.406 100,00

• Vïng ®Öm khu b¶o tån Nh vËy, theo ph¬ng ¸n quy ho¹ch ranh giíi nh trªn th× c¸c x∙ ®îc ®Ò xuÊt quy ho¹ch n»m trong vïng ®Öm cña khu b¶o tån sÏ lµ: n»m ë phÝa §«ng gåm c¸c x∙ Phong Mü, Phong Xu©n, Phong S¬n (Phong §iÒn, Thõa Thiªn HuÕ), ë phÝa B¾c cã x∙ H¶i L©m cña huyÖn H¶i L¨ng (Qu¶ng TrÞ), phÝa Nam lµ diÖn tÝch rõng thêng xanh tiÕp gi¸p víi thung lòng A SÇu, A Líi cña tØnh Thõa Thiªn HuÕ.

4.2.3 Ranh giíi khu b¶o tån thiªn nhiªn §akr«ng DiÖn tÝch ®Ò xuÊt cña khu b¶o tån §akr«ng lµ 35.072 ha bao gåm diÖn tÝch cña 32 tiÓu khu (theo hÖ thèng tiÓu khu cña tØnh), n»m trªn ®Þa phËn hµnh chÝnh cña huyÖn §akr«ng gåm c¸c x∙ Ba Lßng, H¶i Phóc, TriÖu Nguyªn, Tµ Long, Hóc Ngh×, Hång Thuû, Tµ Rôt, Ba Nang.

B¶ng:22: DiÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt lo¹i rõng trong ranh giíi ®Ò xuÊt khu BTTN §akr«ng Lo¹i ®Êt, lo¹i rõng DiÖn tÝch (ha) PhÇn tr¨m Rõng giµu 8.282 25,74 Rõng trung b×nh 7.614 23,67 Rõng nghÌo 7.115 22,11 Rõng phôc håi 2.550 7,92 Tr¶ng cá 1.646 5,12 C©y bôi 3100,96 C©y gç r¶i r¸c 6.936 21,56 Nói ®¸ 138 0,42 N«ng nghiÖp 38 0,12 N¬ng rÉy 438 1,36 Tæng 35.072 100,00

• Vïng lâi khu b¶o tån Ranh giíi phÝa b¾c cña khu b¶o tån xuÊt ph¸t tõ ranh giíi hai x∙ TriÖu Nguyªn vµ Mß *'trªn s«ng Qu¶ng TrÞ, ch¹y däc theo s«ng sau ®ã theo ranh giíi bao c¸c tiÓu khu 825, 826, 828 thuéc x∙ Ba Lßng, tiÓu khu 829, 848, 849, 851, 859 thuéc x∙ H¶i Phóc vµ ®©y còng chÝnh lµ ranh giíi huyÖn H¶i L¨ng vµ Phong §iÒn cho tíi ®iÓm mót lµ ranh giíi hai tØnh Qu¶ng TrÞ vµ Thõa Thiªn HuÕ.

Ranh giíi phÝa ®«ng cña khu b¶o tån lµ ranh giíi gi÷a hai tØnh Qu¶ng TrÞ vµ Thõa Thiªn HuÕ, xuÊt ph¸t tõ §éng Chien Giong cao 420 m ch¹y theo ranh giíi hai tØnh, ®©y còng lµ hÖ d«ng ph©n thuû cña s«ng ¤

27 L©u vµ Mü Ch¸nh cña TØnh Thõa Thiªn HuÕ vµ s«ng §akr«ng ë Qu¶ng TrÞ, ranh giíi nµy qua mét sè ®Ønh cao ®iÓn h×nh nh: Cã Ba Sai 520 m, §éng Ba Lª 1.000 m, Coc Ton Blai 1.020 m, §éng Ca Cut 1.405 m.

Ranh giíi phÝa nam cña khu b¶o tån xuÊt ph¸t tõ ®Ønh cao 1245 trªn ranh giíi hai tØnh Qu¶ng TrÞ vµ Thõa Thiªn HuÕ theo ranh giíi tØnh vµ tiÕp tôc theo quèc lé 548, theo ranh giíi tiÓu khu 748.

Ranh giíi phÝa t©y khu b¶o tån xuÊt ph¸t tõ ranh giíi x∙ TriÖu Nguyªn vµ Mß * trªn s«ng Qu¶ng TrÞ ch¹y theo ranh gíi x∙ TriÖu Nguyªn tiÕp Theo ranh giíi x∙ Tµ Long gÆp s«ng §akr«ng råi theo ranh giíi bao c¸c tiÓu khu 702, 702, 722 thuéc x∙ Tµ Long tiÕp ®ã theo ranh giíi gi÷a x∙ Tµ Long vµ Hóc Ngh× c¾t tiÓu khu 725 theo hÖ d«ng thuéc x∙ Hóc Ngh× råi theo s«ng §akr«ng cho tíi khi gÆp ranh giíi x∙ Tµ Rôt vµ Hóc Ngh×, theo ranh giíi x∙ cho tíi ®iÓm mót lµ ranh giíi cña 2 x∙ Tµ Rôt, Hång Thuû vµ Hóc Ngh×.

Theo ranh giíi ®Ò xuÊt nh trªn th× khu BTTN §akr«ng cã diÖn tÝch rõng che phñ ≈ 73%, ®©y lµ mét tØ lÖ kh¸ lín, lý tëng ®èi víi mét khu b¶o tån. Trong khu b¶o tån kh«ng cã d©n sinh sèng, chØ cã 476 ha ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp chiÕm kho¶ng1,35% ®∙ ®îc ngêi d©n sö dông tõ nhiÒu n¨m nay, kh«ng cã hiÖn tîng lÊn chiÕm diÖn tÝch rõng.

• Vïng ®Öm khu b¶o tån Çc céng ®ång cña çc x∙ sau ®©y cã ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý vµ b¶o vÖ cña khu b¶o tån §akr«ng vµ ®îc ®Ò xuÊt qui ho¹ch thµnh vïng ®Öm gåm x∙ Ba Lßng, H¶i Phóc, TriÖu Nguyªn, Tµ Long, Hóc Ngh×, Tµ Rôt vµ Hång Thuû. CÇn ®iÒu tra ®¸nh gi¸ kü h¬n vÒ d©n sinh kinh tÕ ë çc x∙ nµy ®Ó cã ph¬ng híng ph¸t triÓn vïng ®Öm thÝch hîp.

4.3.1 Ban qu¶n lý Khu b¶o tån ®îc thµnh lËp sÏ cã 1 ban qu¶n lý vµ ®éi ngò nh©n viªn ®Ó ®iÒu hµnh vµ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng nh»m x©y dùng vµ ph¸t triÓn khu b¶o tån. VÒ mÆt ®Þa lý, khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng lµ 1 d¶i liªn tôc cña vïng rõng nói thÊp miÒn Trung, do vËy vÒ ph¬ng diÖn b¶o tån ®©y lµ 1 khu b¶o tån thèng nhÊt. VÒ ph¬ng diÖn qu¶n lý do khu vùc §akr«ng thuéc tØnh Qu¶ng TrÞ cßn Phong §iÒn thuéc tØnh Thõa Thiªn HuÕ nªn cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng 2 khu b¶o tån riªng cho 2 tØnh víi c¬ cÊu tæ chøc phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi ®Þa ph¬ng. VÒ c¬ cÊu tæ chøc khu b¶o tån sÏ bao gåm c¸c bé phËn chÝnh nh sau:

• Ban Gi¸m ®èc. • Phßng hµnh chÝnh tæng hîp. • Phßng khoa häc. • Phßng b¶o vÖ.

4.3.2 X©y dùng trô së chÝnh vµ çc tr¹m b¶o vÖ VÞ trÝ cña trô së chÝnh vµ çc tr¹m b¶o vÖ sÏ ®îc nghiªn cøu chi tiÕt vµ sÏ ®îc tr×nh bµy trong dù ¸n ®Çu t víi sù tham gia ®ãng gãp ý kiÕn cña çc c¬ quan chøc n¨ng, nh÷ng ngêi th«ng th¹o ®Þa bµn ë 2 khu vùc nµy. Trong khu«n khæ b¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi nµy chóng t«i ®Ò xuÊt vÞ trÝ trô së cña Ban qu¶n lý vµ çc tr¹m b¶o vÖ nh sau (xem thªm b¶n ®å quy ho¹ch):

• Khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn VÞ trÝ ®Ò xuÊt x©y dùng trô së tr¹m qu¶n lý khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong Mü thuéc x∙ Phong Mü cã to¹ ®é 16031' vÜ ®é b¾c, 107017' ®é kinh ®«ng. HiÖn nay t¹i x∙ Phong Mü còng ®∙ cã 1 tr¹m KiÓm L©m. ViÖc ®Æt trô së ë ®©y sÏ thuËn lîi cho c«ng t¸c ®iÒu hµnh vµ b¶o vÖ, ®©y lµ n¬i tËp trung d©n c kh¸ ®«ng ®óc, tõ ®©y cã thÓ kiÓm so¸t ®îc hÖ thèng s«ng ¤ L©u vµ ®êng bé tõ x∙ Phong Mü vµ c¸c x∙ l©n cËn ra vµo rõng. Trô së c¸ch Quèc lé 1A vµ h¹t kiÓm L©m Phong §iÒn kho¶ng 13 km, ®êng ®i t¬ng ®èi thuËn lîi.

Khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn: 4 tr¹m

(i) Tr¹m Khe Tr¨n VÞ trÝ: thuéc x∙ Phong Mü, to¹ ®é ®Þa lý: 16°30'N, 107°17'E.

28 (ii) Tr¹m Mü Ch¸nh VÞ trÝ: ®îc x©y dùng c¹nh s«ng Mü Ch¸nh t¹i ®iÓm ranh giíi gi÷a 2 huyÖn Phong §iÒn vµ §akr«ng, to¹ ®é ®Þa lý: 16°34'N, 107°14'E.

(iv) Tr¹m A Líi To¹ ®é ®Þa lý: 16°21'N, 107°09'E.

• Khu b¶o tån thiªn nhiªn §akr«ng Trô së ban qu¶n lý ®Æt t¹i x∙ TriÖu Nguyªn cã to¹ ®é 16°39' vÜ ®é b¾c, 106°58' ®é kinh ®«ng. Trô së c¸ch Quèc lé 9 theo híng ®i Lao B¶o kho¶ng 7 km. Trô së gÇn ®êng Quèc lé vµ s«ng Th¹ch H∙n nªn viÖc ®i l¹i, ®iÒu hµnh, kiÓm tra thuËn lîi.

Khu b¶o tån thiªn nhiªn §akr«ng: 6 tr¹m

(i) Tr¹m H¶i Phóc VÞ trÝ: c¹nh khe Ba Lßng, to¹ ®é ®Þa lý: 16°37'N, 107°03'E.

(ii) Tr¹m §akr«ng VÞ trÝ: thuéc x∙ §akr«ng, n»m gÇn ranh giíi gi÷a x∙ §akr«ng vµ Ba Nang, gÇn s«ng §akr«ng, to¹ ®é ®Þa lý: 16°37'N, 107°53'E.

(iii) Tr¹m Tµ Long VÞ trÝ: gÇn khe Ta Laou to¹ ®é ®Þa lý: 16°34'N, 107°00'E.

(v) Tr¹m Tµ Rôt VÞ trÝ: ë b¶n 9 hé, to¹ ®é ®Þa lý: 16°25'N, 107°02'E.

(vi) Tr¹m Hång Thuû VÞ trÝ: n»m c¹nh Quèc lé 14 ®i vÒ híng A Líi, to¹ ®é ®Þa lý: 16°24'N, 107°05'E.

§Ó thuËn tiÖn cho c«ng t¸c qu¶n lý sau nµy khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn-§akr«ng ®îc chia lµm 2 vïng lµ vïng lâi vµ vïng ®Öm (xem b¶n ®å 3).

4.4.1 Vïng lâi khu b¶o tån • Khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn DiÖn tÝch 34.406 ha thuéc hÖ sinh th¸i rõng nói thÊp cña miÒn Trung, diÖn tÝch cã rõng che phñ lµ 19.887 ha chiÕm 58%. Trong ®ã diÖn tÝch rõng giµu lµ 4.278 ha chiÕm 12,43%; rõng trung b×nh lµ 859 ha chiÕm 2,50%; rõng nghÌo lµ 11.884 ha chiÕm 34,54%; rõng phôc håi lµ 2.866 ha chiÕm 8,33%; diÖn tÝch ®Êt trèng lµ 14.519 ha chiÕm 42,20%.

• Khu b¶o tån thiªn nhiªn §akr«ng DiÖn tÝch 35.072 ha trong ®ã diÖn tÝch cã rõng che phñ lµ 25.561 ha chiÕm 73%. Trong ®ã diÖn tÝch rõng giµu lµ 8.282 ha chiÕm 23,62%; rõng trung b×nh lµ 7.614 ha chiÕm 21,71%; rõng nghÌo lµ 7.116 ha chiÕm 20,29%; rõng phôc håi lµ 2.551 ha chiÕm 7,27%; diÖn tÝch ®Êt trèng lµ 8.893 ha chiÕm 25,35%; diÖn tÝch nói ®¸ lµ 138 ha chiÕm 0,3%; diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ n¬ng rÉy lµ 476 ha chiÕm 1,35%.

Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra ®a d¹ng sinh häc khu vùc nghiªn cøu cho thÊy mÆc dï ®é che phñ (khu vùc Phong §iÒn lµ 57,80%, khu vùc §akr«ng lµ 72,88%, cña toµn khu vùc lµ 65,42%) kh«ng ph¶i lµ cao, phÇn lín rõng ®∙ bÞ t¸c ®éng m¹nh do chiÕn tranh ho¸ häc vµ t¸c ®éng cña con ngêi, diÖn tÝch rõng nguyªn sinh

29 cßn l¹i Ýt, nhng tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao thÓ hiÖn ë sù ®a d¹ng cña c¸c kiÓu sinh c¶nh, khu hÖ ®éng vµ thùc vËt, n»m trong hÖ thèng rõng nói thÊp miÒn Trung. Trong ph¹m vi ranh giíi ®Ò xuÊt vïng lâi kh«ng cã d©n c sinh sèng, khu b¶o tån §akr«ng cã mét phÇn diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp nhng kh«ng ®¸ng kÓ chØ chiÕm 1,35%. §©y lµ nh÷ng ®iÓm thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn cña 2 khu b¶o tån nµy trong t¬ng lai.

• Chøc n¨ng cña vïng lâi khu b¶o tån Chøc n¨ng cña vïng lâi khu b¶o tån lµ b¶o vÖ çc hÖ sinh th¸i, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh t¸i sinh phôc håi rõng tù nhiªn, t¨ng tÝnh n¨ng phßng hé ®Çu nguån, b¶o vÖ ®iÒu hoµ nguån níc cho khu vùc, duy tr× ph¸t triÓn æn ®Þnh gi¸ trÞ ®a d¹ng sinh häc th«ng qua viÖc b¶o vÖ çc kiÓu sinh c¶nh cña çc loµi ®éng vËt trong ranh giíi ®Ò xuÊt, ®Æc biÖt chó ý ®èi víi çc loµi ®ang bÞ ®e do¹, çc loµi ®Æc h÷u. Vïng lâi ®îc qu¶n lý theo ph¬ng thøc b¶o vÖ nghiªm ngÆt, h¹n chÕ tèi ®a mäi ¶nh hëng cña çc ho¹t ®éng khai th¸c bÊt hîp lý ®Õn khu b¶o tån (Tham kh¶o B¶ng 23).

B¶ng 23: Ph¬ng thøc qu¶n lý mét sè ho¹t ®éng trong vïng lâi çc khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng Çc ho¹t ®éng Ph¬ng thøc qu¶n lý Khai th¸c gç CÊm nghiªm ngÆt §Æt bÉy (bÉy sËp, bÉy treo) CÊm nghiªm ngÆt S¨n b¾n ®éng vËt CÊm nghiªm ngÆt §èt rõng lÊy ®Êt canh t¸c, ch¨n th¶ da sóc CÊm nghiªm ngÆt Bu«n b¸n ®éng vËt hoang d∙ CÊm nghiªm ngÆt Di d©n tù do CÊm nghiªm ngÆt Dïng m×n, chÊt ®éc ®¸nh ç CÊm nghiªm ngÆt Khai th¸c vµng, kho¸ng s¶n CÊm nghiªm ngÆt Chng cÊt dÇu De CÊm nghiªm ngÆt Thu h¸i cñi H¹n chÕ Thu h¸i c©y l¸ nãn H¹n chÕ Khai th¸c c©y lµm thuèc H¹n chÕ Ch¨n th¶ gia sóc tù do H¹n chÕ Mét sè ho¹t ®éng kh¸c (lÊy mËt ong, lÊy m©y...) H¹n chÕ

4.4.2 Vïng ®Öm khu b¶o tån Khu vùc Phong §iÒn cã diÖn tÝch vïng ®Öm lµ 38.638 ha thuéc x∙ Phong Mü, Phong Xu©n vµ Phong S¬n, trong ®ã x∙ cã søc Ðp lín nhÊt tíi khu b¶o tån lµ x∙ Phong Mü.

Khu vùc §akr«ng cã diÖn tÝch vïng ®Öm lµ 42.200 ha bao gåm diÖn tÝch thuéc 9 x∙, tÊt c¶ çc x∙ nµy ®Òu cã ¶nh hëng tíi khu b¶o tån bëi v× hÇu hÕt çc x∙ nµy ®Òu cã diÖn tÝch thuéc vïng lâi khu b¶o tån hoÆc çc lµng b¶n n»m gÇn ranh giíi vµ cã çc ho¹t ®éng ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn khu b¶o tån.

VÒ diÖn tÝch vµ t×nh h×nh kinh tÕ x∙ héi cña çc x∙ vïng ®Öm cÇn ®îc ®iÒu tra kü h¬n trong dù ¸n ®Çu t ®Ó cã ®îc nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c, tõ ®ã ®Ò ra çc kÕ ho¹ch phï hîp cho çc ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn vïng ®Öm trong t¬ng lai. Riªng x∙ Hång Thuû cã tªn trªn b¶n ®å hµnh chÝnh huyÖn §akr«ng nhng kh«ng cã tªn trong danh s¸ch çc x∙ cña phßng thèng kª huyÖn, tuy vËy kh«ng cã sù kh¸c nhau trong çc sè liÖu mµ chóng t«i ®a ra. V× çc sè liÖu nµy ®∙ bao gåm c¶ x∙ Hång Thuû. VÊn ®Ò nµy ®îc xem xÐt trong dù ¸n ®Çu t.

4.5 §Ò xuÊt c¸c bíc tiÕp theo ®Ó thµnh lËp khu b¶o tån Phong §iÒn vµ §akr«ng

1. B¶n b¸o ço nghiªn cøu tÝnh kh¶ thi cña hai khu vùc sÏ ®îc th¶o luËn trong héi th¶o gi÷a hai tØnh Thõa Thiªn HuÕ vµ Qu¶ng TrÞ vµ çc ngµnh cã liªn quan ®Ó lÊy ý kiÕn ®èng gãp vµ phª chuÈn çc néi dung nªu trong phÇn kiÕn nghÞ.

2. B¶n b¸o ço ®îc tØnh phª chuÈn vµ ®Ö tr×nh lªn Bé NN vµ PTNT xin ý kiÕn çc chuyªn gia ®Çu ngµnh ®Ó tiÕn tíi viÖc phª chuÈn çc môc nªu trong phÇn kiÕn nghÞ.

3. ChÝnh phñ vµ Bé NN vµ PTNT ®ång ý vµ cÊp nguån kinh phÝ cho x©y dùng dù ¸n ®Çu t hai khu b¶o tån thiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng trong thêi gian tíi.

30 4. Hoµn thµnh x©y dùng dù ¸n kh¶ thi cho hai khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng víi dù to¸n vèn ®Çu t ®Ó tiÕn hµnh c¸c ch¬ng tr×nh vµ ®îc Bé NN vµ PTNT vµ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t phª chuÈn.

5. Trªn c¬ së dù ¸n kh¶ thi ®îc Bé NN vµ PTNT vµ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t phª chuÈn Tæ chøc BirdLife sÏ t×m nguån tµi trî tõ c¸c tæ chøc ChÝnh Phñ vµ Phi ChÝnh Phñ ®Ó gióp khu b¶o tån tiÕn hµnh c¸c ch¬ng tr×nh qu¶n lý, b¶o vÖ, nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng ®Öm.

4.6 KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ

1. Gi¸ trÞ vÒ ®a d¹ng sinh häc vµ phßng hé ®Çu nguån cña c¶ hai khu vùc rÊt cao do vËy cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch ®a c¶ hai khu vùc trªn vµo trong hÖ thèng c¸c khu rõng ®Æc dông ViÖt Nam. §iÒu nµy hoµn toµn phï hîp víi chiÕn lîc ph¸t triÓn cña ngµnh vµ ®¸p øng ®îc môc tiªu cña chÝnh phñ tõ nay ®Õn n¨m 2000 n©ng diÖn tÝch rõng ®Æc dông ViÖt Nam tõ 1 triÖu ha nh hiÖn nay lªn 2 triÖu ha.

2. Thµnh lËp hai khu b¶o tån thiªn nhiªn riªng biÖt cho hai tØnh Thõa Thiªn HuÕ vµ Qu¶ng TrÞ víi c¸c môc tiªu vµ néi dung t¬ng tù nhau nhng vÒ hµnh chÝnh ®©y sÏ ph¶i cã hai ban qu¶n lý cã c¬ cÊu tæ chøc riªng, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng khu B¶o tån Thiªn nhiªn Phong §iÒn vµ §akr«ng.

3. Hai tØnh Thõa Thiªn HuÕ vµ Qu¶ng TrÞ mµ trùc tiÕp lµ ngµnh L©m NghiÖp cÇn x©y dùng kÕ ho¹ch ®Ö tr×nh lªn tØnh ®Ó lËp tê tr×nh chÝnh thøc lªn Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n xin kinh phÝ x©y dùng dù ¸n ®Çu t khu b¶o tån thiªn nhiªn ë hai ®Þa ®iÓm nãi trªn.

4. Dù ¸n Më réng hÖ thèng c¸c khu rõng ®Æc rông ViÖt Nam cho thÕ kû 21 ®ang ®îc ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng vµ Tæ chøc BirdLife International thùc hiÖn sÏ tiÕp tôc hæ trî vÒ tµi chÝnh vµ chuyªn gia ®Ó gióp hai tØnh trªn x©y dùng dù ¸n ®Çu t hai khu b¶o tån thiªn nhiªn nãi trªn.

5. Ngµnh L©m NghiÖp hai tØnh, trùc tiÕp lµ lùc lîng KiÓm L©m nªn cã c«ng v¨n göi tíi c¸c x∙ ®Ó th«ng b¸o vÒ chñ tr¬ng cña TØnh vµ Bé vÒ viÖc thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn ë hai khu vùc nãi trªn trong thêi gian tíi.

6. Lùc lîng KiÓm L©m cÇn t¨ng cêng c«ng t¸c kiÓm tra, ng¨n chÆn viÖc khai th¸c bÊt hîp ph¸p c¸c s¶n phÈm cña rõng ë hai khu vùc trªn, tuyªn truyÒn vµ vËn ®éng nh©n d©n vÒ ý nghÜa vµ vai trß cña rõng ®èi víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng N«ng NghiÖp n«ng th«n vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i.

7. CÇn tiÕn hµnh ®iÒu tra ®a d¹ng sinh häc bæ sung t¹i çc ®iÓm thîng nguån s«ng Mü Ch¸nh, khe Mäi, vµ thîng nguån S«ng Bå (TØnh Thõa Thiªn HuÕ), d«ng ranh giíi hai tØnh Thõa Thiªn HuÕ vµ Qu¶ng TrÞ, khu vùc thîng khe Lau (Ba Lßng), §éng ChÌ (TriÖu Nguyªn) ®Ó biÕt râ h¬n vÒ t×nh tr¹ng cña çc loµi ®éng thùc vËt ®îc u tiªn b¶o vÖ, ®Æc biÖt lµ çc loµi ®Æc h÷u.

8. TiÕp tôc tiÕn hµnh ®iÒu tra chi tiÕt d©n sinh kinh tÕ theo ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n víi sù tham gia cña céng ®ång ®Þa ph¬ng ë c¸c x∙ dù kiÕn sÏ ®a vµo vïng ®Öm cña hai khu b¶o tån Phong §iÒn vµ §akr«ng.

31 Tµi liÖu tham kh¶o

Anon. (1992) S¸ch ®á ViÖt Nam phÇn §éng VËt. Hµ Néi: Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt.

Anon. (1996) S¸ch ®á ViÖt Nam phÇn Thùc VËt. Hµ Néi: Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt.

Anon. (1997) B¸o c¸o thèng kª mét sè chØ tiªu kinh tÕ x∙ héi c¬ b¶n huyÖn §akr«ng tÝnh ®Õn ngµy 30/1/1997. HuyÖn §akr«ng: Phßng Thèng kª.

Collar, N. J., Crosby, M. J. and Stattersfield, A. J. (1994) Birds to watch 2: the world checklist of threatened birds. Cambridge, U.K.: Birdlife International.

Corbet, G. B. and Hill, J. E. (1992) The mammals of the Indomalayan Region. Oxford: Oxford University Press.

Delacour, J. and Jabouille, P. (1925) Douze oiseaux nouveaux de l'Indochine francaise et notes sur quelques phasianides de l'Annam. L'Oiseau 6: 25-38.

Dubois, E. and Vitalis de Salvaza, R. (1921) Lepidopteres Indochinois. Faune ent. Indo-Chine fr. 9-26 (1921); 27-47 (1924).

ICBP (1992) Bibby, C. J., Collar, N. J., Crosby, M. J., Heath, M. F., Imboden, Ch., Johnson, T. H., Long, A. J., Stattersfield, A. J. and Thirgood, S. J. (eds.) Putting biodiversity on the map: priority areas for global conservation. Cambridge, U.K.: International Council for Bird Preservation.

Inskipp T., Lindsey N. and Duckworth W. (1996) An annotated checklist of the birds of the Oriental Region. Bedfordshire, U. K.: Oriental Bird Club.

IUCN (1996) The 1996 IUCN red list of threatened animals. Gland, Switzerland: IUCN.

IUCN (1997) 1997 IUCN red list of threatened plants. Gland, Switzerland: IUCN.

King, B., Woodcock, M. and Dickinson, E. C. (1975) Birds of South-East Asia. Hong Kong: Harper Collins.

Lekagul, B. and Round, P. D. (1991) A guide to the birds of Thailand. Bangkok, Thailand: Saha Karn Bhaet Co. Ltd.

MacKinnon, J. (1997) Protected areas system review of the Indomalayan Realm. Canterbury, U.K.: Asian Bureau for Conservation and World Conservation Monitoring Centre.

MacKinnon, J. and MacKinnon, K. (1986) Review of the protected areas system in the Indo-Malayan realm. Gland, Switzerland: IUCN.

Magurran, A. E. (1988) Ecological diversity and its measurement. London: Chapman and Hall.

Metaye, R. (1957a) Contribution a l‘etude des lepidoteres du Viet-Nam. Annls. Fac. Sci. (Univ.) Saigon 1957: 69-106.

Metaye, R. (1957b) Contribution a l'etude des lepidoteres du Viet-Nam (Rhopalocera). Les Danainae du Viet-Nam (Lep. Nyphalidae). Annls. Fac. Sci. (Univ.) Saigon 1957: 149-170.

New, T. R. and Collins, N. M. (1991) Swallowtail butterflies: an action plan for their conservation. Gland, Switzerland: IUCN.

NghÞ §Þnh 18/H§BT cña Héi §ång Bé Trëng (nay lµ ChÝnh Phñ) quy ®Þnh Danh môc thùc vËt rõng vµ ®éng vËt rõng quý hiÕm vµ chÕ ®é qu¶n lý, b¶o vÖ. Ký ngµy 17/1/1992.

32 NguyÔn V¨n S¸ng vµ Hå Thu Cóc (1996) Danh lôc tra cøu c¸c loµi bß s¸t Õch nh¸i cña ViÖt Nam. Hµ Néi: Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt.

Okano, M. (1996) The subspecies of Amathuxidia amythaon (Doubleday) (Lepidoptera: Amathusiidae). Fuji Daigaku Kiyo 29: 1-8, pls. 1-3.

Robson, C. R., Eames, J. C., Wolstencroft, J. A., NguyÔn Cö and Tr¬ng V¨n L∙ (1989) Recent records of birds from Vietnam. Forktail 5: 71-97.

Stattersfield, A. J., Crosby, M. J., Long, A. J. and Wege, D. C., (1998) Endemic Bird Areas of the World. Cambridge, U. K.: Burlington Press Ltd.

Udvardy, M. D. F. (1975) A classification of the biogeographic provinces of the world. IUCN Occasional Paper 18: 1-48.

Vitalis de Salvaza (1919) Essai d'un traite d'entomologie Indochinoise. Hanoi, I. D. E. O., pp. 210-239.

Yata, O. (1989-1995) A revision of the Old World species of the genus Eurema Hubner (Lepidotera, Pieridae). Part I. Bull. Kitakyushu Mus. Nat. Hist. 9.

Phô lôc 1: Danh môc thùc vËt ghi nhËn trong khu ®iÒu tra

Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Ghi chó Polypodiophyta Ngµnh D¬ng XØ Angiopteridaceae Hä Mãng ngùa Angiopteris annamensis Mãng ngùa trung 0 A. cochinchinensis Mãng ngùa nam 0 Lygodiaceae Hä Bßng Bong Lygodium auriculatum Bßng bong tai L. conferme Bßng bong t¬ L. flexuosum Bßng bong l¸ liÔu M L. japonicum H¶i kim sa L. microphyllum Bßng bong l¸ nhá L. salicifolium Bßng bong l¸ liÔu Gleicheniaceae Hä V¹t, TÕ Dicranopteris linearis R¸ng t©y s¬n, TÕ, Guét Dicksoniaceae Hä CÈu TÝch Cybotium barometz L«ng cu li Cyatheaceae Hä D¬ng XØ Cyathea contaminans R¸ng tiªn to¹ bÈn C. latebrosa R¸ng tiªn to¹ réng C. glabra D¬ng xØ méc Lindsaeaceae Hä Liªn S¬n Lindsaea davallioides Liªn s¬n L. ensifolia Liªn s¬n h×nh g¬m Pteridiaceae Hä ch©n XØ Pteris biaurita Seo gµ P. ensiformis R¸ng ch©n xØ h×nh g¬m O P. grevilleana R¸ng ch©n xØ grevlle P. linearis R¸ng ch©n xØ Adiantaceae Hä Tãc thÇn Adiantun flabellulatum Tãc xanh O,M A. philippense Tãc thÇn Phi lip pin Aspleniaceae Hä Tæ DiÒu Asplenium cheilosorum R¸ng can xØ cã m«i A. varianus R¸ng can xØ thay ®æi Blechnaceae Hä R¸ng Dõa Blechnum oriantale QuyÕt l¸ dõa Athyriaceae Hä Rau Dín Diplazium asperum R¸ng song quÇn cã gai Thelypteridaceae Hä QuyÕt sao vµng Cyclosorus triphyllus R¸ng chu m« ba l¸ Polypodiacea Hä D¬ng xØ Drynaria bonii R¸ng ®u«i phîng bon M Microsorum hancockii R¸ng vi quÇn hancock Phymatodes nigrescens R¸ng th hµng ®en Platycerium coronarium æ rång O P. grande æ rång c¶nh O Pyrrosia acrostichoides R¸ng ho¶ m¹c ®¹i P. lingua R¸ng ho¶ m¹c lìi M Marsileaceae Hä Rau Bî Marsilea quadriflia Rau bî M Lycopodiophyta Ngµnh Th«ng ®Êt Lycopodiacceae Hä Th«ng ®Êt Lycopodium cernuum Th«ng ®Êt ®Çu rñ L. ovalifolium Th¹ch tïng xoan Selaginellaceae Hä QuyÓn B¸ Selaginella doderleinii QuyÓn b¸ doderlein

37 Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Ghi chó S. involvens QuyÓn b¸ quÊn Pinophyta Ngµnh Th«ng Podocarpaceae Hä Kim Giao Dacrycarpus imbricatus Th«ng nµng W Dacrydium elatum Hoµng ®µn gi¶ W Nageia wallichiana Kim giao W Podocarpus neriifolius Th«ng tre W Gnetaceae Hä G¾m Gnetum formosum G¾m M Magnoliophyta Ngµnh Méc Lan Magnoliopsida Líp Méc lan Magnoliaceae Hä Méc Lan Manglietia dandyi Vµng t©m W Michelia mediocris Giæi xanh W Annonaceae Hä Na Alphonsea boniana Th©u lÜnh ban W A. mogyna Th©u lÜnh W Desmos cochinchinensis Hoa dÎ l«ng ®en O Goniothalamus aff. gabriacianus Gi¸c ®Õ Justicia annamensis Xu©n tiÕt trung bé Miliusa elongata M¹i liÔu dµi Orophea harmandiana Th¸p h×nh harmand Polyalthia laui Nhäc l¸ to W P. nemoralis LÌo heo W Uvaria cordata Bå qu¶ l¸ to Xylopia vielana GiÒn M Myristicaceae Hä m¸u chã Horsfieldia amygdalina S¨ng m¸u W H. glabra S¨ng m¸u kh«ng l«ng W Knema conferta M¸u chã W K. corticosa M¸u chã l¸ nhá W,M K. furfuracea M¸u chã l¸ to W K. pierrei M¸u chã l¸ b¹c W Chloranthaceae Hä Hoa Sãi Choranthus spicatus Sãi O Lauraceae Hä Long n·o Actinodaphne pilosa Bép W,M Beilschmiedia laevis Ch¾p tr¬n W B. percoriacea Ch¾p xanh W Cinnamomum argenteum QuÕ b¹c W C. parthenoxylon Re h¬ng W,M C. validinerve var.poilanei Re g©n to W Cryptocaria ferrea Mß nhít W C. lenticellata Nanh chuét W C. maclurei Mß Lng b¹c W Lindera chenii Lßng trøng Litsea cambodiana Bêi lêi c¨m bèt W L. cubeba Mµng tang M L. glutinosa Bêi lêi nhít W,M L. verticillata Bêi lêi l¸ mäc vßng W Machilus bonii RÌ bon W M. chinensis RÌ Trung hoa W Neolitsea elaeocarpa N« dÇu W Phoebe cuneata Sô W P. lanceolata Kh¸o suèi Piperaceae Hä Hå tiªu Piper bochmeriaefolia Tiªu l¸ gai

38 Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Ghi chó P. lolot L¸ lèt M Zippelia begoniaefolia Tiªu rËn Menispermaceae Hä TiÕt dª Pericampylus glaucus D©y ch©u ®¶o Hamamelidaceae Hä Sau Sau Rhodoleia championii Hång Quang W Ulmaceae Hä Du Celtis orientalis SÕu W Gironniera cuspidata Ng¸t tr¬n W G. subaequalis Ng¸t W Trema canabina Hu ®ay l¸ nhá T. orientalis Hu ®ay W Moraceae Hä D©u t»m Antiaris toxicaria var.toxicaria Sui M Artocarpus rigidus var.asperula MÝt nµi W A. styracifolia Chay l¸ bå ®Ò W Boussonetia papirifera Díng M Ficus altissima §a cao W F. abelii Sung chÌ F. auriculata V¶ F. callosa Gïa W F. championii §a qu¶ xanh F. fistulosa Sung bäng F. fulva Ngo∙ l«ng F. fulva var. minor Ngo∙ khØ F. heteropleura Vó bß M F. hirta Sung ®u«i F. hirta var. roxburghii Sung ba thuú F. hispida Ng¸i F. langkokensis Sung langko W F. macilenta Sung èm F. pimula Sung th»n l»n E. racemosa Sung W F. stenophylla var. macropodocarpa RÌ hia W F. variolosa Sung ræ Streblus asper Duèi M S. brennieri MËy tÌo S. ilicifolius « r« Poikilospermum mollis Rum mÒm Urticaceae Hä Gai Boehmeria tonkinensis Gai b¾c Debregeasia squamata Gai vÈy Dendrocnide sinuata L¸ han Pouzolia sanguinea Thuèc dßi c©y Fagaceae Hä DÎ Castanopsis ceratacantha Cµ æi gai sõng W C. indica Cµ æi Ên ®é W Lithocarpus amygdalifolius Sæi l¸ ®µo W L. annamensis Såi Trung bé W L. corneus Såi ghÌ W L. fissa Såi ph¶ng W Quercus bambusaefolia DÎ l¸ tre W Q. thorelii DÎ thorel W Juglandaceae Hä Hå §µo Engelhardia chrysolepis ChÑo tÝa W E. spicata ChÑo l«ng W E. wallichiana ChÑo wallich W

39 Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Ghi chó Portulacaceae Hä Rau sam Portulaca oleracea Rau sam M Amaranthaceae Hä rau dÒn Alternanthera sessilis Rau dÖu Celosia argentea Mµo gµ tr¾ng O,M Cyathula prostrata Cá xíc M Polygonaceae Hä Rau R¨m Cephalophilon chinense Thåm låm M C. hydropiper NghÓ r¨m M Dilleniaceae Hä Sæ Dillenia indica Sæ bµ M Tetracera scandens ChÆc ch×u Ochanaceae Hä Hoµng Mai Gomphia serrata Mai c¸nh lâm O Dipterocarpaceae Hä DÇu Dipterocarpuss kerrii DÇu ke W Ancistrocladaceae Hä Trung qu©n Ancistroladus tectorius D©y Trung qu©n Theaceae Hä ChÌ Adenandra annamense D¬ng ®ång W Archytea wahlii Chn n«m Camellia caudata ChÌ ®u«i Eurya japonica Sóm nhËt E. trichocarpa Sóm qu¶ l«ng Schima crenata Chß xãt W Clusiaceae Hä Bøa Calophyllum dryobalanoides Cång tr¾ng W C. soulatrei Cång tr¾ng W C. sp. Chuån W Garcinia bonii Bøa bon W G. multiflora Däc W,M G. oblongifolia Bøa W,M Hypericaceae Hä Ban Cratoxylum formosum Thµnh ng¹ch dÑp W C. frunifolium §á ngän M Flacourtiaceae Hä Mïng Qu©n Flacourtia rukam Mïng qu©n M Hydnocarpus annamensis Chïm bao Trung bé W H. serratus Nang trøng W Passifloraceae Hä L¹c tiªn Passiflora foetida L¹c tiªn M Cucurbitaceae Hä BÇu bÝ Gymnopetalum cochinchinense Cøt qu¹ M Gynostemma pentaphyllum D©y lo∙ hïng Hodgsonia macrocarpa §¹i h¸i M Solena heterophylla Hao b¸t M Datiscaceae Hä Thung Tetrameles nudiflora Thung W,M Begoniaceae Hä Thung H¶i ®êng Begonia aptera Thu h¶i ®êng kh«ng c¸nh O B. lecomtei Thu h¶i ®êng O B. rubicola Thu h¶i ®êng trªn ®¸ O Capparaceae Hä Mµn mµn Crateva nurvala Bón Brassicaceae Hä C¶i Nasturtium officinale C¶i xoong M

40 Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Ghi chó Actinidiaceae Hä D¬ng §µo Saurauja tristrla Sæ d∙, Nãng M Symplocaceae Hä Dung Symplocos adenophylla Dung chÌ W S. cochinchinensis Dung nam W S. disepala Dung l¸ dµi W S. laurina Dung s¹n W Ebenaceae Hä ThÞ Diospyros eriantra Nhä nåi W D. pilosa ChÝn tÇng W Sapotaceae Hä SÕn Donella lanceolata S¨ng s¸p W Madhuca pasquieri SÕn mËt W,M Palaquium annamensis Ch©y trung W Sarrosperma kachinense Hång ®¹t W Sinosideroxylon cambodianum SÕn ®Êt W Myrsinaceae Hä §¬n Nem W Ardisia argentea Träng ®òa b¹c A. crenata Träng ®òa M A. florida Hµ bua A. quinquegona var. latifolia Trong ®òa 5 c¹nh M A. silvestris L¸ kh«i M Embelia lateta Chua ngót hoa tr¾ng M E. scandens Chua ngót E. subcoriacea RÌ dai Maesa tonkinensis var. annamensis §¬n nem trung bé Elaeocarpaceae Hä C«m Elaeocarpus griffihii C«m tÇng W E. glabripetalus C«m c¸nh côt W E. grandiflorus C«m hoa lín E. hainanensis C«m níc E. nitentifolius C«m l¸ bãng W E. petiolatus C«m cuèng W Tiliaceae Hä §ay Colona evecta Bå an Grewia annamica Cß ke trung G. asiatica Cß ke ¸ G. bulot Bï lét G. microcos MÐ cß ke Paragrewia poilanei ¸ cß ke Triumfetta rhomboidea KÐ gai ®Çu M Sterculiaceae Hä Tr«m Commersinia bartramia Chng sao, Rµnh r¹ch Firmiana colorata Hu ®en Helicteres viscida Thao kÐn Hritiera cohinchinensis Huûnh W Pterospermum beterfophyllum Mang l¸ kh¸c W P. lanceaefolium Mang l¸ m¸c W P. pierrei Mang W Sterculia coccinea Tr«m ®á S. lanceolata S¶ng l¸ m¸c M Malvaceae Hä b«ng Sida rhomboidea KÐ hoa vµng M Urena lobata KÐ hoa ®µo M Euphorbiaceae Hä ThÇu dÇu Alchornea rugosa Sßi dai M Antidesma bunius Chßi mßi

41 Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Ghi chó A. cochinchinensis Chßi mßi Nam bé A. diandrum Chßi mßi song hïng A. japonicum Chßi mßi A. hainanensis Chßi mßi h¶i nam Aporusa microcalyx ThÈu tÊu W Baccaurea annamensis D©u ®Êt W B. sivestris Du moãc E,W Bischofia javanica Nhét W,M Breynia fruticosa Bå cu vÏ M B. septata Bå cu vÏ E Bridelia monoica Thæ mÆt Claoxylon polot L¸ m¹i Cleistantrus acuminatus BÕ hoa Croton argyratus Cï ®Òn b¹c W C. kongensis Cï ®Ìn cöu long C. tiglium B∙ ®Ëu C. tonkinensis Khæ s©m M Deutzianthus tonkinensis Mä Drypetes perreticulata HÌo ®¸ Endospermum chinense V¹ng trøng W Erismanthus indochinensis Nen Euphorbia birta Cá s÷a l¸ lín M E. thymifolia Cá s÷a l¸ nhá M Glochidion hirsutum Bät Õch l«ng G. octophylla Bät Õch th©n gç G. venutinum Bät Õch M Homonoia riparia R× r× Jatropha curcas DÇu mÌ M Macaranga andersonii Ba soi W M. denticulata l¸ nÕn W M. tananrius L¸ nÕn nh½n W M. trichocarpa L¸ hãn Mallotus apelta Ba bÐt tr¾ng M. barbatus Bïng bôc W M. cochinchinensis Ba bÐt nam bé W M. eberhardtii Ba bÐt eberhart E,W M. hookerianus Ba bÐt thorel W Microdesmis caseaiaefolia ChÈn W,M Phyllanthus emblica Me rõng W P. nirurii Chã ®Î M P. quangtriensis Chã ®Ó Qu¶ng TrÞ P. reticulatus PhÌn ®en M P. ruber DiÖp ch©n P. urinaria Chã ®Î M Sapium baccatum Sßi qu¶ mäng W S. discolor Sßi nói W S. rotundifolium Sßi l¸ trßn W Sumbaviopsis albicans Nµng hai Suregada aequoreum M©n m©y S. multiflora KÐn Trewia nudiflora L¬u b¬u Trigonostemon pinnata Tam b¶o l«ng chim Thymeleaceae Hä TrÇm Aquilaria crassna TrÇm h¬ng M Rosaceae Hä Hoa hång Fragaria indica D©u t©y Ên Prunus arborea Xoan ®µo W

42 Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Ghi chó P. ceylanica RÖp W Rubus alceaefolius NgÊy M R. cochinchinensis var. glabresens NgÊy nam M R. indiscissus NgÊy nguyªn Mimosaceae Hä Trinh n÷ Adenanthera pavonina var. microsperma Muång cêm W Albizia chinensis Sèng r¾n W A. corniculata Muång mãc A. lucida Cä thÐ W Archidendron turgidum Cøt ngùa W Entada phaseoloides Bµm bµm E. tonkinensis Bµm bµm b¾c bé Mimosa invisa Trinh n÷ gai M. pudica Trinh n÷ M Pithecellobium clypearia M¸n ®Øa P. pellitum M¸n ®Øa Caesalpiniaceae Hä Vang Cassia alata Muång tr©u M C. siamea Muång ®en W C. tora Th¶o quyÕt minh M Erythrophleum fordii Lim xanh W Gleditschia autralis Bå kÕt W,M Gymnocladus angustifolius L¸ th¾m O Lasiobema scandens Mãng bß leo Peltophorum dasyrrbacis Lim xÑt W Phanera bracteata Mãng bß l¸ hoa P. coccinea Mãng bß l¸ phîng P. pierrei Mãng bß pierre Sindora siamensis Gô mËt W S. tonkinensis Gô lau W Tamarindus indica Me rõng W,M Fabaceae Hä §Ëu Abrus precatorius Cam th¶o d©y M Antreroporum pierrei M¸t W Crotalaria assamica Lôc l¹c ¸ C. mucronata Lôc l¹c Dalbergia balansae Cä khiÕt W D. hypeana var. lancifera Cä khiÕt l¸ nhá W D. rimosa RÞp, d©y rÞp Desmodium triquetrum Trµng h¹t hoa ba M D. zolatum Trµng h¹t qu¶ quÇng Erythrina orientalis V«ng nem M Milletia nigrescens Thµn m¸t rñ O Ormosia balansae Rµng rµng mÝt W O. cambodiana Rµng rµng c¨m bèt W O. pinnata Rµng rµng xanh W Pueraria triloba S¾n d©y rõng Lythraceae Hä Tö vi Lagerstroemia duperreanum S¨ng lÎ W L. tomentosa S¨ng lÎ l«ng W Sonneratiaceae Hä BÇn Duabanga grandiflora Phay vi W Rhizophoraceae Hä §íc Carallia brachiata Tróc tiÕt W,M Combretaceae Hä Bµng Quisqualis indica D©y giun M

43 Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Ghi chó Myrtaceae Hä Sim Decaspermum paniculatum Tr©n lôa W Psidium gujava æi M Rhodomyrtus tomentosa Sim M Syzygium bullockii Tr©m bullock S. chanlos Tr©m tr¾ng S. circumcissimum Tr©m W S. cumini Tr©m cång W S. finetii Tr©m finet S. folypetaloideum Tr©m c¸nh hoa nhiÒu S. tsoongii Tr©m chæi S. zeylanicum Tr©m vá ®á W Melastomaceae Hä Mua Melastoma eberhardtii Mua eberhardt M. normale Mua thêng M. sanguineum Mua bµ M Onagraceae Hä rau Dõa Níc Ludwigia hyssopifolia Rau m¬ng M Lecythidaceae Hä Léc võng Barringtonia acutangula Léc võng M B. cochinchinensis Tim lang, hét W Anacardiaceae Hä §µo lén hét Allospondias lakonensis D©u da xoan W Canarium album Tr¸m tr¾ng W,M C. bangalensis Tr¸m hång W Choerospondias axillaris Xoan nhõ, L¸t xoan W,M Dacryodes dungii Cãc ®¸ W Dracontomelum duperreanum SÊu W Drymicarpus racemosus XÎ rÐ Mangifera foetida Xoµi rõng W Rhus chinensis Muèi M Semecarpus anacardiopsis Sng ®µo W S. myriocarpa Sng nhiÒu tr¸i Toxicodendron succedanea S¬n rõng Simroubaceae Hä Thanh ThÊt Ailanthus triphysa Thanh ThÊt W,M Eurycoma longifolia B¸ bÖnh M Picrasma javanica §¾ng ja va M Rutaceae Hä Cam Acronychia pecunculata Bëi bung M Clausena excavata Hång b× d¹i M Euodia lepta Ba g¹c M E. meliaefolia Ba g¹c l¸ xoan Glycosmis pentaphylla C¬m rîu M Micromelum falcatum Kim s¬ng, ít rõng M Murraya koenigii NguyÖt quÝ M Zanthoxylum avicenniae Hoµng méc dµi M Z. rhetsa Hoµng méc h«i M Meliaceae Hä Xoan Aglaia cochinchinensis Géi nµng gia W A. gigantea Géi nÕp W Aphanamixis polystachya Géi tr¾ng W Chukrasia tabularis L¸t ho¹ W Dysoxylum acutangulum Chua KhÐt W D. binectariferum ChÆc khÕ W Melia azedarach Xoan W

44 Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Ghi chó Sapindaceae Hä Bå hßn Cardiospermum halicacabum D©y tÇm pháng Mischocarpus poilanei Trêng kÑn W Nephelium bassacense Trêng ch«m W Paranephelium spirei Trêng v¶i W Pometia pinnata S©ng W Ixonanthaceae Hä Hµ nu Ixonanthes cochinchinensis Hµ nu W Oxalidaceae Hä Chua me ®Êt Averrhoa carambola KhÕ M Oxalis corniculata Chua me ®Êt hoa vµng M Polygalaceae Hä ViÔn ChÝ Xanthophyllum laoticum S¨ng ít lµo W Alangiaceae Hä Th«i Ba Alangium kuzii Th«i ba l«ng W A. ridleyi Nang W Araliaceae Hä Ngò Gia B× Aralia armata §¬n chÊu chÊu M Heteropanax fragrans Läng M Schefflera elliptica Ch©n chim bÇu dôc M S. octophylla Ch©m chim t¸m l¸ W,M Trevesia palmata §u ®ñ rõng M Apiaceae Hä Hoa t¸n Celtella asiatica Rau m¸ M Eryngium foetidum Mïi tµu Hydrocotyle nepalensis Rau m¸ nói Aquifoliaceae Hä Bïi Ilex crenata Bïi W Icaniaceae Hä Thu §µo Gonocaryum poilanei Cuèng vµng Celastraceae Hä d©y gèi Euonymus javanicus Ch©n danh java W Rhamnaceae Hä T¸o Berchemia lineata D©y biÖt s©m M Gouania javanica D©y ®ßn g¸nh java Ventilago calyculata Rót rÕ Vitaceae Hä Nho Ampelocissus martinii Hå nho martin A. polythyrsa Hå nho nhiÒu chïm Cissus adnata D©y n«i C. hexangularis Hå ®¾ng 6 c¹nh Tetrastigma quadragulum D©y tø th vu«ng Vitis balansaeana Nho ®Êt Leeaceae Hä Gèi H¹c Leea rubra Gèi g¹c M Laranthaceae Hä Chïm göi Helixanthera brevicalyx Chïm göi dµi ng¾n H. parasitica Chïm göi Proteaceae Hä M¹ sa Helicia cochinchinensis M¹ sa H. nigilarica M¹ sa Heliciopsis sesselliflora §óng Caprifoliaceae Hä C¬m ch¸y Sambucus javanica C¬m ch¸y Loganiceae Hä M· TiÒn Gelsemium elegans L¸ Ngonc

45 Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Ghi chó Apocynaceae Hä Tróc §µo Alstonia scholaris S÷a W,M Alyxia racemosa D©y ng©n nh¸nh Bousigonia mekongensis D©y bï liªu Holarrena antidysenterica Møc hao tr¾ng M Melodinus annamensis Giom nam Rauvolfia cambodiana Ba g¹c l¸ to M Tabernaemontane jasminiflora Ly lµi T. microphylla Ly lµi l¸ nhá T. pitardii Ly lµi pitard Wrightia annamensis Thõng møc trung W W. pubescens Thõng mùc l«ng W Asclepiadaceae Hä Thiªn lý Dischidia chinensis Tai chuét nhän, Mäc tiÒn M D. collyris Méc tiÒn Streptocaulon griffithii Hµ thñ « tr¾ng M Rubiaceae Hä Cµ phª Adina polycephala Vµng vÐ W,M Anthocephalus chinensis G¸o, S¨ng tµn W Canthium dicoccum var. rostratum X¬ng c¸ W Hedyotis capitellata D¹ cÈm M H. rudis An ®iÒn cøng Ixora coccinea MÉu ®¬n ®á O,M Lasianthus cyanocarpus var.asperatus Ch×a v«i tr¸i lam L. kamputensis Ch×a v«i c¨m bèt L. tonkinensis Ch×a v«i b¾c bé Mussaenda cambodiana var. annamensis Bím b¹c cam bèt M Neonauclea stellata G¸o suèi Paederia scandens M¬ rõng M Psychotria adenophylla LÊu tuyÕn P. rubra LÊu ®á M Randia canthioides M∙i t¸p M R. oxyodonta M∙i t¸p tr¬n W R. spinosa G¨ng mµi R. tomentosa G¨ng lå M Uncaria tonkinensis Vuèt b¾c Wendlandia glabrata Chµ h¬u nh½n W. panicunata Ho¾c quang Convolvulaceae Hä B×m B×m Argyeia mollis B¹c thau O,M Hewittea sublobata D©y rau lîn Ipomea bonii B×m bon I. digitata B×m b×m xÎ ngãn M Merremia umbellata Ng hoµng ho¸ t¸n M Boragynaceae Hä Vßi voi Heliotropium indicum Vßi voi Solanaceae Hä Cµ Physalis angulata TÇm bãp Solanum nigrum Lu lu ®ùc M S. torvum Cµ hoang gai M Bignoniaceae Hä §inh Markhamia cauda-felina KÌ ®u«i gi«ng Oroxylum indicum Nóc n¸c M Rademachera alata Boäc bÞp Stereospermum chelonoides KÐ W,M S. tetragonum KÐ gãc bèn W

46 Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Ghi chó Acanthaceae Hä ¤ r« Andrographis paniculata Hïng bót M Asystasia gangetica No NÇm Gendarussa ventricosa Dãng xanh M Phlogacanthus annamensis ChÇm ri Thunbergia laurifolia Çt ®¾ng O Plantaginaceae Hä M· ®Ò Plantago major M∙ ®Ò M Verbenaceae Hä cá Roi Ngùa Callicarpa alpida Nµng nµng tr¾ng C. cana Nµng nµng M C. erioclona Bät Õch Clerodenrum cyrtophyllum §¾ng cÈy M C. infortunatum Mß ®ß M C. godefroyi Ngäc nø godefroy C. paniculatum XÝch ®ång nam M C. robinsonii Ngäc nø robinson C. squamatum Ngäc nø vÈy Gmelia annamensis Lâi thä trung W G. arborea Lâi thä W Premna balansae Väng çnh tr¾ng Vitex quinata §În n¨m l¸ M V. trifoliata §În ba l¸ M Lamiaceae Hä Hoa m«i Gomphostemma lucidum §inh hïng l¸ng Leonurus artemisia Ých mÉu M Campanulaceae Hä Hoa chu«ng Pentaphragma sinense Rau tai nai Asteraceae Hä Cóc Ageratum conyzoides Cøt lîn, cá h«i M Artemisia vulgaris Ng¶i cøu M Blumea balsamifera §µi b× M B. eberhardtii Hoµng ®Çu eberhardt B. fistulosa Hoµng ®Çu chum B. hieracifolia Hoang ®Çu B. lacera Hoµng ®Çu l¸ r¸ch M B. indica Cóc tÇn M B. subcapitata C¶i trêi M Eclipta alba Nhä nåi M Elephantopus scaber Cóc chØ thiªn M Emilia sonchifolia Rau m¸ l¸ rau muèng M Erigeron linifolium Cóc voi Eupatorium odoratum Cá lµo M Gassocephalum crepidioides Rau tµi bay Liliopsida Líp hµnh Liliaceae Hä hµnh Dianella ensifolia H¬ng bµi Dracena loureiri Bång bång M D. gracilis Bång bång gÇy O Ophiopogon dracaenoides Tãc tiªn bång bång O O. japonicus M¹ch m«n M Smilacaceae Hä Khóc Kh¾c Smilax bauhinioides CÈm cang mãng bå S. gagnepainii CÈm cang gagnepain S. perfoliata CÈm cang cuèng çnh M Dioscoreaceae Hä cñ n©u Dioscorea intempestica Cñ n©u

47 Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Ghi chó D. persimilis Cñ mµi M D. poilanei Cñ lãc D. triphylla var. reticulata Tõ nh¸m Taccaceae Hä B¹ch tinh Tacca integrifolia H¹ tóc M Musaceae Hä Chu«i Musa uranoscopos Chuèi rõng Costaceae Hä MÝa bß Costus speciosus C¸t låi M Zingiperaceae Hä Gõng Alpinia bracteata SÑ M Amomum trilobum Sa nh©n M A. xanthioides Sa nh©n M Zingiber zerumbet RiÒng giã Maranthaceae Hä l¸ dong Donax canneformis Mai Phrymimum parviflorum L¸ dong Orchidaceae Hä Lan Aerides falcatum Gi¸ng h¬ng O A. multiflorum Gi¸ng h¬ng O Arundina graminifolia Tróc lan O Corymborchis veratrifolia T¶n lan O Cymbidium dayanum BÝch ngäc O C. finlaysonianum §o¶n kiÕm finlayson O Dendrobium amabile Thuû tiªn hêng O,E, D. crystallinum Ngäc v¹n pha lª O D. lindleyi VÈy c¸ O D. terminale Lan tr¨m, th¹ch héc O D. thyrsiflorum Thuû tiªn mì gµ O Geodorum densiflorum §Þa kim hoa dÇy O Phalaenopsis mannii Bím man O Cyperaceae Hä Cãi Carex cryptostachys KiÕt dÊu giÐ C. leucholora KiÕt Cyperus diffucus Cãi xoÌ C. flavidus Có t¸i C. paniceus var. roxburghianus L¸c C. pumilus Có nhá C. rotundus Cá gÊu M C. sesquiflorus Có hoa mét rìi Fimbristylis complanata Mao thu dÑp F. dichotomoides Mao thu F. thomsonii Mao th thomson Kyllinga nemoralis B¹c ®Çu M Lipocarpha chinensis Cá hå qua Scirpus juncoides Hoµng th¶o hÕn M S. wallichii Hoµng th¶o wallich Commelinaceae Hä Thµi lµi Commelina diffusa Thµi lµi Cyanotis barbata Thµi lµi xanh Poaceae Hä Hoµ Th¶o Arundo donax Lau cï Bambusa balcooa Lå « trung bé B. spinosa Tre gai Chloris barhata Cá mËt Chrysopogon caiculata Cá may M Cynodon dactylon Cá gµ

48 Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Ghi chó Dactyloctenium aegyptiacum Cá h¹t lÖch Dendrocalamus patellaris Giang Eleusine coranaca MÇn trÇu M Eragrostis zeylanica Cá rËn srilanca Imperata cylindrica Cá tranh M Miscanthus floridulus ChÌ vÌ Oxytenanthera albo-cyliata SËy O. poilanei Le poa lan Phragmites karka SËy Saccharum arundinaceum Lau S. spontaneum L¸ch Taeniostachyum dulloa Nøa Thysanolaena maxima §ãt M Arecaceae Hä Cau Dõa Arenga pinnata Bóng b¸ng O Calamus bousigonii M©y l¸ réng C. poilanei Song bét E C. pseudoscutellaris HÌo C. rudentum Song ®¸ C. tetradactylus M©y nÕp Caryota mitis §ïng ®×nh O C. urens §ïng ®×nh ngøa Daemonorops pierreanus M©y níc pi e Kortalsia lacsiniosa Phín Licuala bracteata MËt cËt, L¸ nãn O Livistona chinensis Cä O Pinanga duperreana Cau chuét Plectocomia elongata Song voi Araceae Hä r¸y Acorus calamus Thuû x¬ng bå M Aglaonema pierreanum M«n xanh Alocaria macrorrhiza R¸y M Amorphophalus campanulatus NaM Colocaria esculenta M«n níc Epipremnun giganteum Thîng c¸n O E. pinnatum Ngãn O Homalomena occulta Thiªn niªn kiÖn M Lasia spinosa Chãc gai M Pothos angustifolius C¬m lªnh P. cathcartii C¬m lªnh cathcart O P. gigantipes C¬m lªnh P. yunnanensis C¬m lªnh v©n nam Pandanaceae Hä Da d¹i Pandanus tonkinensis Da B¾c Theo Ph¹m Hoµng Hé (1991) Ghi chó: E = ®Æc h÷u ë ViÖt nam; W = c©y cho gç; O = c©y lµm c¶nh; M = c©y dîc liÖu

49 Phô lôc 2: Danh s¸ch thó, trõ loµi d¬i vµ gÆm nhÊm, ghi nhËn trong khu ®iÒu tra

TT. Tªn tiÕng Anh Tªn Khoa häc Tªn TiÕng ViÖt Sè liÖu TT1 TT2 cung cÊp Pangolins Pholidota Bé Tª Tª Pangolins Manidae Hä Tª Tª 1 Chinese Pangolin Manis pentadactyla Tª tª vµng S NT V 2 Sunda Pangolin M. javanica Tª tª Ja va S NT Treeshrews Scandentia Bé NhiÒu r¨ng Treeshrews Tupaiidae Hä §åi 3 Common Treeshrew Tupaia belangeri §åi O Primates Primates Bé Linh Trëng Lorises Loridae Hä Cu ly 4Slow Loris Nycticebus coucang Cu ly lín S V Old-world Monkeys Cercopithecidae Hä KhØ 5 Pig-tailed Macaque Macaca nemestrina KhØ ®u«i lîn O VU V 6 Rhesus Macaque M. mulatta KhØ vµng S NT 7 Bear Macaque M. arctoides KhØ mÆt ®á O VU V 8 Douc Langur Pygathris nemaeus Voäc v¸ I,S EN E Gibbons Hylobatidae Hä Vîn 9 Buff-cheeked Gibbon Hylobates gabriellae Vîn H DD Carnivores Carnivora Bé ¡n thÞt Dogs and Foxes Canidae Hä Chã 10Dhole Cuon alpinus Chã sãi I VU E Bears Ursidae Hä GÊu 11 Asiatic Black Bear Ursus thibetanus GÊu ngùa S VU E 12 Sun Bear U. malayanus GÊu chã S DD E Weasels, etc. Mustelidae Hä Chån 13 Yellow-throated Marten Martes flavigula Chån vµng O 14 Hog-Badger Arctonyx collaris Löng lîn O 15 Large-toothed Ferret-Badger Melogale personata Chån b¹c m¸ O R 16 Eurasian Otter Lutra lutra R¸i c¸ thêng S T Civets Viverridae Hä CÇy 17 Large Indian Civet Viverra zibetha CÇy gi«ng S 18 Small Indian Civet Viverricula indica CÇy h¬ng S 19 Common Palm Civet Paradoxurus hermaphroditus CÇy vßi ®èm S 20 Masked Palm Civet Paguma larvata CÇy vßi mèc S 21 Binturong Arctictis binturong CÇy mùc S V Mongooses Herpestidae Hä Lán Tranh 22 Crab-eating Mongoose Herpestes urva CÉy mãc cua O Cats Felidae Hä MÌo 23 Leopard Cat Prionailurus bengalensis MÌo rõng S 24 Golden Cat Catopuma temminckii Beo S NT V 25 Clouded Leopard Pardofelis nebulosa B¸o gÊm S VU V 26 Tiger Panthera tigris Hæ I EN E Even-toed Ungulates Artiodactyla Bé Mãng Guèc ch½n Pigs Suidae Hä Lîn Rõng 27 Wild Boar Sus scrofa Lîn rõng T Mouse-deer, Chevrotains Tragulidae Hä Cheo cheo 28 Lesser Malay Mouse-deer Tragulus javanicus Cheo cheo Nam d¬ng S V Deer Cervidae Hä H¬u nai 29 Sambar Cervus unicolor Nai S,T 30 Giant Muntjac Megamuntiacus vuquangensis Mang lín S 31 Barking Deer Muntiacus muntjak Mang S,T Cattle, Antelopes, Goats Bovidae Hä Bß 32 Gaur Bos gaurus Bß tãt I VU E 33 Southern Serow Naemorhedus sumatraensis S¬n d¬ng I,T VU V 34 Sao La Pseudoryx nghetinhensis Sao la S EN

50 TT. Tªn tiÕng Anh Tªn Khoa häc Tªn TiÕng ViÖt Sè liÖu TT1 TT2 cung cÊp Rodents Rodentia Bé GËm NhÊm Non-flying Squirrels Sciuridae Hä sãc c©y 35 Black Giant Squirrel Ratufa bicolor Sãc ®en O 36 Pallas's Squirrel Callosciurus erythraeus Sãc ch©n vµng O 37 Grey-bellied Squirrel C. inornatus Sãc bông x¸m O 38 Cambodian Striped Tree-squirrel Tamiops rodolphii Sãc chuét löa O Flying Squirrels Pteromyidae Hä Sãc bay 39 Red Giant Flying Squirrel Petaurista philippensis Sãc bay lín S R Rats, Mice, etc. Muridae Hä chuét 40 Hoary Bamboo Rat Rhiromys pruinosus Dói mèc lín O Old-world Porcupines Hystricidae Hä NhÝm 41 Malayan Porcupines Hystrix brachyura NhÝm S VU 42 Asiatic Brush-tailed Porcupine Atherurus macrourus Don S Lagomorphs Lagomorpha Bé Thá Rabbits Leporidae Hä Thá 43 Burmese Hare Lepus peguensis Thá n©u S Theo Corbet vµ Hill (1992) Ghi chó: EN/E = loµi ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng; VU/V = loµi s¾p bÞ ®e do¹; NT = loµi gÇn bÞ ®e do¹ ë møc ®é nÆng; R = loµi hiÕm; DD = kh«ng biÕt chÝnh x¸c theo IUCN (1996) vµ Anon (1992)

51 Phô lôc 3: C¸c loµi chim ghi nhËn trong khu ®iÒu tra

TT. Tªn tiÕng Anh Tªn Khoa häc Tªn ViÖt nam Ph©n bè TT1 TT2 Galliformes Bé Gµ Phasianidae Hä TrÜ 1 Chinese Francolin Francolinus pintadeanus §a ®a, gµ g« 1,2 2 Japanese Quail Coturnix japonica Cay NhËt B¶n 1 3 Bar-backed Partridge Arborophila brunneopectus Gµ so häng tr¾ng 1,2,3,4 4 Annam Partridge A. merlini Gµ so Trung bé 1,2,3 EN 5 Red Junglefowl Gallus gallus Gµ rõng 1,2,3 6 Silver Pheasant Lophura nycthemera Gµ l«i tr¾ng 1,2,4 7 Edwards's Pheasant L. edwardsi Gµ l«i lam mµo tr¾ng 1,2,4 CR E 8 Siamese Fireback L. diardi Gµ l«i h«ng tÝa 1,2,4 VU T 9 Grey Peacock Pheasant Polyplectron bicalcaratum Gµ tiÒn mÆt vµng 1,2,4 10 Crested Argus Rheinardia ocellata TrÜ sao 1,2,4 VU T Turniciformes Bé Cun cót Turnicidae Hä Cun cót 11 Barred Buttonquail Turnix suscitator Cun cót lng n©u 4 Piciformes Bé Gâ kiÕn Picidae Hä Gâ kiÕn 12 Speckled Piculet Picumus innominatus Gâ kiÕn lïn ®Çu vµng 4 13 White-browed Piculet Sasia ochracea Gâ kiÕn lïn mµy tr¾ng 1,2 14 Lesser Yellownape Picus chlorolophus Gâ kiÕn xanh çnh ®á 4 15 Greater Yellownape P. flavinucha Gâ kiÕn xanh g¸y vµng 1,4 16 Red- collared Woodpecker P. rabieri Gâ kiÕn xanh cæ ®á 1 VU T 17 Pale-headed Woodpecker Gecinulus grantia Gâ kiÕn n©u ®á 4 18 Bay Woodpecker Blythipicus pyrrhotis Gâ kiÕn n©u cæ ®á 1,2,3,4 Megalaimidae Hä Cu rèc 19 Red-vented Barbet Megalaima lagrandieri ThÇy chïa ®Ýt ®á 1,2,3,4 20 Green-eared Barbet M. faiostricta ThÇy chïa ®Çu x¸m 1,2,3,4 Bucerotiformes Bé Hång Hoµng Bucerotidae Hä Hång Hoµng 21 Oriental Pied Hornbill Anthracoceros albirostris Cao çt bông tr¾ng (2) 22 Great Hornbill Buceros bicornis Hång hoµng (1)T 23 Brown Hornbill Anorrhinus tickelli NiÖc n©u 1,(2) NT T Trogoniformes Bé Nuèc Trogonidae Hä Nuèc 24 Orange-breasted Trogon Harpactes oreskios Nuèc bông vµng 1,2 25 Red-headed Trogon H. erythrocephalus Nuèc bông ®á 1,2 Coraciiformes Bé S¶ Coraciidae Hä S¶ rõng 26 Dollarbird Eurystomus orientalis YÓng qu¹ 4 Alcedinidae Hä Bång Chanh 27 Blyth's Kingfisher Alcedo hercules Bång chanh rõng 1,2 VU T 28 Common Kingfisher A. atthis Bång chanh 1,2,3 Halcyonidae Hä S¶ 29 Banded Kingfisher Lacedo pulchella S¶ v»n 1 30 Stork-billed Kingfisher Halcyon capensis S¶ má réng 1 T 31 Ruddy Kingfisher H. coromanda S¶ hung 4 R 32 White-throated Kingfisher H. smyrnensis S¶ ®Çu n©u 1,2,3 Cerylidae Hä Bãi ç 33 Crested Kingfisher Megaceryle lugubris Bãi ç lín 1 T 34 Pied Kingfisher Ceryle rudis Bãi ç nhá 2 Meropidae Hä TrÈu 35 Blue-bearded Bee-eater Nyctyornis athertoni TrÈu lín 2 36 Blue-tailed Bee-eater Merops philippinus TrÈu ngùc n©u 2

52 TT. Tªn tiÕng Anh Tªn Khoa häc Tªn ViÖt nam Ph©n bè TT1 TT2 Cuculiformes Bé Cu Cu Cuculidae Hä Cu cu 37 Large Hawk Cuckoo Hierococcyx spaverioides ChÌo chÑo lín 1 38 Indian Cuckoo Cuculus micropterus B¸t c« trãi cét 1,2,4 39 Eurasian Cuckoo C. canorus Cu cu 1,2,4 40 Plaintive Cuckoo Cacomantis merulinus T×m vÞt 1,2,3,4 41 Drongo Cuckoo Surniculus lugubris Cu cu ®en 1,2,3,4 42 Asian Koel Eudynamys scolopacea Tu hó 1,4 43 Green-billed Malkoha Phaenicophaeus tristis Phín nhá 1,2,3,4 44 Coral-billed Ground Cuckoo Carpococcyx renauldi Phín ®Êt 1,(2) NT T Centropodidae Hä B×m bÞp 45 Greater Coucal Centropus sinensis B×m bÞp lín 1,2,3,4 46 Lesser Coucal C. bengalensis B×m bÞp nhá 1,2,4 Psittaciformes Bé VÑt Psittacidae Hä VÑt 47 Vernal Hanging Parrot Loriculus vernalis VÑt lïn 3,4 Apodiformes Bé YÕn Apodidae Hä YÕn 48 Needletail species Hirundapus sp. YÕn ®u«i cøng 2 49 Asian Palm Swift Cypsiurus balasiensis YÕn cä 1,2,3,4 50 Fork-tailed Swift Apus pacificus YÕn h«ng tr¾ng 4 Strigiformes Bé Có Strigidae Hä Có MÌo 51 Mountain Scops Owl Otus spilocephalus Có mÌo Latus¬ 1,2,3,4 52 Collared Scops Owl O. bakkamoena Có mÌo khoang cæ 1,2 53 Buffy Fish Owl Ketupa ketupu Dï d× Ketupu (1) 54 Collared Owlet Glaucidium brodiei Có vä mÆt tr¾ng 4 55 Asian Barred Owlet G. cuculoides Có vä 1,2 Caprimulgidae Hä Có Muçi 56 Grey Nightjar Caprimulgus indicus Có Muçi Ên ®é 1,2 Columbiformes Bé Bå C©u Columbidae Hä Bå c©u 57 Oriental Turtle Dove Streptopelia orientalis Cu sen 1,2,4 58 Spotted Dove S. chinensis Cu g¸y 1,2,3,4 59 Red Collared Dove S. tranquebarica Cu ngãi 1,2,3,4 60 Emerald Dove Chalcophaps indica Cu luång 1,2,4 61 Thick-billed Green Pigeon Treron curvirostra Cu xanh má quÆp 1,2,3,4 62 Pin-tailed Green Pigeon T. apicauda Cu xanh ®u«i nhän 4 63 Yellow-vented Green Pigeon T. seimundi Cu xanh Seimun 1 NT R 64 Green Imperial Pigeon Ducula aenea GÇm gh× lng n©u 1 65 Mountain Imperial Pigeon D. badia GÇm g× lng xanh 3,4 Gruiformes Bé SÕu Rallidae Hä Gµ Níc 66 White-breasted Waterhen Amaurornis phoenicurus Cuèc ngùc tr¾ng 1 Ciconiiformes Bé H¹c Accipitridae Hä ¦ng 67 Crested Serpent Eagle Spilornis cheela DiÒu hoa MiÕn §iÖn 1,4 68 Crested Goshawk Accipiter trivirgatus ¦ng Ên ®é 1 69 Black Eagle Ictinaetus malayensis §¹i bµng M∙ lai 1,2 70 Changeable Hawk Eagle Spizaetus cirrhatus §iÒu ®Çu n©u 4 Ardeidae Hä DiÖc 71 Cinnamon Bittern Ixobrychus cinnamomeus Cß löa 1 Passeriformes Bé SÎ Pittidae Hä §u«i côt 72 Blue-rumped Pitta Pitta soror §u«i côt ®Çu x¸m 1,2 NT 73 Bar-bellied Pitta P. elliotii §u«i côt bông v»n 1,2 NT T 74 Blue-winged Pitta P. moluccensis §u«i côt c¸nh xanh 2

53 TT. Tªn tiÕng Anh Tªn Khoa häc Tªn ViÖt nam Ph©n bè TT1 TT2 Eurylaimidae Hä Má réng 75 Silver-breasted Broadbill Serilophus lunatus Má réng hung 4 76 Long-tailed Broadbill Psarisomus dalhousiae Má réng xanh 1 T Irenidae Hä Chim Xanh 77 Asian Fairy Bluebird Irena puella Chim lam 4 78 Blue-winged Leafbird Chloropsis cochinchinensis Chim xanh Nam Bé 1,2,3 79 Orange-bellied Leafbird C. hardwickii Chim xanh h«ng vµng 4 Laniidae Hä B¸ch Thanh 80 Long-tailed Shrike Lanius schach B¸ch thanh ®Çu ®en 1,2,3,4 Corvidae Hä Qu¹ 81 White-winged Magpie Urocissa whiteheadi Giª cïi vµng 1,4 NT 82 Indochinese Green Magpie Cissa hypoleuca GiÎ cïi bông vµng 1 NT 83 Racket-tailed Treepie Crypsirina temia Chim kh¸ch 1,2,3,4 84 Ratchet-tailed Treepie Temnurus temnurus Chim kh¸ch ®u«i cê 1,2,3,4 T 85 Large-billed Crow Corvus macrorhynchus Qu¹ ®en 1,2,3,4 86 Ashy Woodswallow Artamus fuscus Nh¹n rõng 2 87 Maroon Oriole Oriolus traillii Tö anh 4 88 Large Cuckooshrike Coracina macei Phêng chÌo x¸m lín 1,2,4 89 Black-winged Cuckooshrike C. melaschistos Phêng chÌo x¸m 4 90 Scarlet Minivet Pericrocotus flammeus Phêng ®á lín 1 91 Bar-winged Flycatcher-shrike Hemipus picatus Phêng chÌo ®en 4 92 White-throated Fantail Rhipidura albicollis RÎ qu¹t häng tr¾ng 4 93 Black Drongo Dicrurus macrocercus ChÌo bÎo 1,2,3,4 94 Ashy Drongo D. leucophaeus ChÌo bÎo x¸m 2,3 95 Crow-billed Drongo D. annectans ChÌo bÎo má qu¹ 3,4 96 Bronzed Drongo D. aeneus ChÌo bÎo rõng 1,2 97 Lesser Racket-tailed Drongo D. remifer ChÌo bÎo cë ®u«i b»ng 4 98 Spangled Drongo D. hottentottus ChÌo bÎo bêm 1,2,4 99 Greater Racket-tailed Drongo D. paradiseus ChÌo bÎo cê ®u«i chÎ 1,2,4 100 Black-naped Monarch Hypothymis azurea §íp ruåi xanh g¸y ®en 1,2,3,4 101 Asian Paradise-flycatcher Terpsiphone paradisi Thiªn ®êng ®u«i phín 1,2,4 102 Great Iora Aegithina lafresnayei Chim nghÖ lín 1,2,3 103 Large Woodshrike Tephrodornis gularis Phêng chÌo n©u 4 Muscicapidae Hä ®íp ruåi 104 Blue Whistling Thrush Myophonus caeruleus HoÐt xanh 1 105 White-gorgeted Flycatcher Ficedula monileger §íp ruåi häng tr¾ng 4 106 White-tailed Flycatcher Cyornis concretus §íp ruåi häng tr¾ng 4 107 Hainan Blue Flycatcher C. hainanus §íp ruåi H¶i nam 4 108 Blue-throated Flycatcher C. rubeculoides §íp ruåi c»m xanh 4 109 Hill Blue Flycatcher C. banyumas §íp ruåi häng hung 2 110 Tickell's Blue Flycatcher C. tickelliae §íp ruåi häng vµng 4 111 Grey-headed Canary Flycatcher Culicicapa ceylonensis §íp ruåi ®Çu x¸m 4 112 Oriental Magpie Robin Copsychus saularis ChÝch choÌ 1,2,3,4 113 White-rumped Shama C. malabaricus ChÝch choÌ löa 1,2,3,4 114 Slaty-backed Forktail Enicurus schistaceus ChÝch choÌ níc tr¸n tr¾ng 1,2,3,4 115 White-crowned Forktail E. leschenaulti ChÝch choÌ níc ®Çu tr¾ng 4 Sturnidae Hä S¸o 116 Black-collared Starling Sturnus nigricollis S¸o sËu 1,2,3,4 117 Common Myna Acridotheres tristis S¸o n©u 1,2 118 White-vented Myna A. cinereus S¸o má vµng 1,2 119 Crested Myna A. cristatellus S¸o ®en 2 120 Hill Myna Gracula religiosa YÓng 1,2,4 Paridae Hä B¹c m¸ 121 Sultan Tit Melanochlora sultanea Chim mµo vµng 1,4 Hirundinidae Hä Nh¹n 122 Red-rumped Swallow Hirundo daurica Nh¹n bông x¸m 4

54 TT. Tªn tiÕng Anh Tªn Khoa häc Tªn ViÖt nam Ph©n bè TT1 TT2 Pycnonotidae Hä Chµo mµo 123 Red-whiskered Bulbul Pycnonotus jocosus Chµo mµo 1,2,3,4 124 Sooty-headed Bulbul P. aurigaster B«ng lau häng v¹ch 4 125 Stripe-throated Bulbul P. finlaysoni B«ng lau tai tr¨ng 1,2 126 Puff-throated Bulbul Alophoixus pallidus Cµnh c¹ch lín 1,2,4 127 Ochraceous Bulbul A. ochraceus Cµnh c¹ch bông hung 1 128 Grey-eyed Bulbul Iole propinqua Cµnh c¹nh nhá 1,2,3,4 129 Black Bulbul Hypsipetes leucocephalus Cµnh c¹nh ®en 4 Cisticolidae Hä ChiÒn chiÖn 130 Yellow-bellied Prinia Prinia flaviventris ChiÒn chiÖn bông vµng 2 Zosteropidae Hä Vµng khuyªn 131 Oriental White-eye Zosterops palpebrosus Vµnh khuyªn häng vµng 4 Sylviidae Hä Chim chÝch 132 Common Tailorbird Orthotomus sutorius ChÝch ®u«i dµi 1,2,4 133 Dark-necked Tailorbird O. atrogularis ChÝnh b«ng c¸nh vµng 1,2,3,4 134 Arctic Warbler Phylloscopus borealis ChÝch Ph¬ng b¾c 4 135 Yellow-bellied Warbler Abroscopus superciliaris ChÝch ®íp ruåi má vµng 4 136 Striated Grassbird Megalurus palustris ChiÒn chiÖn lín 4 137 Masked Laughingthrush Garrulax perspicillatus LiÕu ®iÕu 1,2 138 White-crested Laughingthrush G. leucolophus Khíu ®Çu tr¾ng 1,2,3,4 139 Lesser Necklaced Laughingthrush G. monileger Khíu khoang cæ 1,2 140 Black-throated Laughingthrush G. chinensis Khíu b¹c m¸ 1,2,3,4 141 White-cheeked Laughingthrush G. vassali Khíu ®Çu x¸m 4 T 142 Abbot's Babbler Malacocincla abbotti Chuèi tiªu ®u«i ng¾n 2 143 Buff-breasted Babbler Pellorneum tickelli Chuèi tiªu ®Êt 4 144 Spot-throated Babbler P. albiventre Chuèi tiªu häng ®èm 4 145 Puff-throated Babbler P. ruficeps Chuèi tiªu ngùc ®èm 2 146 Scaly-crowned Babbler Malacopteron cinereum Chuèi tiªu ®u«i ng¾n 1,2 147 Large Scimitar Babbler Pomatorhinus hypoleucos Ho¹ mi ®Êt má vµng 1,2,3,4 148 White-browed Babbler P. schisticeps Ho¹ mi ®Êt mµy tr¾ng 4 149 Short-tailed Scimitar Babbler Jabouilleia danjoui Khíu má vµng 1,2,4 VU T 150 Streaked Wren Babbler Napothera brevicaudata Khíu ®µ ®u«i ng¾n 1,2,4 151 Eyebrowed Wren Babbler N. epilepidota Khíu ®¸ nhá 4 152 Rufous-capped Babbler Stachyris ruficeps Khíu bôi ®Çu ®á 4 153 Golden Babbler S. chrysaea Khíu bôi vµng 4 154 Grey-throated Babbler S. nigriceps Khíu bôi ®Çu ®en 4 155 Spot-necked Babbler S. striolata Khíu ®¸ nhá ®èm cæ 3,4 156 Striped Tit Babbler Macronous gularis ChÝch ch¹ch m¸ vµng 1,2,3,4 157 Grey-faced Tit Babbler M. kelleyi ChÝch ch¹ch m¸ x¸m 1,4 NT 158 Rufous-throated Fulvetta Alcippe rufogularis L¸ch t¸ch häng hung 1,2,3,4 NT 159 Mountain Fulvetta A. peracensis L¸ch t¸ch vµng m¾t 1,2,3,4 160 White-bellied Yuhina Yuhina zantholeuca Khíu mµo bông tr¾ng 1,2,3 Nectariniidae Hä Hót mËt 161 Thick-billed Flowerpecker Dicaeum agile Chim s©u má lín 4 162 Plain Flowerpecker D. concolor Chim s©u vµng lôc 4 163 RubycheekedSunbird Anthreptes singalensis Hót mËt bông hung 1,2 164 Purple-naped Sunbird Hypogramma hypogrammicum Hót mËt bông v¹ch 4 165 Olive-backed Sunbird Nectarinia jugularis Hót mËt häng tÝm 1,2 166 Fork-tailed Sunbird Aethopyga christinae Hót mËt ®u«i nhän 2,4 167 Crimson Sunbird A. siparaja Hót mËt ®á 1,2,3,4 168 Little Spiderhunter Arachnothera longirostra B¾p chuèi má dµi 1,2,4 169 Streaked Spiderhunter A. magna B¾p chuèi ®èm ®en 1,2,4 Passeridae Hä SÎ 170 Eurasian Tree Sparrow Passer montanus SÎ 1,2,3,4 171 White-rumped Munia Lonchura striata Di cam 1,2,3,4 Theo Inskipp et al. (1996). Ghi chó: CR = loµi bÞ ®e däa rÊt nghiªm träng; EN = loµi ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng; VU = loµi sÏ bÞ ®e däa; NT = loµi gÇn bÞ ®e däa; T = loµi bÞ ®e däa; R = loµi hiÕm; theo Collar et al. (1994) vµ Anon. (1992). Ph©n bè: 1 = x∙ Khe LÊu vµ Phong Mü, huyÖn Phong §iÒn; 2 = x∙ Ba Lßng vµ TriÖu Nguyªn, huyÖn Dakrong; 3 = x∙ Tµ Rôt, huyÖn Dakrong; 4 =x∙ A S¸u, huyÖn A Líi.

55 Phô lôc 4: Bß s¸t lìng c ghi nhËn trong khu ®iÒu tra

TT. Tªn Khoa häc Tªn ViÖt nam Phong §iÒn Dakrong TT1 TT2 Reptilia Líp bß s¸t Squamata Gekkonidae Hä T¾c KÌ 1 Gekko gecko T¾c kÌ O I T 2 Hemidactylus frenatus Th¹ch Sïng ®u«i sÇn O O Agamidae Hä Nh«ng 3 Acanthosaura lepidogaster ¤ r« v¶y S T 4 Calotes emma emma Nh«ng Em ma S 5 C. versicolor Nh«ng xanh O O 6 Draco volans Th»n l»n bay O 7 Physignathus cocincinus Rång ®Êt O S V Scincidae Hä Th»n l»n bãng 8 Mabuya multifasciata Th»n l»n bãng hoa S O 9 Sphenomorphus sp. Th»n l»n S Lacertidae Hä Th»n L»n 10 Takydromus sexlineatus Liu diu chØ O Varanidae Hä Kú ®µ 11 Varanus nebulosus Kú ®µ v©n I I V 12 V. salvator Kú ®µ hoa I I V Xenopeltidae Hä R¾n mèng 13 Xenopeltis unicolor R¾n mèng I Boidae Hä Tr¨n 14 Python molurus Tr¨n ®Êt I I NT V Colubridae Hä r¾n níc 15 Ahaetulla prasina R¾n roi thêng I O 16 Amphiesma sp. R¾n s∙iS 17 A. stolata R¾n s∙i thêng O 18 Dendrelaphis pictus R¾n leo I 19 Elaphe radiata R¾n säc daII 20 Enhydris plumbea R¾n bång chØ O O 21 Oligodon sp. R¾n khiªm I 22 Ptyas korros R¾n r¸o thêng I I T 23 P. mucosus R¾n r¸o tr©u V 24 Rhabdophis chrysargus R¾n hoa cá I I 25 Xenochrophis piscator R¾n níc O O Elapidae Hä r¾n hæ 26 Bungarus candidus R¾n c¹p nia nam I I 27 B. fasciatus R¾n c¹p nong O I T 28 Naja naja R¾n hæ mang I I T 29 Ophiophagus hannah R¾n hæ chóa O I E Viperidae Hä R¾n lôc 30 Trimeresurus albolabris albolabris R¾n lôc mÐp I I DD 31 T. sp. R¾n lôc cêm S Testudinata Bé Rïa Platysternidae Hä rïa ®Çu to 32 Platysternum megacephalum Rïa ®Çu to I I NT EV,R Emididae Hä Rïa ®Çm 33 Cistoclemmys galbinifrons Rïa hép tr¸n vµng I I DD EV,V 34 Cuora trifasciata Rïa hép ba v¹ch I EN V Testudinata Hä Rïa nói 35 Indotestudo elongata Rïa nói vµng I VU V Trionychidae Hä Ba Ba 36 Palea steindachneri Ba ba gai I I NT 37 Pelodiscus sinensis Ba ba tr¬n I I 38 Trionyx cartilagineus Cua ®inh I

56 TT. Tªn Khoa häc Tªn ViÖt nam Phong §iÒn Dakrong TT1 TT2 Amphibia Líp Ðch nh¸i Anura Bé Kh«ng ®u«i Megophryidae Hä Cãc bïn 1 Leptobrachium hasselti Cãc mµy h¸t xen S 2 Megophrys major Cãc mµy lín S Bufonidae Hä Cãc 3 Bufo galeatus Cãc rõng S EV,R 4 B. melanostictus Cãc nhµ O O Ranidae Hä Õch nh¸i 5 Ooeidozyga lima Cãc níc sÇn O O 6 Phrynoglossus laevis Cãc níc nh½n S 7 Rana andersoni Chµng andÐcson S O T 8 R. guentheri ChÉu O O 9 R. kuhlii Õch nhÏo S O 10 R. limnocharis NgÐo S S 11 R. macrodactyla Chµng hiu 12 R. microlineata Õch v¹ch S I EV,T 13 R. nigrovittata Õch suèi O S 14 R. ricketti Õch b¸m ®¸ O 15 R. rugulosa Õch ®ång O I 16 R. sauteri Hiu hiu S S Rhacophoridae Hä Õch c©y 17 Philautus sp. Õch c©y S 18 Rhacophorus leucomystax Õch c©y mÐp tr¾ng O S 19 R. nigropalmatus Õch c©y ch©n ®en S T Theo NguyÔn V¨n S¸ng vµ Hå Thu Cóc (1996) Ghi chó: EN/E = loµi ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng; VU/V = loµi sÏ bÞ ®e do¹; NT = loµi gÇn bÞ ®e do¹; R = loµi hiÕm; DD = kh«ng biÕt chÝnh x¸c theo IUCN (1996) vµ Anon (1992); EV = loµi ®Æc h÷u cña ViÖt Nam.

57 Phô lôc 5: Danh môc bím ghi nhËn trong khu ®iÒu tra

TT. Tªn khoa häc Ph©n bè HuyÖn P§ HuyÖn §akrong toµn cÇu RSKRSK Papilionidae 1 *Troides sp. 3r 2 Parides aidoneus Doubleday 2 r r 3 Pachliopta coon F. 3uu rr 4 P. aristolochiae F. 3 r r 5 *Chilasa clytia L. 3 r 6 Papilie demoleus L. 4 u c u c 7 P. noblei de Niceville 1 ruc 8 P. helenus L. 4 cccccc 9 P. nephelus Boisduval 3 r u u 10 P. polytes L. 3 uccccc 11 p. memnon L. 3uccucc 12 P. alcmenor 2r 13 P. paris L. 3 c 14 Meandrusa payeni Boisduval 4 r 15 Pathysa antiphates Cramer 3 c c 16 Graphium sarpedon L. 4 u c u c 17 G. doson C. & R.Felder 3 c c 18 G. eurypylus L. 4 c c 19 *G. chironides Honrath 3 r 20 G. arycles Boisduval 3 c u 21 *G. agamemnon L. 4 r 22 Lamproptera curius F. 3u 23 L. meges Zinken 3 u Pieridae 24 Delias pasithoe L. 2 r r 25 D. hyparete L. 3 u 26 Leptosia nina F. 3 r r r 27 *Prioneris thestylis Doubleday 2 r 28 P. philonome Boisduval 3 U u 29 Artogeia canidia L. 3 r 30 *Cepora nerissa F. 3r 31 C. nadina Lucas 3 u c u u c u 32 Appias lyncida Cramer 3 ufm cm ufm cm u 33 A. albina Boisduval 3 cccccc 34 A. indra Moore 2 ufm cm ufm cm 35 A. olferna Swinhoe 2 36 Ixias pyrene L. 3 c1 37 Hebomoia glaucippe L. 3 r 38 Pareronia anais Lesson 2 rfm crfm c 39 Catopsilia pomona F. 5 cccccc 40 Eurema hecabe L. 4 u u C u u c 41 E. blanda Boisduval 3 c c u c c u 42 E. andersoni Moore 3 rr rr 43 E. ada Distant & Pryer 3 u u 44 E. cf. novapallida Shirozu & Yata 1?? 45 Gandaca harina Horsfield 4 c c u u Danaidae 46 *Danaus chrysippus L. 4 ? 47 D. genutia Cramer 4 c c

58 TT. Tªn khoa häc Ph©n bè HuyÖn P§ HuyÖn §akrong toµn cÇu RSKRSK 48 Tirumala septentrionis Butler 4 u 49 Prantica aglea Stoll 2 ru ruu 50 P. melaneus Cramer 3 r 51 Ideopsis vulgaris Butler 3 r 52 Euploea modesta Butler 3 r 53 E. core Cramer 3 u u u c 54 E. silvester F. 4ucu 55 E. mulciber Cramer 3 cf cm ccf cm c 56 E. tulliolus F. 4u u 57 E. midamus chloe Guerin-Meneville 2 r 58 E. klugii Moore 3 r r 59 E. radamanthus F. 3r Satyridae 60 Elymnias hypermnestra L. 3 r r 61 *E. patna Westwood 3 r 62 Mycalesis mineus L. 3 u u 63 M. zonata Matsumura 2 u u 64 M. adamsoni 2r 65 Erites medura Horsfield 3 c r 66 Ragadia crisilda Hewitson 2 c c u 67 Ypthima baldus F. 3 ccc 68 Y. cerealis Watson 3 ? ? 69 Y. savara Grose Smith 3 r 70 Y. tappana Matsumura 1 r Amathusiidae 71 Faunis canens Hubner 2 r 72 F. eumeus Drury 2 c u c u 73 Stichophthalma lousia ssp. Wood-Mason 1 uu 74 Amathuxidia amythaon amythaon Doubleday 2 r 75 Zeuxidia amethystus masoni Butler 2 u 76 Thaumantis diores Doubleday 1 u 77 Discophora deo de Niceville 2 r 78 D. sondaica Boisduval 3 r Nymphalidae 79 *Cethosia cyane Drury 2 r 80 Phalanta palantha Drury 5 u 81 Cupha erymanthis Drury 4 u u 82 Vagrans egista Cramer 4 r u r 83 Cirrochroa tyche C. & R. Felder 3 r r r r 84 Vindula erota F. 3 rfm urfm u 85 Junonia iphita Cramer 3 r1 86 *J. atlites L. 3 r c r c 87 J. lemonias L. 4 r 88 Hypolimnas bolina L. 4 u c 89 *Ariadne ariadne L. 3 r 90 Cyrestis themire Honrath 3 cc cc 91 C. cocles F. 3 r r 92 *C. thyodamus Doyere 3 r r 93 Chersonesia risa Doubleday 3 c c c u 94 Neptis clinia Moore 3 r 95 N. hylas L4r 96 N. leucoporos Fruhstorfer 3 r u

59 TT. Tªn khoa häc Ph©n bè HuyÖn P§ HuyÖn §akrong toµn cÇu RSKRSK 97 N. miah Moore 2 r r 98 Phaedyma columella Cramer 4 r r 99 Lasippa heliodore F. 3 r 100 L. monata Weyenbergh 3 r 101 Pantoporia hordonia Stoll 3 u u u 102 P. paraka Butler 3 r 103 Athyma pravara Moore 3 r 104 A. azura Moore 3 105 A. kanwa Moore 3 r c1 106 A. selenophora Moore 3 u 107 A. nefte Cramer 3 r rf rm 108 Moduza procris Cramer 3 r 109 Lebadea martha F. 3r c1 110 Tanaecia julii Lesson 3 c c c 111 T. lepidea Butler 3 c c c 112 Euthalia monina E. 3 u u 113 E. eriphylae de Niceville 3 r r 114 *E. phemius Doubleday 3 r1 115 Lexias dirtea F. 3 c1 c1 116 Eulacera osteria Westwood 3 c 117 Charaxes bernardus F. 3 u u 118 C. aristogiton C. & R. Felder 2 119 Polyura athamas Drury 3 r r Libytheidae 120 Libythea myrrha Godart 3 r u 121 L. narina Godart 3 r1 122 L. geoffroy Godart 4 r1 Riodinidae 123 Zemeros flegyas Cramer 3 cccccc 124 Dodona deodata Hewitson 2 r 125 Abisara echerius Stoll 3 u u 126 Paralaxita dora Fruhstorfer 1 r 127 Stiboges nymphidia Butler 3 r r Lycaenidae 128 Miletus cf. mallus Fruhstorfer 2 r 129 Allotinus subsrigosus Moore 3 r1 130 *Castadius rosimon F. 3? 131 Caleta roxus Godart 3 c1 132 Everes lacturnus Godart 3 r 133 Acytolepis puspa Horsfield 3 u 134 Neopitecops zalmora Butler 3 r 135 Megisba malaya Horsfield 2 u u 136 Jamides celeno Cramer 3 c c c c 137 J. alecto C. Felder 3 u u 138 Nacaduba kurava Moore ? ? 139 N. pavana Fruhstorfer ? ? 140 N. subperusia Fruhstorfer ? ? 141 Prosotas sp. ? c 142 Anthene emolus Godart 3 143 A. lycaenina R. Felder 3 144 Arhopala cf. silhetensis ?r 145 A. ammonides Doherty ? r 146 A. vihara Corbet ? r 147 A. epimuta Evans ? r 148 A. ariana ?r

60 TT. Tªn khoa häc Ph©n bè HuyÖn P§ HuyÖn §akrong toµn cÇu RSKRSK 149 A. sp. Evans ? r 150 Flos diardi Hewitson 3 r 151 F. fulgida Hewitson 2 u u 152 Surendra quercetorum Moore 2 u u 153 S. cf.vivarna 3r 154 Amblypodia anita Hewitson 2 r u 155 Spindasis syama Horsfield 3 r r 156 *Loxura atymnus Stoll 3 r 157 Yasoda tripunctata Hewitson 2 u r 158 Thamala marciana Hewitson 2 u 159 Dacalana burmana Moore ? r 160 Tajuria cf. cyppus ?r 161 T. ister ?r 162 T. cf. luculentus ?r 163 Remelana jangala Horsfield 3 r 164 Zeltus amasa Hewitson 3 r r 165 Deudorix epijarbas Moore 3 r 166 Sinthusa chandrana Moore 2 r 167 Rapala cf. damona 3r 168 R. varuna Horsfield 3 u Hesperiidae 169 Bibasis oedipodea Swainson 3 r r 170 B. jaina Moore 3 r r 171 B. sena Moore 3 u 172 Hasora taminatus malayana Felder & Felder 3 u 173 H. badra Moore 3 u u 174 H. vitta Butler 3 r 175 H. chromus Cramer 3 c c c c 176 Badamia exclamationis Fabricius 3 c c c c 177 Celaenorrhinus asmara Butler 2 r 178 Darpa striata Druce 3 r 179 Odina decoratus Hewitson 2 r 180 Coladenia agni de Niceville 3 r 181 C. agnioides Elw. & Edw. 3 u 182 Gerosis sp. (near tristis Eliot) 3 u u 183 Mooreana trichoneura C. & R. Felder 3 u 184 Tagiades litigiosa Moschler 3 c 185 T. menaka Moore 3 r u 186 T. gana Moore 3 r 187 Halpe zola Evans 2 r 188 Astictopterus jama? C. & R. Felder 3 c 189 Lambrix salsala Moore 3 c c 190 Koruthaialos rubecula 3r 191 Ancistroides nigrita diocles Moore 3 u 192 Notocrypta paralysos W.-M. 3 u 193 N. clavata Staudinger 3 r 194 Zographetus cf. doxus Eliot 3 u 195 Isma umbrosa Elw. & Edw. 3 r 196 Hyarotis microstictum W.-M. & de Niceville ? r 197 Plastingia naga de Niceville 3 r 198 P. cf. pellonia Fruhstorfer 3 r 199 Salanoemia noemi de Niceville ? 200 Pyroneura marghertita miriam Evans 2 c u 201 Lotongus calathus Hewitson 3 r 202 Zela (?) sp. ? r 203 Gangara thyrsis F. 3 u

61 TT. Tªn khoa häc Ph©n bè HuyÖn P§ HuyÖn §akrong toµn cÇu RSKRSK 204 G. lebadea Hewitson 2 r 205 Matapa druna Moore 3 r r 206 M. sasivarna Moore 3 r 207 Unkana ambasa Moore 3 r 208 Pirdana hyela Hewitson 3 r 209 Telicota colon stinga Evans 3 u 210 Parnara ganga Evans ? ? 211 Pelopidas assamensis de Niceville 3 ? 212 Pelopidas (?) sp. ? ? 213 Caltoris sp. ? ? VÞ trÝ nghiªn cøu: HuyÖn Phong §iÒn: Lµng Khu Lau, x∙ Phong Mü vµ HuyÖn Dakrong: Lµng Khe Ba Lßng, x∙ T¶ Rôc

VÞ trÝ mÉu: C¸c rõng; däc s«ng suèi vµ khu ®Êt trèng ®åi träc.

Ghi chó: R = rõng S = suèi K = kh«ng rõng r=hiÕm (1 hoÆc 2 mÉu) u = kh«ng phæ biÕn (kho¶ng 10 mÉu) c = gÆp phæ biÕn (lªn tíi 20 mÉu) cm = gÆp phæ biÕn ®èi víi con ®ùc ufm = gÆp phæ biÕn ®èi víi con c¸i c1 = gÆp phæ biÕn theo tõng ®Þa ph¬ng *=loµi ®îc ghi nhËn míi ®èi víi ViÖt Nam

Ph©n h¹ng vïng ph©n bè: 1 = §«ng Hymalaya (Nª Pan, Assam, Sikkim, B¾c Burma, V©n Nam, T©y Nam Trung Quèc, B¾c §«ng D¬ng); 2 = §«ng D¬ng ®Õn $n §é; 3 = Khu vùc §«ng %. 4 = §«ng D¬ng - nhiÖt ®íi Ch©u (c. 5 = Cæ NhiÖt ®íi.

ChØ sè Sorenson c¸c loµi bím gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau

(a) Hä Papilionidae

PD+DK BM VQ PD+DK - BM 0.863 - VQ 0.833 0.782 -

(b) Hä Pieridae

PD+DK BM VQ PD+DK - BM 0.826 - VQ 0.700 0.761 -

PD+DK BM VQ PD+DK - BM 0.679 - VQ 0.666 0.761 -

62 (d) Hä Satyridae

PD+DK BM VQ PD+DK - BM 0.363 - VQ 0.389 0.553 -

(e) Hä Amathusiidae

PD+DK BM VQ PD+DK - BM 0.875 - VQ 0.750 0.750 -

(f) Hä Nymphalidae

PD+DK BM VQ PD+DK - BM 0.568 - VQ 0.721 0.673 -

(g) Hä Riodinidae

PD+DK BM VQ PD+DK - BM 0.608 - VQ 0.727 0.909 -

(h) Hesperiidae

PD+DK BM VQ PD+DK - BM 0.423 - VQ 0.344 0.352 -

(i) Tæng c¸c hä

PD+DK BM VQ PD+DK - BM 0.615 - VQ 0.607 0.681 -

Cs < 0.4 Cs = 0.4-0.5 Cs = 0.5-0.6 Cs = 0.6-0.7 Cs = 0.7-0.8 Cs > 0.8