Quo Vadis Eurazjo?
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Bartosz Hordecki, Anna Jach Anna Hordecki, Bartosz Quo vadis Eurazjo? Pytanie „Dokąd zmierza Eurazja?” pozostaje zarówno ważne, jak i kłopotliwe. Próba odpowiedzi na nie wiąże się nieodzownie z koniecznością określenia, jak pojęcie Eurazji można rozumieć. Jednocześnie różne sposoby jej definiowania pociągają za sobą określone konsekwencje teoretyczne i praktyczne. Uwzględniając przywołane uwagi, w monografii podjęto namysł nad głównymi kierunkami, w których rozwija się subkontynent eurazjatycki, a w szczególności jego region centralny. Quo vadis Eurazjo? Quo vadis Autorzy opracowania zaproponowali zestaw diagnoz i prognoz odnoszących się do przywołanej kwestii, zastanawiając się nad perspektywami budowania relacji partnerskich pomiędzy podmiotami współkonstytuującymi realia eurazjatyckie. Quo vadis Główne wątki monografii dotyczą: 1) ewolucji dyskursu ideowego dotyczącego Eurazji, 2) procesów integracyjnych oraz dezintegracyjnych w regionie postradzieckim postrzeganym jako jej geograficzne centrum, 3) procesów integracyjnych i dezintegracyjnych na poziomie subregionalnym, a więc w Europie Wschodniej, na Kaukazie oraz w Azji Centralnej. Monografia została przygotowana przez dwudziestoczteroosobowy zespół badawczy. Eurazjo? Zainteresowania naukowe Autorów wchodzących w jego skład obejmują rozwój procesów społeczno-politycznych oraz stosunków międzynarodowych w dynamicznie zmieniającej się przestrzeni postradzieckiej. Reprezentują oni różne dyscypliny oraz W poszukiwaniu nowych kilkanaście ośrodków akademickich i badawczych w Polsce i zagranicą. Praca ma charakter interdyscyplinarny i powstała z intencją upowszechnienia dróg partnerstwa rezultatów studiów nad obszarem eurazjatyckim. Stanowi też zachętę do pogłębiania dyskusji dotyczącej możliwych wariantów jego przyszłego rozwoju. partnerstwadróg nowych W poszukiwaniu Redakcja naukowa Anna Jach, Bartosz Hordecki Bartosz Hordecki, Anna Jach 9 78836674 0143 Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM 2020 2020 OKLADKA_DRUK_03_calość.indd 1 03/06/2021 09:24 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Poznań 2020 Recenzenci: prof. dr hab. Andrzej Stelmach prof. dr hab. Alicja Stępień-Kuczyńska Projekt okładki i strony tytułowej: prof. dr hab. Krzysztof Molenda Praca współfinansowana przez Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Instytut Rosji i Europy Wschodniej, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie. Zamysł publikacji monografii stanowi rezultat pogłębionej współpracy naukowej pomiędzy Katedrą Badań nad Obszarem Eurazjatyckim w Instytucie Rosji i Europy Wschodniej Uniwersytetu Jagiel- lońskiego oraz Wydziałem Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickie- wicza w Poznaniu. © Copyright by Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa ul. Uniwersytetu Poznańskiego 5, 61-614 Poznań, tel. 61 829 65 17 Wydawca: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa ul. Uniwersytetu Poznańskiego 5, 61-614 Poznań, tel. 61 829 65 17 ISBN 978-83-66740-14-3 DOI: 10.14746/wnpid.2020.9788366740143 Skład komputerowy – „MRS” 60-408 Poznań, ul. P. Zołotowa 23, tel. 605087690 Druk i oprawa – Zakład Graficzny UAM – 61-712 Poznań, ul. H. Wieniawskiego 1 Spis treści ANNA JACH – Quo vadis Eurazjo? W poszukiwaniu nowych dróg partnerstwa . 5 Część pierwsza Myśląc Eurazja – konceptualizacje, interpretacje, krytyka Rozdział 1. JOACHIM DIEC – Rozwój idei eurazjatyckiej . 17 Rozdział 2. ALEKSANDR SZIRINIANC – „Eurazjata przed eurazjatyzmem” – akademik Władimir Iwanowicz Łamański . 41 Rozdział 3. Władimir GutoroW – Paradygmat eurazjatycki w świetle interpretacji współczesnych: tradycja historyczna i „moment radykalny” . 51 Część druga Między integracją i dezintegracją przestrzeni eurazjatyckiej – wymiar regionalny Rozdział 4. EdWard JEliński – O genezie tożsamości postimperialnej Rosji współczesnej . 67 Rozdział 5. JACEK SOBCZAK – Nowa strategia rozwoju Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej . 81 Rozdział 6. katarzyna kosoWska – EUG – współpraca energetyczna w obliczu sankcji i konfliktów polityczno-gospodarczych . 105 Rozdział 7. Bartosz HordEcki – Znaczenie Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej w kontekście współczesnej rosyjskiej narracji politycznojęzykowej . 7 11 Rozdział 8. JOANNA PIECHOWIAK – Systemy bezpieczeństwa w Eurazji: jak daleko posunie się rywalizacja mocarstw? . 139 Część trzecia Między integracją i dezintegracją przestrzeni eurazjatyckiej – Europa Wschodnia Rozdział 9. micHał słoWikoWski – Past imperfect, future uncertain… O naturze współczesnych stosunków rosyjsko-białoruskich w kontekście wysiłków integracyjnych w ramach Państwa Związkowego . 151 Rozdział 10. marat szyButoW, JuriJ sołozoBoW – Dynamika wpływów gospodarczych Rosji w stosunkach z państwami bliskiej i dalekiej zagranicy . 167 4 Spis treści Rozdział 11. NATALIA KUSA – Społeczeństwo rosyjskie wobec integracji eurazjatyckiej – sposoby postrzegania i ich ewolucja . 181 Rozdział 12. ANNA JACH – Trójsektorowa współpraca w zakresie tworzenia polityki publicznej na przykładzie Federacji Rosyjskiej . 197 Rozdział 13. Paweł Panasiuk – Zmiany społeczno-demograficzne w państwach byłego ZSRR po 1991 roku – przypadek Mołdawii . 225 Rozdział 14. DYMITR ROMANOWSKI – Ukraina. Granice Eurazji . 239 Część czwarta Między integracją i dezintegracją przestrzeni eurazjatyckiej – Kaukaz Rozdział 15. KRZYSZTOF FEDOROWICZ – System wyborczy Armenii w procesie transformacji ustrojowej – doświadczenia obszaru poradzieckiego . 263 Rozdział 16. Jarosław kardaś – Kult jednostki na obszarze eurazjatyckim na przykładzie Republiki Azerbejdżanu . 275 Rozdział 17. anna PaJąk – Przez most na Inguri. Relacje gruzińsko-abchaskie od 2008 do 2020 roku . 287 Rozdział 18. JAN BRODOWSKI, Małgorzata winiarska-Brodowska – Kaukaska dyplomacja w mediach społecznościowych – wybrane aspekty komunikowania międzynarodowego . 303 Część piąta Między integracją i dezintegracją przestrzeni eurazjatyckiej – Azja Centralna Rozdział 19. andrzeJ kliś – Kazachstan jako środkowoazjatycki tygrys – analiza strategii rozwojowych 2030 i 2050 . 321 Rozdział 20. łukasz donaJ, taalaigul usonova – Rola Unii Europejskiej w promowaniu demokracji parlamentarnej w Kirgistanie . 335 Rozdział 21. krystian Pachucki-włosek – Liberalizacja polityczno-ekonomiczna systemu autorytarnego w Republice Uzbekistanu w wymiarze wewnętrznym . 345 BARTOSZ HORDECKI – Wieloznaczność i perswazyjność dyskursów eurazjatyckich jako wyzwanie teoretyczno-praktyczne . 359 Biogramy . 367 DOI:10.14746/wnpid.2020.9788366740143.1 ANNA JACH Uniwersytet Jagielloński w Krakowie ORCID ID: 0000-0002-3748-5406 Quo vadis Eurazjo? W poszukiwaniu nowych dróg partnerstwa Podejmując się zadania znalezienia odpowiedzi na pytanie dokąd zmierza Eurazja, w pierwszym rzędzie należy zdefiniować samo pojęcie „Eurazji”. Otóż Eurazja jest to największy kontynent na kuli ziemskiej, w skład którego wchodzą dwie części świata: Europa i Azja. Eurazja rozciąga się na przestrzeni prawie 55 mln km2, co stanowi oko- ło 37% powierzchni Ziemi. Zamieszkuje ją ponad 5 mld ludzi, co odpowiada około 70% populacji. Ten składający się z dwóch części obszar charakteryzuje niewystępo- wanie wyraźnej granicy strukturalnej, stąd w XIX wieku w stosunku do niego zaczęto używać nazwy „Eurazja” (Eurazja). Analizując kryterium geograficzne stwierdzić trzeba, że Eurazja rozciąga się od Oceanu Atlantyckiego z graniczącymi Portugalią i Hiszpanią na zachodzie (i być może także Irlandią, Islandią i Wielką Brytanią) do najbardziej wysuniętego na wschód punktu Rosji, w Cieśninie Beringa między Oceanem Arktycznym a Oceanem Spo- kojnym. Północna granica Eurazji obejmuje graniczące od północy z Oceanem Ark- tycznym Rosję, Finlandię i Norwegię. Granice południowe wyznaczają z kolei Morze Śródziemne, Afryka i Ocean Indyjski. Kraje leżące na południowej granicy Eurazji to Hiszpania, Izrael, Jemen, Indie i kontynentalna Malezja. Eurazja często obejmuje również wyspy i kraje wyspiarskie związane z kontynentem euroazjatyckim, takie jak Sycylia, Kreta, Cypr, Sri Lanka, Japonia, Filipiny, wyspa Malezja, a może nawet In- donezja (przy czym przyporządkowanie tej ostatniej w całości do Eurazji oznacza, że wyspa Nowa Gwinea dzielona jest nieraz na indonezyjską część azjatycką oraz teryto- rium Papui Nowej Gwinei uznawane za stanowiące część Oceanii). Obszar Eurazji składającej się z Europy i Azji pod kątem analizy administracyjno- -politycznej składa się z 93 niezależnych państw. Obejmuje on wszystkie 48 krajów Europy (w tym kraje wyspiarskie Cypr, Islandię, Irlandię i Wielką Brytanię), 17 kra- jów Bliskiego Wschodu, 27 krajów Azji (w tym Indonezję, Malezję, Japonię, Filipiny i Tajwan), i jeden nowy kraj, obecnie często kojarzony z Oceanią – Timor Wschodni. W ten sposób prawie połowa ze 196 niezależnych krajów świata znajduje się w Eurazji (Rosenberg). Warto zwrócić uwagę, że zainteresowanie badaczy i podróżników Eurazją nie jest zjawiskiem nowym. Wynika ono ze specyfiki tego „superkontynentu” pod każdym względem: klasyfikacji jako odrębnego kontynentu (w niektórych częściach świata Eurazja jest uznawana za największy z sześciu, pięciu lub czterech kontynentów na Ziemi) (Continents of The World), geografii fizycznej, ekosystemu, zasobów surowco- wych czy też potencjału gospodarczego, społecznego i politycznego. 6 ANNA JACH Rozpoczynając od starożytności po dzień dzisiejszy usiłuje się zdefiniować to, czym jest Eurazja, biorąc pod