Het 'Geologisch monument Bouwepet' te Mûnein ()

Jaap Zandstra

Ing. J.G. Zandstra, Mozartstraat 142, 1962 AG Heemskerk

Op zaterdag 25 september 1999 werd een zwerfstenenmonument te Münein (Molenend) in de gemeente (Tietjerksteradeel) door Lennart Alvin, ambassadeur van Zweden, en Sicko Heidoorn, lid van Gedeputeerde Staten van Friesland, onthuld. Het monument is door amateurgeoloog Jan Faber te (Giekerk) ontworpen en gemaakt. Reden genoeg om zijn indrukwekkende creatie te belichten.

Voorgeschiedenis en steen vinden hun weg naar nieuwe zuiden van het dorp Münein aan de eigenaars. In zijn zelfgebouwde Halligenweg. Vanuit is het Een van mijn eerste contacten met Jan woning zijn voorts heel wat gepolijste te bereiken viaTytsjerk (Tietjerk), Faber dateert van 2 februari 1972. Op zwerfstenen verwerkt. Gytsjerk (Giekerk) en Münein een briefkaart deelde hij mee, dat hij in Maar welke bestemming was de beste (Molenend), een afstand van ongeveer een in de onmiddellijke omgeving van voor de 10.000 stenen op het erf? De 11 km. Volgens deTopografische Atlas * zijn woonplaats gelegen gebied 3.000 inrichting van een monument leek de van Nederland zijn de coördinaten noordelijke zwerfstenen van 6-40 cm beste oplossing, maar dan wel daar, 190.8/584.3 op kaartblad 6 West had verzameld en op het erf van zijn waar alles was gevonden: in het ruil- (1:50.000) en 6D (1:25.000). huis had opgeslagen. Het betrof alle verkavelingsgebied Tytsjerksteradiel. stenen van deze grootte die het gebied Het plan viel bij de natuurbescher• Toegangsregeling bij grondwerkzaamheden tot dan toe mingsorganisatie It Fryske Gea en de had opgeleverd. Ons contact leidde landinrichtingscommissie voor boven• De toegang is gratis. Dit geldt ook voor ertoe dat hij, met name vanaf 1985, genoemd gebied in goede aarde. Het het door achttien grote zwerfstenen ook stenen voor telling van kristallijne ontwerp werd vervolgens goedge• gemarkeerde natuurwandelpad door gidsgesteenten zocht. Voor dergelijke keurd en een ideale lokatie, aan het het 600 ha grote natuurgebied 'De tellingen worden stukken met een begin- en eindpunt van een natuur- Bouwepet'. Dit gebied is echter niet minimale doorsnede van 2,5 cm wandelpad, werd aangewezen. Na toegankelijk van 8 april tot 15 juni, gebruikt. Faber zorgde voorts voor de afgraving tot iets beneden het grond• wanneer het een rustgebied voor broe• voorlopige determinaties, waarna der• waterpeil kon de aanleg beginnen. Het dende weide- en watervogels is. Het gelijke 'voorgebakken' tellingsbestan• resultaat is een stenenmonument in de stenenmonument kunt u in die tijd wèl den door mij gecontroleerd en zonodig vorm van Fennoscandinavië (Finland, bezichtigen. Voor nadere informatie: It gecorrigeerd werden. In een periode Zweden, Noorwegen en het Deense Fryske Gea, tel. 0512-381448. van dertien jaar (1985-1997) werden in eiland Bornholm) op schaal met een nauwe samenwerking 75 tellingen in reliëf dat de morfologie van dit her- Tenslotte Noordoost-Friesland gerealiseerd: een komstgebied symboliseert (afb. 1). ongekend groot aantal in zo'n klein Voor zover de oorsprong van de ste• Nederland heeft weinig specifiek geo• gebied, en dan ook nog met een sterke nen was te bepalen, werden ze op de logische monumenten en reservaten. concentratie in de eigen gemeente juiste plek in het monument geplaatst: De aandacht ervoor neemt toe, evenals Tytsjerksteradiel. Aan de geologische Aland, Oostzeegebied, Dalarna, het aantal projecten dat wordt uitge• uitkomsten zal later in een artikel aan• Smaland, Bornholm enz. Het geheel is voerd, maar de verwerving is - waar dacht worden besteed. door water omringd. Alle stenen zijn het om terreinen van enige omvang veiligheidshalve - zeer onopvallend - gaat - een complexe aangelegenheid. Faber had het geluk dat in genoemd vastgemetseld. Ook dit deel van de Lokale liefhebbers en werkgroepjes tijdsbestek in ruilverkavelingsverband klus was bij de voormalig leraar met• staan vaak aan de basis van de plan• aan de nieuwe inrichting van 7.300 ha selen Faber in goede handen. Hij klaar• nen. Gemeentelijke en provinciale terrein werd gewerkt, waarbij de nodi• de deze in zijn eentje en pro deo. overheden en instellingen, het Rijk en ge grondverplaatsing veel zwerfstenen natuurbeschermingsorganisaties moe• aan de oppervlakte bracht. Een groot Onthulling ten elkaar vinden om tot realisatie te deel van dit gebied ligt op korte komen. afstand van zijn woning. Massa's ste• Het was een goede gedachte van de De provincie Utrecht vervult in nen, waaronder exemplaren met een landinrichtingscommissie voor de ruil• Nederland een voortrekkersrol. Deze doorsnede van 1 a 2 m bracht hij naar verkaveling Tytsjerksteradiel om de streeft ernaar, om elk jaar één of meer huis. Het aantal zou tenslotte oplopen officiële afsluiting van de werkzaamhe• geologische monumenten te openen. tot circa 10.000 stuks, door hem verza• den en de onthulling van het stenen• Een aansprekend voorbeeld vormt het meld in een periode van bijna dertig monument op dezelfde dag en plaats in het najaar van 1999 ingerichte jaar, en uitsluitend afkomstig uit dit integraal te laten plaatsvinden en te Stenenmonument Maarn, waar meer ene gebied. vieren. De feestelijke gebeurtenis op dan 600 uit de plaatselijke zandgroeve 25 september 1999 trok enkele honder• afkomstige noordelijke en zuidelijke Realisatie van het monument den bezoekers (afb. 2). steenblokken zijn opgesteld. Het the• manummer Maarn van Grondboor & Behalve amateurgeoloog en Lokatie Hamer jaargang 53 (1999) nr. 5 is -ornitholoog is de gepensioneerde geheel aan de geologie van deze groe• leraar Faber ook scheppend kunste• Het stenenmonument bevindt zich ve en aan de zwerfblokken gewijd. naar. Veel van zijn sculpturen in hout noordoostelijk van Leeuwarden, ten In Friesland is het aantal officieel

2 Grondboor & Hamer nr. 1 2000 Afb. I Overzicht over het monument vanuit het zuiden. Het bruggetje leidt naar 'Zuid-Zweden'. Links 'Zuid- Hoorwegen' en rechts bovenaan 'Finland'.

Afb. 2. Staande in de holle toegangs• weg aan de noord• kant van het monu• ment vindt de ont• hulling plaats door de heer Lennart Alvin, ambassadeur van Zweden.

erkende, geologisch belangwekkende ling van dr. S. van der Meulen). Enkele natuurreservaten uiterst bescheiden. particuliere tuinen met steenblokken Het aantal solitair in het veld, langs mogen hier niet onvermeld blijven. Het wegen of in dorpen opgestelde grote 'Geologisch monument Bouwepet' is zwerfsteenblokken is vrij groot (o.a. te echter uniek en zal dat ook blijven. Rotstergaast, Hoornsterzwaag, (Hardegarijp), Gytsjerk De foto's zijn van de auteur. (Giekerk), (Bergum), Drachten, Oudemirdum en Sondel). Onlangs kwam daar nog een circa 9 ton zwaar zwerfblok te Donkerbroek bij (medede•

Grondboor & Hamer nr. 1 2000 3