1

Annelies is een modern oratorium over het leven en droevige lot van Anne ( Marie) Frank.

De Engelse componist kreeg als eerste componist van het Fonds toestemming om teksten uit het dagboek op muziek te zetten. Melanie Challenger stelde het libretto samen met krachtige passages uit ”Anne Frank, the Diary of a Young Girl”. De sopraansoliste zingt Anne's woorden, het koor geeft commentaar op de gebeurtenissen om haar heen. In de begeleiding klinken instrumenten uit haar traditie - klarinet, viool, cello en piano.

Het werk is toegankelijk, groots en meeslepend. Het bevat allerlei muzikale citaten - een koraal dat Anne gekend zal hebben, een Duits kinderliedje, klezmer, een hit van Vera Lynn, orthodoxe klaagzang, fragmenten die aan musicals doen denken en verwijzingen naar de klanken van Amsterdam - met name naar de klokken van de Westertoren die Anne zo troostten. De muziek en de teksten brengen op indringende wijze iets over van de vreugde en het verdriet, de angst en de hoop die Anne gevoeld moet hebben. Annelies heeft alles in zich om een klassiek stuk te worden. Het is nu nog vrij nieuw en weinig bekend. De eerste integrale uitvoering van het werk met groot orkest was in 2005. In 2009 volgde de versie die wij uitvoeren, met een kamerensemble.

Wat ons betreft kan het stuk niet op passender plaatsen en tijden klinken dan in de Uilenburger sjoel op 27 april (dat is Jom Hasjoa, de wereldwijde herdenking van de Holocaust) en in de Westerkerk op 4 mei, als afsluiting van de nationale herdenking in Amsterdam. Bij het organiseren van deze concerten hebben we veel steun gekregen van onder andere het Anne Frank Fonds, de Westerkerk, de Uilenburger sjoel, het Amsterdams 4 en 5 mei comité, het Amsterdams Fonds voor de Kunsten en het VSBfonds.

Koor FeniX

2

Componist James Whitbourn

James Whitbourn is een veelzijdig componist die zich toelegt op concertmuziek voor koor en muziek bij films en televisie. Hij begon zijn loopbaan als producer voor de BBC. Zijn werk is daardoor beïnvloed en wordt geroemd om het directe contact dat hij weet te leggen tussen uitvoerenden en publiek. Hij schreef onder meer de weelderige orkestpartituur voor de BBC serie ‘Son of God’ en muziek voor de herdenking van 9/11, de Britse dodenherdenking bij de Cenotaph in Londen en de begrafenis van de Queen Mother. Zijn werk wordt over de hele wereld veel uitgevoerd, bijvoorbeeld door Katherine Jenkins, Daniel Hope, Arianna Zukerman, het BBC Philharmonic en de koren van King’s College Cambridge en Westminster Abbey.

Eén van zijn hoofdwerken is Annelies. In 2005 ging de versie voor groot koor en orkest in première in Londen, met sopraan Louise Kateck, het koor van Clare College Cambridge en het Royal Philharmonic Orchestra onder leiding van Leonard Slatkin. De versie voor kamerkoor en kamerensemble die u vanavond hoort, werd voor het eerst uitgevoerd in 2009 op wat de 80ste verjaardag van Anne Frank had kunnen zijn. Dat was in Den Haag, met violist Daniel Hope en de Amerikaanse sopraan Arianna Zukerman.

Dirigent Benjamin Bakker

Benjamin Bakker (1980) is zanger en dirigent. Zijn muzikale carrière begon bij het Roder Jongenskoor. Hij zong er grote solopartijen in werken van Buxtehude, Bach, Fauré, Bernstein en Webber onder dirigenten als Joop Schets en Charles de Wolff. Naast zijn zanglessen kreeg hij pianolessen bij Erwin Wiersinga en Sybelt de Jong. Bakker ging studeren aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag: koordirectie bij Jos van Veldhoven en Jos Vermunt en solozang bij Gerda van Zelm, Kees-Jan de Koning en Barbara Pearson. Daarnaast volgde hij masterclasses bij Tõnu Kaljuste in Nederland en Finland met het Nederlands Kamerkoor en het koor van de Sibelius Akademie in Helsinki. In 2008 werd hij geselecteerd voor een masterclass bij Anders Eby in Zweden en in 2009 werkte hij met het Nederlands Kamerkoor en het Groot Omroepkoor tijdens de Eric Ericson Masterclass in Haarlem. In 2010 nam hij deel aan een internationale Masterclass in Denemarken onder de leiding van Frieder Bernius. Hier werd hij gekozen om met het Deens Nationaal Vocaal Ensemble te werken. In 2010 werd hij uitgeroepen tot beste dirigent van het internationale korenfestival Tonen 2000 en won hij eerste en tweede prijzen met kamerkoor Quod Libet. Bakker is dirigent van het projectkoor Amsemble, Cappella Den Haag, Amsterdams kamerkoor FeniX, het Rotterdams Barok Ensemble en het Haags Barok Orkest. Hij is vaste repetitor bij Vocaal ensemble MUSA en werkt op projectbasis met verschillende andere ensembles. Regelmatig leidt hij ook educatieve

3 projecten voor amateurzangers in binnen- en buitenland met het ABC Ensemble. Hij is oprichter en artistiek leider van de Stichting Talent voor Muziek, die zich inzet voor de ontwikkeling van jonge talentvolle musici. Naast zijn bestaan als dirigent is Bakker nog steeds actief als zanger. Met zijn grote bereik zingt hij zowel rol len als bariton (oratoria, Bach-cantates) als rollen voor countertenor (oratorium, opera). Hij we rkte met diverse professionele koren als De Nederlandse Bachvereniging (Jos van Veldhoven), Cappella Amsterdam (Daniel Reuss), The Gents (Peter Dijkstra) en het Gewandhaus -Kammerchor in Leipzig (Herbert Blomstedt, Morten Schuldt-Jensen). Op dit moment word t hij gecoacht door zangpedagoog Jón Thorsteinsson.

Sopraan Nikki Treurniet

De Nederlandse sopraan Nikki Treurniet (1989) begon op jonge leeftijd met zingen en volgde privé-lessen bij Sheila van Rheenen. In 2008 werd zij toegelaten tot het Koninklijk Conservatorium Den Haag, waar zij in 2012 haar bachelor behaalde en nu in de master- opleiding studeert bij Sasja Hunnego. Ze maakte deel uit van de basisklas van The Dutch National Opera Academy.

In 2007 deed ze bij het Prinses Christina Concours veel concertervaring op. Ze gaf liedrecitals en concerten om kinderen te enthousiasmeren voor klassieke muziek. In 2011 ging zij met enkele laureaten op tournee door de Verenigde Staten en Canada op uitnodiging van de Nederlandse ambassades aldaar. Nikki deed mee aan projecten bij Yo-opera en Salone dell’Opera en trad op bij de Nederlandse Muziekdagen, de Operadagen Rotterdam en de NJO Muziekzomer. In 2011 en 2012 was zij te horen in ‘Orfeo ed Euridice’ van Gluck, georganiseerd door de Utrechtse Spelen bij Paleis Soestdijk. Als soliste zong zij onder meer in de Krönungsmesse en het Exultate Jubilate van Mozart, in de Matthäus Passion en het Weihnachtsorato-rium van J.S. Bach, in Brahms' Ein Deutsches Requiem en in Vivaldi's Gloria. Onlangs was zij met pianiste Andre a Vasi te horen in het voorprogramma van Gerald Finley en Julius Drake in het Muziekgebouw aan ’t IJ. Zij volgde masterclasses bij Margreet Honig, Henk Neven, Rudolf Jansen, Meinard Kraak en Miranda van Kralingen en werd gecoacht door regisseuse Elsina Jan sen. In 2014 zal Nikki onder andere te horen zijn in ‘A Midsummer Night’s Dream’ van Mendelssohn met het Residentie Orkest o.l.v. Jan Willem de Vriend.

Instrumentaal ensemble

viool klarinet cello piano

Emma Breedveld Thea Rosmulder Frank Rutgers Wim Voogd

4

Annelies

Originele dagboekfragmenten Anne Frank Libretto Annelies by Melanie Challenger

Inleiding 1 Introit voorspel prelude

De arrestatie 2 The capture voorzegd foretold

Boven kun je ze horen ademhalen, Up above you can hear the breathing , acht bonzende harten, eight pounding hearts , voetstappen op de trap, foots teps on the stairs , het gerammel aan de draaikast. a rattling on the bookca se . Plotseling, twee harde klappen. Suddenly , a couple of bangs. Het slaan van deuren binnen in huis. Doors slammed inside the house . (11 April 1944)

Wij zijn een stukje blauwe hemel, We are in blue sky , omringd door zware, zwarte surrounded b y black clouds. regenwolken. Het ronde, afgebakende See it , the perf ectl y round spot ? plekje, waarop wij staan is nog veilig, but the clouds are mo vi ng in , maar de wolken rukken steeds dichter op and the ring between danger ons toe en de ring, die ons van het grow s smaller . naderende gevaar scheidt wordt steeds We look at th e fighting b elo w, nauwer toegehaald. We kijken allen naar and the pe ace and beau ty abo ve, beneden waar de mensen tegen elkaar but the dark mass of clouds vechten, we kijken allen naar boven, looms before us , waar het rustig en mooi is en onderwijl and tries to crush u s. zijn we afgesneden door die duistere O ring , ring , massa, die ons niet naar boven laat open wide gaan, maar die voor ons staat als een and let u s out! ondoordringbare muur, die ons verpletteren wil. ‘O ring, ring wordt wijder en open je voor ons! (8 November 1943)

Het plan om 3 The plan to onder te duiken go into hiding

Onderduiken, waar zouden we gaan When would we go into hiding? onderduiken, in de stad, op het land, Where would we hide ? in een huis, in een hut, wanneer, In the cit y? In the count ry? hoe, waar …. ? In a hou se? I n a shack ? (8 Juli 1942)

5

Dat waren vragen, die ik niet mocht The se qu estions k ept ru nnin g stellen, en die toch steeds weer through m y mind . terugkwamen. Margot en ik begonnen I started packing het nodigste in een schooltas te pakken. my importa nt b elongings. Het eerste wat ik er in stopte, was dit The first thing was my diary. gecartonneerde schrift, .... Ik geef meer Memories mean more to me om herinneringen dan om jurken. than d resse s. (8 Juli 1942)

Ik zal, hoop ik , aan jou alles kunnen toe vertrouwen , z oals i k het nog aan niemand gekund heb , en ik hoop dat je een grote steun voor me zult zijn .

(12 Juni 1942)

Vanaf zondagmorgen tot nu lijkt een It seems l ike y ears sinc e Sunda y mornin g. afstand van jaren. Er is zoveel gebeurd, So much ha s happened , dat het is alsof de hele wereld zich it 's as if the who le w orld had plotseling omgedraaid heeft. suddenl y turn ed upsid e down . (8 Juli 1942)

De laatste nacht thuis 4 The last night at home en de aankomst and arrival at in het Achterhuis the Annexe

De laatste nacht in mijn bed. My last night in my own bed. Een warme regen stroomde de hele dag A warm rain fell . door. We kleedden ons alle vier zo dik The four of us wrapped aan om nog wat kleren mee te nemen, in layers of clothing , de ontbijtboel op tafel, the st ripped bed s, de bedden afgehaald. the breakfa st thing s on the table . Wij sloten de deur achter ons. We closed the door behind us. (8 Juli 1942)

Zo liepen we dan door de stromende Walking in the pouring rain , regen, elk met een school- en walking do wn the street , boodschappentas, tot bovenaan toe each of us with a satchel volgepropt. filled to the brim. (9 Juli 1942)

6

We arriveerden op de Prinsengracht, We ar rived at Pri ns engracht , liepen door de lange gang en klommen led through the long pa ss age de houten trap op naar het Achterhuis. and up the wooden staircase De deur werd achter ons gesloten en we to the Anne xe. waren alleen. The door was s hu t behind u s, Toen vond ik voor het eerst gelegenheid leaving u s a lone. om je de gebeurtenissen mede te delen Alone. en tegelijkertijd om me eens goed te Then for the fir st time , realiseren, wat er nu eigenlijk met me I fou nd a moment to tell you about it , gebeurd was en wat er nog gebeuren to re ali se what had happ ened to me zou. and what was about to happen. (10 Juli 1942)

Wij zijn geketende Joden, We're Je ws in ch ai ns, geketend aan een plek, chained to one spot , zonder rechten maar without an y righ ts, met duizend plichten. a thousand obligation s. We moeten moedig zijn We mu st be bra ve en op God vertrouwen. and trust in God. (11 April 1944)

Het 5 Life onderduikleven in hiding

De dagen zijn hier erg stil, The da ys here are ve ry qui et, (1 Oktober 1942)

… dat ik de hele dag stil moest blijven having to sit still all da y zitten en ook niet mocht praten. Je kunt and not say a word , je niet indenken hoe moeilijk dat you ca n im agi ne ho w juffrouw Kwek -kwek-kwek gevallen is. hard th at i s for me . Op gewone dagen moeten we al On ordinar y day s, we spe ak in a whi sper . fluisteren; helemaal niet spreken en Not being able to talk is worse. bewegen is nog 10 keer erger. (29 September 1942)

Vader, moeder en Margot kunnen nog The silence makes me so nervous, steeds niet aan het geluid van de but the chiming of the Westertoren clock Westertorenklok wennen, die om het reassures me at night . kwartier zegt hoe laat het is. Ik wel, ik vond het dadelijk fijn en vooral 's nachts is het zo iets vertrouwds. (11 Juli 1942)

Het zal je wel interesseren te horen hoe You no doubt want to hear het me in mijn ‘duik’ bevalt? what I think of life in hiding? (11 Juli 1942)

7

...... de blauwe hemel, de kale The blue sky, the bare chestnut tree, kastanjeboom aan wiens takken kleine glistening with dew, druppeltjes schitteren, de meeuwen en the seagulls, glinting with silver de andere vogels, die in hun swooping through the air . scheervlucht wel van zilver lijken. As long as this exists, Zolang dit nog bestaat, deze this sunshine zonneschijn, die hemel waaraan geen and this cloudless sky, wolk is, zolang kan ik niet treurig zijn. how can I be sad? (23 Februari 1944)

Onze schuilplaats is nu pas een echte schuilplaats geworden. Now our Annexe has truly become a Men vond het namelijk beter om voor onze toegangsdeur secret. A bookcase h as been built in een boekenkast te plaatsen (omdat er veel huiszoekingen front of the entrance . voor verstopte fietsen gehouden worden), maar dan It swings on its hinges and opens natuurlijk een kast die draaibaar is en die dan als een deur like a door . opengaat. Prospectus and Guide Prospectus en leidraad van het Achterhuis. to the Secret Annexe. Speciale instelling voor het tijdelijk verblijf van joden en A Unique Facility for the Temporary dergelijke. Gedurende het hele jaar geopend. Accommodation of Jews and Other Mooie, rustige, bosrijke omgeving in het hartje van Dispossessed Persons . Amsterdam. Te bereiken met de tramlijnen 13 en 17. It is Open All Year Round. Woonprijs: gratis. Dieetkeuken: vetvrij. Located in Beautiful , Quiet , Wooded Diner: gedeeltelijk uitgebreid, 's middags kwart over 1 tot Surroundings , in the Heart of kwart voor 2. Stromend water in badkamer (helaas geen Amsterdam . Inside it is Necessary bad) en aan diverse binnen- en buitenmuren. to Speak Softly at all times , Gebruik van taal: vereist is te allen tijde zacht te spreken. Singing is Permissible, Zang: uitsluitend zacht en na 6 uur 's avonds. only Softly and After Six pm! (21 Augustus - 17 November 1942)

Onderduikers beleven rare dingen! The strangest things happen Stel je voor, omdat we geen badkuip when you're in hiding. hebben, wassen we ons in een was- Try to picture this. teiltje, als de gordijnen dicht gaan, dan We wash ourselves in a tin tub, reinigen we ons in het donker, terwijl since the curtains are drawn , diegene die niet aan de beurt is, door we scrub ourselves in the dark, een kier van het gordijn uit het raam while one looks out the window kijkt, en zich over de grappige mensen and gazes at the endlessly amusing verbaast. people . (29 September 1942)

De kinderen hier lopen rond in een dun The children run around blousje en met klompen aan de voeten, in thin shirts and wooden clogs. geen jas, geen muts, geen kousen en They have no coats, no socks , niemand die hen helpt. Ze hebben niets no caps and no one to help them . in hun buik, maar kauwen op een Gnawing on a carrot to still their hunger, peenwortel, lopen van hun koude woning they walk from their cold houses through weg naar de koude straat. cold streets. (13 Januari 1943)

Eens zal deze verschrikkelijke oorlog One day this terrible war will be o ver , toch wel aflopen, eens zullen we toch and we'll be people again, weer mensen en niet alleen Joden zijn. and not just Jews. (11 Apri l 1944)

8

Moed 6 Courage

Wat moet je doen, als je zelf de If you become part of the suffering , ellende beleeft? Dan ben je verloren. you 'd be entirel y lo st. (7 Maart 1944)

1 1 Die winter is vergangen, Der Winter ist vergangen. ik zie des meien schijn. Ich seh ' des Maien Schein ; Ik zie die bloemkens hangen, Ich seh' die Blümlein prangen; des is mijn hart verblijd. Des ist mein Herz erfreut . (In genen groenen dale, daar is ’t genoeglijk zijn:) Da singt Frau Nachtigalle daar zinget die nachtegale, Und manch ' Waldvögelein . also menig vogelkijn. (Duitse trad.)

Er blijft altijd iets moois over, Beauty remains , zelfs in tegenslag en ellende. even in misfortune. En wie gelukkig is, zal ook anderen One who i s happ y w ill make other s happ y, gelukkig maken, wie moed en one who has courage will never die in vertrouwen heeft, zal nooit in de ellende misery . ondergaan! (7 Maart 1944)

“Adieu, mijn allerliefste. Ade, mein ' Allerliebste! Adieu, schoon bloemken fijn. Ade , schön 's Blümelein ! Adieu, schoon rozebloeme, Ade , schön ' Rosenblum e; daar moet gescheiden zijn! Es muss geschieden sein ! (Tot dat ik wederkome, die liefste zoudt gij zijn.) Da s Herz in me inem L eibe Dat herte in mijnen lijve, Gehört ja allzeit dein . dat hoort, ja, altijd dijn.” (Duitse trad.)

1 1 Annelies Marie Frank werd gebo ren in de Annelies Ma rie Frank wa s born in th e German Duitse stad Frankfurt uit Duitse ouders en city of Fr ankfurt to G erm an p arents , and lived in leefde in Duitsland totdat haar familie German y until her famil y em igra te d t o Holl and emigreerde naar Nederland toen ze vier when she wa s f our yea rs old. H er m other was jaar oud was. Haar moeder voelde zich alway s more comfo rtable with the G erma n altijd meer thuis met de Duitse taal dan la ng ua ge than w ith Dutch. Althou gh Anne met de Nederlandse. Alhoewel Anne learned Dutch , a nd wrote th e di ary in her adopted language , sh e wa s familiar with Germ an Nederlands leerde, en het dagboek in haar poems and prayers, esp ecially th os e gi ven to he r geadopteerde taal schreef, was ze bekend by h er mother . met Duitse gedichten en gebeden, vooral Thi s w as orig inall y a Dutch son g th at b eca me die ze van haar moeder geleerd had. popular in G erman y during the sevente enth Dit was oorspronkelijk een oud Nederlands centur y. It s tr ansl ati on r ea ds: lied dat gedurende de zeventiende eeuw "The winter is o ver , I see the light of May ; populair werd in Duitsland. I see blos soms ever ywher e; and my hear t is pleased . Th ere sin gs th e Ni ghtin gale and th e small for est b irds ; Go odb ye, my belo ve d! Goodb ye, beautiful bl ossom s! Goodb ye, be autiful ro se flo wer ; I mu st l eave y ou. My love for yo u wi ll b um in m y he art fore ver." MC .

9

De angst voor 7 Fear of capture arrestatie en de and the second tweede inbraak break-in

's Avonds in het donker In the evenings , rijen goede, onschuldige mensen when it 's dark , lopen met huilende kinderen, line s of good i nnocent people steeds maar lopen, and cr ying childr en gecommandeerd door zo'n paar kerels, walk on and on , geslagen en gepijnigd, ordered b y men who bull y tot ze haast neervallen. and beat them . Niemand wordt ontzien, No one i s s pa re d, alles gaat mee in de tocht naar de dood. all are marched to their de ath . (19 November 1942)

Westerbork! Westerbork! Westerbork! We sterbork!

Avond aan avond Night after n ig ht , gre en and grey v eh ic les tuffen de groene of grijze militaire auto's cr ui se th e s treet s langs, de Duitsers bellen aan elke deur … and kno ck on ev er y door.

(19 November 1942)

2 2 Westerbork! Westerbork! Westerbork! We sterbork!

Sshh. Ss hh. Ik hoorde een geluid I hea rd a s ound bij de boekenkast from th e book case, en kloppen aan onze deur. hammering on th e do or. We werden wit van angst bi j de gedachte We turned white wi th f ear. dat het dien wildvreemden man mocht Had h e heard somethin g, gelukken onze mooie schuilplaats te thi s st ran ger? ontmantelen. Doe open! Open up! Open up ! De man, had in mijn verbeelding steeds In m y imagination , groter vormen aangenomen, op het the man kept growing and growing , laatst leek hij op een reus en was zo'n until he became a giant, fascist als er geen ergere bestaat. the cru ellest f as cis t in the world.

(20 Oktober 1942)

2 2 De Nederlandse Joden moesten een kamp The Du tch Jews wer e requi red to build and financieren en bouwen toen minister pay for a r efuge e camp when Ju stice Mini ste r Goseling van Justitie toestond om in 1938 Goseling allowed 8000 refugee s into th e 8000 vluchtelingen toe te laten in Netherl an ds in 1938 . Nederland. Th is re fugee c amp , which was bu ilt at Dit vluchtelingenkamp, dat gebouwd werd Wes terb ork, later b ecam e t he tr ans it c amp in Westerbork, werd later een where Je ws w ere held be for e b ein g taken doorgangskamp waar Joden verzameld to Au sch witz and Sobib or. werden voordat ze getransporteerd werden naar Au sch witz en Sobibor. 10

Sinfonia 8 Sinfonia (Kyrie ) (Kyrie)

Heer ontferm U . Kyri e elei son (Griekse liturgie / Greek liturgical)

Help, o help mij, red mij uit deze hel!’ Help us. Rescue us from thi s hell. (27 November 1943)

Wees moedig en vertrouw op God. We must be br ave a nd tru st in God. (11 April 1944)

De 9 The droom dream

Gisteravond vóór het inslapen Last night, just as I was falling asleep, kwam opeens voor mijn ogen: Lies. an old friend appeared before me. Ik zag haar voor mij, in lompen gekleed I saw her there, dressed in rags, met een vervallen en vermagerd gezicht. her face thin and worn. Zij keek mij zo droevig aan She looked at me with such sadness. Anne, waarom heb je me verlaten? Anne, why have you deserted me? Help, o help mij, Help me, help me, red mij uit deze hel!’ rescue me from this hell' (27 November 1943)

Zij lijkt mij het symbool van de ellende She symbolises to me van al mijn vriendinnen en alle Joden. the suffering of all my friends, Als ik voor haar bid, and all the Jews. bid ik voor alle Joden When I pray for her, en arme mensen samen. I pray for all those in need .

(6 Januari 1944)

Goede God, geef haar steun, Merciful God , comfort her , opdat ze tenminste niet alleen is. remain with her so she won't be alone. (2 7 November 1943)

O God, bescherm haar en breng haar Dear God, watch over her and bring her naar ons terug. back to us. (29 December 1943)

Verwoesting van 10 Devastation of de wereld buiten the outside world

Zondag is Amsterdam-Noord On Sunday , heel zwaar gebombardeerd. Amsterdam was bombed. (1 9 Juli 1943)

11

De vliegers doken, stegen, The planes dived and climbed. het suisde in de lucht The air was abuzz en het was erg griezelig. with the drone of engines . (26 Juli 1943)

Hele straten liggen in puin, er zijn The streets are in ruins , countless are ontelbare gewonden. Je hoort van wounded. kinderen die verloren in de smeulende In the smouldering ruins, children search ruïnes naar hun dode ouders zoeken. forlornly for their parents. (19 Juli 1943)

Rillingen krijg ik als ik nog aan het doffe, It makes me shiver dreunende gerommel in de verte denk, to think of the dull, distant drone dat voor ons een teken van de of approaching destruction. naderende vernieling was. (19 Juli 1943)

Ik dwaal van de ene naar de andere I wander from room to room , kamer, de trap af en weer op en heb een climb up and down the stairs gevoe l als een zangvogel, wiens vleugels and feel like a songbird, hardhandig uitgerukt zijn en die in een whose wings have been ripped off volslagen duisternis tegen de spijlen van and who keeps hurling itself zijn nauwe kooi aanvliegt. against the bars of its dark cage. (29 Oktober 1943)

‘Naar buiten, lucht en lachen’, 'Let me out , where there's fresh air and schreeuwt het in me. laughter ,' a voice within me cries . (29 Oktober 1943)

Verstrijken 11 Passing van de tijd of time

De jaren gingen voorbij. The years went by. Er bestaat een gezegde: There's a saying: ‘De tijd heelt alle wonden’; 'Time heals all wounds ,' zo ging het ook met mij. that 's how it was with me. (7 Januari 1944)

Ik heb in de spiegel Until one day, mijn gezicht gezien I saw my face in the mirror . en dat ziet er zo anders uit. It looked so different . Mijn ogen zien zo helder en zo diep, My eyes were clear and deep, mijn wangen zijn roze gekleurd, my cheeks were rosy, mijn mond is veel weker, my mouth was softer . ik zie er uit of ik gelukkig ben I looked happy , and yet , en toch is er zo iets droevigs in my expression , in mijn uitdrukking, … there was something so sad. (7 Januari 1944) 12

De hoop op bevrijding 12 The hope of liberation en een ontluikende lente and a spring awakening

This is D-day, This is D -Day, this is the day, this is the da y. Fighting will come, Fighting will come, but after this the victory. but after this the victory! 11000 vliegtuigen, Eleven thousand planes , 4000 landingsvaartuigen, four thousand boats, zou dan nu werkelijk de lang verbeide is this the beginning bevrijding naderen? of the long -awaited liberation? (6 Juni 1944)

Ik loop van de ene naar de andere I walk from one room to another , kamer, adem door de kier van een dicht breathe through the crack raam, voel mijn hart kloppen, in the window frame , alsof het zegt: ‘Voldoe toch eindelijk aan feel my heart beating as if to say , mijn verlangen’. 'Fulfil m y longing at last ... ' Ik geloof, dat ik het voorjaar in me voel, I think spring i s inside me , ik voel het lente-ontwaken, ik voel het in I feel spring awakening , mijn hele lichaam en in mijn ziel. I feel it in m y entire bod y and soul . (12 Februari 1944)

Ik dank je voor al het Goede Ich danke dir für all das Gute 3 3 en Lieve en Mooie. und Liebe und Schone . (7 Maart 1944)

Opgepakt en het 13 The capture and the concentratiekamp concentration camp

Op 4 Augustus 1944, On August the 4 th 1944 , stopte een auto aan de Prinsengracht. a car pulled up at Pr ins engracht . Er kwamen diverse figuren uit Se ve ral figure s emerged , tevoorschijn, gewapend, en in burger- armed , and dre ssed in ci vilian clothes. kleding. De acht bewoners uit het The eight residents of the Anne xe Achterhuis werden gevangen genomen, were taken to prison, en van daaruit vervoerd naar and from there , transported to Westerbork, en verder op transport Westerbork , and onward s to the gezet naar de concentratiekampen. concentration camp s.

(i nformati e uit rapporten van die tijd - information from contemporary reports)

3 3 Deze frase is in het Duits in het dagboek This phrase appears in German in the diary . genoteerd. It tran slates : ' Thank you , God , for all th at is good and dear and beautiful'.

13

De stemming in huis is drukkend, The atmosph ere is sti fling , slaperig en loodzwaar. Buiten hoor je outside you don 't hear a single bird. geen vogel zingen, een doodse en A deathly silence hang s in the air . benauwende stilte hangt over alles heen It clings to m e a s if it were going to drag en dit zware klemt zich aan mij vast, me into the deepest region s of the alsof ik mee moest naar een diepe under world. onderwereld. 4 (2 9 Okto ber 19 43)

Geen spraak, en geen woorden zijn er, There is no speech or l anguage waar hun stem niet wordt gehoord. where their voice i s no t heard . Toch gaat hun stem uit Their sound i s gone out over heel de aarde, through all the earth , en hun taal tot aan het einde der wereld. and the ir word s to the end of th e w orld . (Psalm 19 vers 4-5)

Zij hebben hun bloed als water vergoten, Th eir blood ha ve the y sh ed like water , en er was niemand die hen begroef. and there was none who could bur y th em . (Psalm 79 vers 3)

Jong en oud liggen dood in de straten, The young and the old lie on the ground; omgekomen zijn vrouwen en mannen. the maids and young men are fallen. (Klaagliederen 2 vers 21 – Lamentations 2 verse 21)

Anne's 14 Anne's overpeinzing meditation

Ik zie hoe de wereld langzaam steeds I see the world being slowly meer in een woestijn herschapen wordt, turned into w ildernes s. ik hoor steeds harder de aanrollende I hear the approa ching thunder , donder, die ook ons zal doden, that on e da y w ill d es tro y us too . als ik naar de hemel kijk, denk ik, And ye t, when I look at th e sk y, dat alles zich weer ten goede zal I feel that e verything wenden. will change for the better . (15 Juli 1944)

Voor ieder die eenzaam of ongelukkig is, Whenev er y ou f eel lo ne ly or sa d, is stellig het beste middel naar buiten te tr y going to the loft gaan, alleen met de hemel. on a beautiful da y Zolang dit bestaat en dat zal wel and looking at the sky. altijd zo zijn, weet ik, dat er As long as you can look in welke omstandigheden ook, fearle ss ly at the sky, een troost voor elk verdriet is. you 'll kno w y ou 're pure within. (23 Februari 1944)

14

4 4 Bepaalde aspecten van het onderduik- Some aspects of life in hiding were similar leven waren gelijk aan die in de concen- to li fe in the concentr ation camp s. tratiekampen. Anne schreef niet verder in Anne did not cont inue her diar y after she left haar dagboek nadat ze het Achterhuis th e a nn ex e, but thi s ext rac t, written abo ut verliet. Dit fragment, geschreven over het the a nn exe, ec ho es th e atmo sph ere Achterhuis, weerspiegelt de sfeer in de de scrib ed b y oth ers of th e Naz i con cent ra tion concentratiekampen zoals die door anderen ca mp s. beschreven is.

Van de orkestversie zijn drie van de In i ts o rc hes tral for m, three of th e fourtee n veertien delen voor het eerst opgevoerd in moveme nts were f ir st perf ormed in Westminster Hall in Londen, op 27 januari West min ster Hall London , on 2 7th Janu ary 2005 bij de zestigste Nationale Holocaust 2005 within th e N ati on al Holocau st Herdenking. De delen van Annelies werden Comm emo ration. ingeleid door Hanneli Goslar, de jeugd- Th e excerpts from Ann elies were introduc ed vriendin van Anne Frank waar in deel 9 by Hann eli Go slar , the childhood friend o f naar verwezen wordt. Anne Frank r eferred to in Moveme nt 9 .

De eerste uitvoering van het complete werk Th e first p erforma nce of the co mple te w ork vond plaats op 5 april 2005, met Louise too k place on 5 th Apr il 2 005 , with Loui se Kateck (sopraan), het koor van Clare Kateck (soprano) , th e Choir of Clar e College Collega Cambridge en het Royal Cambridge and th e Ro yal Philharmoni c Philharmonic Orchestra gedirigeerd door Orch estra conducted b y Leon ar d Sl atkin. Leonard Slatkin. De voorstelling werd The p erfor man ce w as i ntrodu ced b y A nn e ingeleid door de neef van Anne Frank, de Fra nk 's co usin , Mr Bern d (Budd y) E li as . heer Bernd (Buddy) Elias.

15