Zał ącznik Nr 1 Do Uchwały Nr ………/…/11 Rady Miejskiej w Warce z dnia …………….

PLAN ODNOWY MIEJSCOWO ŚCI DĘBNOWOLA 2010 – 2017

GMINA

Warka 2010

1

Plan Odnowy Miejscowo ści D ębnowola, został przygotowany przez pracowników

Urz ędu miasta i Gminy Warka:

2

SPIS TRE ŚCI

1. Wst ęp………………………………………………………………………. 4

2. Charakterystyka miejscowo ści………………………………………… 5

2.1. Poło żenie miejscowo ści, przynale żno ść administracyjna,

powierzchnia, liczba ludno ści……………………………………. 5

2.2. Historia miejscowo ści……………………………………………… 5

2.3. Okre ślenie przestrzennej struktury miejscowo ści……………… 7

3. Inwentaryzacja zasobów słu żą cych odnowie miejscowo ści……. 7

3.1. Zasoby przyrodnicze……………………………………………… 7

3.2. Dziedzictwo kulturowe…………………………………………… 13

3.3. Obiekty i tereny……………………………………………………. 15

3.4. Infrastruktura społeczna…………………………………………. 19

3.5. Infrastruktura techniczna………………………………………… 23

3.6. Gospodarka i rolnictwo…………………………………………… 39

3.7. Kapitał społeczny i ludzki………………………………………… 41

4. Analiza SWOT…………………………………………………………….. 42

5. Opis i charakterystyka obszarów…………………………………….. 44

6. Opis planowanych zada ń inwestycyjnych i przedsi ęwzi ęć .…….. 45

6.1. Opis inwestycji, przedsi ęwzi ęcia……………………………………. 45

6.1.1. Nazwa, cel, przeznaczenie, harmonogram realizacji,

kwota ko ńcowa i wskazanie źródła jej pozyskania……………. 45

ŹRODŁA…………………………………………………………………………… 46

3

1. Wst ęp

Plan Odnowy Miejscowo ści (POM) Dębnowola jest dokumentem okre ślaj ącym strategie działa ń wsi w sferze społeczno – gospodarczej w perspektywie lat 2010 - 2017.

Bezpo średnim powodem stworzenia POM-u Dębnowola jest mo żliwo ść ubiegania si ę o fundusze unijne na rzecz rozwoju miejscowo ści w oparciu o Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007-2013 , Oś 3 programu dotycz ącą działania 4 Odnowa i rozwój wsi , gdzie Plan Odnowy Miejscowo ści jest dokumentem wymaganym.

POM jest wynikiem oddolnej inicjatywy mieszka ńców miejscowo ści Dębnowola oraz współpracy Rady Sołeckiej mieszka ńców z miejscowymi władzami samorz ądowymi, które widziały potrzeb ę perspektywicznego wyznaczenia kluczowych kierunków rozwoju miejscowo ści.

Przedkładany Plan Odnowy Miejscowo ści jest zgodny z dokumentami strategicznymi rozwoju kraju, województwa i powiatu, a tak że wpisuje si ę w Strategi ę Rozwoju Gminy Warka. Podstaw ą opracowania POM-u dla miejscowo ści Dębnowola jest Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (w szczególno ści działanie Osi 3.4 Odnowa i rozwój wsi ), Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Warka 2008-2015 oraz na kolejny okres programowania Unii Europejskiej 2007–2013, Strategia Rozwoju Gminy Warka.

Niniejsze opracowanie zawiera charakterystyk ę miejscowo ści, pocz ąwszy od historii, poprzez inwentaryzacj ę zasobów wsi, czyli analiz ę sfery społeczno-gospodarczej słu żą cej identyfikacji problemów miejscowo ści, SWOT – czyli mocne i słabe strony miejscowo ści, planowane kierunki rozwoju, zakładane do realizacji przedsi ęwzi ęcia wraz z szacunkowymi kosztami i harmonogramem planowanych działa ń. W planie został przedstawiony system wdra żania, system monitorowania i oceny realizacji Planu oraz system komunikacji społecznej. POM dla miejscowo ści Dębnowola jest

4

ekspertyz ą prognostyczn ą - otwart ą, podlegaj ącą ci ągłej weryfikacji sytuacji społeczno-gospodarczej, która w zale żno ści od potrzeb i uwarunkowa ń finansowych będzie mogła by ć poddawana aktualizacjom.

Zgodnie z okresami programowania przyj ętymi w Unii Europejskiej (wieloletni bud żet

UE 2007-2013), przyjmujemy na potrzeby Planu Odnowy Miejscowo ści lata 2010 – 2017.

Działania inwestycyjne zapisane w Planie w tych że latach maj ą spowodowa ć wzrost znaczenia i zwi ększenie atrakcyjno ści miejscowo ści Dębnowola na tle całej gminy oraz przyczyni ć si ę do poprawy jako ści i podniesienia standardu życia mieszka ńców wsi, poprzez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych oraz promowanie obszarów wiejskich.

2. Charakterystyka miejscowo ści

2.1. Poło żenie miejscowo ści, przynale żno ść administracyjna, powierzchnia, liczba ludno ści

Dębnowola – wie ś w Polsce poło żona w województwie mazowieckim, w powiecie grójeckim, w gminie Warka. Wie ś poło żona jest na północ od Warki, obszar wsi to powierzchnia 475,3303 ha. Ludno ść zamieszkuj ąca miejscowo ść to przede wszystkim rolnicy.

Dębnowol ę zamieszkuje 300 osób. Według danych Urz ędu Miejskiego z 31.12.2010 r. na terenach miejscowo ści D ębnowola zameldowanych było 280 osób.

2.2. Historia miejscowo ści

Pierwsza pisana wzmianka o wsi pochodzi z roku 1429, kiedy jest ona wymieniana jako jedna z wsi nale żą cych do nowo powstałej parafii w Ostroł ęce. 5

Na pocz ątku XVI w. jest notowana pod nazw ą Volya canonicali - nazwa ta wskazuje,

że wie ś nale żała do duchowie ństwa (do kanonika - najpewniej z kolegiaty św. Jana w W-wie).

W roku 1564 dzier żawc ą wsi Dembna Volija [D ębnowola] był Mikołaj

Zgorzelski, a w roku 1578 Jan Wolski (kanonik warszawski). Le żała w powiecie wareckim w Ziemi czerskiej i nale żała do parafii w Ostroł ęce. Wg zapisów z wizytacji w 1603 r. – dziesi ęcina ze wsi nale żała do plebanii w Ostrołęce.

Dębnowola wchodziła w skład dóbr królewskich, które car Mikołaj I przekazał w roku 1827 Skarbowi Królestwa Polskiego. W roku 1833 nale żała do Dóbr Konary.

Po roku 1867 (po uwłaszczeniu chłopów) we wsi było 15 osad na 99 morgach.

Folwark Ksawerów miał pow. 775 mórg w tym 739 uprawnych. Prowadzono w nim

12-polowy płodozmian. W folwarku były 2 budynki murowane i 14 drewnianych. Wie ś nale żała do Gminy Konary. We wsi był te ż wiatrak, a w folwarku gorzelnia. Folwark wchodził w skład dóbr Konary.

W 1905 roku wła ścicielem maj ątku w D ębnowoli był Seweryn Gerlicz, a wie ś obsługiwała poczta w Warce. Po I wojnie światowej nale żała do gminy Konary, która pó źniej miała siedzib ę w Klonowej Woli.

1929 - wła ścicielem maj ątku o pow. 536 ha był Gabriel Gerlicz. W tym okresie we wsi były 3 wiatraki.

W sierpniu 1944 roku wysiedlono mieszka ńców. W roku 1946 rozparcelowano maj ątek ziemski (folwark Ksawerów). Ziemia była pełna niewypałów i min.

Do lat 90. funkcjonowała rolnicza spółdzielnia produkcyjna. W latach 60. powstało kółko rolnicze, przeniesiono z Konar ośrodek zdrowia do nowo postawionego budynku w obr ębie parku dworskiego. Resztki parku zachowały si ę do dnia dzisiejszego.

6

Wie ś ma zało żony w latach 70. wodoci ąg z własnego uj ęcia z poziomu pi ętra kredowego.

We wsi była szkoła podstawowa, zamieniona obecnie w gimnazjum dla dzieci z obwodu szkolnego w Konarach i Ostroł ęce oraz dawnego d ębnowolskiego.

W latach 1975-1998 miejscowo ść nale żała administracyjnie do województwa radomskiego.

2.3. Okre ślenie przestrzennej struktury miejscowo ści

Dębnowola - wie ś usytuowana wzdłu ż drogi powiatowej / gminnej .

Nie ma tu ko ścioła czy te ż remizy stra żackiej.

Znajduje si ę tutaj Publiczne Gimnazjum wraz licznymi miejscami parkingowymi.

Na tym terenie znajduje si ę równie ż stary zniszczony plac zabaw jak i rozległy niezagospodarowany teren.

3. Inwentaryzacja zasobów słu żą cych odnowie miejscowo ści

Znaczna cz ęść danych odnosz ących si ę do zasobów miejscowo ści Dębnowola opracowana jest w odniesieniu do całej gminy Warka. Niemniej jednak ze wzgl ędu na fakt, i ż gmina Warka ma charakter do ść jednorodny nale ży przyj ąć , że informacje charakteryzuj ące odnosz ą si ę proporcjonalnie tak że do samego sołectwa

Dębnowola.

3.1. Zasoby przyrodnicze

Pod wzgl ędem geograficznym, obszar gminy poło żony jest w południowej cz ęś ci Niziny Mazowieckiej na pograniczu Wysoczyzny Rawskiej i Równiny

7

Radomskiej, w dolinie rzeki Pilicy. Dolina ograniczona jest strom ą skarp ą przechodz ącą w wysoczyzn ę morennow ą, zbudowan ą głównie z glin zwałowych.

Średnia wysoko ść wysoczyzny wynosi 120 – 130 m n.p.m., a doliny rzek Wisły i Pilicy tworz ą taras zalewowy o wysoko ści średnio 50 – 90 m n.p.m.

Rejon na północ od Warki to rozległe obszary sadów, które s ą głównym

źródłem utrzymania i dochodów okolicznych mieszka ńców. Po przeciwnej stronie rzeki, na południe od Warki, rozci ąga si ę kompleks lasów dawnej Puszczy

Stromeckiej.

Klimat tego terenu charakteryzuje si ę korzystnymi opadami i du żym nasłonecznieniem co umo żliwia rozwój rolnictwa i sadownictwa.

CHARAKTERYSTYKA FIZYCZNO –GEOGRAFICZNA

Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym J. Kondrackiego 1 miasto i gmina Warka poło żone s ą w obr ębie dwóch mezoregionów: • Równiny Warszawskiej, • Doliny Środkowej Wisły, i mikroregionu Doliny Dolnej Pilicy. Jednostki te nale żą do makroregionu Niziny Środkowomazowieckiej, w krajobrazie której dominuj ą bezjeziorne równiny denudacyjne zbudowane z glin morenowych i piasków, ze żwirowymi osta ńcami moren i kemów starszych zlodowace ń. W morfologii zaznaczaj ą si ę ponadto rozległe, kotlinowe obni żenia oraz tarasy dolin rzecznych Wisły i Pilicy, urozmaicone wyst ępowaniem wydm. Granic ę pomi ędzy Równin ą Warszawsk ą a Dolinami Środkowej Wisły i Dolnej Pilicy wyznaczaj ą wysokie skarpy, ograniczaj ące odpowiednio od zachodu i północy formy dolinne.

1 Geografia regionalna Polski , J.Kondracki, Warszawa 2000 8

Równina Warszawska

Równina Warszawska, w obr ębie której znajduje si ę wi ększo ść terenów miasta i gminy, rozci ąga si ę od doliny Pilicy na południu po Warszaw ę na północy, wzdłu ż lewego brzegu Wisły. Od zachodu przechodzi w bardziej wyniesion ą i pofalowan ą Wysoczyzn ę Rawsk ą, na wschodzie opada w kierunku doliny Wisły strom ą, ponad 20-metrow ą skarp ą, podobnie na południu - ku dolinie Pilicy. Morfologia Równiny jest mało urozmaicona. Jest to płaska, silnie zdenudowana powierzchnia akumulacji lodowcowej, zbudowana z glin zwałowych, osadów zastoiskowych wodnolodowcowych zlodowacenia środkowopolskiego, stadiału Warty. Wyst ępuj ą tu pojedyncze formy takie jak: wzgórza morenowe (Warka), pola piasków przewianych z lokalnymi zespołami wydmowymi (), równiny kemowe oraz pagórki kemowe, rozprzestrzenione praktycznie na całym obszarze miasta i gminy. Teren Równiny rozcinaj ą doliny, kieruj ących si ę ku Wi śle i Pilicy, cieków powierzchniowych (Czarna, Struga). Obszar Równiny łagodnie pochyla si ę ku północy. Rz ędne terenu w obr ębie miasta i gminy Warka wahaj ą si ę w granicach 120 - 130 m n.p.m. Jedynie na południowym zachodzie, w okolicach miejscowo ści Michałów i przekraczaj ą 140 m n.p.m. W s ąsiedztwie doliny Wisły natomiast osi ągaj ą warto ść 115 m n.p.m. Spadki terenu nie przekraczaj ą 5%. Jest to obszar rolniczy, charakteryzuj ący si ę stosunkowo du żym zalesieniem (wzgl ędem pozostałych gmin powiatu) oraz du żą ilo ści ą sadów (41 %). Wi ększe kompleksy le śne wyst ępuj ą w okolicach Michałowa (Las Michałowski) i Magierowej Woli (Las D ębnowolski).

Dolina Środkowej Wisły

Mezoregion Dolina Środkowej Wisły jest to asymetryczna dolina o charakterze przełomu, która rozci ąga si ę na kierunku SE-NW, ł ącz ąc dwa rozległe obni żenia - Kotlin ę Kozienieck ą i Kotlin ę Warszawsk ą. Dolina dzieli si ę na dwie cz ęś ci: • zalewow ą - wypełnion ą rzecznymi osadami holoce ńskimi, poro śni ętą krzewami i pojedynczymi drzewami, z licznymi starorzeczami i kępami, świadcz ącymi o

9

wielokrotnych zmianach biegu Wisły i wskazuj ącymi na silniejsze od obecnego jej meandrowanie, • nadzalewow ą - z plejstoce ńskimi, piaszczystymi tarasami, uformowanymi u schyłku ostatniego zlodowacenia, nadbudowanymi w okresie postglacjalnym piaskami eolicznymi, poro śni ętymi przewa żnie sadami. Współczesna, holoce ńska dolina, ukształtowana ostatecznie w interglacjale emskim (poprzedzaj ącym ostatnie zlodowacenie) osi ąga szeroko ść 4-5 km i wcina si ę maksymalnie na 20-25 m poni żej obecnego poziomu rzeki. Rz ędne terenu w granicach miasta i gminy Warka osi ągaj ą warto ści 97-100 m n.p.m. tj. ok. 7 m nad poziom Wisły (93-94 m n.p.m.).

Dolina Dolnej Pilicy

Rozci ągaj ąca si ę w przybli żeniu równole żnikowo Dolina Dolnej Pilicy to mikroregion wyró żniony w obr ębie mezoregionu Równiny Kozienickiej, stanowi ący południow ą granic ę Równiny Warszawskiej. Jest to asymetryczna dolina z wysokim i stromym brzegiem północnym (ponad 20 metrów) oraz, podobnie do doliny Wisły, systemem tarasów zalewowych i nadzalewowych. Tarasy zalewowe, przewa żnie zabagnione i poro śni ęte krzewami, z licznymi starorzeczami (np. Stara Rzeka w okolicach Grzegorzewic) buduj ą holoce ńskie mady ilaste, torfy i piaszczysto-żwirowe utwory akumulacji rzecznej. Plejstoce ńskie piaszczyste tarasy nadzalewowe z wydmami s ą przewa żnie zalesione (miejscami wyst ępuj ą sady). Wyst ępuj ą głównie po stronie południowej doliny (prawy brzeg). Po stronie północnej natomiast wyst ępuj ą lokalnie (Grzegorzewice, Michałów). Szeroko ść Doliny Dolnej Pilicy waha si ę w granicach 1,5 - 3,5 km. Rz ędne terenu w jej obr ębie wynosz ą niewiele ponad 100 m n.p.m. tj. ok. 1-2 m ponad poziom wody w rzece (99 m n.p.m.), co świadczy o tym, że Pilica tylko nieznacznie wcina si ę w otaczaj ące podło że.

10

TERENY LE ŚNE

Według regionalizacji przyrodniczo-le śnej Polski, lasy gm. Warka nale żą do IV Krainy Mazowiecko-Podlaskiej. Tworz ą one na terenie gminy kilka zwartych, stosunkowo du żych kompleksów o pow. 100 ha: • Na zachód od miejscowo ści Ignacówka, • W rejonie Woli Palczewskiej, • W rejonie Go śniewic, • Las D ębnowolski i Las G ąsecki w rejonie G ąsek, • Las Laskowski, • w rejonie Michalczewa.

Ponadto na terenie gminy znajduje si ę kilka mniejszych kompleksów le śnych o powierzchni nie przekraczaj ącej 50 ha, poło żonych w rejonach: • Doliny Wisły, • Doliny Pilicy i jej dopływów.

W wymienionych kompleksach le śnych wyst ępuj ą nast ępuj ące typy siedliskowe: • las mieszany świe ży – 60% • bór mieszany świe ży – 25% • bór świe ży - 10% • olsy i inne - 5%

Lesisto ść gminy (liczona ł ącznie dla miasta i gminy) wynosi około 10% i znacznie odbiega od zalesienia województwa (21,5%). Całkowita powierzchnia lasów na terenie miasta i gminy Warka wynosi 2007 ha. S ą to lasy w wi ększo ści Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych (60%). Około 40% lasów nale ży do osób fizycznych. Ponadto, na terenie gminy wyst ępuj ą grunty zadrzewione o powierzchni łącznej 577 ha, które w wi ększo ści stanowi ą własno ść prywatn ą (72%). Powierzchnia Dębnowoli wynosi 475,3303 ha z czego 12,6300 ha to tereny le śne, co stanowi 2,66% powierzchni wsi.

11

FAUNA

Na terenie gminy stwierdzono wyst ępowanie co najmniej 17 gatunków ssaków. Spo śród nich wydra zaliczana jest do gatunków o du żym ryzyku wygini ęcia w Polsce i wymieniona w „Polskiej czerwonej ksi ędze zwierz ąt” 2. Na omawianym obszarze żyje 144 gatunków ptaków. W śród nich 109 to gatunki l ęgowe, z których dwa wymienione s ą w „Polskiej czerwonej ksi ędze zwierz ąt”. S ą to siweczka obro żna i rybitwa białoczelna.

FLORA

Istotnymi elementami flory tego terenu s ą u żytki zielone, które znajduj ą si ę głównie na obrzeżach koryta Pilicy i stanowi ą 14% powierzchni gminy. Porasta je ro ślinno ść szuwarowa, a w wodach ro ślinno ść wodna i oczeretowa. Natomiast na wy żej poło żonych wyniosło ściach terenu wyst ępuje ro ślinno ść torfowiskowa. Znaczne obszary doliny zajmuj ą ł ąki i murawy o zło żonym składzie gatunkowym traw i ziół. W krajobrazie gminy istotne znaczenie maj ą tak że małoprzestrzenne formy takie jak: aleje drzew przydro żnych, parki przydworskie, zadrzewienia cmentarzy, ogrody przydomowe, starorzecza, tereny bezodpływowe, oczka wodne itp.

TERENY I OBIEKTY CHRONIONE

Na terenie gminy Warka znajduj ą si ę nast ępuj ące obiekty obj ęte ochron ą na podstawie ustawy o ochronie przyrody: • Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Pilicy i Drzewiczki”, o całkowitej pow. 63 422 ha, • 4 pomniki przyrody: - 3 d ęby szypułkowe, w Warce na terenie zabytkowego parku Winiary, - jesion wyniosły, w Michałowie Górnym,

2 Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN, Kraków 1992 12

W najbli ższych latach planuje si ę obj ęcie ochron ą nast ępuj ących terenów: • Rezerwat ro ślin kserotermicznych „”, • Rezerwat ornitologiczny „Ławice Podgórzyckie”, • Park Krajobrazowy „Dolina Dolnej Pilicy”, • Park Krajobrazowy „Dolina Środkowej Wisły”.

3.2. Dziedzictwo kulturowe

Gmina Warka mo że poszczyci ć si ę du żą ; jak na taki niewielki obszar, liczb ą zabytków kultury materialnej, z których cz ęść reprezentuje wysok ą klas ę artystyczn ą. W gminnej ewidencji zabytków znajduje si ę 191 obiektów, z czego 94 znajduj ą si ę w Warce i na Winiarach. Najbardziej warto ściowe zostały wpisane do Rejestru Zabytków, których wykaz wraz z obecnym stanem technicznym znajduje si ę w tabeli zamieszczonej poni żej.

Tabela 17. Stan techniczny i potrzeby remontowe obiektów dziedzictwa kulturowego wpisanych do Rejestru Zabytków

Nazwa obiektu dziedzictwa kulturowego Numer wpisu Stan techniczny Potrzeby Lp. do rejestru remontowe – dwór wybudowany w latach 409/A/89 Budynek po Brak potrzeb 1 1915-18 remoncie remontowych Michałów Górny – pałac z II poł. XIX w 110/A/81 Stan dobry Wymagany remont pokrycia dachowego i obróbek blacharskich, 2 remont elewacji i tarasów Nowa Wie ś – dwór klasycystyczny z I poł 133/A/82 Budynek Budynek wymagałby XIX w wraz z parkiem całkowicie cz ęś ciowej odbudowy 3 zdekapitalizowany Pilica – cmentarz grzebalny parafii 487/A/91 Stan bardzo zły, Cmentarz wymaga ewangelickiej zał ożony po 1863 roku, teren ulega pilnych prac użytkowany do 1944 r. zakrzaczeniu, remontowych cz ęść grobów i płyt nagrobnych 4 zdewastowana

13

Nazwa obiektu dziedzictwa kulturowego Numer wpisu Stan techniczny Potrzeby Lp. do rejestru remontowe Warka – ko ściół parafialny p.w. św. 177/A/82 Stan z ły Ko ściół wymaga pilnych Mikołaja z XIV-XVII w. – do kapitalnego prac konserwatorskich i remontu restauracyjnych m.in. wymiany stropów i remontu wi ęź by 5 dachowej Warka – zespół sakralny: ko ściół 178/A/82 Stan zły Ko ściół wymaga pilnych parafialny p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej – do kapitalnego prac konserwatorskich i z XII-XVIII w, budynk i poklasztorne z XVIII remontu restauracyjnych m. in. w wymiany wi ęź by dachowej i umocnienia 6 dachu Warka – ratusz klasycystyczny z I poł. XIX 202/A/83 Stan Bie żą ce prace w. zadawalaj ący modernizacyjno - remontowe (kotłownia, sanitariaty, dach, stolarka 7 okienna, podłogi) Warka – dom murowany z pocz. XIX w. 203/A/83 Stan zły – do Dworek wymaga remontu kapitalnego dachu, elewacji remontu zewn ętrznej oraz budowy 8 kotłowni i instalacji c.o. Warka-Winiary – dwór wraz z parkiem 215/A/83 Stan Wymagany remont zadawalaj ący elewacji zewn ętrznej, wymiana rynien, malowanie obiektu oraz prace konserwatorskie w 9 parku – ko ściół parafialny p.w. św. 237/A/84 Stan dobry Drobne remonty i Małgorzaty konserwacje, monta ż 10 ogrzewania Źródło: Dane Urz ędu Miejskiego w Warce

Wśród wymienionych powy żej zabytków do najbardziej cennych i atrakcyjnych pod wzgl ędem historycznym i turystycznym nale żą : • Zespół pałacowo-parkowy na Winiarach – pałac został zbudowany w XVIII w., gruntownie przebudowany ok. poł. XIX i XX w., znajduje si ę w otoczeniu parku

14

krajobrazowego z XVIII w. Winiary nale żały do rodziny Pułaskich, tutaj urodził si ę i sp ędził dzieci ństwo Kazimierz Pułaski. W zrekonstruowanych wn ętrzach z tego okresu znajduje si ę muzeum im. Kazimierza Pułaskiego. • Ko ściół i budynki poklasztorne – barokowy, z XVII w., w Ko ściele, w środkowej cz ęś ci XVIII-wiecznego ołtarza głównego obraz Matki Boskiej z Dzieci ątkiem z pocz ątku XVII w. W podziemiach spoczywaj ą prochy ksi ążą t mazowieckich (przeniesione w XIX w. ze spalonego ko ścioła dominikanów). Budynek klasztorny został przebudowany w pó źniejszym okresie na plebani ę i mieszkania. • Ko ściół farny p.w. Św. Mikołaja – barokowy, wybudowany w XVII w., kilkakrotnie odbudowywany ze zniszcze ń i przekształcany zatracił pierwotny charakter; pó źnorenesansowy ołtarz pochodzi z 1610 roku., na uwagę zasługuje równie ż XVIII-wieczna chrzcielnica i kropielnica z piaskowca. • Ratusz – klasycystyczny, wybudowany najprawdopodobniej wg projektu H. Szpilowskiego ok. 1821 r., obecnie siedziba Urz ędu Miejskiego.

Na terenie gminy znajduje si ę ponad 100 stanowisk archeologicznych, które obejmuj ą ślady osadnictwa ró żnych kultur: przeworskiej, łu życkiej, okresu rzymskiego i średniowiecza. Na omawianym obszarze, w miejscowo ściach: Laski, Michałów Górny, Nowa Wie ś, Palczew, Warka-Winiary, D ębnowola, Pilica i Lechanice znajduj ą si ę parki dworskie – stan ich jednak w wi ększo ści jest niezadawalaj ący.

3.3. Obiekty i tereny

Rozwój turystyki na terenie miasta i gminy Warka zwi ązany jest przede wszystkim z dolin ą Pilicy. Walory przyrodniczo-krajobrazowe rzeki, uwa żanej za jedn ą z pi ękniejszych w Polsce centralnej przyci ągaj ą tutaj liczne rzesze turystów, szczególnie chc ących aktywnie uprawia ć turystyk ę kajakow ą. W ędkarze mog ą liczy ć na połowy szczupaka, suma, płoci, bolenia, czy leszcza. Wyst ępuje tu du że zró żnicowanie fauny i flory. Kolejnym obiektem wa żnym turystycznie jest s ąsiaduj ący z miastem kompleks le śny. Wśród drzew wyst ępuj ą tu przede wszystkim takie gatunki, jak sosna, brzoza 15

brodawkowata, świerk, d ąb. W runie i w warstwie krzewów mo żna podziwia ć du żą ró żnorodno ść krajowych gatunków ro ślin. Podczas sezonu jest tu prawdziwy raj dla grzybiarzy. Bytuj ą tu łosie, sarny, jelenie, dziki, lisy i zaj ące. W samej Warce najcenniejszym obiektem turystyczno-krajoznawczym jest zespół pałacowo-parkowy na Winiarach. Składa si ę on z pałacu zbudowanego w XVIII w., nast ępnie przebudowanego w XIX i XX wieku oraz parku krajobrazowego z XVIII wieku. W zrekonstruowanych wn ętrzach znajduje si ę Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego – ekspozycja stała po świ ęcona działalno ści Kazimierza Pułaskiego w Polsce i Stanach Zjednoczonych oraz wystawy okresowe. Park dworski utrzymany jest w wi ększo ści w stylu angielskim co w poł ączeniu z malowniczym ukształtowaniem terenu stwarza niepowtarzalny mikroklimat. Do ść du ży zadrzewiony obszar zamieszkuj ą liczne gatunki ptaków (kosy, szpaki, drozdy, kwiczoły, dzi ęcioły, kowaliki, sikorki, pliszki i sowy). Rosn ą tu wi ązy, modrzewie, lipy, kasztanowce, klony, jesiony, topole i kilka d ębów szypułkowych. Pi ękno parku utrwalaj ą w swych pracach arty ści podczas plenerów, zwie ńczonych wystawami w Muzeum. Ponadto na terenie gminy istnieje jeszcze szereg ciekawych obiektów o walorach turystyczno-krajoznawczych, które opisane zostały w rozdziale dotycz ącym dziedzictwa kulturowego.

Przez teren gminy Warka przebiegaj ą nast ępuj ące szlaki turystyczne: 1. Góra Kalwaria – Czersk – Potycz – Konary – Stara Warka –Warka (kolor zielony), 2. Kr ęż el – Marynin – Potycz (kolor niebieski), 3. Chynów – – Warka (kolor żółty), 4. Studzianki Pancerne – Grabów nad Pilic ą – Warka (kolor czerwony). Gmina posiada bardzo dobre warunki do uprawiania turystyki rowerowej, m.in. dzi ęki wytyczonym nast ępuj ącym trasom rowerowym: 1. Studzianki – Grabów nad Pilic ą – Warka – Pilica – Ostroł ęka – – Konary – Czersk – Góra Kalwaria, 2. Kępa Niemojewska – Rozniszew – Mniszew – Przylot – Ostroł ęka – Pilica – Stara Warka – Warka, 3. Warka – Lechanice – Wrociszew – Opo żdżew – Nowa Wie ś – Goł ębiów – Murowanka – Laski – Warka. 16

Głównym organizatorem turystyki jest Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego im. Wiktora Krawczyka w Warce. Zajmuje si ę on przygotowaniem rajdów i zlotów turystycznych adresowanych głównie do dzieci i młodzie ży. Biuro oddziału pełni tak że rol ę punktu informacji turystycznej oraz udziela wszelkiej pomocy turystom. Stanica wodna PTTK nad Pilic ą w okresie letnim prowadzi wypo życzalni ę kajaków i organizuje spływy kajakowe. Mieszka ńcy Dębnowoli równie ż mog ą korzysta ć z organizowanych przez PTTK rajdów i wycieczek W zakresie sportu i rekreacji główn ą rol ę w gminie odgrywa Centrum Sportu i Rekreacji w Warce. Przez cały rok oferuje on pełnowymiarow ą, nowoczesn ą hale sportow ą, siłowni ę, strzelnic ę sportow ą oraz kryt ą pływalni ę z zapleczem sanitarno- socjalnym z których mog ą korzysta ć wszyscy mieszka ńcy gminy a tak że młodzie ż i mieszka ńcy D ębnowoli. W ramach o środka funkcjonuj ą nast ępuj ące sekcje sportowe: strzelecka, halowej piłki no żnej chłopców i dziewcz ąt, piłki siatkowej chłopców i dziewcz ąt, młodzie żowa sekcja tenisa stołowego i lekkoatletyki. Poza CeSiR funkcjonuj ą tak że: Wareckie Towarzystwo Siatkówki (II liga męż czyzn) i Klub Sportowy „Warka”. Klub Sportowy WARKA skupia 4 dru żyny piłki no żnej – seniorzy oraz 3 grupy młodzie żowe. Zmodernizowany niedawno stadion Klubu Sportowego „Warka” znajduje si ę na błoniach nadpilicznych. Obiekt mie ści 3 boiska piłki no żnej, 2 korty tenisowe i bie żni ę. Przylega do niego strzelnica sportowa Klubu Żołnierzy Rezerwy. Warecki K ŻR mo że poszczyci ć si ę znacz ącymi osi ągni ęciami w skali ogólnopolskiej. Sympatyków wio ślarstwa zrzesza „Korek” – jeden z najlepszych klubów kajakowych w Polsce. Zainteresowani wypoczynkiem czynnym znajd ą ciekaw ą ofert ę w o środku je ździeckim – Farma „Sielanka” (w lipcu 2002 roku odbyły si ę tu V Mistrzostwa Polski w Powo żeniu). Sąsiaduj ące z miastem obszary Puszczy Stromeckiej i Kozienickiej stanowi ą teren działalno ści kół łowieckich – „Ba żant” i „Knieja”. Na terenie gminy powstała równie ż zabudowa letniskowa, szczególnie w Ostroł ęce i Ostrówku, gdzie znajduje si ę około siedemdziesi ęciu domków letniskowych, wykorzystywanych głównie w sezonie letnim. 17

W mie ście Warka działa kino i biblioteka publiczna. Istniejąca obecnie baza noclegowa zapewnia mo żliwo ści uprawiania na terenie gminy rekreacyjnej turystyki pobytowej. Na terenie D ębnowoli nie ma obiektów kultury ani sportowych w zwi ązku z tym mieszka ńcy wsi korzystaj ą z baz noclegowych zlokalizowanych na terenie gminy Warka

Tabela nr 4. Wykaz bazy noclegowej na terenie Miasta i Gminy Warka Nazwa obiektu Miejsce obiektu Ilo ść miejsc noclegowych Zajazd na Winiarach Warka - Winiary 40 Farma „Sielanka” Warka 58 RAZEM 139 Źródło: Dane Urz ędu Miejskiego w Warce

Na terenie miasta i gminy odbywa si ę szereg imprez sportowo-turystycznych. Do najbardziej znanych nale żą : 1. Rajd Pieszy „Witaj Wiosno” – marzec, 2. Wielka Majówka – impreza plenerowa – maj, 3. Zlot Młodzie ży ,,Kwitn ące Jabłonie” – maj, 4. Ogólnopolski Spływ Kajakowy Dzieci Niepełnosprawnych – czerwiec, 5. Świ ętoja ński Zlot ,,Szukamy Kwiatu Paproci” – czerwiec, 6. Świ ęto Warki – impreza plenerowa – czerwiec, 7. Spływ Kajakowy ,, Wst ęgą Dolnej Pilicy” – sierpie ń, 8. Owocobranie – ogólnopolski festyn sadowniczy – pa ździernik, 9. Dzień Pułaskiego – pa ździernik, 10. Warecka Liga Halowa - od pa ździernika do marca.

Dalszy rozwój turystyki jest jednym z priorytetów okre ślonych w dotychczasowych dokumentach planistycznych dotycz ących gminy.

18

3.4. Infrastruktura społeczna

KULTURA, SPORT

Zadania kulturalne na terenie Warki realizuje Gminna Jednostka Kultury (GOK) „Dworek na Długiej”, zadania rekreacyjno-sportowe za ś CeSiR „Centrum Sportu i Rekreacji” s ą to jednostki podporz ądkowane Burmistrzowi Warki. Z oferty „Dworku na Długiej” oraz CeSiR-u mog ą korzysta ć wszyscy mieszka ńcy gminy jak równie ż mieszka ńcy D ębnowoli. Działalno ść CeSiR finansowana jest z dochodów własnych i dotacji bud żetowej. O środkiem kieruje Dyrektor przy pomocy Głównego Ksi ęgowego. Dyrektora O środka powołuje i odwołuje Burmistrz Warki. Rada Miejska sprawuje nadzór nad bie żą cą działalno ści ą O środka. W skład O środka CeSiR wchodz ą nast ępuj ące jednostki organizacyjne: 1. Hala Sportowa z siedzib ą, przy ul. Warszawskiej 45, 2. Kryta pływalnia „Olimpic” z siedzib ą, jak w pkt 1,

Centrum zajmuje si ę działalno ści ą sportow ą a tak że organizuje wypoczynek. W ramach działu sportu prowadzone s ą: zaj ęcia aerobiku, ta ńca: towarzyskiego, nowoczesnego dzieci, młodzie ży i dorosłych. Prowadzone s ą nast ępuj ące zaj ęcia sportowe: piłka siatkowa, halowa piłka no żna, tenis stołowy, lekkoatletyka oraz strzelectwo sportowe i karate. Ad 1. Hala Sportowa ma wymiary 25m x 48m i posiada 700 miejsc, w tym 400 siedz ących. Wyposa żona jest w specjalistyczny sprz ęt firmy Schaper. Z hali sportowej korzysta Liceum Ogólnokształc ące w Warce w ramach lekcji wychowania fizycznego. Po południu hala słu ży treningom i rozgrywkom piłki siatkowej, koszykowej, no żnej, lekkoatletyce. Słu ży równie ż organizowaniu du żych imprez kulturalno – sportowych, a tak że mieszka ńcom – młodzieży gminy Warka.

Ad 2. Kryta pływalnia „Olimpic” czynna jest we wszystkie dni tygodnia. Na pływalni działaj ą: szkółki pływackie dla dzieci, młodzie ży i dorosłych, sekcja pływacka „Rekiny”. Organizowane s ą szkolenie dla młodych ratowników a tak że odbywaj ą si ę

19

ćwiczenia grup terapeutycznych z problemami narz ądów ruchu. Z krytej pływalni korzystaj ą bezpłatnie szkoły podstawowe i gimnazja.

Działalno ść GOK „Dworek na Długiej” finansowana jest z dochodów własnych i dotacji bud żetowej. O środkiem kieruje Dyrektor przy pomocy Głównego Ksi ęgowego. Dyrektora O środka powołuje i odwołuje Burmistrz Warki. Rada Miejska sprawuje nadzór nad bie żą cą działalno ści ą O środka. W skład O środka „Dworek na Długiej” wchodz ą nast ępuj ące jednostki organizacyjne: 1. „Dworek na Długiej” z siedzib ą przy ul. Długiej 3,

Ośrodek zajmuje si ę działalno ści ą kulturaln ą, a tak że organizuje wypoczynek. W ramach działu kultura prowadzone s ą: zaj ęcia plastyczne, nauka gry na saksofonie, na tr ąbce i na gitarze. Działaj ą sekcje zainteresowa ń, zespoły muzyczne, warsztaty dziennikarskie, teatralne, Orkiestra D ęta Moderato. Z oferty jednostki kultury mog ą korzysta ć wszyscy mieszka ńcy Warki oraz mieszka ńcy gminy

MIEJSKO GMINNA – BIBLIOTEKA PUBLICZNA

Biblioteka Miejska w Warce powstała 19 stycznia 1947 roku i liczyła 300 woluminów. Wg stanu na dzie ń 31.12.2010 r. biblioteka dla dorosłych liczy 18.354 woluminów, oddział dla dzieci 12.740 woluminów oraz 60 zbiorów specjalnych. Z zasobów bibliotecznych korzystaj ą wszyscy mieszka ńcy gminy Warka jak równie ż mieszka ńcy D ębnowoli. Uchwał ą Rady Miejskiej z dnia 16 grudnia 2004r. Nr XXVII/284/04 w sprawie zmiany formy organizacyjnej działalno ści kulturalnej prowadzonej przez Gmin ę Warka zmieniono form ę organizacyjn ą działalno ści kulturalnej prowadzonej w OKSiW poprzez reorganizacje polegaj ącą na wył ączeniu ze struktur OKSiW w Warce Miejsko - Gminnej Biblioteki Publicznej, a utworzeniu samorz ądowej instytucji kultury o nazwie Miejsko - Gminna Biblioteka Publiczna w Warce z siedzib ą przy ul. Warszawskiej 45. Źródłem finansowania działalno ści biblioteki jest dotacja gminy Warka oraz środki uzyskane z odpłatno ści za usługi i darowizny.

20

Bezpo średni nadzór nad bibliotek ą sprawuje Burmistrz Warki, a nadzór merytoryczny – Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Warszawie. Biblioteka zapewnia obsług ę biblioteczn ą wszystkim mieszka ńcom gminy, słu ży rozwijaniu i zaspokajaniu potrzeb czytelniczych i informacyjnych mieszka ńców gminy, upowszechnianiu wiedzy i nauki oraz rozwojowi kultury.

Tabela nr 28. Liczba czytelników i wypo życze ń Biblioteki Miejskiej za 2010 rok Placówka Liczba czytelników Liczba wypo życze ń Biblioteka dla dorosłych 1.084 22.546 Oddział dla dzieci 992 16.586 OGÓŁEM 2.076 39.132 Źródło: Dane Miejsko - Gminnej Biblioteki Publicznej w Warce

EDUKACJA

Na terenie miasta i gminy Warka istnieje szereg placówek o światowych zajmuj ących si ę edukacj ą dzieci i młodzie ży. W gminie znajduj ą si ę dwa przedszkola, do których ucz ęszcza około 200 dzieci: 1. Przedszkole Samorz ądowe nr 1 w Warce, 2. Przedszkole w Nowej Wsi przy Zespole Szkolno- Przedszkolnym. Szkolenie podstawowe realizowane jest w 10 szkołach podstawowych i 2 gimnazjach

Tabela nr 26. Szkoły podstawowe i gimnazja (stan na 18.10.2010 r.) Nazwa szkoły Liczba Liczba Liczba Liczba sal Sala nauczycieli uczniów oddziałów lekcyjnych gimnastyczn (w tym a oddział ,,0”) Publiczna Szkoła Podstawowa nr 29 334 15 14 1 mała 1 w Warce Publiczna Szkoła Podstawowa nr 53 563 32” 24 1 2 w Warce Publiczna Szkoła Podstawowa w 12 86 7 8 1 Konarach Publiczna Szkoła Podstawowa w 11 64 7 9 1

21

Michałowie Publiczna Szkoła Podstawowa w 14 114 8 8 1 Ostroł ęce Publiczna Szkoła Podstawowa 13 133 8 8 1 we Wrociszewie Zespół Szkolno- Przedszkolny w 14 122 8 6 1 Nowej Wsi Publiczne Gimnazjum nr 1 w 65 565 26 23 2 Warce Publiczne Gimnazjum w 16 97 5 8 1 Dębnowoli Źródło: System Informacji O światowej

Tabela nr 27. Szkoły ponadgimnazjalne (stan na 31.12.2010 r.)

Liczba Liczba Typ szkoły Profil kształcenia Nazwa Szkoły absolwentów nauczycieli

II Liceum Ogólnokształc ące Liceum Profilowane Ogólne

Zespół Szkół 27 Ponadgimnazjalnych pełnoetatowych im. I Pułku Lotnictwa Zasadnicza Szkoła 86 Wielozawodowy 11 niepełno My śliwskiego w Zawodowa etatowych Warce - technik organizacji usług gastronomicznych Technikum - technik hotelarstwa - technik logistyk Technikum ogrodnicze - technik ogrodnik Technikum architektury - technik ekonomista Zespół Szkół krajobrazu - technik architektury krajobrazu Ponadgimnazjalnych 47, im. Tomasza Ekonomiczno- 112 w tym 4 etaty Locznickiego w administracyjny, niepełne Nowej Wsi Liceum profilowane Socjalny, Zarz ądzania informacj ą, Usługowo-gospodarczy

22

Brak profili, jedynie klasy z Liceum rozszerzonymi programami 23 w tym 15 na Liceum 90 Ogólnokształc ące z poszczególnych stałe przedmiotów

Źródło: Dane Urz ędu Miejskiego w Warce

Na terenie gminy brak jest szkół niepublicznych oraz wy ższych.

OCHRONA ZDROWIA

W Warce działa Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, który zapewnia podstawow ą opiek ę medyczn ą wszystkim mieszka ńcom gminy Warka. Zakład zatrudnia na stałe 6,5 osób, 8 osób na kontrakt ( w tym dwóch lekarzy specjalistów: diabetolog, rehabilitant medyczny) oraz jedn ą osob ę na umow ę zlecenie. Świadczenia medyczne z zakresu opieki zdrowotnej wykonuje równie ż Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, Przychodnia Lekarzy Specjalistów „PRIMA- MED., który świadczy podstawowe usługi medyczne oraz wykonuje, w ramach NFZ specjalistyczne usługi w zakresie dermatologii, okulistyki i laryngologii. W Warce istnieje stacja Pogotowia Ratunkowego. Na terenie gminy działaj ą trzy apteki, wszystkie zlokalizowane w Warce.

3.5. Infrastruktura techniczna

SIE Ć TRANSPOTROWA (KOLEJOWA, DROGOWA, TRANSPORT PUBLICZNY)

Wa żnym elementem infrastruktury technicznej gminy jest istniej ąca bardzo dogodna sie ć drogowo-kolejowa. Gmin ę przecina droga krajowa nr 79 ł ącz ąca Warszaw ę z Kozienicami. Przez Wark ę prowadz ą dwie drogi wojewódzkie: - Warszawa – Warka – Białobrzegi (nr731), - Grójec – Warka – Kozienice (nr 730).

23

Drogi te maj ą swój punkt w ęzłowy w Warce przy pomniku Lotników Polskich, gdzie trafiaj ą w staromiejski układ uliczny całkowicie nie przygotowany na wi ększe obci ąż enia transportem samochodowym. Pozostałe drogi (powiatowe i gminne) tworz ą podstawowy układ komunikacyjny powi ąza ń wewn ętrznych, przy jednoczesnym zachowaniu śródmiejskiego i historycznego układu ulic w centrum miasta

Tabela nr 8. Długo ść dróg na terenie gminy Warka Kategoria dróg Na terenie gminy Warka Stan techniczny Krajowe 5,28 km Dobry Wojewódzkie 38,90 km Zły, wymaga kapitalnego remontu Powiatowe 87 km Zły, wymaga kapitalnego remontu Gminne 110,30 km Zły, wymaga kapitalnego remontu SUMA 241,48 km Źródło: Dane Urz ędu Miejskiego w Warce

Wartym podkre ślenia jest fakt blisko ści bardzo wa żnego skrzy żowania dróg krajowych. W Grójcu krzy żuje si ę droga krajowa nr 7 biegn ąca z Warszawy do Krakowa (pokrywaj ąca si ę z transeuropejsk ą tras ą E77), z drog ą krajow ą nr 50, która pełni rol ę odległego objazdu Warszawy dla ci ęż kiego transportu kołowego dla kierunku wschód-zachód. Przez miejscowo ść D ębnowola przechodz ą drogi: − Wojewódzka nr 731 Potycz – Warka - Białobrzegi, − Droga powiatowa 1677 W Kr ęż el – Janów - Dębnowola, − Droga powiatowa 1679 W - Borowe Istotn ą rol ę w komunikacji gminy odgrywa kolej. Warka le ży przy szlaku kolejowym Warszawa – Kielce – Kraków – Zakopane, w odległo ści 53 km od stolicy i 46 km od Radomia. Codziennie przez Wark ę przeje żdżaj ą po 24 poci ągi w kierunku Warszawy oraz Radomia. Gmina posiada dogodne poł ączenia autobusowe (PKS) z Warszaw ą, Kozienicami, Grójcem i Białobrzegami.

24

SIE Ć WODOCI ĄGOWA

Zbiorowe zaopatrzenie miasta i gminy w wod ę odbywa si ę z uj ęć gł ębinowych, których charakterystyk ę przedstawiono poni żej.

Tabela nr 9. Charakterystyka uj ęć komunalnych wody na terenie miasta i gminy Warka Lokalizacja, Liczba Numer Wydajno ść Strefy ochronne Ujmowany Stan użytkownik studni studni studni w poziom m3/h, (m 3/dob ę) Warka 5 Nr2a 75(750) kwadrat o boku 8,3 m czwartorzęd czynna Nr 4 112(3000) prostok ąt 21,1x16,9 trzeciorz ęd czynna Nr 5 - - trzeciorz ęd awaryjna Nr 8 - - czwartorz ęd nieczynna Nr 9 126(3000) kwadrat o boku 20,4 m trzeciorz ęd czynna Go śniewice 1 Nr 1 37(620) Kwadrat 22x25,5 trzeciorz ęd czynna Piaseczno 3 Nr 1 695,5 - czwartorz ęd nieczynna Nr 1a 34(680) Wielobok czwartorz ęd czynna 49x20x17x3x32x18,5 Nr 2 34(680) - czwartorz ęd czynna Dębnowola 2 Nr 3 44 prostok ąt 24,97x16,65 czwartorz ęd nieczynna Nr 5 45 - czwartorz ęd czynna Pilica 1 Nr 1 30(260) kwadrat 8x8 czwartorz ęd czynna Bo ńcza 2 Nr 1 24(938) prostok ąt 8x9 trzeciorz ęd czynna Nr 2 24(938) - trzeciorz ęd czynna Źródło: Dane Urz ędu Miejskiego w Warce

Stacje uzdatniania wody (SUW), działaj ące przy czynnych uj ęciach wody, są zaopatrzone w system uzdatniania wody polegaj ący na napowietrzaniu, od żelazianiu, odmanganianiu oraz chlorowaniu. Według „Atlasu hydrologicznego Polski” jako ść wód pi ętra trzeciorz ędowego i czwartorz ędowego, wykorzystywanych przez stacje uzdatniania wody na terenie gminy jest średnia, natomiast w Warce zła. Zawarto ść trudno usuwalnych zwi ązków manganu w wodzie surowej przekracza 2,8 mg Mn/dm 3, za ś żelaza 5,5 mg Fe/dm 3. Stan technologiczny stacji uzdatniania wody w gminie Warka jest zły. Dlatego te ż w 2010 r. rozpocz ęto modernizacj ę stacji 25

uzdatniania wody w Warce i Bo ńczy, które zapewni ą odpowiedni ą jako ść i ilo ść wody pitnej oraz poprawi ą warunki życia, spójno ści społecznej i gospodarczej w gminie Warka. Zako ńczenie realizacji obu inwestycji planowane jest w 2011 r.. Także stacje uzdatniania wody w D ębnowoli i Piasecznie wymagaj ą modernizacji i rozbudowy. Mieszka ńcy niezwodoci ągowanych cz ęś ci gminy zaopatruj ą si ę w wod ę w wi ększo ści ze studni wierconych lub kopanych o małych wydajno ściach bazuj ąc przewa żnie na własnych urz ądzeniach pompowo-hydroforowych. Stopie ń zwodoci ągowania miasta Warka wynosi 95 %,natomiast obszarów wiejskich 62% Układ sieci wodoci ągowej w mie ście Warka jest rozbudowany. Sie ć wykonana jest głównie z rur żeliwnych o średnicy DN 100-300 mm oraz rur PVC o średnicy DN 100-160 mm. System ten wymaga rozbudowy, a tak że w du żej cz ęś ci modernizacji, zwłaszcza na terenach le żą cych w centrum miasta, który wybudowany został w latach 50-tych. W wodoci ągi i stacje uzdatniania wody (poza Star ą Wark ą, która korzysta z SUW Warka) zaopatrzone s ą tak że wsie Go śniewice, Piaseczno, D ębnowola, Bo ńcza ( SUW w Bo ńczy zasila tak że wsie Michałów Górny i Michałów Dolny) Pilica, Procent zwodoci ągowania ka żdej z tych miejscowo ści wynosi 60-90%. Wodoci ągi te zaopatruj ą mieszka ńców poszczególnych miejscowo ści, rozprowadzaj ąc wod ę z lokalnych hydroforni. Pozostałe 38 miejscowo ści (w zdecydowanej wi ększo ści powy żej 100 mieszka ńców ka żda) nie posiada sieci wodoci ągowej. Według stanu na dzie ń 31.12.2010 r. ogólna długo ść sieci wodoci ągowej w gminie Warka wynosi 76,81 km. Obecnie zu życie wody na terenach zwodoci ągowanych gminy wynosi 488 tys. m³. Wśród miejscowo ści, które nie posiadaj ą wodoci ągu znajduj ą si ę m. in. 3 miejscowo ści o liczbie mieszka ńców powy żej 300 osób tj. Nowa Wie ś, Michalczew i Konary. Miasto i Gmina Warka nie posiadaj ą dokładnego programu rozwoju sieci wodoci ągowej. Planowana jest jednak dalsza jej rozbudowa: − od uj ęcia w Bo ńczy, w kierunku Palczewa, Zastru ża, Wrociszewa i Brankowa

26

− od planowanego uj ęcia w Konarach, w kierunku Podgórzyc, Magierowej Woli, Ostrówka i Przylotu, − od uj ęcia Pilica, w kierunku Ostroł ęki i Gra żyny. W gminie Warka sprawami gospodarki wodoci ągowo-kanalizacyjnej zajmuje si ę Zakład Usług Komunalnych w Warce sp. z o.o., którego działalno ść opisano w dalszej cz ęś ci opracowania.

SIE Ć KANALIZACYJNA

Stopie ń skanalizowania miasta i gminy Warka wynosi około 85 %. Istniej ą tu dwa systemy kanalizacyjne: 1. System kanalizacyjny, grawitacyjno-ci śnieniowy w Warce oparty na mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków, który obsługuje Wark ę i Star ą Wark ę (ok. 80% mieszka ńców tych miejscowo ści). Oczyszczalnia przyjmuje tak że ścieki przemysłowe pochodz ące głównie od miejscowych zakładów przemysłowych posiadaj ących własne podczyszczalnie. Ich udział w stosunku do średniej ilo ści ścieków dopływaj ących wynosi 70%. Osady ściekowe wykorzystywane s ą do rekultywacji składowiska miejskiego, a tak że rekultywacji gruntów i w rolnictwie. System kanalizacyjny w Warce, ze wzgl ędu na du że ró żnice wysoko ści jest grawitacyjno – ci śnieniowy. System posiada dwie przepompownie ścieków, jedna przy ul. Pułaskiego 2 (Przep. 1), druga przy ul. Filtrowej (Przep. 2). Sie ć zbudowana jest w 60% z rur kamionkowych o średnicy DN 250-400 i ok. 40% z PVC o średnicy DN 200-300. Do Przep. 2 prowadzi ruroci ąg betonowy o DN 600. Przewody tłoczne z przepompowni są żeliwne o DN 300.Punktem docelowym dla ścieków jest oczyszczalnia ścieków w Warce, gdzie ma miejsce proces oczyszczania. Tu te ż dowo żone są nieczystości ze zbiorników bezodpływowych zlokalizowanych głównie na terenie gminy. Odbiornikiem dla tej oczyszczalni jest rzeka Pilica. 2. System kanalizacyjny, grawitacyjno-ci śnieniowy oparty na mechaniczno- biologicznej oczyszczalni ścieków typu Eco-line, do którego podł ączona jest miejscowo ść Konary (ok. 95% mieszka ńców tej miejscowo ści). Z oczyszczalni tej osady ściekowe przewo żone s ą wozami asenizacyjnymi do przeróbki w oczyszczalni w Warce. 27

Łączna długo ść sanitarnej sieci kanalizacyjnej na terenie miasta i gminy Warka wynosi ok. 61 km. Na terenie miasta i gminy znajduj ą si ę jeszcze 4 oczyszczalnie o znaczeniu lokalnym: • oczyszczalnia przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Nowej Wsi o przepustowo ści 80 m3/d. Odbiornikiem jest rzeka Czarna, • zakładowa podczyszczalnia Grupa Żywiec S.A. Browar w Warce, o przepustowo ści 2400-3840 m3/d, • zakładowa podczyszczalnia Warwin S.A. (1500 m 3/d), • zakładowa podczyszczalnia Steinhauser Polska S.A. (1500 m 3/d). Odbiornikiem ścieków z podczyszczalni zakładowych jest sie ć miejska.

Tabela nr 10 . Charakterystyka sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Warka Miejscowo ś Liczba Liczba Procent Długo ść sieci Ilo ść przył ączy ć mieszka ńców w mieszka ńców odsługiwanych kanalizacyjnej miejscowo ści podł ączonych mieszka ńców (w km) Warka 11203

Stara 9243 80 49,0 1316 Warka 331 Konary, Magierowa 385 356 95 11,9 172 Wola RAZEM 11919 9599 x 60,9 1488 Źródło: Dane ZUK w Warce sp. z o.o.

Tabela nr 11. Charakterystyka oczyszczalni ścieków, zlokalizowanych na terenie gminy Warka eksploatowanych przez ZUK w Warce sp. z o.o. Średnia Dopuszczalna Sprawno ść Odbiornik Typ ilo ść maksymalna oczyszczalni ścieków Oczyszczalnia oczyszczalni ścieków ilo ść ścieków [%] (m 3/d) (m 3/d) Miejska Mechaniczno- oczyszczalnia biologiczna z ścieków w Warce procesami 3538 9900 99 Rzeka Pilica (rok budowy 1 973, nitryfikacji,

28

zmod. 2004) denitryfikacji i detosfatacji Gminna Mechaniczno- oczyszczalnia biologiczna typu Kanał A ścieków w Eco-line 84,1 138 99 (starorzecze Konarach Pilicy) (uko ńcz. 2000) Źródło: Dane ZUK w Warce sp. z o.o.

Kanalizacja deszczowa znajduje si ę jedynie na krótkich odcinkach ulic: Warszawskiej, Nowego Zjazdu, a tak że osiedla XXXV – lecia PRL. Gmina Warka nie posiada sprecyzowanego programu rozwoju kanalizacji . Planowana jest jednak rozbudowa sieci kanalizacyjnej: • w oparciu o oczyszczalni ę w Warce - we wsiach Laski i Grzegorzewice oraz w rejonie kolejnych ulic w mie ście, • w oparciu o oczyszczalni ę w Konarach - we wsiach Podgórzyce, a w kolejnym etapie we wsiach Ostrówek, Przylot, D ębnowola, Klonowa Wola, G ąski i Ostroł ęka, • w oparciu o oczyszczalni ę w Warce - we wsiach: Gra żyna-Nowa, Kalina, Piaseczno i Pilica. Ponadto planowana jest budowa nowej oczyszczalni w okolicach Bo ńczy, o przepustowo ści 150 m3/d, do której podł ączone b ędą miejscowo ści Zastru że, Palczew, Bo ńcza, Michałów Dolny, Michałów Górny i Michałów Parcela. Oczyszczalnia b ędzie obsługiwa ć ok. 97 % mieszka ńców ww. miejscowo ści, tj. ok. 950 osób. Docelowo planowane jest do 2015 roku wybudowanie kolejnych 65 km kolektorów ściekowych, co pozwoli na obsłu żenie 18192 mieszka ńców miasta i gminy, tj. ok. 94,5 % całej populacji gminy. Pozostali mieszka ńcy b ędą korzysta ć z indywidualnych systemów oczyszczania ścieków. Wysoko ść opłat pobieranych obecnie przez ZUK w Warce sp. z o.o. przedstawia poni ższa tabela.

29

Tabela nr 12 . Cennik wody i ścieków na terenie miasta i gminy Warka w 2010 roku Cena netto (PLN/m 3)* Wyszczególnienie Odbiorcy Instytucje bud żetowe Pozostali odbiorcy indywidualni Sprzeda ż wody 2,44 4,60 4,60 Odprowadzenie ścieków** 1,86 3,68 5,90 Źródło: Dane Zakładu Usług Komunalnych w Warce sp. z o.o .

Tabela nr 13. Rozdzielcza sie ć kanalizacyjna - rodzaje zastosowanych przewodów kanalizacyjnych. Rodzaj przewodów Długo ść [m] Średnica [ mm] Rok odbioru Sukcesywnie w latach Rury betonowe 6 540 600 70-80-tych Sukcesywnie w latach Rury kamionkowe 25 529 250-400 70-80-tych Sukcesywnie w latach Rury żeliwne 3 100 300 70-80-tych Sukcesywnie w latach Rury PCV 12 560 200-300 90-tych do obecnych Źródło: Dane Zakładu Usług Komunalnych w Warce sp. z o.o.

Stan techniczny ruroci ągów jest dobry, oprócz wykonanych z żeliwa, które charakteryzuj ą si ę du żą awaryjno ści ą i wymagaj ą modernizacji i wymiany.

GOSPODARKA ODPADAMI KOMUNALNYMI

Aktualnie w mie ście i gminie Warka podstawowym sposobem unieszkodliwiania odpadów jest ich deponowanie na składowisku komunalnym w Warce prowadzonym przez ZUK w Warce sp. z o.o. Podstawowe parametry tego składowiska s ą nast ępuj ące: • Data rozpocz ęcia eksploatacji składowiska – 1970 r., • Powierzchnia składowiska 6,5 ha, • Dotychczasowe nagromadzenie odpadów 670.456 m 3 (2010 r.), • Procent wykorzystania składowiska 55%,

30

Szacuje si ę, że na terenie miasta i gminy wytworzono w roku 2002 ok. 7,0 tys. Mg odpadów komunalnych. Z danych ZUK wynika, iż wywieziono jedynie około 55% wszystkich wytworzonych odpadów komunalnych. W zwi ązku z tym nale ży przypuszcza ć, że cz ęść nie odbieranych odpadów trafia do środowiska w sposób niekontrolowany powoduj ąc jego zanieczyszczenie głównie poprzez tzw. dzikie wysypiska. Na terenach wiejskich cz ęść odpadów jest wykorzystywana w żywieniu zwierz ąt lub kompostowana. Odpady maj ące wła ściwo ści energetyczne (drewno, papier, tworzywa sztuczne) s ą spalane, co w przypadku tworzyw sztucznych nale ży uzna ć za zjawisko bardzo niebezpieczne dla środowiska (m.in. emisja chloru, dioksyn i furanów). Sposób zbiórki odpadów na obszarze miasta i gminy Warka jest typowy dla warunków polskich i nie odbiega pod wzgl ędem technicznym (stosowanych pojemników, samochodów) od standardów przyj ętych w krajach Unii Europejskiej. Na terenach wiejskich stosowane s ą do zbierania odpadów cz ęsto du że pojemno ściowo kontenery (KP-7) rozmieszczone w dogodnych do ich odbioru miejscach, ale niewygodne dla mieszka ńców (konieczno ść donoszenia/dowo żenia odpadów z wi ększych odległo ści). Natomiast na terenach miejskich stosowane s ą poza w/w, pojemniki zbiorcze o mniejszej pojemno ści, ale rozmieszczone przy posesjach. Ponoszone przez mieszka ńców opłaty wynosz ą ok. 18 zł/mieszka ńca/rok i s ą du żo ni ższe ni ż średnio w Polsce, które szacuj ą si ę na około 30zł/mieszka ńca/rok. Odpady powstaj ące w sektorze gospodarczym stanowi ą najwi ększy strumie ń odpadów wytwarzanych w mie ście i gminie Warka. Na podstawie danych dla całego powiatu grójeckiego szacuje si ę, że sektor sadownictwa i przetwórstwa żywno ści dostarcza ok. 60% odpadów produkowanych ogółem. Najwi ększym wytwórc ą odpadów przemysłowych w roku 2002 na obszarze gminy Warka była Grupa Żywiec S.A. Browar w Warce – 39 292,268 Mg odpadów rocznie. Sposób post ępowania z wytworzonymi na terenie gminy odpadami jest nast ępuj ący: − wykorzystanie: 2,2%, − unieszkodliwienie przez składowanie: 90%, − unieszkodliwienie w sposób inny ni ż składowanie: 7,8%. 31

Dla ilo ści przyjmowanych odpadów na składowisko miejskie istotne znaczenie ma sposób zagospodarowania osadów ściekowych pochodz ących z działaj ących na terenie miasta i gminy oczyszczalni ścieków. W oczyszczalniach tych powstaje ok. 410 m ³ osadów ściekowych rocznie. Głównym sposobem ich unieszkodliwiania jest składowanie. W zwi ązku z planowanym zamkni ęciem wysypiska na terenie Warki, ju ż w najbli ższym czasie jego zadanie przejmie nowe, znajduj ące si ę na terenie Nowego Miasta , charakteryzuj ące si ę nast ępuj ącymi parametrami: • Wła ściciel wysypiska – Urz ąd Miasta i Gminy Nowe Miasto, • Zarz ądzaj ący wysypiskiem – Gminne Przedsi ębiorstwo Komunalne Sp. z o.o., • Lokalizacja – Łęgowice Nowe, • Pocz ątek eksploatacji – 2001 r., • Powierzchnia całkowita - 32.322 m 2, • Pojemno ść docelowa – 76.010 m 3, • Dotychczasowe nagromadzenie – 2001 m 3. Według „Planu gospodarki odpadami dla miasta i gminy Warka na lata 2004 – 2014 szacuje si ę, że w roku 2014 w mie ście i gminie Warka powstanie ok. 10 tys. Mg odpadów komunalnych, czyli o ok. 32% wi ęcej ni ż w roku 2004. Sytuacja ta będzie wymagała podj ęcia bardziej intensywnych działa ń zmierzaj ących z jednej strony do ograniczenia ilo ści powstaj ących odpadów poprzez racjonalizacj ę wykorzystania surowców, z drugiej za ś wprowadzenia selektywnej zbiórki, segregacji oraz magazynowania odpadów, a by ć mo że nawet budowy instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych.

SIE Ć CIEPŁOWNICZA

Miasto i gmina Warka zasilane s ą w energi ę ciepln ą poprzez system zakładowych, komunalnych, osiedlowych (spółdzielczych) i indywidualnych kotłowni. Obecnie zaopatrzenie w energi ę ciepln ą nast ępuje poprzez wykorzystanie tradycyjnych źródeł energii. W gminie funkcjonuje 26 kotłowni, z których wi ększo ść opalana jest paliwami ekologicznym.

32

Tabela nr 14. Zestawienie kotłowni pracuj ących na terenie miasta i gminy Warka LOKALIZACJA UŻYTKOWNIK / MOC [MW] PALIWO ZU ŻYCIE PALIWA ZARZ ĄDZAJ ĄCY ROCZNIE Warka, os 35 lecia 9 ZUK 8,2 Gaz 1.800.000 m 3 Warka, ul. Fabryczna 7A ZUK 0,38 Gaz 95.000 m 3 Warka, ul Puławska 37 ZUK 0,72 Gaz 22.000 m 3 Warka, ul. Polna 19A ZUK 0,565 Gaz 120.000m 3 Warka, ul. Warszawska 28 ZUK 0,405 Gaz 100.000m 3 Warka, ul Grójecka 24 ZUK 0,5 Węgiel 171,5 Mg Warka, ul. Cmentarna 22 ZUK 0,11 Koks 32,8 Mg Warka, ul. Wysockiego 3 ZUK 0,865 Gaz 160.000 m 3 Warka , ul. Farna 4 ZUK 0,08 Gaz 28 000 m3 Warka, Pl St. Czarnieckiego ZUK 0,132 Gaz 35 000 m3 Spółdzielnia Warka, ul. K. Mazowieckiego 0,41 Gaz 100.000m 3 mieszkaniowa Michałów – Szk. P. Urz ąd Miejski 0,08 Węgiel 65,0 Mg Dębnowola – Szk. P. Urz ąd Miejski 0,1 Węgiel 56,16 Mg Konary – Szk. P. Urz ąd Miejski 0,16 Węgiel 48,6 Mg Wrociszew – Szk. P. Urz ąd Miejski 0,1 Gaz 18.864m 3 Go śniewice – Szk. P. Urz ąd Miejski 0,028 Olej 7.490 l Ostroł ęka – Szk. P. Urz ąd Miejski 0,09 Olej opałowy 16.609 l Warka, ul Wójtowska 1-UG Urz ąd Miejski 0,03 Gaz 5.500m 3 Warka, ul. Warszawska 24 Urz ąd Miejski 0,54 Gaz 73.740 m 3 4,2 Węgiel Grupa Żywiec S.A. Browar Warka 7,8 Olej, biogaz Brak danych w Warce 6,5 Olej , Gaz 3 x 4,23 Węgiel Warka Warwin S.A.* Brak danych 2,93 Gaz Warka, oczyszczalnia ZUK 0,105 Olej opałowy 10.000 dm 3 ścieków Steinhauser Polska Sp. z 5,328 Olej , Warka Brak danych o.o. 3,335 6,5 Gaz DANKO Hodowla Ro ślin Warka 2x 0,13 Olej Brak danych Sp. z o.o. 4 x0,53 Nowa Wie ś ZSP Węgiel 770 t 2 x 0,29 * Warwin S.A. zawiaduje także osiedlow ą kotłowni ą na Winiarach. S ą tam 2 kotły gazowe o mocy 466 KW ka żdy, a zu życie gazu wynosi 241.311 m 3 Źródło: ZUK w Warce sp. z o.o. 33

Mieszka ńcy budownictwa jednorodzinnego zaopatruj ą si ę w ciepło z indywidualnych źródeł. Szacuje si ę, że w około 50% s ą to ekologiczne kotłownie wykorzystuj ące olej opałowy, gaz ziemny lub gaz propan-butan, a pozostałe około 50% to tradycyjne kotłownie na paliwa stałe (przeważnie ró żne gatunki w ęgla). Obecnie na terenie całego miasta i gminy prowadzone s ą sukcesywne działania w zakresie ocieplania budynków, głównie użyteczno ści publicznej. Na terenie gminy wyst ępuj ą dobre warunki do rozwoju energii z biomasy. W odniesieniu do indywidualnych instalacji okre ślenie stopnia zu życia biomasy jest trudne do ustalenia. Bior ąc pod uwag ę znaczne powierzchnie sadów na terenie gminy, mo żna przyj ąć , że w ok. ½ spalana jest obecnie biomasa. Jednak że, nie mo żna uzna ć, że jest to działanie proekologiczne, bowiem wykorzystywane s ą tradycyjne kotły, gdzie sprawno ść kotła i efektywno ść spalania jest niska. W zakresie gospodarki cieplnej gmina poza działaniami zmierzaj ącymi do modernizacji kotłowni wykorzystuj ących konwencjonalne źródła energii powinna podj ąć działania prowadz ące do zwi ększenia wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych poprzez modernizacj ę kotłowni w budynkach przez nich administrowanych. W okresie 2005 – 2011 kotły obecnie opalane w ęglem i koksem w m. Warka: ul. Grójecka, ul. Cmentarna, ul. Farna, Pl. St. Czarnieckiego oraz w m. Michałów, D ębnowola i Konary stopniowo b ędą wymieniane na wysokosprawne kotły do spalania paliwa ekologicznego, w tym biomasy. Istniej ąca sie ć ciepłownicza na Osiedlu 35-lecia wynosi 2357 m za ś na osiedlu Piotra Wysockiego 252,5 m. Stan techniczny sieci na osiedlu 35-lecia ocenia si ę jako zły, a na osiedlu Piotra Wysockiego jako dobry.

ZAKŁAD USŁUG KOMUNALNYCH W WARCE SP. Z O.O.

W gminie Warka funkcjonowaniem gospodarki komunalnej zajmuje si ę Zakład Usług Komunalnych w Warce sp. z o.o., jednoosobowa spółka z ograniczon ą odpowiedzialno ści ą Warka. Spółka powstała w wyniku przekształcenia zakładu. ZUK w Warce sp. z o.o. obejmuje zakresem swojej działalno ści teren miasta i gminy. Zadaniem jego jest zaspokajanie podstawowych potrzeb komunalnych społecze ństwa. W szczególno ści są to: 34

1. Produkcja, uzdatnianie i dystrybucja wody pitnej, 2. Eksploatacja, konserwacja i remonty sieci oraz urz ądze ń do produkcji wody pitnej, 3. Rozbudowa istniej ących sieci wodoci ągowych i budowa nowych uj ęć i sieci wodoci ągowych, 4. Rozbudowa i modernizacja obiektów kubaturowych urz ądze ń do produkcji wody, 5. Eksploatacja, konserwacja i remonty urz ądze ń do oczyszczania ścieków, 6. Rozbudowa istniej ących sieci kanalizacji sanitarnej budowa nowych obiektów oczyszczania ścieków i kanalizacji sanitarnej, 7. Rozbudowa i modernizacja obiektów i urz ądze ń do oczyszczania ścieków, 8. Eksploatacja, konserwacja i remonty sieci kanalizacyjnych, 9. Eksploatacja, konserwacja i remonty sieci i urz ądze ń do produkcji ciepłej wody i centralnego ogrzewania, 10. Produkcja, przesyłanie i dystrybucja ciepła, z eksploatowanych kotłowni, 11. Utrzymanie czysto ści w mie ście, 12. Konserwacja i zagospodarowanie terenów zielonych, 13. Prowadzenie usług pogrzebowych oraz utrzymanie i rozbudowa urz ądze ń i obiektów cmentarnych, 14. Prowadzenie i eksploatacja wysypiska komunalnego, 15. Roboty ogólno budowlane, 16. Dystrybucja gazu bezprzewodowego, 17. Dystrybucja paliw płynnych,

SIE Ć GAZOWNICZA

Dystrybucj ą oraz sprzeda żą gazu ziemnego na terenie miasta i gminy Warka, jak równie ż budow ą i eksploatacj ą sieci przesyłowej rozdzielczej i stacji gazowych, punktów redukcyjnych zajmuje si ę Mazowiecka Spółka Gazownictwa (MSG) Sp. z o.o. z siedzib ą w Warszawie, Oddział Zakład Gazowniczy Radom. Bezpo średni ą obsług ą odbiorców zajmuje si ę Rejon Dystrybucji Gazu Mogielnica. Przez teren miasta i gminy Warka przebiegaj ą: - gazoci ąg wysokiego ci śnienia relacji Radom – Warka, 35

- sie ć gazoci ągów rozdzielczych średniego ci śnienia, - sie ć gazoci ągów rozdzielczych niskiego ci śnienia. Na terenie miasta i gminy Warka znajduj ą si ę 2 stacje redukcyjno-pomiarowe I-ego stopnia, których zadaniem jest redukcja ci śnienia do ok. 0,2 – 2,5 MPa oraz nawonnienie gazu. Obiekty te zlokalizowane s ą w: - Niemojewicach, stacja o przepustowo ści 9000 m3/h, zasilaj ąca sie ć w mie ście, - Zastró żu, stacja o przepustowo ści 3000 m3/h zasilaj ąca miejscowo ści Zastró że, Palczew Parcela, Palczew, Wrociszew. Ponadto na terenie miasta Warka znajduj ą si ę stacje redukcyjno-pomiarowe II – ego stopnia, których zadaniem jest redukcja ci śnienia średniego, przesyłanego ze stacji I - ego stopnia, do ci śnienia niskiego, a nast ępnie rozprowadzenie gazu sieci ą niskiego ci śnienia do odbiorców. Długo ść rozdzielczej sieci gazowej na terenie Warki wynosi 13,3 km, a na terenach wiejskich 7,7 km. Reszta mieszka ńców miasta i gminy korzysta z gazu propan-butan dostarczanego indywidualnie w butlach gazowych. Dostarczany gaz zu żywany jest przez odbiorców głównie do przygotowywania posiłków i podgrzewania wody, jak równie ż w jednostkowych przypadkach do ogrzewania pomieszcze ń. Sie ć gazowa jest w dobrym stanie i posiada znaczne rezerwy przepustowo ści, co pozwala na dalsz ą jej rozbudow ę, a w rezultacie zgazyfikowanie całego miasta i gminy na przestrzeni kilkunastu nast ępnych lat. W najbli ższych latach - do 2006 roku przewidywana jest gazyfikacja terenów na północ od m. Laski oraz osiedla Ostrówek, a do 2014 dalsza rozbudowa sieci w Warce. Na terenach wiejskich w pierwszej kolejno ści gaz doprowadzony b ędzie do wsi Konary i Podgórzyce - ze strony gminy Chynów. Planuje si ę tak że poł ączenie Palczewa z Brankowem.

SIE Ć ENERGETYCZNA

Miasto i gmina Warka zasilane s ą w energi ę elektryczn ą, dostarczan ą przez Polsk ą Grup ę Energetyczn ą Dystrybucja Spółka Akcyjna (PGE Dystrybucja s.a.) Bezpo średni ą obsług ą odbiorców zajmuje si ę PGE Oddział Skar żysko – Kamienna. W zakresie zada ń Zakładu pozostaj ą przesył i sprzeda ż energii oraz konserwacja i rozbudowa linii przesyłowych i urz ądze ń elektroenergetycznych. 36

W Warce znajduje si ę posterunek energetyczny. Awarie sieci usuwane s ą przez Pogotowie Energetyczne. Przez teren miasta i gminy Warka przebiegaj ą nast ępuj ące linie wysokiego napi ęcia WN: - 220 kV dwutorowa linia relacji Mory - Kozienice, Piaseczno-Kozienice, - 110 kV linia relacji Kozienice – Grójec. Główne Punkty Zasilania GPZ, w których nast ępuje transformacja wysokiego napi ęcia WN -110 kV na napi ęcie średnie SN - 15 kV, a nast ępnie rozdzielnie na poszczególne ci ągi sieciowe, usytuowane s ą w: - Warce - 110/ 15 kV, o mocy 2,16 MVA, - Michałowie - 110/15 kV, o mocy 6,3 MVA.

Tabela nr 15 . Długo ść linii energetycznych przebiegaj ących przez obszar miasta i gminy Wyszczególnienie Linie wysokiego Linie średniego Linie niskiego Razem linie napi ęcia WN napi ęcia SN napi ęcia NN energetyczne Kable 0,0 17,9 29,7 47,6 Napowietrzne 9,8 175,1 245,8 430,7 Razem 9,8 193,0 275,5 478,3 Źródło: Dane Urz ędu Miejskiego w Warce

Energia elektryczna dostarczana jest do odbiorców sieci ą średniego i niskiego napi ęcia, któr ą tworz ą głównie linie napowietrzne . Jedynie 10 % sieci stanowi ą linie podziemne - kable. Transformacja napi ęcia z 15 na 0,4kV odbywa si ę za pomoc ą 186 stacji transformatorowych, rozmieszczonych na obszarze całego miasta i gminy Warka. Obecny stan zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą nale ży oceni ć jako zadawalaj ący. Energia doprowadzona jest do wszystkich obiektów na terenie miasta i gminy (odbiorców komunalnych i przemysłowych). Istniej ąca sie ć elektroenergetyczna w pełni pokrywa zapotrzebowanie mieszka ńców. Stan techniczny sieci i urz ądze ń towarzysz ących, z których wi ększo ść została wykonana w ostatnich 15 latach jest ogólnie dobry. Zadania w zakresie elektroenergetyki na najbli ższe lata okre śla „Projekt zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla i miasta i gminy Warka”. Przewiduje 37

on przeprowadzenie do 2006 roku modernizacji linii SN relacji Warka - Góra Kalwaria i Warka - Zakrzew, a tak że fragmentów linii SN w Warce oraz linii NN w miejscowo ściach Michałów Górny, Martynów, Krzesniaków, , Budy Opo żdżewskie i Prusy. Poprawa stanu istniej ącego wymaga nowych inwestycji w zakresie budowy i modernizacji stacji transformatorowych, dostosowanych szczególnie do wymaga ń sadownictwa (magazynowanie owoców) i przetwórstwa oraz modernizacji istniej ących przewodów energetycznych. Planuje si ę równie ż zamian ę linii napowietrznych na kable ziemne, które s ą znacznie trwalsze i w mniejszym stopniu nara żone na uszkodzenia mechaniczne. W gminie istnieje 2435 punktów o świetleniowych. Pocz ąwszy od 2004 roku rozpocz ęto sukcesywn ą wymian ę lamp tradycyjnych na lampy energooszcz ędne z automatycznym przeka źnikiem czasowym powoduj ącym ograniczenie zu życia energii elektrycznej w lampie ulicznej poprzez czasowe ściemnianie.

SIE Ć TELEFONICZNA

Na terenie miasta i gminy działa dwóch operatorów sieci telefonicznej: Telekomunikacja Polska S.A. i Netia Telkom. S.A. TP S.A. zabezpiecza zapotrzebowanie na ł ącza z CA „Warka” zlokalizowanej przy ul. Warszawskiej oraz z trzech central cyfrowych w Piasecznie, Palczewie i w Konarach. Z centrali wareckiej wyniesione s ą 2 moduły do Michalczewa i do Nowej Wsi. Główna centrala Netii znajduje si ę przy ul. Cmentarnej w Warce. Ilo ść abonentów TP S.A. i Netii wynosi ponad 5 000, w tym TP S.A. obsługuje 4692 abonentów wg stanu na koniec 2004 roku. Ł ącza TP S.A. s ą w dobrym stanie technicznym i istnieje mo żliwo ść świadczenia usług internetowych poprzez w ęzły SDI i ADSL. Łączno ść stacjonarn ą uzupełnia telefonia komórkowa, a usługi w tym zakresie świadczy na terenie miasta kilku operatorów.

38

3.6 . Gospodarka i rolnictwo

Gmina ma charakter rolniczo-przemysłowy. Na terenach wiejskich podstawowym sektorem gospodarki jest rolnictwo, wyra źnie wyspecjalizowane w kierunku sadowniczym. Najlepiej obrazuje ten fakt struktura wykorzystania u żytków rolnych. Tabela 18. Struktura u żytków rolnych( stan na 31.12.2010 r.) Wyszczególnienie Powierzchnia w ha w % ogółu u żytków rolnych Grunty orne 8791,7495 55,7 Sady 4281,0341 27,12 Łąki 1 869,9518 11,85 Pastwiska 840,8788 5,33 Ogółem 15.783,6142 100 Źródło: Dane Urz ędu Miejskiego w Warce Sadownicze tereny poło żone s ą głównie w zachodniej, północnej i wschodniej cz ęś ci gminy. Na terenach tych produkuje si ę m.in. 250 tys. ton jabłek, 94 tys. ton gruszek, 37 tys. ton śliw oraz 21,5 tys. ton wi śni (dla porównania średnia produkcja w skali całego powiatu grójeckiego wynosi 700 tys. ton jabłek, a dla całego kraju wynosi 2,5 mln ton). Według wy żej przytoczonego spisu liczba działaj ących na terenie gminy gospodarstw rolnych wynosi 2434, w tym na terenie Warki 548. Wskazuje to na znaczne rozdrobnienie podmiotów działaj ących w rolnictwie. Obecnie prowadzone s ą działania zmierzaj ące do tworzenia silnych grup producenckich, które znacznie efektywniej ni ż gospodarstwa indywidualne potrafiłyby działa ć w ramach gospodarki wolnorynkowej. W dniu 22 pa ździernika 2003 roku utworzono Mazowieck ą Spółdzielni ę Producentów Owoców i Warzyw „Centrum” z siedzib ą w Warce. Skupia ona 600 członków prowadz ących działalno ść ogrodnicz ą na powierzchni 4600 ha w 19 gminach Mazowsza. Podmiot ten stawia sobie za cel zrzeszenie w najbli ższych latach co najmniej 75% gospodarstw sadowniczych na tym terenie. Producentów owoców w tych działaniach wspiera Urz ąd Miejski w Warce oraz Zwi ązek Sadowników Mazowsza. Podstawowymi kierunkami rozwoju sadownictwa i przemysłu przetwórczego na tym terenie w najbli ższych latach b ędą: − Zwi ększenie upraw poszukiwanych owoców deserowych, 39

− Wybudowanie na terenie gminy co najmniej dwóch centr sortowniczo- dystrybucyjnych umo żliwiaj ących szybkie przygotowanie jednolitych partii towaru, w ró żnych klasach zarówno na rynek krajowy, jak i na eksport, rozwój zakładów produkuj ących musy owocowe oraz suszone i kandyzowane owoce. Wszystkie te działania powinny by ć wspierane poprzez wykorzystanie mo żliwo ści wynikaj ących z finansowania w oparciu o środki unijne. W mie ście i gminie Warka znajdowało si ę, według GUS, na koniec 2008 roku 2869 podmiotów gospodarczych. Struktura sektorowa podmiotów gospodarczych przedstawia si ę nast ępuj ąco: • Rolnictwo, łowiectwo i le śnictwo - 80 • Przemysł, przetwórstwo - 172 • Budownictwo - 173 • Handel i usługi - 646 • Hotele i restauracje - 55 • Transport, gospodarka magazynowa i ł ączno ść - 123 • Spółki handlowe - 67 • Obsługa nieruchomo ści i usługi zwi ązane z prowadzeniem działalno ści gospodarczej - 163 • Osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą - 1390 Działalno ść usługowo-produkcyjna w gminie koncentruje si ę głównie na terenie Warki. Najwi ększym zakładem w mie ście jest Grupa Żywiec S.A Browar w Warce, chocia ż dominuj ącą bran żą jest przetwórstwo owocowe, której zaplecze stanowią okoliczne uprawy owoców, głównie jabłek, wi śni i truskawek. Tabela nr 19. Główne zakłady na terenie Warki L.p. Firma/ instytucja Ilo ść zatrudnionych 1. Grupa Żywiec S.A. Browar w Warce 350 2. Warwin S.A. 157 4. Prima Sp. z o.o. 65 5. Steinhauser – Polska Sp. z o.o. 60 6. Trexim Sp. z o.o. 39 7. Zakład Zaopatrzenia Ogrodniczego 34 8. Przetwórnia Owoców i Warzyw S.A. 19 Źródło: Dane Urz ędu Miejskiego w Warce.

40

Poni żej przedstawiono podział funkcjonuj ących na terenie miasta i gminy Warka podmiotów gospodarczych wg wybranych form prawnych w podziale na podmioty publiczne i prywatne.

Tabela nr 20. Podmioty gospodarki narodowej (ł ącznie z indywidualnymi gospodarstwami rolnymi) maj ące siedzib ę na terenie Miasta i Gminy Warka wg wybranych form prawnych – stan na koniec 2004 roku. Wyszczególnienie Miasta Warka Gmina Warka Miasto i Gmina Warka Sektor publiczny 25 15 40 Sektor prywatny 1591 1972 3563 W tym: Spółki prawa handlowego 32 6 38 Spółki cywilne 79 26 105 Spółdzielnie 8 2 10 Fundacje 1 1 2 Stowarzyszenia i organizacje 15 11 26 społeczne Inne 13 12 25 Osoby fizyczne 1443 1914 3357 Z tego: 445 2281 2726 - rolnicy indywidualni 1616 1987 3603 RAZEM Źródło: Wojewódzki Urz ąd Statystyczny w Warszawie.

3.7. Kapitał społeczny i ludzki

W gminie istnieje szereg organizacji pozarz ądowych, realizuj ących własne cele statutowe, których działalno ść pozwala na pozytywne wyró żnienie lokalnego społecze ństwa w zakresie samoorganizacji. Do najwa żniejszych organizacji społecznych na tym terenie nale ży zaliczy ć: 1. Oddział PTTK im. Witolda Krawczyka, 2. Klub Żołnierzy Rezerwy Ligi Obrony Kraju im płk. Piotra Wysockiego, 3. Wareckie Towarzystwo Siatkówki ,,Warka”,

41

4. Klub Sportowy ,,Warka”, 5. UKS Olimpic - Warka 6. Klub Kajakowy KOREK Warka, 7. Stowarzyszenie 3majmy si ę razem 8. Stowarzyszenie Reaktor – Pracownia Wyzwalania Twórczej Energii 9. Stowarzyszenie W.A.R.K.A. – Wizja Aktywność Rozrywka Kultura, Alternatywa, 10. 1 Warecka Dru żyna Harcerstwa Zwi ązku Harcerstwa Polskiego, 11. Stowarzyszenie Warecki Klub Strzelecki 12. Zwi ązek Kombatantów i Byłych Wi ęź niów Politycznych, 13. Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowo-Estradowe „Konar”, 14. Koło Diabetyków

4. Analiza SWOT

Analiza SWOT jest efektywn ą metod ą oceny strategicznej badanego podmiotu.

Składa si ę ona z analizy miejscowo ści (synteza jej mocnych i słabych stron), oraz analizy jej otoczenia (szanse i zagro żenia). Nazwa SWOT jest akronimem stworzonym ze skrótów angielskich poj ęć : Strenghts (mocne strony), Weaknesses

(słabe strony), Opportunities (szanse) i Threats (zagro żenia).

Dokonanie prawidłowej identyfikacji uwarunkowa ń oraz analiza poszczególnych sfer przestrzenno – społeczno – gospodarczych, które wpływaj ą lub mog ą wpłyn ąć na funkcjonowanie miejscowo ści Dębnowola pozwoliło na sformułowanie celów i zada ń oraz okre ślenie kierunków rozwojowych wsi dla podniesienia poziomu i jako ści

życia mieszka ńców. Poni żej wnioski z przeprowadzonej analizy:

MOCNE I SŁABE STRONY

MOCNE STRONY • niezły stan infrastruktury technicznej, • wysoka kultura rolna –sadownictwo, 42

• atrakcyjne środowisko naturalne, • wysoki poziom bezpiecze ństwa w stosunku do innych gmin i miast regionów, • pracowito ść mieszka ńców, • niski poziom bezrobocia, • stosunkowo młode społecze ństwo, • wolne tereny inwestycyjne.

SŁABE STRONY • mała aktywno ść i zaanga żowanie mieszka ńców, • stosunkowo niskie wykształcenie i zasoby intelektualne, • zły stan dróg i chodników, • brak mieszka ń, w tym komunalnych, • niska poda ż miejsc pracy dla młodzie ży, • zwi ększaj ące si ę migracje do du żych miast, • brak ofert zagospodarowania wolnego czasu, • niskie dochody mieszka ńców, • słabo rozwini ęty przemysł, • niewykorzystane walory przyrodnicze, • niski poziom ochrony środowiska, • niewystarczaj ąca oferta opieki zdrowotnej, • brak odpowiedniej bazy turystycznej, • brak bezpiecze ństwa ludzi i mienia w odczuciu społecznym, • niski poziom komunikacji społecznej, • brak prasy lokalnej, • braki w infrastrukturze technicznej, • niskie nakłady na dziedziny społeczne, • nieuregulowany stan prawny terenów inwestycyjnych.

SZANSE I ZAGRO ŻENIA SZANSE • blisko ść Warszawy i Radomia, • poło żenie w pobli żu trasy tranzytowej zachód – wschód, 43

• poło żenie w centrum okr ęgu sadowniczego, • znaczna atrakcyjno ść turystyczna regionu, • wysokie walory środowiska naturalnego w regionie, • akcesja do Unii Europejskiej, • pozyskanie środków unijnych, • du ży rynek zbytu na produkty sadownictwa, • bogactwo historii miasta i regionu,

ZAGRO ŻENIA • migracja młodzie ży z terenu miejscowo ści D ębnowola i Gminy Warka , • przewidywane zmiany prawa, • brak miejsc pracy w regionie, • zanieczyszczenie środowiska w regionie, • rozbicie polityczne narodu, zanik patriotyzmu, • brak aktywno ści władz regionalnych, • spadek rangi rodziny,

5. Opis i charakterystyka obszarów

Dębnowola to typowa wie ś usytuowana wzdłu ż drogi powiatowej (opis drogi).

Nie ma tu ko ścioła czy te ż remizy stra żackiej, dlatego miejscem odbywania si ę wszelkich spotka ń oraz organizowania ró żnorodnych imprez sportowych i kulturalnych jest teren przy Publicznym Gimnazjum w D ębnowoli.

Teren Publicznego Gimnazjum jest miejscem sprzyjaj ącym nawi ązywaniu kontaktów społecznych. Komunikacj ę ułatwiaj ą liczne miejsca parkingowe zlokalizowane na terenie Publicznego Gimnazjum. Na tym terenie znajduje si ę równie ż stary zniszczony plac zabaw jak i rozległy teren niezagospodarowany.

Jest to jedyny obszar na terenie wsi Dębnowola, który ze wzgl ędu na opisane wy żej cechy sprzyja zaspokajaniu potrzeb społecznych mieszka ńców.

44

6. Opis planowanych zada ń inwestycyjnych i przedsi ęwzi ęć

6.1. Opis inwestycji, przedsi ęwzi ęcia

Zgłoszone przez Rad ę Sołeck ą zadania inwestycyjne planowane do realizacji

w latach 2010-2017. Lista przedstawionych zada ń jest otwarta i mo że ulega ć

modyfikacji i uzupełnieniom w tym że okresie. Do realizacji w ramach Programu

Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) w latach 2007-2013, b ędą kwalifikowa ć si ę

zadania, dla których warto ść dofinansowania nie b ędzie mniejsza ni ż 25.000 złotych.

Szczegółowy opis poszczególnych inwestycji oraz kosztorysy prac b ędą

przygotowane bezpo średnio przed przyst ąpieniem do ich realizacji.

6.1.1. Nazwa, cel, przeznaczenie, harmonogram realizacji, kwota ko ńcowa, źródło pozyskania funduszy

Szczegółowy opis poszczególnych inwestycji oraz kosztorysy prac b ędą przygotowane bezpo średnio przed przyst ąpieniem do ich realizacji.

Planowane działania do realizacji w latach 2010 – 2017

Kwota Harmonogram Źródło Lp Nazwa zadania Cel Przeznaczenie ko ńcowa realizacji finansowania - Poprawa dost ępno ści do bazy sportowej; - Szanse na stworzenie - Uczniowie komfortowego zaplecza dla Publicznego mieszka ńców chc ących gimnazjum w Budowa aktywnie sp ędza ć czas wolny Dębnowoli; kompleksu uprawiaj ąc sport; - dzieci, młodzie ż, sportowo – - Propagowanie zdrowego miejscowa ludno ść ; Gmina Warka, 1. rekreacyjnego modelu życia; - Dzieci 620.000,00 zł 2010 – 2017 PROW 2007- przy Publicznym - Zwi ększenie popularyzacji zamieszkuj ące ten 2013 Gimnazjum sportów w śród dzieci, teren; w D ębnowoli młodzie ży i osób dorosłych; - Stworzenie warunków do bezpiecznego i przyjemnego sp ędzania czasu przez dzieci;

45

Opis zada ń: 1. Budowa kompleksu sportowo – rekreacyjnego przy Publicznym Gimnazjum w Dębnowoli w Gminie Warka. Celem planowanej inwestycji jest zabezpieczenie potrzeb dzieci i

młodzie ży w odniesieniu do rozwoju sprawno ści fizycznej poprzez

zapewnienie odpowiednich warunków do terenowych zajęć WF-u, w

bezpiecznych warunkach oraz stworzenie spójnej przestrzeni publicznej przy

budynku Gimnazjum w D ębnowoli.

Planowane boisko, bie żnia i plac zabaw stanowi ć b ędą zespół

przyszkolnych urz ądze ń sportowych znajduj ących si ę w obr ębie istniej ących

zabudowa ń szkolnych. Przedmiotowa inwestycja składa ć si ę b ędzie z trzech

podstawowych elementów zagospodarowania przestrzeni wokół Gimnazjum:

1. Zagospodarowanie terenu w cz ęś ci północno – wschodniej,

2. Zagospodarowanie terenu wokół istniej ącego placu zabaw w cz ęś ci

południowo – wschodniej działki,

3. Wykonanie utwardzenia terenu.

Źródła

1. Geografia regionalna Polski, J.Kondracki, Warszawa 2000 2. Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN, Kraków 1992 3. Dane Urz ędu Miejskiego w Warce 4. Dane Miejsko - Gminnej Biblioteki Publicznej w Warce 5. System Informacji O światowej 6. Dane ZUK w Warce sp. z o.o. 7. Dane Wojewódzki Urz ąd Statystyczny w Warszawie. 8. Dane GUS 2008 r.

46