regionaal meetnet zuidoost-brabant nieuwsbrief #4 DECEMBER 2020 LUCHT&GELUID

Voor u ligt de vierde nieuwsbrief De stem van de inwoner krijgt vorm door de van het Regionaal Meetnet Lucht bijdrage van AiREAS aan het Regionaal Meetnet. en Geluid. Met deze nieuwsbrief, Door een proces van zelf meten en analyseren, die wij u vier keer per jaar toe­sturen, kan de inwoner van de regio als een gelijk­waardige partner deelnemen aan de gesprekken over zijn ­willen wij u informeren over de of haar leefomgeving. Zie ook pagina 3 waar het laatste ontwikkelingen op het initiatief AiREAS Eindhoven Noord wordt uitgelicht. gebied van luchtkwaliteit en Jean-Paul Close: ‘Gezondheid en onvervuilde, geluid­niveaus in de leef­omgeving gezonde omgevings­kwaliteit staan centraal in de van Zuidoost-­Brabant. unieke ­samen­werkingsvorm van ­AiREAS. Inwoners en ­instellingen nemen SAMEN hier verantwoorde­ lijkheid voor. Dankzij ons regionale meetnetwerk kunnen we ­beoordelen of onze individuele en gezamenlijke inspanningen lonen. Belangrijk, Elies Lemkes-Straver Eric Beex Rik Thijs want ­dagelijks adem je ruim 30 kg lucht in en uit’.

Stuurgroep Regionaal Meetnet van start

Elies Lemkes, Eric Beex en Rik Thijs vormen Welke verwachting heeft u van het Regionaal Wat is de meerwaarde voor de regiogemeenten Wat is er zo bijzonder aan deze vorm van samen met ambtelijke ondersteuning en de Meetnet? ‘Voor een gezonde provincie met die deelnemen aan het Regionaal Meetnet? samenwerking binnen het Regionaal Meetnet? secretaris, de Stuurgroep Regionaal Meetnet. gezonde inwoners is het van belang actief in ‘We worden ons allemaal steeds meer bewust ‘Wat ik goed vind aan het initiatief is dat voor Zij vertegenwoordigen de drie financierende te zetten op natuur en milieu. Luchtkwaliteit van waar onze inwoners aan worden bloot­ het eerst in de regio de handen ineen geslagen partners (provincie, ODZOB en de gemeente speelt daar­bij een belangrijke rol. Het is aan ons gesteld zoals fijnstof en geluid. Door slimme worden op dit thema. Om als regiogemeenten Eindhoven) van het meetnet. In de eerste ver­ bestuurders, om elkaar scherp te houden op de techniek wordt dat ook steeds beter in beeld gezamenlijk met provincie, GGD, ODZOB, kennis­ gadering van de Stuurgroep op 12 november vragen die er in de maatschappij leven, waar we gebracht. Dat klinkt misschien best spannend, instellingen (RIVM, IRAS, TNO) en burger­initia­ is een toelichting gegeven over de uitrol van met het meet­net antwoord op willen krijgen. En omdat we hier geen controle op hebben. Zeker tieven, zoals AiREAS, te werken aan zicht op en het meetnet zoals deze nu plaatsvindt. Ook vervolgens ook de daadkracht laten zien om op als bestuurder. Wat brengt deze innovatieve verbetering van luchtkwaliteit in de regio. Met heeft de Stuurgroep stil gestaan bij hun rol en basis van die kennis te doen wat nodig is voor techniek allemaal in beeld en kan ik straks alles 24/7 open data, en door­ontwikkeling van voor de hoe men kan bijdragen aan het succes van het het verbeteren van de luchtkwaliteit in Brabant.’ nog wel uitleggen? Toch moet dit ons niet leefomgeving relevante nieuwe sensoren, zoals meetnet. Zoals niet alleen meetkasten ophangen Elies Lemkes-Straver afremmen. We moeten de ontwikkeling niet roet en ammoniak. Om zo meer effectief bij te met innovatieve sensoren maar er ook iets mee Gedeputeerde Landbouw, Voedsel en Natuur, voor ons uit schuiven, maar hem nu beet­pakken. dragen aan een gezondere regio voor onze gaan dóen. Verder kijken dan de techniek en Provincie Noord-Brabant Laten we zo goed mogelijk proberen de inwoners.’ de data en gerichte beleidsvragen stellen. Met metingen naar een niveau te tillen waardoor Rik Thijs elkaar kijken hoe samen ervaring kan worden we er concreet meer gebruik van kunnen maken Wethouder Klimaat & Energie, opge­daan, voortbouwend op de grote verza­ in onze gemeenten. Dat is niet alleen handig, gemeente Eindhoven meling aan expertise die bij deze samen­ maar zorgt ook voor meer draagvlak in het werkende partijen gezamenlijk aanwezig is. beleid dat we als gemeenten voeren.’ De drie stuurgroep­leden over het meetnet: Eric Beex AB-lid Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant nieuwsbrief #4 DECEMBER 2020

Belevingsonderzoek omwonenden en verdiepend blootstellingsonderzoek

Met een Regionaal Meetnet wordt in de regio Deze gegevens worden gecombineerd met fijnstof, endotoxinen en ammoniak verschillen Zuidoost-Brabant gestart met het meten van beleving van de leefomgeving bij omwonenden. over de tijd en tussen plaatsen, en hoe dit de luchtkwaliteit. Het Regionaal Meetnet wordt Daarnaast is het doel om de informatie uit het relateert aan activiteiten en aantallen vee­ zo ingericht dat een goed beeld ontstaat van de regionale meetnet en het meten met sensoren houderijen in de omgeving en de beleving luchtkwaliteit (en later ook geluidniveau) in heel uit te wisselen met het veehouderij onderzoeks­ van omwonenden. Dit aanvullende onderzoek de regio Zuidoost-Brabant. De focus ligt daarbij deel. Dit versterkt de informatie en het brede gaat daar meer inzicht in geven. Het beleven op het stedelijk gebied, het gebied rond de beeld van het regionale meetnet. van omwonenden wordt gemonitord door lucht­haven en het buitengebied met veel ervaringen en waarnemingen te registreren. veehouderij. In het kader van het focuspunt Hoe worden gemeenten, omwonenden en Daarnaast worden metingen gevalideerd veehouderij wordt met behulp van het meetnet veehouders bij het onderzoek betrokken? met het landelijk meetnet. een ‘belevingsonderzoek omwonenden’ uit­ Aan het onderzoek zelf nemen enkele gemeenten gevoerd en een verdiepend onderzoek naar de en omwonenden deel; deels uit gebieden met Wordt in dit onderzoek ook de relatie blootstelling in relatie tot veehouderij. Renske veehouderij. De specifieke locaties worden luchtkwaliteit en corona meegenomen? Nijdam (adviseur milieu en gezondheid GGD), samen met gemeenten uitgezocht. De mede­ Nee, dat valt buiten dit onderzoek. Het RIVM Ernie Weijers (wetenschapper/projectleider werking van veehouders en omwonenden is heeft hiervoor een ander onderzoeksvoorstel Corona en luchtkwaliteit daar natuurlijk heel belangrijk bij. Periodiek gemaakt. De veehouderij wordt in dat voorstel RIVM) en Inge Wouters (wetenschapper/ Er leven vragen over de relatie tussen lucht­ informeren wij gemeenten en inwoners van als een bron van luchtverontreiniging benoemd. project­leider IRAS Universiteit Utrecht) kwaliteit, corona en veehouderij. Mogelijk Zuidoost-Brabant via deze nieuwsbrief of leggen uit wat dit onderzoek inhoudt: hebben mensen die in een gebied wonen (thema)bijeenkomsten over de voortgang Wat is de planning van het onderzoek? met veel luchtvervuiling meer kans op Wat houdt het aanvullende onderzoek en resultaten van dit onderzoek. Het onderzoek gaat ongeveer twee jaar duren, tot eind 2022. ernstige klachten door corona. Het is bekend veehouderij & beleving in? dat slechte luchtkwaliteit invloed heeft op de Met het onderzoek willen we nagaan of er wel Wat is de context van het onderzoek binnen Biedt dit onderzoek ook ernst van ziekten zoals luchtweginfecties en of niet een verband is tussen de uitstoot van VGO-(Veehouderij en gezondheid handelingsperspectief voor gemeenten sterfte. Maar voor conclusies over het effect stoffen uit de veehouderij, metingen van de omwonenden) onderzoeken sinds 2016? (toetsingskader)? van luchtkwaliteit op corona is het nu nog luchtkwaliteit en hoe omwonenden dit ervaren. De uitkomsten over gezondheidseffecten uit het VGO-onderzoek laten een relatie zien met een Dit onderzoek biedt meer inzicht in de invloed te vroeg. Het RIVM stelde een onderzoeks­ Welk doel heeft dit onderzoek? hoge veehouderij dichtheid en jaargemiddelde van veehouderij op de lokale omgeving en hoe voorstel op naar het verband tussen lucht­ Het doel van het onderzoek is om op weten­ endotoxine concentraties in de woonomgeving. omwonenden dit beleven en ervaren. Deze vervuiling en ernstige klachten door corona. schappelijke wijze een verband te leggen Ook werden relaties gevonden met lucht­ inzichten kunnen gemeenten gebruiken bij het De ministeries van LNV, VWS en I&W besluiten tussen de bedrijfsvoering bij veehouderijen, concentraties ammoniak die sterk over de tijd opstellen of evalueren van hun omgevings­ hier binnenkort over. Voor meer informatie concentraties van stoffen in de lucht afkomstig wisselen. Op dit moment bestaat nog geen beleid. En het geeft kansen voor verbinding kijk op de website: Duiding van studies naar van deze veehouderij (fijn stof, endotoxine en inzicht hoe deze stoffen in de tijd en in de met veehouders en omwonenden. de relatie tussen luchtkwaliteit, COVID-19 ammoniak) en de blootstelling bij omwonenden. ruimte variëren, of te wel hoe de concentraties en veehouderij | Kennisplatform Veehouderij en humane gezondheid

Deelnemende gemeenten Voor meer informatie kijkt u op www.odzob.nl/meetnet of stuur een bericht aan [email protected] De volgende gemeenten nemen deel aan het regionaal meetnet: Bergeijk, Best, Boxtel, Eersel, Eindhoven (partner en deelnemer), Gemert-Bakel, Geldrop-Mierlo, Heeze- Initiatiefnemende partners Regionaal Meetnet: Leende, Helmond, Laarbeek, Meierijstad, Nuenen, Oirschot, Reusel-De Mierden, Son en Breugel, Veldhoven, Waalre. Daarnaast wachten een aantal gemeenten nog op interne goedkeuring of hebben deelname in beraad. nieuwsbrief #4 LUCHT&GELUID DECEMBER 2020 luchthavengebied zuidoost-brabant

Vier keer per jaar praten wij u bij over de verbinding tussen het ­Regionaal Meetnet, lokale burger­initiatieven en de betrokkenheid van gemeenten in het luchthavengebied Zuidoost-Brabant.

‘Dichter op de hinderervaring komen’ is wat deze andere manier van duiden van geluid biedt.

Het is druk in Eindhoven Noord. Enerzijds door Een van de wensen die ik nog voor het project de nabijheid van de luchthaven, anderzijds door heb, is dat de meetapparatuur ook stilte zou de enorme infrastructuur van wegen die gaande­ kunnen meten. Met name op een zonnige weg om de wijken Acht en Achtste Barrier is zondagochtend kan het geluidniveau dalen tot ontstaan. In 2018 hebben de werkgroep Geluids­ onder de 30 dB(A) en het is mijn wens dat de hinder en Milieu van het Leefbaarheidsteam meetpalen deze waarden ook zouden kunnen Achtse Barrier en de dorpsraad Acht financiële registreren, omdat dan het geluidcontrast dat steun bij Stichting Leefbaarheidsfonds Lucht­ door de vliegtuigen veroorzaakt wordt pas haven Eindhoven aangevraagd. Burger­metingen goed zichtbaar wordt.’ staan centraal in het project AiREAS Eindhoven Noord, dat in oktober 2018 van start ging. Het Peter Nijman houdt zich bezig met het meten onderzoek naar lucht- en geluidkwaliteit is van fijnstof. ‘De Intemokasten waar Seyno al gericht op datgene wat de omwonenden zelf over vertelt, bevatten ook sensoren voor onder kunnen doen om de leef­baarheid van hun andere fijnstof. Maar we werken ook met VTEC- eigen situatie te verbeteren. Lasers & Sensors – oorspronkelijk bedoeld als een mobiel meetsysteem, maar inmiddels ‘Nu worden de waarden elke tien seconden De bovenste grafiek toont fijnstof waarden (verti­caal) Vrijwilliger Seyno Sluyterman, betrokken omgebouwd en op negen vaste punten in de doorgestuurd. Een geluidspiek van een over­ gemeten rond de jaarwisseling 2019-2020. Horizontaal sinds het eerste uur, heeft zich met name wijk actief. Het meeste fijnstof wordt ergens vliegend vliegtuig wordt gemiddeld over deze staan de dagen. De piek rond midder­nacht op 1 januari gespecialiseerd in de geluidmetingen. anders geproduceerd en daalt als een wolk tien seconden. De échte piek die je hoort, wordt is zo hoog dat de grafiek van de schaal afloopt. De rest ‘De meetapparatuur van Intemo, daar zijn over de wijk neer. Dit is goed terug te zien in door deze meetwijze afgevlakt. En dat is jammer.’ van de maand laat veel bescheidener waarden zien. we zeer tevreden over. Robuuste apparaten, de meetwaarden van elk van de negen punten. Voor PM2,5 geldt een Europese grenswaarde van ze nemen weinig ruimte in en starten zichzelf Duidelijke pieken zijn meestal afkomstig van Net als bij de burgermetingen van AiREAS 25 µg/m3 voor het jaargemiddelde. De WHO beschouwt na een eventuele stroomuitval weer op. Het is herleidbare bronnen zoals iemand die een Eersel, wil de projectgroep de resultaten voor deze grenswaarde als interim doelstelling op weg naar ook mogelijk om de onderliggende frequenties sigaret rookt, een barbecue of een houtkachel. iedereen inzichtelijk en toegankelijk maken. een advieswaarde van 10 µg/m³(WHO, 2006). (bron te downloaden. En dat is fijn, want deze andere En normaliter is er een piek rond Oudjaar terug Onlangs zijn ze gestart met het opzetten van Rijksoverheid, Compendium voor de Leefomgeving). manier van het duiden van geluid geeft ons de te zien.’ een online data portaal. Ben Koenen, betrokken mogelijkheid om dichter bij de hinderervaring vanuit de wijk Achtse Barrier: ‘we hopen op De onderste grafiek toont geluidswaarden in dB(A) gedurende 1 uur vanaf kwart voor 7 op zondag 20 te komen. Het is ook een interessante factor om Beide heren zien nog voldoende kansen voor korte termijn een online portal gereed te hebben. september 2020. In kleur zijn de bijdragen van de te onderzoeken in combinatie met verschillende de toekomst. De grootste stap vooruit kan gezet Dan kunnen wij de resultaten van de metingen relevante frequentiebanden aangegeven. Duidelijk weersomstandigheden – de lage frequenties worden wanneer de sensoren met een hogere makkelijk delen met geïnteresseerden uit de herkenbaar zijn de geluidsbijdragen van de eerste dragen bijvoorbeeld het verst. frequentie meetwaarden delen met de server. buurt.’ drie startende vliegtuigen van de dag.

Voor meer informatie over het Luchthavengebied Zuidoost-Brabant stuurt u een bericht aan [email protected]