Murua Eta Zuaznabar, Bi Baserri Bide Bat A002 Ataria Maquetación 1 2021/04/28 11:03 Página 1

a001_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 10:22 Página 1

2021-04-30 • 1.410. zenbakia 107.6 fm • www.ataria.eus

Murua eta Zuaznabar, bi baserri bide bat a002_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 11:03 Página 1

10-17

AURKIBIDEA 26-29

Iritzia Oihana Iguaran 3 ElkarrizketaPatxi Renobales, urteak Intxurreri emanda4-7 Hitzez Hitz Garikoitz Goikoetxea 8-9 Asteko Gaia Biren ametsa, esnea ekologikoan 10-17

Errezeta Aintzane Artola18 21 Iritzia Koldo Aldabe 20 Iritzia Arantxa Sorondo 21 Bertsoa Aitor Murua 22 Agenda ‘Metamorfosia’,

ganbera musika berritua 26-29 Azaleko irudia Eneritz Maiz Etxarri

ATARIAk ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.

ARGITARATZAILEA: Tolosaldeko Komunikazio Taldea, SM LEGE GORDAILUA: SS-1323-2013 TELEFONOA: 943 65 56 95 KOORDINATZAILEA: Rebeka Calvo Gonzalez KUDEATZAILEA: Iban Urdapilleta Alkizalete BEZERO ARRETA: 943 30 43 46 WEBGUNEA: ataria.eus POSTA ELEKTRONIKOA: [email protected] IRRATIA: 943 69 80 38 • 687 410 033 • 107.6 FM PUBLIZITATEA: 661 678 818 • [email protected]

Tolosaldeko Komunikazio Taldea, SM: TOLOSALDEKO ATARIA diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Abaltzisketa, Aduna, Alegia, Alkiza, Albiztur, Altzo, Amasa-Villabona, Amezketa, Anoeta, Asteasu, Baliarrain, Belauntza, Berastegi, Berrobi, Bidania-Goiatz, Elduain, Gaztelu, Hernialde, Ibarra, Ikaztegieta, Irura, Larraul, Leaburu-Txarama, Lizartza, Tolosaldeko gizarte eragileak Orendain, Orexa, Tolosa eta Zizurkil. a003_ataria_Maquetación 1 2021/04/27 11:14 Página 1

IRITZIA Sinesten dizut

adira bi aste eskualdean sexu-eraso pen gisa, edo «larrua jo diot» bat salatu zela; ez da astebete, jakin ohikoa, edo «zulatu dut» esa- OIHANA IGUARAN nuela. Ez daukat gertakarien ingu- moldea, ohe-kidea objektu BARANDIARAN ruko informazio argirik, beraz ez pasiboa bailitzan. Gauza da, IKERLARI ETA BERTSOLARIA dut eraso zehatz honetaz hitz egi- parrandatan ikusten ditugula terik. Hain gertu gertatu izanak, or- gure lagunak astun jartzen, Bdea, zer pentsatua eman dit. Eta hausnarketa hori par- deseroso sentitu denak nola bidali ez dakien bitartean; tekatu nahi nuke, gertakari zehatz honetatik harago eta askotan, ez diegula esan jarrera hori lekuz kanpo da- ikasteko bidea ematen digun ustean (hain zuzen hara- goela. Edo gure ohe-kideekin deseroso sentitu garene- go eta sakonago baitaude oinarriak eta arrazoiak). tan, askotan ez dugula ausardiarik bildu ahoz gora adie- Erasotzaileak munstro gisa irudikatzen ditugu, aldez razteko (batzuetan identifikatzeko ezgai izan garelako, aurreko asmoarekin, harrapakin bila irteten diren harra- negarguratik eta biriketako korapilo horretatik kanpo). pari biolento gisa. Eta noski, gure inguruan eraso bat ger- Beraz sinesten dizut, eraso egin zaituztela eta bazue- tatzen denean kosta egiten zaigu indarkeriatzat identifi- tan ez duzula «EZ» ahoskatzeko indarrik bildu, blokeo katzea, erasotzailea ez datorrelako bat irudi horrekin; are, baten preso (egitura oso bat daukazulako aurre eginez erasotzailea maite dugun norbait delako; baita gure biko- gero zer gerta litekeen gogoratzen, salatuz gero ze es- tea ere, batzuetan. Estatistiken arabera, emakumeen tigma ekarri ohi duen ohartarazten). Eta txalotzen zai- ehuneko handi batek izan ditu sexu harremanak bere bi- tut, erasoa geratzeko edo ondoren salatzeko ausardia kotearekin gogorik ez zuela, bikotea behin eta berriz es- izan baduzu. Edozein kasutan babesten zaitut. kean zuelako edota xantaia emozionala baliatu duelako; Sinetsiko dizut ez zarela egin duzun erasoaz jabetu, eta duela gutxi Varelak Pikara aldizkarian argitaratu be- zuretzat normala den moduan jardun zarelako eta zala, emakume ugarik jasan du uzkiko sarketa bere gogo- orain arte inguruak txalotu egin dizulako jarduteko aren aurka, gizon batekin izandako sexu harremanean modu hori (horrek ez zaitu eraso horren arduraz libra- (gogora dezagun Azken Tangoa Parisen film ezagunak tzen). Sinetsiko dizut harridura, larridura. Sinetsi nahi eszena biolento hori erotikotzat saldu zigula). Ez da urte dut erasoaren kontzientzia izan bazenu ez zenukeela asko, sarketan zehar emakumeari jakinarazi gabe kon- egingo, ez zela zure asmoa. doia erretiratzea sexu erasotzat jaso zela, legez. Sinesten dizut zure inguruan ere gertagarri ikusi ze- Hortaz, erasoak ez dira hain errazak identifikatzen. nuela, horrelako jarrerak hedatuta daudelako eta ez Aurrekoak hiru adibide baino ez dira. Esan nahi da, nor- dakizula nola geratu gurpila. Sinesten dizut eraso ba- malizatutako hainbat praktika sexu-erasoak direla. Mu- ten berri jasotzean mintzen zarela, baina harritu… ez gimendu feministei esker azken urteotan kontsenti- hainbeste. Sinesten dizut lotsatu egin zarela, gerta zi- mendua behar dela barneratu dugu, kontsentsua dela tekeela jakin arren ez duzulako saihesteko ezer egin. abiapuntua, alegia. Baina dagoeneko ari dira ohartaraz- Egin dezagun ariketa praktiko bat: erasoen berri jaten kontsentsua ez dela aski; desirak egon behar duela kitean zure inguruko jendearekin nor epaitzen duzu, bi aldeetan (binakako harremanen kasuan). Eta desira salatu dutena ala salaketa egin duena? Noren bizitza ez da elkarrekin sexu-harremanak izateko gogoa, prak- aztertu dute zure azken elkarrizketek? Noren sare so- tika bakoitzak behar du partaide guztiek desiratua. Az- zialak miatu dituzue eta noren argazkiak jaso dituzu ken batean, ez gara oinarrizko errespetuaz baino ari. Whatsapp taldean? Konponbidearen alde ari ez baza- Gauza da, ez dugula gutxitan aditu «larrua jo dut» lor- ra, arazoa hauspotzen ari zara.

03 a004-007_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 11:47 Página 1

ELKARRIZKETA «Koordinatzea ez da lan handia, baina batentzat bakarrik gehiegizkoa da»

PATXI RENOBALES INTXURREKO FUTBOL ARLOKO KOORDINATZAILEA

Argazkiak ateratzea, irakurtzea eta futbola ditu aﬁzio Patxi Renobalesek. Intxurre futbol klubari lan eta ordu asko eman dizkio eta ardura hori elkarbanatu nahi du. Talde bat osatzeko esperantza du futbolzaleak.

Asier Imaz / Imanol Garcia Landa

Intxurreko futbol arloari erabat loturik egon da Patxi daudelako. Niretzat bizipoza izaten zen lagunekin el- Renobales (Ugarte, 1959). Futbol jokalaria izan zen, kartu, bi-hiru ardo hartu, eguneko gauzak elkarri eta gero, azken hogei urte baino gehiagoz koordina- kontatu, pixka bat eztabaidatu eta hurrengora arte tzaile moduan aritu da. Ardura hori ez du berak ba- agurtzea. karrik eramaten jarraitu nahi eta talde bat osatzeko Argazki kamera zurekin eramaten duzu edonora. deialdia luzatu du. Noiztik dator afizio hori? Alegiari erabat lotuta zaude, baina ez zinen bertan Soldaduskatik. Bertara argazki kamera txiki bat era- jaio. man nuen eta gerora beti izan dut kamera bat gaine- Ugarten jaio nintzen eta Alegiara hamalau urterekin an. Milaka argazki dauzkat, txarrak pila bat, onak bai- joan ginen familia osoa. Halere, Ugarteko lotura ez no gehiago ziurrenik, baina behintzat bere historia dut behin ere galdu eta ez dut galduko. Txindoki az- dutenak. Lehen karpetatan sartzen nituen, eta badi- piko zonalde hori dena berezia da niretzat. tut karpeta pila bat. Baina gaur egun argazkiak digi- Lanetik erretiroa hartu berri duzu. Beldurrik bai bi- talak direnez, ordenagailuan daude sartuta. Hori bai, zimodu berriari? argazkiak automatikoan ateratzen ditut, eta kito. Batere ez. Tailerrekoek-eta esaten didate aspertu Futbolaren ingurukoak pila bat ditut. Urtero aprobe- egingo naizela, eta nik erantzuten diet aspertzen ba- txatzen ditut irudiak egutegi bat ateratzeko, jendeak naiz joango naizela bisita egitera. Lehen ere denbora asko eskertzen du, eta hortik ere sosa batzuk atera- oso erraz pasatzen nuen nik. Orain goizetan bueltatzen dira taldearentzat. txo ederra egin menditik-edo eta arratsaldetan gura- Irakurtzea duzu beste afizioetako bat. soak zaintzen egoten naiz. Paseatu egiten dut eta Aspaldidanik dut, baina orain arte pixka bat utzita irakurri; irakurtzea asko gustatzen zait. Gauza bat nuen. Txalapartako harpideduna izan nintzen, gero daukat faltan, poteorik ezin dudala egin iluntze asko- utzi nuen hori, eta ez dut hainbeste denbora izan. tan, orain COVID-19aren kontuarekin tabernak itxita Orain asko irakurtzen dut, edozein banku bazterrean

04 a004-007_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 11:47 Página 2

jarri eta gustura irakurtzen dut. Gozatu egiten dut. Eta futbolak zer pisu du zure bizitzan? Erabatekoa. Ni Alegian futbolean 16-17 urterekin hasi nintzen. Areto futbolean ibiltzen ginen. Txirrindularitzan ere zertxobait aritu nintzen. Futbolean Ama- rotzen ibiltzen nintzen, Intxurre taldearekin atzelari moduan, eta aurkariek diotenez gogorra

nintzen, ostiko handiak ematen Argazkiak ateratzea, irakurtzea eta futbola ditu aﬁzio Patxi Renobalesek. omen nituen, niri horrela ez ba- zait iruditzen ere. Intxurre futbol taldea noiz hasi zen? Intxurrek jokatu zituen lehenengo partidak 1991n Ni beti izan naiz oso saltseroa. Txirrindularitzan ere izan ziren, hondartzan. Valentin Arrayetek osatu talde batekin ibili nintzen, pixka bat erakusten-eta. zuen infantil mailako taldea. Gero kadete mailakoe- Horrez gain, lasterketak antolatzen ere aritu nintzen kin hasi ginen, eta horiek Usabalen jokatzen zuten, Langaurre Txirrindulari Elkarte bezala. Futbolaren in- orain Laskorain Ikastola dagoen lekuan. Andoaingo guruan beti ibiltzen nintzen argazki kamerarekin, eta Etxebarrietan ere jokatu genuen, Alegian futbol ze- Valentinek behin esan zidan uztera zihoala eta nik laia egin bitartean. sartu beharko nuela. Eta nik ezezkoa esaten oso gu- Baina zuk aurretik jokatu zenuen, eta orduan Intxu- txitan dakit, gehienetan baiezkoa esaten dut; sartu rre zen ere. nintzen eta ordudanik hor nabil. Elorri futbol zelaia Bai, noski, eta nik jokatu baino lehen ere bazegoen. 1995ean egin zen, eta garai horretan sartu nintzen. Hor badaude kamiseta berezi batzuk, gorputza alde- Manifestazioak eta guzti egin zenituzten futbol ze- rik alde zeharkatzen duen Intxurre izenarekin. Intxu- laia izateko... rre berez Alegiako kultur elkarte bat da, justu dato- Manifestazioak baino gehiago, kartelada batzuk egi- rren urtean 50. urteurrena beteko duena. Bere ga- ten genituen, udala presionatzeko. Beharra ikusten I.G.L. raian mendiko atala zuen bakarrik. Gero Valentini genuen, ezin genuelako segi Usabalera joaten, ez zen bururatu zitzaion futboleko atala ere sortu behar gure zelaia. zela. Garbi zegoen non izango zen kokapena? Zuk hogei urtetik gora daramatzazu Intxurreko fut- Frontoia oraindik egiteko zegoen. Alegian ez dago boleko atalean. Nola sartu zinen? leku asko ere. Han fabrika zahar bat bazen, gero ba-

IRAGARKI LABURRAK

ALOKAIRUA. Garajea. Garajea alokatzen dugu Tolosako Zure iragarki laburra argitaratzeko: Trianguloa plazan. Garajea itxia eta ate automatikoarekin deitu 943 65 56 95 zenbakira, idatzi [email protected] da. 130 €/hilean. Interesatuek deitu: 667 320 911 telefono helbidera edo pasa ATArIA-ko bulegotik. zenbakira (18:00etatik aurrera deitu). Iragaki guztiak iragarkilaburrak.eus-en.

05 a004-007_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 11:47 Página 3

ELKARRIZKETA

ratze batzuk zeuden, eta bai, leku egokiena huraxe tzen ziren. Gure aukera beti izan da futbolean goza- zen. Leku nahiko justua geratu zitzaigun. Alegiako tzea, emaitzari eta sailkapenari begiratu gabe, pre- futbol zelaiak 90x48 metro ditu, eta oso justua da. siorik gabe. Urte batean mailaz igoz gero bagene- Hala ere nik beti esan dut Alegia bezalako herri ba- kien hurrengo urtean jaitsi egingo ginela, ez zegoela- tentzako nahikoa futbol zelaia dela. Ez dugu anbizio ko jarraipenik. Ez ginen ibiltzen beste taldeetako handirik sekulako mailan ibiltzeko. Beheko mailen- jokalarien bila. Ez genuen ezer eskaintzeko ere, harri tzako nahikoa zelaia dela ikusten dut. txintxarrezko zelaia genuen-eta orain bi urte arte. Futbol taldearen ardura hartu zenuenean, zerekin Hain justu, orain Elorri futbol zelaia belar artifiziale- egin zenuen topo? koa da. Hori ere zuek eskatuta etorri da. Dena berria zen niretzako. Gainera kasik bakarrik Bai, sekulako lana ematen zuelako harri txintxarrez- egin izan dut lana. Santos Irazustabarrenak erama- koak. Partida baino bi ordu lehenago egon behar izaten zuen kirol arloa, eta gainontzekoa nik eramaten ten genuen futbol zelaia prestatzeko. Karroa hartu nuen: tramitazio guztia, federaziorekin, epaileekin, eta karearekin dena markatu, putzuak lehortzen publizitatea bilatu, bazkideak, arropak... eromena. saiatu, euria egiten zuenean marrak kendu egiten zi- Aurreneko urteetan federaziorekin hitz egiten-eta ren... Baina belar artifizialezkoa jartzeak diru pila bat ikasten zoaz, eta horrela hartzen duzu martxa. eskatzen zuen, eta ez genuen inongo laguntzarik. Zer bilakaera izan du klubak? Ekonomikoki nola antolatu zarete? Hondartzakoan infantilekin hasi ginen, eta gero atera Udalak eta Realak ematen duenarekin, inguruko en- genituen bi talde kadetetan, eta gero jubenilekin. Eta presa eta denda pila baten laguntzarekin, eta bazki- gero, urtero, erregional mailakoak, jubenilak eta ka- deek ematen dutenarekin. 300dik gora bazkide ditu- deteak. Bosgarren denboraldian nesken areto futbo- gu hamar euroko kuota sinbolikoa jartzen dute, eta leko taldea sortu genuen. Eta gero neskekin urtero azkenean dirua ere bada. Enpresen eta denden la- egin dugu lana, azken urteetan zelai handian. guntza jasotzeak lana ematen du. Ondo hartzen nau- Zein da Intxurreren filosofia? te, eta gainera asko ziren bere garaian Valentinek Herriko jokalariei beti lekua egingo dien taldea da. egindako kontaktuak. Eskertzekoa da jasotako la- Herrikoekin ezin bazen osatu, kanpotik etortzen zi- guntza hori dena. Zozketak ere egiten dira, eta gara- ren. Gaur egun gertatzen dena da Intxurreko jokalari gardo azokak ere antolatu izan ditugu. asko Abaltzisketa, Orendain, Baliarrain, Altzo eta in- Zure lanagatik dirua jasotzen duzunaren ustea gurukoa dela. Garai batean jende asko etortzen zen izango da... Anoetatik. Tolosatik eta Ibarratik ere tarteka etor- Bai zera ordaindua, borondatea latza! Jendeak pen-

06 a004-007_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 11:47 Página 4 Patxi Renobales eta Santos Irazustabarrena, Realaren Zubietako instalazioetan, 2018an.

tsatuko du, baina gasolinarentzako ere ez dut atera- ikusten dut denbora badudala, eta beraz, apartatu tzen. Begiraleei zerbait ordaintzen zaie, guztiz sin- baino gehiago esaten dut jarraituko dudala beste bi bolikoa. Eta jokalarien jantziei dagokionez, berriak urtez edo, nire esperientzia azalduz, baina garbi erosi gabe ahal den gehiena eustea da helburua. utziz jende berria sartu behar dela. Lagun pare bat Deialdi bat egin duzu, esanez taldearen arduran al- animatu dira, eta beste bi edo hirurekin seiko talde daketa egin behar dela, eta uzteko asmoa duzula. bat egitea izango litzateke egokiena, lana banatze- Aurretik ere uzteko asmoa azaldu zenuen? ko. Ez da lan handia, baina batentzat bakarrik gehie- Orain dela hamar urte-edo bakarrik sentitzen nin- gizkoa da. Orain bilera bat egitekoak ginen, baina tzen, lan guztiak egiten. Santos Irazustabarrenak ki- bizi dugun egoera dela-eta, zain gaude elkartzeko. roleko arloa eramaten zuen, baina beste guztia egi- Eta nondik jo duzue, jokalarien gurasoengana? ten bakarrik sentitzen nintzen. Jarraitzeko esan zida- Bai, begirale eta ordezkarien aldetik ez dugu arazorik, ten, eta hor segitu dut. Baina ez da bakarrik dagoen aurreko urteko berberek jarraituko dute, eta herriko- lanarengatik, konturatzen naiz adinarekin ere gauza ak dira denak. Beraz, gurasoei egin diegu deialdia ba- batzuk ahaztu egiten zaizkidala. Baina federazioan tez ere, baina ez Alegiakoei bakarrik, Altzokoei, ditudan harremanekin-eta, zerbaitetan atzeratuz Amezketakoei... Ea herri bakoitzetik norbait sartzen

gero, aukera izan dut tramiteak geroago egiteko ere. zaigun, herriko bertakoekin kontaktua izateko. ATARIA Horregatik, ezin dut bakarrik segitu. Taldea ez bada Intxurrek zer eman dizu zuri? osatzen nik garbi dut utzi egingo dudala. Sekulako Ni gazteekin lagun bat bezala sentitzen naiz, ez naiz pena izango litzateke hainbeste urte eta gero ez osa- zahar bat bezala sentitzen. Gaur egun Alegian gazte tzea taldetxo bat, harrigarria ere bai, baina osatuko guztiek egingo didate kasu, eta hori ikaragarri balo- dela esperantza badut. ratzen dut. Deialdia egiterakoan guztiz utziko zenuela esan ze- Eta Alegiari zer ematen dio Intxurrek? nuen? Nik uste dut asko ematen diola. Gaur egun Intxurre Nik planteatu nuen apartatu egingo nintzela. Baina aipatzen den leku askotan Alegiarekin lotzen da.

07 a008-009_ataria_Maquetación 1 2021/04/23 14:56 Página 1

HITZEZ HITZ

Pantailak eta zenbakiak

GARIKOITZ GOIKOETXEA GALTZAUNDIKO KIDEA

at: 22. Erkidegoko herritarren %22k ikusi zuten ETB1en Realaren eta Athleticen arteko finala, eta %52k Telecincon; euskal- B dunen artean, %40k hautatu zuten euskarazko katea. Asko ala gutxi den, konparaketa ba- tzuekin erraz ikusten da neurria. Batetik, bederatzi ko, edo urteak oharkabean nola doazen ikusteko, urte ziren ETB1ek ez zuela halako audientziarik lor- edo nostalgian itotzeko. Umetako eta gaztetxota- tzen: futbola izan zen orduan ere, Real Madrilen ko irudi eta soinu bandan daude Superbat, Dragoi eta Bayern Munichen arteko parti- Bola, Euskaraokea, Pottokiak, Fer- da. Bestetik, %22ko audientzia nando Amezketarra… Gaurko umeek ETB1en ohikoa baino 11 aldiz han- Gaurko umeek eta gaztetxoek nolako irudi eta soi- diagoa da: %2 inguruan dabil, eta eta gaztetxoek nu banda izango ote dute gogoan egon izan da okerrago. nolako irudi eta hemendik 30 urtera? Bi: 40. Datorren urtean beteko du Hiru: 70. Galtzaundik 2019an in- ETBk krisien hasieratzat jo ohi den soinu banda kesta bat egin zuen eskualdeko 16-18 adina: 40 urte. Artxiboko bitxike- izango ote dute urteko gazteekin, eta datu argiak riekin osatutako saio berria jarri du gogoan utzi zituen: %70ek adierazi zuten In- martxan: Ez da posible. Halako terneteko telebista plataformak era- saioek balio izaten dute memorian hemendik biltzen zituztela, batez ere Netflix. Bi atzendutako irudi haiek gogoratze- 30 urtera? urte joan dira ordutik, etxealdi luze

08 a008-009_ataria_Maquetación 1 2021/04/23 14:56 Página 2

HITZEZ HITZ

Netﬂix Euskaraz taldeak 12.000 sinadura baino gehiago bildu ditu. ATARIA

Netflixen, eta euskaraz, lau. Ez da talde bakarra: Disney Plus euskalduntzearen aldeko talde bat ere ari da firmak biltzen. Bost, lau, hiru, bi, bat... Aldaketa handiak gertatzen ari dira ikus-entzunezkoen esparruan, eta be- bat, eta seguru portzentaje hori nabarmen handitu rehala heldu beharreko gaia da: estrategikoa. Urte dela. Sekulako iraultza gertatu da urteotan ikus-en- gutxian hankaz gora jarri da urteetan eraikitako tzunezkoen arloan: 2010eko hamarkadan, lurreko sistema, eta agerian utzi ditu premia larriak: ikus- telebista digitalarekin, telebista kateen kopurua na- entzunezkoen sistema arautzeko tresnak eduki- barmen areagotu zen, eta, azken tzea eta baliatzea, adibidez, eta urteetan, Interneteko telebista aldaketetara erne egotea. Euska- plataformek hartu dute indar han- Aldaketa handiak raren ikuspegitik, izan ere, ikus- dia. gertatzen ari dira entzunezkoetan izandako alda- Lau: 12.000. Netflix Euskaraz tal- ketak ez du eragin onik izan, oro deak 12.000 sinadura baino gehia- ikus-entzunezkoen har: erdarazko eskaintza areago- go bildu ditu, plataformari eska- esparruan, eta tu da nabarmen, etxe euskaldun tzeko euskaraz ere jar ditzala edu- berehala heldu askotan egin du tokia, eta horrek kiak. Euskarazko eskaintza eragina du hizkuntza indarberri- hutsaren hurrengoa da, izan ere: beharreko gaia da: tzeko prozesuan, alderik alde. 3.500 film baino gehiago daude estrategikoa Nork helduko dio mandoari?

09 a010-017_ataria_Maquetación 1 2021/04/27 11:54 Página 1

ASTEKO GAIA «Bakoitzak bere aldetik egin beharrean, bion artean egitea pentsatu genuen»

FERMIN MURUA ETA GREGORIO ZUAZNABAR BASERRITARRAK

Altzoko Fermin Murua eta Anoetako Gregorio Zuaznabar baserritarrek bat egitea erabaki zuten 2008an, Behieko proiektua sortuz. Altzoko Berakoetxea eta Anoetako Sarobe baserrietako esne behien esnearekin esne pasteurizatua eta jogurtak ekoizten dituzte.

Eneritz Maiz Etxarri

ltzoko Berakoetxea eta Anoetako Sa- Gregorio Zuaznabar: Nire kasuan erabakia 25 bat robe baserriek bat egiten dute Behieko urterekin edo etorri zen. Erabakia oso zaila izan zen. proiektuan. Fermin Murua altzotarra Irakasle ikasketak egin nituen, eta urte pare batez es- A eta Gregorio Zuaznabar anoetarra dira kolak ematen aritu nintzen. Baina bat edo beste au- 2008. urtean batera lan egitea erabaki zuten baserri- keratu behar nuen. Asko kostata eta zalantza asko- tarrak. Esnea eraldatu ahal izateko sortu zuten Al- rekin baserrian jarraitzea erabaki nuen. Oso egoera tzon esnetegia. Momentu honetan esne pasteuriza- txarrean zegoen, eta gure adineko gazte gehienek tua eta jogurtak ekoizten dituzte. ez dute jarraitu baserriaren bidea. Oso gutxi gera- Gazte erabaki zenuten baserriari eustea. Erabaki tzen gara, eta ondorengoak ere ez dira asko. Azken erraza izan zen? urteak baserri munduarentzat zailak izan dira.

10 a010-017_ataria_Maquetación 1 2021/04/27 11:55 Página 2

ASTEKO GAIA

Esne ekologikoa ekoizten dute, eta behiak larrera ateratzen dituzte. tzeko asmo hori. Bakoitzak bere aldetik egin beharrean, bion artean egitea pentsatu genuen. Ferminek Altzon aukera zeukan esnetegi bat jartzeko. Elkarte bat osatu genuen eta hemen –Altzon– hasi nintzen. Nire kasuan Altzora esnea ekartzen hasi ginen. Lehe- nik eta behin esnea pasteurizatzen eta gerora jogurtak egiten hasi ginen, eta gaur arte. Behieko sortu zenuten. Noiz gauzatu zen? F. M.: Nik uste dut 2008-2009 urte inguruan hasi ginela ideia honekin. Baina 2010. urtean gauzatu zen. 2009an proiektua egin eta 2010eko udaberrian hasi ginen esnea pasteurizatzen. Eta oker ez banago ur- tebete beranduago hasi ginen jogurtekin. Erraza izan zen proiektua gauzatzea? G. Z.: Denbora eta ordu asko sartu ditugu proiektu honetan, eta energia ere bai. Baina gauza bat egin nahi duzunean, eta sinisten duzunean gauza horre- ENERITZ MAIZ tan gogor egiten duzu lana. Ez dela erraza izan pentsatzen dut, baina orain artean egin dugun ibilbidea ona izan da, nahiz eta, eguneroko borroka bat den. Nolakoa izan zen lehen urtea? F. M.: Oso gogorra izan zen, apustu handi bat. Gre- gorio eta biok hasi ginen elaborazioarekin, eta lan Fermin Murua: Janaria beti izan dugu hemen, baina guztiez aparte, elaborazioko lanak ere guk egin be- lan asko egin beharreko ofizioa da. Lotura handikoa har izaten genituen. 21:00ak edo 22:00ak aldera la- eta asko gustatu behar zaizuna da lan honetan has- nak bukatu, eta elaborazioarekin hasi behar izaten teko. Gaztea zarenean zure lagun guztiek ere beste genuen. Oso-oso hasiera gogorra izan zen, baina se- bizimodu bat dute. Fabriketan-eta, gero eta jende gituan pentsatu genuen beste pertsona bat hartu gehiago aritzen zen lanean. Hor badaude gauza ba- beharra geneukala, eta horrela arindu zitzaizkigun tzuk kaleko bizimodutik ezberdinago edo geratzen lanak. Esnearekin bakarrik hasi ginen. Gainera, dena zarela. Gauza batzuk egin gabeko pena agian gera- berria zen guretzako. Hasieran poltsetan sartzen tzen zaizu, baina besterik ez. hasi ginen, eta gero kristalezko botiletara pasa gi- Eta noiz eta nolatan elkartzen dira zuen bizitzak? nen. G. Z.: Nik pentsatzen dut baserri inguruko gaiekin el- G. Z.: Hasieran Ferminek eta biok egiten genuen ela- kar ezagutu genuela. Sindikatu eta elkarte batzuen borazio lana, baina ez da elaborazioa bakarrik. Ho- bidez, eta bidaia batzuk ere egin izan ditugu batera. nelako proiektu batek lan burokratiko handia du, eta Eta batik bat abeltzaintza ekologikoak batu gaitu izan dugu laguntza, baina inguruko lan guzti hori ere proiektu honetan. Biok esne ekologikoa ekoizten ge- zenbait kasutan konplikatua da, eta buruhauste de- nuen, eta biok geneukan buruan pauso berdina ema- zente ematen ditu. tea; esnea pasteurizatu eta elaborazioa gehiago lan- Bertan lan egin beharrekoak baino gehiago?

11 a010-017_ataria_Maquetación 1 2021/04/27 11:55 Página 3

ASTEKO GAIA

G. Z.: Hasieran bai. Luze joaten da; pentsatu, proiektua egin,... Gaur egunean burokrazia zama handia da. Aurretik ere lan asko egin behar izan da martxan hasteko. Pertsona bat hartu behar izan genuen esne- tegiko elaborazio lan horiek egiteko, eta gerora begira lan gehiago hartu ditugu, eta pertsona gehiago ere ari dira elaboratzen. Momentu honetan, elabora- zioan eta kontuak eramaten laguntzen bi pertsona eta erdi ari direla esan genezake. Lanpostuak ere sortu dituzue, beraz, proiektuare- kin? F. M.: Bai. Azkenean lana handitzen doan heinean, ikusten duzu lan bolumen horretan bakarrik ezin zarela aritu. Esan duen moduan bi pertsona ditugu lanaldi osoan eta bat lanaldi erdian, eta horrek ere ematen digu poz bat. Baina, era berean, behar dugulako da, bestela ezinezkoa izango litzateke gure proiektua aurrera ateratzea. Ingurukoek zer zioten proiektuaren inguruan? G. Z.: Inguruko jendeak animatu egin gaituela pentsatzen dut, eta lagundu. Laguntza handia eman digu baita Lurgintza elkarteak ere. Bezeroen aldetik, berriz, gu lehen ere esne gordinarekin ibiltzen ginen, eta batzuk pasa dira esne pasteurizatura eta beste batzuk gordinarekin jarraitzen dute. Jendeak ondo hartu duela iruditzen zait, eta animatu gaituela. da batzuetan ere bai. Honekin egin duguna da pixka F. M.: Nik esango nuke naturaltasunez hartu zuela bat gehiago zabaldu, pixkanaka-pixkanaka. Momen- jendeak. Bai Gregorio eta baita ni ere salmenta zuze- tu honetan salmentan Fermin, nire bikotea Ana [Agi- na egiten aritzen ginen, eta hau beste pauso baten rre] eta Mattin [Rezola] langilea ere aritzen dira, eta moduan hartu zen. Pixka bat gizarteak eskatzen Olaberriko Behiekok ere laguntzen digu komertziali- duen pauso bat izan daiteke. Jendeak animatu gaitu. zazioan. Honekin sarea zabaltzen eta bezero berriak Esnearekin hasi zineten. Gaur egun zer da ekoizten egiten joan gara. Lehen, agian, Tolosaldetik ez ginen duzuena? ateratzen, baina gaur egun beste leku batzuetara ere F. M.: Bakoitzak bere etxean behiak ditu. Esnea iristen gara: Donostia, Oiartzun, Zarautz, Usurbil, ekoizten dugu, eta Altzon biltzen dugu esnea. Nire Deba... Sarea eratzen joan gara eta ari gara oraindik kasuan bertan dago esnea, eta Gregoriok Altzora ere. Lantegi, eskola edota haurtzaindegi batzuk ere ekartzen du. Gero, esne pasteurizatua eta jogurtak hornitzen ditugu. egiten ditugu, naturalak. F. M.: Gipuzkoan gure salmenta puntua daukagula Horiek komertzializatzeaz zuek arduratzen zarete. esan daiteke. Beti dago eskaera berriren bat edo beti Salmentarako sarea egin behar izan duzue? dago baten bat uzten duena. Beti dago zer egina, G. Z.: Pixkanaka. Guk lehen ere salmenta zuzena egi- zer hobetua... ten genuen, eta bagenuen bezero kopuru bat es- Baserrira itzulita, bakoitzak berea du, baina zein da kaintzeko. Merkatuetan ere saltzen genuen, eta den- zuen egunerokoa?

12 a010-017_ataria_Maquetación 1 2021/04/27 11:55 Página 4

ASTEKO GAIA

Gregorio Zuaznabar anoetarra eta Fermin Murua altzotarra, Altzon. E. MAIZ

UMETAKO BASERRIA

Gregorio Zuaznabar (Anoeta) Sei anai-arreba ginen eta bertan jaio eta hazi ginen. Gurasoak baserritik bizi ziren. Esne behi batzuk genituen eta txekor batzuk ere hazten genituen. Ba- ratzea ere izaten genuen. Hasiera batean ia gehiena Villabonan saltzen genuen etxez etxe eta merkatuan. Gogoan dut baita garai hartan, bailara osoan, baserri guztiak aktibo zeudela. Baserri guztiak martxan zeuden, eta baserri guztietan jendea bizi zen. Baserri txikiak ziren, baina guztiak bertatik bizi ziren. Gaur egun baino jende gehiago bizi gi- G. Z.: Nire kasuan, Anoetan, oraindik ere esne gordi- nen bailaran, eta ume gehiago ere bizi ginen. Asko na ontziratzeko baimena dut, eta nire lanetako bat aldatu da egoera. hori izaten da, esnea ontziratzea. Gero ukuiluko lanak hasten dira. Behiei jaten eman, behiak jetzi, etza- Fermin Murua (Altzo) lekuak garbitu... Nire bikotea ere nirekin batera ari- Baserria gaur egungoaren antzekoa zen, gutxi go- tzen da baserrian, eta batik bat bera arduratzen da rabehera. Inguru guztia oso baserritarra zela gogo- salmentaz; eta momentu honetan, tarteka-tarteka, an dut. Baserri guztietan zegoen aktibitatea; gana- hona –Altzora– ere etortzen da elaborazioak egiten dua edo baratzea. Baserri guztietan ume asko zeu- laguntzera. Bestela, lana askotarikoa da, izan daiteke den. Gu ere zazpi senide ginen eta amona ere belarretan, baratzean edo garai honetan, baita baso- bertan bizi zen, eta baita osaba batzuk ere. Zentroa an ere. Lana beti dago, eta normalean, guk egin ge- zen baserria. Lana txiki-txikitatik egiten hasten gi- nezakeena baino gehiago. nen, baina ez dakit lan moduan hartzen genuen Beraz, egun guztiak ezberdinak dira? ere. Bizimodu bat zen. Behiak genituen, eta txekor F. M.: Egun guztiak ezberdinak, baina goiz eta ilun- batzuk ere gizentzen genituen, eta garai hartan, tze guztiak berdinak dira. Behiak jetzi eta ukuiluko Gurelesara eramaten zen esnea. Garai batean es- lanak egitetik asteko zazpi egunetan ez gara libra- nea marmitetan saltzen zen, eta Alegian ibiltzen gi- tzen. Ukuiluko lanak ez, baina urte sasoiaren arabera nen.

13 a010-017_ataria_Maquetación 1 2021/04/27 11:55 Página 5

ASTEKO GAIA

aldatu egiten dira kanpoko lanak. Uda garaian gehia- zu, pixka bat iruditzen zaizu lan guztiak menderatu- go izaten da belarretan lana, negurako pilatzeko. Ne- ta dituzula. Ez da horrela, baina sentsazio horrekin guan simaur lanak gehiago, garbiketa edo baso la- geratzen zara udazken aldera. Azken finean urte nak egitea izaten da. Eta mantenu lanak ere izaten osoan dago lana, eta urtaro bakoitzak ditu bere alde dira egin beharrekoen artean. Asteko hiru egunetan onak. banaketa lanetan ere aritzen naiz. Mutil bat daukat Belarra biltzeko garaia izango da lan askokoa. ukuiluko lanetan laguntzeko eta bera geratzen da G. Z.: Udaberritik aurrera jada kanpoa hasten da ukuiluan, eta esnetegian lagundu behar bada ere ari- martxan eta guk ere kanpoarekin batera lan egin be- tzen naiz. Denetik egin behar da zerbait. har dugu. Eguna ere luzeagoa izaten da udaran, Aspertzeko denborarik gabe zaudete. eguzki ordu asko. Askotan presaka edo eguraldiaren F. M.: Batzuetan lanarekin aspertzen gara. Jende as- arabera ibiltzen gara, eta momentu batzuetan izaten kori zaila egiten zaio ulertzea, baina gure bizimodua da estres moduko bat. Udara izango litzateke aktibi- da hau. Askok esaten dute hainbeste ordu lanean tate gehiena izaten dugun urtaroa? Posible da. eta... gu ohituta gaude. F. M.: Oraingo belarrak egiteak eta gure ume garaiko Momentu honetan ukuilura sartuko bagina zer aur- belar egiteak ez dauka inongo zerikusirik. Meta egin kituko genuke? behar zela edo gurdian belarrak ekarri eta ganbaran G. Z.: Behiak kanpoan daude eta hiru txekor txiki ge- bota... Orduan egiten ziren lanekin konparatuta, ratu dira. Jateko belar ondua, alpapa pixka bat, silo- oraingoa batzuetan pentsatzen dut jolas bat dela. ko belarra, pentsua... dute. Eta zazpiak aldera sartu- Azkarrago eta presa handiagoz ibiliko gara, baina ko dira behiak barrura. zerikusirik ez du. F. M.: Eguraldi onak hasten direnean behiak ere ate- Baserrian ere aurrerapenak egon direla, alegia. ratzeko gogoz egoten dira, eta gu bidaltzeko. Negu- tik udararako trantsizioa izaten da, eta ukuiluan oraindik kanpora atera ez ditugun txekor txikiak izaten dira. Urte sasoi bakoitzak baldintzatzen du baserritarren lana. Zein sasoi duzue gustukoena? G. Z.: Garai bakoitzak bestea eskatzen duela pentsatzen dut. Agian, neguan gaudenean, eguna luzeago izatea eskertuko genuke, eta gero udaberria indar askorekin etortzen da, eta askotan ustekabean harrapatzen gaitu. Udaran beroarekin belarretan hasten gara, eta horrek lan gehiago egitea eskatzen digu. Udazkena ere pixka bat izaten da uzta jaso- tzea. Beste etapa bat da, eta udazkenean gaudenean bai eskatzen dugu deskantsu gehiago izatea eta negua iristea, lasaixeago ibili ahal izateko. Urtaro bakoitzak dauzka bere gauza onak eta txarrak; bakoi- tza bere nolakotasunarekin, bueltaka hor gabiltza urtean zehar, batetik bestera. F. M.: Bai. Urtaro guztiek daukate bere alde ona eta txarra. Udarako lan saioa bukatzen denenean, belar- ketak eta udazken aldera simaurketak egiten baditu-

14 a010-017_ataria_Maquetación 1 2021/04/27 11:55 Página 6

ASTEKO GAIA

F. M.: Bai, noski, eta eskerrak gainera. Beharrezkoak F. M.: Gure kasuan baratzea etxeko kontsumorako dira. egiten dugu, baina bai egiten dugu Tolosako Baba- Zeruari asko begiratzen diozue zuek? rruna. 3.000 metro inguruko sail bat egiten dugu, G. Z.: Gure egunerokoan eguraldia oso aldagai inpor- eta esnekien osagarri moduan izan daiteke. tantea da, eta bai, egunero begiratzen diogu. Egural- Atsedenik bada baserrian? diaren arabera lan egin behar dugu. Gure lurrak nola G. Z.: Atsedena beste lanbide batzuetan dagoen dauden, zein giro dagoen gure lurretan, eguzkia edo moduan ulertuta, gutxi; askoz gutxiago. Gure lanto- euria dagoen,... asko baldintzatzen du gure lana. kia etxean dago, baserrian, eta etxe inguruan bazau- F. M.: Hori ere aldatu egin da gaztetatik gaur egune- de beti izaten da zer egina, nahiz eta, lasaiago aritu ra. Lehen zerura begiratzen zen, eta orain Internete- edo igandea izan. Egia esan oso diferentea da base- ra begiratzen dugu, eta nik uste asko aurreratzen du- rriko bizimodua, beti dago zerbait egiteko. Agian di- gula horrekin ere. namika aldatzen da eta asteburuan lasaiago aritzen Era batera edo bestera, baratzea ere lantzen duzue. zara, baina ez da eten bat lanarekin, jarraitzen dugu. G. Z.: Lau bat mila metro koadroko baratzea dugu F. M.: Atseden moduan, guk ez dauzkagu asteko bi aire librean, eta bi berotegi txiki ditugu. Baratzea ere egun jai. Astelehenetik ostiralera izaten dugu lan urte guztian lantzen dugu. Baratzeko etekina ere ga- karga handiagoa, eta asteburuan zure gauza batzuk rrantzitsua da guretzako. Zuzenean saltzen dugu, egiteko ere denbora hartzen duzu. Atsedena norbe- batik bat, Villabonako merkatuan. Baratzean ere urte raren gain dago. Beti dago zer egina, baina zenbait osoan ditugu lan ezberdinak. Ez da gelditzen erabat, lan atseden moduan hartzen dituzu. baina esan genezake negu aldera pixka bat geldi- Eta oporrak hartzeko aukerarik baduzue? tzen dela baratzeko martxa. G. Z.: Ba azken hamar urteetan ez dakit hamabost eguneko oporrik hartu dudan. Normalean gure oporrak motzak izaten dira, aste-bukaera bat edo egun- pasa bat, tarteka-tarteka. Hartu izan ditugu, baina gure kasuan konplikatua da oporrak hartzea, batik bat, ganadua baduzu. Baten batek gelditu behar du baserrian, eta ez da erraza. Horrek lotura handia su- posatzen du. Baserriak bere dinamika du eta ez dago oporretan. Lan ezberdin asko daude egiteko, eta horiek guztiak ordezkatzeko pertsona aurkitzea ere ez da erraza. Eta batzuetan bai edukitzen dut sentsazioa korrika joaten naizela oporretara eta korrika bueltatzen naizela. Joaten gara, baina aurretik gauza guztiak lotuta utzi behar ditugu, eta burua baserrian izaten da. F. M.: Agian izango da opor gutxiegi egiten ditugulako eta ohiturarik ez dugulako. Horretara ohitu gara, eta hiru-lau urtean behin astebetetxo bat hartzen dugu, eta gustuko tokira joateko ohitura badugu. Nire helburuetan ez dago hori, baina egia esan behar bada joaten naizenean oso gustura ibiltzen naiz. Nahiko konplikatua da, eta konfiantza handiko pertsona utzi behar duzu zu oporretara lasai joateko.

15 a010-017_ataria_Maquetación 1 2021/04/27 11:56 Página 7

«Baserrietan gazteak behar ditugu»

Zuaznabarrek eta Muruak kezka agertu dute lehen sektoreak bizi duen egoera dela-eta; baserriek martxan jarraitzea nahi dute

Uste duzue gizarteak baloratzen duela baserritarrok egiten duzuen lana? G. Z.: Gizartea nekazaritza mundutik oso urruti bizi dela pentsatzen dut, nahiz eta, askotan, bata bestea- ren ondoan egon. Gizartea askotan mundu birtual batean bizi dela ikusten dut, eta guk beste maila ba- teko egoerak bizitzen ditugula. Momentu honetan komunikabideetan eta asko entzuten dut bertako produktuaren kontsumoa bultzatzen eta ingurume- tzako janaria izateko leku bat da, eta urtean zehar naren kezkak zabaltzen, baina gero nik uste dut gi- zaintzen dugu. Kaletar batentzako ematen du etzan- zarteak oso-oso jakinduria gutxi daukala nekazari- da egoteko alfonbra bat dela, txakurra paseatzeko tzaz. Asko hitz egiten da baina arrakala handi bat edo auto-kros egiteko. Oro har, batzuk baloratuko dago gizartearekin eta baserri munduarekin. Neurri dute gure lana, baina beste askok ez. Sentsazio kon- handi batean, gaur egunean, gauzak telebista eta or- trajarri hori badaukat. denagailuetan ikusten dira, eta aldamenean dauzka- F. M.: Baztertuak ez nuke esango. Estimatzen gaitue- gun baserritarren lana oso ezezaguna da. la jendeak nik uste, eta hori horrela da, baina ezjakin- F. M.: Lehen, esaterako, Altzon baserri guztietan ze- tasuna dela esango nuke. Bizimodu honek daraman goen martxa, eta hori gauza normala zen. Baserritar abiadura da. Industrializatuta dago inguru guztia eta herri bat zen Altzo. Gaur egun oso gutxi gaude base- horrek dena aldatzen du. Gu beti predikatzen ari rritik bizi garenak. Baserriak badaude, baina ganadu gara, baina ez dakit inork kasurik egiten digun. aldetik edo hutsak. Altzo baserri eremu bat da, baina Instituzioen aldetik lehen sektoreagatik zerbait ez dakit jendeak zenbateraino bizi duen hori; baserri- egiten dela uste duzue? ko ikuspegia duten edo kaleko ikuspegia duten herri G. Z.: Pentsatzen dut baietz. Instituzioen aldetik 40- txiki hauetan ere. Asko aldatu da. Hala ere, nik uste 50 urte daramatzagu asko produzitu behar zela eta dut jendeak gure lana baloratzen duela, baina infor- konpetitibo izan behar zela, eta merke. Urte askotan mazioa ez dakit behar adina ba ote duen edo jaso eta oraindik ere hori da bultzatu dutena. Orduan, he- nahi duen. mengo baserri txikiarentzako ez dut uste irtenbide- Bazterrean zaudetela sentitzen duzue? rik onena denik. Lurralde aldapatsu batean bizi gara, G. Z.: Sentipen hori ez daukat, baina batzuetan gauza baserriak txikiak dira, eta ikusten dut nekazaritza in- asko gertatzen zaizkigu guretzako txoke handi bat tentsibo bat emateko bidea izan dela bultzatu dena. direnak. Adibidez, guretzat belardi bat ganaduaren- Gure baserriak askotarikoak dira, guk bizirautea lor-

16 a010-017_ataria_Maquetación 1 2021/04/27 11:56 Página 8

Makinari esker, Behieko produktuak Tolosako kalean ere eros daitezke. rrantzia badu. Noski duela, eta orain hainbeste hitz egiten den Zero Kilometroa eta hori guztia. Nolabait, zuk bertakoa eta garaikoa jaten baduzu, Berakoetxe- ak bere txikian edo Behiekok, 2-3 langile ditu. Jate- koa ekoizten duzu eta lanpostuak sortzeko aukera dago. Zer esango zeniokete baserriko lanari heltzeko za- lantzan dagoen bati? G. Z.: Gogoa badu eta gure lanbidea gustatzen baldin bazaio saiatzeko esango nioke. Guk ere behar ditugu ondorengoak eta gustatuko litzaiguke gure baserriek martxan jarraitzea. Egoera zaila da, eta hasi behar duenarentzat gehiago, baina baserrietan gazteak behar ditugu eta nik animatzeko esango nioke. Gure partetik laguntza behar badu, ahal den neu- rrian, laguntzeko prest egongo ginatekeela. Behar dugu atzetik baten bat jarraitzeko.

I. S. F. M.: Dudarik gabe guk animatu egingo genituzke, baina esan behar da zein lanbide gogorra den. Be- raiek aukeraketa egin behar dute, ondo probatu eta tu dugu, baina aurrera begira ez dakit zer izango ikusi egin behar dute zein lan den eta zein baldintza- den. Hor dago dilema. tan egiten den. Guk orain arteko lana egin dugu, eta F. M.: Udaletxeetatik hasi eta gorago joanda, ez dakit noski gazteak animatuko ditugula, baina gero be- zeinek pentsatu beharko duen, edo baserritarrok raiek ere beraien lana egin beharko dute. Gu era ba- pentsatu beharko genukeen, baina egia dena da, eta tera aritzen gara, eta agian beraiek beste era batera berriz ere, Altzoren kasua hartuta, marra gorrian egin beharko dute lana. Aldatzen doa erabat lan egi- gaudela. Baserritik bizi den gazteena 44-45 urtekoa teko era eta salmenta. Erraza ez da, baina ezer ez da da. Ez dakit horri aurrea zeinek hartu beharko lioke- erraza. en. Instituzio aldetik bakarrik ez, gizarte aldetik ere Azken mezurik baduzue? zer gertatuko da hemen aurreratzean? Eremu hau F. M.: Hemen gaudela baserritarrak. Lan bat egiten baserritarrik gabe zer izango litzateke? dugula janariak ekoizteko eta ingurumena manten- Lehen sektorearentzat beharrezkoa da garaikoa tzeko, eta hori kontuan hartu beharko litzatekeela eta bertakoa kontsumitzea. uste dut. Beste kultura bat da, eta kultura honi ez da- G. Z.: Guk gehiena salmenta zuzenaren bidez saltzen kit zeinek eta nola, baina nolabait adierazi beharko li- dugu, beraz, inguruan jende bat daukagu eta nola- rateke gure kezkak eta gogoak. bait, harreman zuzena dugu beraiekin eta oso fide- G. Z.: Gizarte honetan gure lana inguru bat zaintzea lak izan dira gurekin. Zentzu horretan nik uste balo- litzateke eta janariak ekoiztea. Guk kudeatzen ditu- ratzen dutela. Azken urte dezentetan, nekazaritza gun sailak eta lurrak ondorengoentzat egoera onean urritzen joan da eta biztanleak handitzen, eta gure uztea ere gure lanaren parte dela kontsideratzen dut. potentziala janariak-eta ekoizteko asko minimizatu Gizarteak eta munduak aurrera jarraituko du, eta hor da. Lehen zegoen sistema, hau da, baserri guztiak dago lan hori, eta denok behar dugu bizileku bat eta martxan eta, gaur egun oso desegituratuta dago. guztiok behar dugu janaria. Espero duguna da ondo- F. M.: Bertakoa edo garaikoa kontsumitzeak bere ga- rengoentzat gauzak ahalik eta ondoen uztea.

17 a018_ataria_Maquetación 1 2021/04/23 10:39 Página 1

ERREZETA

Tortitak

AINTZANE ARTOLA

aurkoan gosari batekin animatuko gara: tortita amerikarrak. Igande batean edo egun berezi baterako gosaria izan daite- G ke. Izan ere, osagaiak ez dira egunero jateko modukoak. Lehenik, likidoak diren osagaiak nahastuko ditugu. Hau da, esnea eta arrautzak. Irabiagailuaren basoan edota bol batean bi osagai hauek irabiatuko ditugu. Ondoren, solidoak diren osagaiei helduko diegu: azukrea, irina, gatza eta bikarbonatoa. Orea bat egiten dugunean eta irina erabiltzen dugunean, eta nahiz eta gozoa izan, gatz puntu bat ere gehituko diogu beti. Orain bai, osagai guztiak nahastu eta masa lodi baten itxura hartuko dute. Ondo irabiatuko ditugu; hori bai, irinak inongo pikorrik izan ez dezan. Orea prest dugunean, hozkailuan gorde dezakegu. Tapatuta jasotzen baldin badugu, pare bat egunez iraun- go digu. Honek lana aurreratzeko aukera ematen digu; nahasketa aurreko egunean egin eta gosaltzeko orduan plantxatik pasa besterik ez dugu egin beharko. Horretarako beraz, plantxa edo zartagin bat sutan jarriko dugu eta gurin edo olio apurtxo batekin igurtziko dugu, pegatuta ez gelditzeko. Nik gurina erabiltzen dut, zapore gozoagoa ematen diolako, baina pittin batekin nahiko da. Bero-bero dagonean, zartaginera koilarakada bat masa botatzen joango gara. Likidoa solido bihur- tzen hasiko da; sutan utziko dugu, burbuilak ikusten hasten diren arte. Sua ez dugu oso-oso fuerte jarriko, erdi- ko puntuetan kokatuko dugu beroa. Sua beroegi jarriz gero, kanpotik erre egingo zaizkigu eta. OSAGAIAK Esandakoa, burbuilak ikusten hasten garenean, espatula baten laguntzarekin buelta emango diegu, eta beste 30 bat segundoz beste - Bi arrautza. aldetik egin daitezen utziko ditugu. Sutik atera eta jateko moduan - 200 ml. esne. egongo dira gure tortitak. - Bi koilarakada azukre. - Bost koilarakada gari irina. Azken pausoan apaintzearena dagokigu. Fruta ezberdinak erabil - Gatza. ditzakegu; adibidez, garaiotan marrubiak aparteko aukera izan dai- - Bikarbonato koilarakada bat tezke. Platanoa, fruitu lehorrak... aukera ugari eskura. Gainetik eztia (zorroko legamia ere erabili daiteke). edo siropea gehituz gero, gosari mundiala!

18 a019_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 16:55 Página 1 a020_ataria_Maquetación 1 2021/04/26 10:08 Página 1

IRITZIA

Bide berriak

Egun honetan nire gogoak. utzi nai baitu mendia, MALDAN BEHERA DOA AGURO NIRE GORPUTZ BILUZIA. KOLDO ALDABE Gabriel Aresti, Maldan behera, 1959. KAZETARIA Zortzi-hamar bat urte izango dira, Iruran, Loatzo eta Uzturrera bidean, mendi-bizikleta zaleentzako muturreko jaitsiera horietako bat inauguratu zutela. Bedeinkapen guztiekin inauguratu ere, udalaren eta lur jabeen baimenarekin, eta bidean egin beharreko lanak basoan bertako materialekin egina. Zer esango dizuet bat? Hastapenetik iruditu zitzaidan astakeria galanta, zentzu bakoa, bide bat gehiago egin edo zegoena zabaltzea, zer eta batzuen libertimendu hutserako, non eta bide zabal, malkartsu eta bizikletan kilometroak eta kilometroak egiteko inolako eragozpenik ez dagoen leku batean. Adiskide batek lasaitu ninduen esanez hobe zela hori, eta ez kontrolik gabeko hamaika bide berri irekitzea. Nioena, zortzi-hamar urte badira, eta gero eta bizikleta-zale ausart gehiago ibiltzen da bertan (zerikusia izango du gero eta motordun bizikleta gehiago egoteak ere), eta mendi-bizikleta ibilbide ofizialetan ere ageri da, beltzez marraztua, zirrararik han- diena eragiten duen horietako bat dela seinalatuz. Eta balentriak berak baino balio handiagoa daukanez balentria hori erakutsi ahal izateak, sare sozialetan ar- gitaratzen dituzte une gogoangarri horiek, Wikiloc, Strava, Youtube… BTT extreme, DH Downhill edota enduro hitzez hornituta. Baina hori, zortzi edo hamar bat urte badira inauguratu zutela, eta askorentzat jada ez da nobedadea, jada ez da hain zirraragarria. Ondorioz, bide berriak ireki dituzte inguruetan. Iruratik Loatzoraino doan pistatatik bertatik ikusten dira ezker-eskuin eta nonahi, basoei egindako zauri berriak. Inaugurazio ekitaldirik gabe, ziur aski jabeen eta udalaren baimenik gabe. Basoetan barneratuta, berriz, ageriago dira kalteak, bereziki pagadi eta amerikar hariztietan. Berdin gertatzen hasi da Anoetan, eta berdin eskualdeko beste hainbat herritan ere. Aralarko pista ez da zauri bakarra. Berriki argitaratu den zientzia ikerketa batean frogatu dute naturaren balioen eta euskararen artean lotura bat dagoela, eta hori bi noranzkotan gauzatzen dela: euskara garrantzitsua da naturaz gozatzeko, eta natura garrantzitsua da euskal nortasunarentzako. Horregatik izango da biak ala biak izorratuta daudela. Aresti, berriro:

Etorri zinen haranetik estrata luze batetik: Orain zu zara itzuliko gauza guztiak utzirik, lehengo estrata itzali da-ta, bide-zihor horretatik.

Gaur ere, adiskide gehiago egin ditudalakoan nago.

20 a021_ataria_Maquetación 1 2021/04/23 10:01 Página 1

IRITZIA

Kultura, aisialdia…

rain bai, orain ez. ikuskizun askotaz gozatzeko aukera ematen diguten. ARANTXA Orain… bai, Gaurko egoeran, egunero borrokatuz eskaintza pa- SORONDO orain… ez. Aldiz- regabea eskaintzen diguten ostalariek, gutxienez XINDIBI O kako argiak edo gure aitorpena eta esker ona merezi dutela esango keinukariak bezala dabiltza nuke. kultura eta ostalaritza eta gu Eta zer esan eskaintzen dizkiguten mokadutxo eta ere beraiek bezala: erotzeko moduan. Besteak beste, kafetxo goxoez at erakusten diguten pazientzia eta gizakiok kultura eta aisialdia beharrezkoak ditugu enpatiaz? Bezeroen penak eta ezinak entzuteko gai- gure sozializaziorako. Emozioak azaleratzeko, jar- tasunaz? Esan ohi da tabernariak psikologian mas- duera osasungarriak burutzeko, esperientziak truka- terdunak direla eta memoria itzelekoak. Denok daki- tzeko… Hitz gutxitan, bizitza ederragoa eta gizakia- gu kafea eskatzerakoan adibidez, taldean bagaude, goa egiteko. gehienok era desberdinean preparatzeko eskatuko Murrizketa eta zailtasunen gainetik kulturgileek diogula zerbitzariari: hutsa, esnearekin, deskafeina- eta ostalariek, nekez bada ere, bide eta eskaintza be- tua, sakarinarekin… etab. rriak birpentsatu edota asmatzen ari dira. Aisialdia- «Zer da ba kafe bat, katilu batean harrapatutako

Eta zer esan eskaintzen dizkiguten mokadutxo eta kafetxo goxoez at erakusten diguten pazientzia eta enpatiaz? [...] Esan ohi da tabernariak psikologian masterdunak direla eta memoria itzelekoak.

ren barruan ostalaritza da esparru bat eta gure kultu- besarkada bat ez bada?» -Irakurri nuen behin-. Ez ran harremanetarako gune esanguratsua, sozializa- dut uste besarkadarako leku asko geratuko zitzaio- tzeko gune eta plazer txiki batzuk gauzatzeko gune. nik kafe bat eskatzerakoan horrela eskatu zuen bati: Ahaztu gabe era askotako pasotismoaren gune ere «Kafe deskafeinatua, baso txikian, laktosarik gabeko izan daitekeela. esnearekin, hotza baina ez izozkailukoa, sakarina eta Tabernak ez dira ez gaurko asmakizunak. Grezia aparrarekin, mesedez». klasikoan ere ba omen zeuden tabernak. Erromata- Beraz, une gogor hauetan, beldur, debeku, soziali- rren garaian ere. Handik Europara barreiatu eta Erdi zazioari eta harremanei mugak eta norabideak ezarri Aroan erabat hedatuta zeuden. Historialari eta psi- nahi dizkiguten honetan, baloratu dezagun dauka- kologoek diote soziabilitate informaleko espazioak guna eta saiatu gaitezen hobetzen eta indartzen de- direla tabernak. Aspalditik dira ezagunak munduan non onerako dena. Murrizketak eta debekuak tamai- zehar kafe-tabernak non, bilerak, tertuliak, musika, nan, eta alternatiba gehiago sozializaziorako!

21 a022_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 16:49 Página 1

BERTSOA

AITOR MURUA HARITUZ-EKO KIDEA Maiatzaren 1a

Doinua Euskal Herriko lur maite hartan

Maiatzan batak gogorarazten dizkigu hamaika gudu oraindik ere zer egin bada borrokak etenik ez du Tubacex-eko adibidea har genezake eredu baina guztiok elkartu ezean zer eginikan ez dugu eta horrexek beharko luke izan guztion helburu.

22 a023_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 15:38 Página 1 a024-025_ataria_Maquetación 1 2021/04/29 10:18 Página 1

AGENDA

OSTIRALA TOLOSA berreskuratu dinamika. Parisko AZOKA komunak 150 urte hitzaldia. Iraul- APIRILAK 30 tza atzo eta gaur. AGAko loka- 09:00. Larunbata jai eguna iza- lean. nik, aste honetako Tolosako ADUNA Azoka ostiralean egingo da. PROIEKZIOA KONTZERTUA 18:30. Hedapena. Zinegoak zine- 19:00. Metamorfosia saioa, Gari- LARUNBATA maldiaren aukeratutako eskain- koitz Mendizabal txistulariaren MAIATZAK 1 tza. Kultur aretoan. eta German Ormazabal piano-jotzaile tolosarraren eskutik, Leido- ASTEASU rren. *Irakurri erreportajea 26-29 BERASTEGI ESKOLARTEKO TXAPELKETA orrietan. AIZKOLARI TXAPELKETA 19:00. Gipuzkoako Eskolarteko ERAKUSKETA 12:00. Urrezko banakako aizkolari Bertsolari Txapelketako bigarren Pili Aguado ilustratzailearen txapelketa. Eusko Label saria: kanporaketa. Nerea Isusi, Mikel lanen erakusketa, 3 tabernan, Jokin Urretabizkaia Basozabal, Ostolaza, Ane Zubia, Aratz Arze- maiatzaren 23a bitarte. Hodei Ezpeleta, Ibon Garaiburu, lus eta Irati Arakistain. Saiorako Endika Goia, Iker Ibarrondo, gonbidapenak eskuragarri TOLOSALDEA Xuban Kañamares V, Axel La- www.bertsozale.eus webgunean. ELKARRETARATZEAK rrañaga, Oier Larretxea, Miguel Saioa udaletxeko aretoan izango Hileko azken ostirala izanik, herriz Martin, Suharri Rodriguez, Unai da. herri eta plazaz plaza euskal pre- Zabala eta Markel Zapiain. Hiru soen eskubideen aldeko elkarre- hamarreko harrijasotze txapel- IBARRA taratzeak egingo dira. keta: Mikel Kopetegi Urra eta PROIEKZIOA Iñigo Eizagirre Eiza. Emakumez- 16:00. Alurr dantza taldearen 25. ZIZURKIL koen Harrijasotze Txapelketa: Kar- urteurreneko bideo proiekzioak. HITZALDIA mele Gisasola Zelai III. Berastegiko frontoian ariko dira, Bost saio izango dira guztira, kul- 18:00. Kontseilu Sozialistak anto- elkarren aurka. tur etxean. Ondorengo orduetan latuta, M1. Sozialismoaren aldarria eskainiko dira emankizunak: 16:00, 17:00, 18:00, 19:00 eta 20:00etan.

IRURA AURKEZPENA 18:00. Urmuga proiektua Mendi Film lehiaketan aurkezteko aurre- dokumentalaren proiekzioa. Fe- lipe Uriarte espedizio buruak eta Migel Zeberio zuzendari artisti- koak azalpenak emango dituzte eta solasaldia egongo da partaide eta gonbidatuekin. Euska- raz, publiko guztiari zuzendua, gonbidapena eskatzen du, Kultu- runean. ENTZUNALDIA 18:30. Loatzo musika eskolak an- tolatuta, klarinete entzunaldia. Gonbidapenak Loatzo musika es- kolakoek banatuko dituzte. Elizan eskainiko da.

24 a024-025_ataria_Maquetación 1 2021/04/29 10:18 Página 2

AGENDA

BERROBI burraren aurkezpena eta proiek- ANTZERKIA zioa. Gaztetxearen XXII. urtemu- garen harira. Gaztetxean. 19:00, 19:30 eta 20:00. Ester Po- vedaren emanaldia. El espacio in- BERROBI ZINEMA decente mikro antzerkia. Sarrerak ANTZERKIA WhatsApp bidez erreserbatu beharko dira, 658 764 364 telefono 18:00, 18:30 eta 19:00. Ester Pove- zenbakian. Sarrerak hiru euroko daren emanaldia. El espacio inde- kostua izango du, helduei zuzen- cente mikro antzerkia. durik. Gaztetxean. SarrerakWhatsApp bidez erreserbatu beharko dira, 658 764 364 te- TOLOSA lefono zenbakian. Sarrerak 3 euroko MANIFESTAZIOAK kostua izango du. Gaztetxean.

12:00. LABek deituta, M1. Alda- IRURA keta da aukera! mobilizazioa. SABLEHORTZ KAPITAINA ETA AURKEZPEN EKITALDIA Zaintza, lana, bizitza, herria! alda- DIAMANTE MAGIKOA rrikatzeko. Trianguloa plazatik. 12:00. Irurako San Migel plazan aur- keztuko dute Irura Moretuz taldea. Larunbata eta igandea (16:00). 20:00. Kontseilu Sozialistak anto- Tolosa, Leidor. latuta, M1. Sozialismoaren aldarria Musika eta dantza saioak izango dira eta elkarrekin talde berriaren Larunbata eta igandea (16:45). berreskuratu dinamikarekin bat, Amasa-Villabona, Gurea. manifestazioa. Trianguloa plazatik. alde topa egingo dute. Ekitaldian parte hartzeko gonbidapena eskatu beharko da www.irura.eus webgunean edo Irura Eskura aplikazioan. IGANDEA MAIATZAK 2 ASTELEHENA ANOETA MAIATZAK 3 URTEURRENA CROCK OF THE GOLD 18:00. Ilunabarrean esan ﬁlm la- IRURA Larunbata, igandea eta BERTSOLARITZA TAILERRA astelehena (18:45). 19:00-20:30. Bertsolaritza tailerra Tolosa, Leidor. gazte eta helduentzat Harituzen eskutik. Maiatzaren 3, 10, 17 eta 24an, astelehenetan. Izen-ematea: [email protected] helbide elektronikoara mezu bat bidaliz, apirilaren 30a baino lehen.

TOLOSA JABETZE ESKOLA 15:00-17:00. Emozioak sormena- LOS ESTADOS UNIDOS ren bidez kudeatzen tailerra, Leire CONTRA BILLIE HOLIDAY Markinezen eskutik, kultur etxean Larunbata, igandea eta eta euskaraz. Matrikulakbost eu- astelehena (19:00). roko kostua du. Kultur etxean. Gurea, Amasa-Villabona.

OHARRA. Aldizkaria inprentara bidaltzerako indarrean zegoen eskualdeko agenda da hona- koa. Jakina denez COVID-19ak unean uneko aldaketak sortu ditzake.

25 a026-029_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 10:32 Página 1

PIANOA, ASIER BASTIDA ASIER TXISTUA ETA MUTAZIOAK

German Ormazabal piano-jotzaile tolosarrak eta Garikoitz Mendizabal txistulari zestoarrak, ‘Metamorfosia’ izeneko emanaldia eskainiko dute, gaur, 19:00etan, Tolosako Leidor aretoan. Ganbera musika egin eta ulertzeko estilo ezberdin batekin publikoa txunditzea dute helburu.

Josu Artutxa Dorronsoro

aiotzen diren unetik, helduarora arte ani- daude, eta gaur, euren instrumentuen bilakaeraz ari- malietan ematen den aldaketa prozesua da ko dira, Leidorren, 19:00etatik aurrera. metamorfosia; animalia batzuen garape- Bai Ormazabalek, baita Mendizabalek ere, «bidaia J nean, enbrioi- eta heldutasun- faseen arte- musikalak» izendatzen dituzten proiektu asko elkar- an gertatzen diren aldaketa anatomikoen multzoa banatu dituzte. «Azken aldiz bidaiatu ondoren, argi izendatzeko erabiltzen da. Euren bizitzetan aldaketa nuen, eta German ere prest ikusi nuen, biok soilik ugari izan dituztenak dira German Ormazabal piano- egingo genuen bidaia berri bat abiatu behar genue- jotzaile tolosarra eta Garikoitz Mendizabal txistulari la», esan du txistulariak. Hori dela eta, txistua eta pia-

German Ormazabal eta Garikoitz Mendizabal musikariak, ‘Metamorfosia’ ikuskizuneko protagonistak. ikuskizuneko ‘Metamorfosia’ musikariak, Mendizabal Garikoitz eta Ormazabal German zestoarra, benetako bi piztia. Metamorfosi betean noa uztartzea erabaki dute; bi instrumentuen bilaka-

26 a026-029_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 10:33 Página 2

ka, txisturako eta pianorako moldaketak egiten eta obra berriak idazten hasi ziren», gaineratu du. Gero- ra, estiloan, idazkeran eta harremanetan bilakaerak izan direla aitortu du zestoarrak. «Guzti horrek isla du saio honetan, eta horregatik da metamorfosia, bi instrumentuek elkar ezagutu zuten unetik gaur arte izan duten bilakaera azaltzen baita». Benetako aitzakia aspaldiko bi lagunek elkarrekin gozatzea bada ere, zerbait duina, profesionala eta landua eskaintzea da helburu nagusia. Horretarako, ganbera musika egin eta ulertzeko, estilo ezberdin batekin txunditu nahi dute publikoa. «Eskainiko den musikak egiten du berezi saioa», azpimarratu du tolosarrak. «Ziurrenik, musika munduan dabilen edo errepertorioa gertukoa duen entzulea ohartuko da atzetik lan handia egin dela», esan du Mendizabalek.

Atzokoaren oroitzapenak Oso gutxitan entzundako errepertorioa joko dute. «Ohikoak ez diren obrak dira, batzuk, gainera, zailak. Badira tartean Gariri eskainitakoak ere. Txistuari beste dimentsio bat ematen dion kontzertua da, eta publikoak asko gozatuko du», azaldu du piano-jotzaile- ak. Txistulariaren iritziz, berari eskainitako obrak jo- tzeak baino garrantzi handiagoa du interpretatzeko moduak. «Interprete modura nire estilo propioa aur- kitu dudala esango nuke. Horrek emanaldia janzten eraren isla baita Metamorfosia ikuskizuna. «Akade- du; balio erantsi modura sentitzen dut». mikoki ez ezik, bestela ere aspaldiko lagunak dira, Interpretatuko dituzten obren artean bat aukera- eta badute zer eskainia. Bi tresnen aldaketak azal- tzea ez da lan astuna izan bi musikarientzat: Recuer- tzeko modu bitxia iruditu zitzaidan». dos del ayer, David Rivas zamorarrarena. «Agian, jo- Elkar oso ondo ezagutu arren, bakoitzak bere bi- tzeko, ez da zailenetakoa. Balada triste bat da, nos- dea egin du, eta pianoarena txis- talgia puntu bat duena, eta une tuarena baino entzutetsuagoa batean, haserre ukitu bat ager- izan da. «Txistuaren kasuan, bai- «Eskainiko den musi- tzen duena. Harrigarria da, bat- na, mugarri izan zen XX. mende- kak egiten du berezi batean, barruraino heltzeko aren bigarren laurdenean sortu duen gaitasuna», aipatu du zes- zen txistulari elkartea», nabar- saioa; beste dimentsio toarrak. mendu du Mendizabalek. «Mugi- bat ematen dio Arrazoi ezberdinengatik, pu- mendu zentzuduna izan zen, une txistuari, eta publikoak blikoa harrapatzen duela esan du hartan, eta txistuaren inguruan, asko gozatuko du» Ormazabalek. «Obra bakoitzak bertako zein nazioarteko musi- bere errealitatea, testuingurua kagile handiak biltzea. Pixkana- GERMAN ORMAZABAL eta estiloa dituen arren, ikuslea

27 a026-029_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 10:33 Página 3

AGENDA

da zure lekuan jartzen zaituena, ren bi lagun-min elkarrekin ariko arrazoia duena, eta orain arte, beti «Txistuak eta pianoak garelako ere berezia izango da». azpimarratu izan dute doinu hau, elkar ezagutu zuten Gainera, arestian aipatu modu- duen melodia zoragarriagatik edo ra, gaurkoa ez da elkarren ondoan bizitzen ari garen egoeragatik, unetik gaur arte izan egongo diren lehen aldia. Bien- hunkigarria delako. Barruraino duten bilakaera tzat ere, «oso pozgarria» da bes- heltzen da, eta sentimenduetan islatzen da, eta tearekin oholtza partekatzea. nabari da hori». «Benetako plazera eta luxua da hortik dator berarekin jotzea, bilakaera abera- Musikaz haragoko lagunak metamorfosia izena» tsa duelako», aitortu du Ormaza- Tolosarekin lotura estua duten bi GARIKOITZ MENDIZABAL balek. «Adiskidetasun berezia bi- artista dira; Ormazabal, bertakoa zitzen ari gara, eta egiten ari ga- delako; Mendizabal, berriz, bertako txistulari banda- ren bidea opari eder bat da, gozamen hutsa, duela rekin han eta hemen aritu izan delako. Bientzat ere, urte batzuk neure buruan irudikatu ere egiten ez «beti da berezia» bertan jotzea. «Tolosar asko kon- nuena», gaineratu du Mendizabalek. Umorea tarte- tsideratzen ditut lagun-minak. Gainera, eta zorionez ko, elkar ulertzea erraza zaiela adierazi du tolosarrak. Germanekin dudan lotura hautsezin honi esker, oso «Tarteka eztabaidatzen dugu, batez ere, irizpide mu- polita izango da», esan du zestoarrak. Tolosarraren sikal ezberdinak ditugulako, baina halakorik ez bale- iritziz, Leidor aretoak «nolabaiteko errespetua» go, ez ginateke egiazko bikotea izango, eta egiak ematen du beti. «Bidaia musikal beraren lekuko ga- beti ondo funtzionatzen du».

28 a026-029_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 10:33 Página 4

AGENDA

Eraldaketa prozesu baten hainbat estetika

xistuaren eta pianoaren soinuak dezakegu, Ramon Lazkanok txisturako eta pianora- ganberako musika formatuan kon- ko egokitua. Tomas Garbizu eskarmentu handiko le- binatzea, eraldaketa prozesu ba- zoar organo-jotzaile ohiaren Euskal suitea II lana ere ten zati bat da; bi instrumentuen entzun daiteke, forma barrokoak melodia tradiziona- arteko soinu-topaketen ohiko era- lekin uztartuz. bileraren eraldaketa. Disko honetan, Naji Hakim beirutarrak txisturako TTxisturako literaturaren bilakaerak garai ezberdi- idatzitako bi pieza ere proposatzen dira, hiru mugi- nak bizi izan ditu, bakarka jotzen zen musika tresna mendutan osaturiko Txisturako kontzertua, Mendiza- izanik beste hainbat musika tresnekin elkartu da, eta balentzat espresuki egina, eta Basque Antology, hau ondorioz musika tresna beraren ezaugarri fisikoak ere hiru mugimendutan idatzitakoa. Zestoarraren- finkatu eta egonkortzeaz gain, txisturako berezko tzat idatzitako beste bi kantu ere entzungo dira: errepertorioa eraikitzen joan da. Garikoitz Mendiza- Eduardo Morenoren Txistu eta pianorako Rapsodia balek eta German Ormazabalek aurkezten diguten eta David Rivas egile gaztearen Recuerdos del ayer, diskoak, errepertorioa sortu eta eraldatzeko proze- txistuarekin zerikusi gutxi duten unibertsoetatik sor- suan jasotako hainbat estetika erakusten dizkigu. tutako soinuekin osatua. Proposamen honetan sei egileren lanak bildu di- Modu honetan, organo-jotzaileek eta talde han- tuzte. Zaharrenen artean, XX. mende hasieran txis- dientzako lanen ohiko egileek sortutako musikare- tuari bere ekarpena egin zioten bi konpositore na- kin, pausoz pauso, aurrera doa txistuaren eta ganbe- barmentzen dira. Besteak beste, Eduardo Gorosarri ra-musikaren sorkuntzaren metamorfosia. organo-jotzailearen Hiru ataletako Alborada entzun Jon Bagues

Tradizioa eta sormenaren arteko orekan

nimalia askok ez dute jaioberri- eta noiz forte jo ahal izateko aukera. Tekla horien pi- tan helduen itxura. Haien en- suaren handitzeak teknikoki aldaketa ekarri zuen briotik larba bat eratzen da, eta musika-tresnarenzat. Txistuaren ezaugarri teknikoe- hau, zenbait fase igaro ondo- kin gauza bertsua gertatu da... Bilakera horiek ez dira ren, animalia heldu bilakatzen. kasualitatez gertatzen ordea. Areto txikietatik areto Metamorfosia oso hedatua handiagoetarako jauziak badu zerikusia pianoaren Adago animalien erreinuan, ornogabeen artean batez bilakeran; txistuarenean kalerako eta bandarako mu- ere. Multzo horretakoak dira intsektuak, moluskoak, sika izatetik beste tresna batzurekin jotzeko presta- krustazeoak... Kordatuen artean geneuzkake anfibio- tu nahiak ekarri du bilakaera. ak eta arrain hezurdun zenbait. Esaterako, aingirak. Tradizioa eta sormenaren arteko orekan bizi gara. Ez da erabateko metamorfosira iritsiko pianoak Bati uko egin gabe besteari ateak zabaltzea da gure eta txistuak ezagutu dutena. Baina bilakera handia asmoa. Eta bien arteko alanbre fin horretatik erori izan dute, bakoitzak bere aldetik. Kordatua da pia- gabe ibiltzen asmatzea, gure helburua. noa. Teklei loturiko sokek ematen diote noiz piano Andoni Egaña

29 a030_ataria_Maquetación 1 2021/04/29 10:02 Página 1

ZERBITZUAK EGU RAL DIA ZORION IKER IBARLUZEA EGURALDI ADITUA AGURRAK

OSTIRALA Eguraldi tristearekin jarraituko dugu. Goizean, nahiz eta tarteka euri pixka bat egin, eguraldi lasaia Urtebetzeak, urrezko ezteiak, izango dugu. Arratsaldean ordea, hodeitza trinkotu eta euritarako ezkontzak, jaioberriak... joera handiagoa hartuko du eguraldiak. Zaparradak sarriago egingo ditu eta tarteka mardul botako du gainera. Haizeak iparraldetik 943 65 56 95 joko du eta tenperatura zertxo- [email protected] bait igoko da, 14-16 gradutan joaz goia. San Esteban 20 Tolosa LARUNBATA Giro kaxkarrak jarraipena izango du. Egun osoan zehar hodeitza handia izango dugu zeru gainean Prezioa Atarikideek eta hodei hauek euri zaparrada 15,50€ 12€ batzuk utziko dizkigute. Euri za- 45€ 33€ parradak orokorrean intentsitate txikikoak izango dira eta sarriago 51€ 38€ egingo du goizean. Arratsaldean euria tartekatuagoa izango da. Haizeak ipar-mendebaldetik joko Argazkia bi egun lehenago ekarri mesedez du eta tenperatura balio altuenak antzeko mantenduko dira, 14-16 gradutan joaz goia.

IGANDEA MAIATZAK 2, IGANDEA Hobetzeko joera izango du egu- TOLOSA raldiak. Eguerdi aldera bitarte, ze- Egunekoa. Maria Jose Santamaria. ruan hodeitza handia izango da FARMAZIAK Nafarroa etorbidea, 2. eta oraindik euri-langar modura, 943 65 46 10. zer edo zer bustiko du. Eguerditik aurrera atertzeko joera izango du APIRILAK 30, OSTIRALA MAIATZAK 3, ASTELEHENA eguraldiak eta azken orduetan os- TOLOSA IBARRA tarte batzuk ere zabalduko dira. Egunekoa. Jesus Mari Etxebeste. Egunekoa. Edurne Mujika Martinez. Haizeak arratsalde erdira arte Gernikako Arbolaren lorategiak, 3. Euskal Herria, 3. 943 65 10 40. ipar-mendebaldetik joko du. On- 943 67 09 15. doren aldatu eta azken orduetan MAIATZAK 1, LARUNBATA EGUNERO GAUEKO GUARDIAKO hego-ekialdetik finkatuko da. Ten- IBARRA FARMAZIA: TOLOSA. peratura ez da 14-16 gradutatik Egunekoa. Leyre Lejeune Maset. LURDES AZPIROZ GALARZA. pasako. Euskal Herria, 24. 943 67 32 74. LARRAMENDI, 6. 943 67 51 18.

30 a031_ataria_Maquetación 1 2021/04/29 11:51 Página 1 a032_ataria_Maquetación 1 2021/04/28 15:28 Página 1