Herbestemming Waarhuizen Noorderzijlvest Transformatieruimte Waarhuis Schaphalsterzijl

Waterschap Noorderzijlvest

25 mei 2021

Project Herbestemming Waarhuizen Noorderzijlvest Opdrachtgever Waterschap Noorderzijlvest

Document Transformatieruimte Waarhuis Schaphalsterzijl Status Definitief Datum 25 mei 2021 Referentie 124012/21-008.118

Projectcode 124012 Projectleider dr. A.M. Conijn Projectdirecteur drs.ing. E.J.N. Rijsdijk

Auteur(s) dr. A.M. Conijn, B. Robertus MSc Gecontroleerd door dr. A.M. Conijn Goedgekeurd door dr. A.M. Conijn

Paraaf

Adres Witteveen+Bos Raadgevende ingenieurs B.V. | Deventer Koningin Julianaplein 10, 12e etage Postbus 85948 2508 CP Den Haag +31 (0)70 370 07 00 www.witteveenbos.com KvK 38020751

Het kwaliteitsmanagementsysteem van Witteveen+Bos is gecertificeerd op basis van ISO 9001. © Witteveen+Bos

Niets uit dit document mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt in enige vorm zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Witteveen+Bos noch mag het zonder dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd, behoudens schriftelijk anders overeengekomen. Witteveen+Bos aanvaardt geen aansprakelijkheid voor enigerlei schade die voortvloeit uit of verband houdt met het wijzigen van de inhoud van het door Witteveen+Bos geleverde document. INHOUDSOPGAVE

1 AANLEIDING 5

1.1 Context opgave 5 1.2 Locatie opgave 5 1.3 Doel opgave 6 1.4 Methodiek 6 1.5 Leeswijzer 6

2 BESCHRIJVING SCHAPHALSTERZIJL 7

2.1 Historische en landschappelijke context 7 2.2 Heden 10

3 WAARMANSHUIS SCHAPHALSTERZIJL 12

3.1 Waardering Waarmanshuis 13 3.2 Kernkwaliteiten 14

4 HOUTEN LOODS (HUNSINGO NO.1) 15

4.1 Waardering houten loods (Hunsingo No.1) 15 4.2 Kernkwaliteiten 16

5 RANDVOORWAARDEN 17

5.1 Waarmanshuis 17 5.2 Houten Loods 19

Laatste pagina 19

Bijlage(n) Aantal pagina's

I Foto’s locatie 2

1

AANLEIDING

1.1 Context opgave

Het Waterschap Noorderzijlvest voert voor haar drie monumentale Waarhuizen (Schaphalsterzijl, Schouwerzijl en Aduarderzijl) een herbestemmingsonderzoek uit. Om potentiële huurders of pachters inzicht te bieden in de mogelijkheden voor herbestemming is voor de drie Waarhuizen de transformatieruimte bepaald in dit document.

1.2 Locatie opgave

Het Schaphalsterzijl ligt ten westen van het dorp Winsum in de provincie Groningen. Van oudsher verbindt de zijl het Winsumerdiep met het Reitdiep. Het water in het Reitdiep mondt ten westen van de locatie via het Lauwersmeer uit in de Waddenzee.

Afbeelding 1.1 Luchtfoto studiegebied

5 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief 1.3 Doel opgave

Het Waarhuis van Schaphalsterzijl is door de Rijksoverheid bestempeld als Rijksmonument. Dit betekent dat het bouwwerk een beschermde status geniet omdat ze een cultuurhistorische waarde en schoonheid bezit die van nationaal belang is1. Het Waarhuis Schaphalsterzijl is op zichzelf een Rijksmonument maar maakt daarnaast ook onderdeel uit van een ensemble van gebouwen en een sluizencomplex. Zowel het ensemble als geheel als het sluizencomplex genieten de status van Rijksmonument. Tijdens de herontwikkeling van dit object zijn er daarom kaders waarbinnen wel of juist geen transformaties mogen plaatsvinden. Het doel van deze notitie is om deze kaders te schetsen.

1.4 Methodiek

Het schetsen van de kaders van de transformatieruimte gebeurt aan de hand van een cultuurhistorische en ruimtelijk analyse die betrekking heeft op het sluizencomplex en het ensemble van gebouwen op de locatie. De kernkwaliteiten die voortkomen uit deze analyse liggen vervolgens ten grondslag aan de randvoorwaarden voor de herontwikkeling van het Rijksmonument.

1.5 Leeswijzer

Na deze inleiding (hoofdstuk 1) volgt de beschrijving van het Schaphalsterzijl binnen de historische en landschappelijke context (hoofdstuk 2). Aan de hand van waarderingscriteria volgen de kernkwaliteiten van de Rijksmonumenten; het Waarhuis en de loods (hoofdstuk 3 en 4). Deze kernkwaliteiten liggen vervolgens ten grondslag aan de randvoorwaarden voor de herontwikkeling van het Waarhuis (hoofdstuk 5), de randvoorwaarden samen schetsen de kaders van de transformatievrijheid. Referenties die betrekking hebben op de mogelijke ruimtelijke uitwerking van de herontwikkeling komen aan bod in de bijlage.

1 https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/erfgoed/vraag-en-antwoord/wat-is-een-monument-en-welke-typen-monumenten- zijn-er

6 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief 2

BESCHRIJVING SCHAPHALSTERZIJL

2.1 Historische en landschappelijke context

De rol van de Groningse zijlen in het afwateringssysteem Om zich te weren tegen de grillen van de zee begon men in de 12e eeuw rondom Groningen met het aanleggen van dijken. Zo heeft men in deze tijd de gehele Ommelanden met een zeedijk ingepolderd. Hoewel de bedijking bescherming bood tegen het water, had dit ook een nadeel. Zo hielden de dijken de uitstroom van binnenwater tegen. Om te voorkomen dat het binnendijkse gebied een grote badkuip werd, zijn er ter afwatering van de binnenlandse waterlopen afwateringssluizen gebouwd. Dit werd gedaan door een scharnierende deur of klep in de dijk te plaatsen. De deur, of klep, scheidde daarmee het binnenwater van het buitenwater. Doordat het buitenwater onder invloed stond van de zee, stond deze bij eb laag. Als het buitenwater laag stond en het binnenwater hoog, werd de scharnierende deur (zonder bediening) open geperst. Hierdoor kon het hoge binnenwater afstromen op het lage buitenwater. In Groningen staan deze afwateringssluizen bekend als ‘zijlen’. In de Reitdiepdijken lagen diverse zijlen, waaronder het Schaphalsterzijl.

De ontwikkeling van het Schaphalsterzijl Vòòr de aanleg van de zijlen waterden de sloten in het gebied af op het Fivelboezem. Het Boezem werd in 1317 echter afgedijkt, waardoor de afwatering vervolgens via de Groote Tjariet verliep. Doordat het buitendijkse gebied door de doorgaande sedimentatie verder opslibde, werd de afwatering belemmerd. Om afwatering weer mogelijk te maken werden er nieuwe kanalen gegraven, die vervolgens via de in 1361 gebouwde Winsumerzijl (nu Oldenzijl) moesten afwateren. De zijl bleek echter onvoldoende afwateringscapaciteit te hebben. De nieuw gegraven afwateringskanalen werden aangesloten aan het Winsumerdiep, welke werd doorgetrokken naar het buitendijkse Reitdiep. In de dijk werd de houten Schaphalsterzijl gebouwd waardoor de twee waterwegen gecontroleerd met elkaar in verbinding stonden (zie afbeelding 1.1). Het Winsumerzijlvest werd hierop hernoemd tot het Winsumer- en Schaphalsterzijlvest.

7 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief Afbeelding 2.1 Het Schaphalsterzijl scheidde het Winsumer Diep van het Reitdiep - Bonnekaart uit 1900, noorden aan de bovenzijde (Topotijdreis, 2020)

Van de huidige drie sluisopeningen dateert de oudste, de zuid(oost)elijke ‘Schaphalsterzijl’, uit 1459. De oorspronkelijke sluis was echter geen lang leven toebedeeld. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) is er bij het Schaphalsterzijl door staatsgezinde troepen een schans aangelegd1, die in 1581 door Spaanse troepen is ingenomen. Tijdens dit conflict is de houten zijl in brand gestoken en vervolgens herbouwd. In 1632 werd langs de oever van het Winsumerdiep een zijlvester-timmerhuis gebouwd. De noord(west)elijke sluisopening, ‘de Winsumerzijl’, werd in 1635 van steen gebouwd. De uitbreiding van het sluizencomplex was nodig, omdat de bocht van het Reitdiep bij Garnwerd kwam te verzanden en de functie van de oude Winsumerzijl (de Oldenzijl) wegviel. De oorspronkelijke houten sluis (de ‘Schaphalsterzijl’) werd in 1733 in steen herbouwd.

In 1790 zijn er reparaties uitgevoerd aan de Winsumerzijl, omdat deze ‘onderloops’ bleek te zijn. Dat houdt in dat bij hoogwater op het Reitdiep het water onder de sluisvloer naar binnen stroomde. Om de reparaties uit te voeren werd de zijl afgedamd en droog gepompt. Dit hield echter wel in dat de sluis gedurende de reparatieperiode geen water kon afvoeren. Dit probleem werd overkomen door aanspraak te maken op het afwateringssysteem van het Zijlvest der Drie Delfzijlen, via de schutsluis bij Ten Boer. Deze stond in verbinding met het afwateringssysteem van het Winsumer- en Schaphalsterzijlvest. Tijdens de reparatie van de Winsumerzijl is ook de aarden dam, die zich tussen beide sluisopeningen bevond (zie afbeelding 2.1), ingekort. Daarnaast zijn er bakstenen keermuren toegevoegd, om de dam aan beide zijden bestendig te maken tegen stormvloeden.

1 Schansen zijn opgeworpen (aarden) vestingwerken, die veelal gebruikt zijn in de Tachtigjarige Oorlog.

8 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief Afbeelding 2.2 Schematische plattegrond van het de sluizen van het Schaphalsterzijl in 1790*

* Het grote vlak in het midden betreft de aarden dam. Ten noorden daarvan ligt de Winsumerzijl. Ten zuiden bevindt zich de Schaphalsterzijl (bron: Historische Vereniging Winsum-Obergum, 1998).

In 1843 is het zijlvester-timmerhuis afgebroken en is het huidige Waarmanshuis gebouwd, die zowel fungeerde als de woning van de ‘zijlwaarder’, of ‘waarman’. Ook diende het huis als een herberg en als vergaderplaats voor het bestuur van het Waterschap. In de loop der jaren zijn een aantal aanpassingen gedaan: zo is in 1882 de bovenverdieping afgebroken en vervangen door een grote zolder. In 1917 is aan de westelijke kant van het Waarmanshuis een loods gebouwd die diende als werkplaats voor het Waterschap. De bouwhistorische kenmerken van het Waarmanshuis en de loods worden nader uitgelegd in hoofdstuk 3 en 4.

Nadat in 1877 de dijk bij Zoutkamp gereed was gekomen en het Reitdiep niet langer onder invloed was van eb en vloed, veranderde de functie van de achterliggende dijken en sluizen van zeewaterkering in noodwaterkering. In 1890 werd de dam tussen beide sluizen verwijderd en vervangen door een nieuwe, brede sluis. Tussen 1916 en 1917 werden de sluizen vernieuwd, waarbij de puntdeuren van de Winsumerzijl en de Schaphalsterzijl werden vervangen door stalen schuiven.

Alleen de Nieuwe Sluis behield haar bestaande puntdeuren. Deze werden pas in 1948 verwijderd. In 1956 werden tevens schotbalken aangebracht bij deze sluis. In 1965 werden de houten brugdekken vervangen door een betondek.

In het jaar 1969 werd de Lauwerszee ingedijkt. Voor de sluizen van de Schaphalsterzijl betekende dat het verlies van hun functie. Hierdoor zijn de sluizen in de decennia daarop verwaarloosd geraakt.

In de jaren ’90 waren er -ten behoeve van het bouwen van een nieuw sluis-gemaal- plannen om het originele sluizencomplex te slopen. Het heeft in 1995 geleid tot de vorming van de vereniging Stichting Behoud Schaphalsterzijl. Naar aanleiding van de grote weerstand die het Waterschap heeft ondervonden naar aanleiding van de beoogde sloop, zijn de sluizen en het Waarmanshuis van het Schaphalsterzijl in 1998 aangewezen als Rijksmonument en zouden de zijlen worden gerestaureerd. Ondanks de vele protesten is er in 2005 toch een nieuw bodemdalingsgemaal gekomen. Deze bevindt zich aan de zuidoever van het Winsumerdiep. Sinds die tijd heeft de sluis ook weer een kerende functie doordat het peil in het Winsumerdiep lager staat dan in het Reitdiep. Schepen moeten dus ook weer schutten.

9 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief Afbeelding 2.3 Tijdlijn ontwikkeling Schaphalsterzijl

2.2 Heden

Het Schaphalsterzijl bestaat vandaag de dag uit het sluizencomplex met het Schaphalsterzijl, het Winsumerzijl en de middenkeer sluis. Het ensemble van gebouwen dat bij dit complex is gebouw bestaat uit het Waarmanshuis (1843), een houten loods (1917) en een modern gemaal (2005).

10 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief Afbeelding 2.4 Hedendaagse situatie Schaphalsterzijl

11 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief 3

WAARMANSHUIS SCHAPHALSTERZIJL

Het Waarhuis (zijlhuis) in Schaphalsterzijl is een midden negentiende-eeuws pand met lage bovenverdieping en flauw hellend schilddak. Het voorhuis is gepleisterd en voorzien van zesruits ramen met blinden aan weerszijden. De bovenverdieping heeft smalle horizontale tweeruits ramen. Het schilddak is voorzien van blauw gesmoorde, geglazuurde holle pannen. Op de hoeken van de nok zijn een grote en een veel kleinere schoorsteen aangebracht.

Achter het woongedeelte, haaks erop, staat een stenen dienstgebouw met woning en opslagruimte, dat via een toegang met een halfcirkelvormige boog bereikt wordt. Naast de toegang bevinden zich twee zesruits ramen met blinden; richting de achterzijde twee stalramen met halfronde bovenzijde. Van dit gedeelte is rond 1957 een deel van de keuken gesloopt. Door deze ingreep verliest het bouwvolume een deel van zijn authenticiteit. Het grootste deel van dit volume beschikt net als het voorhuis over een schilddak, de uitbouw aan de noordzijde waar later een deel van de keuken is gesloopt is echter afgewerkt met een zadeldak.

Afbeelding 3.1 Plattegrond sluiswachterswoning bestaande en nieuwe situatie, bouwtekeningen 1957

12 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief Afbeelding 3.2 Bouwvolume achterzijde

3.1 Waardering Waarmanshuis

De inhoudelijke kwaliteit komt tot uiting door de zeldzaamheid van het Waarmanshuis met loods. Binnen het Waterschap gebied is dit het enige bewaarde Waarmanshuis bij een historische sluis uit het midden van de 19e eeuw. In combinatie met de naastgelegen sluis Schaphalsterzijl, de monding van het Winsumerdiep op het Reitdiep heeft het object een hoge ensemblewaarde. De naastgelegen delen maken een duidelijke weergave van de oorspronkelijke functie van het totale ensemble. Het object is een typisch voorbeeld van een Waarmanshuis met herbergfunctie uit het midden van de 19e eeuw.

De fysieke kwaliteit van het Waarmanshuis is redelijk doordat het nog in redelijke mate authentiek en gaaf is na de verbouwingen die hebben plaatsgevonden aan het exterieur.

De beleefde kwaliteit wordt gekenmerkt door de beeldbepalende ligging bij het sluizencomplex Schaphalsterzijl. Het object vertaalt nog in redelijke mate de functie van het geheel met de naastgelegen sluizen.

Afbeelding 3.3 Inventarisatie cultuurhistorische objecten van het Waterschap Noorderzijlvest (2019)

13 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief 3.2 Kernkwaliteiten

Het Waarmanshuis vormt samen de houten loods en de sluizen van het Schaphalsterzijl complex een uniek ensemble omdat het als een van de weinige als ensemble bewaard is gebleven binnen het Waterschap. Het gebouw is goed zichtbaar vanuit de omgeving (het Reitdiepdal) omdat het in een open polderlandschap ligt. Van origine is het Waarmanshuis gebouw een bijgebouw van het Schaphalsterzijl complex. In de directe omgeving staan verder geen woningen waardoor het object vrij in het landschap staat.

Afbeelding 3.4 Zicht vanuit het zuiden op het ensemble van gebouwen

De cultuurhistorische relevantie wordt naast dit visuele gegeven ook benadrukt door het functionele karakter van het gebouw. Het Waarmanshuis is in functie nooit veranderd en maakt onderdeel uit van de cultuurhistorische geschiedenis die vertelt over hoe in het gebied werd omgegaan met de waterhuishouding.

De fysieke staat van het object is daarnaast voor een groot deel authentiek en in goede staat. Aan de noordzijde is het bouwvolume door een verbouwing rond 1957 licht aangetast. Gedurende deze verbouwing is een deel van de keuken en bovenliggende verdieping gesloopt. Het huidige bouwvolume van het object is daardoor weliswaar kleiner dan de originele staat maar qua vormgeving is het dicht bij het origineel gebleven. Het zadeldak aan de noordzijde is niet van hoofdvorm veranderd maar enkel ingekort, de gevelopeningen en kozijnen zijn daarentegen wel gewijzigd. De huidige kozijnen sluiten om die reden niet meer aan op de rest van het pand. Tijdens de verbouwing is tevens het toilet verplaatst vanuit het ‘achterdeel’ naar het einde van de entreegang. Voorheen stond op deze plaats een inbouwkast, deze is voor het in gebruik nemen van het toilet naar de noordzijde uitgebreid. Door deze ingreep is de interne structuur van het object licht aangetast.

14 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief 4

HOUTEN LOODS (HUNSINGO NO.1)

De houten loods is een rechthoekig volume met een aanbouw dat is opgetrokken op een roodbakstenen fundament en gedekt door een zadeldak van golfplaten met aan de noordzijde een aankapping. De wanden zijn verticaal betimmerd met over de naad een afdeklat. De bakgoot is geplaatst op houten klossen; in de geveltoppen een houten makelaar. In de westgevel een dubbele opgeklampte schuurdeur en een klein verticaal venster in de zuidgevel vier rondboogvensters met ijzeren roede verdeling. De betimmering van de top van de oostgevel kraagt iets uit; in de geveltop twee zesruitsvensters met daarboven het opschrift ‘Waterschap Hunsingo No. 1’. Aan de noordgevel deels halfopen houten aanbouw uit 1970. Het is een rijksmonument dat onderdeel uitmaakt van het sluizencomplex Winsumer- en Schaphalsterzijl.

4.1 Waardering houten loods (Hunsingo No.1)

De inhoudelijke kwaliteit van de loods van Waterschap Hunsingo volgt uit de ensemblewaarde in het sluizencomplex Winsumer- en Schaphalsterzijlen. De zeldzaamheid van de houten loods, en de representativiteit van een 20-eeuwse houten loods worden ook hoog gewaardeerd. De informatiewaarde van de loods is beperkt, ondanks het aanwezige geveltekst 'Hunsingo No 1'.

De fysieke kwaliteit van de loods is goed, de loods is in gave complete toestand en authentiek, enige aanvulling is de jaren '70 aanbouw aan de noordgevel.

De beleefde kwaliteit van de loods is goed vanwege de beeldbepalende ligging. De relatie met het waterschap is herkenbaar dankzij de karakteristieke tekst op de gevel.

Afbeelding 4.1 Inventarisatie cultuurhistorische objecten van het Waterschap Noorderzijlvest (2019)

15 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief 4.2 Kernkwaliteiten

De zeldzaamheid van een houten loods zoals aanwezig op de locatie is een van de kernkwaliteiten van het object. De schuur is als werkplaats gebouwd in het jaar 1917, dit is 74 jaar later dan het naastgelegen Waarmanshuis. Ondanks dit tijdsverschil is de ensemblewaarde uniek omdat dit verder in het Waterschap niet voorkomt. Rond 1964 is er aan de noordzijde van de schuur een volume aangebouwd, dit is gedaan in dezelfde stijl als die van het bestaande volume. Bij het aanbouwen van dit nieuwe volume is het bestaande object niet aangetast.

Afbeelding 4.2 Aanpassingen houten loods

Naast de hoge ensemblewaarde is een andere kwaliteit de geveltekst ‘Waterschap Hunsingo No 1’. De tekst heeft betrekking op het Waterschap Hunsingo en daarmee indirect ook een hoge ensemblewaarde. De kwaliteit van de gevel is hoog en mist ten opzichte van het origineel enkel twee kozijnen aan de westgevel.

16 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief 5

RANDVOORWAARDEN

De kernkwaliteiten die zijn opgesteld voor het Waarmanshuis en de houten loods liggen ten grondslag aan de randvoorwaarden die aan de herontwikkeling van het Waarmanshuis object ten grondslag liggen. Deze randvoorwaarden samen vormen de transformatieruimte die in te nemen is tijdens de herontwikkeling.

Voor zowel het Waarmanshuis als de Houten Loods geldt dat ze als objecten door hun functie en situering bijgebouwen van het sluizencomplex zijn. De cultuurhistorische relevantie van het ensemble van gebouwen in combinatie met het sluizencomplex dient bij herontwikkeling tot uiting te komen.

5.1 Waarmanshuis

De contouren van het bouwvolume van het Waarmanshuis dienen op hoofdlijnen behouden te blijven. Het voorhuis is hierbij voorzien van een flauw hellend schilddak. Voor het achterhuis is dit ook het geval, met de uitzondering dat er ter plaatse van de keuken een zadeldak is toegepast. Aan deze zijde zou het bouwvolume kunnen worden uitgebreid om het in oorspronkelijke staat terug te brengen. Er dient hierbij aandacht te worden besteed aan de dakvorm. Deze dient in dat geval door te worden gezet zodat het een zadeldak blijft.

De gevel is voor een groot deel authentiek en dient om die reden onaangetast te blijven. Enkel aan de noordzijde ter plaatse van de keuken is dit niet meer het geval. Tijdens de verbouwing rond 1957 zijn hierbij de gevelindeling en oorspronkelijke kozijnen verloren gegaan. Mocht het bouwvolume aan deze zijde worden uitgebreid dan heeft het terugbrengen van de gevel in originele staat de voorkeur. Zolang er aan de randvoorwaarden wordt voldaan zoals die beschreven staat in bovenstaande alinea kan er echter ook worden gekozen om een contrasterende gevel toe te passen. Dit architectonisch middel kan de verbinding tussen het heden en het verleden benadrukken.

17 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief Afbeelding 5.1 Indicatie uitbreidingsmogelijkheden aan noordgevel Waarmanshuis

Het Waarmanshuis heeft een unieke cultuurhistorische waarde omdat het, naast dat het onderdeel is van een ensemble van Rijksmonumenten, altijd zijn authentieke functie is blijven vervullen. Het Waarmanshuis deed vroeger niet alleen dienst als sluiswachterswoning, maar ook als herberg en vergaderlocatie voor het Zijlvest (Waterschap). Op de bovenverdieping van dat huis bevond zich een directiekamer, waar het bestuur van het Winsumer- en Schaphalsterzijlvest eenmaal per jaar samenkwam. Hoewel het vandaag de dag niet meer dient als herberg of vergaderlocatie is het object wel particulier bewoond.

De hoofdstructuur van het Waarmanshuis is voor een groot deel gaaf en authentiek. Het object heeft een duidelijke tweedeling tussen het voorhuis en het achterdeel (de schuur) die er haaks achter is geplaatst. Tussen deze twee delen is de hoofdentree gesitueerd. Rond 1957 is er tijdens een verbouwing een deel van de oude keuken (aan de noordzijde) gesloopt en is het toilet verplaatst vanuit het achterdeel naar het einde van de gang achter de hoofdentree (zie afbeelding 3.1). Het slopen van een deel van de keuken is een significante ingreep geweest maar heeft de hoofdstructuur van het object nauwelijks aangetast. De waarde van de hoofdstructuur van het Waarmanshuis is daarom onverminderd relevant en dient tijdens de herontwikkeling te worden gerespecteerd.

Afbeelding 5.2 Indicatie van de cultuurhistorische waarde van de interne structuur van het Waarmanshuis

18 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief Van de zolderverdieping zijn tijdens de bouwaanvraag in 1957 geen plattegronden opgesteld. De aanzichts- en doorsnedetekeningen laten echter zien dat de dakvormen en kapconstructies niet zijn getast. Tijdens de herontwikkeling dienen deze constructies onaangetast te blijven.

Afbeelding 5.3 Kapconstructie voorhuis en schuur

5.2 Houten Loods

De zeldzaamheid van de Houten Loods als bijgebouw van het Waarmanshuis binnen het sluizencomplex maakt het een bijzonder cultuurhistorisch object. De compleetheid en gaafheid van de gevel die goed zichtbaar zijn vanuit de omgeving definiëren de randvoorwaarden waarbinnen de transformatie plaats mag vinden.

De contouren van het bouwvolume dienen tijdens een transformatie behouden te blijven. De aanbouw die in 1964 is aangebouwd maakt integraal deel uit van dit volume. Met het oog op onderhoud is het mogelijk de loods verder in originele staat te herstellen. Hierbij zouden de verwijderde kozijnen aan de westgevel teruggeplaatst kunnen worden. Het is in dat geval van belang de detaillering en maatvoering van de bestaande kozijnen aan de oostgevel als referentie te handteren.

Bij een besluit tot het opnieuw verven van de Loods is het van belang de juist kleurstelling toe te passen. Een kleuronderzoek naar de bestaande kleur dient hierbij uitgevoerd te worden. Na het vaststellen van de juist kleurcode kan de gevel met het oog op onderhoud een nieuwe verflaag krijgen.

Daarnaast is het van belang dat de loods in combinatie met het Waarmanshuis zichtbaar blijft vanuit de omgeving. Het plaatsen van objecten die deze relatie verbreken of aantasten valt daarom niet binnen de transformatieruimte.

19 | 19 Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Definitief Bijlage(n)

I

BIJLAGE: FOTO’S LOCATIE

Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Bijlage I | Definitief

Afbeelding I.1 Waarmanshuis Schaphalsterzijl

Afbeelding I.2 Waarmanshuis Schaphalsterzijl

Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Bijlage I | Definitief

Afbeelding I.3 Loods Schaphalsterzijl

Afbeelding I.4 Interieur houten loods Schaphalsterzijl

Witteveen+Bos | 124012/21-008.118 | Bijlage I | Definitief

www.witteveenbos.com