Gmina Jasieniec
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA dla Gminy Jasieniec
na lata 2009 – 2012 z perspektywą na lata 2013 – 2015
Marzec 2009 J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Spis treści
1. WPROWADZENIE ...... 4 1.1. Cel opracowania ...... 4 1.2. Główne uwarunkowania aktualizacji programu ...... 5 1.2.1. Uwarunkowania prawne ...... 6 1.2.2. Uwarunkowania wynikające ze „Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego” ...... 7 1.3. Sposób zbierania informacji oraz ich źródła ...... 8 1.4. Metodyka tworzenia programu ...... 8 1.5. Zakres opracowania ...... 9 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 10 2.1. Położenie geograficzne i administracyjne ...... 10 2.2. Sytuacja demograficzna ...... 12 2.3. Zasoby mieszkaniowe ...... 13 2.4. Sytuacja gospodarcza ...... 14 2.4.1. Rolnictwo ...... 14 2.4.2. Przemysł ...... 15 2.4.3. Zatrudnienie ...... 17 2.5. System komunikacyjny ...... 17 3. AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...... 18 3.1. Powierzchnia ziemi ...... 18 3.1.1. Ukształtowanie terenu ...... 18 3.1.2. Budowa geologiczna ...... 19 3.1.3. Warunki glebowe ...... 19 3.1.4. Monitoring gleb ...... 21 3.1.5. Stan powierzchni ziemi i gleb ...... 21 3.1.6. Źródła zanieczyszczeo ...... 23 3.2. Zasoby kopalin ...... 24 3.3. Powietrze atmosferyczne ...... 26 3.3.1. Warunki klimatyczne ...... 26 3.3.2. Monitoring jakości powietrza ...... 27 3.3.3. Stan sanitarny powietrza ...... 28 3.3.4. Ciepłownictwo i zaopatrzenie w gaz ...... 29 3.3.5. Źródła zanieczyszczeo powietrza atmosferycznego ...... 29 3.4. Wody powierzchniowe i podziemne ...... 30 3.4.1. Sied hydrograficzna gminy ...... 30 3.4.2. Monitoring wód powierzchniowych ...... 31 3.4.3. Stan rzek w Gminie Jasieniec ...... 31 3.4.4. Zasoby wód podziemnych ...... 35 3.4.5. Monitoring wód podziemnych ...... 36 3.4.6. Stan wód podziemnych ...... 37 3.4.7. Gospodarka wodno-ściekowa ...... 39 3.4.8. Źródła zanieczyszczeo wód ...... 40 3.5. Zasoby przyrodnicze i antropogeniczne ...... 41 3.5.1. Dziedzictwo kulturowe ...... 42
2 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
3.5.2. System obszarów i obiektów prawnie chronionych ...... 43 3.5.3. Lasy ...... 44 3.5.4. Monitoring przyrody ...... 44 3.6. Hałas ...... 45 3.6.1. Monitoring hałasu ...... 46 3.6.2. Stan środowiska akustycznego...... 47 3.6.3. Źródła hałasu ...... 48 3.7. Promieniowanie elektromagnetyczne ...... 48 3.7.1. Monitoring promieniowania ...... 49 3.7.2. Źródła promieniowania ...... 50 3.7.3. Stan promieniowania elektromagnetycznego ...... 51 3.8. Poważne awarie przemysłowe ...... 52 4. DŁUGOTERMINOWE CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY ...... 53 4.1. Ochrona powierzchni ziemi ...... 54 4.2. Ochrona zasobów kopalin ...... 55 4.3. Ochrona powietrza ...... 56 4.4. Ochrona zasobów wodnych ...... 58 4.5. Ochrona przyrody ...... 60 4.6. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów ...... 62 4.7. Ochrona środowiska akustycznego ...... 63 4.8. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi ...... 64 4.9. Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii ...... 65 4.10. Gospodarka odpadami ...... 66 4.11. Edukacja ekologiczna ...... 66 5. CELE KRÓTKOTERMINOWE NA LATA 2009-2012 ...... 69 5.1. Kryteria wyboru priorytetów ...... 69 5.2. Priorytety ekologiczne i harmonogram realizacji przedsięwzięd ...... 69 6. PODSTAWOWE INSTRUMENTY I NARZĘDZIA ZARZĄDZANIA REALIZACJĄ PROGRAMU ...... 76 6.1. Instrumenty realizacji programu ...... 76 6.1.1. Instrumenty prawne...... 76 6.1.2. Instrumenty ekonomiczno - rynkowe ...... 76 6.1.3. Instrumenty finansowe ...... 77 6.1.4. Instrumenty strukturalne ...... 78 6.1.5. Instrumenty oddziaływania społecznego ...... 79 6.2. Monitoring realizacji programu ochrony środowiska ...... 79 6.3. Finansowanie programu ...... 82 SPIS TABEL ...... 86 SPIS RYSUNKÓW ...... 86
3 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
1. WPROWADZENIE
Zgodnie z art. 17 Ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001r. (t.j.:Dz. U. z 2008r., Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) niniejsza aktualizacja programu ochrony środowiska została opracowana zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa. Program ochrony środowiska ma za zadanie pomoc w rozwiązywaniu istniejących problemów, a także przeciwdziałać zagrożeniom, które mogą pojawić się w przyszłości. Wdrożenie programu umożliwi osiągnięcie celów założonych w Polityce Ekologicznej Państwa oraz realizację jej zasad. Program ten pozwoli także na stworzenie i funkcjonowanie na terenie gminy zintegrowanego zespołu instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska przyrodniczego, spełniającego wymagania określone w nowych przepisach o ochronie środowiska.
1.1. Cel opracowania
Celem niniejszego opracowania jest stworzenie aktualizacji „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jasieniec na lata 2009-2012 z perspektywą na lata 2013-2015”, którego realizacja doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem oraz zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją. Przesłaniem do opracowania aktualizacji programu ochrony środowiska jest zrównoważony rozwój tzn. taki rozwój gospodarczy, techniczny i społeczny, który nie powoduje szkód w środowisku naturalnym i nadmiernie nie wyczerpuje jego zasobów. Aktualizacja programu na każdym szczeblu administracyjnym (kraju, regionu, powiatu, gminy) powinna służyć przede wszystkim stworzeniu warunków dla takiego stymulowania procesów rozwoju, aby w jak najmniejszym stopniu zagrażały one środowisku naturalnemu. Konieczne jest w związku z tym sukcesywne eliminowanie procesów i działań gospodarczych szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, promowanie technologii i działań „przyjaznych środowisku” oraz przyspieszanie procesów rekultywacyjnych i przywracających środowisko do właściwego stanu, wszędzie tam, gdzie nastąpiła jego degradacja. Realizacja tych celów nie może jednak ograniczać tempa wzrostu gospodarczego ani powodować powstania napięć społecznych czy zagrożeń ekonomicznych. Celem aktualizowanego programu jest rozpoznanie istniejącego stanu środowiska i przedstawienie zadań niezbędnych do kompleksowego rozwiązania problemów związanych z ochroną środowiska oraz wyznaczenie hierarchii ważności poszczególnych inwestycji. Ponadto program ochrony środowiska przedstawia rozwiązania techniczne, ekonomiczne i formalno – prawne dla proponowanych działań proekologicznych.
4 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Ostatecznym celem będzie wyznaczenie optymalnych harmonogramów realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych ze wskazaniem źródeł finansowania.
1.2. Główne uwarunkowania aktualizacji programu
Program ochrony środowiska powinien odzwierciedlać pewne zasady ogólne, które leżą u podstaw polityki ekologicznej państwa i polityki ochrony środowiska w Unii Europejskiej: 1. Zasada zrównoważonego rozwoju – polityka i działania w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego powinny być prowadzone w taki sposób, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania zagadnień ochrony środowiska z polityką w poszczególnych dziedzinach gospodarki; 2. Zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego, którą należy postrzegać w kategoriach: sprawiedliwości międzypokoleniowej – zaspokajanie potrzeb materialnych i cywilizacyjnych obecnego pokolenia z równoczesnym tworzeniem i utrzymywaniem warunków do zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń, sprawiedliwości międzyregionalnej i międzygrupowej – zaspokajanie potrzeb materialnych i cywilizacyjnych grup społecznych i jednostek ludzkich w ramach sprawiedliwego dostępu do ograniczonych zasobów walorów środowiska, równoważenia szans między człowiekiem a przyrodą – zapewnienie zdrowego i bezpiecznego funkcjonowania w sensie fizycznym, psychicznym, społecznym i ekonomicznym jednostek ludzkich przy zachowaniu trwałości podstawowych procesów przyrodniczych wraz z ochroną różnorodności biologicznej; 3. Zasada przezorności – rozwiązywanie pojawiających się problemów ekologicznych powinno następować po „bezpiecznej stronie”, tj. odpowiednie działania powinny być podejmowane już wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, że problem wymaga rozwiązania, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje pełne naukowe tego potwierdzenie; 4. Zasada uspołecznienia polityki ekologicznej – stworzenie instytucjonalnych, prawnych i materialnych warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji pozarządowych w procesie kształtowania modelu zrównoważonego rozwoju, przy równoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, rozbudzaniu świadomości i wrażliwości ekologicznej oraz kształtowaniu nowej etyki zachowań wobec środowiska naturalnego. Zasada uspołecznienia ma szczególne znaczenie dla gmin, gdyż jako podstawowe jednostki samorządu terytorialnego są najbliżej mieszkańców i poprzez to mają największy potencjał w zakresie kreowania świadomości ekologicznej poprzez np.
5 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
tworzenie centrów informacji ekologicznej, otwartą współpracę z lokalnymi organizacjami pozarządowymi itp.; 5. Zasada „zanieczyszczający płaci” – nakłada ona pełną odpowiedzialność, w tym materialną, za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych zagrożeń dla środowiska na ich sprawcę, czyli jednostkę użytkującą zasoby środowiska. Innymi słowy, kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia; 6. Zasada prewencji – pozwala na przeciwdziałanie nadmiernym emisjom przy założeniu, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska naturalnego musi być podejmowane na etapie planowania przedsięwzięć mogących negatywnie oddziaływać na środowisko. Niezbędne zatem jest przeprowadzenie sprawnej procedury ocen oddziaływania na środowisko oraz monitoringu środowiskowego prowadzonych inwestycji; 7. Zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej – potrzeba minimalizacji nakładów inwestycyjnych na jednostkę uzyskanego efektu ekologicznego.
1.2.1. Uwarunkowania prawne
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j: Dz. U. z 2008r., Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) nakłada na rady gmin obowiązek opracowania programów ochrony środowiska oraz ich aktualizację w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Przy opracowywaniu aktualizacji „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jasieniec na lata 2009-2012 z perspektywą na lata 2013-2015” posłużono się aktualnie obowiązującymi przepisami prawnymi w zakresie ochrony środowiska. Niniejsza aktualizacja programu określa wymagania odnoszące się do polityki ekologicznej państwa, a w szczególności: cele i priorytety ekologiczne, rodzaje i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawne, ekonomiczne, społeczne. Aktualizacja programu ochrony środowiska opiera się na dokumentach:
„Polityce ekologicznej państwa z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”, „Programie Wykonawczym do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002 – 2010”, „Programie Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007 - 2010”, „Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020”, „Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Grójeckiego na lata 2008-2011”, „Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Grójeckiego na lata 2004-2020”.
Niniejsza aktualizacja „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jasieniec na lata 2009- 2012 z perspektywą na lata 2013-2015” została wykonana na podstawie umowy z dnia 19.01.2009, zawartej pomiędzy Urzędem Gminy a firmą J.W.W.TRILAND Sp. z o.o.
6 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
1.2.2. Uwarunkowania wynikające ze „Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego”
Opracowana w 2006 roku „Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku” wyznacza cele i kierunki rozwoju o charakterze ponadlokalnym, które mają znaczny wpływ na harmonijny rozwój województwa. Poświęca znaczną uwagę zagadnieniom zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska. Celem nadrzędnym tego opracowania jest wzrost konkurencyjności gospodarki i równoważenie rozwoju społeczno-gospodarczego w regionie jako podstawa poprawy jakości życia mieszkańców. Cel ten ma być zrealizowany poprzez cele strategiczne: 1. Budowę społeczeństwa informacyjnego i poprawę jakości życia mieszkańców województwa. 2. Zwiększanie konkurencyjności regionu w układzie międzynarodowym. 3. Poprawę spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej regionu w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Istotnym założeniem tego programu w odniesieniu do obszaru Gminy Jasieniec jest cel dotyczący ochrony i rewaloryzacji środowiska przyrodniczego dla zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju, który uwzględnia: dostosowanie systemu monitoringu zanieczyszczeń środowiska do wymogów UE, utworzenie systemu obszarów prawnie chronionych, zwiększenie lesistości regionu i ochronę lasów, poprawę jakości wód powierzchniowych, ochronę wód podziemnych i kopalin, uporządkowanie gospodarki odpadami, poprawę bezpieczeństwa na wypadek klęsk żywiołowych i katastrof ekologicznych, rewitalizację zdegradowanych obszarów poprzemysłowych, ochronę bioróżnorodności środowiska naturalnego i zachowanie naturalnych siedlisk, szerzenie świadomości ekologicznej wśród mieszkańców, zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, ochronę powietrza i ochronę przez hałasem, rozwój rolnictwa ekologicznego.
„Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020” jest realizowana poprzez wiele programów, a przede wszystkim poprzez „Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013”.
7 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
1.3. Sposób zbierania informacji oraz ich źródła
Do opracowania aktualizacji „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jasieniec na lata 2009-2012 z perspektywą na lata 2013-2015” wykorzystano informacje zawarte w następujących źródłach: „Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Jasieniec na lata 2004 – 2014”, „Sprawozdanie z realizacji gminnego planu gospodarki odpadami za lata 2004 - 2005”, „Program Ochrony Środowiska Gminy Jasieniec na lata 2004 – 2014”, Strategia rozwoju Gminy Jasieniec, Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Jasieniec, Plan odnowy miejscowości Jasieniec na lata 2008 – 2015, Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju - Polska 2025; II Polityka Ekologiczna Państwa, Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 - 2010, Wytyczne dla Programów Ochrony Środowiska opracowane przez Ministerstwo Środowiska, Program Ochrony Środowiska dla Województwa Mazowieckiego na lata 2007 – 2010, Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Grójeckiego na lata 2008 – 2011, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, Główny Urząd Statystyczny w Warszawie, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, Dane kartograficzne, Ogólnie dostępne źródła internetowe, Ankiety.
1.4. Metodyka tworzenia programu
Opracowanie wykonano opierając się na materiałach zebranych z Urzędu Gminy, opracowań gminnych dotyczących środowiska oraz bazy danych dotyczącej stanu poszczególnych elementów środowiska w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Warszawie. Analiza zebranych danych posłużyła do uzyskania jak najpełniejszego obrazu istniejącego stanu środowiska na terenie Gminy Jasieniec. Prace nad aktualizacją prowadzone były w kilku etapach. Pierwszym z nich było przeprowadzenie konsultacji społecznych polegających na zamieszczeniu na stronie internetowej Urzędu Gminy informacji o wykonywaniu programu ochrony środowiska oraz na przeprowadzeniu akcji ankietyzacyjnej. Ta forma konsultacji społecznych pozwoliła na uzyskanie opinii od mieszkańców na temat stanu środowiska w gminie, określenia
8 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
najważniejszych problemów związanych z ochroną środowiska. Mieszkańcy udzielali też odpowiedzi na pytania, jakie działania podjęte zostały na terenie gminy w celu ochrony środowiska, podawali także własne sugestie dotyczące działań, które gmina powinna podjąć w celu poprawy stanu środowiska. Kolejnym krokiem była analiza dokumentów: "Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Grójeckiego na lata 2004-2020", „Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku” oraz raportu z wykonania "Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jasieniec na lata 2004-2014” za lata 2004-2005. Analizie poddano dokumenty powiatowe, wojewódzkie oraz dotyczące polityki państwowej. Następny etap polegał na ustaleniu problemów związanych z ochroną środowiska na terenie gminy i wytyczeniu określonych celów do realizacji na podstawie wyników badania ankietowego, aktualnego stanu środowiska oraz zadań wykonanych z programu z 2004 roku. Na tej podstawie sformułowane również zostały priorytety na rzecz ochrony środowiska, jego poprawy i racjonalnego wykorzystania zasobów wraz z kierunkami działań i harmonogramem przedsięwzięć przewidzianych do realizacji i źródłami finansowania. Ostatecznym działaniem było sformułowanie wskaźników monitorowania programu.
1.5. Zakres opracowania
Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jasieniec składa się z następujących części: Rozdział 1 wstępny, określa cel i zakres opracowania a także podstawę prawną i sposób zbierania informacji oraz ich źródła. Rozdział 2 przedstawia ogólną charakterystykę Gminy Jasieniec: położenie, charakterystykę środowiska przyrodniczego, sytuację demograficzną, gospodarczą oraz infrastrukturę i komunikację na terenie gminy. Rozdział 3 dotyczy aktualnego stanu środowiska przyrodniczego na terenie gminy. Oddzielnie zostały omówione elementy środowiska przyrodniczego: powierzchnia ziemi (gleby, zasoby kopalin), powietrze atmosferyczne, wody podziemne i powierzchniowe, a także lasy, obszary chronione, hałas, promieniowanie i poważne awarie. Rozdział 4 w rozdziale tym przyjęto cele dążące do poprawy sytuacji w zakresie ochrony wszystkich elementów środowiska wymienionych w rozdziale 3. Są one potraktowane jako działania długookresowe. Rozdział 5 dotyczy celów krótkookresowych i przyjęcia priorytetowych działań do zrealizowania w przeciągu 4 lat na terenie gminy. W rozdziale tym znajduje się także harmonogram realizacji przedsięwzięć.
9 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Rozdział 6 zawiera podstawowe instrumenty oraz narzędzia do zarządzania i do realizacji przyjętych celów. Także monitoring realizacji programu oraz wskazuje sposoby i możliwości finansowania działań zmierzających do realizacji przyjętych celów.
2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY
2.1. Położenie geograficzne i administracyjne
Zgodnie z podziałem fizyczno – geograficznym Gmina Jasieniec położona jest w granicach Wysoczyzny Rawskiej i Równiny Warszawskiej. Szczegółowe położenie geograficzne przedstawia poniższa tabela.
Tabela 1 Podział fizyczno – geograficzny terenu Gminy Jasieniec
Podział fizyczno - Nazwa wydzielenia geograficzny
megaregion Pozaalpejska Europa Środkowa
prowincja Niż Środkowoeuropejski
podprowincja Niziny Środkowopolskie
makroregion Wzniesienia Południowomazowieckie/Nizina Środkowomazowiecka
mezoregion Wysoczyzna Rawska/Równina Warszawska źródło: Kondracki J., 2000, Geografia Regionalna Polski, PWN, Warszawa
Zachodnia część gminy znajduje się w obrębie Wysoczyzny Rawskiej, wschodnia natomiast w obrębie Równiny Warszawskiej. Granica między tymi mezoregionami jest niewyraźna. Wysoczyzna Rawska jest częścią Wzniesień Południowomazowieckich. Od strony południowej ograniczona jest Doliną Pilicy, od strony wschodniej doliną Kraski i Jeziorki, gdzie przechodzi łagodnie w bardziej wyrównaną i obniżoną Równinę Warszawską. Równina Warszawska jest częścią Niziny Środkowomazowieckiej, która znajduje się w dolinie Środkowej Wisły. Jest to obszar lekko pofalowanej wysoczyzny polodowcowej, obejmującej wschodnią część gminy. Gmina Jasieniec jest gminą wiejską. Znajduje się w południowo-wschodniej części Powiatu Grójeckiego a jednocześnie w centralnej części województwa mazowieckiego. Gmina położona jest między dwiema aglomeracjami: warszawską oddaloną o 35 km i radomską oddaloną o 60km, które łączy droga krajowa nr 7 przebiegająca w pobliżu granic gminy.
10 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Z obszarem gminy sąsiadują: od strony północnej Gmina Grójec i Chynów, od wschodu Gmina Warka, od strony południowej Gmina Promna, wchodząca w skład Powiatu Białobrzeskiego, od zachodu natomiast sąsiaduje z Gminą Goszczyn i Belsk Duży. Powierzchnia gminy zajmuje 10 783 ha, co stanowi 8,5% powierzchni powiatu. Użytki rolne na terenie Gminy Jasieniec stanowią 8 869 ha, z czego 3 880 ha stanowią grunty orne, w tym 1 000 ha nasadzenia truskawek, sady – 3 500 ha, pozostałe 1 489 ha zajmują łąki i pastwiska. Grunty leśne i zadrzewione zajmują powierzchnię 1 552 ha. Grunty zurbanizowane czyli zabudowane, w tym tereny mieszkaniowe, przemysłowe, rekreacyjne, przeznaczone do celów komunikacyjnych oraz użytki kopalne stanowią 246 ha. Grunty pod wodami stanowią 15 ha, nieużytki 85 ha i inne niesklasyfikowane 16 ha.
Rysunek 1 Struktura użytkowania gruntów
źródło: opracowane na podstawie danych z Urzędu Gminy
Struktura użytkowania gruntów wskazuje na typowo rolniczy charakter gminy. Około 28,4% powierzchni gminy zajmują sady i 31,5% grunty orne. Corocznie zwiększa się udział nasadzeń truskawek. Powierzchnia lasów stanowi 12,6 % powierzchni, co świadczy o stosunkowo małym zalesieniu. Większe kompleksy lasów występują pomiędzy miejscowościami Osiny i Rytomoczydła oraz w rejonie wsi Boglewice.
Sieć osadnicza gminy liczy 36 jednostek, z których 31 stanowią sołectwa: Alfonsowo, Boglewice, Bronisławów, Czachów, Franciszków, Gniejewice, Gołębiów, Gośniewice, Ignaców, Jasieniec, Koziegłowy, Kurczowa Wieś, Leżne, Łychowska Wola, Łychów, Miedzechów, Nowy Miedzechów, Olszany, Orzechowo, Osiny, Przydróżek, Ryszki, Rytomoczydła, Stefanków, Turowice, Turowice-Kolonia, Tworki, Warpęsy, Wierzchowina, Wola Boglewska, Zbrosza Duża.
11 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Tylko 8 miejscowości liczy powyżej 200 mieszkańców. Największe miejscowości to Jasieniec i Boglewice.
2.2. Sytuacja demograficzna
Według stanu na 31.XII 2008 roku gmina liczy 5 419 mieszkańców. Stanowi to ok. 0,1% ogółu mieszkańców województwa mazowieckiego oraz 5,6% mieszkańców Powiatu Grójeckiego.
Tabela 2 Stan demograficzny w latach 2006 – 2008
Lata Ogółem Mężczyźni Kobiety
2006 5278 2664 2614
2007 5353 2691 2662
2008 5419 2723 2696 źródło: dane z Urzędu Gminy
W latach 2006 – 2008 zauważa się wzrost liczby ludności na terenie gminy. Gęstość zaludnienia w 2008 roku wynosi 50,3 osób/km2. Obserwuje się charakterystyczne dla obszarów wiejskich pozostawanie w gospodarstwach mężczyzn i migrację kobiet do miast. Współczynnik feminizacji wynosił w 2006 roku 98 kobiet przypadających na 100 mężczyzn, w 2008 roku natomiast na 100 mężczyzn przypadało 99 kobiet. Sytuacja uległa więc poprawie i dąży do stanu równowagi.
Rysunek 2 Struktura wiekowa ludności w 2006 i 2008 roku
źródło: opracowane na podstawie danych z Urzędu Gminy
Na terenie Gminy Jasieniec można mówić o starzeniu się społeczeństwa ze względu na występujący trend zmniejszania się liczby osób w wieku produkcyjnym oraz zwiększaniu się liczby osób w wieku poprodukcyjnym.
12 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Tabela 3 Przyrost naturalny w latach 2000 – 2007
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 urodzenia 82 67 48 59 61 65 54 65 żywe zgony 75 78 60 69 62 57 65 56 przyrost 7 -11 -12 -10 -1 8 -11 9 naturalny źródło: dane z Urzędu Statystycznego w Warszawie
W latach 2000 – 2007 przyrost naturalny ulegał znacznym wahaniom. Ma on cykliczny charakter. Po latach 2001, 2002, 2003 i 2006, w których nastąpił duży spadek przyrostu naturalnego w latach 2000, 2005 i 2007 przyrost naturalny jest dodatni.
Tabela 4 Migracje ludności w latach 2000 – 2007
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
napływ 45 50 32 59 69 39 75 86
odpływ 55 51 63 66 70 64 56 79 saldo -10 -1 -31 -7 -1 -25 19 7 migracji źródło: dane z Urzędu Statystycznego w Warszawie
Saldo migracji w latach 2000 – 2005 osiągało wartości ujemne, co świadczy o tym, że w tych latach występował odpływ ludności z terenu gminy. Największy odpływ ludności nastąpił w roku 2002 i 2005. W latach 2006 i 2007 nastąpił napływ ludności na teren gminy. Trudno określić czy tendencja wzrostowa będzie utrzymywać się w kolejnych latach.
2.3. Zasoby mieszkaniowe
Dominującą formą mieszkalnictwa na terenie Gminy Jasieniec jest zabudowa zagrodowa. Jest to typ zabudowy charakterystyczny dla osadnictwa wsi. Większość jednostek osadniczych posiada zabudowę o charakterze zwartym. Występują także wsie o typowo kolonijnym charakterze.
Zasoby mieszkaniowe gminy w 2007 roku wynosiły 1703 mieszkania o liczbie izb równej 6 141. Łączna powierzchnia użytkowa mieszkań wynosi 133 611 m2. Na jedno mieszkanie o przeciętnej powierzchni użytkowej 78,5 m2 przypadają 3,18 osoby.
13 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Tabela 5 Zasoby mieszkaniowe w 2007 roku
przeciętna Powierzchni powierzchnia mieszka a użytkowa liczba liczba osób na 2 izby użytkowa w m nia mieszkań izb w 1 1 w m2 mieszka 1 1 mieszka mieszk niu izbę osobę nie anie
Powiat Grójecki 32 832 118 782 2 503 003 3,62 2,94 0,81 76,2 25,9
Gmina Jasieniec 1 703 6 141 133 611 3,61 3,18 0,88 78,5 24,8 źródło: Województwo Mazowieckie 2008, Podregiony, Powiaty i Gminy, Urząd Statystyczny w Warszawie
W porównaniu z Powiatem Grójeckim w gminie występuje nieznacznie większa przeciętna powierzchnia użytkowa przypadająca na 1 mieszkanie. Pozostałe wskaźniki wskazują na wartości poniżej średniej dla powiatu.
Tabela 6 Wyposażenie mieszkań w instalacje w 2007 roku
wyposażenie w instalacje (% ogółu mieszkań na wsi)
centralne wodociąg łazienka ogrzewanie
Powiat Grójecki 74,5 63,9 62
Gmina Jasieniec 66,6 59,4 57 źródło: Województwo Mazowieckie 2008, Podregiony, Powiaty i Gminy, Urząd Statystyczny w Warszawie
Wskaźniki wyposażenia mieszkań w instalacje: wodociąg, łazienkę i centralne ogrzewanie są w Gminie Jasieniec niższe niż w przypadku Powiatu Grójeckiego.
2.4. Sytuacja gospodarcza
2.4.1. Rolnictwo
Gmina Jasieniec jest typową gminą rolniczą. Podstawowym źródłem utrzymania ludności jest rolnictwo. W strukturze użytkowania gruntów wyraźna jest specjalizacja sadownicza dużej części gospodarstw, ale także pojawia się chów zwierząt i uprawy polowe. Główną gałęzią produkcji rolniczej jest produkcja sadownicza. Dominują jabłonie, które zajmują powierzchnię ok. 2500 ha. Największe skupiska sadów znajdują się we wsiach: Gośniewice, Gniejewice, Tworki, Warpęsy, Kurczowa Wieś, Miedzechów, Miedzechów Nowy, Stefanków, Bronisławów, Boglewice, Czachów, Ignaców. W sadach jabłoniowych dominują odmiany: Szampion, Jonagold i sporty, Gloster, Elise, Golden Delicious Reinders, Gala, Ligol, Genewa Early, Celeste.
14 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Corocznie zwiększa się powierzchnia upraw truskawki. Największy rejon uprawy truskawek to Ignaców, Koziegłowy, Miedzechów. Dominują odmiany: Honeoye, Kent, Elsanta, Marmolada czyli odmiany deserowe. Ostatnio powiększył się areał uprawy czereśni o odmiany o owocach dużych, twardych, ciemnych czyli eksportowych typu: Regina, Kordia, Wanda, Summit, Reinier, Sylwia. Gospodarstwa sadownicze i plantacje truskawek stanowią głównie gospodarstwa o średnim poziomie rozwoju produkcji.
Rolnicy na terenie gminy zrzeszają się w organizacjach producenckich oraz wprowadzają do praktyk sadowniczych nowe technologie produkcji - Integrowaną Produkcję Owoców (IPO). W przyszłości planowane jest wprowadzenie systemu Europejskiej Dobrej Praktyki Rolniczej (EUROPGAP).
2.4.2. Przemysł
Pozarolniczy potencjał gospodarczy tworzą głównie małe i średnie podmioty gospodarcze i jedno- lub kilkuosobowe zakłady osób fizycznych o zróżnicowanym profilu działalności. Poniższe dane pochodzą z rejestru REGON - Krajowym Rejestrze Urzędowym Podmiotów Gospodarki Narodowej prowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny w Warszawie. Aktualnie działalność gospodarczą prowadzi 311 podmiotów zarejestrowanych w REGON, z czego około 4,8% należy do sektora publicznego.
Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD1: Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo – 23, Przetwórstwo przemysłowe – 3, Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych – 22, Dostawa wody; gospodarowanie ciekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją – 2, Budownictwo – 32, Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych – 118, Transport i gospodarka magazynowa – 8, Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi – 21, Informacja i komunikacja – 16, Działalność finansowa i ubezpieczeniowa – 19,
1 Stan na dzieo 31.12.2008, Bank Danych Regionalnych, GUS
15 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości – 7, Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna – 11, Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca – 15, Administracja publiczna i obrona narodowa – 14.
Na terenie Gminy Jasieniec zwiększa się liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON z 294 w 2002 roku i 310 w 2005 r. do 311 w roku 2008. Jest to niewielka liczba, należy jednak zwrócić uwagę na typowo rolniczy charakter gminy.
Rysunek 3 Struktura podmiotów gospodarczych w 2005 roku
źródło: opracowane na podstawie danych z Głównego Urzędu Statystycznego
Struktura podmiotów gospodarczych w 2005 roku w Gminie Jasieniec kształtowała się podobnie do struktury w powiecie. Wśród przedsiębiorców zdecydowanie przeważają zakłady handlowo-usługowe.
16 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Największym podmiotem gospodarczym na terenie Gminy Jasieniec jest Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjno-Drogowych (d. Wytwórnia Mas Bitumicznych).
2.4.3. Zatrudnienie
W Gminie Jasieniec widoczne jest duże zatrudnienie kobiet ok. 72,9% wszystkich zatrudnionych. Jest to związane z nieuwzględnianiem w danych pochodzących z GUSu indywidualnej działalności rolniczej. Gospodarstwa są prowadzone przez mężczyzn natomiast kobiety coraz częściej decydują się na pracę poza rolnictwem.
Tabela 7 Pracujący w 2007 r.
ogółem z liczby ogółem sektor sektor usługi usługi ogółem kobiety publiczny prywatny rynkowe nierynkowe
liczba osób 240 175 179 61 41 169
% pracujących 100 72,9 74,6 25,4 17,1 70,4 źródło: Województwo Mazowieckie 2008, Podregiony, Powiaty i Gminy, Urząd Statystyczny w Warszawie
Bardzo duży jest udział pracujących w usługach nierynkowych. W sektorze publicznym zatrudniona jest zdecydowanie większa liczba.
Tabela 8 Stopa bezrobocia w gminie, powiecie i w województwie w latach 2005 – 2007
Województwo Lata Gmina Jasieniec Powiat Grójecki Mazowieckie
2005 6,3 8,9 13,8
2006 5,8 7,7 11,8
2007 5,3 6,1 9,0 źródło: Województwo Mazowieckie 2008, Podregiony, Powiaty i Gminy, Urząd Statystyczny w Warszawie
Z powyższej tabeli wynika, że stopa bezrobocia w Gminie Jasieniec od 2005 roku maleje. W porównaniu z sytuacją na rynku pracy w województwie i w kraju gmina wypada korzystnie.
2.5. System komunikacyjny
Gmina Jasieniec ma stosunkowo dobry układ komunikacyjny. W niedużej odległości od granicy gminy przebiega droga krajowa nr 7 łącząca Warszawę z Krakowem. Dojazd do tej drogi zapewnia droga wojewódzka nr 730 relacji Grójec – Warka, przebiegająca przez środek gminy. Sieć dróg powiatowych na terenie gminy ma długość ok. 60 km (m.in. droga Jasieniec – Olszany – Miedzechów oraz Jasieniec – Gniejewice – Zbrosza Duża prowadząca do drogi nr 7), a dróg wojewódzkich – 18 km. Sieć dróg lokalnych jest wystarczająca.
17 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
3. AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Niniejszy rozdział ma na celu przedstawienie aktualnego stanu środowiska przyrodniczego na terenie Gminy Jasieniec. Z analizy przeprowadzonych ankiet wynika, że ok. 61% ankietowanych mieszkańców uważa, że stan środowiska na terenie gminy jest dobry. Zanieczyszczenia wg 70% badanych powoduje rolnictwo oraz związane z nim nawożenie i stosowanie środków ochrony roślin a także niekontrolowany zrzut ścieków komunalnych. Zanieczyszczenia te głównie wpływają na standard życia mieszkańców i możliwości wypoczynku.
3.1. Powierzchnia ziemi
Ustawa Prawo Ochrony Środowiska (t.j.: Dz.U. z 2008r., Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) definiuje powierzchnię ziemi jako naturalne ukształtowanie terenu, glebę oraz znajdującą się pod nią ziemię do głębokości oddziaływania człowieka. W niniejszym opracowaniu rozdział ten dotyczy budowy geologicznej Gminy Jasieniec oraz ukształtowania terenu. Dodatkowo w rozdziale tym znajduje się opis warunków glebowych oraz analiza obecnego stanu gleb i ich zanieczyszczenie. W kolejnej części tego rozdziału znajduje się także charakterystyka zasobów kopalin, ich eksploatacja i związane z nią zanieczyszczenia.
3.1.1. Ukształtowanie terenu
Na obszarze Gminy Jasieniec rozciągają się równinne obszary o charakterze wysoczyzny o rzeźbie z dominacją płaskich, silnie denudowanych powierzchni, które miejscami łagodnie są rozcięte poprzez formy dolinne. Pod względem morfologicznym jest to typ rzeźby polodowcowej. Największe formy wklęsłe stanowią doliny rzek Kraski i Czarnej. Najniżej położony obszar na terenie gminy znajduje się w okolicy miejscowości Wola Boglewska, w dolinie rzeki Kraski i wynosi 123 m n.p.m. Maksymalne wysokości występują w południowej części gminy. Najwyższe wzniesienie znajduje się na południe od miejscowości Łychów i na północ od miejscowości Koziegłowy i jest położone na wysokości 153 m n.p.m. Maksymalna deniwelacja terenu na obszarze gminy wynosi 30 m. Na Wysoczyźnie Rawskiej wysokość terenu maksymalnie wynosi 200 m n.p.m. Powierzchnia wysoczyzny pochyla się nieznacznie w kierunku północno-wschodnim, a średnia wysokość terenu wynosi ok. 135-140 m n.p.m. Obszar ten charakteryzuje się małym zalesieniem i brakiem naturalnych zbiorników wodnych. Wysokość terenu na obszarze Równiny Warszawskiej waha się od 60 do 140m.
18 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Pozostałością po zlodowaceniu są występujące na powierzchni Wysoczyzny Rawskiej gliny morenowe oraz formy wypukłe pochodzenia fluwioglacjalnego, reprezentowanych przez pagórki kemowe (Olszany) oraz ozy (Kurczowa Wieś). Morfologia Równiny Warszawskiej jest mało urozmaicona. Jest to płaska, silnie zdenudowana powierzchnia akumulacji lodowcowej, zbudowana z glin zwałowych, osadów zastoiskowych i wodnolodowcowych zlodowacenia środkowopolskiego. Występują tu pojedyncze formy takie jak: wzgórza morenowe, piaski eoliczne (Rytomoczydła), tarasy kemowe (Osiny, Ignaców) czy powytopiskowe obniżenia terenu (Olszany). W krajobrazie dominują równiny denudacyjne i tarasy rzeczne. Spadek terenu w większości obszaru nie przekracza 2%. Jedynie w obrębie zboczy dolin oraz w ich bezpośrednim sąsiedztwie nachylenie powierzchni wynosi powyżej 2% i lokalnie powyżej 5%.
3.1.2. Budowa geologiczna
Pod względem geologicznym obszar Gminy Jasieniec położony jest w południowo- zachodniej części Niecki Mazowieckiej2. Centrum Niecki Mazowieckiej znajduje się w rejonie Warszawy, natomiast Gmina Jasieniec położona jest na jej skraju. Wypełniają ją osady paleogenu, neogenu i czwartorzędu. Niecka ta jest zbudowana z różnych skal węglanowych, nad którymi występują oligoceńskie piaski morskie a nad nimi pochodzące z miocenu piaski i mułki. Kompleks trzeciorzędowy kończy formacja o charakterze ilastym, pylastym i frakcji piasku drobnoziarnistego. Osady czwartorzędowe na powierzchni poddawane były wielu procesom: zlodowaceniu, aktywności erozyjno-akumulacyjnej rzek, holoceńskiej akumulacji oraz erozji wywołanej działalnością człowieka.
3.1.3. Warunki glebowe
W Gminie Jasieniec występują stosunkowo dobre gleby brunatne kwaśne i brunatne wyługowane. Gleby te wytworzyły się z utworów takich jak gliny zwałowe, pyły i piaski słabo gliniaste. Są to stosunkowo dobre gleby charakteryzujące się korzystnymi stosunkami wodno-powietrznymi, odpowiednimi do produkcji rolniczej. Z piasków słabo gliniastych, piasków luźnych i glin piaszczystych wytworzyły się gleby bielicowe i pseudobielicowe. Zajmują one znaczne obszary gminy, jednak ich wartość produkcyjna jest niższa niż gleb brunatno ziemnych. W obrębie dolin rzecznych występują gleby bagienne, murszowe, semihydrogeniczne oraz gleby związane z akumulacyjną działalnością rzek – piaszczyste i pyłowe mady.
2 Richling A., 2003, Przyroda Mazowsza i jej antropogeniczne przekształcenia, Pułtusk
19 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Gleby o wysokiej produktywności, występują przede wszystkim w centralnej i północnej części gminy, na gruntach wsi Jasieniec, Turowice, Olszany, Miedzechów, Czachów, Stefanków i Wola Boglewska. Natomiast na południu gminy - w rejonie wsi Zbrosza Duża, Koziegłowy i Michałówka znajdują się gleby gorszej jakości. Poniższy rysunek przedstawia strukturę bonitacyjną gleb na terenie gminy. Klasy bonitacyjne gleb wyznaczają ich jakość pod względem wartości użytkowych uwzględniając żyzność, stosunki wodne, stopień kultury gleby i trudność uprawy w powiązaniu z agroklimatem, rzeźbą terenu oraz niektórymi elementami stosunków gospodarczych. W oparciu o te kryteria gleby zalicza się do odpowiednich klas bonitacyjnych. Rysunek 4 Klasy bonitacyjne gleb na terenie gminy
źródło: opracowane na podstawie danych z Urzędu Gminy
Na obszarze Gminy Jasieniec dominują gleby orne zaliczane do IV oraz do V klasy – gleby orne średnie. Plony roślin uprawianych na tych glebach są wyraźnie niższe niż na glebach klas wyższych, nawet gdy utrzymywane są one w dobrej kulturze rolnej. Gleby te są bardzo podatne na wahania poziomu wód gruntowych. Niewielki odsetek stanowią gleby klasy III (b) - gleby orne średnio dobre. W porównaniu do gleb klas I i II, posiadają one gorsze właściwości fizyczne i chemiczne. Odznaczają się dużym wahaniem poziomu wody w zależności od opadów atmosferycznych. Na glebach tej klasy można już zaobserwować procesy ich degradacji. Gleby o klasie V zajmują 8,3% powierzchni gminy – są to gleby zdecydowanie słabsze. W strukturze bonitacyjnej użytków zielonych przeważają klasy IV (60 %) i III (20,6%) - struktura użytków zielonych wg klas bonitacyjnych odznacza się przewagą łąk i pastwisk dobrych i średnich jakościowo. Kompleksy glebowo-rolnicze to zespoły różnych gleb o zbliżonych właściwościach rolniczych i podobnym użytkowaniu. Określając kompleks gleby uwzględnia się charakter samej gleby, warunki klimatyczne, stosunki wodne i rzeźbę terenu. Na terenie Gminy Jasieniec grunty orne w większości stanowią gleby zaliczane do kompleksów
20 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
przydatności rolniczej 4 – żytni bardzo dobry, 5 – żytni dobry oraz 3 – pszenny wadliwy. Gleby te posiadają korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa, praktycznie bez ograniczeń można je wykorzystać do wszystkich kierunków upraw. Trwałe użytki zielone zaliczają się głównie do kompleksu średniego (2z).
3.1.4. Monitoring gleb
Obowiązek prowadzenia monitoringu jakości gleby i ziemi oraz oceny i obserwacji zmian monitorowanych parametrów w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wynika z zapisów art. 26 ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Kryteria oceny jakości określone są, na podstawie delegacji w art. 105 cytowanej ustawy, w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. nr 165, poz. 1359 z późn. zm.). Badania jakości gleby i ziemi, zgodnie z art. 109 ustawy Prawo Ochrony Środowiska, należą do zadań własnych Starosty. Co 5 lat WIOŚ wykonuje „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski”, którego celem jest śledzenie zmian różnych cech gleb użytkowanych rolniczo, szczególnie właściwości chemicznych, zachodzących w określonych przedziałach czasu pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalności człowieka. Cykl badań realizowany jest w ramach krajowej sieci wyznaczonej przez IUNG w Puławach. W wyznaczonych punktach profili glebowych, zlokalizowanych na glebach użytkowanych rolniczo, są oznaczane:
właściwości podstawowe - skład granulometryczny, % próchnicy, % CaCO3, odczyn, kwasowość hydrolityczna, kwasowość wymienna, zawartość przyswajalnych dla roślin form potasu, fosforu, magnezu i siarki, zawartość azotu ogólnego i węgla organicznego, zawartość WWA, zawartość wymiennego wapnia, sodu, potasu i magnezu, radioaktywność, przewodnictwo elektryczne właściwe oraz stosunek C:N i zasolenie gleby, kationowa pojemność sorpcyjna, suma zasad wymiennych oraz stopień wysycenia kationami zasadowymi, zawartość rozpuszczalnych form: Ca, Mg, K, Na, Al, Fe, P, Mn, Cd, Cu, Cr, Ni, Pb, Zn, Co, V, Li, Be, Ba, Sr, La. W wyniku dotychczas prowadzonych badań nie wykonano otworów w profilach glebowych na terenie Gminy Jasieniec i Powiatu Grójeckiego.
3.1.5. Stan powierzchni ziemi i gleb
Gleba jest podstawowym elementem środowiska przyrodniczego, a jej właściwości (fizyczne, chemiczne, biologiczne) kształtowane pod wpływem działania procesu glebotwórczego znajdują się w stanie równowagi dynamicznej. Naruszenie tej równowagi
21 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
powoduje najczęściej negatywne skutki dla środowiska. Około 47% ankietowanych mieszkańców zwraca uwagę na możliwość skażenia gleb substancjami chemicznymi na terenie gminy, których źródłem są głównie porzucone odpady i nieszczelne szamba. Ponad 35% ankietowanych natomiast jako główne źródło zanieczyszczenia gleb uważa nadmierne stosowanie nawożenia i środków ochrony roślin. Na terenie Gminy Jasieniec na jakość gleb wpływa przede wszystkim jej zakwaszenie. Na obszarze gminy przeważają gleby kwaśne i bardzo kwaśne, o odczynie powyżej 5,5 pH. Gleby takie zajmują ponad 60% powierzchni gminy. Nadmierne zakwaszenie gleb jest czynnikiem wpływającym na zmniejszanie efektywności stosowania większości zabiegów agrotechnicznych, a zwłaszcza nawożenia mineralnego oraz może przyczyniać się do ograniczenia plonów. Zakwaszenie jest niekorzystnym czynnikiem z punktu wydajności i jakości plonów, gdyż może prowadzić do obniżenia wartości produkcyjnych gleb. Znaczącą rolę w zakwaszeniu gleb odgrywają na terenie gminy warunki geologiczne - duży udział utworów piaszczystych. Negatywne skutki zakwaszenia gleb mogą być dodatkowo zwiększane poprzez działalność człowieka, przede wszystkim rolnicze użytkowanie gleb i nawożenie mineralne. Zakwaszenie można zmniejszyć stosując wapnowanie gleb3. Zjawiskiem mogącym negatywnie wpływać na stan gleb na terenie gminy jest również erozja. Jak wynika z raportu WIOŚ „Stan środowiska w województwie mazowieckim w 2006 roku” dominującym rodzajem erozji występującej na terenie całego województwa jest erozja wietrzna, którą zagrożonych jest aż 33% gruntów ornych. Na terenie Gminy jasieniec jest ona umiarkowanych rozmiarów, nasila się w okresie wiosennym i prowadzi do wywiewania warstwy próchnicznej gleby. Na erozję przede wszystkim narażone są gleby piaszczyste i przesuszone. Występuje ona głównie na obszarach o nadmiernym wylesieniu, a także na terenach wykorzystywanych rolniczo, zwłaszcza z użyciem sprzętów mechanicznych. Zubożenie poziomu próchniczego prowadzi do odsłaniania systemu korzeniowego i uszkodzenia mechanicznego roślin. Na terenie gminy zauważa się także erozję wodną, objawiającą się ubożeniem poziomu próchniczego na skutek żłobienia i wymywania cząstek spławialnych pokrywy glebowej. Erozja wodna występuje lokalnie, głównie na terenach dolinnych lub na stokach. Zagrożeniem związanym z działalnością rolniczą i nadmiernym wylesieniem terenu może być także zmiana stosunków wodnych gleb i ich przesuszanie. Przekształcenia gleb związane z działalnością rolniczą dotyczą sposobu uprawy - kultury gleb, nieodpowiedniego stosowania nawozów oraz nie stosowania płodozmianu. W przypadku Gminy Jasieniec może dotyczyć to przede wszystkim stosowania środków ochrony roślin. Poprawa jakości i ochrony powierzchni ziemi związana jest zatem z prawidłowym rolniczym użytkowaniem gleb, prowadzącym do hamowania procesów erozji oraz zmniejszania ich wartości użytkowych.
3 Na podstawie raportu „Stan Środowiska w Województwie Mazowieckim w 2006 roku”, WIOŚ, Warszawa
22 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Pierwiastki śladowe lub inaczej metale ciężkie dostają się do gleby w wyniku działalności człowieka. Głównym źródłem zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi są przemysłowe emisje pyłów i gazów. O dostępności metali ciężkich dla roślin decyduje wiele czynników środowiska przyrodniczego, przy czym skład granulometryczny gleb, odczyn i zasobność gleb w próchnicę mają szczególne znaczenie. 4 Mimo, iż na terenie Gminy Jasieniec nie jest prowadzony monitoring gleb wyniki monitoringu krajowego wskazują, że gleby w otoczeniu gminy wykazują w zdecydowanej większości 0 stopień zanieczyszczenia metalami ciężkimi (naturalna zawartość metali). Mogą tym samym być przeznaczone pod wszystkie uprawy polowe i ogrodnicze. Lokalnie mogą wykazywać stopień I, w którym zawartość metali jest podwyższona ze względu na preparaty stosowane w celu ochrony roślin, głównie plantacji drzew owocowych oraz z emisją spalin samochodowych na glebach w sąsiedztwie szlaków komunikacyjnych.
3.1.6. Źródła zanieczyszczeń
Zanieczyszczenia powierzchni ziemi są związane przede wszystkim z odpadami jakie powstają i są składowane na terenie gminy. Odpady stanowią jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla wód powierzchniowych, podziemnych i gleb. Na obszarze Gminy Jasieniec nie ma czynnych składowisk odpadów. Duży problem natomiast stanowią „dzikie” wysypiska odpadów, z których substancje wraz z wodami opadowymi bez żadnych przeszkód mogą zanieczyszczać glebę i wody powierzchniowe. Na terenie „dzikich” wysypisk nie jest składowany eternit, znajdują się tam przede wszystkim odpady mineralne: kuchenne, paleniskowe, gruz budowlany, ziemia, tworzywa sztuczne: folia, PET, szkło, tekstylia, drobne elementy metalowe, papier, tektura oraz odpady podobne do komunalnych. Aż 65% ankietowanych mieszkańców znajduje w swojej miejscowości porzucone odpady i „dzikie” składowiska. Znajdują się one przede wszystkim na terenie wsi Boglewice, Osiny i Miedzechów. Gmina prowadzi okresowe porządkowanie „dzikich” składowisk, wszystkie jednak kwalifikują się obecnie do rekultywacji. Poza tym bardzo duża ilość zanieczyszczeń może przedostawać się do gleby wraz ze ściekami komunalnymi. Zawierają one m.in. detergenty oraz drobnoustroje chorobotwórcze. Zagrożenie zanieczyszczenia gleb mogą stanowić nieszczelne szamba w gospodarstwach domowych. Z uwagi na rolniczy charakter gminy zagrożenie dla środowiska mogą także stanowić stosowane w nadmiarze nawozy i środki chwastobójcze. Niewłaściwie prowadzona działalność rolnicza może być źródłem zanieczyszczeń przedostających się do gleb pochodzących z użytych w nadmiarze nawozów mineralnych i organicznych a także pestycydów i innych środków ochrony roślin. Bardzo szkodliwe działanie dla
4 „Monitoring Chemizmu Gleb Ornych Polski w latach 2005-2007”, Inspekcja Ochrony Środowiska , Warszawa 2008
23 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
środowiska mają wszelkie zanieczyszczenia pochodzące z nawozów sztucznych (np. kadm występujący w nawozach fosforowych). Silnie zanieczyszczone gleby mogą występować w pobliżu dróg. Zazwyczaj zawierają one zwiększone ilości niebezpiecznych związków ołowiu, cynku i tlenków azotu. Na skutek posypywania powierzchni dróg solami, gleby w pobliżu szlaków komunikacyjnych są silnie zasolone. Zasięg zanieczyszczeń związanych z komunikacją nie dotyczy jedynie obszaru najbliższego sąsiedztwa drogi, może dochodzić nawet do 300 m.
3.2. Zasoby kopalin
Na terenie Mazowsza najpowszechniej występują zasoby kopalin pospolitych: głazów, piasków, żwirów. Mają one pochodzenie polodowcowe. Materiał żwirowo-piaszczysty gromadził się w czołowej części moreny. Na terenie Gminy Jasieniec utwory te związane są z formami glacjalnymi – ozami pochodzącymi ze Zlodowacenia Warty. Materiał uzyskany z ozów reprezentuje przede wszystkim frakcje żwirów i piasków gruboziarnistych. Według „Wykazu złóż piasków i żwirów” Państwowego Instytutu Geologicznego z 2008 roku na terenie Powiatu Grójeckiego znajduje się 35 takich złóż. Największa koncentracja zasobów występuje w gminie Nowe Miasto nad Pilicą, duże nagromadzenie jest też w części centralnej powiatu, w gminach Jasieniec i Grójec.
Na terenie Gminy Jasieniec znajdują się złoża piasków, żwirów i kruszyw. Obecnie eksploatowane złoża zlokalizowane są w miejscowości Olszany. W miejscowościach Boglewice, Osiny, Gośniewice, Miedzechów, Warpęsy, Ryszki, Olszany i Ignaców zlokalizowane są stare wyrobiska po żwirach.
Naturalne kruszywa piaszczysto-żwirowe dzielą się na dwie zasadnicze grupy: kruszywa grube - obejmujące żwiry i pospółki oraz kruszywa drobne – piaski. Kruszywa naturalne wykorzystywane są przede wszystkim w budownictwie m. in. jako materiał wypełniający do betonów oraz w drogownictwie jako materiał konstrukcyjny nasypów drogowych i składnik nawierzchni.
Tabela 9 Złoża surowców mineralnych na terenie Gminy Jasieniec zasoby zasoby nazwa stan zagospodarowania geologiczne przemysłowe złoża złoża bilansowe (tys. ton) (tys. ton) złoże zagospodarowane Olszany I 1315 1315 eksploatowane okresowo złoże zagospodarowane Olszany II 24 - eksploatowane okresowo
Olszany III złoże eksploatowane 1218 1218
Olszany IV złoże zagospodarowane 903 -
24 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
zasoby zasoby nazwa stan zagospodarowania geologiczne przemysłowe złoża złoża bilansowe (tys. ton) (tys. ton) eksploatowane okresowo
Olszany VI złoże eksploatowane 1119 886
Olszany VII złoże eksploatowane 1394 1394
źródło: na podstawie Wykazu złóż piasków i żwirów, 2008, PIG
Eksploatację prowadzą na terenie gminy obecnie 2 firmy: 1. "Trans-Żwir" Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe Honorata Jasińska Trablice 93 A: Olszany IV Olszany VI Olszany VII Roczne wydobycie surowców wynosi w ciągu roku ok. 100 000 – 130 000 ton, w związku z budową odcinka trasy krajowej nr 7 wydobycie to jest znacznie zwiększone. 2. Włodarski Krzysztof. Kopalnia piasku i żwiru, transport, ul. Walecznych 17a, 05-600 Grójec: Olszany III (c) Roczne wydobycie jest uzależnione od zapotrzebowania, przeciętnie wynosi ono ok. 20 000 – 40 000 ton. W związku z budową drogi krajowej 7 wydobycie w 2008 roku zwiększono do 100 000 ton.5 Ponadto: Olszany I – w eksploatacji, niewielkie znaczenie Olszany II – eksploatacja zamknięta Olszany V – eksploatacja zamknięta Zakłady eksploatujące surowce naturalne są obiektami uciążliwymi dla środowiska i stanowiącymi potencjalne zagrożenie dla stanu powierzchni ziemi. Na terenie gminy znajduje się 5 wyrobisk, w których wydobywa się głównie kruszywo mineralne - piaski i pospółki. Z miejscami tymi związane są trwałe przekształcenia powierzchni ziemi, ale też przekształcenia krajobrazu oraz lokalnych zmian stosunków wodnych. Z analizy przeprowadzonych ankiet wynika, że 58% ankietowanych mieszkańców uważa żwirownie za negatywnie wpływające na środowisko. Według nich niszczą one naturalny krajobraz, powodują zmianę stosunków wodnych i odwadnianie okolicznych pól. Dodatkowo nie są one w odpowiedni sposób zabezpieczone, przez co stanowią zagrożenie dla dzikiej zwierzyny i bawiących się dzieci. Część obaw mieszkańców jest słuszna, gdyż eksploatacja kopalin może powodować negatywne zmiany w środowisku przejawiające się np. przez zmiany stosunków wodnych,
5 Dane uzyskane dzięki uprzejmości właścicieli przedsiębiorstw
25 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
degradację krajobrazu czy niszczenie siedlisk przyrodniczych. Na terenie Gminy Jasieniec, z uwagi na jej rolniczy charakter, negatywne oddziaływanie eksploatacji kopalin przejawia się głównie poprzez zajęcie terenów, które mogłyby być wykorzystane w sposób rolniczy. Obawy mieszkańców związane z eksploatacją kopalin związane są przede wszystkim z niską świadomością społeczną. Niedostrzegana jest potrzeba eksploatacji i wykorzystania złóż jako źródła surowców niezbędnych w życiu codziennym. Brak wiedzy o roli surowców i rzeczywistym oddziaływaniu ich eksploatacji na środowisko jest źródłem obaw i negatywnych postaw. Eksploatacja złóż kruszywa naturalnego umożliwia zaspokajanie lokalnych potrzeb surowcowych, w szczególności zapotrzebowania na surowce budowlane i drogowe. Zaniechanie lokalnej eksploatacji związane będzie z koniecznością pozyskiwania tych surowców z odległych źródeł, co spowoduje wzrost ich cen a także znaczne zanieczyszczenia środowiska (hałas i zanieczyszczenia powietrza) związane z ich transportem. Ponadto eksploatacja odkrywkowa złóż kopalin, zwłaszcza po jej zakończeniu, może wzbogacać pierwotnie monotonny krajobraz, a także sprzyjać tworzeniu na terenach poeksploatacyjnych nowych siedlisk przyrodniczych. 6
3.3. Powietrze atmosferyczne
3.3.1. Warunki klimatyczne
Klimat Mazowsza podzielono pod względem różnorodności morfologicznej, charkteru podłoża i szaty roślinnej na trzy krainy klimatyczne7. Obszar Gminy Jasieniec znajduje się Krainie Środkowomazowieckiej. Klimat w rejonie gminy należy do grupy umiarkowanie ciepłych i kształtowany jest przez ścierające się masy suchego powietrza kontynentalnego i wilgotnego powietrza z nad Atlantyku. Efektem tego jest zmienność stanów pogody w ciągu roku i w okresach wieloletnich. Średnia temperatura powietrza wynosi od -2°C w zimie do ponad 18°C latem. Warunki klimatyczne w Krainie Środkowomazowieckiej są najłagodniejsze na Mazowszu. Lato jest dłuższe, zimy łagodniejsze i krótsze. Okres bezprzymrozkowy najdłuższy na całym Mazowszu – pierwsze przymrozki jesienne pojawiają się dopiero po 20 października, wiosenne natomiast kończą się przed 25 kwietnia. Okres wegetacyjny jest najdłuższy i przekracza 215 dni. Opady atmosferyczne wynoszą średnio 500 mm w roku. Takie warunki klimatyczne są niezwykle korzystne dla rozwoju rolnictwa, w tym sadownictwa.
6 Nieć M., Radwanek-Bąk B., 2009, Wykorzystanie złóż kopalin w Polsce a zagrożenia bezpieczeństwa surowcowego kraju, Przegląd Geologiczny, vol. 57, nr 7 7 Richling A., 2003, Przyroda Mazowsza i jej antropogeniczne przekształcenia, Pułtusk
26 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
3.3.2. Monitoring jakości powietrza
Pomiary jakości powietrza bezpośrednio na terenie Gminy Jasieniec nie są prowadzone. Najbliższe punkty stałego monitoringu Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej znajdują się w Grójcu i Warce. Do oceny jakości powietrza można posłużyć się pomiarami ze stacji automatycznej IGPAN zlokalizowanej w sąsiedniej Gminie Belsk Duży. Na stacji tej prowadzone są co godzinę pomiary parametrów: ozonu, tlenków azotu, dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, tlenku węgla, temperatury stacji, filtru Teomu, pyłu zawieszonego PM10, dwutlenku węgla. W ramach monitoringu opracowana została Skala Jakości Powietrza odnosząca się do poszczególnych normowanych w Polsce parametrów. Uwzględnia ona określone Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu.
Tabela 10 Skala jakości powietrza PM10 - PM10 - NO - 1h CO - 8h O - 1h O - 8h SO - 1h SO - 24h 1h 24h 2 3 3 2 2 Bardzo 0-25 0-10 0-50 0-2500 0-60 0-50 0-55 0-25 nisko Nisko 25-50 10-20 50-100 2500-5000 60-120 50-80 55-100 25-50
Średnio 50-75 20-35 100-150 5000-7500 120-150 80-100 100-200 50-100
Wysoko 75-100 35-50 150-200 7500-10000 150-180 100-120 200-350 100-125
Bardzo >100 >50 200-400 >10000 180-240 >120 350-500 >125 wysoko
Próg >400 >240 >500 alarmowy źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
System Oceny Jakości Powietrza w województwie mazowieckim jest na bieżąco modernizowany do potrzeb wynikających z procesu dostosowawczego do wymagań UE, zmieniającego się prawa polskiego i oczekiwań związanych z zarządzaniem jakością powietrza. W ramach monitoringu powietrza wykonywane są, analizowane i gromadzone dane dotyczące poziomów stężeń wybranych zanieczyszczeń powietrza w strefach województwa mazowieckiego. Na podstawie otrzymanych pomiarów dokonuje się oceny poziomów substancji w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin. W ramach funkcjonowania Systemu Oceny Jakości Powietrza wykonywane są opracowania: Wstępna Ocena Jakości Powietrza oraz aktualizowana, co pięć lat klasyfikacja stref, odrębnie dla każdej substancji, wskazująca na potrzeby modernizacji systemu monitoringu powietrza w województwie, Roczna Ocena Jakości Powietrza - wykonywana corocznie, dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w każdej strefie pod kątem dotrzymania poziomów
27 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
dopuszczalnych oraz wskazuje strefy wymagające tworzenia Programów Ochrony Powietrza, które pomogą osiągnąć w danej strefie wymagane standardy jakości powietrza. System Oceny Jakości Powietrza w województwie mazowieckim zapewnia rzetelną ocenę stanu jakości powietrza, a poprzez wymuszanie działań mających na celu osiąganie wymaganych standardów jakości powietrza wpływa na poprawę warunków życia mieszkańców.
3.3.3. Stan sanitarny powietrza
O jakości powietrza na danym obszarze decyduje ilość zawartych w nim różnorodnych substancji, których koncentracja jest wyższa od warunków naturalnych. Poziomy stężeń zanieczyszczeń w powietrzu wynikają bezpośrednio z wielkości emisji zanieczyszczeń do atmosfery oraz warunków meteorologicznych. Powiat Grójecki oraz Gmina Jasieniec należą do najmniej zanieczyszczonych na terenie województwa mazowieckiego. Roczna ocena stanu jakości powietrza w 2007 roku została wykonana w oparciu o układ stref określony w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 roku, wg którego Gmina Jasieniec znajduje się w strefie kozienicko – grójeckiej obejmującej zasięgiem powiaty: grójecki, białobrzeski, kozienicki i garwoliński. Są to strefy wyznaczone dla pomiarów SO2, NO2, PM10, CO, benzenu, ołowiu, As, Ni, Cd i B/a/P. Powierzchnia 2 strefy kozienicko-grójeckiej wynosi 4108 km . Natomiast pomiary dla O3 są prowadzone w strefie mazowieckiej, do której należą wszystkie powiaty województwa mazowieckiego z wyłączeniem aglomeracji warszawskiej.
Tabela 11 Wielkość emisji zanieczyszczeń powietrza w 2007 roku
Wielkość emisji (Mg/m3)
dwutlenek azotu dwutlenek siarki tlenek węgla NO2 SO2 czas uśredniania 1 rok 1h 24h 1h 8h stężeń wielkość emisji 12,3 55,3 46,6 74,6 śr. 311 max 950 liczba przekroczeń 0 0 0 klasyfikacja strefy A A A źródło: Roczna Ocena Jakości Powietrza w Województwie Mazowieckim, Raport za 2007 rok, WIOŚ Warszawa
Zgodnie z Roczną Oceną Jakości Powietrza w Województwie Mazowieckim w 2007 roku wyniki pomiarów PM10 rocznych i 24 godzinnych oraz benzenu, ołowiu, tlenku węgla, ozonu, dwutlenku siarki i dwutlenku azotu, tlenku węgla i ozonu 03 pozwoliły
28 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
zaklasyfikować obszar Gminy Jasieniec do klasy A, w której żaden z badanych składników nie przekroczył dopuszczalnego dla niego poziomu.
W odniesieniu do ochrony roślin pomiary SO2, NOX, i ozonu troposferycznego O3 wykazują, iż gmina także należy do strefy A, w której nie było przekroczeń dopuszczalnych poziomów.
3.3.4. Ciepłownictwo i zaopatrzenie w gaz
System ciepłowniczy ma bardzo duży wpływ na jakość powietrza. Na terenie Gminy Jasieniec, w związku z wiejskim rodzajem zabudowy, dominują indywidualne kotłownie w gospodarstwach domowych. Obecnie na terenie gminy funkcjonuje 5 kotłowni komunalnych, do których podłączone są obiekty gminne oraz 7 kotłowni, z których korzystają mieszkańcy zabudowy wielorodzinnej. Większość z tych kotłowni korzysta z gazu. Gazyfikacja Gminy Jasieniec wynosi obecnie 74 %. W większości miejscowości gaz wykorzystywany jest przez ok. 80% obiektów. Jedynie wsie: Ignaców, Marynin, Łychowska Wola, Dobra Wola, Wierzchowina, Gołębiów, Szymanów, Osiny i Przydróżek pozbawione są sieci gazowej.
3.3.5. Źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego
Stan zanieczyszczenia powietrza jest jednym z najbardziej zmiennych stanów środowiska. W znaczącym stopniu zależy od wielkości chwilowych emisji ze źródeł zlokalizowanych na terenie gminy oraz od migracji zanieczyszczeń. W Gminie Jasieniec nie występują praktycznie żadne większe źródła emitujące zanieczyszczenia do powietrza. Na terenie gminy oraz w jej sąsiedztwie dominują niewielkie źródła emisji. Ponad 45% ankietowanych mieszkańców za główną przyczynę zanieczyszczeń powietrza uważa rolnictwo: wykorzystywane nawozy i opryski środków ochrony roślin. Mieszkańcy nie zauważają natomiast tzw. „emisji niskiej”, mimo iż przeprowadzone badania wskazują, że w istotny sposób wpływa ona na jakość powietrza. Stan atmosfery ulega nieznacznemu pogorszeniu w okresie zimowym, gdy na jakość powietrza atmosferycznego wywiera wpływ emisja z lokalnych kotłowni oraz gospodarstw indywidualnych. Głównymi źródłami emisji pozostają procesy spalania paliw. Źródło zanieczyszczeń CO i SO2 stanowią małe, indywidualne kotłownie opalane węglem kamiennym. Obecnie kotłownie stanowią coraz mniejsze zagrożenie dla jakości powietrza, ze względu na stopniowe przechodzenie na opalanie olejem opałowym, drewnem lub gazem. Emisja niska stanowi duży problem, ponieważ może być ona także źródłem niekontrolowanego spalania odpadów w gospodarstwach domowych, w trakcie którego powstają silnie toksyczne związki chemiczne.
29 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Do liniowych źródeł zanieczyszczeń, wpływających na jakość powietrza atmosferycznego, należy zaliczyć trasy komunikacyjne. Zanieczyszczenia związane z komunikacją drogową dotyczą głównie większych miejscowości w gminie oraz otoczenia dróg, szczególnie o dużym natężeniu ruchu. Zagrożenie ze strony ruchu samochodowego związane jest z emisją do powietrza metali ciężkich, głównie ołowiu oraz dwutlenku azotu. Ponadto, na jakość powietrza wpływa kierunek przeważających wiatrów, które mogą przenosić zanieczyszczenia z dalszych, bardziej uprzemysłowionych, a co za tym idzie – bardziej zanieczyszczonych obszarów w Polsce i Europie. W niewielkim stopniu na stan powietrza mogą oddziaływać również zakłady przemysłowe. Część ankietowanych mieszkańców jako poważne źródło zanieczyszczeń powietrza wymienia Wytwórnię Mas Bitumicznych oraz żwirownie. Wytwórnia Mas Bitumicznych podobnie jak oczyszczalnia ścieków w Jasieńcu emitują uciążliwe dla mieszkańców odory8. Działalność Wytwórni Mas Bitumicznych oraz prowadzona na terenie gminy eksploatacja kopalin mogą być źródłem emisji pyłów i innych zanieczyszczeń. Ze względu na niewielką skalę zjawiska badania powietrza w tym kierunku nie są prowadzone.
3.4. Wody powierzchniowe i podziemne
3.4.1. Sieć hydrograficzna gminy
Gmina Jasieniec jest położona w zlewni rzeki Wisły. Przez teren gminy przepływają rzeki: Czarna i Kraska. Rzeka Czarna (zwana także Cedron) znajduje się w centralnej części gminy. Stanowi ona lewostronny dopływ Wisły, do której wpada w okolicach Czerska (gm. Góra Kalwaria). Jest to rzeka II rzędu. Powierzchnia zlewni Czarnej wynosi 230 km². Rzeka bierze swój początek w okolicach miejscowości Wierzchowina, na wysokości ok. 145 m n.p.m. i płynie w kierunku północno - wschodnim. Jest rzeką uregulowaną z korytem o szerokości od 5 do 15 m. Na wysokości wsi Boglewice przekopano kanał o długości ok 2,5 km, którym wody Czarnej zasilają rzekę Kraskę. Różnice stanów wody w rzece dochodzą do 1,3 m. Najwyższe stany notowane w kwietniu (okres roztopów), najniższe natomiast w lipcu. Długość rzeki wynosi ok. 63,5 km, na terenie Powiatu Grójeckiego płynie na odcinku 32,5 km. Na terenie Gminy Jasieniec przepływa przez miejscowości: Wierzchowina, Boglewice, Ryszki i Rytomoczydła. Rzeka Kraska znajduje się w północnej części gminy. Jest rzeką III rzędu. Stanowi ona prawostronny dopływ rzeki Jeziorki, do której wpada w okolicy wsi Gościeńczyce (gm. Grójec). Płynie w kierunku wschodnim. Swój początek bierze w rejonie Belska Dużego. Jest
8 Dane uzyskane z ankietyzacji mieszkaoców
30 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
rzeką uregulowaną, szerokość jej koryta wynosi ok. 5 - 10 m. W okolicy wsi Żyrów łączy się z rzeką Molnicą natomiast w okolicach wsi Boglewice jest zasilana wodą rzeki Czarnej. Powierzchnia zlewni kraski wynosi 136,9 km². Rzeka w całej swojej długości tj. 2,6 km pozostaje w granicach Powiatu Grójeckiego. Na terenie Gminy Jasieniec płynie przez miejscowości: Warpęsy, Wola Boglewska, Olszany. Sieć hydrograficzną gminy tworzą ponadto liczne mniejsze strumienie i rzeki oraz szereg drobnych zagłębień bezodpływowych i rowów melioracyjnych. Znajduje się również wiele zbiorników wodnych, związanych przede wszystkim z dolinami rzecznymi w miejscowości Wola Boglewska czy na południe od miejscowości Jasieniec. Ich funkcje to retencja wód i hodowla ryb.
3.4.2. Monitoring wód powierzchniowych
Na terenie Gminy Jasieniec monitoring jakości wód powierzchniowych realizowany jest w krajowej sieci obserwacyjnej objętej Państwowym Monitoringiem Środowiska, który realizuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. Celem prowadzonych badań jest ustalenie jakości wód a także określenie wielkości źródeł zanieczyszczeń. Ocena jakości badanych wód przeprowadzona jest w oparciu o kryteria określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentowania stanu wód (Dz. U. nr 32, poz. 284). Klasyfikacja dla prezentowania stanu wód obejmuje pięć klas jakości wód: • Klasa I – wody o bardzo dobrej jakości; • Klasa II – wody dobrej jakości; • Klasa III – wody zadawalającej jakości; • Klasa IV – wody niezadowalającej jakości; • Klasa V – wody złej jakości;
Uznaje się, że dobrą jakością charakteryzują się wody klas I, II i III.
3.4.3. Stan rzek w Gminie Jasieniec
Pomiary prowadzone przed rokiem 2002 przez WIOŚ klasyfikowały wody rzeki Czarnej poniżej norm dla III klasy czystości. Zanieczyszczone były one przez: fosforany, tlen rozpuszczony, azot, fosfor, miano Coli. Podobnie wody rzeki Kraski przekraczały normy dla III klasy czystości. Pomiary z 2001 roku wskazują przekroczenie norm dla parametrów: BZT5, zawiesina, azot amonowy, azot azotynowy, fosforany, fosfor, miano Coli.
31 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
W poniższych tabelach zostały przedstawione dane z ostatnich lat dotyczące rzeki Czarnej i Kraski uzyskane z raportu opracowanego przez Wydział Monitoringu Środowiska WIOŚ w Warszawie. Rzeka Czarna była badana w miejscu pomiarowym znajdującym się 0,6 km od jej ujścia w okolicy Góry Kalwarii o współrzędnych 51°58'54''N i 21°13'26''E. Natomiast punkt pomiarowy na rzece Krasce znajduje się na 1,5 km biegu rzeki przy moście we wsi Żyrówek gm. Grójec, o współrzędnych 51°54'08''N i 20°57'14''E.
Wartości graniczne wskaźników określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. 2004 nr 32 poz. 284).
Dane badawcze nie są dostępne dla każdego roku ponieważ pomiary dla poszczególnych rzek wykonywane są co kilka lat.
Tabela 12 Stan rzeki Czarna w latach 2002-2007 Wartości 2002 2006 2007 graniczne wskaźników klasa czystości IV IV IV dla klasy IV Tlen rozpuszczony (mgO /l) 5,8 5,142 6,815 4 2
BZT5 Biochemiczne wskaźniki zapotrzebowanie tlenu b.d. 3,667 b.d. 12 (wartość (mgO /l) średnia) 2 ChZT-Cr (mgO /l) 2 b.d. 28,167 b.d. 60 Amoniak (mgNH /l) 4 b.d. 0,737 b.d. 4 Azot Kjeldahla (mgN/l) 0,045 2,528 2,049 4
Azotyny mg NO2/l b.d. 0,218 b.d. 1
Fosforany rozpuszczone 0,88 0,566 b.d. 1 (mgPO /l) 4 Fosfor ogólny (mgP/l) 0,34 0,307 b.d. 1 Liczba bakterii coli typu b.d. 14945,8 4349,5 20 000 fekalnego Ogólna liczba bakterii coli b.d. 25849,2 9652,8 50 000
Selen b.d. 0,032 b.d. 0,04
Glin (mg Al/l) b.d. 0,211 b.d. 0,8
Rtęć (mg Hg/l) b.d. 0,00117 b.d. 0,005 Id. sap. per Saprobowość b.d. 2,077 b.d. 3,5 peryfitonu Nieprzydatna ze względu na: tlen rozpuszczony, przydatność do bytowania ryb BZT5, azot amonowy, niezjonizowany amoniak, azotyny i fosfor ogólny, chlor całkowity pozostały źródło: WIOŚ Warszawa, www.wios.warszawa.pl
32 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Rzeka Czarna należy do klasy IV tzn., że jej wody są niezadowalającej jakości. Wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku naturalnych procesów oraz słabnącego oddziaływania antropogenicznego. Większość wskaźników przekracza wartości dopuszczalne jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
Tabela 13 Stan rzeki Kraska w latach 2004-2007
Wartości 2004 2006 2007 graniczne wskaźników
klasa czystości V V V dla klasy V
zawiesina ogólna (mg/l) 28,470 b.d. b.d. > 100
Tlen rozpuszczony (mgO /l) 7,392 b.d. b.d. < 4 wskaźniki 2 (wartość BZT5 Biochemiczne średnia) zapotrzebowanie tlenu 11,175 b.d. b.d. > 12 (mgO /l) 2 ChZT-Cr Chemiczne zapotrzebowanie tlenu metodą chromianową 45,933 21,883 b.d. > 60 (mgO /l) 2 Amoniak (mgNH /l) 4 12,234 b.d. b.d. > 4 Azot Kjeldahla (mgN/l) 10,788 1,424 b.d. > 4 Azotany 3 10,384 b.d. 13,1 > 50 (mg NO /dm ) 3
Fosforany rozpuszczone 3,088 0,803 0,777 > 1 (mgPO /l) 4 Fosfor ogólny (mgP/l) 1,434 0,333 0,398 > 1 Liczba bakterii coli typu 66 375 14168,3 13125 > 20 000 feralnego n/100ml Ogólna liczba bakterii coli 95 390 33296,7 50908,3 > 50 000 n/100ml Ind. bioróżn. Makrobezkręgowce 2,713 b.d. b.d. < 1 bentosowe Selen 0,045 0,026 b.d. > 0,04 Id. sap. per Saprobowość 2,825 b.d. b.d. > 3,5 peryfitonu Nieprzydatna ze względu na: tlen rozpuszczony, przydatność do bytowania ryb BZT5, azot amonowy, niezjonizowany amoniak, azotyny i fosfor ogólny, chlor całkowity pozostały źródło: WIOŚ Warszawa, www.wios.warszawa.pl
Wody rzeki Kraska należą do V klasy co oznacza, że jej wody są złej jakości. Wartości wskaźników jakości wody potwierdzają oddziaływanie antropogeniczne a woda nie spełnia wymagań określonych dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
33 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Na ocenę jakości wód wpływ mają zanieczyszczenia mikrobiologiczne (liczba bakterii grupy coli i liczba bakterii grupy coli typu kałowego), wskaźniki biogenne (azot Kjeldahla, fosforany, fosfor ogólny) oraz selen i barwa. W badanych rzekach tylko sporadycznie (poza selenem) stwierdzano występowanie zanieczyszczeń przemysłowych (w tym metali ciężkich) na poziomie IV –V klasy jakości. W dokonanej ocenie przydatności wód powierzchniowych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia stwierdzono, że we wszystkich badanych punktach jakość wód nie odpowiadała wymaganiom, określonym dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. O negatywnej ocenie zdecydowały przede wszystkim wskaźniki tlenowe, ChZT-Cr, ogólny węgiel i selen.
Ocena przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych wskazuje, że w rzekach Czarna i Kraska nie były dotrzymane normy jakości wymagane dla prawidłowego rozwoju ryb łososiowatych i karpiowatych. O negatywnej ocenie zdecydowały przede wszystkim wskaźniki tlenowe (BZT5 i tlen rozpuszczony), biogenne (azotyny, azot amonowy, fosfor ogólny) oraz całkowity chlor pozostały.
Pomiary poziomu zanieczyszczeń wykazały, że rzeki Czarna i Kraska prowadzą wody złej jakości. Wartości wielu wskaźników, w tym: organicznych, mineralnych, związków azotu i fosforu oraz parametrów biologicznych świadczą o tym, że wody te nie spełniają wymagań dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany polegające na zaniku występowania znacznej części populacji biologicznych. Miarą zanieczyszczenia rzeki jest także stopień zachodzącego procesu eutrofizacji. Eutrofizacja jest naturalnym lub antropogenicznym procesem prowadzącym do wzbogacania zbiorników wodnych w substancje pokarmowe. Związki azotu i fosforu są charakterystycznymi wskaźnikami zanieczyszczeń na obszarach zlewni, gdzie jest prowadzone intensywne rolnictwo lub występują źródła odprowadzania ścieków komunalnych. Następstwem eutrofizacji jest wzmożony rozwój roślin w szczególności glonów i planktonu, oraz zachwianie równowagi tlenowej zbiornika, zwłaszcza w obszarach przydennych, gdzie opadające obumarłe organizmy ulegają rozkładowi. Może to nawet spowodować zupełny zanik tlenu w warstwach dennych zbiornika i rozpoczęcie procesów beztlenowych, z wydzielaniem siarkowodoru, metanu i innych trujących substancji. Za wody podatne na eutrofizację uznaje się wody w których stężenia średnioroczne substancji przekraczają dopuszczalny poziom. Innymi wskaźnikami eutrofizacji są także długotrwałe zakwity wody powodowane często przez okrzemki i zielenice, masowy rozwój
34 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
glonów poroślowych, redukcja różnorodności i obfitości makrofitów, fauny bezkręgowej oraz ryb.
Tabela 14 Ocena podstawowych wskaźników eutrofizacji
Czarna Kraska Wartości kryterialne 2002 2006 2004 2006 3 fosfor ogólny (mg P/dm ) 0,34 0,307 1,434 0,398 > 0,25 3 azotany (mg NO /dm ) 3 b.d. b.d. 10,384 13,100 > 10 3) azot ogólny (mg N/dm b.d. b.d. 13,170 b.d. > 5 źródło: WIOŚ Warszawa
Przeprowadzone badania i pomiary są podstawą do stwierdzenia że Kraska jest rzeką zanieczyszczoną. Jest to rzeka o małym przepływie na badanym odcinku. Zrzuty ścieków powodują, że na całej badanej długości rzeka prowadzi wody nie odpowiadające normom. Jednakże jakość wód pod względem tlenowych wskaźników zanieczyszczeń poprawia się w dolnym biegu rzeki. W ciągu ostatnich lat jakość wód w rzece Kraska ulega poprawie. W stosunku do 2004 roku wskaźniki większości parametrów badanych w rzece uległy znacznej poprawie. W ostatnich latach w wodach rzek Kraski i Czarnej pojawiły się bobry europejskie. Badania wykazały, że siedliska bobrowe wpływają pozytywnie na zmianę składu chemicznego wód. Dzięki działalności mikroorganizmów zmniejsza się zawartość metali ciężkich, zanieczyszczone wody ulegają zobojętnieniu a jakość wód ulega poprawie9.
3.4.4. Zasoby wód podziemnych
Pod względem hydrogeologicznym Gmina Jasieniec położona jest w Niecce Mazowieckiej, dla której charakterystyczne są dwa piętra wodonośne: trzeciorzędowe i czwartorzędowe. Zgodnie z „Mapą obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce wymagających szczególnej ochrony” Gmina Jasieniec położona jest w zasięgu GZWP 215 A – zbiornika trzeciorzędowego. Średnia miąższość utworów wodonośnych GZWP Nr 215 A wynosi około 80 m, zaś średnia głębokość ujęć wód to 180 m, a ich wydajności wahają się najczęściej od 30 do 75 m3/h. Na terenie gminy eksploatowane są także płytkie wody gruntowe, których ujęcie następuję poprzez studnie wiercone i studnie kopane. Ankietowani mieszkańcy skarżyli się na obniżenie się poziomu zwierciadła wód gruntowych w ostatnich latach, co spowodowało okresowe braki wody w studniach.
9 www.bobry.pl
35 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
3.4.5. Monitoring wód podziemnych
Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń w skali kraju na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych. Przedmiotem monitoringu są jednolite części wód podziemnych ze szczególnym uwzględnieniem obszarów narażonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego. Wyniki badań i ocen wykonywanych w ramach monitoringu jakości wód podziemnych posłużą do optymalizacji działań związanych z ochroną i gospodarowaniem zasobami wód podziemnych, mających na celu utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wód podziemnych. Ogólne zapisy dotyczące badania i oceny wód podziemnych są ujęte w art. 38a ust. 1, art.47 oraz art. 155a i 155b ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.). Zakres badań w ramach monitoringu diagnostycznego badań chemicznych wód podziemnych obejmuje wskaźniki ogólne: odczyn, temperaturę, przewodność elektryczną, tlen rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny oraz wskaźniki nieorganiczne: amoniak, arsen, azotany, azotyny, bar, bor, chlorki, chrom, cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, magnez, mangan, miedź, nikiel, ołów, potas, siarczany, sód, wapń, wodorowęglany, żelazo. Badania monitoringowe są prowadzone w punktach pomiarowych (studnie wiercone, piezometry), z których większość ujmuje płytkie poziomy wodonośne występujące przeważnie w obrębie czwartorzędowego piętra wodonośnego. W roku 2006 na terenie województwa mazowieckiego badania wód w monitoringu diagnostycznym realizowane były przez Państwowy Instytut Geologiczny - PIG oraz badania wód w monitoringu operacyjnym w zagrożonych częściach wód przez PIG i WIOŚ. W związku z faktem, iż Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych straciło moc prawną z dniem 1 stycznia 2005 roku, a prace legislacyjne dotyczące projektu rozporządzenia z art.38 ust.1 znowelizowanej ustawy Prawo wodne, w sprawie kryteriów i sposobu oceny wód podziemnych nie zostały jeszcze zakończone, ocena stanu wód podziemnych za rok 2007, zgodnie z decyzją Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, została dokonana na podstawie poprzednio obowiązującego rozporządzenia, które wyróżniało 5 klas jakości wód: klasa I – wody o bardzo dobrej jakości, klasa II – wody dobrej jakości, klasa III – wody zadowalającej jakości, klasa IV – wody niezadowalającej jakości, klasa V – wody złej jakości.
36 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Monitoring wód podziemnych w ramach sieci krajowej w roku 2006 prowadzony był przez Państwowy Instytut Geologiczny. Odnosił się do tzw. jednolitych części wód podziemnych i obejmował na terenie województwa mazowieckiego 79 stanowisk pomiarowo-kontrolnych. Trzy z nich znajdują się na terenie powiatu grójeckiego, tj. stanowisko nr 32 (Warka), stanowisko nr 242 (Michałów Dolny w gminie Warka) i stanowisko nr 1957 (rejon Woli Kukalskiej w gminie Chynów). Wszystkie te stanowiska obejmowały wody wgłębne, w obrębie głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP Nr 215A i GZWP Nr 222).
3.4.6. Stan wód podziemnych
Chemizm i jakość wód podziemnych zależą od warunków ich występowania, w tym wykształcenia litologicznego warstwy wodonośnej i miąższości nadkładu izolacyjnego. Ogólna struktura jakości wód podziemnych jest odzwierciedleniem zmian zachodzących w wodach gruntowych. Najbardziej narażone na zanieczyszczenia są wody gruntowe występujące płytko pod powierzchnią. Na ich jakość znaczący wpływ ma sposób zagospodarowania terenu w rejonie studni. Stwierdzane w wodzie zanieczyszczenia najczęściej mają charakter punktowy i są pochodzenia antropogenicznego. Wody wgłębne, lepiej izolowane generalnie nie wykazują obniżenia jakości powodowanego czynnikami antropogenicznymi. Zachodzi jednak obawa, że w dłuższym czasie ich jakość może ulegać pogorszeniu na skutek powolnej migracji zanieczyszczeń. Na terenie gminy Jasieniec nie są zlokalizowane punkty monitoringu jakości wód podziemnych. W bliskim sąsiedztwie gminy znajdują się 4 punkty pomiarowe mogące dać obraz sytuacji na terenie gminy: Michałów k. Warki – na południe od Gminy Jasieniec, gm. Warka Warka Kukały – na północ od Gminy Jasieniec, gm. Chynów Mała Wieś – na zachód od Gminy Jasieniec, gm. Belsk Duży Wyniki badań uzyskano z opracowania: „Ocena jakości wód podziemnych” w punktach badawczych sieci krajowej PIG w latach 2003 – 2007 na terenie województwa mazowieckiego. Próbki pobrano z otworów PIG: punktów obserwacyjnych: otworów i źródeł Sieci Stacjonarnych Obserwacji Wód Podziemnych Państwowego Instytutu Geologicznego (Warka i Michałów k. Warki) oraz ze studni gospodarskiej – punktu obserwacyjnego w ramach sieci Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (Mała Wieś).
37 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Tabela 15 Jakość wód podziemnych na terenie Powiatu Grójeckiego wskaźniki stężeń w poziom klasa wód miejsc wodzie o niskiej jakości wodon rodzaj wód owość ośny 2004 2005 2006 2007 2004 2005 2006 2007 wgłębne – trzeciorz poziomów FE, Kukały b.d. b.d. IV II b.d. b.d. - ędowe artezyjskich i NH4 subartezyjskich gruntowe – wody Mała czwartor płytkiego krążenia IV III b.d. b.d. NO - b.d. b.d. Wieś zędowe o swobodnym 3 zwierciadle wody wgłębne – Michałó czwartor poziomów III II III III Fe Fe Fe Fe w zędowe artezyjskich i subartezyjskich wgłębne – kreda poziomów Warka III II II III Fe Fe - Fe górna artezyjskich i subartezyjskich źródło: „Ocena jakości wód podziemnych”, PIG
Wartości graniczne wskaźników jakości wody w klasach wód podziemnych są określone w rozporządzenie ministra środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. 2004 nr 32 poz. 284). Badane wody głębinowe na terenie Powiatu Grójeckiego kwalifikują się generalnie do wód o dobrej jakości, natomiast wody gruntowe w roku 2007 klasyfikowane były jako wody o średniej jakości (klasa III) a we wcześniejszych latach jako wody o niskiej jakości (klasa IV). Podstawą zakwalifikowania wód do IV klasy jakości było najczęściej przekroczenie dopuszczalnych stężeń wskaźników toksycznych. W badanych studniach stwierdzono występowanie amoniaku NH4 i azotanów NO3, których występowanie wskazuje na złą i niezadowalającą jakość. Około 55% poddanych ankiecie mieszkańców stwierdziło obniżenie się poziomu wód podziemnych w studniach a 51% zauważyło pogorszenie jakości wody pitnej. Jednakże przeprowadzone badania wskazują na stopniowe polepszenie jakości wód podziemnych. W roku 2007 nie występowały już substancje toksyczne świadczące o złej jakości wodzie. Analiza dostępnych materiałów pozwala na stwierdzenie, że jakość wód podziemnych na terenie gminy jest generalnie dobra. Natomiast obniżenie poziomu wód gruntowych, na które skarżą się ankietowani mieszkańcy może być związane z faktem, że duża część studni na terenie gminy nie posiada legalizacji a pobór wody przekracza możliwości eksploatacyjne studni.
38 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
3.4.7. Gospodarka wodno-ściekowa
Zaopatrzenie w wodę
Długość sieci wodociągowej w 2008 roku na terenie Gminy Jasieniec według danych z Urzędu Gminy wynosi 40,91 km. Stopień zwodociągowania w 2007 roku wg danych z GUS wynosił 30,1%. Na terenie gminy znajduje się 5 sieci wodociągowych wraz ze stacjami uzdatniania wody, opartych na ujęciach wód podziemnych w miejscowościach: Jasieniec, Warpęsy, Stefanków, Franciszków i Koziegłowy. Wszystkie studnie ujmują wody z utworów czwartorzędowych.
Tabela 16 Parametry studni głębinowych pobór wody z głębokość studni wydajność zaopatrywane lokalizacja ujęcia (m) studni (m3/h) miejscowości (m3/dzień) Jasieniec 37 50,0 Czachów Jasieniec 138,5 Boglewice 52 awaryjna Wola Boglewska Warpęsy Warpęsy 52 22,0 42,5 Turowice Gośniewice Koziegłowy Koziegłowy 23 26,0 15,6 Orzechowo
Franciszków Franciszków 27 22,5 8,9 Bronisławów
Stefanków 57 22,5 4,7 Stefanków
Ryszki 40 26,0 b.d. Ryszki
Gołębiów 30 18,0 b.d. Gołębiów źródło: Dane uzyskane z Urzędu Gminy
Nadal większość mieszkańców gminy nie ma dostępu do sieci wodociągowej. Planowane jest rozbudowywanie sieci wodociągowej i objęcie nią wszystkich mieszkańców w roku 2014. Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności na terenie gminy w 2002 roku wynosiło 67,5 tys. m3/rok, w 2005 roku wzrosło do 83,3 tys. m3/rok. W ciągu 3 lat zużycie wody zwiększyło się o 23% i prawdopodobnie będzie wzrastać. Średnie zużycie wody w 2007 roku wyniosło 13,2 m3 w przeliczeniu na 1 mieszkańca oraz 43,9 m3 w przeliczeniu na 1 odbiorcę10. Znaczny pobór wody na potrzeby rolnictwa i leśnictwa wynika z rozwiniętego sadownictwa. W Powiatowym Programie Ochrony Środowiska szacuje się, że pobór wody podziemnej dla nawodnienia 1 ha sadu wynosi 6 m3/d w okresie od maja do sierpnia. Powierzchnia sadów nawadnianych na 1km2 nie powinna zatem przekraczać w gminie ok.
10 Bank Danych Regionalnych, GUS
39 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
16ha. Dalszy rozwój nawadniania sadów doprowadzić może do przekroczenia dopuszczalnego poboru i powstawania deficytów wody podziemnej.
Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków
Liczba ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków w 2002 roku wynosiła 10,6%. W roku 2007 liczba ta wzrosła do 11,9%. Długość sieci kanalizacyjnej w 2008 wg danych uzyskanych z Urzędu Gminy wynosi 3,97 km.
Tabela 17 Oczyszczalnie ścieków na terenie gminy proje projektowana jednostka rodzaj rodzaj współrzędne odbior ktowa przepustowość organizac oczyszc ściekó metoda geograficzne nik/km ne średnia maksy yjna zalni w oczyszczalni zrzutu RLM dobowa malna osad rów Urząd czynny mel. / Gminy wspoma Kraska / biologic komunal 51° 49' 02''N Jasieniec ganie Jeziorka 750 120 148 zna ne 20° 57' 58''E oczyszczaln oczyszc 0,70 / ia gminna zania: 17,12 / PIX 38,20 źródło: WIOŚ Warszawa
Zgodnie z „Wykazem oczyszczalni ścieków komunalnych i przemysłowych - w eksploatacji na obszarze województwa mazowieckiego”, stan na dzień 31.03.2008 na terenie Gminy Jasieniec znajduje się jedna oczyszczalnia ścieków. Sieć kanalizacyjna obejmuje miejscowość Jasieniec. Ścieki są odprowadzane do gminnej oczyszczalni, do której podłączeni są wszyscy użytkownicy systemu kanalizacyjnego. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych z oczyszczalni jest rów melioracyjny, a następnie rzeka Kraska. Na terenie gminy jest prowadzona również akcja zaopatrywania gospodarstw w przydomowe oczyszczalnie ścieków, gdyż budowa sieci kanalizacyjnej jest w miejscach zabudowy rozproszonej nieopłacalna pod względem ekonomicznym.
3.4.8. Źródła zanieczyszczeń wód
Biorąc pod uwagę wskaźniki eutrofizacji w rzekach na terenie gminy zanieczyszczenie wód powierzchniowych jak i podziemnych związane jest z prowadzoną na dużą skalę działalnością rolniczą, w tym głównie sadownictwem. Ich źródłem może być nawożenie i środki ochrony roślin. Substancje zanieczyszczające z pól i z sadów mogą przedostawać się do wód rzecznych wraz ze spływem powierzchniowym. Podobnie dla wód gruntowych zagrożeniem mogą być niewłaściwie stosowane nawozy mineralne i chemiczne - stosowane w nieodpowiednim czasie i warunkach atmosferycznych, nadmiernych ilościach czy po upływie terminu ważności. Zanieczyszczenie wód podziemnych odbywa się w procesie
40 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
przesiąkania substancji w głąb profilu glebowego, zaś występujące na terenie Gminy Jasieniec gleby piaszczyste mogą ułatwiać ten proces. Powodem niskiej jakości wód gruntowych może być także nieuregulowana gospodarka ściekowa. Jedną z głównych przyczyn zanieczyszczeń wód jest brak sieci kanalizacyjnej i możliwość wystąpienia zjawiska nielegalnego odprowadzania ścieków socjalno-bytowych bezpośrednio do gruntu, bądź też do istniejącej sieci rowów melioracyjnych. Zaniedbane gospodarstwa oraz nieszczelne szamba mogą być źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych, gruntowych oraz mogą powodować skażenie gleb. Zagrożenie dla wód powierzchniowych mogą także stanowić zrzuty ścieków z oczyszczalni w Jasieńcu do rzeki Kraski. Z uwagi na niezadowalającej jakości wody tej rzeki należy zwiększyć kontrolę nad badaniami jakości wprowadzanych ścieków. Podobnie wykorzystywane do celów rolniczych osady ściekowe muszą spełniać wymagania zawarte w ustawie o odpadach (Dz. U. z 2007r. Nr 39, poz. 251 z późn. zm.). Komunalne osady ściekowe przed zastosowaniem oraz grunty, na których będą one stosowane powinny być poddane badaniom i procesowi monitoringu. Należy wyeliminować praktyki związane z wprowadzaniem do gleb surowych lub niedostatecznie oczyszczonych ścieków. Ponadto na jakość wód podziemnych płytkiego krążenia mogą wywierać wpływ niezabezpieczone lub źle zabezpieczone (bez uszczelnienia podłoża) składowiska odpadów. Szczególnie niebezpieczne mogą być odcieki z niekontrolowanych „dzikich” wysypisk, zwłaszcza gdy składowane są tam w dużych ilościach substancje niebezpieczne.
Istnieje także niewielkie na terenie gminy zagrożenie, które stanowi możliwość skażenia wód gnojowicą, przechowywaną w sposób nieprawidłowy lub usuwaną bezpośrednio do ziemi w pobliżu ujęć wody lub w niewielkiej odległości od powierzchniowych zbiorników wodnych. Na jakość wody wpływ wywierają także emisje zanieczyszczeń gazowych i pyłowych – obiekty przemysłowe np. żwirownie ale także szlaki komunikacyjne oraz obiekty infrastruktury transportowej (głównie stacje paliw). Istotnym działaniem mającym wpływ na ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do wód podziemnych jest właściwe zabezpieczenie studni w postaci utworzenia stref ochronnych w najbliższym im otoczeniu. Mają one na celu eliminację występowania zanieczyszczeń związanych ze spływem powierzchniowym i uniemożliwianie ich przesiąkania do gleby.
3.5. Zasoby przyrodnicze i antropogeniczne
Około 45% mieszkańców poddanych ankietyzacji uważa, że na terenie Gminy Jasieniec występują obiekty o dużej wartości przyrodniczej. Za atrakcyjne zostały uznane lasy i stawy, Aleja Kasztanowa we wsi Warpęsy, zespoły pałacowo-parkowe oraz zabytkowe kościoły. Mieszkańcy wskazywali na możliwości do rozwoju agroturystyki. Na
41 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
terenie gminy oprócz walorów przyrodniczych występują także obiekty pochodzenia antropogenicznego, o które należy się zatroszczyć.
3.5.1. Dziedzictwo kulturowe
Jednym z najważniejszych atutów Gminy Jasieniec jest duża liczba obiektów zabytkowych. Walory Gminy Jasieniec, na które składają się obiekty historyczne i zabytkowe oraz zasoby przyrodnicze stanowią o atrakcyjności tego obszaru i stwarzają możliwość rozwoju turystyki. Dlatego kultywowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego jest jednym z ważniejszych priorytetów w długookresowej polityce społeczno-gospodarczej władz samorządowych. Na terenie Gminy Jasieniec znajduje się 10 obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków. Są to przede wszystkim dwory lub założenia dworsko-parkowe: Wola Boglewska – zespół dworsko-parkowy z XIX w. (1175/A/75 z 22.05.1975 oraz 208/A z 14.04.1983), neorenesansowy pałac, z dekoracją secesyjną, wybudowany około 1900 r. Pałac stanowi część założenia pałacowo-parkowego o pow. 5,31 ha. Usytuowany jest przy drodze wojewódzkiej Grójec – Warka, w odległości około 3 km od miejscowości Jasieniec, w kierunku płd.-wsch. Aktualnym właścicielem całego założenia pałacowo-parkowego jest Gmina Jasieniec. Boglewice - zespół pałacowo-parkowy z XIX w. (31/A z 25.04.1980): park i pałac (1165/A/75) obecnie jest własnością prywatną. Kościół parafialny p.w. Przemienienia Pańskiego (286/A z 4.03.1985), wybudowany w latach 1900-1908 oraz cmentarz rzymsko-katolicki założony w XIX w. (476/A z 5.11.1991) z kapliczką z połowy XIX w. i mauzoleum rodu Bersonów. Znajduje się tu także zbiorowa mogiła 16 żołnierzy Wojska Polskiego poległych 13 września 1939 roku w obronie okolic wsi Boglewice oraz mogiła trzech partyzantów poległych jesienią 1943 roku w okolicach Miedzechowa. Gołębiów – kaplica z XIX w. (2/A z 14.02.1977), zbudowana w stylu klasycystycznym, położona w otoczeniu klonów, lip i akcji, ok. 100 m od kaplicy znajduje się pomnik oraz mogiła poległych w okolicy Gołębiowa walczących w Powstaniu Styczniowym 1863 r. Jasieniec – kościół parafialny p.w. św. Rocha z XVIII w. wraz z otoczeniem w obrębie murów cmentarza kościelnego (351/A/62 z 2.02.1962 oraz 73/A z 9.03.1981). Uformowanie wnętrza kościoła z kaplicami i lożami oceniane jest jako jedno z wybitniejszych rozwiązań późnego baroku na Mazowszu. Kościół znajduje się przy drodze wojewódzkiej Grójec – Warka nr 730, na przykościelnym cmentarzu znajdują się: pomnik wystawiony w 1927 roku w hołdzie poległym w latach 1914 – 1920 za ojczyznę parafianom, nagrobek Antoniego Domańskiego, nagrobek Stanisława Rykowskiego i postawiona ok. 1875 r. figura św. Rocha. Dwór w
42 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Jasieńcu - pałac z XIX w. (1169/A z 22.05.1975 oraz 97/A z 18.03.1981), neorenesansowy, obecnie jest własnością Gminy Jasieniec. Zamieszkany przez kilka rodzin. Dwór zlokalizowany jest na zamknięciu ulicy Pałacowej, w odległości około 300-400 m. od ulicy Wareckiej, w południowo-wschodniej części miejscowości. Niedaleko dworu znajduje się oficyna z pierwszej połowy XIX wieku, natomiast na zachód od dworu zlokalizowany jest dawny dom ogrodnika. Za dworem rozciąga się kilkuhektarowy park, wymagający rewaloryzacji. Jasieniec-Czersk – park (12/A z 15.12.1978). Kurczowa Wieś – zespół dworski z przełomu XIX i XX wieku (544/A/95 z 6.05.1995) obejmujący dwór, park i folwark. Rytomoczydła – zespół dworski z 1 poł. XIX w. (481/62 z 23.03.1962, 14/A/78 z 15.12.1978 i z 4.03.1997), obejmuje dwór i park. Turowice – zespół dworsko-parkowy z XIX w.( 705/A/62 z 3.05.1962 oraz 11/A z 15.12.1978), obejmuje dwór i park. Warpęsy – zespół pałacowy z XIX w. (272/A z 7.06.1984), pałac i park. Łychowska Wola – zespół dworski z 2 poł. XIX w. (4/A z 15.12.1978) obejmuje dwór i park.
3.5.2. System obszarów i obiektów prawnie chronionych
Ochronę gatunkową regulują następujące rozporządzenia: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 09 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. nr 168, poz. 1764); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz. U. nr 220, poz. 2237); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 lipca 2004 w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. nr 168.poz.1765).
Powiat Grójecki charakteryzuje się rozbudowanym systemem obszarów chronionych, świadczącym o bogactwie przyrodniczym i krajobrazowym tego terenu. Jedyną formą ochrony przyrody, jaka występuje na terenie Gminy Jasieniec są pomniki przyrody: Jesion wyniosły na terenie parku zabytkowego w Warpęsach, wysokość 25 m, obwód 340 cm, Modrzew polski na terenie zabytkowego parku w Woli Boglewskiej, wysokość 20 m, obwód 275 cm, Dąb szypułkowy w Łychowskiej Woli, wysokość 20 m, obwód 330 cm, Dąb szypułkowy w Łychowskiej Woli, wysokość 20 m, obwód 290 cm, Dąb szypułkowy w Łychowskiej Woli, wysokość 16 m, obwód 365 cm,
43 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Dąb szypułkowy w Łychowskiej Woli, wysokość 19 m, obwód 360 cm, Dąb szypułkowy w Łychowskiej Woli, wysokość 21 m, obwód 340 cm, Buk pospolity w Łychowskiej Woli, wysokość 22 m, obwód 300 cm.
3.5.3. Lasy
Grunty leśne i zadrzewione w granicach Gminy Jasieniec zajmują 1 552 ha, co stanowi 12,6% powierzchni gminy. Grunty leśne własności Skarbu Państwa zajmują 1365,8 ha, natomiast pozostale 186,2 ha to grunty leśne stanowiące własnść osób fizycznych. Gospodarkę leśną w lasach stanowiących własność Skarbu Państwa na terenie gminy prowadzi Nadleśnictwo Grójec. Natomiast lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa są pod nadzorem Starosty Grójeckiego. Jedyny zwarty i największy kompleks leśny „Las Boglewicki” znajduje się w sąsiedztwie miejscowości Boglewice i Rytomoczydła w południowo-wschodniej części gminy. Zajmuje on powierzchnię ok. 1 300 ha. W kompleksie tym dominuje drzewostan sosnowy z niewielką domieszką drzewostanu dębowego. Pozostałe kompleksy leśne na terenie Gminy Jasieniec posiadają niewielkie powierzchnie do 10 ha. Na uwagę zasługują kompleksy leśne w dolinie Kraski w okolicy miejscowości Jasieniec. Oprócz zwartych kompleksów leśnych w krajobrazie gminy występują również rozliczne zadrzewienia towarzyszące zabudowie zagrodowej, zadrzewienia przydrożne i śródpolne. Istotną rolę odgrywają także tereny trwałych użytków zielonych, które tworzą mozaikę z lasami i gruntami zadrzewionymi w dolinach rzek: Kraska i Czarna. Na terenie Gminy Jasieniec planowane jest zalesianie gruntów prywatnych, których gleby zaliczane są do VI klasy. Opracowano plany urządzenia dla lasów w miejscowościach: Franciszków, Gośniewice, Ignaców, Koziegłowy, Osiny, Rytomoczydła, Warpęsy, Wierzchowina i Zbrosza Duża.
3.5.4. Monitoring przyrody
Monitoring przyrody jest prowadzony na podstawie ustaw: Prawo ochrony środowiska (t.j.:Dz. U. z 2008r., Nr 25, poz. 150 z późn. zm.); Ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92 poz.880 z późn. zm.); Ustawa o lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45 poz.435 z późn. zm.); Jednocześnie realizowane są zadania wynikające z międzynarodowych aktów prawnych: konwencji o różnorodności biologicznej, konwencji o obszarach wodno- błotnych, konwencji o ochronie dzikiej flory i fauny europejskiej i ich siedlisk oraz konwencji o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt.
44 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
W monitoringu przyrody uwzględniane są także obszary chronione, wyznaczone na podstawie Ramowej Dyrektywy Wodnej, w tym właściwe stanowiska w ramach programu Natura 2000, wyznaczone na mocy dyrektywy 92/43/EWG oraz dyrektywy 79/409/EWG. W ramach państwowego systemu monitoringu przyrody realizowane są zadania: Monitoring ptaków, w tym monitoring obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura2000 – zbieranie informacji o stanie populacji wybranych gatunków ptaków w Polsce dla potrzeb oceny zastosowanych metod ochronnych; Monitoring siedlisk i gatunków ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 – uzyskanie informacji na temat stanu zachowania w skali całego kraju oraz w skali regionu biogeograficznego wybranych dzikich gatunków fauny i flory (z wyłączeniem ptaków) oraz siedlisk przyrodniczych. Badane i oceniane są: zajmowana powierzchnia, zasięg oraz specyficzna struktura i funkcje siedlisk przyrodniczych, zasięg i dynamika populacji gatunków oraz wielkość ich siedlisk. Monitoring lasów – celem jest dostarczenie informacji o stanie lasów i procesach powodujących odkształcenia w ich strukturze i funkcjonowaniu, na potrzeby kształtowania polityki leśnej i zarządzania ekosystemami leśnymi dla poprawy jakości środowiska przyrodniczego kraju. Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego – celem jest dostarczanie danych o stanie reprezentatywnych geoekosystemów Polski (z uwzględnieniem ich geo- i bioróżnorodności), mechanizmach ich funkcjonowania, tendencjach zmian zachodzących w nich pod wpływem zmian klimatu i działalności człowieka, rodzaju i charakterze zagrożeń geoekosystemów.
Zadania te, poza zapewnieniem wstępnych danych dotyczących wybranych siedlisk i gatunków, mają na celu stworzenie podstaw metodycznych dla docelowych rozwiązań monitoringu przyrody w Polsce uwzględniającego wymagania prawodawstwa polskiego, UE i konwencji międzynarodowych.
3.6. Hałas
Hałasem nazywamy każdy dźwięk, który w danych warunkach może być uciążliwy lub zagrażać zdrowiu. Natomiast dźwiękiem nazywamy rozchodzące się zaburzenie (drgania) cząsteczek powietrza. Można je opisać ciśnieniem oraz częstotliwością drgań. Za względu na sposób słyszenia dźwięków przez człowieka wprowadzono pojęcie poziomu ciśnienia zdefiniowanego jako L=10log(P2/P02) [dB].
45 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
3.6.1. Monitoring hałasu
Źródłem informacji o hałasie w środowisku jest Państwowy Monitoring Środowiska, który stanowi system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska. Monitoring hałasu obejmuje zarówno emisję hałasu jak i ocenę klimatu akustycznego. W ramach Państwowego Monitoringu funkcjonuje sieć krajowa oraz sieci regionalne i lokalne. Sieci regionalne wojewódzkie obejmują badania wykonywane w zależności od potrzeb w miejscach o szczególnym zagrożeniu i obejmują pomiary hałasu emitowanego z dróg krajowych i wojewódzkich. Sieci lokalne obejmują pomiarami źródła przemysłowe i komunikacyjne. Ten sam dźwięk może być oceniany w różny sposób przez różne osoby. Jedni mogą go oceniać jako przyjemny i pożądany, a inni jako uciążliwy i szkodliwy. Uciążliwość hałasu uzależniona jest od pory występowania (dzień i noc), przeznaczenia terenu (obszary ochrony uzdrowiskowej i zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna ) oraz od grup źródeł hałasu. Poniższa tabela przedstawia dopuszczalne wartości hałasu o określonej porze dnia i na terenach o różnym typie zabudowy.
Tabela 18 Dopuszczalne poziomy hałasu dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w dB instalacje i pozostałe drogi lub linie obiekty i grupy źródeł kolejowe hałasu l.p. przeznaczenie terenu pora dnia – pora nocy 8 najmniej – 1 pora dnia pora nocy korzystnyc najmniej 16 godzin 8 godzin h godzin korzystna kolejno po godzina sobie a) tereny A ochrony uzdrowiskowej 1. 50 45 45 40 b) tereny szpitali poza miastem a) tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) tereny zabudowy związanej ze stałym 2. lub wielogodzinnym pobytem dzieci i 55 50 50 40 młodzieży c) tereny domów opieki d) tereny szpitali w miastach a) tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego 3. b) tereny zabudowy mieszkaniowej 60 50 55 45 jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi c) tereny zabudowy zagrodowej a) tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców ze zwartą zabudowa mieszkaniową i 4. 65 55 55 45 koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych źródło: www.wios.warszawa.pl
46 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
System monitoringu realizuje zadania związane w województwie z pozyskiwaniem i analizowaniem danych o klimacie akustycznym uwzględniając rodzaj terenu, rodzaj obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu. Celem jest zapewnienie informacji dla potrzeb ochrony przed hałasem realizowanej poprzez instrumenty planowania przestrzennego oraz instrumenty ochrony środowiska takie jak pozwolenia, programy ochrony środowiska, w tym programy ochrony przed hałasem oraz rozwiązania techniczne ukierunkowane na źródła lub minimalizujące oddziaływanie. Inspekcja Ochrony Środowiska jest zobowiązana do organizowania i koordynowania państwowego monitoringu środowiska, prowadzenia badań jakości środowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz zachodzących w nim zmian. Wobec powyższego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska określa zakres badań własnych a także zakres wykorzystania badań prowadzonych przez inne jednostki z mocy prawa wykonujące pomiary hałasu, niezbędny do wykonania oceny klimatu akustycznego w województwie.
3.6.2. Stan środowiska akustycznego
Hałas jest jednym z czynników warunkujących jakość środowiska. Odczuwany jest jako jedno z najbardziej istotnych i dokuczliwych zanieczyszczeń. Pomiary hałasu prowadzone przez WIOŚ dotyczą głównie miast, na obszarach wiejskich raczej nie są one przekraczane. Na terenie Gminy Jasieniec nie są prowadzone pomiary hałasu. Badania takie były natomiast przeprowadzone w sąsiedniej Gminie Promna w miejscowości Biejkowska Wola.
Tabela 19 Emisja hałasu w Gminie Promna
Pora dnia Pora nocy Data Lokalizacja Miejsc Miejsce pomia punktów Liczba Liczba Liczba Liczba owośd LAeq1) samoch samoch LAeq dla samoch samoch ru pomiarowych dla pory ∆ Laeq2) odów odów pory ∆ LAeq odów odów dnia [dB] osobow ciężarow nocy [dB] osobow ciężarow [dB] ych ych [dB] ych ych [poj/h] [poj/h] [poj/h] [poj/h] 02-06- Zlokalizowany Biejko w odległości 10 droga 2005 61,5 - 102 28 56,5 - 27 21 wska m od skrajnego wojewó Wola pasa drogi, na dzka nr k/Prom wysokości 4 m, 731 20-10- nej nad poziomem 2005 63,3 2,0 121 42 60,8 2,0 69 35 terenu w
kierunku SE źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
Biejkowska Wola znajduje się na południe od Gminy Jasieniec. Miejscowość ta zlokalizowana jest przy drodze wojewódzkiej nr 731, pod wieloma parametrami podobnej
47 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
do drogi wojewódzkiej 730, która przebiega przez Gminę Jasieniec. Pomiary wykonane w Biejkowskiej Woli mogą być wskaźnikiem dla sytuacji w Gminie Jasieniec. Zgodnie z normami dla strefy 3 (tereny zabudowy zagrodowej) pomiary wskazują na nieznaczne przekroczenie dopuszczalnych poziomów. Ale hałas komunikacyjny jest jedyną uciążliwością na tym obszarze.
3.6.3. Źródła hałasu
Na terenie Gminy Jasieniec uciążliwości spowodowane hałasem są stosunkowo niewielkie i mają charakter lokalny. Stan klimatu akustycznego na terenie całego Powiatu Grójeckiego nie powoduje nadmiernych uciążliwości dla mieszkańców. Największą uciążliwość, stanowi obecnie hałas w otoczeniu szlaków komunikacyjnych w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej. O wielkości poziomu hałasu ze źródeł komunikacyjnych decydują: natężenie ruchu, prędkość pojazdów, ich stan techniczny, stan nawierzchni dróg, płynność ruchu, rodzaj zabudowy, a także kultura jazdy kierowców. Hałas drogowy jest jednym z najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w środowisku, przede wszystkim ze względu na powszechność jego występowania. W wyniku przeprowadzonej na terenie gminy akcji ankietyzacyjnej stwierdza się, że 48% ankietowanych mieszkańców skarży się na hałas związany głównie ze szlakami komunikacyjnymi – szczególnie z drogą wojewódzką nr 730 łączącą miejscowość Skurów z Warką. Do punktowych źródeł emisji hałasu przez ankietowanych mieszkańców zaliczane są: Wytwórnia Mas Bitumicznych oraz eksploatujące surowce żwirownie. Brak pomiarów hałasu z tych źródeł na terenie gminy uniemożliwia zweryfikowanie tych poglądów. By umożliwić podjęcie działań w celu eliminacji uciążliwości spowodowanych hałasem należy w pierwszej kolejności wprowadzić monitoring środowiska akustycznego.
3.7. Promieniowanie elektromagnetyczne
Promieniowaniem elektromagnetycznym nazywamy emisję zaburzenia energetycznego wywołanego przepływem prądu elektrycznego lub zmianą ładunków w źródle. Zaburzenie polega na fakcie, że zmiana pola magnetycznego (elektrycznego) z określoną częstotliwością wywołuje zmianę z tą samą częstotliwością pola elektrycznego (magnetycznego). Promieniowanie niejonizujące obejmuje pola elektromagnetyczne w zakresie od 0 do 300 GHz. Powyżej 300 GHz następuje już jonizacja atomów oraz cząsteczek (promieniowanie X oraz gamma) i pola elektromagnetyczne z tego zakresu nazywamy promieniowaniem jonizującym. Zjawisko elektromagnetyczne opisujemy podając natężenie pola elektrycznego, natężenie pola magnetycznego, częstotliwość drgań lub gęstość mocy.
48 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
3.7.1. Monitoring promieniowania
W ramach monitoringu Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania kontrolne poziomów pól w środowisku, na podstawie których tworzony jest rejestr zawierający informację o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Monitoring opiera się na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Wpływ pola elektromagnetycznego na człowieka i środowisko uzależniony jest od wysokości natężenia (lub gęstości mocy) oraz częstotliwości drgań. Dlatego wartość poziomów dopuszczalnych jest określana w pasmach częstotliwości.
Tabela 20 Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową Zakres Składowa Składowa częstotliwości Gęstość mocy elektryczna magnetyczna promieniowania 0 Hz 10 kV/m 2500 A/m - 0 Hz - 0,5 HZ - 2500 A/m -
0,5 Hz - 50 HZ 10 kV/m 60 A/m -
0,05kHz - 1 kHz - 3/f A/m -
0,001 MHz - 3 MHz 20 V/m 3 A/m -
3 MHz - 300 MHz 7 V/m - -
300 MHz - 300 GHz 7 V/m 0,1 W/m2 źródło: Wojewódzki Inspektorat Środowiska w Warszawie
Tabela 21 Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dla miejsc dostępnych dla ludności Zakres Składowa Składowa częstotliwości Gęstość mocy elektryczna magnetyczna promieniowania 50 Hz 1 kV/m 60 A/m - źródło: Wojewódzki Inspektorat Środowiska w Warszawie
Monitoringiem objęte są tylko duże miasta. Analiza wyników pomiarów wykazuje, że występujące w środowisku poziomy pól elektromagnetycznych są mniejsze od dopuszczalnych poziomów w zakresie od 2,6% do 29,1% i nie powinny zagrażać środowisku i zdrowiu ludzi. Monitoring promieniowania elektromagnetycznego (PEM) realizuje zadania związane z pozyskiwaniem i przetwarzaniem danych o polach elektromagnetycznych występujących w środowisku. Celem jego funkcjonowania jest ocena i obserwacja zmian wielkości
49 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
opisujących pola elektromagnetyczne oraz zapewnienie i udostępnienie informacji w tym zakresie. Monitoring PEM jest zadaniem Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, realizowany jest poprzez: okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową oraz dostępnych dla ludności, uwzględnienie wyników badań wykonanych przez zarządzających instalacją z mocy prawa, prowadzenie i aktualizowane corocznie, elektronicznej bazy danych o źródłach znajdujących się na terenie województwa mazowieckiego, prowadzenie i aktualizowanie corocznie rejestru zawierającego informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, w rozbiciu na tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową i tereny dostępne dla ludzi, aktywności beta próbek dobowych i miesięcznych opadu całkowitego; - aktywności wybranych radioizotopów gamma-promieniotwórczych (Cs-137, Ra-226, Ra-228, K-40) oznaczanych w próbkach zbiorczych miesięcznego opadu całkowitego; - aktywności izotopu strontu Sr-90 oznaczanego radiochemicznie w próbkach zbiorczych miesięcznego opadu całkowitego.
Zapisy art. 26 ustawy – Prawo ochrony środowiska włączają w zakres PMŚ informacje dotyczące promieniowania jonizującego. Dokonywanie systematycznej oceny sytuacji radiacyjnej kraju, zgodnie z ustawą z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (Dz.U. nr 3, poz.18 z późn. zm.) należy do kompetencji Państwowej Agencji Atomistyki. Ocena ta powinna być oparta na wynikach badań, których zakres – w powiązaniu z listą stacji i placówek wykonujących pomiary skażeń promieniotwórczych, określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 roku w sprawie stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych i placówek prowadzących pomiary skażeń promieniotwórczych (Dz.U. nr 239, poz. 2030).
3.7.2. Źródła promieniowania
Źródłem promieniowania jest każde urządzenie, w którym następuje przepływ (zmiana) prądu lub ładunku elektrycznego np.: linie wysokiego napięcia, stacje radiowe i telewizyjne, stacje bazowe i telefony telefonii komórkowej, radiotelefony, CBradio, urządzenia radiowo-nawigacyjne, urządzenia elektryczne wykorzystywane w domu, itp. Źródłem pól elektromagnetycznych na terenie całego województwa mazowieckiego są w głównej mierze urządzenia i linie energetyczne, z czego największe oddziaływanie
50 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
mogące powodować przekroczenia poziomów dopuszczalnych występuje od linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz związanych z nimi stacji elektroenergetycznych.
Tabela 22 Źródła pól elektromagnetycznych
opis pola przedział źródła oraz okoliczności długość fali magnetycznego częstotliwości występowania pól
Stałe pola elektryczne Silniki elektryczne, 0 - i magnetyczne elektroliza i przemysł Elektroenergetyka , oświetlenie, ogrzewanie, Pola sieciowe 50 lub 60 Hz 6000 lub 5000 km silniki, urządzenia zasilane z sieci i przemysł Pola bardzo niskich 0,1 - 1,0 kHz 300 - 3000 km Urządzenia przemysłowe częstotliwości
Pola niskich 1,0 - 100 kHz 3 - 300 km Urządzenia przemysłowe częstotliwości Radiofonia (fale długie, średnie, krótkie i UKF), Fale radiowe 0,1 - 300 MHz 1-3000 m radiotelefony, urządzenia medyczne Radiolokacja, radionawigacja, telefonia Mikrofale 0,3 - 300 GHz 1-1000 mm komórkowa, urządzenia medyczne, domowe oraz przemysłowe źródło: Rocznik Wojskowy Instytutu Higieny i Epidemiologii Tom 35, suplement 2
Znaczące oddziaływanie na środowisko pól elektromagnetycznych występuje w paśmie 50 Hz od sieci i urządzeń energetycznych oraz w paśmie od 300 MHz do 40000 MHz od urządzeń radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Największy udział mają stacje bazowe telefonii komórkowej ze swoimi antenami sektorowymi i antenami radiolinii (antena sektorowa służy do komunikacji z telefonem komórkowym, natomiast antena radiolinii służy do komunikacji między stacjami bazowymi).
3.7.3. Stan promieniowania elektromagnetycznego
Zasady ochrony pracy i środowiska naturalnego przed szkodliwym działaniem pola elektromagnetycznego są w Polsce określone szczegółowymi przepisami. Przepisy te wymagają przeprowadzania okresowych kontroli natężenia pola elektromagnetycznego w pobliżu źródeł promieniowania. Narzucają warunki, konieczne do spełnienia, przy lokalizacji i eksploatacji urządzeń wytwarzających promieniowanie, w pobliżu miejsc zamieszkałych, a także budownictwa w pobliżu istniejących źródeł promieniowania (np. nadajników radiowych, telewizyjnych, stacji transformatorowych i rozdzielni wysokiego napięcia).
51 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Na obszarze gminy źródłem promieniowania niejonizującego są linie energetyczne wysokiego napięcia – 110 kV oraz 220 kV przebiegające przez jej teren. Aby uniknąć zagrożenia spowodowanego promieniowaniem należy lokalizować budynki mieszkalne w taki sposób, aby znajdowały się w odległości powyżej 20 m od linii wysokiego napięcia. Poza liniami wysokiego napięcia inne źródło promieniowania na terenie gminy stanowią maszty telekomunikacyjne. Na terenie gminy znajduje się także źródło promieniowania w postaci stacji radiowej - maszt na kościele parafialnym (Katolickie Radio Zbrosza Duża). Istniejąca sieć elektroenergetyczna w pełni pokrywa zapotrzebowanie mieszkańców. Jej stan techniczny jest dobry.
3.8. Poważne awarie przemysłowe
Poważna awaria jest to zdarzenie (emisja, pożar, eksplozja) powstałe podczas procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wstępuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Natomiast przez poważną awarię przemysłową – rozumie się poważną awarię w zakładzie. Podstawowym aktem prawnym w zakresie poważnych awarii jest ustawa Prawo ochrony środowiska. Wystąpienie poważnej awarii związane jest z bezpośrednim zagrożeniem środowiska naturalnego. Zgodnie z ustawą w razie wystąpienia takiej awarii, Wojewoda poprzez Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, podejmuje działania niezbędne do usunięcia awarii i jej skutków. O podjętych działaniach informuje Marszałka Województwa. WIOŚ realizuje zadania z zakresu zapobiegania występowania awarii przemysłowych poprzez: kontrolę podmiotów gospodarczych o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii, badanie przyczyn wystąpienia awarii oraz sposobów likwidacji skutków awarii, prowadzenie szkoleń i instruktażu.
Według stanu na dzień 31.12. 2008 r. na terenie Powiatu Grójeckiego nie występują zakłady zwiększonego i dużego ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Także w Gminie Jasieniec nie występują źródła, które mogłyby spowodować poważne awarie. Poważne awarie mogą wystąpić w gminie jedynie na skutek wypadków drogowych oraz wycieków substancji niebezpiecznych ze środków transportu np. cystern przewożących materiały niebezpieczne. Zdarzenia te charakteryzują się specyficznymi cechami takimi jak: niepewność ich wystąpienia, złożoność przyczyn, różnorodność bezpośrednich skutków, indywidualnym i niepowtarzalnym przebiegiem.
52 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska prowadzi „Krajowy rejestr potencjalnych sprawców poważnych awarii”. W rejestrze tym nie znajduje się żaden podmiot zlokalizowany na terenie Gminy Jasieniec.
4. DŁUGOTERMINOWE CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY
Cele polityki ekologicznej gminy ustalono uwzględniając programy i opracowania o charakterze ponadgminnym, do których należą: Polityka Ekologiczna Państwa, Program Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego, Program Ochrony Środowiska Powiatu Grójeckiego a także Strategia Rozwoju Gminy Jasieniec oraz Raport z Wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jasieniec. Na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego oraz zagrożeń środowiskowych za strategiczny cel uznano poprawę jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Cel ten będzie realizowany w odniesieniu do wszystkich elementów środowiska przyrodniczego. Zaktualizowane cele to:
1) zachowanie oraz odtwarzanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych,
2) ochrona oraz racjonalne użytkowanie gleb i powierzchni ziemi,
3) ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych, poprawa ich jakości i zapobieganie zanieczyszczeniu,
4) minimalizacja ilości wytworzonych odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko,
5) poprawa jakości powietrza atmosferycznego,
6) ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz sprawne usuwanie ich skutków,
7) wzrost wiedzy społeczeństwa o stanie środowiska naturalnego, jego zagrożeniach oraz sposobach przeciwdziałania zagrożeniom,
8) wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców oraz poprawa komunikacji społecznej w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych,
9) konsekwentna egzekucja przepisów prawnych.
Długoterminowe cele do realizacji dla Gminy Jasieniec nie są poparte konkretnymi działaniami. Ich zadaniem jest wyznaczenie pewnych trendów, kierunków, w jakich gmina powinna zmierzać w niedalekiej i dalszej przyszłości.
53 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
4.1. Ochrona powierzchni ziemi
Cel powiatowy: „Ochrona i racjonalne wykorzystanie gleb oraz utrzymanie jakości gleb na poziomie wymaganych standardów”
Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska ochrona powierzchni ziemi polega na: 1. Zapewnieniu jak najlepszej jej jakości poprzez racjonalne gospodarowanie, zachowanie wartości przyrodniczych, ograniczenie zmian naturalnego ukształtowania, utrzymanie jakości gleby i ziemi na poziomie wymaganych standardów, 2. Zapobieganiu ruchom masowym ziemi i ich skutkom. Ochrona i racjonalne wykorzystanie gleb jest zagadnieniem wieloaspektowym i musi uwzględniać dostosowanie formy zagospodarowania oraz kierunków i intensywności produkcji do ich naturalnego potencjału przyrodniczego.
Cel 1: ochrona i racjonalne wykorzystanie gleb
Według raportu „Stan środowiska w województwie mazowieckim w 2006 roku” opracowanym przez WIOŚ na terenie Powiatu Grójeckiego oraz Gminy Jasieniec gleby wykazują duży stopień zakwaszenia. W celu poprawienia żyzności kwaśnych gleb należy stosować zabieg wapnowania. Wapnowanie wpływa na poprawę dostępności dla roślin składników pokarmowych zawartych w glebie i w nawozach. Zmniejsza także toksyczne działanie glinu i manganu na system korzeniowy oraz stymuluje rozwój korzystnej mikroflory glebowej. Wapno, wchodząc w reakcje z cząsteczkami próchnicy przyczynia się do tworzenia struktury gruzełkowatej, co poprawia właściwości fizyczne warstwy ornej, gleby stają się bardziej przewiewne, łatwiejsze do uprawy. W celu ochrony przed erozją gleby wymagają odpowiednich zabiegów takich jak: melioracje przeciwdziałające spływom powierzchniowym i procesom eolicznym, kształtowanie mikrorzeźby terenu, czy odpowiedni dobór roślin, które zapobiegają dalszemu pogarszaniu właściwości bio-fizykochemicznych gleb, a tym samych ich wartości produkcyjnych. Najskuteczniejsze zabiegi przeciwerozyjne to zakładanie i pielęgnowanie śródpolnych pasów zadrzewień oraz stałe utrzymywanie pokrywy roślinnej na zagrożonych glebach. Racjonalne gospodarowanie gruntami dotyczy działań zmierzających do ograniczenia zmiany przeznaczenia gruntów rolnych na grunty budowlane oraz przeznaczeniu gruntów o niskiej przydatności rolniczej pod zalesianie. Zmiana przeznaczenie gruntów rolnych nie może dotyczyć gruntów klas I, II, III i IV, czyli gleb najlepszych do celów rolniczych. Zalesienia powinny dotyczyć gruntów najsłabszych i słabych (VI i V klasy), gdzie prowadzenie działalności rolniczej jest najbardziej uciążliwe dla środowiska, ze względu na konieczność stosowania wysokich dawek nawożenia.
54 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Zachowanie wartości produkcyjnych gleb wymaga także ich melioracji. Regulacji powinien podlegać odpływ wód przy możliwie długim utrzymaniu zasobów wody w profilu glebowym. Niezbędne są systematyczne prace polegające na pielęgnowaniu i modernizacji tych systemów. Niezbędne jest także prowadzenie monitoringu zanieczyszczeń gleb oraz likwidacja głównych źródeł tych zanieczyszczeń jak nielegalne wysypiska odpadów czy stosowane w nadmiarze nawozy i środki ochrony roślin.
Zadania: Ochrona gleb o wysokiej przydatności rolniczej przed przeznaczeniem na cele nierolnicze, Racjonalne zużycie środków ochrony roślin i nawozów, Przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej w zakresie ochrony gleb użytkowanych rolniczo, Prowadzenie gospodarki rolnej pod kątem skutecznego zabezpieczenia przed erozją, Prowadzenie okresowych badań jakości gleb, Kompleksowa rekultywacja terenów zdewastowanych i zdegradowanych, Likwidacja lub zabezpieczenie głównych źródeł zanieczyszczenia gleb (nielegalne wysypiska odpadów) Propagowanie wśród rolników racjonalnego gospodarowania zasobami glebowymi i stosowania właściwych zabiegów agrotechnicznych.
4.2. Ochrona zasobów kopalin
Cel 1: ochrona zasobów kopalin i ich racjonalne wykorzystanie Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin polega na ich optymalnym wykorzystaniu a następnie skutecznej i zgodnej z wymogami prawnymi rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. Za prowadzenie eksploatacji, a następnie rekultywację wyrobisk odpowiada użytkownik złoża. Rolą organów administracji jest określenie warunków prowadzenia eksploatacji, jej zakończenia i rozliczenia. Zagrożenie dla zasobów kopalin może stanowić ich nielegalna eksploatacja, której efektem jest nieracjonalne wykorzystanie zasobów. Taka eksploatacja prowadzi do nie spełniania podstawowych wymogów ochrony środowiska oraz zubożenia walorów przyrodniczych i krajobrazowych terenu. Istotne znaczenie dla racjonalnej gospodarki mają także kontrole w zakresie wykonywania postanowień udzielonych koncesji.
55 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Złoża rozpoznane lub złoża, dla których trwają prace rozpoznawcze, należy umieścić w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
Zadania: Optymalne wykorzystanie zasobów kopalin, Ochrona zasobów perspektywicznych kopalin poprzez stosowanie odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, Zapobieganie nielegalnej eksploatacji kopalin, Prowadzenie geologicznych prac rozpoznawczych na terenach perspektywicznych, Ścisłe przestrzeganie i egzekwowanie prawa w zakresie wydawania zezwoleń na eksploatację kopalin, rekultywację wyrobisk i przywrócenia ich środowisku, Właściwa rekultywacja terenów poeksploatacyjnych.
4.3. Ochrona powietrza
Cel powiatowy: „Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza i norm emisyjnych”
Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości poprzez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych poziomów lub zmniejszanie, jeżeli poziomy te nie są dotrzymane. Podstawowym celem polityki ekologicznej państwa w perspektywie średniookresowej jest osiągnięcie takiego jego stanu, który nie będzie zagrażał zdrowiu ludzi i środowisku oraz będzie spełniał wymagania prawne w zakresie jakości powietrza i norm emisyjnych.
Cel 1: Redukcja emisji zanieczyszczeń powietrza Największy wpływ na wielkość zanieczyszczeń w powietrzu na terenie gminy ma emisja ze źródeł z sektora komunalno-bytowego oraz ze środków transportu. Mieszkańcy gminy nie podłączeni do sieci ciepłowniczej korzystają z indywidualnych systemów grzewczych, które są źródłem znacznej emisji zanieczyszczeń do powietrza. Należy dążyć do ograniczenia tzw. „niskiej” emisji poprzez modernizację systemu ciepłowniczego oraz likwidacji mało wydajnych i zanieczyszczających powietrze lokalnych kotłowni. Należy zastępować węgiel kamienny, który emituje do powietrza wiele zanieczyszczeń, olejem lub gazem. Zanieczyszczenie powietrza można redukować poprzez doprowadzenie do mieszkańców sieci gazyfikacyjnej, co jest dla mieszkańców rozwiązaniem mniej kosztownym od używania oleju. Indywidualne gospodarstwa domowe mają także możliwość ochrony powietrza poprzez oszczędzanie energii, polegające na termomodernizacji budynków: ociepleniu ścian,
56 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
wymianie lub doszczelnieniu okien i drzwi zewnętrznych. Zmniejsza to ilość spalanych paliw w kotłowniach a tym samym wpływa na redukcję zanieczyszczeń. Termomodernizację należy przeprowadzać również dla budynków użyteczności publicznej. Bardzo ważne jest prowadzenie monitoringu jakości powietrza, szczególnie dotyczy to obszarów wykorzystywanych przemysłowo - żwirowni. Na poprawę jakości powietrza atmosferycznego wpłynie także edukacja mieszkańców w zakresie właściwego postępowania z odpadami i modernizacji systemów grzewczych.
Cel 2: Propagowanie alternatywnych źródeł energii Niekonwencjonalne (alternatywne źródła energii) są to takie źródła, które nie wykorzystują organicznych paliw kopalnych. Na terenie Gminy Jasieniec możliwe jest wykorzystanie energii słonecznej, wiatrowej oraz energii biomasy. Energię słoneczną można wykorzystać do produkcji energii elektrycznej jak i do produkcji ciepłej wody. Kolektory słoneczne są jednak dosyć kosztowną inwestycją. Energia wiatrowa jest uzależniona od wielu czynników, nie jest ona przez cały czas dostępna. Elektrownia wiatrowa mogłaby służyć na terenie gminy jedynie jako dodatkowe źródło energii. Największe szanse rozwoju na terenie gminy ma energia pozyskiwana z biomasy - substancji biodegradowalnych pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, pochodzących z odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej. Biorąc pod uwagę dużą koncentrację sadów na terenie gminy, odpady z nich np. w wyniku prowadzonych na ich terenie prac porządkowych czy likwidacji starych drzew i gałęzi mogłyby posłużyć jako surowiec do produkcji energii.
Zadania: Prowadzenie monitoringu zanieczyszczeń powietrza, Ograniczenia niskiej emisji poprzez modernizację lokalnych kotłowni węglowych, Ograniczenia ilości palenisk domowych (indywidualnych) poprzez przeprowadzenie akcji edukacyjnej wśród społeczeństwa o szkodliwości spalania odpadów w paleniskach, Edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie mozliwości oszczędzania energii Zmodernizowanie lub zastąpienie obecnie istniejącej sieci grzewczej wykorzystującej węgiel nowocześniejszymi i wydajniejszymi źródłami ciepła: paliwem gazowym, płynnym lub biomasą, Rozbudowa sieci gazowej i przyłączanie nowych odbiorców, Propagowanie proekologicznych technologii w produkcji rolnej, Promocja wykorzystywania alternatywnych źródeł energii cieplnej, wspieranie inwestycji odnawialnych źródeł energii,
57 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Termorenowacja budynków, Rozwój infrastruktury rowerowej.
4.4. Ochrona zasobów wodnych
Cel powiatowy: „Osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez dążenie do poprawy jakości wód i ochrony zasobów”
Szczegółowe zasady ochrony wód powierzchniowych i podziemnych określa ustawa Prawo wodne. Zgodnie z zapisami tej ustawy gospodarowanie wodą powinno odbywać się zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju i uwzględniać zasadę wspólnych interesów.
Cel 1: Racjonalna gospodarka wodno-ściekowa
Celem prawidłowej gospodarki wodnej w gminie jest ochrona zasobów wód powierzchniowych i gruntowych, poprawa ich jakości i zapobieganie ich zanieczyszczeniom. Dodatkowym celem w zakresie ochrony wód jest zapobieganie zmniejszaniu się zasobów wód powierzchniowych. Racjonalna gospodarka ściekowa odnosi się do racjonalnego poboru wód jak też do uregulowania gospodarki ściekowej. Racjonalne gospodarowanie wodą jest jednym z priorytetów „Programu Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010”. Racjonalizacja zużycia wody jest również istotna w Gminie Jasieniec ze względu na zwiększające się w ostatnich latach zużycie wody. Zgodnie z danymi z Głównego Urzędu Statystycznego w 2004 roku zużycie wody na 1 odbiorcę na terenie gminy wynosiło 40,1 m3, w 2005 r. – 51,6 m3, w 2006 r. – 48,2 m3. Należy zatem dążyć do minimalizacji wykorzystania wód podziemnych do celów gospodarczych – nawadniania sadów. Ważne jest także prowadzenie działań edukacyjnych mających na celu upowszechnianie oszczędzania zasobów wodnych wśród mieszkańców. Zaopatrzeniu ludności w wodę pitną powinna towarzyszyć modernizacja ujęć wody i stworzenie stref ochronnych wokół nich a także modernizacja i rozbudowa wodociągów. Należy także rozwiązać sprawę gospodarki ściekowej. Pożądanym rozwiązaniem jest podłączenie wszystkich mieszkańców gminy do sieci kanalizacyjnej. Zdecydowana większość ankietowanych mieszkańców (79%) opowiada się za rozbudową sieci kanalizacyjnej. Natomiast w miejscowościach, gdzie budowa sieci kanalizacyjnej jest nieopłacalna pod względem ekonomicznym należy budować przydomowe oczyszczalnie ścieków. Ich budowa w gospodarstwach rolnych odgrywa bardzo ważną rolę dla środowiska naturalnego poprzez likwidację często nieszczelnych zbiorników bezodpływowych.
58 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Cel 2: Poprawa jakości stanu wód podziemnych i powierzchniowych
Celem ochrony wód podziemnych i powierzchniowych jest poprawa ich jakości tak, aby osiągnęły one co najmniej dobry stan ekologiczny i nadawały się do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, bytowania w warunkach naturalnych ryb oraz rekreacji i uprawiania sportów wodnych. Ochrona ta polega na unikaniu, eliminacji i ograniczaniu zanieczyszczeń wód oraz zapobieganiu niekorzystnym zmianom naturalnych przepływów wody albo naturalnych poziomów zwierciadła wody. Poważne zagrożenie dla jakości wód podziemnych i powierzchniowych na terenie Gminy Jasieniec może stanowić prowadzona na dużą skalę działalność rolnicza a przede wszystkim sadownicza, szczególnie nieodpowiednio stosowane nawożenie i środki ochrony roślin. Także nieszczelne szamba i niekontrolowane zrzuty ścieków mogą wpływać na jakość wód na terenie gminy. Występujące w rzekach związki azotu i fosforu świadczące o postępującej eutrofizacji są charakterystycznymi wskaźnikami zanieczyszczeń na obszarach, gdzie jest prowadzone intensywne rolnictwo lub występują źródła odprowadzania ścieków komunalnych. Poprawa jakości stanu wód podziemnych i powierzchniowych powinna polegać na przeciwdziałaniu przedostawaniu się do środowiska wodno-gruntowego substancji niebezpiecznych powodujących zanieczyszczenia w wyniku spływu powierzchniowego jak i przesiąkania. Tworzenie stref ochronnych wokół ujęć wodnych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego w przyszłości uniemożliwi prowadzenie działań zanieczyszczenia w bezpośrednim otoczeniu studni, co będzie wpływało na jakość wody pitnej. W zakresie stosowania środków ochrony roślin i nawozów istotnym działaniem ograniczającym negatywny wpływ na środowisko jest prowadzenie akcji edukacyjnych zwiększających świadomość ekologiczną sadowników. Działaniem mogącym istotnie wpłynąć na jakość wód na terenie gminy jest kontrolowanie szczelności zbiorników na ścieki w indywidualnych gospodarstwach poprzez sprawdzanie częstotliwości ich opróżniania na podstawie faktur uzyskiwanych za wywóz nieczystości. Należy zwiększyć nadzór nad jakością wód podziemnych w Gminie Jasieniec poprzez prowadzenie badań studni. Obecnie w ramach państwowego monitoringu środowiska badania takie na terenie gminy nie są prowadzone. W celu przeciwdziałania obniżaniu się poziomu wód należy podjąć działania zachęcające sadowników do uregulowania stanu formalno-prawnego studni, gdyż zachowanie wydajności eksploatacyjnej studni zapewnia odnawianie się zasobów wody podziemnej.
59 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Cel 3: Ochrona przed powodzią
„Program małej retencji dla Województwa Mazowieckiego” uchwalony w dniu 21 kwietnia 2008r. przez Sejmik Województwa Mazowieckiego służy zwiększeniu retencji wód na ternie całego województwa. Są w nim zawarte działania priorytetowe związane z retencjonowaniem wód. Opracowanie to nadaje wysoki priorytet obszarom zlokalizowanym w zlewniach: rzeki Jeziorki od źródeł do rzeki Kraski włącznie oraz rzeki Czarnej. Zwiększenie retencji na tych obszarach jest bardzo pożądane. Profilaktyka przeciwpowodziowa powinna polegać na utrzymaniu drożności rzek, lokalnych pogłębieniach i ochronie brzegów przed erozją boczną.
Zadania: Minimalizacja wykorzystania wód podziemnych do celów gospodarczych, Edukacja polegająca na upowszechnianiu oszczędzania zasobów wodnych oraz poprawa świadomości mieszkańców na temat ochrony przed zanieczyszczeniami wód podziemnych i powierzchniowych, Zapewnienie mieszkańcom dostępu do dobrej jakości wody do picia: inwentaryzacja i likwidacja nieczynnych lub nienadających się do eksploatacji studni, wyznaczenie stref ochronnych wokół ujęć wodnych, modernizacja i rozbudowa sieci wodociągowej, Monitoring funkcjonowania oczyszczalni ścieków w Jasieńcu, prowadzenie badań jakości ścieków wprowadzanych do rzeki Kraski, modernizacja i rozbudowa sieci kanalizacyjnej, kontrolowanie szczelności szamb, Wyposażenie gospodarstw w przydomowe oczyszczalnie ścieków oraz zbiorniki bezodpływowe, Prowadzenie akcji edukacyjnych mających na celu ograniczanie zanieczyszczeń pochodzących ze stosowania nawozów i środków ochrony roślin w rolnictwie, propagowanie właściwych sposobów postępowania z nimi, Budowa systemu zbiorników „małej retencji”, Odbudowa i utrzymanie właściwego stanu melioracji, Rekultywacja silnie zanieczyszczonych wód rzek Kraska i Czarna
4.5. Ochrona przyrody
Cel powiatowy: „Zachowanie i ochrona różnorodności biologicznej”
Na terenie Gminy Jasieniec występują bogate zasoby przyrodnicze, niestety zagrożenie dla nich stanowi narastająca presja antropogeniczna, urbanizacja i rozwój sadownictwa.
60 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Niezbędne jest więc podjęcie działań mających na celu zachowanie elementów i cech przyrody w niezmienionym stanie oraz właściwe wykorzystanie tych zasobów. Główne zagrożenia dla różnorodności biologicznej na terenie Gminy Jasieniec wynikają z produkcji sadowniczej oraz przetwórstwa owoców. Intensywne sadownictwo i warzywnictwo wymagają nawadniania a także stosowania nawozów i chemicznych środków ochrony roślin, które prowadzą do zanieczyszczenia środowiska wodno-gruntowego a także zanikania bioróżnorodności. Mieszkańcy gminy, z którymi zostały przeprowadzone ankiety w 65% uważają, że należy zwiększyć liczbę obiektów i obszarów objętych prawną ochroną.
Cel 1: ochrona dziedzictwa przyrodniczego Celem ochrony przyrody jest utrzymywanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów oraz zachowanie różnorodności biologicznej. Dotyczy to zapewnienia ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt wraz z siedliskami poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich do właściwego stanu oraz kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody. Minimalizowanie negatywnego oddziaływania rolnictwa na środowisko można osiągnąć poprzez promowanie na terenie gminy rozwoju rolnictwa ekologicznego, opartego na tradycyjnych metodach gospodarowania oraz stosowanie zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. Bardzo ważne jest prowadzenie działań mających na celu wzrost świadomości społecznej, gdyż ochrona różnorodności biologicznej nie będzie możliwa bez szerokiej akceptacji i udziału społeczeństwa. Efektywna edukacja ekologiczna przełoży się na ograniczenie degradacji środowiska.
Zadania: Zachowanie, wzbogacanie i ochrona istniejącej różnorodności biologicznej, Bieżąca ochrona istniejących obszarów i obiektów prawnie chronionych, Upowszechnienie i wprowadzanie form indywidualnej ochrony przyrody w postaci użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo krajobrazowych i stanowisk dokumentacyjnych przyrody, Promowanie rolnictwa ekologicznego i Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, Uwzględnianie wymagań ochrony przyrody w strategiach rozwoju poszczególnych sektorów gospodarki oraz w planach rozwoju lokalnego, Prowadzenie szkoleń i edukacji w zakresie ochrony przyrody i różnorodności biologicznej.
61 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
4.6. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów
Cel powiatowy: „Zwiększenie poziomu lesistości oraz zrównoważona pod względem ekonomicznym, ekologicznym i społecznym gospodarka leśna”
Gospodarka leśna jest regulowana poprzez plany urządzania lasu. Zawierają one program edukacji leśnej społeczeństwa i program ochrony przyrody m. in. ochrony siedlisk przyrodniczych oraz ochrony zagrożonych i chronionych gatunków ptaków i roślin. Na terenie kraju prowadzony jest Krajowy Program Zwiększania Lesistości (KPZL), którego głównym celem jest - zgodnie z Polityką Leśną Państwa - wzrost lesistości kraju do 30% w 2020 roku i 33% w 2050 roku.
Cel 1: zwiększenie poziomu lesistości gminy i zrównoważona gospodarka leśna Stałe powiększanie zasobów leśnych stanowi jedną z głównych zasad prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej. Pod zalesienie powinny być poddane grunty wyłączone z produkcji rolnej, grunty zanieczyszczone metalami ciężkimi, grunty narażone na silną erozję wodną, wietrzną i procesy stepowienia. Planując uprawy leśne należy uwzględnić bilans wodny. W miejscach, w których występuje deficyt wodny nie powinno się wprowadzać zalesień. Ponadto skład gatunkowy planowanej uprawy leśnej powinien odpowiadać warunkom glebowym oraz roślinności potencjalnej występującej na danym terenie. Zalesianie gruntów powinno służyć wzbogacaniu różnorodności biologicznej, nie stanowiąc zagrożenia dla siedlisk i gatunków funkcjonujących na terenach nieleśnych. W celu stworzenia spójnej pod względem ekologicznym sieci obszarów o różnorodności biologicznej należy powiększać i łączyć istniejące kompleksy leśne i zadrzewienia. Pod względem społecznym zwiększenie lesistości umożliwi rozwój rekreacji, pod względem ekonomicznym pozwoli na zagospodarowanie terenów zdegradowanych i złej jakości gleb oraz pozwoli na zachowanie odnawialności lasu i trwałe użytkowanie drewna. Ekologicznym aspektem zwiększania lesistości są funkcje lasu polegające na: stabilizacji obiegu wody w przyrodzie, przeciwdziałaniu powodziom i osuwiskom. Zwarta roślinność leśna także ochrania gleby przed erozją i stepowieniem, kształtuje klimat, oczyszcza atmosferę i zapewnia wzbogacanie różnorodności biologicznej na terenie gminy. Należy pamiętać, że tereny wyznaczone do zalesienia powinny znaleźć się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
62 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Zadania: Wprowadzanie w przyszłości do miejscowych planów zagospdoarowania przestrzennego zapisów odnośnie terenów przeznaczonych do zalesiania, Prowadzenie zalesień gruntów uwzględniących zasady kształtowania przestrzennej struktury oraz zróżnicowania struktury gatunkowej, Przystosowanie lasów do pełnienia zróżnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych, Prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej, Prowadzenie monitoringu lasów w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska i przeciwdziałanie stanom niepożądanym (pożary, szkodniki, choroby).
4.7. Ochrona środowiska akustycznego
Cel powiatowy: „Ograniczenie uciążliwości hałasu emitowanego przez środki transportu drogowego”
Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub na zmniejszaniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego.
Cel 1: ograniczenie oddziaływania hałasu komunikacyjnego Ograniczenie oddziaływania hałasu komunikacyjnego powinno następować przez eliminowanie hałasu u źródła (zmniejszenie natężenia ruchu na najbardziej uczęszczanych odcinkach dróg, wprowadzanie cichych środków transportu). W tym celu należy w trackie prac prowadzonych nad tworzeniem i aktualizacją miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uwzględniać zagadnienia związane z ochroną przed hałasem. W ograniczaniu hałasu komunikacyjnego istotna jest poprawa stanu nawierzchni szlaków komunikacyjnych. Działaniem usprawniającym ruch uliczny i wpływającym na zachowanie płynności jazdy (a zatem ograniczanie hałasu) jest budowa na tradycyjnych węzłach komunikacyjnych skrzyżowania bezkolizyjnego – ronda.
Cel 2: ograniczenie oddziaływania hałasu przemysłowego W przypadku zakładów emitujących hałas narzędziem służącym do ograniczenia jego emisji są systematyczne kontrole, wymuszające na przedsiębiorcy inwestowanie w urządzenia ograniczające jego emisję w przypadku gdy poziomy hałasu przekraczają normy. Dodatkowo można stosować rozwiązanie polegające na instalowaniu ekranów akustycznych.
Zadania: poprawa stanu nawierzchni dróg,
63 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
badanie jakości środowiska akustycznego, instalowanie okien o zwiększonej izolacyjności akustycznej, zastosowanie zabezpieczeń przed nadmiernym hałasem od urządzeń i maszyn rolniczych, budowa ekranów akustycznych lub urządzanie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuż najbardziej uczęszczanych tras komunikacyjnych, ograniczanie emisji hałasu pochodzącego z sektora gospodarczego, m.in. poprzez kontrole przestrzegania dopuszczalnej emisji hałasu, wprowadzanie urządzeń ograniczających emisję hałasu, lokalizacja osiedli mieszkaniowych i obiektów przemysłowych w mpzp w sposób niekonfliktowy pod względem uciążliwości hałasu.
4.8. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi
Cel powiatowy: „Utrzymanie standardów dla pól elektromagnetycznych”
Zagadnienia ochrony ludzi i środowiska przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym są uregulowane w Polsce przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi, które pozwalają na kontrolowanie doboru lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych i ograniczenia ich oddziaływania na ludzi i środowisko do poziomów dopuszczalnych. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach, zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.
Cel 1: kontrola i ograniczanie emisji do środowiska promieniowania elektromagnetycznego Do podstawowych działań z zakresu ochrony przed polami elektromagnetycznymi na terenie gminy należeć powinno prowadzenie badań, które pozwolą na ocenę skali zagrożenia promieniowaniem. Gmina powinna zwrócić uwagę na wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów dotyczących ochrony przed polami elektromagnetycznymi. Pozwoli to na utworzenie stref ograniczonego użytkowania wokół urządzeń, emitujących promieniowanie, gdzie pomiary wskazują przekroczenie dopuszczalnych poziomów. Regulacje te pozwolą również na monitoring pól elektromagnetycznych, aby w sytuacjach przekroczeń dopuszczalnych poziomów w porę podejmować odpowiednie działania.
64 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Zadania: prowadzenie badań w ramach monitoringu, które pozwolą na ocenę skali zagrożenia promieniowaniem, wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed promieniowaniem, wyznaczenie stref ograniczonego użytkowania wokół urządzeń elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych gdzie jest rejestrowane przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego, preferowanie niekonfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania tzn. takich, które nie będą negatywnie wpływały na walory krajobrazowe oraz nie będą powodowały konfliktów społecznych.
4.9. Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii
Cel powiatowy: „Ochrona mieszkańców i środowiska przed poważnymi awariami związanymi z transportem substancji niebezpiecznych”
Poważne awarie należą do trudno przewidywalnych zagrożeń środowiska. Możliwości przeciwdziałania im są znacznie ograniczone. Istotne znaczenie dla bezpieczeństwa kraju pełni Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG), skupiający jednostki ochrony przeciwpożarowej, służby i instytucje oraz inne podmioty, które uczestniczą w działaniach ratowniczych. W ramach KSRG funkcjonuje system ratowniczo-gaśniczy województwa mazowieckiego, także OSP Jasieniec działa w ramach KSRG.
Cel 1: minimalizacja ryzyka wystąpienia awarii oraz sprawne usuwanie ich skutków Gmina podejmie działania w kierunku eliminacji źródeł i ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii. W przypadku wystąpienia awarii lub klęski żywiołowej celem priorytetowym będzie zmniejszanie ich skutków, w związku z czym należy udoskonalić istniejący system ratowniczy. W Gminnym Planie Reagowania Kryzysowego określone są działania na wypadek zdarzeń losowych, które zagrażają środowisku naturalnemu. Proponuje się by program ten zawierał nie tylko informacje na temat sposobów informowania mieszkańców i prowadzenia akcji ratowniczych lecz także określał działania, niekiedy długoterminowe, zmierzające do usunięcia skutków zdarzeń, w tym także klęsk żywiołowych i przywrócenia poszczególnych elementów środowiska oraz środowiska jako całości do stanu zbliżonego do pierwotnego.
65 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Zadania: wdrażanie przepisów prawnych zgodnych z dyrektywami Unii Europejskiej odnoszących się do przeciwdziałania poważnym awariom środowiska, modernizacja i stała poprawa wyposażenia jednostek ratowniczo-gaśniczych w środki ratownictwa ekologicznego, usuwanie skutków zagrożeń środowiska oraz bezpieczne, tymczasowe magazynowanie odpadów powstałych w czasie usuwania skutków poważnej awarii.
4.10. Gospodarka odpadami
Bardzo ważnym elementem ochrony środowiska jest kontrolowana i racjonalna gospodarka odpadami. Calem gospodarki odpadami jest zorganizowana zbiórka odpadów komunalnych (pochodzących od mieszkańców) oraz pochodzących z sektora gospodarczego. Zbiórką tą powinno być objętych 100% mieszkańców i wytwórców odpadów. Gospodarka odpadami reguluje także sposoby postępowania z zebranymi odpadami. Ważnym elementem jest tez poprawa świadomości mieszkańców o szkodliwości działań takich jak: pozbywanie się odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych (w lasach, przy drogach), spalanie odpadów czy nieumiejętne obchodzenie się z odpadami niebezpiecznymi. Wytyczone cele i przyjęte działania dążące do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami zawarte są w zaktualizowanym opracowaniu Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Jasieniec.
4.11. Edukacja ekologiczna
Ogólne zobowiązania do prowadzenia edukacji ekologicznej określa ustawa Prawo ochrony środowiska. Ustanawia ono obowiązek uwzględniania problematyki ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju w programach kształcenia ogólnego we wszystkich typach szkół. Obowiązek popularyzacji ochrony środowiska adresowany jest również do wszystkich środków masowego przekazu. Na terenie gminy prowadzona jest edukacja ekologiczna młodzieży. Organizowane są akcje „Sprzątania świata” czy „Dni Ziemi” w placówkach oświatowych. Placówki organizują także zbiórki makulatury, zużytych baterii i puszek. W ostatnim czasie uczniowie z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych im. Wincenta Witosa zajęli pierwsze miejsce w ogólnopolskim konkursie „Z ekologią na co dzień” pokonując 35 wyróżnionych szkół. Szczególną uwagę należy zwrócić na organizację szkoleń dla dorosłych mieszkańców gminy. Edukacja powinna mieć na celu poprawę świadomości w zakresie zagrożeń środowiskowych wywoływanych przez nieodpowiednie zabiegi agrotechniczne, nieszczelne
66 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
szamba i porzucane odpady. Dodatkowo należy wśród mieszkańców promować oszczędzanie surowców i racjonalne gospodarowanie ich zasobami, w tym także przekonywać do wykorzystywania źródeł energetyki odnawialnej. Edukacja ekologiczna powinna służyć także wyjaśnianiu mechanizmów działania zjawisk budzących obawy mieszkańców jak np. działalność zlokalizowanych na terenie gminy miejsc eksploatacji kruszyw czy masztów telefonii komórkowej i ich oddziaływania na środowisko.
Cel 1: poprawa dostępu do edukacji i świadomości ekologicznej mieszkańców Celem edukacji ekologicznej przeprowadzanej wśród mieszkańców jest podniesienie ich świadomości ekologicznej oraz poprawa komunikacji społecznej w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy. Efektywność edukacji ekologicznej będzie możliwa dzięki promowaniu najskuteczniejszych jej form i najważniejszych treści. Akcje sprzątania, warsztaty i konkursy są działaniem jak najbardziej propagowanym, szczególnie wśród dzieci, które nie posiadają jeszcze złych nawyków i w których łatwo kształtować dobre postawy. Akcje informacyjne nie powinny odbywać się poprzez drukowanie i rozdawanie ulotek. Są to niepotrzebnie produkowane odpady a nadrzędnym celem w gospodarowaniu odpadami jest dążenie do minimalizowania ich ilości. Działaniem, które spełnia podobną funkcję informacyjną jest rozsyłanie informacji drogą elektroniczną (tam gdzie to możliwe) lub wywieszanie plakatów. Wywieszone plakaty (w miejscach, gdzie skupia się ludność np. tablice informacyjne, w pobliżu kościoła lub sklepu) mają szerokie grono odbiorców a ilość odpadów jest wielokrotnie mniejsza niż w przypadku ulotek. Informacje na temat postępowania z odpadami oraz informacje o utrzymaniu czystości i porządku na terenie posesji mogą być również umieszczone w lokalnych gazetach.
Zadania: Prowadzenie działań oświatowo - informacyjnych w formie lekcji, gawęd, prelekcji ekologicznych z uwzględnieniem lokalnego wymiaru problemu segregacji odpadów i zróżnicowania wiekowo - edukacyjnego odbiorców. Dalsze prowadzenie edukacji młodzieży w szkołach. Dodatkowo zorganizowanie plenerowej akcji plastycznej z udziałem przedszkolaków lub uczniów zorganizowanej oddzielnie lub połączonej z obchodami np. „Dnia Ziemi” czy akcji „Sprzątanie Świata” Szczególny nacisk należy położyć na edukację dorosłych i grupy zawodowej jaką są rolnicy. Szkolenia powinny dotyczyć postępowania z odpadami, działań zapobiegających zanieczyszczeniu środowiska oraz zrównoważonego wykorzystania zasobów.
67 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Formy reklamowe: informowanie za pomocą plakatów, artykułów i reklam w prasie, opracowań i raportów, ogłoszeń na stronie internetowej Urzędu Gminy. Stworzenie regionalnego systemu informacji o edukacji ekologicznej, Upowszechnianie i praktyczne wdrażanie zasad „Kodeksu dobrej praktyki rolniczej”, Promocja i pomoc w tworzeniu gospodarstw ekologicznych, Edukacja ekologiczna w zakresie wprowadzania materiałów termoizolacyjnych w budownictwie, Promowanie walorów krajobrazowo-przyrodniczych gminy.
4.12. Turystyka i rekreacja
Na terenie Gminy Jasieniec znajduje się dużo ciekawych obiektów dziedzictwa kulturowego. Ponadto istniej możliwość rozwoju agroturystyki. Dużym atutem jest położenie w niedużej odległości od aglomeracji warszawskiej i stosunkowo dobra jakość środowiska przyrodniczego. Ponad 75% ankietowanych mieszkańców widzi na terenie gminy potrzebę rozwoju turystyki.
Cel 1: rozwój turystyki i rekreacji na terenie gminy Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska naturalnego Gminy Jasieniec przyjmuje w kierunkach rozwoju: „wzrost znaczenia gminy jako bazy rekreacyjno- wypoczynkowej dla okolicznych miejscowości”. Obszary na południu gminy, których grunty znajdują się w niskiej klasie bonitacyjnej należałoby przeznaczyć do celów rekreacyjnych. Do stworzenia bazy rekreacyjnej posłużyć mogą tereny zielone, zespoły stawów oraz brzegi rzeki Kraski (po wcześniejszym uzyskaniu przez nią klasy III). W tworzeniu infrastruktury turystycznej należy wykorzystać obiekty wpisane do Rejestru Zabytków oraz pomniki ochrony przyrody.
Zadania: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń środowiska, szczególnie wód powierzchniowych, ograniczenie ilości stosowanych w rolnictwie środków ochrony roślin i nawozów. Stworzenie infrastruktury turystycznej – pomoc w tworzeniu gospodarstw agroturystycznych, budowa ścieżek rowerowych, wyznaczenie szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych. Przeprowadzenie akcji reklamującej gminę na obszarze aglomeracji warszawskiej i radomskiej
68 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
5. CELE KRÓTKOTERMINOWE NA LATA 2009-2012
Cele ekologiczne długookresowe i kierunki działań przedstawione w rozdziale poprzednim stały się podstawą do wyzanczenia konkretnych przedsięwzięć do wykonania w latach 2009 – 2012. Są to zadania priorytetowe dla gminy.
5.1. Kryteria wyboru priorytetów
Podstawą do sformułowania listy przedsięwzięć planowanych do realizacji w latach 2009-2012 są rozbieżności między stanem wymaganym w zakresie jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego oraz ochrony zasobów naturalnych a stanem aktualnym środowiska na terenie gminy. Do najważniejszych kryteriów wyboru priorytetów należą: wymogi prawne regulujące wszystkie aspekty ochrony środowiska oraz programy wyższego rzędu: polityka ekologiczna państwa, opracowania na szczeblu wojewódzkim i powiatowym. Kryterium wyboru priorytetów ekologicznych do realizacji w najbliższym czasie stanowiło także pełne wdrożenie prawa wspólnotowego w zakresie priorytetowych komponentów środowiska i ich uciążliwości oraz wybór priorytetowych przedsięwzięć zmierzających do poprawy aktualnego stanu środowiska.
5.2. Priorytety ekologiczne i harmonogram realizacji przedsięwzięć
Biorąc pod uwagę powyższe kryteria lista priorytetów ujmuje przedsięwzięcia: • wskazane w „Programie Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014”, • wskazane w „Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Grójeckiego na lata 2008- 2011 z uwzględnieniem perspektywy do 2015”. W zakresie poprawy jakości środowiska niezbędnym jest ustalenie następującej hierarchizacji potrzeb: 1. Ochrona zasobów wodnych – gospodarka wodno-ściekowa, 2. Gospodarka odpadami, 3. Ochrona powietrza atmosferycznego, 4. Ochrona powierzchni ziemi, 5. Ochrona zasobów kopalin, 6. Ochrona przed hałasem, 7. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi, 8. Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii, 9. Ochrona przyrody, 10. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów, 11. Rozwój edukacji ekologicznej.
69 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Tabela 23 Cele długoterminowe do 2015 roku, krótkoterminowe na lata 2008-2011 i priorytety
Priorytet 1 Ochrona wód i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych
Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe rozbudowa systemu zaopatrzenia w wodę, rozwijanie sprawnego systemu kanalizacji i racjonalna gospodarka wodno-ściekowa, oczyszczania ścieków, poprawa jakości stanu wód podziemnych i eliminowanie źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych powierzchniowych, gruntowych i cieków utrzymanie jakości wody przeznaczonej do wodnych, spożycia przez ludzi na poziomie standardów ochrona miejscowych ujęć wody przed polskich i europejskich, zanieczyszczeniem, ochrona przeciwpowodziowa. zapewnienie przepustowości cieków wodnych, odbudowa i utrzymanie właściwego stanu melioracji (WZMiUW)
Priorytet 2 Gospodarka odpadami
Cele zostały określone w aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami
Priorytet 3 Ochrona powietrza atmosferycznego
Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe ograniczanie „niskiej” emisji, redukcja emisji zanieczyszczeń powietrza, ograniczanie praktyk nielegalnego spalania propagowanie alternatywnych źródeł energii, odpadów, spełnienie wymagań prawnych w zakresie ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych, jakości powietrza atmosferycznego zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych
Priorytet 4 Ochrona powierzchni ziemi
Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe identyfikacja i likwidacja zagrożeń powierzchni ochrona powierzchni ziemi i racjonalne ziemi, wykorzystanie gleb, ochrona gleb o wysokiej przydatności rolniczej prowadzenie monitoringu gleb (Starosta) przed przeznaczeniem na cele nierolnicze, rekultywacja i zagospodarowanie terenów ograniczanie negatywnego oddziaływania zdegradowanych. procesów gospodarczych na środowisko glebowe
Priorytet 5 Ochrona zasobów kopalin
Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe
ochrona zasobów kopalin i ich racjonalne zapobieganie i eliminacja możliwej nielegalnej wykorzystanie, eksploatacji kopalin, właściwa rekultywacja terenów optymalne wykorzystanie zasobów kopalin, poeksploatacyjnych,
Priorytet 6 Ochrona środowiska akustycznego
Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe zmniejszenie skali narażenia mieszkańców na ograniczanie wpływu hałasu
70 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
nadmierny, ponadnormatywny poziom hałasu, komunikacyjnego, ochrona przed hałasem ograniczanie emisji hałasu pochodzącego z sektora gospodarczego
Priorytet 7 Ochrona przed polami elektromagnetycznymi
Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych kontrola i ograniczanie emisji do środowiska lub co najmniej na tych poziomach, promieniowania elektromagnetycznego zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane
Priorytet 8 Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii
Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe minimalizacja ryzyka wystąpienia awarii oraz sprawne usuwanie ich skutków, wsparcie techniczne systemu reagowania wdrażanie przepisów prawnych zgodnych z kryzysowego w zakresie ratownictwa dyrektywami Unii Europejskiej odnoszących się ekologicznego i chemicznego do przeciwdziałania poważnym awariom
Priorytet 9 Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu
Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe zachowanie oraz ochrona różnorodności zachowanie, wzbogacanie i ochrona biologicznej i krajobrazowej, istniejącej różnorodności biologicznej, bieżąca podnoszenie wartości krajobrazu poprzez ochrona istniejących obszarów i obiektów działania skierowane na ochronę, prawnie chronionych, ochrona najcenniejszych zrównoważone gospodarowanie, planowanie i siedlisk przyrodniczych, gatunków flory i odtwarzanie krajobrazów oraz uaktywnianie fauny, społeczeństwa w decydowaniu o losie utrzymanie ciągłości i tworzenie korytarzy otaczającego krajobrazu ekologicznych,
Priorytet 10 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów
Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe zagospodarowanie gleb nieprzydatnych do rolniczego wykorzystania poprzez prowadzenie zwiększenie poziomu lesistości i zrównoważona zalesień, gospodarka leśna prowadzenie trwale zrównoważonej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej
Priorytet 11 Edukacja ekologiczna
Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe poprawa dostępu do edukacji i świadomości podniesienie świadomości ekologicznej ekologicznej mieszkańców społeczeństwa kształtowanie postaw ekologicznych upowszechnianie informacji o środowisku,
71 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Tabela 24 Harmonogram przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2009-2012 potencjalne jednostka prognozowane nakłady w zł źródła Lp. opis przedsięwzięcia odpowiedzi finansowania alna 2009 2010 2011 2012 Ogółem
GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA Budowa sieci wodociągowej w: Budżet gminy Czachów, Kurczowa Wieś, Urząd (w tym ok. 1 600 000 415 000 933 847 500 000 2 448 847 Olszany, Wola Boglewska, Gminy 90% kredyty i Miedzechów, Nowy pożyczki) Miedzechów Budowa wodociągu przy Budżet Urząd 2 ul. Zakościelnej w 100 000 - - - 100 000 gminy, środki Gminy Jasieocu pomocowe Rozbudowa i Budżet modernizacja stacji Urząd 3 50 000 - - - 50 000 gminy, środki uzdatniania wody w Gminy pomocowe Jasieocu Rozbudowa i Budżet Urząd 4 modernizacja oczyszczalni 50 000 - - - 50 000 gminy, środki Gminy ścieków w Jasieocu pomocowe Opracowanie programu retencjonowania wód Urząd 5 10 000 - - - 10 000 Budżet gminy powierzchniowych i Gminy nawadniania sadów Samorząd Kanalizacja sanitarna z Urząd Wojewódzki 6 przepompownią ścieków 130 000 - - - 130 000 Gminy (ok. 77%), przy ul. Piwnej w Jasieocu Budżet gminy Budowa kanalizacji Urząd 7 deszczowej przy ul. 35 000 - - - 35 000 Budżet gminy Gminy Szkolnej Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w Budżet miejscowościach: Wola gminy, 1 000 000 800 000 1 000 000 2 200 000 5 000 000 Boglewska, Jasieniec, środki Urząd 8 Czachów, Warpęsy, pomocowe Gminy Czachów I etap (ok. 91% Budowa sieci kanalizacji kredyty i sanitarnej we wsi 66 000 100 000 500 000 884 000 1 550 000 pożyczki) Warpęsy Bieżąca inwentaryzacja mieszkaoców Urząd 9 przedsięwzięcia pozainwestycyjne - podłączonych do sieci Gminy kanalizacyjnej Kontrola gromadzenia i wywozu ścieków z Urząd 10 przedsięwzięcia pozainwestycyjne - indywidualnych Gminy zbiorników Wsparcie dla mieszkaoców w zakresie Urząd 11 75 000 75 000 75 000 75 000 300 000 Budżet gminy budowy przydomowych Gminy oczyszczalni ścieków budżet wojewody, Właściciele 12 Utrzymanie urządzeo budżet gruntów/sp 20 000 30 000 30 000 30 000 110 000 melioracyjnych. starostwa, ółki wodne PFOŚ, budżet gminy, GFOŚ
72 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
potencjalne jednostka prognozowane nakłady w zł źródła Lp. opis przedsięwzięcia odpowiedzi finansowania alna 2009 2010 2011 2012 Ogółem Przebudowa i wyposażenie ogólnodostępnego zbiornika wodnego z Urząd 13 5 000 250 000 - - 255 000 RPOW terenem przyległym z Gminy przeznaczeniem na tereny rekreacyjno-sportowe i kulturalne w Jasieocu GOSPODARKA ODPADAMI
Ta dziedzina ochrony środowiska regulowana jest oddzielnym opracowaniem – plan gospodarki odpadami, w którym zawierają się wszystkie zadania w tym zakresie
OCHRONA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Prowadzenie monitoringu jakości powietrza zgodnie WIOŚ w 1 z „Programem Koszty w ramach monitoringu - Warszawie monitoringu środowiska w woj. Mazowieckim” Promowanie budownictwa z Urząd 2 materiałów Koszty w ramach edukacji ekologicznej - Gminy energooszczędnych i oszczędzania energii Termomodernizacja Urząd 3 64 000 - - - 64 000 budżet gminy budynku Urzędu Gminy Gminy Opracowanie projektu założeo do planu Urząd 4 zaopatrzenia w ciepło, 15 000 - - - 15 000 budżet gminy Gminy energię elektryczną i paliwa gazowe Monitorowanie zabiegów Urząd 5 przedsięwzięcia pozainwestycyjne budżet gminy ochronnych w sadach Gminy OCHRONA GLEB Wprowadzanie do mpzp konieczności ochrony gleb klasy I-III i Urząd 1 przedsięwzięcia pozainwestycyjne - racjonalnego Gminy gospodarowania ich zasobami Przestrzeganie zasad Podmioty 2 ochrony gleb w przedsięwzięcia pozainwestycyjne - gospodarcze działalności gospodarczej Likwidacja dzikich Urząd 3 20 000 20 000 20 000 20 000 80 000 budżet gminy wysypisk Gminy Promowanie zasad Urząd 4 Kodeksu Dobrej Praktyki Gminy, przedsięwzięcia pozainwestycyjne - Rolniczej ODR OCHRONA ZASOBÓW KOPALIN Inwentaryzacja miejsc Urząd 1 nielegalnej eksploatacji Gminy przedsięwzięcia pozainwestycyjne - kruszyw Uwzględnienie wymogów Urząd 2 przedsięwzięcia pozainwestycyjne - ochrony kopalin w mpzp Gminy
73 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
potencjalne jednostka prognozowane nakłady w zł źródła Lp. opis przedsięwzięcia odpowiedzi finansowania alna 2009 2010 2011 2012 Ogółem
Kontrola sposobu Urząd 3 przedsięwzięcia pozainwestycyjne - eksploatacji kruszyw Gminy Systematyczna Koncesjonar 4 rekultywacja terenów iusze Koszty po stronie koncesjonariuszy - poeksploatacyjnych OCHRONA ŚRODOWISKA AKUSTYCZNEGO monitoring klimatu WIOŚ w 1 koszty w ramach monitoringu - akustycznego Warszawie Wprowadzanie do mpzp zapisów sprzyjających ograniczeniu zagrożenia Urząd 2 przedsięwzięcia pozainwestycyjne - hałasem (obszary strefy Gminy głośnej i obszary strefy cichej) Nasadzenia drzew i Urząd w ramach prowadzonych prac remontowych lub budowy 3 krzewów wzdłuż dróg - Gminy nowych dróg gminnych Budowa dróg gminnych: 209 000 140 000 164 000 200 000 713 000 Wola Boglewska-Olszany Boglewice-Tworki 1 539 413 - - - 1 539 413 Budżet gminy, środki Urząd 4 Dobra Wola 100 000 150 000 273 000 200 000 723 000 pomocowe, Gminy kredyty i Kurczowa Wieś-Czachów 10 000 100 000 110 000 - 220 000 pożyczki
Turowice Kolonia 10 000 70 000 200 000 - 280 000 Przebudowa dróg gminnych: 88 294 50 000 53 000 - 191 294 Turowice-Warpęsy (Polichno)
Miedzechów-Przyłom 100 000 - - - 100 000 Budżet Przebudowa 3,5km dróg gminy, środki Urząd 5 gminnych łączących pomocowe, Gminy miejscowości Nowy 124 442 928 678 - - 1 053 120 kredyty i Miedzechów-Ryszki- pożyczki Boglewice Ulica Edukacyjna z 93 977 - - - 93 977 chodnikiem Zbrosza Duża-Szymanów 116 000 - - - 116 000
OCHRONA PRZED POLAMI MAGNETYCZNYMI Wprowadzanie do mpzp Urząd 1 zapisów dotyczących pól przedsięwzięcie pozainwestycyjne - Gminy elektromagnetycznych OGRANICZENIE RYZYKA WYSTĄPIENIA POWAŻNYCH AWARII Wsparcie usprzętowienia Urząd 1 20 000 20 000 20 000 20 000 80 000 Budżet gminy OSP Gminy OCHRONA PRZYRODY Tworzenie nowych pomników przyrody, Rada 1 zespołów przyrodniczo- - - 20 000 30 000 50 000 GFOŚiGW Gminy krajobrazowych, użytków ekologicznych
74 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
potencjalne jednostka prognozowane nakłady w zł źródła Lp. opis przedsięwzięcia odpowiedzi finansowania alna 2009 2010 2011 2012 Ogółem
Bieżąca pielęgnacja Urząd 2 10 000 10 000 10 000 10 000 40 000 GFOŚiGW pomników przyrody Gminy Pielęgnacja parków i Urząd 3 30 000 30 000 30 000 30 000 120 000 budżet gminy zieleni Gminy Budżet gminy Pielęgnacja Zespołów (15%), Urząd 4 Pałacowo – Parkowych w 30 000 30 000 50 000 50 000 160 000 Środki Gminy posiadaniu gminy pomocowe (85%) OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW Wprowadzenie do mpzp Urząd 1 przedsięwzięcie pozainwestycyjne - terenów pod zalesianie Gminy Starostwo PFOŚiGW, Opracowywanie Powiatowe Fundusz uproszczonych planów 2 Prywatni 10 000 10 000 - - 20 000 Leśny, urządzania dla lasów właściciele Środki prywatnych właścicieli Właściciele Środki 3 Prowadzenie zalesieo gruntów 11 000 19 000 17 000 15 000 62 000 właścicieli, WFOŚiGW EDUKACJA placówki Edukacja ekologiczna oświato realizowana w owe, WFOŚiGW, 1 przedszkolach i szkołach Starostwo 6 000 6 000 6 000 6 000 24 000 PFOŚiGW, (programy ekologiczne, Powiatowe, GFOŚiGW konkursy, olimpiady) Urząd Gminy Szkolenia rolników w zakresie stosowania MODR w środków ochrony roślin, Środki Warszawie 2 rolnictwa ekologicznego, 5 000 5 000 5 000 5 000 20 000 własne, (Oddział agroturystyki i wdrażania WFOŚiGW Radom) Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych Edukacja ekologiczna społeczeostwa: kampanie informacyjno-edukacyjne, imprezy o tematyce Starostwo ekologicznej, festyny, Powiatowe, WFOŚiGW, konferencje, zajęcia Urząd PFOŚiGW, pozalekcyjne dla Gminy, GFOŚiGW, 3 społeczeostwa mające na 8 000 8 000 5 000 5 000 26 000 Media, środki celu promowanie LOP, własne, proekologicznych Nadleśnict sponsorzy zachowao wo Grójec konsumenckich, oszczędzania wody i energii, segregacji odpadów itp. Bieżące informowanie na stronie internetowej o Urząd 4 stanie środowiska i przedsięwzięcie pozainwestycyjne - Gminy działaniach podjętych na rzecz jego ochrony
75 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
6. PODSTAWOWE INSTRUMENTY I NARZĘDZIA ZARZĄDZANIA REALIZACJĄ PROGRAMU
6.1. Instrumenty realizacji programu
Instrumenty służące realizacji polityki ochrony środowiska wynikają z zapisów prawnych ustaw i rozporządzeń. W minionym okresie dość dynamicznie postępujący proces aktualizacji przepisów prawa w obszarze ochrony środowiska spowodował, że system oceny jakości środowiska zyskał szereg czytelnych instrumentów do realizacji zadań przedstawionych w polityce ekologicznej kraju. Wśród instrumentów zarządzania ochroną środowiska można wyróżnić instrumenty o charakterze administracyjnym jak Polityka Ekologiczna Państwa, instrumenty o charakterze samorządowym: wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska oraz instrumenty o charakterze horyzontalnym: systemy zintegrowanego zarządzania środowiskiem, monitoring środowiska, system statystyki, społeczna partycypacja, działania edukacyjne, narzędzia polityki technicznej i naukowej, konwencje, umowy i porozumienia międzynarodowe. Realizacja zrównoważonego rozwoju dokonywana jest według zasad zawartych w Polityce Ekologicznej Państwa. Polityka ekologiczna na szczeblu regionalnym i lokalnym będzie realizowana również za pomocą różnych instrumentów: finansowych i społecznych.
6.1.1. Instrumenty prawne
Jest to grupa instrumentów, do której zalicza się wszelkiego rodzaju akty prawne, które wprowadzają: • normy o charakterze ogólnym (przepisy odnoszące się do zarządzania środowiskiem, monitoringu itp.), • normy szczegółowe, dotyczące ochrony poszczególnych komponentów środowiska (np. jakości powietrza, normy emisji zanieczyszczeń ze ścieków, techniczno - ekologiczne, hałasu itp.).
6.1.2. Instrumenty ekonomiczno - rynkowe
W nowym podziale kompetencji ustawodawca nakłada na instytucje rządowe i samorządowe obowiązek wzajemnego informowania się. Obowiązek ten dotyczy w pierwszej kolejności wymiany informacji między przedstawicielami różnych szczebli samorządu i rządowych organizacji ochrony środowiska. Ustawa Prawo ochrony środowiska nie przewiduje żadnych ograniczeń w korzystaniu z prawa dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, a dostęp do informacji nie jest uzależniony od uczestnictwa w żadnym konkretnym postępowaniu i posiadania
76 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
jakiegokolwiek interesu w sprawie. Szeroko pojęta komunikacja może służyć wymianie informacji w obszarze poprawy jakości środowiska. Posiadana wiedza wspiera proces decyzyjny w podejmowaniu działań naprawczych. Pozwala podjąć wspólne działania w dziedzinie planowania wspólnych przedsięwzięć poprawiających poszczególne komponenty środowiska gminy, powiatu i województwa.
6.1.3. Instrumenty finansowe
Narzędzia te kojarzone są z systemem finansowania ochrony środowiska. System finansowania ochrony środowiska jest nierozerwalną częścią całego systemu ekonomiczno - finansowego. Polski system finansowania ochrony środowiska i działań bezpośrednio z nią związanych charakteryzuje się: • trwałymi, prawnie zagwarantowanymi źródłami środków pieniężnych, • dominującym udziałem środków pozabudżetowych, • stałym wzrostem efektywności wykorzystania środków finansowych, • konsekwentnym podporządkowaniem systemu finansowania priorytetom polityki ekologicznej na każdym szczeblu decyzyjności, • ścisłym powiązaniem pomiędzy systemem zarządzania ochroną środowiska (MŚ, PIOŚ, samorząd) a podstawowymi elementami systemu finansowania.
Integracji systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce sprzyjają następujące czynniki: ogromna skala potrzeb wynikająca z wieloletnich opóźnień i zaniedbań, rosnąca świadomość ekologiczna wśród społeczeństwa, zwłaszcza w zakresie zagrożeń dla zdrowia ludzi i przyrody, coraz większa zgodność instytucji rządowych, pozarządowych i sektora gospodarczego w sprawach wydatkowania pieniędzy na rzecz poprawy stanu środowiska w Polsce.
Dotychczas, podstawowym źródłem finansowania zadań wynikających z programów w zakresie ochrony środowiska i dziedzin pokrewnych były: • fundusze celowe tzw. ekologiczne: NFOŚiGW, WFOŚiGW, PFOŚiGW, GFOŚiGW, Fundusz Leśny, Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, Ekofundusz, • środki własne podmiotów gospodarczych, • budżet samorządów terytorialnych: gmin, powiatów i województw, • środki własne ludności i środki społeczne, • budżet państwa, • sektor bankowy,
77 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
• przedakcesyjne fundusze pomocowe Unii Europejskiej (Phare II, ISPA, SAPARD) • zagraniczne instytucje finansowe i inne programy pomocowe (Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, GEF i inne).
Głównymi źródłami wpływu pieniędzy do krajowych funduszy ekologicznych są ustalone procentowo dla każdego z nich: • opłaty i kary za składowanie odpadów, • opłaty i kary za usuwanie drzew i krzewów, • opłaty i kary za pozostałe rodzaje gospodarczego korzystania ze środowiska, • opłaty i kary za zasolenie wód powierzchniowych przez kopalnie węgla kamiennego, • opłaty i kary z tytułu emisji tlenków azotu oraz opłaty górnicze i geologiczne.
Dochodami NFOŚiGW oraz funduszy wojewódzkich mogą być także środki z tytułu: • udziału tych funduszy w spółkach, • emisji obligacji, • zaciągania kredytów i udzielania oprocentowanych pożyczek na realizację zadań ochrony środowiska i gospodarki wodnej, • oprocentowania rachunków bankowych, • zyski z finansowanych przedsięwzięć, • wpływy i środki z innych funduszy, • inne dochody określone przez Radę Ministrów.
Środki tych funduszy przeznaczone są na finansowanie w całości lub w części przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska. Dofinansowanie może być udzielone w formie: • dotacji lub subwencji, • pożyczki, kredytu, • obligacji, w tym obligacji komunalnych, • leasingu. Określenie formy i wielkości dofinansowania zależy od: • rodzaju przedsięwzięcia i jego skali (inwentaryzacja, rekultywacja, edukacja itd.), • statusu wnioskodawcy, • rodzaju instytucji finansującej (bank, fundusz, budżet itp.).
6.1.4. Instrumenty strukturalne
Instrumenty strukturalne rozumiane są jako narzędzia do formułowania, integrowania i wdrażania polityk środowiskowych. Są to przede wszystkim strategie i programy wdrożeniowe oraz systemy zarządzania środowiskowego.
78 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Konieczne jest opracowanie aktualizacji gminnego programu ochrony środowiska w oparciu o powiatowy i wojewódzkie programy ochrony środowiska oraz strategie rozwoju powiatu grójeckiego i województwa mazowieckiego, uwzględniające wszystkie sfery działalności: gospodarczą, społeczną i ekologiczną. Systemy zarządzania środowiskowego ISO1400 i EMAS polecane są dla zakładów zagospodarowania odpadów oraz instytucji publicznych.
6.1.5. Instrumenty oddziaływania społecznego
Do grupy tej należą wszystkie narzędzia, które kształtują świadomość proekologiczną ludzi i grup społecznych a także te narzędzia, które są przejawem tej świadomości. Wszystkie te instrumenty razem wzięte powinny służyć uspołecznieniu realizacji Programu Ochrony Środowiska w gminie. Do instrumentów tych należą: • edukacja i propaganda ekologiczna, • negocjacje, umowy, porozumienia, • formy nacisku bezpośredniego i bezpośrednie inicjatywy społeczne, • instrumenty działań komplementarnych.
Poziom stanu świadomości społecznej i gotowość jednostek i grup społecznych do uczestnictwa w realizacji Programu Ochrony Środowiska decydują o jego sukcesie. Wspólne działania, jeśli poparte są rzetelną wiedzą i wspólną świadomością ekologiczną ludzi biorących w nich udział, mogą być instrumentem przy pomocy którego zwrócona zostanie uwaga na poważne zagrożenia środowiska na terenie gminy. Bezpośrednia inicjatywa społeczna to nic innego jak krótkotrwałe włączenie się lokalnego społeczeństwa w rozwiązanie określonych problemów środowiskowych. Zadaniem władz gminy jest dołożenie wszelkich starań, aby konsultacje społeczne w obszarze poprawy jakości środowiska obejmowały jak najszerszy krąg potencjalnie zainteresowanych osób, organizacji i instytucji. W celu poprawy komunikacji należy informować wszystkich zainteresowanych z wykorzystaniem gminnej strony internetowej oraz tablic informacyjnych.
6.2. Monitoring realizacji programu ochrony środowiska
Monitoring czyli pomiar stanu środowiska jest instrumentem prawnym, wynikającym z ustaw. Monitoring to inaczej kontrola i nadzór. Niezwykle ważną rolę pełni w ochronie środowiska zarówno w zakresie obserwacji stanu istniejącego, jak i przy realizacji prac mających na celu poprawę stanu jakości środowiska. Monitoring prowadzony w sposób systematyczny pozwala na optymalizację podejmowanych działań, zarówno w sferze ekologicznej jak i ekonomicznej. W ostatnich latach ważną rolę odgrywa w kontroli i weryfikacji realizowanych programów, planów
79 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
rozwojowych, reform gospodarczych itp. Monitoringowi podlegają także Programy Ochrony Środowiska na każdym szczeblu. Do pilnych zadań gminy w sferze kontroli i monitoringu, realizowanych na szczeblu lokalnym należą: 1) Wypracowanie skutecznych mechanizmów realizacji funkcji kontrolnych, 2) Wypracowanie ram prawnych dla funkcjonowania systemu kontroli w ochronie środowiska, 3) Poprawa jakości elementów środowiska, 4) Zwiększenie częstotliwości wykonywania raportów o stanie środowiska w gminie, 5) Doskonalenie systemu sprawozdawczości publicznej, z uwzględnieniem potrzeby integracji polityki ekologicznej.
Niniejszy rozdział opisuje zasady i sposób zarządzania „Programem Ochrony Środowiska dla Gminy Jasieniec na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2015”. Program ochrony środowiska jest postrzegany jako instrument koordynacji działań na rzecz ochrony środowiska oraz intensyfikacji współpracy różnych instytucji i organizacji, ukierunkowanej na efektywne wdrażanie programu. Dokumenty dotyczące zagospodarowania przestrzennego sporządza się na wszystkich szczeblach, ale nie wszystkie mają jednakową moc prawną i rolę w całym systemie. Z punktu widzenia prawnego najmocniejszą pozycję w omawianej strukturze ma gmina, gdyż tylko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, uchwalane przez gminy, mają rangę obowiązującego powszechnie przepisu prawa. Oznacza to w uproszczeniu, że wszelkie programy, plany i strategie formułowane na różnych szczeblach mają tylko wtedy szansę realizacji, jeśli znajdą odzwierciedlenie w konkretnym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Monitoring gminnego programu ochrony środowiska odbywa się poprzez ocenę czy założone cele zostały osiągnięte oraz w jakim stopniu zostały zrealizowane zadania. Monitoring realizacji celów i zadań prowadzony jest przez Radę Gminy. Dotyczy oceny realizacji corocznego planu działań w aspekcie: • ilości i jakości zakresu oraz kosztów zadań zrealizowanych, • przyczyn cząstkowego wykonania zadań zaplanowanych lub przyczyn zaniechania realizacji zadania, • ustalenia narzędzi optymalizujących realizację zadań na rok następny, • określenia zakresu merytorycznego zadań na rok następny wraz z oceną ich przygotowania organizacyjnego i finansowego.
Stopień realizacji zadań jest w pewnej części również oceną (samooceną) władz samorządowych w zakresie zarządzania programem ochrony środowiska.
80 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
System monitoringu oraz działania w ramach nadzoru i kontroli będą źródłem dodatkowych informacji o stanie środowiska na terenie gminy. Zgodnie z Polityką Ekologiczną Kraju podstawą monitoringu realizacji programu jest sprawozdawczość oparta na wskaźnikach odzwierciedlających stan środowiska. Proponuje się przyjąć poniżej przedstawiony wykaz wskaźników.
Tabela 25 Wskaźniki efektywności realizacji programu nazwa wskaźnika jednostka gospodarka wodno-ściekowa jakość wód powierzchniowych klasa czystości jakość wód podziemnych klasa czystości stopień zwodociągowania gminy % stopień skanalizowania gminy % ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków % zużycie wody ilość/1mieszkańca powietrze jakość powietrza klasa czystości emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych ilość stopień zgazyfikowania gminy % stosunek mocy instalacji korzystających ze źródeł odnawialnych do % całkowitej mocy instalacji hałas przekroczenie lub jakość środowiska akustycznego nieprzekroczenie norm poprawa nawierzchni dróg ilość metrów powierzchnia ziemi zużycie nawozów sztucznych i mineralnych ilość/1ha ochrona przyrody udział powierzchni obszarów prawnie chronionych w powierzchni % ogółem liczba pomników przyrody liczba lesistość gminy % edukacja prowadzenie kampanii informacyjno-edukacyjnych ilość
Procedura wdrażania programu pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska. Monitorowanie realizacji programu umożliwi ocenę prawidłowości i efektywności działań oraz szybkie i elastyczne reagowanie na zmiany.
81 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Zgodnie z wymogami prawnymi programy ochrony środowiska wymagają aktualizacji nie rzadziej niż raz na 4 lata. Proces aktualizacji poprzedza weryfikacja dokumentu w celu oceny, które jego części wymagają aktualizacji i w jakim zakresie. Weryfikacji podlega cały program, tj. aktualny stan środowiska, wytyczone cele i zaplanowane działania, zadania krótko- i długoterminowe oraz harmonogram ich realizacji. Analiza wskaźników będzie podstawą do korekty i weryfikacji przedsięwzięć planowanych w gminnym programie ochrony środowiska. W 2006 roku opracowano „Raport z Wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jasieniec na lata 2004-2014” za okres 2004-2005. Ocenę postępów we wdrażaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu należy wykonywać co dwa lata. Biorąc pod uwagę fakt, że niniejsza aktualizacja programu przygotowywana jest w 2009 roku i obejmuje okres czasowy 2009-2012, kolejny raport z wykonania niniejszego programu powinien być przygotowany w 2011 roku. Natomiast aktualizacja niniejszego opracowania powinna być sporządzona w połowie 2013 roku.
6.3. Finansowanie programu
Możliwości realizacji inwestycji w zakresie ochrony środowiska ze środków własnych gminy są limitowane ogólną sumą możliwych do uzyskania dochodów oraz potrzebą realizacji inwestycji w innych sferach działalności. Wydatki samorządu na inwestycje w ochronie środowiska i gospodarce wodnej stanowią jedynie niewielki ułamek wydatków ogółem. W latach realizacji aktualizowanego programu ochrony środowiska (lata 2009-2012), należy przewidywać, że samorząd gminy powinien zabezpieczyć na inwestycje w zakresie ochrony środowiska środki własne w wysokości minimum 50% kosztów realizacji zadań. Resztę środków na dofinansowanie realizacji Programu i jego zadań będzie możliwe z funduszy celowych oraz programów pomocowych i strukturalnych UE.
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013. Głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko realizowane będą następujące cele związane z ochroną środowiska:
Gospodarka wodno – ściekowa: wyposażenie (do końca 2015 r.) aglomeracji powyżej 15 tys. RLM w systemy kanalizacji i oczyszczalnie ścieków.
82 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi: zmniejszenie udziału odpadów komunalnych składowanych i rekultywację terenów zdegradowanych, redukcja ilości składowanych odpadów komunalnych i zwiększenie udziału odpadów komunalnych poddawanych odzyskowi i unieszkodliwianiu innymi metodami niż składowanie oraz likwidacja zagrożeń wynikających ze składowania odpadów, zwiększenie powierzchni terenów przywróconych do właściwego stanu poprzez rekultywację terenów zdegradowanych, zabezpieczenie osuwisk,
Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska: zapewnienie odpowiedniej ilości zasobów wodnych na potrzeby ludności i gospodarki kraju oraz minimalizacja skutków negatywnych zjawisk naturalnych, przeciwdziałanie poważnym awariom a także wzmocnienie procesów decyzyjnych poprzez zapewnienie wiarygodnych informacji o stanie środowiska, usprawnienie monitoringu stanu środowiska.
Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska: ograniczanie negatywnego wpływu istniejącej działalności przemysłowej na środowisko i dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego.
Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych: ograniczenie degradacji środowiska naturalnego oraz strat jego zasobów i zmniejszania różnorodności biologicznej.
Transport przyjazny środowisku: zwiększenie udziału przyjaznych środowisku gałęzi transportu w ogólnym przewozie osób i ładunków.
Bezpieczeństwo energetyczne: poprawa bezpieczeństwa energetycznego państwa poprzez tworzenie nowych zdolności przesyłowych i transportowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz rozbudowę podziemnych magazynów gazu ziemnego, a także poprzez zapewnienie dostępności sieci gazowej na terenach niezgazyfikowanych i modernizację istniejących sieci dystrybucji
Pomoc techniczna: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Fundusz Spójności
Na realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 zostanie przeznaczonych ponad 36 mld euro. Ze środków Unii Europejskiej będzie pochodziło 27 848,3 mln euro (w tym ze środków Funduszu Spójności – 21 511,06 mln euro (77%) oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – 6 337,2 mln euro (23%). Z tych funduszy 18% czyli 4,750 mld euro zostanie przeznaczone na inwestycje związane z ochroną środowiska.
83 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007 - 2013 (RPO)
Głównym celem jest poprawa konkurencyjności regionu i zwiększanie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej województwa. Realizacja tego celu będzie się odbywać poprzez: • rozwój gospodarki, w tym gospodarki opartej na wiedzy i rozwój społeczeństwa informacyjnego, • poprawę i uzupełnienie istniejącej infrastruktury technicznej, • wzmacnianie endogenicznych czynników rozwoju województwa mazowieckiego, • podniesienie standardów warunkujących rozwój kapitału ludzkiego w regionie.
Cele programu: • Poprawa parametrów technicznych i standardu regionalnej sieci drogowej a także poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego, • Poprawa stanu środowiska naturalnego województwa mazowieckiego • Poprawa jakości wód i ich ochrona przed zanieczyszczeniami, • Zmniejszenie ilości składowanych odpadów i ograniczenie ich negatywnego wpływu na środowisko, jak również rekultywacja zdegradowanych terenów, • Poprawa jakości powietrza, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, • Doskonalenie systemów zarządzania i monitoringu środowiska, ochrona dziedzictwa przyrodniczego, zapobieganie zagrożeniom i ograniczenie ich skutków.
Środki RPO Województwa Mazowieckiego w latach 2007-2013 wynoszą 1831,50 mln euro, z czego nakłady na środowisko, zapobieganie zagrożeniom i energetykę wynoszą 197,80 mln euro.
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Biorąc pod uwagę problemy i wyzwania, przed jakimi stoją obszary wiejskie, wyznaczono główne cele nowej polityki ROW: • Poprawa konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez ich restrukturyzację, • Poprawa stanu środowiska oraz krajobrazu poprzez racjonalną gospodarkę ziemią, • Poprawa warunków życia ludności wiejskiej i promocja dywersyfikacji działalności gospodarczej. W ramach programu podjęte zostaną następujące działania: • Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, • Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej, • Odnowa i rozwój wsi,
84 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
• Lokalne Strategie Rozwoju – poprawa jakości życia oraz różnicowanie działalności na obszarach wiejskich, • Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie, • Modernizacja gospodarstw rolnych, • Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej, • Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa, • Działania informacyjne i promocyjne.
Na realizację Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 zostanie przeznaczonych 17 217 817 541,33 euro.
85 | S t r o n a
J.W.W. Triland Sp. z o.o.
SPIS TABEL
TABELA 1 PODZIAŁ FIZYCZNO – GEOGRAFICZNY TERENU GMINY JASIENIEC ...... 10 TABELA 2 STAN DEMOGRAFICZNY W LATACH 2006 – 2008 ...... 12 TABELA 3 PRZYROST NATURALNY W LATACH 2000 – 2007 ...... 13 TABELA 4 MIGRACJE LUDNOŚCI W LATACH 2000 – 2007 ...... 13 TABELA 5 ZASOBY MIESZKANIOWE W 2007 ROKU ...... 14 TABELA 6 WYPOSAŻENIE MIESZKAO W INSTALACJE W 2007 ROKU ...... 14 TABELA 7 PRACUJĄCY W 2007 R...... 17 TABELA 8 STOPA BEZROBOCIA W GMINIE, POWIECIE I W WOJEWÓDZTWIE W LATACH 2005 – 2007 ...... 17 TABELA 9 ZŁOŻA SUROWCÓW MINERALNYCH NA TERENIE GMINY JASIENIEC ...... 24 TABELA 10 SKALA JAKOŚCI POWIETRZA ...... 27 TABELA 11 WIELKOŚD EMISJI ZANIECZYSZCZEO POWIETRZA W 2007 ROKU ...... 28 TABELA 12 STAN RZEKI CZARNA W LATACH 2002-2007 ...... 32 TABELA 13 STAN RZEKI KRASKA W LATACH 2004-2007 ...... 33 TABELA 14 OCENA PODSTAWOWYCH WSKAŹNIKÓW EUTROFIZACJI ...... 35 TABELA 15 JAKOŚD WÓD PODZIEMNYCH NA TERENIE POWIATU GRÓJECKIEGO ...... 38 TABELA 16 PARAMETRY STUDNI GŁĘBINOWYCH ...... 39 TABELA 17 OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW NA TERENIE GMINY ...... 40 TABELA 18 DOPUSZCZALNE POZIOMY HAŁASU ...... 46 TABELA 19 EMISJA HAŁASU W GMINIE PROMNA ...... 47 TABELA 20 DOPUSZCZALNE POZIOMY PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH DLA TERENÓW PRZEZNACZONYCH POD ZABUDOWĘ MIESZKANIOWĄ ...... 49 TABELA 21 DOPUSZCZALNE POZIOMY PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH DLA MIEJSC DOSTĘPNYCH DLA LUDNOŚCI ...... 49 TABELA 22 ŹRÓDŁA PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 51 TABELA 23 CELE DŁUGOTERMINOWE DO 2015 ROKU, KRÓTKOTERMINOWE NA LATA 2008-2011 I PRIORYTETY ...... 70 TABELA 24 HARMONOGRAM PRZEDSIĘWZIĘD PRZEWIDZIANYCH DO REALIZACJI W LATACH 2009-2012 ...... 72 TABELA 25 WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI REALIZACJI PROGRAMU ...... 81
SPIS RYSUNKÓW
RYSUNEK 1 STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW ...... 11 RYSUNEK 2 STRUKTURA WIEKOWA LUDNOŚCI W 2006 I 2008 ROKU ...... 12 RYSUNEK 3 STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH W 2005 ROKU ...... 16 RYSUNEK 4 KLASY BONITACYJNE GLEB NA TERENIE GMINY ...... 20
86 | S t r o n a