BEY GÖRÜNÜMLÜ BEYKÖY MONOGRAFİSİ “BEYKOY” MONOGRAPH

ÖZET: Köy araştırmalarında amaç; sosyal yapıyı meydana ABSTRACT: in rural studies, the objective may be to involve getiren maddi veya manevi unsurların herhangi birinin yalnızca veya only one or many of the material or spiritual elements that form the birçoğunun bir arada, mevcut durumları (sosyal yapı) veya zaman social structure, in the present situation (social structure) or in the süreci içerisinde gösterdikleri değişikliklerle (sosyal değişiklikler) il- changes they show in the time process (social changes). gili olabilir. As a research area, Beykoy is being investigated in Araştırma alanı olarak ili Tefenni ilçesine bağlı Bey District of Burdur province. In this context, the location of the village, Köy araştırılmaktadır. Bu kapsamda köyün konumu, nüfusu, eğitim, population, education, transportation, agricultural activities and ulaşım, tarımsal faaliyetleri ve sorunları köylülerle yapılan görüşme- problems were obtained from interviews with villagers and secondary ler ve ikincil kaynaklardan elde edilmiştir. sources. ANAHTAR KELİMELER: Nüfus, eğitim, ulaşım, monografi, ge- KEYWORDS: population, education, transportation, monog- lenek. raph, tradition.

Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 69 Aralık 2018/ 13 GİRİŞ

Köy araştırmalarının temel amacı, köyle ilgili bilgi derlemek ve bu elde edilmiştir. Bu yüzden de köylüler Beyköy için bir bilgileri değerlendirerek köyün sos- manzume derlemişlerdir: yal yapısını ortaya koymaktır. Daha KÖYÜN COĞRAFI ÖZELLIKLERI ayrıntılı ifade etmek gerekirse, köy VE YERLEŞIM BIÇIMI “Sırtını da dayamışsın Eşeler yaylasının araştırmalarında amaç; sosyal yapıyı güneyine, meydana getiren maddi veya manevi Bey köyü ülkemizin 37° 14’ Ayaklarının da uzatmışsın, unsurların herhangi birinin yalnızca 24.5832’’ Kuzey enlemi ve 29° 41’ Kırkpınar çayının kıvrıla kıvrıla veya birçoğunun bir arada, mevcut 33.5616’’ Doğu boylamı arasında yer Akıp giden Abdülmelik ovasına durumları (sosyal yapı) veya zaman sü- almaktadır. Burdur ilinin Tefenni ilçesi- Sağ kolunu Ermeni Dağına reci içerisinde gösterdikleri değişiklik- ne bağlı, Tefenni ilçe merkezine 11 km Sol kolunu da Türkmen Dağına uzatmış lerle (sosyal değişiklikler) ilgili olabilir. uzaklıkta bir köydür. Beyköy Burdur il Bey görünümlü Bey Köyüm” Araştırma alanı olarak Burdur ili Tefen- merkezine 85 km, ’ye 125 km, ni ilçesine bağlı Beyköy araştırılmak- Tefenni’ye 11 km, Çavdır ilçesine de 15 Bu dizeler de köyü ve köyün tadır. Bu kapsamda köyün konumu, km uzaklıktadır. Konumu gereği Çav- konumunu net biçimde açıklamakta- nüfusu, eğitim, ulaşım, tarımsal faali- dır ve Tefenni noktasında bulun- dır. yetleri ve sorunları köylülerle yapılan maktadır. Beyköy’ün konumu bey gibi Köy belediye özelliğini kaybet- görüşmeler ve ikincil kaynaklardan oturan bir insana benzetilmektedir. meden önce mahalle olan Beşiktaş,

14 /Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 69 Aralık 2018 Zafer, Kaklık mahalleleri günümüzde Beyköydeki yerleşim biçimine ise gençler eğitim ya da iş için köyden mevki olarak geçmektedir. Yani Bey- bakıldığında toplu bir yerleşme biçimi ayrılmış ve o illerde, ilçelerde ikamet köy 3 mevkiden oluşmaktadır. göze çarpmaktadır. Evler birbirine ol- etmeleridir. Köyün kuruluşundan bu Beyköy’ün iklimi genel olarak dukça yakındır. Köyde bulunan evlerin yana yaklaşık 7000 kişinin Beyköylü ol- karasal iklimine girmektedir. Yani kış- çoğu eski yapılardır. Özellikle köyün ilk masına rağmen köyden farklı bir yerde ları soğuk ve yarı-kara iklim tipi görül- yerleşim yeri olan dağ eteğinde evler ikamet ettiği düşünülmekte. Beyköy- mektedir, yazları ise sıcak ve kurak geç- daha eski yapıdadır. de toplam nüfusun 53,2 sini kadınlar mektedir. Bitki örtüsü bozkır olmakla oluştururken 46,8 ini de erkekler oluş- beraber orman ve sulak arazilerde ka- KÖYÜN NÜFUS ÖZELLİKLERİ turmaktadır. vak ağaçları görmek de mümkündür. Köyün doğal kaynak suları çoktur. Kö- Beyköy nüfusu 2013 yılından KÖYÜN EKONOMİK YAPISI yün içinden geçmesine rağmen sonra azalma kaydetmiştir. Köyün nü- köylüler bu sudan sulama suyu olarak fusunun hemen hemen hepsi orta Köyde emekli maaşıyla geçinen çok yararlanamamaktadır. yaşta ya da yaşlıdır. Genç nüfus yok aile fazla olmasına rağmen Bey köyün denecek kadar azdır. Bunun nedeni en önemli ekonomik faaliyeti tarımdır ve hayvancılıktır. Köyde tarımsal ürün olarak en çok rezene, anason yetişti- rilmektedir. Türkiye’nin yüzde 65 inin karşılayan Burdur’da Beyköy rezene

Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 69 Aralık 2018/ 15 pazarında önemli bir paya sahiptir. Köy halkı tarımsal üretimde küçük alanlara kendilerinin tüketebilecekleri kadar sebze, meyve yetiştirmektedir. Hayvancılıkta ise hane başına 3 ya da 5 büyükbaş hayvan düşerken 3 çoban da küçükbaş koyun beslemektedir. Köyün girişinde Ali Bozkurt adında bir girişimciye ait büyükbaş hayvan çiftliği de bulunmaktadır. Bu çiftlikte süt hayvancılığının yanı sıra besi hayvancılığı da yapılmaktadır.

KÖYÜN ALT YAPISI

Köyün içme suyu şebekesi ve kanalizasyon şebekesi vardır. PTT şu- besi yoktur ancak PTT acentesi vardır. Köy eskiden belediye olduğu için kö- yün belediye binası ve sağlık ocağı da bulunmaktadır. Köye ulaşımı sağlayan mahalleler arası yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır. Mahal- le içerisindeki yolların bir kısmı parke döşeli bir kısmı da patika yoldur fakat patika yolların parke çalışmaları halen devam etmektedir.

KÖYDE EĞİTİM

Köyde hemen hemen herkes okuma yazma bilmektedir. Köyün eği- tim seviyesi yüksek olmasına rağmen köyde yaşayanların eğitim seviyeleri daha düşüktür. Bunun sebebi de eği- tim için göç edenlerin köy dışında baş- ka yerlerde ikamet etmeleridir. Köyde ilkokulu vardır geçen yıl- larda eğitim veren okul bu yıl faaliyette değildir. Bunun sebebi de öğrencilerin çok az olmasıdır. Köydeki öğrenciler Tefenni ilindeki okullarda taşımalı sis- temle eğitim görmektedirler.

KÖYDE DİNİ YAPI

Köyde herkes Müslümandır ve Sünni mezhebine aittir. Köyde her mevkide bir cami olmak üzere üç tane cami bulunmaktadır. Köyün merkezin- de de bulunan Beyköy merkez cami bu camilerin en büyüğü ve en çok

16 /Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 69 Aralık 2018 ibadet edilenidir. Beyköy yukarı cami ise köyün ilk yerleşim alnında olma- sına rağmen nüfus yoğunluğunun az olduğu bir mevkide bulunmaktadır.

KÖYÜN ETNİK YAPISI VE TARİHÇESİ

Köyün geçmişi 8 asır öncesine dayanmakla birlikte geçmişiyle ilgili net bir bilgi yer almamaktadır. Kay- nak kişilere göre 800 yıl öncesinden gelen “Alay Beyi” Beyköye yaklaşık 6 km uzaklıktaki Yuva köye yerleşmiş- tir. Şimdiki Beyköy topraklarını çiftlik olarak kullanmıştır. Daha sonrasında da Yuva köydeki halkın çiftlik olarak kullanılan Beyköy topraklarına doğru çekilmesiyle bu ismi aldığına inanılır. Daha sonra bu köyde tarımla geçim • Macarlar minde daha çok aile büyüklerinin veya sağlanırken esnaflık özellikle “çarıkçı- • Danalar onların atalarının adları tercih edil- lık” mesleği gelişir. Esnaflığın gelişme- mektedir. Ad koymak için çocuğun bir siyle köy nüfusu çoğalır ve belediye KÖYÜN KÜLTÜREL YAPISI kulağına ezan okunur, diğer kulağına konumuna geçer. Fakat 2014 yılında ise yüksek sesle üç defa ismi tekrarlan- belediyeler kanunuyla köy statüsüne Doğum adetleri: Doğum için her- maktadır. Ad verme bu şekilde olmak- geçer.” hangi bir özel bir hazırlık yapılmaz. tadır. Doğumdan sonra çocuk yıkanır, hazır Köyde bulunan başlıca sülaleler: beşiklere yatırılır. Bunun dışında çocuk Asker adetleri: Askere gidecek genç- • İmamlar için herhangi bir uygulamaya rastlanıl- ler toplanıp köylüleri ve civar köyleri • Çavuşlar mamaktadır. Fakat yaklaşık 30 yıl ön- davet edip asker yemeği ve akşam da • Eminağlar cesinde erkek evladı doğanlar bacaya asker eğlencesi yapılmaktadır. Aske- • Deveciler çıkıp ağaç kütüğünü alıp atarlardı bu re gidecek gence gideceği gün köy • Demirciler adete “kütük atma” adı verilirdi. meydanında uğurlama töreni gerçek- • Ekinciler Adlar genellikle aile büyükleri leşir. Uğurlama töreninden önce asker • Hacılar tarafından belirlenmektedir. Ad seçi- gence annesi tarafından ekmek ısırtılır

Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 69 Aralık 2018/ 17 daha sonra evdeki iğneye iplik geçire- Cuma günü düğün başlama- dağıtılır. Sonrasında da ölünün yeme- rek herhangi bir bez dikilir. Daha son- dan önce toy adı verilen çam ağacın- ği adı altında köylüye mevlitle yemek rasında gencin akraba kadınları genç dan kesilen uzun bir dala bayrak bağ- yapılır. önde onlar arkada köy meydanına lanarak oğlan evine teslim edilir ve kadar buğday serperler. Köy meyda- bahşiş alınırdı. Bu bayrak asılan uzun ALİBEY TÜRKÜSÜNÜN GERÇEĞİ nında dualar okunur hellallikler alınır dala “düğün toyu” adı verilir. Perşembe ve asker ve ailesi otogara giderler orda günü akşamı da çalgılı eğlenceli ‘bay- Burdur - Tefenni bölgesinde askeri terhis olacağı birliğe gönderir- rak asma merasimi’ gerçekleşir. Hala destan yazan ve yazdıran Ali Bey hak- ler. daha devam eden adete göre düğün kında, uzun süre Beyköy’ün Belediye cuma günü kuşluk davetlilere yemek Başkanlığı yapan, İsmail Aşçı’nın gö- Evlenme adetleri: Evlenmeler, daha ikram edilerek başlar düğünler sazlı rüşlerini, Bölgemizde bir tarih, bir des- ziyade köy içinden olurdu. Dışarıdan eğlenceli olarak 3 gün 2 gece gerçek- tan, bir roman yazdıran Ali Bey üzerin- evlenen çok azdı. Ve bu evlilikler ge- leşir. Köyün delikanlı gençleri düğün deki yorumlarını gelin hep beraberce nelde ananın, babanın isteği ile olan sahibinden “kabadayı” adı verilen bah- dürüst ve doğru bir şekilde toparla- evliliklerdir. Fakat modernleşen dün- şiş alarak gönüllerince eğlenirler. yalım: “Ali Bey bu bölgede bir destan yada görücü usulü evlilikler yerini gö- Pazar günü kız evinden araçlar- yazdırmış hakiki bir Batı Akdeniz deli- rüşerek tanıyarak gerçekleşen evlilik- la gelin alınır ve köy meydanında do- kanlısıdır. Şimdiye kadar çok şey dendi lere bıraktı. laştırılır. Daha sonra kaynana gelin ve ve yazıldı. Yazarlar ve program yapım- Düğünler de önceden kibrit, damattan istediği çocuk sayısı kadar cılarına verilen ifadelerde Ali beyin eş- sabun, bardak gibi eşyalarla yapılan taş alır ve geline verir hemen akabin- kıya olduğu, efe olduğu söylendi. Ben davetiyeler şimdi “oku” adı altında hav- de de gelin kaynananın sözünden çık- Ali Bey’in eşkıya olmadığını iddia edi- lu gömlek, şalvarlık kumaş şeklinde maması için kaynana eski bir yazmayla yorum. Ali Bey’in dosyasını açıyorum, gerçekleşmektedir. gelinin boynundan evin kapısından baştan sona inceliyorum. Dosyasında Düğünler 3 gün olurdu hala o girene kadar çeker. Düğün bu şekilde bir tek ölüm buluyorum, diğer yorum- adet devam etmektedir. Eskiden per- sona erer. lar hep uydurmaca. Ali Bey’in tek suçu şembe günü düğün odununa gidilir, sevmektir. Ne geldiyse başına bir kıza cuma günü de keşkek dövülür, düğün Ölüm adetleri: Cenaze töreninden âşık olmasından gelmiştir. yemeği için gerekli malzemeler ve koç sonra köy dışında ikamet eden ve ce- O zamanlarda görücü usulü ya da keçi kız evine verilirdi. Bu adete naze için gelen cenazenin akrabaları ile evlenmeler vardı. Ali Bey’e dayısı de “un-duz” adı verilirdi. Hala bu adet için yemek düzenlenir. Cenaze töre- Hacıbeyin kızına söz kesilir, söz kesil- Beyköy’ün düğünlerinde görülmekte- ninden 7 gün sonra pişi yapılır köylüye dikten sonra Ali bey bir ara dayısının dir. dağıtılır, 40 gün sonra da helva yapılıp kızını görme fırsatını yakalar ve gönül

18 /Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 69 Aralık 2018 bu ya kızı beğenmez. Aynı köyde yani de budur. Ve neticeye doğru gelindi- Beyköyde Zekiye adlı kızı görür ve âşık ğinde Ali Bey’in dayısı Hacı Beyin kızı- , dayısının kızından vazgeçer. Zeki- nı almadığı için dayı ona ayrıca bir kin Ali beyim taş başında oturur, ye ile anlaşarak dağa kaçarlar. Zaptiye besler, tek düşündüğü Ali Bey’i öldürse Keklik yavruları suya götürür, (şimdiki adıyla jandarma) bunların pe- de kin ve intikamını bir alsa. Dayısının Çok seviler tez ayrılık getirir, şine takılır. Dayısı Hacıbey’de bu çevre- da yardımı ile zaptiyeler Ali Bey’i Ballık Gitti gençlik der de ağlar genç Alim. nin sözü geçen eşraflarındandır. Orası mevkiinde kıstırırlar. Ali Bey’e “teslim * senin burası benim derken aylar geçer. ol” diye seslenirler. Bu sesler arasında Bu arada köyde Başçavuş lakabını ta- Ali Bey dayısının “Çık Ali Bey ben varım Beyköyü’nün üstünde bir bulut uçtu, şıyan birisi yakalanması için devamlı seni vurdurtmam” sözüne güvenir ve Ali Bey’in kellesi Burdur’a düştü, Ali Bey’i Tefenni’deki makamlara şikâ- teslim olmaya karar verir. Fakat Zekiye Bunu görenlerin tebdili şaştı, yet eder. Ali bey defalarca başçavuşa, durumu sezer. “Alim teslim olmayalım” Gitti gençlik der der ağlar genç Alim. “yapma şikâyet etme beni, benim kim- diye yalvardıysa da yalvarmalar boşa * seye zararım yok” dediyse de bir türlü gider. Ali Bey Zekiye’yi dinlemez. Tes- Çatal değirmenlerin suyu bulandı, dinletemez. Eh insan her zaman pek- lim olmak için çıktığı sırada vurulur. Zekiye’nin saçları al meşelere dolandı, mez küpü gibi olmaz ya, bir de sirke Onunla da kalmaz, başını boynundan Ali beyim öldüğüne kalbim inandı, küpü gibi oluverir, zaten ne olursa da kesip önce köy meydanına daha sonra Gitti gençlik der der ağlar genç Alim. o zaman olur. Burdur’a götürürler. Ve ardından ma- * Ali bey başçavuşu atı ile diri diri niler, türküler yakılır. Ali bey olayının Ali beyim kuşluk tuttu güreşi, yakar, dosyasındaki tek ölüm hadisesi özü hakikisi budur.” Terkiye astılar gövdesiz başı, Alimin haline ağlar her kişi, Gitti gençlik der der ağlar genç Alim. * Ali beyim oldu kurbanlık koyun, Hacı bey dayı senden gitti bu oyun, Ben gittim Zekiye’yi dipdiri mezara koyun, Gitti gençlik der der ağlar genç Alim.1

1 Prof.Dr. İsa Kayacan “HİKAYELERİYLE TEKE YÖRESİNİN BAŞKENTİ BURDUR TÜRKÜLERİNDEN BİR DEMET ÇEŞİTLEME”

Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 69 Aralık 2018/ 19 TARİHİ VE DOĞAL GÜZELLİKLER lanıldığı söylenmektedir. Değirmen yapısı köyden geçen çayın kenarında bulun- Tarihi Değirmen maktadır, yapı zamana karşı yıpranmıştır. Yapım tarihi ve kim tarafından yapıldığı tam olarak bilin- memektedir. Değirmenin yaklaşık 2 asırlık olduğu ve Rum usta- Türbeler lar tarafından taş duvar olarak yapılması tarihi yapılar içerisinde Köy türbeleri köylüler tarafından saygı görmüş ender rastlanan yapı biçimidir. Fabrika olarak inşa edildiği fakat ve gerekli olan bakım yapılmış olup uzun yıllar titizlik- fabrika standartlarını karşılamayınca içerisine iki tane değirmen le korunarak günümüze kadar gelmiştir. Köyde Akbaba taşı konularak iki binli yılların başına kadar değirmen olarak kul- Türbesi, Hacı Hasan Türbesi ve Ardıçlı bölgede bulunan türbeler yer almaktadır.

Akbaba Türbesi: köyün yüksek kesiminde bulunur. Köylüler toplanıp bir miktar para toplayıp kurbanlık koç ya da keçi alırlar yemek malzemesi alırlar ve bu türbenin olduğu yere çıkarlar yağmur duaları yapılır, koç kesilir yemekler yenir ve köye geri dönülür. Ali Bey’in Kayalığı: Köyde türkülere konu olan eşkıya Ali Bey’in yaşadığı dağın bulunduğu kayalıklardır.

TEŞEKKÜR

Bu araştırma için yardımcı olan Türkiye’nin en büyüklerinden Damızlık Düve İthalatçılığı yapan Ka- yalar Grup Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kaya, Beyköy’de 200’e yakın TKDK desteğiyle ilk sığır yetiş- tiriciliğini kuran Bozkurt Hayvancılığın sahibi Ali Boz- kurt, 2019 yerel seçimlerde Beyköy’e Muhtar Adaylı- ğını koyan Ceylan Atalay, İsmail Karataş, Ömer Yücel’e teşekkür ederiz.

20 /Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 69 Aralık 2018