Vlerësimi I Komunitetit Për Qeverisjen 2017: Bashkia Kukës

RAPORT

VLERËSIMI I KOMUNITETIT PËR QEVERISJEN 2017 BASHKIAKUKËS

RAPORT

VLERËSIMI I KOMUNITETIT PËR QEVERISJEN 2017

BASHKIA KUKËS

SHËNIM I RËNDËSISHËM

Ky raport u përgatit me:

Mbështetjen financiare dhe teknike të Agjencisë për Zhvillim Ndërkombëtar të Shteteve të Bashkuara të Amerikës (USAID). Pikëpamjet e shprehura në këtë botim nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Agjencisë së Shteteve të Bashkuara për Zhvillimin Ndërkombëtar ose të Qeverisë së Shteteve të Bashkuara. Dhe me Mbështetjen financiare dhe teknike të Njësisë së Kombeve të Bashkuara për Barazinë Gjinore dhe Fuqizimin e Grave (UN Ëomen), në kuadër të programit “Lidershipi dhe Pjesëmarrja Politike”. Ky program është financuar nga Qeveria Suedeze nëpërmjet Fondit të Koherencës së Kombeve të Bashkuara dhe është pjesë e “Programit të Bashkëpunimit ndërmjet Qeverisë së Shqipërisë dhe Kombeve të Bashkuara 2012-2016”. Mendimet dhe pikëpamjet e shprehura në këtë raport janë të autorëve dhe nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht mendimet e UN Ëomen, të Agjencive të Kombeve të Bashkuara apo të Qeverisë Suedeze.

AUTORËT

Raporti u përgatit dhe u hartua nga ekspertët e Qendrës Aleanca Gjinore për Zhvillim (QAGJZH) me mbështetjen dhe asistencën e:

Laureta MEMO, Eksperte për Angazhimin Qytetar dhe Komunikimin, USAID/Projekti i Planifikimit dhe Qeverisjes Vendore Fiorela SHALSI, Menaxhere e Programit Kombëtar “Lidershipi dhe Pjesëmarja në Politikë”, UN Ëomen

Të drejtat e publikimit

© Aplikimet për lejen për të riprodhuar ose përkthyer të gjithë ose një pjesë të këtij studimi duhet bërë në zyrën e GADC-së me adresë: Rr. Abdyl Frashëri”, P.10/1, shk.1, ap.3 E-Mail: [email protected] ëëë.gadc.org.al

TABELA E PËRMBAJTJES

TABELA E PËRMBAJTJES ...... 4 MIRËNJOHJE ...... 5 SHKURTIME ...... 6 1. HYRJE...... 7 2. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE ...... 8 3. PROFILI I BASHKISË KUKËS ...... 9 4. METODOLOGJIA ...... 10 5. PËRSHKRIM I PROJEKTIT ...... 12 6. PËRMBLEDHJE E REZULTATEVE ...... 14 7. GJETJE DHE REKOMANDIME...... 16

7.1 GJETJE DHE REKOMANDIME PËR QYTETIN ...... 16 7.1.1 SHËRBIMET PUBLIKE – CILËSIA DHE EFIÇENCA ...... 16 7.1.2 DEMOKRACIA VENDORE DHE MIRËQEVERISJA ...... 18 7.1.3 ZHVILLIMI EKONOMIK VENDOR ...... 19 7.1.4 RESPEKTIMI DHE ZHVILLIMI I TË DREJTAVE TË NJERIUT NË NIVEL LOKAL ...... 21

7.2 GJETJE DHE REKOMANDIME PËR NJËSINË ADMINISTRATIVE ...... 23 7.2.1 SHËRBIMET PUBLIKE – CILËSIA DHE EFIÇENCA ...... 23 7.2.2 DEMOKRACIA VENDORE DHE MIRËQEVERISJA ...... 26 7.2.3 ZHVILLIMI EKONOMIK VENDOR ...... 27 7.2.4 RESPEKTIMI DHE ZHVILLIMI I TË DREJTAVE TË NJERIUT NË NIVEL LOKAL ...... 28

MIRËNJOHJE

Me mirënjohje falënderojmë të gjithë ata që ndihmuan në realizimin e këtij raporti për të vlerësuar qeverisjen vendore dhe gjithë qytetarët e Bashkisë Kukës, të cilët morën pjesë aktive në aktivitet e realizuara përmes projektit dhe përmes argumenteve vlerësuan mirëqeverisjen lokale për bashkinë e tyre.

Një falënderim i veçantë i dedikohet z. Bashkim Shehu dhe stafit të tij të cilët morën angazhime konkrete përballë qytetarëve bazuar në sugjerimet e tyre për përmirësimin e punës në Bashkinë Kukës.

Një falënderim shkon edhe për mbështetësit dhe financuesit e këtij projekti, Programit të Kombeve të Bashkuara për Gratë në Shqipëri, UN Women dhe Projektit të USAID për Planifikimin dhe Qeverisjen Vendore (PLGP) për mbështetjen financiare dhe teknike gjatë zbatimit të projektit.

SHKURTIME

NJQV Njësi të Qeverisjes Vendore

QAGJZH Qendra “Aleanca Gjinore për Zhvillim”

RAT Reforma Administrative-Territoriale

VKQ Vlerësimi i Komunitetit për Qeverisjen

UN Ëomen Programi i Kombeve të Bashkuara për Gratë

USAID Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar

1. HYRJE

Ndërkohë që po bëhet progres për avancimin e procesit të decentralizimit në Shqipëri, sfidat për zbatimin me sukses të qeverisjes vendore të decentralizuar e demokratike janë të mëdha. Reforma Administrative-Territoriale (RAT) që filloi të zbatohet në qershor të vitit 2015, pati ndikim të konsiderueshëm në funksionimin dhe administrimin e njësive të qeverisjes vendore (NJQV). Zvogëlimi i numrit të NJQV-ve nga 373 në 61, çoi rrjedhimisht në rritjen ndjeshëm të territorit, popullsisë dhe kompleksitetit të funksionimit të tyre. Ndikimi i reformës është i madh, jo vetëm në aspektin e përgjegjësive dhe funksioneve të shtuara të njësive vendore, por edhe në ofrimin e shërbimeve me cilësi dhe efiçencë për qytetarët e bashkisë së zgjeruar tashmë. Paralelisht me këtë, bashkitë tani përballen me sfida edhe më të mëdha se më parë për të arritur informimin, përfshirjen dhe përfaqësimin e vërtetë të grave dhe burrave në vendimmarrje.

Në këtë kuadër, që prej vitit 2015, Projekti i USAID për Planifikimin dhe Qeverisjen Vendore (PLGP) dhe UN Women, në bashkëpunim me organizata të shoqërisë civile dhe Komisionet Këshillimore Qytetare Vendore (KKQV) kanë ndërmarrë projektin e Vlerësimit të Komunitetit për Qeverisjen (VKQ) në 10 nga bashkitë më të mëdha në vend. Në pritje të reformës dhe zgjedhjeve vendore të vitit 2015, VKQ u zbatua në bashkitë e Elbasanit, Beratit, Kamzës dhe Vlorës, ku gjetjet dhe rekomandimet e qytetarëve gra dhe burra u prezantuan dhe u përfshinë në axhendat dhe programet e kandidatëve për kryetarë bashkie. Në vitin 2016 VKQ u zbatua në gjashtë bashki: Fier, Gjirokastër, Kuçovë, Korçë, Lushnjë dhe Shkodër dhe në vitin 2017 në gjashtë bashki të reja: Kukës, Patos, Lezhë, Roskovec, Sarandë dhe Vorë. Vlerësimi i Komunitetit për Qeverisjen përfshin aspekte kryesore të qeverisjes vendore, të tilla si: (I) cilësia dhe efiçenca e shërbimeve publike; (II) qeverisja e mirë dhe demokracia lokale; (III) zhvillimi ekonomik dhe (IV) të drejtat e njeriut në nivel vendor.

Përmes vjeljes së opinioneve të qytetarëve në identifikimin dhe përcaktimin e prioriteteve lokale, VKQ synon të krijojë dhe promovojë mekanizma qytetare në funksion të përmirësimit të demokracisë lokale. Procesi i VKQ mundëson monitorimin dhe vlerësimin e performancës së administratës lokale, paralelisht me ndërtimin e urave të dialogut, ndërveprimit dhe bashkëpunimit në nivel vendor.

Vlerësimi i komunitetit për qeverisjen është një qasje dhe mundësi e mirë që bashkitë të kuptojnë nevojat dhe përparësitë e qytetarëve. Harmonizimi dhe përfshirja e rezultateve të vlerësimit të komunitetit në programet vendore, si dhe përpjekja për të influencuar në hartimin e politikave vendore, janë një tregues pozitiv i demokracisë në veprim. Kombinimi i metodologjise se VKQ me aktorë kyç lokalë, të tillë si Komisionet Këshillimore Qytetare dhe organizata të shoqërisë civile kanë mundësuar zbatimin me sukses të këtij procesi.

2. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

Informacioni i përfshirë në këtë raport prezanton ecurinë e procesit të Vlerësimit të Komunitetit për Qeverisjen në Bashkinë Kukës në periudhën dhjetor 2016 - prill 2017 dhe përfshin vlerësimin nga ana e komunitetit dhe administratës vendore të performancës së shërbimeve të ofruara në nivel vendor, si dhe gjetjet dhe rekomandimet e ardhura nga qytetarët. Procesi i VKQ-së i ofron Bashkisë Kukës një tablo të qartë të vlerësimit të qytetarëve në lidhje me shërbimet publike, zhvillimin ekonomik, funksionimin e demokracisë vendore dhe të drejtat e njeriut në nivel lokal.

Procesi i Vlerësimit të Komunitetit për Qeverisjen u realizua nga Qendra Aleanca Gjinore për Zhvillim (QAGJZH) në bashkëpunim me Bashkinë Kukës, njësitë administrative Ujmisht, Bushtricë, Bicaj dhe Shtiqen, me pjesëmarrjen e komunitetit në njësitë administrative të sipërpërmendura.

Projekti Vlerësimi i Komunitetit për Qeverisjen u shtri në harkun kohor dhjetor 2016 - prill 2017 dhe përfshiu 6 bashki, ndër të cilat edhe Bashkinë Kukës. Qëllimi i këtij projekti është përmirësimi i demokracisë vendore përmes fuqizimit të mekanizmave qytetarë. Objektiva specifike të tij synojnë të nxisin ndërveprimin dhe dialogun mes qytetarëve dhe autoriteteve vendore, përmes përfshirjes së prioriteteve dhe nevojave të qytetarëve në programet dhe buxhetet vendore, duke krijuar kushte për përmirësime të qëndrueshme të shërbimeve që i ofrohen komunitetit dhe duke fuqizuar në këtë mënyrë bashkëpunimin midis të dyja palëve.

Për realizimin e VKQ u punua ngushtësisht me administratën e bashkisë për të siguruar gatishmërinë dhe bashkëpunimin e tyre në proces, gjë që kërkoi takime dhe diskutime paraprake në lidhje me metodologjinë, fushat që trajtonte VKQ, zonat e përzgjedhura për zbatim dhe pjesëmarrjen qytetare në të.

Gjatë procesit të përpunimit të vlerësimeve janë konsultuar gjerësisht materiale, dokumenta dhe strategji, të tilla si: Draft Strategjia e Zhvillimit të Territorit, buxheti i Bashkisë për vitin 2016, Plani i Punës së Strategjisë Ndërsektoriale për Decentralizimin dhe Qeverisjen Vendore 2015- 2020, Ligji 119/2014 Për të drejtën e Informimit, Ligji 135/2015 për Organizimin dhe Funksionimin e Vetëqeverisjes Vendore, faqja e internetit e Bashkisë, etj.

Në këtë raport do të lexoni: 1) Një profil të shkurtër të Bashkisë Kukës; 2) Metodologjinë e projektit; 3) Përshkrimin e projektit; 4) Përmbledhjen e rezultateve të vlerësimit të qytetarëve korçarë për qeverisjen vendore; 5) Gjetje e rekomandime për të ardhmen.

3. PROFILI I BASHKISË KUKËS

popullsia është 47,985 banorë. Ndërkohë që sipas Regjistrit Civil, kjo bashki ka 59,393 banorë. Bashkia e re ka një sipërfaqe prej 933.86 km2 me një densitet prej 63.59 banorë/km2 sipas Regjistrit Civil dhe 51.38 banorë/km2 sipas Censusit 2011.

Bashkia e Kukësit përbëhet nga 15 njësi administrative, të cilat janë: Kukësi, Malzi, Bicaj, Ujmisht, Tërthore, Shtiqën, Zapod, Shishtavec, Topojan, Bushtricë, Grykë-Çajë, Kalis, Surroj, Arrën dhe Kolsh. Të gjitha njësitë administrative janë aktualisht pjesë e rrethit Kukës dhe pjesë e po këtij qarku. Bashkia e re ka nën administrimin e saj një qytet dhe 87 fshatra. Sipas Regjistrit Civil, kjo bashki ka 59,393 banorë. Bashkia e re ka një sipërfaqe prej 933.86 km².

Bashkia e Kukësit gjendet gjeografikisht në një zonë të rëndësishme strategjike që lidh Shqipërinë me Maqedoninë dhe Kosovën. Megjithatë infrastruktura e brendshme është problematike pasi pjesa më e madhe e fshatrave përbërëse të kësaj bashkie nuk kanë rrugë dytësore dhe nuk lidhen me qendrat urbane me rrugë të asfaltuar. Kjo ka krijuar distancë të konsiderueshme mes qytetit të Kukësit dhe fshatrave të thella dhe zonave malore sidomos në Arrën dhe Kalis. Nga ana tjetër, sa i përket shërbimeve, mungesa e aksesit social, kulturor, sportiv të komunave larg qendrës Kukës, përbën një mungesë të kushtëzuar nga fakti se shumica e qendrave sociale, kulturore, sportive dhe shëndetësore janë përqendruar vetëm në qendrën urbane të Kukësit. Bashkia e Kukësit ka histori e kulturë të gjerë, tradita vendase, shumëllojshmëri e produkte bujqësore, kulinari, të cilat janë potenciale mjaft të vlefshme për zhvillimin e turizmit në vend (eko-turizmit, turizmit malor, etj). Ka një gamë të gjerë veprimtarish kuturore-artistike që zhvillohen në këtë zonë, kryesisht në qendrën e saj të Kukësit si manifestime, festivale, konkurse letrare, panaire, ekspozita, festa e ditë festive.

Rehabilitimi dhe vitalizimi i zhvillimit urban i gjithë qytetit e zonës përreth mund të përmirësojë përbërjen urbane dhe të rritë asetet e kapacitetet ekzistuese. Rritja e strukturave standarde do të përmirësojë sistemin urban e peisazhin e qytetit si dhe rrit imazhin e tij. Për zhvillimin e territorit, Bashkia synon krijimin e centraliteteve të reja në territorin e ri të Bashkisë. Në këtë mënyrë do të rritet efiçenca e ofrimit të infrastrukturës dhe përmirësimi i cilësisë së jetesës duke rritur aksesueshmërinë në shërbime dhe hapësira publike. Gjithashtu me anë të aplikimit të policentrizmit, mundësitë për rritjen e kohezionit territorial janë reale dhe të mundshme. Në mbështetje të idesë së policentrizmit do të krijohet gjatë viteve në vijim dhe brezi i gjelbër i Kukës i cili do të kufizojë shpërhapjen e vendbanimeve si dhe do të rrisë kapacitetin e gjelbër të Bashkisë.

4. METODOLOGJIA

Procesi i Vlerësimit të Komunitetit për Qeverisjen1 është mjet monitorimi që përdor komunitetin si njësi analize për të nxitur llogaridhënien dhe përgjegjshmërinë sociale dhe publike të institucioneve vendimmarrëse vendore. Vlerësimi i Komunitetit për Qeverisjen njihet ndryshe edhe si “zëri i komunitetit”, pasi i mundëson qytetarëve të shprehin vlerësimin e tyre mbi cilësinë, përshtatshmërinë dhe efiçencën e shërbimeve publike dhe të propozojë ndryshime në lidhje me shërbimet e ofruara, madje edhe mbi vendimmarrjet vendore. Mekanizmi i VKQ-së zbatohet në një nivel teje të rëndësishëm të qeverisjes, në atë vendor, ku qytetarët janë në kontakt më të drejtpërdrejtë me autoritetet vendimmarrëse dhe mbi të gjitha, me shërbimet e ofruara prej tyre.

Procesi mundëson krijimin e dialogut mes komunitetit dhe autoriteteve vendore, duke përballur mundësitë (burimet që kanë në dispozicion autoritetet vendore) me nevojat reale të komunitetit. Zbatimi i këtij mekanizmi në nivelin vendor ndikon në: zhvillimin e demokracisë me pjesëmarrje dhe arritjen e mirëqeverisjes vendore. Duhet të theksojmë gjithashtu se VKQ-ja nuk është thjesht një proces vlerësimi, pasi shkon përtej tij. Ajo ndërton ndërveprimin mes komunitetit, autoriteteve vendore, organizatave të shoqërisë civile etj, duke krijuar kushte për përmirësime të qëndrueshme të shërbimeve që i ofrohen komunitetit, duke e fuqizuar atë.

Gjatë procesit të VKQ-së parimet kryesore të vlerësimit të shërbimit (pavarësisht nga çështja object i VKQ-së) do janë: • Përshtatshmëria: programi apo shërbimi a i reflekton nevojat e grupit të targetuar? A i respekton standardet dhe kriteret që përcakton ligji? • Efiçenca: A po përdoren burimet (financiare, njerëzore, lokale) në mënyrë efektive dhe në kohën e duhur? A përfshihet komuniteti në planifikimin e këtyre burimeve? • Pjesëmarrja: Sa dhe si nxitet pjesëmarrja e komunitetit në planifikimin dhe zbatimin e programit/shërbimeve? Cilat janë metodat që përdorin autoritetet për të nxitur pjesëmarrjen? • Qëndrueshmëria: jetëgjatësia e programeve, shërbimeve. A janë fondet vjetore në rritje apo ato nuk ekzistojnë? • Rezultati: Çfarë ndryshimesh ka sjellë zbatimi i programit/shërbimit? Çfarë rrugësh përdorin autoritetet për të matur ndikimin?

Përfituesit e Vlerësimi të Komunitetit për Qeverisjen janë komuniteti dhe autoritet vendore. Procesi i VKQ-së i mundëson komunitetit të informohet mbi shërbimet që ofrohen nga autoritetet vendore; të shprehë opinionin e tij mbi cilësinë dhe eficencën e tyre; të monitorojë përmbushjen e detyrimeve/angazhimeve e tyre në ofrimin e shërbimeve cilësore; të shprehë drejtpërdrejtë tek autoritetet përkatëse opinionin e tij dhe t’u kërkojë atyre përmirësimet e nevojshme, si dhe të ndërveprojë me autoritetet përkatëse me qëllim përftimin e shërbimeve cilësore e të qëndrueshme. VKQ i jep mundësinë autoriteteve vendore të njohin më mirë nevojat dhe prioritetet e komunitetit në përgjithësi, si dhe të grupeve të veçanta të tij; të orientojnë më mirë burimet që kanë në dispozicion në përputhje me këto nevoja dhe prioritete të

1 Marrë nga Manuali për Shoqërinë Civile “Vlerësimi i Komunitetit për Qeverisjen”- Mbështetur nga Njësia e Kombeve të Bashkuara për Barazinë Gjinore dhe Fuqizimin e Grave (UN Women), Tiranë 2012 10

komunitetit, të rrisin kapacitetet e tyre, transparencën në qeverisje dhe të përmirësojnë cilësinë dhe përshtatshmërinë e shërbimeve që i ofrojnë komunitetit.

Proçesi i Vlerësimit të Komunitetit për Qeverisjen realizohet përmes disa etapave, të tilla si: (1) Vlerësimi për ndjekjen e të dhënave (gjetja dhe konsultimi i dokumenteve, materialeve dhe strategjive qe lidhen me Bashkinë); (II) Vlerësimi komunitar për performancën (fokus grupe me qytetare të Bashkisë në zonën urbane dhe rurale); (III) Vlerësimi ose vetë-vlerësimi nga ofruesit e shërbimeve (intervista gjysme të strukturuara me autoritetet lokale); (IV) Takimi i drejtpërdrejt midis përfituesve dhe ofruesve (prezantim publik i gjetjeve dhe rekomandimeve nga ky proces dhe (V) Përgatitja e raportit me qëllim institucionalizimin e procesin, advokimin dhe monitorimin.

5. PËRSHKRIM I PROJEKTIT

Vlerësimi i Komunitetit për Qeverisjen kaloi në disa faza, të cilat janë të detajuara si më poshtë:

Skedat e vlerësimit: Faza përgatitore e projektit ishte shumë e rëndësishme për përcaktimin e aspekteve/fushave që do të mbulonte dhe treguesve që do të përmbante VKQ. Katër fushat e përzgjedhura ishin: (I) cilësia dhe efiçenca e shërbimeve publike, (II) qeverisja e mirë dhe demokracia lokale, (III) zhvillimi ekonomik dhe (IV) të drejtat e njeriut në nivel vendor. Bazuar në to u përcaktuan edhe 20 treguesit e performancës. U përgatitën tre lloje skedash specifike për qytetin, njësinë administrative dhe një përmbledhëse me vlerësimin e qytetareve dhe ofruesve të shërbimeve. Treguesit që u përdorën për Vlerësimin e Komunitetit për Qeverisjen janë:

SHËRBIMET PUBLIKE DEMOKRACIA VENDORE/ Rrugët MIRËQEVERISJA Ndriçimi Informimi dhe komunikimi Pastrimi Transparenca Gjelbërimi Pjesëmarrja në vendimmarrje Uji i pishëm & kanalizimet

ZHVILLIMI EKONOMIK TË DREJTAT E NJERIUT NË VENDOR NIVEL LOKAL Planifikimi strategjik Gratë Planifikimi i buxhetit Grupet me nevoja të veçanta Nxitja e bizneseve Nxitja e punësimit Romët/egjiptianët me fokus te veçantë gratë e të rinjtë Mbrojtja nga Diskriminimi

Fokus grupet: Me synimin e marrjes së mendimit qytetar u organizuan fokus grupe me përfaqësues të komunitetit dhe banorë të qytetit Kukës, njësive administrative Ujmisht, Bushtricë, Bicaj dhe Shtiqen. Në takime morën pjesë 63 pjesëmarrës (qytetarë aktivë, individë komunitarë që përfaqësonin grupe të margjinalizuara, kryepleq fshatrash) të cilët me anë të pikëzimit vlerësuan performancën e bashkisë dhe identifikuan nevojat dhe prioritetet e qytetarëve. Në vlerësimin e komunitetit për qeverisjen procesi pati pjesëmarrje të balancuar gjinore meshkuj dhe femra. Gjatë realizimit të fokus grupeve me komunitetin, pjesëmarrësit u prezantuan me qëllimin dhe objektivat e projektit, informacione mbi zbatimin e Reformës Administrative-Territoriale, ndryshimi i kuadrit ligjor dhe mekanizmat që mbështesin pjesëmarrjen e qytetarëve në vendimmarrje.

Intervista gjysmë të strukturuara: Pas takimit me qytetarët u organizuan intervista gjysmë të strukturuara me përfaqësues të Bashkisë, ku u ofruesit e shërbimeve vetë-vlerësuan përmes sistemit të pikëzimit shërbimet që ata ofrojnë për komunitetin. Intervistat përfshinë Zv. Kryetarin e Bashkisë, Koordinatorin e Informimit dhe Konsultimit Publik, Përgjegjësin e Shërbimeve në Bashki, një anëtar të Këshillit Bashkiak dhe Administratorët e njësive administrative Ujmisht,

Bushtricë, Bicaj dhe Shtiqen. Shkalla e vlerësimit sipas pikëzimit që u përdor në Vlerësimin e Komunitetit për Qeverisjen si me qytetaret, ashtu edhe me bashkinë është si më poshtë:

Kriteret Pikëzimi Nuk ofrohet shërbim ose cilësia është shumë e dobët 1-Shumë keq Shërbimi ofrohet, por cilësia është e dobët 2- Keq Shërbimi ofrohet dhe është relativisht i mirë 3- Çka (mesatar) Shërbimi ofrohet me cilësi të mirë 4- Mirë

Shërbimi ofrohet me cilësi të lartë 5- Shumë mirë

Analizimi i të dhënave: Moment shumë i rëndësishëm i VKQ është hedhja dhe analizimi i të dhënave nga fokus grupet dhe intervistat me ofruesit e shërbimeve. Gjatë kësaj faze është bërë edhe konsolidimi në një skedë i pikëzimit dhe gjetjeve nga qytetarët dhe ofruesit e shërbimeve. Pjesë thelbësore e punës ishte edhe konsultimi me dokumente/strategji dhe informacione të tjera që jepnin një ide me të qartë të fushave dhe treguesve të analizuar.

Prezantimi publik: Faza e fundit e VKQ në Bashkinë Kukës ishte prezantimi publik i procesit të vlerësimit. Ai u organizua në formën e një forumi publik me qytetarët e Kukës. Përveç Drejtorit të Kabinetit të Bashkisë dhe stafit të tij, në takim morën pjesë edhe qytetarë aktivë, OJQ, individë komunitarë që përfaqësonin grupe të margjinalizuara të cilët morën pjesë në fokus grupet e organizuara. Takimi përfshiu një prezantim të gjetjeve nga ky proces, dhe në fund u ofruan rekomandimet që dolën nga takimet me qytetarët. Përfaqësuesi i Bashkisë vlerësoi procesin si një mundësi e mirë për të marrë mendimin e qytetarëve dhe si një formë e mirë për të rritur bashkëpunimin dhe dialogun me ta në të ardhmen. Ai u shpreh se problematikat e shkruara nga qytetarët do të jenë prioritet i punës së bashkisë në vazhdimësi. Rekomandimet do të merren parasysh në hartimin e buxhetit të vitit pasardhës, si dhe do të bëhen pjesë e Planit të Përgjithshëm të Veprimit që është në proces finalizimi.

6. PËRMBLEDHJE E REZULTATEVE

Siç u shpjegua më sipër në raport, në procesin e Vlerësimit të Komunitetit për Qeverisjen u përfshinë qytetarët e njësisë administrative qendër Kukës dhe njësitë administrativeUjmisht, Bushtricë, Bicaj dhe Shtiqen. Paralelish me ta u intervistuan edhe punonjësit e bashkisë/ofruesit e shërbimeve. Çështjet për të cilat u bë monitorimi dhe vlerësimi ishin të ngjashme me ato që u diskutuan nëpër fokus grupet me komunitetin, në mënyrë që të merrej informacion për çështje të njëjta si nga komuniteti, në rolin e përfituesit të shërbimeve, ashtu edhe nga pushteti vendor në rolin e ofruesit të shërbimeve publike. Më poshtë keni rezultatet e dala dhe analizuara nga ky vlerësim.

a) Cilësia dhe efiçenca e shërbimeve publike - rrugë/ trotuare, ndriçim, pastrim, gjelbërim, furnizim me ujë të pijshëm dhe kanalizime, kanalet kulluese e vaditëse, pyjet e kullotat

CILËSIA DHE EFIÇENCA E SHËRBIMEVE PUBLIKE TË INTERVISTUARIT PIKËZIMI Qytetarët 2 QYTET Ofruesit e shërbimeve 3.4 NJËSI Qytetarët 3.9 ADMINISTRATIVE Ofruesit e shërbimeve 3

b) Demokracia vendore – mirëqeverisja – informimi dhe komunikimi, transparenca në vendimmarrje, pjesëmarrja në vendimmarrje

DEMOKRACIA VENDORE – MIRËQEVERISJA TË INTERVISTUARIT PIKËZIMI Qytetarët 2.2 QYTET Ofruesit e shërbimeve 4 NJËSI Qytetarët 2.2 ADMINISTRATIVE Ofruesit e shërbimeve 4.2

c) Zhvillimi ekonomik vendor - planifikimi strategjik, nxitja e biznesit, nxitja e punësimit, mbledhja e të ardhurave dhe planifikimi i buxhetit

ZHVILLIMI EKONOMIK VENDOR TË INTERVISTUARIT PIKËZIMI Qytetarët 2.3 QYTET Ofruesit e shërbimeve 3.7 NJËSI Qytetarët 1.2 ADMINISTRATIVE Ofruesit e shërbimeve 3.4

d) Të drejtat e njeriut në nivel lokal - gratë, grupe me nevoja të veçanta, romët dhe egjiptianët, mbrojtja nga diskriminimi

TË DREJTAT E NJERIUT NË NIVEL LOKAL TË INTERVISTUARIT PIKËZIMI Qytetarët 2.2 QYTET Ofruesit e shërbimeve 4.5 NJËSI Qytetarët 1.5 ADMINISTRATIVE Ofruesit e shërbimeve 3.5

Përveç sistemit të pikëzimit pjesëmarrësit në vlerësim patën mundësinë të jepnin edhe komente e sugjerime/rekomandime. Më poshtë po rendisim disa prej gjetjeve dhe rekomandimeve kryesore, që qytetarët dhe ofruesit e shërbimeve kanë bërë në Bashkinë Kukës.

7. GJETJE DHE REKOMANDIME

7.1 GJETJE DHE REKOMANDIME PËR QYTETIN

7.1.1 SHËRBIMET PUBLIKE – CILËSIA DHE EFIÇENCA

INFRASTRUKTURA RRUGORE

Gjetje: Qytetarët e Kukësit vlerësojnë investimet në infrastrukturë që Bashkia ka ndërmarrë tashmë dhe ka në proces. Banorët ndihen të kënaqur me sheshin dhe shëtitoren e qytetit, por kërkojnë më shumë vemendjen për pjesët e tjera të qytetit. Në qytet mungon sinjalistika në disa vende dhe ka problem me rrugën në lagje e Kukësit. Ka moskoordinim punimesh midis institucioneve të ndryshme si Ujesjellesi, Albtelecomi etj, si rrjedhoje e mos koordinimit midis tyre dhe bashkise, kryejne punime në rruë duke hapur kanale dhe gropa dhe duke i lënë ashtu ose duke mos i mbyllur në kohën e duhur e me cilësinë e duhur. Vazhdon puna për zbatimin e projektit të Unazës së Lagjes së Re të qytetit. Nga Drejtoria e Planifikimit, Kontrollit dhe Zhvillimit të Territorit ky projekt cilësohet si ndër më të rëndësishmit për vetë impaktin që ka në këtë zonë. Rruga do të ketë një gjatësi 650 metër dhe do të jetë me të gjithë parametrat, duke filluar me kanalizimin e ujërave të zeza e të bardha, trotuaret, ndriçimin etj. Ky investim i Bashkisë Kukës kap vlerën e 29.169.088,20 lekëve dhe do t’u shërbejë rreth 5800-6000 banorëve të kësaj zone. Rikonstruksioni për transformimin e plotë të bllokut prej 4 pallatesh në lagjen 3 të qytetit.

Rekomandime: • Punimet duhet të jenë të planifikuara dhe mirë-koordinuar, pa penguar qarkullimin e qytetarëve dhe makinave. Pas ndërhyrjeve/përmirësimeve në infrastrukturë, nevojë del mirëmbajtja e rrugëve, ndriçimit, shtimin dhe zgjerimin e trotuareve dhe sinjalistikës. • Trotuaret e reja rekomandohet të planifikohen me gjerësi të mjaftueshme, me ndriçim dhe me rampa. Të vendosen barra mbrojtëse aty ku mungojnë. • Në lidhje me sinjalistikën rrugore, qytetarët e Kukësit rekomandojnë vijëzimin e rrugëve, mirëmbajtjen periodike të sinjalistikës ekzistuese.

SHËRBIMI I NDRIÇIMIT

Gjetje: Pjesëmarresit shprehen të pa kenaqur me cilësinë e ndriçimit, sidomos në lagjet periferike. Në disa lagje të qytetit ekziston rrjeti i ndriçimit, por nuk funksionon fare. Disa prej pjesëmarrësve theksuan se gjatë këtyre viteve të fundit asnjëherë gjithë qyteti nuk është ndriçuar natën.

Rekomandime: Qytetarët rekomandojnë të punohet më shumë për vendosjen dhe mirëmbajtjen e këtij shërbimi jo vetëm në rrugët kryesore, por të bëhet i mundur ndriçimi i të gjitha lagjeve, e sidomos në periferi.

SHËRBIMI I PASTRIMIT

Gjetje: Sipas banorëve qyteti i Kuksit pastrohet rregullisht nga kompanitë, sidoqoftë edhe më shumë punë kërkohet për pastrimin e qytetit dhe kontrollin ndaj firmave. Në raste të caktuara janë bërë fushata sensibilizuese dhe edukuese në komunitet, i cili ka një rol shume te rendesishëm në ruajtjen dhe mirëmbajtjen, si të mjedisit aktual ashtu edhe të investimeve. Nga bashkia përdoren mekanizma për matjen e cilësisë, të tilla si: informacione direkt nga anketimet në komunitet, me median, në rrjetet sociale (web, facebook, etj.) Për këtë japin ndihmesë edhe organizatat lokale të shoqërisë civile përmes projekteve të monitorimit dhe angazhimit të të rinjve të zonës në aktivitete sensibilizuese.

Rekomandime: • Qytetarët rekomandojnë përmirësim të shërbimit të pastrimit të qytetit nëpërmjet shtimit të koshave, kryesisht në lagjet e brendshme dhe periferi. • Të punohet më mirë nga ana e bashkisë me bizneset lokale për menaxhimin e mbetjeve nga ana e tyre. • Të bëhen fushata ndërgjegjësimi me qytetarët dhe të rinjtë në shkolla

SHËRBIMI I GJELBËRIMIT

Gjetje: Qyteti i Kukësit ka mundësi të jetë më i gjelbëruar. Ka mundësi që të të jetë edhe e i lulëzuar nëse do të kultivoheshin disa lule të cilat rriten në klimën e Kukësit. Në një lagje që është bërë rehabilitimi urban, janë shtuar sipëfaqet e gjelbra para pallateve, duke krijuar kushte komore pë banorët e kësaj zone.

Rekomandime: • Qytetarët rekomandojnë shtimin e sipërfaqeve të gjelbra në qytet në çdo lagje dhe parqe kreative duke pasur në fokus target grupe si të rinjtë dhe të moshuarit

FURNIZIMI ME UJË DHE KANALIZIMET

Gjetje:

Nga të dhenat zyrtare, Bashkia Kukës mbulon rreth 37% e popullsisë me ujë të pijshëm. Pavarësisht se është përmirësuar dukshëm furnizimi me ujë të pijshëm, qytetarët e Kukësit raportuan se situata është ende problematike. Uji është me orar 1 ose 1 orë e gjysëm në ditë. Në verë furnizimi me ujë është shumë problematik.Tubacionet janë tejet të amortizuara. Pjesëmarrësit nuk dinë të thonë me siguri nëse problem është depozita e ujit, por hedhin hipoteza se nëse uji vjen i pisët, problemi fillon që nga depo e ujit. Vazhdon puna për vënien në funksion të veprës më të madhe vaditëse në Qarkun e Kukësit, Kanalin e Uzinës. Punimet janë përqëndruar në krijimin e shtratit të kanalit dhe veshjen me beton në të gjithë gjatësinë e tij me qëllim reduktimin në maksimum të humbjeve të ujit. Parashikohet që kjo fazë e punimeve të përfundojë në muajin maj, atëherë kur fillon edhe sezoni i ujitjes. Gjithashtu, Bashkia Kukës përmes Bordit të Kullimit vazhdon punën dhe është në fazën e prokurorimeve për rehabilitimin e 5 veprave të tjera vaditëse në Pobreg, Breglumë, Bushat, Kalimash e Çinamakë. Të gjitha këto objekte do të vihen në funksion brenda këtij sezoni duke rritur ndjeshem sipërfaqen e ujitjes në territorin e Bashkisë Kukës, lidhur ngushtë me shtimin e 17

sipërfaqes së tokës së punueshme e fuqisë punëtore.Shumë shpejt pritet të marrë fund edhe problemi i kanalizimit të ujërave të zeza në lagjen Gostil të qytetit. Prej ditësh, Bashkia në bashkëpunim me Ujësjellës Kanalizime Kukës ka nisur punën për krjimin e rrjetit të kanalizimeve me gjatësi 1671 metër linear. Sistemi i ri i kanalizimeve do të bëjë të mundur rrjedhjen normale të të gjithë ujërave të zeza për në kolektorin e Gjallicës dhe do ti japë fund shqetësimit disa vjeçar të banorëve të lagjes Gostil.

Rekomandime: • Qytetarët rekomanduan përmirësimin e furnizimit me ujë të pijshëm në të gjithë qytetin. • Ndërsa për sistemin e kanalizimeve kërkohet ndërhyrje dhe përmirësim, sidomos në periferi.

7.1.2 DEMOKRACIA VENDORE DHE MIRËQEVERISJA

INFORMIMI DHE KOMUNIKIMI

Gjetje: Pjesëmarresit thonë se bashkia është e hapur dhe mund të marrësh informacion në çdo kohë e me shumë lehtësi. Informacioni është i kuptueshem, por edhe nese ka probleme kthehen për sqarime dhe punonjësit e bashkisë janë në dispozicionin e tyre. Informacionet mund të merren nga personeli dhe nga zyra e informacionit në katin e parë. Ata shprehen se çdo zyrë në bashki është e hapur dhe se punonjësit janë të sjellshëm dhe gatshëm për ndihmë. Informacioni është i qartë dhe i kuptueshëm. Bashkia Kukës ka një Website i cili përditësohet me informaicone të rëndësishme në lidhje me aktivitetet që organizohen në Kukës.

Rekomandime: • Qytetarët duhen të orientohen ku mund të marrin informacionin që ju duhet dhe administrata duhet të gjejë mënyrat të përmirësojë komunikimin me qytetarët. • Bashkia duhet të shtojë instrumentat e informimit dhe kominikimit në kuadër të Ligjit për Informim dhe Konslutim. • Administrata duhet të përdorë instrumenta më efikase për të sjellë komunitetin pranë bashkisë dhe për të çuar Bashkinë afër komunitetit.

TRANSPARENCA NË VENDIMMARRJE:

Gjetje: Qytetarët e Kukwsit shprehen përgjithësisht të kënaqur me transparencën e bashkisë dhe me zyrën e marrëdhënieve me publikun ku mund të merret informacion mbi takimet, mbledhjet e keshillit, evente te ndryshme, etj. Ka kënd në bashki për shpalljen e informacioneve të ndryshme, sipas pjesëmarrësve. Njoftimet për dëgjesa publike, mbledhje, etj., bëhen në mediat lokale, lajmërime me letra, nëpërmjet telefonit, etj. Bashkia e Kukësit e përdor gjerësisht median sociale. Ka një faqe zyrtare të bashkisë (www.kukësi.gov.al) dhe një faqe në rrjetin social Facebook. Punonjësit e Bashkisë thanë se faqja zyrtare e Bashkisë përditësohet çdo ditë.

Rekomandime: • Këndi për shpalljen e njoftimeve duhet të jetë i përditësuar me informacion.

• Qytetarët duhet të gjejnë lehtësisht në faqen e Bashkisë vendimet e Këshillit Bashkiak, programin e transparencës, regjistrin e transparencës, formularin e kërkesës për informacion dhe ku mund të drejtohet kërkesa. • Rekomandohet që Bashkia të përdorë instrumenta të tjerë për informimin e asaj pjese të komunitetit që nuk ka akses në internet

PJESËMARRJA NË VENDIMMARRJE

Gjetje: Pjesëmarrësit theksojnë se në dijeninë e tyre, banorët lajmerohen, por vetëm ata që janë më aktivë dhe më të angazhuar se të tjerët marrin pjesë gjithmonë për mbledhje, trajnime, takime publike te cilat organizohen nga bashkia apo edhe institucione te tjera publike dhe OJF. Sipas tyre, bashkia e ben punen e vet në informimin e publikut por shpesh banorët janë pasivë dhe nuk interesohen shumë për problemin në thelb. Për ata është e rëndësishme të zgjidhet, nuk u intereson sesi. Ata shprehen se janë në dijeni që mbledhjet janë të hapura pasi i lexojne njoftimet në mediat lokale të qytetit dhe ata që janë të interesuar marrin pjesë. Qytetarët thonë se kemi marrë pjesë nëpër takime, por nuk jemi ndjerë të përfshirë. Këshilli bashkiak duhet të njoftojë qytetarët dhe të përmirësojë punën e tij. Këshilli Bashkiak Kukës përbëhet nga 26 anëtarë burra dhe 5 anëtare gra. Publiku informohet për mbledhjet e Këshillit Bashkiak dhe vendimet e tij nëpërmjet zyrës së informacionit dhe faqes së internetit. Për të marrë pjesë nëpër takime dhe dëgjesa publike qytetarët njoftohen përmes stendës së njoftimeve, postimeve në faqen e bashkisë në facebook dhe postimit të njoftimit në faqen zyrtare të bashkisë dhe medias lokale.

Rekomandime: • Bashkia duhet të zbatoje ligjin për konsultimin publik në të gjitha hallkat e tij. • Të gjithë qytetarët duhet të lajmërohen kur realizohen takime/konsultime publike. • Duhet të theksohet vazhdimisht që mbledhjet e Këshillit Bashkiak janë të hapura për qytetarët. Bashkia duhet të promovojë pjesëmarrjen e qytetarëve në vendimmarrje. • Të ngrihen dhe të jënë efektive strukturat e ndërlidhësit komunitar siç parashikohet në ligj.

7.1.3 ZHVILLIMI EKONOMIK VENDOR

PLANIFIKIMI STRATEGJIK

Gjetje: Vihet re se si disa pjesëmarrës të fokus grupeve thonë që nuk janë ne dijeni të ekzistencës së një Plani të Përgjithshëm Vendor, ndërsa të tjerë që e dine mendojnë që nuk është hartuar me përfshirjen e mendimit të komunitetit. Ndërkohë gjatë muajit shkurt dhe mars të vitit 2016 Bashkia e Kukësit raporton takime me komunitetin dhe shoqërinë civile për përgatitjen e Planit të Përgjithshëm Vendor, takime këto të publikuara edhe në faqen zyrtare të bashkisë Kukës në internet. Duhet vënë në dukje se bashkia e Kukësit është e pajisur me disa plane zhvillimore duke përfshirë Strategjinë Territoriale Vendore e publikuar në mars të vitit 2016.

Rekomandime:

• Rekomandohet organizimi i takimeve publike me pjesëmarrje të gjerë qytetare dhe të grupeve të ndryshme të interesit deri në finalizimin e dokumentit të Planit të Përgjithshëm Vendor • Rekomandohet që bashkia të prodhojë fletëpalosje informative me qëllim sensibilizimin e komunitetit dhe rritjen e pjesëmarrjes qytetare në takime konsultative dhe dëgjesa publike • Rekomandohet një fushatë e mirëfilltë informimi pas aprovimit të saj për qytetarët të cilët do të përfitojnë nga planifikimi strategjik.

NXITJA E BIZNESEVE

Gjetje: Sipas të dhënave zyrtare, në Bashkinë e Kukës operojnë biznese te medha e te vegjel. Përqendrimi më i madh i tyre është në Kukës. Numri i fermave në të gjithë territorin e bashkisë Kukës është zero megjithëse sipërfaqja e tokës bujqësore është 84,725,445 m². Qytetarët nuk kanë dijeni sa biznese private ka në qytet dhe as për lehtësira ndaj tyre por shprehen se kanë dëgjuar se bashkia u ofron lehtësira si psh heqjen e taksave vendore për disa kohë, por nuk dine nëse ka filluar aplikimi apo jo.

Rekomandime: • Rekomandohet që bashkia të punojë për nxitjen e biznesit privat dhe të inkurajojë bizneset për krijimin e vendeve të punës. • Rekomandohet që bashkia të krijojë lehtësi fiskale apo grante të vogla për krijimin e bizneseve të reja ose bizneseve sociale. • Rekomandohet që bashkia të mundësojë një mjedis fiskal, ligjor dhe social lehtësues për biznesin lokal

NXITJA E PUNËSIMIT

Gjetje: Qytetarët mendojnë se shtresa më e prekur nga papunësia janë të rinjte dhe të varfrit. Të rinjte e kalojnë kohën nëpër lokale. Sipas tyre, është krijuar ideja që nëse do të kesh një te ardhme te sigurt duhet të shkosh në shkollë të lartë dhe të zihet një vend i mirë pune. Të paktë janë ata që vazhdojnë arsimin e mesëm profesional dhe marrin një zanat. Pjesëmarrësit nuk kanë dijeni për ndonjë përpjekje e as ndonjë bashkëpunim me qeverisjen qendrore nga bashkia për nxitje punësimi. Mendojnë se bashkia duhet të bëjë më tepër për punësimin, sidomos te të rinjtë të cilët kanë nevojë të angazhohen në punë dhe aktivitete të ndryshme kulturore.

Rekomandime:. • Bashkia duhet të ketë programe për nxitjen e punësimit të grave, të rinjve dhe grupeve në nevojë. • Rekomandohet që bashkia të iniciojë programe për arsimin profesional dhe rritjen e kualifikimit të personave që janë pjesë e skemës së ndihmës ekonomike me qëllim punësimin e shpejtë të tyre. • Rekomandohet nxitja e të rinjve drejt profesioneve që lidhen me sektorin e turizmit

MBLEDHJA E TË ARDHURAVE DHE PLANIFIKIMI I BUXHETIT:

Gjetje: Niveli 85% i mbledhjes së taksave tregon aftësinë e bashkisë për të realizuar sigurimin e të ardhurave. Megjithatë akoma Bashkia Kukës nuk përballon dot shpenzimet vetëm përmes të ardhurave që vijnë nga vetë bashkia. Kryesisht shpenzimet e domosdoshme të bashkisë dhe ato për investime mbulohen përmes transfertave të qeverisë qendrore. Të ardhurat e bashkisë zënë 19% të buxhetit faktit, 2016 kundrejt atyre të alokuara nga qeveria qendrore. Sfidë mbetet mbledhja e taksës së pronës. Me raste, sipas situatave të krijuara, bëhet edhe sensibilizim për mbledhjen e taksave. Informimi realizohet në takime publike dhe individuale nga inspektorët në terren. Nuk ka ndryshim midis zonës urbane dhe asaj rurale në nivelin e taksave. Qytetarët shprehen se taksat përmblidhen në faturën e ujit dhe ata i paguajnë ato, por niveli i taksave që paguajnë nuk është i detajuar në faturë. Banorët e lagjeve periferike dhe fshatrave thonë se paguajnë taksa për shërbime të cilat nuk i marrin siç duhet duke përmendur shërbimin e pastrimit dhe gjelbërimit. Pjesëmarrësit pohojnë se kanë informacion në lidhje me pagesën e detyrimeve vendore dhe se i paguajne ato rregullisht. Vlerësojnë se taksat dhe detyrimet nuk janë në proporcion me shërbimin që bashkia ofron. Nuk dinë të jetë bërë asnjë fushatë sensibilizimi pasi sipas tyre, banorët janë vetë të ndërgjegjësuar për detyrimet e tyre. Banorët deklarojnë se rregullisht bëhen takime publike jo vetëm për buxhetin, por edhe për probleme të tjera.

Rekomandime: • Rekomandohet që qytetarët të informohen më mirë mbi detyrimin e tarifave dhe taksave vendore duke u bërë pjesë e procesit të planifikimit të buxhetit. • Rekomandohet që qytetarët të informohen më konkretisht ku shkojnë taksat e tyre. • Rekomandohet që bashkia të rrisë transparencën lidhur me të ardhurat e mbledhura dhe menaxhimin e tyre

7.1.4 RESPEKTIMI DHE ZHVILLIMI I TË DREJTAVE TË NJERIUT NË NIVEL LOKAL

GRATË:

Gjetje: Bashkia Kukës ka një koordinatore për barazinë gjinore dhe dhunën në familje. Gjatë vitit 2016 në Bashkinë Kukës ka pasur pak raste me urdhër mbrojtje të cilat janë referuar në zyrën e barazisë gjinore dhe dhunës në familje. Raportimi i ulët, minimal mund të themi, është tregues për nivelin e ulët të ndërgjegjësimit mbi fenomenin e dhunës në familje. Në administratën e Bashkisë ka në total 637 punonjës prej të cilëve 287 gra dhe vajza. Ndërkohë, Këshilli bashkiak ka një pjesëmarrje prej 5 janë gra dhe 26 burra. Sugjerimet, rekomandimet që vijnë nga organizatat lokale shihen me përparësi në hartimin e projekteve dhe buxhetit. Nuk e dinë që bashkia ka programe të adresuara kundër dhunës.

Rekomandime • Rekomandohet që bashkia të shtojë në faqen zyrtare, në dritaren e legjislacionit, Ligjin për masa ndaj dhunës në familje • Rekomandohet që zyra e barazisë gjinore dhe dhunës në familje të jetë më aktive në drejtim të sensibilizimit të komunitetit mbi denoncimin e rasteve të dhunës

GRUPE ME NEVOJA TË VEÇANTA:

Gjetje:

Në sektorin e Shërbimit Social të Bashkisë Kukës trajtohen me Shërbim Social këto kategori: Fondi Fondi gjithsej i Njësia Përfituesit e ndihmës Numri i popullsisë përfituese gjithsej i pagesës së administrative ekonomike (NE) (frymë) të pagesës së paaftësisë NE paaftësisë Numri Numri i Numri i Numri i për personave me familjeve kujdestarëve frymë aftësi te kufizuar Kukës 7593 1825 8753300 1088 149 9360700 Malzi 1692 423 1867100 144 25 1568100 Bicaj 2985 745 3228196 238 34 2309750 Ujmisht 1560 389 1812400 78 12 870240 Tërthore 1700 425 2007500 128 17 1241700 Shtiqën 1844 461 1857000 135 22 1347800 Zapod 1080 270 1155000 112 19 1099700 Shishtavec 1580 393 1365000 121 17 1127700 Topojan 915 225 838050 95 18 1007000 Bushtricë 1076 254 1326300 46 6 504800 Gryk-Çajë 776 194 806900 52 9 590900 Kalis 512 128 604600 40 6 399970 Surroj 1102 253 1178651 52 8 552810 Arrën 283 69 332600 13 2 139520 Kolsh 876 219 964300 45 7 432314 Totali 25574 6273 28096897 2387 351 22553004

Rekomandime: • Rekomandohet që bashkia të punojë më tepër për mbrojtjen dhe garantimin e të drejtave, si dhe përfshirjen sociale për grupet me nevoja të veçanta. • Gratë e veja/te divorcuara te trajtohen nga ana psikologjike, por dhe me ndihmë për punësim. • Duhet bërë evidentimi i familjeve qe kanë nevojë për ndihmë sociale • Duhet të realizohen plane veprimi për shtresat në nevojë (të rinjtë, gratë, romet)

MBROJTJA NGA DISKRIMINIMI:

Gjetje: Qytetarët e pyetur ishin në dijeni të ekzistencës së ligjit për mbrojtjen nga diskriminimi dhe nuk dinin sjellje arrogante apo diskriminuese të demonstruara në komunitet. Nuk ishin në dijeni të ndonjë programi te dedikuar nga pushteti vendor në lidhje me mbrojtjen nga diskriminimi. Kanë dijeni per ekzistencën e Komisionerit për mbrojtjen nga diskriminimi. Nga ana e bashkisë na u tha që nuk ka strukturë apo program të veçantë lidhur me mbrojtjen nga diskriminimi por ata 22

ishin në dijeni të legjislacionit në fuqi dhe të gjithë bien dakort se bashkia duhet te punoje me shume ne kete drejtim.

Rekomandime: • Rekomandohet që bashkia të zbatojë ligjin për mbrojtjen nga diskriminimi dhe të udhëhiqet nga parimet e këtij ligji në të gjitha shërbimet që ofron për qytetarët • Ndërkohë mund të realizohen fushata ndërgjegjësimi me synim ndërveprimin social- kulturor dhe thyerjen e barrierave diskriminuese. • Rekomandohet që Bashkia të publikojë në faqen e saj zyrtare brenda dritares së legjislacionit ligjin për mbrotjen nga diskriminimi.

7.2 GJETJE DHE REKOMANDIME PËR NJËSINË ADMINISTRATIVE

7.2.1 SHËRBIMET PUBLIKE – CILËSIA DHE EFIÇENCA

RRUGËT:

Gjetje: Njësia administrative Ujmisht Rrugët janë mbajtur të zhbllokuara gjatë stinës së dëborës. Banorët shprehen se rruga që na lidh me qytetin është e mirë, por rrugët e brendshme janë katastrofë. Mungon rruga që lidh qendrën e Njësisë Administrative me Kukësin dhe Peshkopinë (pa pretenduar për rruget që lidhin fshatrat).

Njësia administrative Bushtricë Fshatrat nuk janë të lidhura me rrugë të shtruara. Edhe në rrugët aktuale mund të kalohet vetëm me kafshë.

Njësia administrative Bicaj Banorët shprehen se trotuaret janë mirë krahasuar me njësitë e tjera.

Njësia administrative Shtiqen Vlerësimi për rrugët është i mirë nga ana e banorëve të njësisë, përveç rrugës Krenze.

Rekomandime: • Rregullimi i rrugëve që lidhin me qendrat dhe çojnë në fshatrat e njësive administrative • Rregullimi i rrugëve ekzistuese sipas parametrave dhe përmirësimi i ndriçimit

TRANSPORTI PUBLIK

Gjetje: Njësia administrative Ujmisht Transporti publik është inekzistent. Banorët e kësaj njësie shprehen se ndihen të izoluar.

Njësia administrative Bushtricë Vetëm një herë në ditë mund të ikësh nga Bushtrica apo të kthehesh.

Njësia administrative Bicaj Banorët e njësisë administrative thonë se ka transport publik në çdo orë.

Njësia administrative Shtiqen Sipas banorëve nuk ka transport publik. Transporti i tyre bëhet me furgona privatë.

Rekomandime: Të përmirësohet shërbimi i transportit publik nga qendrat e njësive administrative drejt Tiranës dhe Kukësit

PASTRIMI

Gjetje: Në njësitë administrative Ujmisht dhe Bushtricë nuk ka një shërbim pastrimi.

Njësia administrative Bicaj Sipas banorëve bëhet pastrimi çdo ditë.

Njësia administrative Shtiqen Pastrimi i njësisë administrative ekziston si shërbim por disa lagje e fshatra duhen mbajtur më në vëmendje.

Rekomandime: • Të shtohet numri i koshave • Të shtohet periodiciteti i pastrimit • Të mos digjen mbeturinat pranë zonave të banuara dhe anës lumenjve

FURNIZIMI ME UJË TË PIJSHËM DHE KANALIZIMET

Gjetjet: Njësia administrative Ujmisht Ka mundësi të ndërtohet një ujësjellës. Përsa i përket kanalizimeve nuk ka një sistem të tillë.

Njësia administrative Bushtricë Banorët përdorin burime, pasi nuk ka shërbim ujësjellësi. Nuk ka kanalizime.

Njësia administrative Bicaj Uji i pijshëm evientohet si problematikë urgjente, pasi mungesa e tij ka cënuar ndjeshëm cilësine e jetës dhe higjenës së këtyre familjeve. Në kete njësi ndodhen burimet kryesore që furnizojnë me ujë gjithë bashkinë, ndërkohe këta qytetarë vuajnë. Në njësinë Bicaj banorët shprehen se ka mungesa të ujit të pijshëm sidomos gjatë periudhës së verës. Ka ende pune për të përmirësuar kanalizimet pasi ka familje me gropa septike.

Njësia administrative Shtiqen Sipas banorëve furnizimi me ujë të pijshëm duhet të jetë më efikas gjatë stinës së verës.

Rekomandime

• Të rregullohet situata e ujit të pijshëm • Informim dhe ndërgjegjësim të qytetarëve që të mos ta shpërdorohet uji i pijshëm. • Koordinim i fondeve me donatorët që të administrohen më mirë • Informim dhe ndërgjegjësim të qytetarëve që të paguajnë për këtë shërbim • Ndërhyrja të bëhet sipas radhës së investimeve për të patur efektivitet investimi (kanalizime- kabllo-rruga) që të mos hapen përsëri.

PYJET DHE KULLOTAT

Gjetje:

Njësia administrative Ujmisht Banorët thonë se ndër vite nuk është investuar në përmirësimin e pyjeve dhe kullotave, duke i lënë në mëshirë të natyrës.

Njësia administrative Bushtricë Banorët shprehen se askush nuk vjen të interesohet për këtë shërbim, ne jemi zone alpine.

Njësia administrative Bicaj Disa nga banorët shprehen se nuk ka interesim për pyjet dhe kullotat nga askush.

Njësia administrative Shtiqen Duhet pyllëzuar shpati i Gjalicës, për të parandaluar orteqet.

Rekomandime: Rekomandohet Pyllëzimi i shpatit të malit të Gjalicës, pasi veç të tjerash shtëpitë rrezikohen shpesh nga orteqet e dëbores

KANALET KULLUESE/ VADITËSE

Gjetje: Njësia administrative Ujmisht Askush nuk ofron shërbim të tillë, nuk ka fare fonde për këtë shërbim.

Njësia administrative Bushtricë Nuk vihet në funksion kanali vaditës që vjen nga fshati Fshat.

Njësia administrative Bicaj Sipas banorëve të njësisë kanalet vaditëse nuk funksionojnë.

Njësia administrative Shtiqen Ka punë për t’u bërë në drejtim të kullimit të tokave. Për shkak të mungesës së fondeve, por edhe angazhimit lidhur me këtë cështje në të kaluarën, kanalet kulluese dhe vaditëse në4 njësitë administrative rurale të Bashkisë Kukës nuk janë pastruar e mirëmbajtur. Banorët kërkojnë me ngut vënien ne funksion e kanaleve ujitese, pasi zona është e thatë dhe bujqësia varet prej tyre. Ata shprehen se janë gati të punojnë vullnetarisht, mjafton që qeverisja të garantojë makineritë e duhura për kete qellim.

Rekomandime:

• Kërkohen investime për pastrimin e kanaleve kulluese dhe vaditëse. Nevojitet ndërgjegjësimi i komunitetit për mirëmbajtjen e kanaleve kulluese dhe vaditëse ekzistuese

7.2.2 DEMOKRACIA VENDORE DHE MIRËQEVERISJA

TRANSPARENCA NË VENDIMMARRJE

Gjetje: Njësia administrative Ujmisht Nuk ka një zyrë informacioni/ofrimi shërbimesh në njësinë administrative Ujmisht. Për shpalljen e njoftimeve publike, është stenda përkatëse e cila jo gjithmonë përditësohet.

Njësia administrative Bushtricë Nuk ka zyrë informacioni/ofrimi shërbimesh në njësi. Nuk ka kënd për shpalljen e njoftimeve publike.

Njësia administrative Bicaj Banorët shprehen se nuk ka zyrë informacioni në njësinë administrative. Ndërkohë që ka një kënd për shpalljen e njoftimeve publike.

Njësia administrative Shtiqen Sipas banorëve nuk ka një zyrë informacioni apo ofrimi shërbimesh në njësinë administrative Shtiqen. Ka një kënd për shpalljen e njoftimeve publike nga ana e njësisë, për informim publik. Banorët mendojnë se në rast se u nevojitet informacion punonjësit e njësisë u përgjigjen në kohë reale. Nga ana tjetër, në kushtet kur shumë kompetenca që lidhen me vendimmarrjen i kanë kaluar Bashkisë Kukës, mendojnë se njësia administrative nuk ka shumë në dorë. Megjithatë, informacioni jepet nga personat e autorizuar ose delegohet në Bashki. Banorët sqarohen për shërbimet që marrin dhe administratorët janë gjithnjë të gatshëm për t’i pritur në zyrën e tyre. Ata shprehen se nuk kanë probleme në marrjen e dokumentave të ndryshme ose informacionit se ku mund ta gjejnë një shërbim të caktuar publik. Në përgjithësi administrata e bashkisë ka sjellje të mirë dhe korrekte me banorët e njësisë administrative.

INFORMIMI DHE KOMUNIKIMI

Gjetje: Njësia administrative Ujmisht Vërtetimet e ndryshme banorët i marrin pranë zyrave të njësisë administrative. Ata shprehen se nuk kanë vështirësi në marrjen e tyre dhe informacioni i dhënë është i qartë dhe i kuptueshëm. Punonjësit përgjigjen mirë me shërbimin.

Njësia administrative Bushtricë Banorët shprehen se marrin çdo dokument qe ju duhet në zyrat e njësisë administrative. Proçedura e marrjes së këtyre dokumentave është e qartë dhe e e lehtë për t’u aksesuar nga banorët.

Njësia administrative Bicaj 26

Banorët shprehen se nuk kanë probleme në marrjen e dokumentave të ndryshme apo çertifikatave. Personat që punojnë në njësinë administrative janë korrekt në shërbimet e dhëna nga ana e tyre.

Njësia administrative Shtiqen Pjesëmarrësit shprehen se marrja e dokumentave të ndryshëm në zyrat e njësisë administrative është një proçes i lehtë. Nuk ka zyre informacioni. Ka vetëm një kënd qe nxirren njoftimet, të cilat sipas qytetarëve nuk janë te përditësuara.

Rekomandime: • Të fillojë të funksionojë edhe në njësitë administrative zyra e informacionit • Rekomandohet që njësitë administrative rurale të adresojë në kohë reale problematikat e komunitetit të njësive administrative dhe fshatrave pranë bashkisë së madhe

PJESËMARRJA NË VENDIMMARRJE

Gjetje Njësia administrative Ujmisht Për marrjen e mendimit të komunitetit bëhen takimet nga ana e punonjësve te njësisë administrative. Njoftimi për takimet publike që bëhen edhe mbledhjet e këshilllit bëhet me anë të TV. Pjesëmarrja në këto takime apo konsulta publike ka qënë e vakët. Përsa i përket rolit që luan kryelaku i fshatit ata shprehen se është aktiv dhe i përcjell shqetësimet dhe problemet e tyre në njësinë administrative.

Njësia administrative Bushtricë Sipas qytetarëve janë të rralla takimet publike dhe se ato nuk janë ftuar të marrin pjesë. Në lidhje me kryeplakun ata thonë se duhet të bëjë më tepër.

Njësia administrative Bicaj Sipas banorëve bëhen takime publike me pjesëmarrjen e tyre. Ato shprehen se njoftohen për këto takime me anë të TV. Kryeplaku i zonës sipas tyre duhet të bëjë më tepër.

Njësia administrative Shtiqen Nuk bëhen takime publike me banorët. Nuk njoftohen nga ana e njësisë. Përsa i përket rolit të kryeplakut ata shprehen se në përgjithësi është aktiv dhe i ngre problemet e tyre.

Rekomandime • Sugjerohet zbatimi i Ligjit për Njoftimin dhe Konsultimin Publik • Bashkia të vijë me shpesh në njësitë administrative rurale për takime publike me grupe interesi kur hartohen projekt buxheti ose konsultime për studime e projekte të ndryshme.

7.2.3 ZHVILLIMI EKONOMIK VENDOR

Gjetje: Njësia administrative Ujmisht Banorët shprehen se nuk kanë informacion për ekzistencën e një plani për zhvillimin territorial/ekonomik të njësisë administrative. Ka shumë pak programe/iniciativa për mbështetjen e fermerëve, përveçse nga GIZ gjerman. Nuk paguajnë fare tarifa e taksa vendore.

Njësia administrative Bushtricë Shpjegojnë se nuk janë në dijeni që ka një plan zhvillimi. Ka disa programe për mbështetjen e fermerëve nga DBU. Nuk paguajnë tarifa e taksa vendore.

Njësia administrative Bicaj Banorët shpjegojnë se ka patur më parë strategji, por tani nuk ka. Përsa i përket programeve për mbështetjen e fermerëve ata shprehen se ka disa nga DBU dhe GIZ gjerman. Nuk kanë paguar detyrimet, taksat dhe tarifat vendore prej më shumë se një vit.

Njësia administrative Shtiqen Nuk kane informacion për plane zhvilllimi për njësinë e tyre. Ka shume pak programe për mbështetjen e fermerëve, vetëm nga DBU shumë pak. Nuk paguajnë taksa dhe tarifa vendore.

Rekomandime: • Kërkohet hapja e një Zyre Turistike në bashki për promovimin e atraksioneve turistike në të gjithë territorin e bashkisë • Legalizimi dhe certifikimi i banorëve në lidhje me pronesinë e tokës, pasi është bërë pengesë në përthithjen e fondeve për zhvillimin e bujqësisë dhe blegtorisë • Rekomandohet që bashkia të krijojë programe/ stimuj për mbështetjen e biznesit lokal • Rekomandohet menaxhim efektiv dhe kontroll nga Bashkia për bizneset • Rekomandohet gjithashtu që qytetarët të informohen më konkretisht sa të ardhura mbledh bashkia nga bizneset dhe ku shkojnë këto të ardhura • Rekomandohet krijimi i një qendre grumbullimi dhe tregëtimi të produkteve bujqësore dhe blegtorale

Banorët përgjigjen se kanë dijeni se duhet të paguajnë taksa që janë shumë më të larta se ç‘duhet po që gjithsesi i paguajnë. Disa prej tyre thonë se nuk arrijnë të marrin shërbimin nese nuk kryejnë pagesat.

7.2.4 RESPEKTIMI DHE ZHVILLIMI I TË DREJTAVE TË NJERIUT NË NIVEL LOKAL

GRATË

Gjetje: Njësia administrative Ujmisht Sipas banorëve nuk ka programe nga Bashkia për adresimin e dhunës me bazë gjinore dhe nuk kanë dëgjuar për fushata informimi të ndërmarra nga Bashkia në lidhje me ndërgjegjësimin kundër dhunës ndaj gruas. Ata shprehen se duhet filluar puna pët t’u angazhuar në këto çështje Nuk ka asnjë femër në Këshillin vendor. Ka bashkëpunime të pushtetit lokal me organizatat për të drejtat e grave. Nga 4 punonjës në Njësinë Administrative, asnjë nuk është femër.

Njësia administrative Bushtricë Ka një punonjëse që ka detyre shtesë punën për barazinë gjinore. Bashkia është më e angazhuar drejt çështjeve të dhunë ndaj gruas dhe pjesëmarjes në vendimarrje. Punohet, shpërndahen edhe fletëpalosje që i sigurojnë nga OJF. Nuk ka asnjë grua në Këshillin vendor dhe të gjithë punonjësit në komunë janë meshkuj.

Njësia administrative Bicaj Banorët shprehen se njësia administrative ka vendosur një punonjëse që ka detyra shtesë për çështjen e barazisë gjinore. Janë në dijeni të disa fushatave informimi të ndërmarra nga njësia në bashkëpunim me OJF, në lidhje me ndërgjegjësimin kundër dhunës ndaj gruas. Ekziston një bashkëpunim i pushtetit lokal me Qendrën e Këshillimit të Grave. Nuk ka asnjë grua në Këshillin Bashkiak. Nga 11 punonjës, komuna ka 5 femra.

Njësia administrative Shtiqen Nuk dinë të ketë programe nga Bashkia për adresimin e dhunës me bazë gjinore. Banorët mendojnë se ka shumë pak bashkëpunime të pushtetit lokal me organizatat për të drejtat e grave. Nuk ka asnjë grua në Këshillin Vendor, ndërsa në zyrat e njësisë administrative vetëm një punonjëse është femër.

Rekomandime: • Rekomandohet te ndërmerren fushata ndërgjegjësimi dhe në njësinë administrative. • Rekomandohet që bashkia të punojë më tepër për punësimin e grave.

GRUPE ME NEVOJA TË VEÇANTA:

Gjetje: Njësia administrative Ujmisht Nuk ka programe të veçanta për mbrojtjen dhe garantimin e të drejtave të grupeve me nevoja të veçanta si dhe për përfshirjen sociale.

Njësia administrative Bushtricë Përgjigjen se nuk kanë dijeni për programe për mbrojtjen e grupeve me nevoja të veçanta. Duhet punuar më shumë në këtë drejtim.

Njësia administrative Bicaj Sipas banorëve nuk ka programe të vecanta për mbrojtjen dhe garantimin e të drejtave të këtij grupi si dhe përfshirjen sociale. Nuk ka rampa në QSH apo shkollë. Për të përmirësuar punën e bashkisë ndaj këtyre grupeve duhen fonde.

Njësia administrative Shtiqen Nuk ka rampa tek shkolla, tek qendra shëndetësore dhe as në ndërtesën e njësisë administrative.

Rekomandime: • Rekomandohet që bashkia të punojë më tepër për mbrojtjen dhe garantimin e të drejtave si dhe përfshirjen sociale për grupet me nevoja të veçanta. • Të hapet një çerdhe për fëmije. • Të rikonstruktohen kopshti dhe shkollat.

ROMËT DHE EGJIPTIANËT:

Gjetje: Njësia administrative Ujmisht Nuk ka komunitet rom apo egjiptian. 29

Njësia administrative Bushtricë Banorët nuk kanë dijeni nëse ka komunitet rom apo egjiptian.

Njësia administrative Bicaj Sipas banorëve janë 20 familje egjiptiane në njesinë administrative Bicaj. Ata gëzojnë të drejta të barabarta si të gjithë banorët e tjerë. Duhet t’i jepet prioritet këtij komuniteti nga ana e njësisë për t’i përfshirë me shumë në jetën e përbashkët në komunitet.

Njësia administrative Shtiqen Nuk ka komunitet rom apo egjiptian në njësinë administrative Shtiqen.

Mbrojtja nga diskriminimi:

Gjetje Njësia administrative Ujmisht Pjesëmarresit shprehen se nuk kanë dëgjuar për ligjin për mbrojtjen ndaj diskriminimit dhe as për marrjen e ndonjë programi nga ana e njësisë

Njësia administrative Bushtricë Nuk kanë dijeni për programe kundër diskriminimit.

Njësia administrative Bicaj Shumica e banorëve shprehen se nuk kanë informacion mbi domethënien e konceptit “mbrojtje nga diskriminimi”.

Njësia administrative Shtiqen Nuk ka informacion mbi ligjin ndaj diskriminimit.

RRETH QENDRËS ALEANCA GJINORE PËR ZHVILLIM

E themeluar në vitin 1994, Qendra Aleanca Gjinore për Zhvillim (GADC) është një organizatë jo fitimprurëse, jo partiake, me mbi 20 vjet eksperiencë në punë kërkimore, edukim publik, asistencë për zhvillim kapacitetesh, monitorim dhe avokim. GADC promovon zhvillimin demokratik dhe mirëqeverisjen me një fokus të veçantë në çështjet e barazisë gjinore dhe përfshirjes sociale. GADC është një organizatë lider në Shqipëri dhe në rajon, e mirënjohur për rolin e saj në prezantimin e çështjeve të rëndësishme në lidhje me të drejtat e grave, siç është dhuna me bazë gjinore dhe trafikimi i personave.

GADC është e njohur për zhvillimin e metodologjive të ndryshme për fuqizimin përmes zhvillimit ekonomik të grupeve vulnerabël, avokimit për çështje themelore ligjore e politika të rëndësishme siç janë Ligji “Për dhunën në marrëdhëniet familjare” apo “Ligji kundër diskriminimit”, Barazia Gjinore apo përfaqësimi i grave në politikë e vendim marrje. Prezantimi i çështjeve të buxhetimit gjinor në nivel lokal dhe qendror si dhe përfshirja e qytetarëve në vendimmarrje janë dy çështje për cilat GADC ka zhvilluar e zbatuar metodologji të veçanta të cilat sollën ndryshime të rëndësishme që adresojnë pabarazitë dhe përfshirjen sociale të grupeve vulnerabël në Shqipëri.

Që nga fillimi GADC ka zbatuar shumë projekte, të cilat kanë ndikuar në jetët e qindra pjesëmarrësve në aktivitetet e zhvilluara në të gjithë Shqipërinë. GADC ka një historik të gjatë bashkëpunimi të suksesshëm me aktorë të ndryshëm, përfshirë një numër të madh organizatash shqiptare, institucionesh publike në nivel qendror e lokal, rajonal dhe ndërkombëtar, sektorit privat, medias, akademisë etj. Disa nga aktorët kyç partnerë të GADC- së janë UN Ëomen, UNDP, EU, US Embassy, USAID, OSCE, Dhoma të Tregtisë, Ministria e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, bashki të ndryshme etj.

GADC fuqizohet në punën e saj nga rrjeti i gjerë i bashkëpunëtorëve, ekspertëve dhe trajnerëve kombëtarë e ndërkombëtarë me formim të pasur akademik. GADC punon të shpërndajë sa më shumë informacion dhe të kthehet në një platformë për ndarje eksperiencash e njohurie me të gjithë e në të gjithë vendin.