Luttenbergstraat 2 Postbus 10078 8000 GB Telefoon 038 499 88 99 Fax 038 425 48 88 provincie..nl postbus@overijssel. nl

RABO Zwolle 39 73 41 121

Provinciate Staten van Overijssel Inlictitlogen bij mw. AJ. Pauw telefoon 038 499 94 86 71)/s . [email protected] PROViNCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL

a.d. S£, 1 2 DEC 2i8 Staat van Overijssel 2008. Routing Bijl.:

Datum 11.11.2008 Kenmerk 2008/0164470 Hierbij presenteren wij u de Staat van Overijssel 2008. Een informatief en kleurrijk boek dat beoogt Pagina u op een breed gebied op de hoogte te brengen van de stand van zaken in Overijssel. Dat doen we 1 met behulp van cijfers, grafieken, trendanalyses en teksten waarin we proberen betekenis te geven aan de cijfers. De informatie in de Staat van Overijssel 2008 kan als onderbouwing dienen bij de Uw brief ontwikkeling, het volgen en de evaluatie van beleid. Het geboden inzicht in de huidige stand van zaken biedt samen met de trendstudies van het Overijssels Trendbureau een brede basis onder de Uw kenmerk beleidscyclus.

Net als in 2007 volgt de Staat van Overijssel voor wat betreft onderwerpen en indeling het coalitie- akkoord &Overijssel!. Ten opzichte van vorig jaar zijn er wel een aantal nieuwe invalshoeken gekozen bij bestaande thema's, bijvoorbeeld de groene economie en de loverboy-problematiek.

Als u meer dan een gedrukt exemplaar van de Staat van Overijssel 2008 wilt ontvangen dan kunt u terecht bij het team Beleidsinformatie op 2c of bij beleidsinformatie

Hieronder volgt een korte samenvatting van de Staat van Overijssel 2008: De veranderende samenstelling van de bevolking als gevolg van ontgroening, vergrijzing en het grotere aantal (eenpersoons-)huishoudens zal een grotere impact hebben op de samenleving dan de afnemende bevolkingsgroei. In de eerste trendstudie van het Overijssels Trendbureau zijn de mogelijke gevolgen van deze demografisclie 0ntwiSclceIing uitgewerkt in vier scenario's. In 2007 groeide de bevolking van Overijssel nog met 0,3%. Overijssel kent t.o.v. de rest van Nederland een relatief jonge bevolking. Hierbij doen zich in Overijssel wel verschillen voor. Zo wonen in de verstedelijkingsgebieden relatief minder jongeren en ook minder ouderen dan in de overige gemeenten en is de bevolking in West-Overijssel relatief jonger dan in . Overijssel kent in 2007 een negatief binnenlands migratiesaldo. Ook het buitenlands migratiesaldo is negatief maar kleiner dan in 2006, dit wordt vooral veroorzaakt door immigratie vanuit de nieuwe lidstaten die op 1 januari 2007 tot de EU zijn toegetreden. Op 1 januari 2008 woonden in Overijssel ruim 155.000 personen waarvan de herkomst buiten Nederland ligt. Binnen de provincie is sprake van duidelijk herkenbare verschillen in de spreiding van allochtonen op basis van de indeling in regie's en de mate van verstedelijking.

Bijiagen Concept Staat van Overijssel 2008 Datum verzending Overijssel Staat van Overijssel 2008

De Overijsselse woningvdorraad is in 2007 uitgebreid met 5.885 woningen. De nieuwbouwproductie is in 2007 sterk gestegen in alle gebieden en bedroeg 6.867. Het grootste gedeelte van de nieuwbouw bestaat uit koopwoningen, zowel in West-Overijssel als in Twente rond de 70%. In 2007 zijn 2.181 huurwoningen aan de woningvoorraad toegevoegd.

Impyls voor werk, Voor Overijssel was 2007 economisch een goed jaar. De economic van Overijssel groeide harder dan het landelijk gemiddelde. Zowel in Overijssel als in Nederland groeide de werkgelegenheid in 2007 met 2,2%. Het aantal bedrijven is in 2007 toegenomen met 7,5%. Het aantal startende bedrijven is in 2007 met 26% toegenomen ten opzichte van 2006 en dit ligt beduidend boven het landelijk gemiddelde van 14%. De ontwikkeling van de totale netto oppervlakte bedrijventerreinen in Overijssel kent dezelfde ontwikkeling als landelijk: na een aantal jaren waarin sprake was van een stagnatie of lichte daling groeide de oppervlakte bedrijventerreinen in 2007 weer. Overijssel is rijk aan natuur en landschap die ook een economische waarde vertegenwoordigen. KPMG heeft becijferd dat de economie van natuur en landschap in Overijssel een totaalomzet van € 528 miljoen genereert en circa 6.000 arbeidsplaatsen. Als ook de productiefunctie van de landbouw wordt meegenomen gaat het om een totale omxet van € 3,7 miljard en 35.000 arbeidsplaatsen.

Overijssel is een provincie met veel agrarische activiteit. Het aantal land- en tuinbouwbedrijven neemt af (9.305 in 2007, 300 minder dan in 2006) maar de schaalvergroting zet door. Hierdoor Datum blijft de iandboyw van wezenlijk belang voor de Overijsselse economie. Het agrocomplex draagt 11.11.2008 voor circa 9,4% bij aan de totale werkgelegenheid. De bijdrage van de primaire landbouw aan de Kenmerk werkgelegenheid wordt kleiner. De ontwikkeling van de biologische land- en tuinbouw is wat teruggelopen, in belangrijke mate te verklaren vanuit het faillissement van een groot biologisch 2008/0164470 bedrijf. Het aantal zorgboerderijen neemt flink toe en dat lijkt ook een goede nieuwe economische Pagina functie voor bedrijfsgebouwen waarvan de primaire agrarische functie is komet te vervallen. 2 Overijssel biedt zowel bewoners als bezoekers een zeer gevarieerd toeristisch-recreatief product. Het economisch belang van de toeristisch-recreatieve sector is goed af te lezen aan de Uw brief werkgelegenheid. In 2007 zorgde deze sector voor ruim 33.500 banen in Overijssel. In de afgelopen vijf jaar is de werkgelegenheid in deze sector met 3,4% gegroeid, vrijwel gelijk aan het landelijk Uw kenmerk groei van 3,7%. Het aandeel van deze sector bedraagt 6,4% van de totale Overijsselse werkgelegenheid. Het landelijk aandeel bedaagt 7,1%. Dit aandeel is de laatste vijf jaar zowel in Overijssel als landelijk stabiel.

Overijssel moet, wat betreft verkeer en vervoer, goed bereikbaar zijn en daarbij de verkeersveiligheid en leefbaarheid in het oog houden. Het totaal aantal kilometers dat inwoners van Overijssel afleggen met auto, OV en/of fiets neemt al jaren toe, voor de komende jaren wordt een verdere stijging verwacht. Ongeveer driekwart van het totaal aantal afgelegde kilometers wordt met de auto afgelegd, 9% met de fiets en 8% met het openbaar vervoer (OV). De fiets wordt in Overijssel relatief veel gebruikt: bij afstanden tot 7,5 kilometer wordt in 39% van de gevallen de fiets gebruikt, landelijk ligt dat percentage op 34%. Het OV-gebruik ligt in Overijssel wat lager dan landelijk het geval is. Onderzoek onder Overijsselse inwoners laat zien dat het OV-gebruik verder kan toenemen als het openbaar vervoer aantrekkelijker wordt gemaakt (zoals betere aansluitingen en kortere reistijden), maar ook de auto als alternatief minder aantrekkelijk wordt gemaakt (vooral via parkeerbeleid en prijsbeleid).

Overijssel is rijk aan natyyr, Ruim 13% van de totale oppervlakte van Overijssel bestaat uit bos en eatuurlijk terrein. De Provinciate Ecologische Hoofdstructuur (PEHS), het realiseren van grotere aaneengesloten natuurgebieden en verbindingen daartussen, staat centraal in het beleid van de provincie Overijssel. De provincie heeft de taak om tot 2018 in totaal ruim 22.000 hectare nieuwe natuur te realiseren. Circa 46% van deze taakstelling is inmiddels gerealiseerd. De natuurkwaliteit laat een wisselend beeld zien. Met veel beschermde plantensoorten gaat het binnen de PEHS beter dan daarbuiten. De soortenrijkdom van planten langs de sloten in Overijssel loopt echter terug, zowel binnen als buiten de PEHS. Met een aantal weidevogelsoorten gaat het langzaamaan weer beter. Vier jaar na het aanwijzen van zogenaamde ganzenfoerageergebieden lijkt het erop dat met name de kolgans en de grauwe gans zich in de winter meer in deze gebieden ophouden dan voorheen.

Bijna driekwart van de inwoners van Overijssel maakt zich wel eens zorgen over het milieu. Het wegverkeer en alles wat daarmee samenhangt wordt als het grootste milieuprobleem in de woonomgeving ervaren. Desondanks zijn de inwoners tevreden over de totale milieusituatie in hun woonomgeving. Gemiddeld geeft men hieraan het rapportcijfer 7,5. Overijssel heeft zichzelf als doel Staat van Overijssel 2008

gesteld dat er per jaar 2.200 kiloton CO2 minder moet worden uitgestoten in 2020. Op dit moment is er een reductie gerealiseerd van 173 kiloton CO2 per jaar door diverse projecten in Overijssel. Er is dus een groot verschil tussen de tot nu toe gerealiseerde reductie van C02 en de ambitie van de provincie voor het jaar 2020. Voor Overijssel is een duisterniskaart gemaakt. Daaruit blijkt dat het gebied rond De Lutte behoort tot de donkerste gebieden van Nederland, zoals die tot nu toe Gjemeten zijn. In het noordwesten van de provincie is relatief weinig bebouwing maar daar is de invloed van de kassen van Kampen en ook die van Flevoland bij Luttelgeest goed te zien. In het centrum van en is de invloed van verlichting door de mens het sterkst.

De kwaSiteit van het oppervlaktewater in Overijssel voldoet op dit moment nog niet aan de minimumeisen zoals vastgelegd in landelijk vastgestelde chemische kwaliteitsnormen. Van de oppervlaktewateren die voor Overijssel binnen het deelstroomgebied Rijn-Oost als meetpunten worden onderscheiden, is de zuurstofhuishouding overwegend goed. Van de zware metalen komt koper nog in hoge concentraties voor: 57 procent van de meetpunten voldoet aan de minimumkwaliteit. Van de nutrienten is vooral stikstof nog onder de maat: eenderde van de onderscheiden oppervlaktewateren voldoet aan de minimumkwaliteit.

Overijssel heeft 213 zwemgelegenheden waarbij gemeente de meeste zwemgelegenheden heeft. De meeste jachthavens en bootverhuurders zijn te vinden in de Kop van Overijssel. De vaarroutes in de Weerribben zijn in 2007 drukker geworden. Overijssel telt veel Datum ver^nigingen die aan water zijn gerelateerd. Wat betreft de beleving van water zijn de inwoners ii.ii.2008 van Overijssel zeer tevreden met het water en de natuur in de provincie. De waardering voor water fcenmerk en natuur in de sigen buurt is met een rapportcijfer 7,6 hoger dan gemiddeld in Nederland. Het enmer buitengebied krijgt een rapportcijfer 7,9. Verder ontvingen waterschappen en provincie in 2007 2008/0164470 minder klachten op het gebied van water. Water brengt ook risico's met zicht mee: bij pagina overstromingen vanuit buitenwater (IJssel, Vecht, Zwarte Water en Ketelmeer) zal vooral het 3 westen van onze provincie onder water komen te staan. Het merendeel (85%) van de inwoners van Overijssel maakt zich geen zorgen over een overstroming. Het meest bezorgd zijn de inwoners van West-Overijssel: 20 procent is bezorgd. Inwoners van Twente zijn het minst bezorgd. Uw brief VeiligheSd. Overijssel blijft een veilige provincie om te wonen. In 2007 is het aantal misdrijven uw kenmerk gedaald ten opzichte van 2006, in 2007 zijn er 55.986 misdrijven gepleegd tegen 58.296 in 2006. Deze daling is grotendeels toe te schrijven aan de daling in het aantal vermogensmisdrijven met 4,5%. De meeste criminaliteit (73,8%) vindt plaats in de verstedelijkingsgebieden. Helaas is er sprake van stijgende jeugdcriminaliteit. In 2007 kende Overijssel 5.126 jeugdige verdachten van criminaliteit, een stijging met 12,8% ten opzichte van 2006. Bij 1.814 jeugdigen is sprake van verdenking van geweld, 1.474 jeugdigen worden verdacht van vermogensdelicten. Het aandeel van de oudste groep (18-25 jaar) is met 61,1% nog het grootst maar het aandeel van de jongere leeftijdscategorieen (12-18 jaar en 0-12 jaar) is aan het stijgen.

Van de inwoners van Overijssel ervaart 18% zijn gezondheid als minder dan goed. Een ver^ntwoorde ieefstiji draagt bij aan een goede gezondheid. In Overijssel voldoet 59% van de inwoners van 12 jaar en ouder aan de norm voor gezond bewegen (minimaal vijf keer per week een half uur per dag bewegen). Ten opzichte van drie jaar geleden (54%) is hier sprake van een stijgende lijn. 47% van de inwoners van Overijssel heeft overgewicht, bij 12% is sprake van ernstig overgewicht. Ook onder jongeren is overgewicht een probleem. In Overijssel hoorde in de periode 20W-2007 20% van de bevolking tot de categorie zware of overmatige drinker. Jongeren beginnen vaak al op jonge leeftijd met het drinken van alcohol. 30% van de inwoners van Overijssel van 12 jair en ouder rookt, het landelijk gemiddelde is 29%.

De meeste kinderen in Overijssel ontwikkelen zich probleemloos tot zelfstandige en volwaardige deelnemers aan de samenleving. Het Bureau Jeugdzorg Overijssel biedt hulp aan kinderen en jongeren tot 18 jaar met ernstige opvoed- en opgroeiproblemen. Het aantal aanmeldingen bij Bureau Jeugdzorg Overijssel is in 2007 gestegen tot 4.426. In lijn met het stijgende aantal aanmeldingen neemt ook het aantal kinderen toe dat gemdiceerde jeugdzorg ontvangt. Door de toenemende vraag en minder beschikbaar geld om de wachtlijsten terug te dringen is het aantal kinderen dat langer dan 9 weken op jeugdzorg moet wachten in 2007 weer toegenomen, na een daling in 2006. In Overijssel woonde in 2006 15,3% van de 0-17 jarigen in een achterstandswijk, een wijk met een lage sociale status. 5,4% van de kinderen woont in een gezin met een bijstandsuitkering, landelijk ligt dit percentage op 6,8.

Voor zowel jongeren als volwassenen wordt het opleidingsniveau steeds belangrijker om een plek op de arbeidsmarkt te krijgen en te behouden. Het opleidingsniveau van de Overijsselse bevolking van Staat van Overijssei 2008

15-64 jaar vertoont een stijgende lijn. In 2006 heeft 34% alleen lager onderwijs genoten, dit was 39% in 2002. Het verschil in opleidingsniveau tussen mannen en vrouwen in Overijssel is in 2006 kleiner dan in 2002. Het aantal hoger opgeleiden in de Overijsselse bevolking van 15-64 jaar blijft met 21% achter bij het landelijk gemiddelde van 25%. Wel is dit aandeel gegroeid ten opzichte van het jaar 2002 (18%). De algemene stijging van het opleidingsniveau in Overijssel is terug te zien in de stijgende studentenaantallen. Het aantal MBO-studenten daalt in 2007 weliswaar naar 43.000 (in 2002 waren er 43.500), het aantal HBO studenten bedraagt in 2007 48.150 en de Universiteit Twente had in 2007 bijna 8000 studenten (in 2002 respectievelijk 40.250 en 6.500).

Cultuur draagt bij aan de kwaliteit van de leefomgeving en aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat. Overijssel kent veel culturele instellingen, zo zijn er 103 musea, 14 filmtheaters en 24 theaters. Overijssel telt ook veel evenementen. Sail Kampen en Stoppelhaene trekken de de meeste bezoekers. In de periode april 2006 tot en met maart 2007 zijn er ruim zes miljoen culturele vrijetijdsactiviteiten in Overijssel ondernomen. Er werden vooral veel bezoeken gebracht aan een bioscoop of filmhuis (41,4%), musea (16%) en concerten (10,4%). In Overijssel zijn 23 kulturhusen in bedrijf, twee in aanbouw ( en ) en acht in de planfase (meerdere in Dinkelland, Kampen, Rijssen-Holten, Tubbergen en ). Ruim 26% van de inwoners van Overijssel is lid van de bibliotheek.

Datum De Staat van Overilssel in de toekomst 11.11.2008 Kenmerk Tot zover de belangrijkste bevindingen uit de Staat van Overijssel 2008. In 2009 zullen interviews 2008/0164470 worden afgenomen onder de gebruikers van de Staat van Overijssel om de volgende Staat nog beter op hun wensen af te kunnen stemmen. In dat kader zijn wij ook heel blij met alle opmer- Pagina kingen, vragen en suggesties van lezers. U kunt ze sturen naar [email protected]. 4

Gedeputeerde Staten van Uw brief

Uw kenmerk voorzitter,

secretaris,