Haradockija Nawiny Gazeta O Ziemi Gródeckiej I Jej Mieszkańcach L Nr 10 (275) L Październik 2019 L Cena 4,00 Zł

Wiadomości Gródeckie Haradockija Nawiny Gazeta o Ziemi Gródeckiej i jej Mieszkańcach l Nr 10 (275) l październik 2019 l Cena 4,00 zł

Fot. Adrian Ławreszuk rzatą Karczewską l l lentyny l Jubileuszowe pary Kolorowy holwGCK Zapomniany cmentarz niedaleko Boryku l Wymarzona świetlicaw Wiejkach l Stuletnie życie pani Wa l Rozmowa zMałgo

Pochód chlebowy w Słuczance - - 2

Jubileusz 50-lecia Zawarcia Związku Małżeńskiego 14.09.2019 r., fot. Dorota Sulżyk | GCK w Gródku

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 Od Redaktor Naczelnej 3

uszem. Umówiłam się na wywiad. kiwnęła. I odjechali w stronę cmen- wiedza, ukształtowanie terenu w tym Rozmawiałyśmy długo (100 lat ży- tarza żydowskiego.” Minęło tyle lat, miejscu oraz drzewostan dość dobrze cia, z czego większość spędzona w a pani Walentyna Sawicka opowiada- pokazują, jak ten cmentarz wyglądał. Gródku, zobowiązuje). Nawet mia- ła o takich szczegółach. Wielokrotnie Cieszę się bardzo, że na łamy na- łam wyrzuty sumienia, że za długo. podczas rozmowy byłam pod wraże- szej gazety wróciły – Wiera Tarase- Przecież to wysiłek, w dodatku w nie- niem jej pamięci. Dziękuję, że mam wicz z nowym cyklem o historiach których momentach dochodzą silne możliwość wysłuchania opowieści gródeckich domów i Barbara Niczy- emocje. Miałam łzy w oczach, kiedy takich niezwykłych osób. poruk ze swoimi ogrodniczo-przepi- pani Wala opowiadała ze szczegóła- Niedawno ukazała się książka Mał- sowymi felietonami „W ogrodzie i mi… Z Sonią Cukierman siedziała gorzaty Karczewskiej o cmentarzach kuchni”. Wypróbujcie jej nowy prze- w jednej ławce od czwartej klasy do wojennych z czasów I wojny świato- pis na pasztet z cukinii. Dziewczyny końca nauki w szkole podstawowej. wej w Białymstoku i powiecie biało- kochane, dziękuję w imieniu swoim „To był luty 1943 r., było strasznie stockim. pt. „Sto lat będą trwać bez i naszych czytelników. W felietonie wstępnym z ubiegłe- zimno, nikogo nie było na ulicy. Wra- opieki niczyjej…”. W wykazie opisa- Drodzy czytelnicy i sympatycy go miesiąca wspominałam o pew- całam z ul. Michałowskiej, możliwe, nych cmentarzy znalazło się siedem WG-HN! Mamy taki oto apel. Jeśli nej mieszkance Gródka, która była że od pani rodziny, bo dziadek czy nekropoli z naszej gminy. Informa- posiadacie zdjęcia z gminy Gródek z świadkiem sceny, kiedy to podczas II pradziadek skupował mleko. Do- cje o nich znajdziecie w tym nume- okresu II wojny światowej, podziel- wojny światowej wieziono na śmierć szłam do miejsca, w którym dziś jest rze. Okazuje się, że w Gródku jest cie się nimi na łamach naszej gazety. Sonię Cukierman razem z jej ojcem sklep Petelskiej i zobaczyłam, że od nie tylko cmentarz niemiecki na tzw. Może znacie jakieś ciekawe wojen- – doktorem Cukiermanem i matką. strony mostu jadą sanie w zaprzęgu. „Końskiej Górce”, ale również dość ne historie, macie spisane rodzinne Rozmawiałam z nią dawno temu i Przyglądam się – siedzi Sonia. Pamię- duży cmentarz niemiecko – rosyjski wspomnienia... Chętnie opublikuje- niestety, rozmowa, którą nagrałam tam jak siedzieli – ona, jej macocha niedaleko Boryku. Mało kto o nim my je w naszej gazecie. wtedy na dyktafon, „zniknęła”. I trzy i Cukierman. Sonia trzymała ręce na wie. Byłam tam rok temu z moim oj- Nieustający apel do wszystkich! tygodnie temu okazało się, że będę rękach ojca. Była wpatrzona w ojca, cem, który pamięta, że w latach 50. Podpowiadajcie tematy, nadsyłajcie miała możliwość spotkania się z pa- coś do niego mówiła. Bałam się ode- widział na grobach ułożone krzyże z swoje zdjęcia, artykuły, listy do 20 nią Walentyną na jej …uroczystych zwać, bo być może i mnie by zabi- szyszek. Dziś są tylko krzaki i drze- października na adres dsulzyk@gck- 100-letnich urodzinach, które stali. Ona mnie chyba nie widziała, bo, wa. Chociaż autorka książki w bar- grodek.pl. ły się bardzo wzruszającym jubile- gdyby było inaczej, może głową by dzo interesującej rozmowie mówi, że Dorota Sulżyk▲ Wydarzenia Jubileusz 50-lecia Zawarcia Związku Małżeńskiego

W dniu 14 września 2019 r. w Urzędzie Stanu Cywilnego w Gródku miała miejsce podniosła uroczystość – Jubileusz 50-lecia Zawarcia Tegoroczni Jubilaci: Związku Małżeńskiego. W bieżącym roku swoje święto obchodziło 1. GIERASIMCZYK Włodzimierz i Luba 12 par, które w 1969 r. zawarły, na terenie gminy Gródek, małżeń- 2. GIERASIMCZYK Eugeniusz i Zinaida stwo, mówiąc sakramentalne „tak” i ślubując sobie miłość, wierność 3. ŁUKSZA Mikołaj i Maria i uczciwość małżeńską. Różne okoliczności spowodowały jednak, 4. GOŚCIK Bazyl i Maria iż nie wszystkie pary mogły osobiście uczestniczyć w Jubileuszu. 5. OWSIEJCZYK Anatoli i Eugenia Jubilatów oraz ich rodziny serdecznie przywitali: Pani Dorota Bój- 6. ŁUKOSZYK Aleksy i Nina ko - Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w Gródku, Pan Wiesław 7. GRYKO Jan i Walentyna Kulesza – Wójt Gminy Gródek oraz Pan Wieczysław Gościk – Prze- 8. KRAŚNICKI Mirosław Jan i Tamara wodniczący Rady Gminy Gródek. Wszyscy oni złożyli Jubilatom gra- 9. POPŁAWSKI Jan i Maria tulacje oraz serdeczne życzenia – zdrowia, szczęścia oraz kolejnych 10. JAROCKI Aleksy i Raisa wielu wspólnych lat życia we wzajemnym poszanowaniu i miłości. 11. OWSIEJCZUK Włodzimierz i Regina Po odegraniu Marsza Mendelsona, Dostojni Jubilaci zostali uho- 12. TRYBUCHOWICZ Krzysztof Michał i Teresa norowani przez Wójta Gminy Gródek Medalami za Długoletnie Po- życie Małżeńskie przyznanymi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Małżonkowie zostali obdarowani również pamiątkowymi listami gratulacyjnymi oraz kwiatami. Następnie przy akompaniamencie Pana Jana Karpowicza, jego żony Ireny i syna Grzegorza - członków kapeli „Chutar” z Gródka, zaśpiewano gromkie „Sto lat” i „Mnohaja Leta”, a także wzniesiono toast za zdrowie oraz pomyślność wszystkich zgromadzonych par. Dalsza część uroczystości przebiegała przy muzyce, kawie i słod- kim poczęstunku, podczas którego była okazja do wspólnych wspo- mnień i refleksji. Dorota Bójko, USC w Gródku▲

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 4 Sprawy samorządowe Relacja z X Sesji Rady Gminy Gródek 19 września 2019 r. Po otwarciu X Sesji Rady Gminy powszechnych rady wybierają ław- wybrana na ławnika dla Sądu Rejo- dowę linii z napowietrznej na na- Gródek przez Przewodniczącego ników w głosowaniu tajnym. W celu nowego do orzekania w sprawach powietrzną. Dodała, że mieszkańcy Wieczysława Gościka i przyjęciu przeprowadzenia tajnego głosowa- pracy i ubezpieczeń społecznych. narzekają na częste awarie w dosta- porządku obrad, Wójt Gminy Wie- nia Radni wybrali Komisję Skruta- Na sesję przybył Dyrektor PGE wie prądu. Dyrektor wyjaśnił, że sław Kulesza przedstawił sprawoz- cyjną składającą się z Radnych: Mał- Dystrybucja SA Adam Pruszyń- chodzi o modernizację linii niskie- danie ze swojej działalności w okre- gorzaty Popławskiej, Katarzyny Ro- ski, który przedstawił informację o go napięcia, powstanie linia napo- sie międzysesyjnym (zamieszcza- gacz, Mirosława Nosa. Potem Radni zakresie prac prowadzonych przez wietrzna w pełnej izolacji, odporna my je w tym numerze „WG-HN”). podjęli uchwałę w sprawie ustalenia Zakład na terenie gminy Gródek. na awarie. Radny Mirosław Nos za- Radny Jerzy Gryc, zabierając głos, regulaminu głosowania w wyborach Prace są związane z poprawą wa- brał głos w sprawie lamp ledowych. zwrócił uwagę, że w informacji o ławników na kadencję 2020 – 2023 runków zasilania dla odbiorców i Chciał się dowiedzieć, gdzie w re- dofinansowaniu świetlic zabrakło dla Sądu Okręgowego w Białymsto- mają na celu zmniejszenie ilości gionie są zamontowane takie lampy uwzględnienia świetlicy w Podo- ku. Kandydatka Helena Lachowicz z przerw w zasilaniu. Budowane są i jakie są z tego tytułu oszczędności. zieranach. Wójt odpowiedział, że Gródka, przedstawiając się, powie- nowe urządzenia o większej warto- Dyrektor Adam Pruszyński odpo- opracowanie projektu dotyczącego działa, że od wielu lat pełni funkcję ści, stąd gmina ma większe korzyści wiedział, że niektóre gminy zainsta- wyposażenie świetlic odbywało się ławnika, śpiewa w Rozśpiewanym z podatków. Dyrektor podkreślił, że lowały oświetlenia ledowe. Do roz- na podstawie uzgodnień z sołtysami. Gródku, dla rozluźnienia atmosfe- na terenie gminy Gródek prowadzi ważania jest zamontowanie ich przy Świetlica w Podozieranach zostanie ry zarecytowała wiersz, prezentu- się dużo inwestycji, a współpraca z tworzeniu nowych instalacjach, ale wzięta pod uwagę przy kolejnych jąc swoje zdolności aktorskie. Dru- Wójtem układa się bardzo dobrze. przy modernizowanych kilkanaście projektach. Radna Małgorzata Po- ga kandydatka Anna Kuźmicz nie Wybudowana została nowa rozdziel- lat temu, nie opłaca się. Takie lampy pławska nawiązała do budowy ron- mogła być obecna na obradach Ra- nia stacyjna w Gródku, ostatnio po- tracą sprawność z czasem – najczę- da przy ul. Polnej, prosiła, żeby pa- dy. W wyniku tajnego głosowania łożono kabel średniego napięcia z ściej po ok. 15 latach. Wymieniono miętać o 2 podjazdach przy ul. Bia- przeprowadzonego zgodnie z przy- Michałowa do Gródka, dzięki któ- je w Zabłudowie i Juchnowcu Ko- łostockiej. Zapytała również, kiedy jętym regulaminem obie kandydat- remu poprawią się warunki dostawy ścielnym, ale tam dawno nie było będzie zrealizowany projekt doty- ki zostały wybrane na ławników dla prądu. Przebudowano również linie modernizacji. Wójt Wiesław Kule- czący Góry Zamkowej. Wójt powie- Sądu Okręgowego w Białymstoku w kierunku Bobrownik i w Królo- sza dodał, że w Gródku moderniza- dział, że wjazdy zostały uwzględ- do orzekania w sprawach cywilnych. wym Moście. Planowana jest prze- cja była przeprowadzana w 2007 r. nione w dokumentacji. Jeśli chodzi Następnie podjęto uchwałę w budowa linii średniego napięcia z Radna Katarzyna Rogacz popro- o projekt obejmujący zagospodaro- sprawie ustalenia regulaminu gło- napowietrznych na kablowe. Radny siła o wyjaśnienie sprawy związanej wanie Góry Zamkowej oraz przebu- sowania w wyborach ławników na Jerzy Gryc poruszył dwie sprawy. z inwestycją w Królowym Moście. dowę ul. Zamkowej, poinformował, kadencję 2020 – 2023 dla Sądu Re- Zapytał, czy bezpieczne jest umiesz- Oświetlenie uliczne jest własnością iż zamierzamy złożyć wniosek o do- jonowego w Białymstoku. Krótką czenie rozdzielni przy ul. Rzemieśl- PGE i mieszkańcy boją się, że coś finansowanie tego przedsięwzięcia się stanie. Dyrektor wyjaśnił, że zo- ze środków Unii Europejskiej w ra- stało podpisane porozumienie i teraz mach programu rewitalizacji jak tyl- jest to własność gminy. Dodał, że w ko zostanie ogłoszony konkurs przez niedalekiej przyszłości będą kablo- Lokalną Grupę Działania Puszcza wane – Załuki, Borki, Bobrowni- Knyszyńska. ki, Grzybowce, Przechody, Sofipol, Tematem dalszej części obrad by- Gródek, Radunin. Będą również sys- ły wybory ławników na kadencję tematycznie modernizowane pozo- 2020 – 2023. Przewodnicząca ze- stałe miejscowości. Radny Janusz społu opiniującego kandydatów Cimochowicz zapytał o prognozy na ławników Katarzyna Rogacz odnośnie cen energii. Dyrektor od- przedstawiła pozytywną opinię w powiedział, że też chciałby to wie- sprawie zgłoszonych kandydatów. dzieć, PGE zajmuje się dostarcza- W ustawowym terminie wpłynęły 4 niem energii, a nie sprzedażą. Sołtys kandydatury: Anny Kuźmicz, He- Gródku w GCK | Sulżyk Dorota Fot. Wiejek Iwona Bilkiewicz poruszyła leny Lachowicz, Edyty Marciń- Edyta Marcińczyk - wybrana ławnik do orzekania w sprawach dwie sprawy. Mieszkańcy trzech do- czyk i Pawła Koronkiewicza, któ- pracy i ubezpieczeń społecznych mów na kolonii mają mieć skrzyn- re spełniały wszystkie wymogi. Do ki energetyczne postawione w pasie Sądu Okręgowego w Białymstoku autoprezentację przedstawili rów- niczej blisko jezdni. Poinformował drogi publicznej, w odległości 300 m do orzekania w sprawach cywil- nież kandydaci na ławników dla również, że wysłał zapytanie w od domu. Kolejny problem związany nych należało wybrać dwóch ław- Sądu Rejonowego w Białymstoku grudniu i nie otrzymał na nie odpo- jest z dodzwonieniem się w sprawie ników (wpłynęły 2 kandydatury), a do orzekania w sprawach pracy i wiedzi. Dyrektor odpowiedział, że awarii prądu. Dyrektor wyjaśnił, że do Sądu Rejonowego w Białymsto- ubezpieczeń społecznych – Edyta odległości zostały zachowane zgod- złącza kablowe są budowane w pa- ku do orzekania w sprawach pracy i Marcińczyk oraz Paweł Koronkie- nie z przepisami. Musi sprawdzić, sie drogowym, stąd ta odległość. ubezpieczeń społecznych - 1 ławni- wicz. W wyniku tajnego głosowania czego dotyczyło zapytanie z grudnia. Odbiorca nie będzie ponosił z tego ka (wpłynęły 2 kandydatury). Zgod- największą liczbę głosów uzyskała Radna Monika Ratyńska zapytała tytułu żadnych dodatkowych opłat. nie z ustawą Prawo o ustroju sądów Edyta Marcińczyk i to ona została o inwestycję w Załukach – przebu- Warunki zasilania się poprawią. Je-

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 Sprawy samorządowe 5

śli chodzi o awarie, problemy z do- - Podjęcie uchwały w sprawie dzwonieniem się pojawiają się naj- przystąpienia do realizacji projek- częściej przy dużych ilościach zgło- tu pn. „Przebudowa ulicy Kole- szeń. Można również zgłosić pro- jowej w Waliłach-Stacji” współfi- blem drogą mailową. Wójt Wiesław nansowanego ze środków pocho- Kulesza podziękował Dyrektorowi dzących z budżetu Państwa w ra- za wyczerpujące przedstawienie in- mach Funduszu Dróg Samorzą- formacji. dowych; Wójt dodał, że aby doszło Kolejnymi punktami obrad było do jej realizacji, trzeba wyłonić wy- podjęcie przez radnych uchwał: konawcę, a nie jest to łatwe, ponie- - Podjęcie uchwały zmieniają- waż obecnie jest „boom” na takie cej uchwałę w sprawie ustalenia inwestycje. regulaminu wynagradzania na- (wszyscy „za”) uczycieli zatrudnionych w placów- - Podjęcie uchwały w sprawie kach prowadzonych przez Gmi- zmiany uchwały w sprawie uchwa- Gródku w GCK | Sulżyk Dorota Fot. nę Gródek; Przewodnicząca Ko- lenia Wieloletniej Prognozy Fi- Od lewej Radni: Katarzyna Rogacz, Iwona Kalinowska oraz misji Oświaty, Kultury, Sportu i nansowej Gminy Gródek na lata Mirosław Nos Spraw Społecznych Katarzyna 2019 – 2022 wraz z prognozą kwo- Rogacz poinformowała, że komi- ty długu i spłat zobowiązań na la- nych. Radna Katarzyna Rogacz ostatnich latach występuje susza, nic sja pozytywnie zaopiniowała pro- ta 2019 – 2036; Skarbnik Gminy przeczytała dodatkową informację nie wskazuje na to, że to się zmie- jekt uchwały. Marta Popławska poinformowała, na temat opieki zdrowotnej, którą ni. W związku z tym strażacy będą (wszyscy „za”) że 18 września wpłynęła informacja otrzymała. Ponadto Radna powie- coraz częściej wyjeżdżać na akcje. - Podjęcie uchwały w sprawie o zwiększonej subwencji oświato- działa, że na posiedzeniu komisji Przewodniczący Wieczysław Go- wyrażenia zgody na zamianę nie- wej. Radna Monika Ratyńska za- były obecne osoby, które mogłyby ścik pochwalił dobrą i szybką inter- ruchomości; pytała, czy ta kwota pokrywa pod- spróbować poprowadzić odpłatnie wencję strażaków. (wszyscy „za”) wyżki. Skarbnik odpowiedziała, że gabinet rehablitacyjny. Wójt wyja- - Podjęcie uchwały w sprawie pokrywa je w ok. 90 procentach. śnił, że aby otworzyć gabinet, trze- Zapytania pozbawienia statusu pomnika (wszyscy „za”) ba spełnić odpowiednie wymogi. i wnioski radnych przyrody; Radna Anna Petelska - Podjęcie uchwały w sprawie Radna Dorota Popławska dodała, Radna Małgorzata Popławska w zastępstwie za Przewodniczące- zmian w budżecie Gminy Gró- że dwie panie są zorientowane, ma- jeszcze raz poprosiła o interwen- go Komisji Gospodarki, Finansów i dek na 2019 r.; Skarbnik Marta ją uprawnienia do zlecania niektó- cję w sprawie ul. Błotnej i Zamko- Rolnictwa Grzegorza Borkowskiego Popławska przedstawiła zmiany. rych zabiegów. Obejrzały budynek, wej – zabytkowych ulic w Gródku. przedstawiła pozytywną opinię ko- Radna Małgorzata Popławska mają swój sprzęt, problemem są du- Wójt Wiesław Kulesza podkreślił, misji. (wszyscy „za”) zapytała, czego dotyczy dofinanso- że koszty ogrzewania. Wójt powie- że zdecydowana większość inwesty- - Podjęcie uchwały w sprawie wanie dla powiatu białostockiego. dział, że powinniśmy dążyć do tego, cji w naszej Gminie jest realizowa- przystąpienia do realizacji projek- Skarbnik odpowiedziała, że cho- aby powstał gabinet rehabilitacyj- na przy dofinansowaniu ze środków tu współfinansowanego ze środ- dzi o Warsztaty Terapii Zajęciowej ny świadczący zabiegi nieodpłatnie zewnętrznych, w tym dostępnych ków pochodzących z budżetu Unii w Nowej Woli, z których korzystają w ramach Narodowego Funduszu dla gmin wiejskich funduszy unij- Europejskiej w ramach Programu również mieszkańcy gminy Gródek. Zdrowia (NFZ). Są już prowadzonych. Jak informował na początku współpracy INTERREG V-A Li- (wszyscy „za”) ne rozmowy z doktorem, który za- Sesji, Gmina ma przygotowaną do- twa – Polska; Wójt Wiesław Ku- Sprawozdanie z wykonania bu- mierza wystąpić do NFZ z wnio- kumentację do ubiegania się o dofi- lesza przybliżył projekt uchwały. dżetu za I półrocze 2019 r. przed- skiem dotyczącym organizacji gabi- nansowanie projektu obejmującego Chodzi o ciąg pieszo – rowerowy, stawiła Skarbnik Gminy Marta netu rehabilitacyjnego w Gródku, w zagospodarowanie Góry Zamkowej i infrastrukturę nad zalewem w Za- Popławska. Było one dokładnie którym zabiegi będą finansowane ze przebudowę ul. Zamkowej w ramach rzeczanach –m.in. prysznice, boisko omawiane na posiedzeniu Komisji środków NFZ. Dyskusja była długa. programu rewitalizacji. Oczekuje- do piłki plażowej. Radna Anna Pe- Gospodarki, Finansów i Rolnictwa. Radny Janusz Cimochowicz zapro- my na ogłoszenie konkursu w tym telska przedstawiła pozytywną opi- Sprawozdanie Komunalnego ponował, żeby spotkać się w mniej- zakresie przez LGD Puszcza Kny- nię Komisji Gospodarki, Finansów Zakładu Budżetowego z wykona- szym gronie, na przykład na posie- szyńska. i Rolnictwa. nia budżetu za I półrocze 2019 r. dzeniu komisji i dokładnie omówić Radny Mirek Nos zawniosko- (wszyscy „za”) przedstawił Kierownik KZB Mi- problem. wał o wspólną komisję dotyczącą - Podjęcie uchwały w sprawie rosław Gryko. Było one również Informacja o ochronie przeciw- wszystkich zaplanowanych inwesty- przystąpienia do realizacji pro- omawiane na posiedzeniu Komi- pożarowej na terenie gminy Gró- cji. Przewodniczący Wieczysław jektu pn. „Przebudowa ulic: Wą- sji Gospodarki, Finansów i Rolnic- dek w 2019 r. była omawiana na Gościk odpowiedział, że taka komi- skiej, Spółdzielczej i Ogrodowej twa. Radna Małgorzata Popław- posiedzeniu Komisji Gospodarki, sja jest zaplanowana na październik. w Gródku” współfinansowanego ska chciała się dowiedzieć, czym Finansów i Rolnictwa. Przewod- Radna Monika Ratyńska dodała, ze środków pochodzących z bu- są wypłaty dodatkowe. Kierownik niczący Wieczysław Gościk prze- że na wspólnym spotkaniu warto by- dżetu Państwa w ramach Fundu- wyjaśnił, że pracownicy fizyczni co czytał pismo od strażaków z OSP w łoby zaplanować inwestycje do koń- szu Dróg Samorządowych; Radna miesiąc otrzymują premie. Gródku, którzy zwracają się z proś- ca kadencji obecnej Rady Gminy. Anna Petelska przedstawiła pozy- Informacja o stanie opieki zdro- bą o zwiększenia ekwiwalentu pie- Wójt jeszcze raz podkreślił, że tywną opinię Komisji Gospodarki, wotnej na terenie Gminy była te- niężnego za udział w szkoleniach budżet naszej Gminy nie pozwa- Finansów i Rolnictwa. matem posiedzenia Komisji Oświa- pożarniczych. Radny Janusz Cimo- la na realizację tak szerokiej gamy (wszyscy „za”) ty, Kultury, Sportu i Spraw Społecz- chowicz zwrócił uwagę na to, że w inwestycji bez środków zewnętrz-

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 6 Sprawy samorządowe nych. Przy planowaniu, a następnie szych możliwości w zakresie finanso- z Kołodna Anna Kulesza, II miejsce zaproponował, żeby w sprawie drzew realizacji inwestycji jesteśmy przede wania zadań inwestycyjnych. - Sołtys Iwona Bilkiewicz z sołectwa napisać pismo do Zarządu Dróg Po- wszystkim uzależnieni od terminów Radna Iwona Kalinowska poru- Wiejki. W kat. Koło Gospodyń Wiej- wiatowych, natomiast w sprawie rzeki oraz zakresu ogłaszanych konkursów. szyła problem wystających studzie- skich III miejsce przypadło KGW w trzeba zwrócić się do Wód Polskich, Ponadto, musimy w budżecie zapew- nek na ul. Krótkiej i Pięknej. Gródku. żeby dowiedzieć się, jaka jest proce- nić środki na finansowy wkład własny Radny Andrzej Wysocki podzię- Sołtys Sołectwa Radunin Janusz dura. Radna Monika Ratyńska za- oraz w większości realizowanych pro- kował za ustawienie spowalniaczy Warpechowski zwrócił uwagę na kil- deklarowała swoją pomoc przy zre- jektów przy dofinansowaniu ze środ- na ul. Południowej. Poinformował, ka spraw. Należałoby przyciąć konary dagowaniu pisma. ków unijnych - najpierw zapłacić za że będzie wnioskował o wiatrołap w drzewom zagrażającym bezpieczeń- Sołtys Dzierniakowa Halina Go- całość zadania, a następnie uzyskać przedszkolu. stwu. Droga za wsią jest rozbita przez giel zapytała, kto ma zdjąć wiszące refundację środków przyrzeczonych ciężki sprzęt, przez to trudno jest nią konary po pracach PGE. Wójt odpo- w umowie o dofinansowanie. Dlatego Wolne wnioski jeździć. Rzeka w okolicach Raduni- wiedział, że Gmina napisze wniosek też musimy posiłkować się kredytami, i informacje na jest bardzo zarośnięta, wylewa na do zakładu w tej sprawie. w tym kredytami na wyprzedzające fi- Radna Katarzyna Rogacz poin- łąki. Sołtys zapytał, czy Gmina może Po przyjęciu protokołu IX Sesji nansowanie. Za kredyty i zobowiąza- formowała, że w konkursie zorgani- coś z tym zrobić. Przeczytał pismo – Rady Gminy Gródek Przewodniczą- nia odpowiada wójt. Mając na wzglę- zowanym przez Kurier Poranny pn. prośbę o ujęcie w planach inwestycyj- cy Wieczysław Gościk zamknął ob- dzie całokształt funkcjonowania Gmi- Mistrzowie Agro w wyniku głosowa- nych utwardzenia „obwodówki” Ra- rady X Sesji. ny, musimy realnie podchodzić do na- nia, w powiecie białostockim w kat. dunina oraz wybudowania wiaty dla Opracowanie Sołtys Roku I miejsce zdobyła Sołtys wsi Radunin. Wójt Wiesław Kulesza Dorota Sulżyk▲

Sprawozdanie z działalności Wójta Gminy misji wyborczych oraz możliwości głosowania korespondencyjnego w okresie międzysesyjnym i przez pełnomocników w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Pol- skiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych na dzień 13 Poprzednia, IX Sesja Rady Gminy Gródek odbyła się w dniu października 2019 r.; 13 sierpnia 2019 r. - o okręgu wyborczym, jego granicach i numerze, liczbie wybiera- Uchwały przyjęte na Sesji są realizowane na bieżąco. nych radnych oraz o wyznaczonej siedzibie gminnej komisji wybor- 1) W okresie międzysesyjnym wydałem następujące zarządzenia: czej, w wyborach uzupełniających do Rady Gminy Gródek, zarządzo- • W sprawie określenia sposobu wykonania uchwał Rady Gminy nych na dzień 17 listopada 2019 r. Gródek (podjętych na IX Sesji Rady Gminy); • W sprawie zmiany planu finansowego Urzędu Gminy Gródek na 2) W zakresie ewidencjonowania przedsiębiorców będących 2019 r. obejmującego plan budżetu i jednostki; osobami fizycznymi w Centralnej Ewidencji i Informacji o Dzia- • W sprawie ustalenia zasad prowadzenia wyodrębnionej ewiden- łalności Gospodarczej, do Urzędu Gminy Gródek wpłynęły 3 wnio- cji księgowej w celu realizacji zadania pn. „Organizacja przewozów ski o wpis do Ewidencji, 15 wniosków o zmianę wpisu, 3 wnioski o autobusowych o charakterze użyteczności publicznej”; wykreślenie wpisu, 1 wniosek o wpis informacji o zawieszeniu dzia- • W sprawie zmian w budżecie Gminy Gródek na 2019 r.; łalności gospodarczej oraz 1 wniosek o wznowienie wykonywania • W sprawie wyznaczenia na obszarze Gminy Gródek miejsc prze- działalności gospodarczej. znaczonych na bezpłatne umieszczanie urzędowych obwieszczeń wyborczych i plakatów wszystkich komitetów wyborczych w wyborach 3) W zakresie spraw inwestycyjnych: do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Pol- - Trwa realizacja projektu „Budowa ujęcia wody, rozbudowa i prze- skiej zarządzonych na dzień 13 października 2019 r.; budowa stacji uzdatniania wody oraz rozbudowa zbiorczego systemu • W sprawie przedstawienia informacji o przebiegu wykonania bu- zaopatrzenia w wodę i systemu kanalizacji zbiorczej dla ścieków ko- dżetu gminy za pierwsze półrocze 2019 r. oraz z wykonania planów munalnych w Gminie Gródek” współfinansowanego ze środków Pro- finansowych samorządowych instytucji kultury; gramu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Do połowy • W sprawie założeń do projektu budżetu gminy Gródek na 2020 r.; października powinny zostać ukończone prace związane z rozbudo- • W sprawie przygotowania materiałów planistycznych do projektu wą stacji uzdatniania wody i budową studni głębinowej. Wykonawcą budżetu gminy Gródek na 2020 r.; robót jest AQUA-SOFT s.c. K. Łukaszewicz, E. Łukaszewicz, z sie- • W sprawie zaciągnięcia kredytu na wyprzedzające finansowanie dzibą w Białymstoku. działań finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Eu- - W dniu 28 sierpnia 2019 r. zawarłem umowę z Panem Robertem ropejskiej; Żebrowskim prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą KRA- • W sprawie wykazu nieruchomości przeznaczonych do sprzedaży INA ZIELENI Robert Żebrowski, na realizację zadania pn.: Budowa w trybie przetargu publicznego; Otwartych Stref Aktywności w gminie Gródek. Zadanie współfinan- • W sprawie zmiany składu Kapituły II edycji Nagrody Wójta Gmi- sowane jest ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki. W miejsco- ny Gródek „Biały Gryf”; wościach Słuczanka i Kołodno powstają już plenerowe siłownie oraz • W sprawie upoważnienia do sporządzania aktów pełnomocnictw strefy relaksu dla mieszkańców. W Kołodnie do dyspozycji najmłod- do głosowania w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do szych mieszkańców będzie plac zabaw. Wartość zadania wyniesie 99 Senatu Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych na dzień 13 paździer- 630,00 zł, w tym 50 % stanowi dofinansowanie. nika 2019 r.; - W dniu 30 sierpnia 2019 r. Prezes Rady Ministrów zatwierdził listy oraz następujące obwieszczenia: zadań rekomendowanych przez Wojewodę Podlaskiego do dofinan- - o podaniu do publicznej wiadomości wyborców informację Ko- sowania w 2019 r. ze środków Funduszu Dróg Samorządowych. Na misarza Wyborczego w Białymstoku I o numerach oraz granicach liście podstawowej znalazły się 2 wnioski Gminy Gródek. Po pod- obwodów głosowania, wyznaczonych siedzibach obwodowych ko- pisaniu umowy o dofinansowanie, do połowy 2020 r. zrealizowana

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 Sprawy samorządowe 7 zostanie przebudowa następujących dróg: ul. Spółdzielczej w Gród- wnętrznych środków finansowych na unieszkodliwienie wyrobów ku, ul. Wąskiej w Gródku, ul. Ogrodowej w Gródku, ul. Kolejowej w zawierających azbest. Waliłach-Stacji. - Zakupiono wyposażenie do 4 świetlic wiejskich w Słuczance, 5) Powołana w dniu 3 lipca 2019 r. przez Wojewodę Podlaskie- Mieleszkach, Bielewiczach i Wiejkach przy współfinansowaniu środ- go Komisja do oszacowania szkód w gospodarstwach rolnych ków pozyskanych w ramach „Programu odnowy wsi województwa powstałych w wyniku suszy w 2019 r., na podstawie 196 wniosków podlaskiego”. Świetlice zostaną wyposażone w następujące elemen- złożonych przez rolników, dokonała lustracji poszkodowanych go- ty: stoły i krzesła, talerze, sztućce, szklanki oraz małe AGD (kuchenki spodarstw o łącznej powierzchni 5 744 ha. Komisja opracowała pro- mikrofalowe, czajniki, roboty kuchenne). We wszystkich świetlicach tokoły z oszacowania zakresu i wysokości szkód w gospodarstwach udostępnione będzie nagłośnienie, a w Mieleszkach powstanie do- rolnych, które sukcesywnie przekazywane są do Podlaskiego Urzędu datkowo aneks kuchenny. Całkowitą wartość zadania oszacowano na Wojewódzkiego w Białymstoku. kwotę 29 670,00 zł, w tym dofinansowanie w wysokości 14 538,30 zł. - Pozytywnie zaopiniowano rozliczenie projektu pn.: „Ja w inter- 6) W dniu 9 września 2019 r. Starostwo Powiatowe w Białymsto- necie. Program szkoleniowy w zakresie rozwoju kompetencji cyfro- ku przekazało do Urzędu Gminy Gródek projekty uproszczonych wych” i gmina Gródek otrzymała refundację poniesionych środków. planów urządzenia lasu obrębów ewidencyjnych: Zubry, Grzybow- W wyniku realizacji projektu przeszkolona została grupa 216 osób, ce, Skroblaki, Mieleszki, Dzierniakowo, Gobiaty, Gródek, Piłatowsz- głównie mieszkańców gminy Gródek, z podstaw korzystania z Inter- cyzna, Wiejki, Downiewo, Kołodno, Nowosiółki, Pieszczaniki, So- netu. Ponadto, zakupione zostały 24 laptopy, które przekazano Szkole fipol, Przechody i Załuki. W/w projekty zostały wyłożone na okres Podstawowej w Gródku. 60 dni w Urzędzie Gminy Gródek, pok. nr 8 do publicznego wglądu - W dniu 22 sierpnia 2019 r. wybrano ofertę na zakup biletów mie- dla właścicieli lasów. sięcznych na potrzeby dowozu dzieci ze Szkoły Podstawowej i Przed- szkola Samorządowego w roku szkolnym 2019/2020. Umowa, obej- 7) Zgodnie z Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Pol- mująca dowóz 59 dzieci, została podpisana z Podlaską Komunikacją skiej, w dniu 13 października 2019 r. odbędą się wybory do Sejmu Samochodową Nova Spółka Akcyjna z siedzibą w Białymstoku i opie- Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. wa na kwotę 115.546,00 zł. W wyborach do Sejmu cały obszar województwa podlaskiego stanowi - W wyniku ogłoszonego postępowania o udzielenie zamówienia okręg wyborczy Nr 24, liczba posłów wybieranych w okręgu wynosi publicznego na realizację zadania pn.: „Dowóz dzieci niepełnospraw- 14. W wyborach do Senatu powiat białostocki wchodzi w skład okręgu nych z terenu gminy Gródek w roku szkolnym 2019/2020” dokonano wyborczego Nr 60, liczba senatorów wybieranych w okręgu wynosi 1. wyboru oferty firmy Paramedical Marek Puchalski. Podpisana umo- Czynności wyborcze, w tym z udziałem pracowników Urzędu Gminy, wa stanowi o realizacji całego zadania na łączną kwotę 70.200,00 zł. określa Kalendarz wyborczy, stanowiący załącznik do Postanowienia Z dowozu korzysta 5 dzieci z orzeczeniami o kształceniu specjalnym. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 sierpnia 2019 r. W naj- - W dniu 5 września dokonano wyboru oferty w przetargu na udzie- bliższym czasie, do dnia 23 września Komisarz Wyborczy w Białymsto- lenie gminie Gródek kredytu złotowego długoterminowego w kwo- ku I powoła obwodowe komisje wyborcze. Na terenie Gminy Gródek cie 2.584.405,00 zł z przeznaczeniem na sfinansowanie planowane- wybory przeprowadzi 10 obwodowych komisji wybiorczych w skła- go deficytu budżetu w roku 2019. Najkorzystniejszą, spośród dwóch dach 7-osobowych. W przypadku obwodowych komisji wyborczych złożonych ofert, przedstawił Bank Spółdzielczy w Sokółce na kwotę Nr: 4, 5, 6 i 7 kandydaci będą wyłonieni w drodze publicznego loso- 885 740,17 zł. wania, które odbędzie się dzisiaj o godzinie 13:00 w Urzędzie Gminy Gródek. Najpóźniej do 30 września wyborcy niepełnosprawni mogą W zakresie bieżącego utrzymania dróg: zgłaszać do Komisarza wyborczego w Białymstoku I zamiar głoso- - uzupełniono 7 znaków drogowych: w Królowym Stojle (miejsco- wania korespondencyjnego. Wyborcy niepełnosprawni oraz wyborcy, wość, koniec miejscowości, teren zabudowany) oraz w Waliłach (te- którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 75 lat mogą głosować ren zabudowany, koniec terenu zabudowanego); przez pełnomocnika. W tym celu należy w terminie do 4 października - zlecono wycinkę zakrzaczenia w pasie drogowym drogi w Kró- złożyć do Urzędu Stanu Cywilnego w Gródku wniosek o sporządze- lowym Stojle; nie aktu pełnomocnictwa. Głosowanie w dniu 13 października będzie - Ponadto, wydałem 7 decyzji w sprawie określenia warunków przebiegało w godzinach od 7:00 do 21:00. udzielenia zezwolenia na zajęcie pasa drogowego i 7 decyzji w sprawie lokalizacji urządzeń w pasie drogowym. Dokonano następujących 8) Wojewoda Podlaski zarządzeniem Nr 119/2019 z dnia 3 wrze- uzgodnień tj.: jedną na lokalizację zjazdu z dróg wewnętrznych, czte- śnia 2019 r. zarządził wybory uzupełniające do Rady Gminy Gró- ry na lokalizację przyłącza elektroenergetycznego. dek w okręgu wyborczym Nr 10, obejmującym sołectwa: Podozie- rany i Wiejki. Zarządzenie wraz z Kalendarzem wyborczym, okre- 4) W ramach zawartego w dniu 5 czerwca 2019 r. porozumie- ślającym czynności wyborcze - jest dostępne w Biuletynie Informa- nia pomiędzy Ministrem Przedsiębiorczości i Technologii a Gmi- cji Publicznej Gminy Gródek. Zgodnie z Kalendarzem wyborczym, ną Gródek w zakresie przyznania gminie dotacji w wysokości 16 obwieszenie o okręgu wyborczym, jego granicach i numerze, liczbie 100,00 zł. na realizację zadania polegającego na Aktualizacji inwen- wybieranych radnych oraz o wyznaczonej siedzibie gminnej komisji taryzacji wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Gródek wyborczej - zostało podane do publicznej wiadomości na obszarze firma EkoDialog w dniach 29 lipca – 22 sierpnia 2019 r. przeprowa- okręgu wyborczego Nr 10, na tablicy ogłoszeń w siedzibie Urzędu dziła inwentaryzację wyrobów zawierających azbest na terenie Gmi- Gminy Gródek oraz w Biuletynie Informacji Publicznej Gminy Gró- ny Gródek. Obecnie trwa wprowadzanie wyników inwentaryzacji dek. W najbliższym czasie, do dnia 23 września upływa termin na do Bazy Azbestowej i przygotowanie aktualizacji Programu usuwa- zawiadomienie Komisarza Wyborczego w Białymstoku I o utworze- nia wyrobów zawierających azbest dla Gminy Gródek. Zakończenie niu komitetu wyborczego oraz o zamiarze zgłaszania kandydatów na zadania przewidziano na 15 października 2019 r. Program usuwania radnego. W terminie do 8 października Komisarz Wyborczy powoła, wyrobów zawierających azbest dla Gminy umożliwi pozyskanie ze- spośród kandydatów zgłoszonych przez komitety wyborcze, Gminną

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 8 Sprawy samorządowe

Komisję Wyborczą. Z chwilą ukonstytuowania się, Gminna Komisja - 4 postanowienia opiniujące podział geodezyjny działki Nr 1992/1, Wyborcza będzie przyjmowała zgłoszenia list kandydatów na radne- obręb Gródek, Nr 246 i 247, obręb Chomontowce oraz Nr 35, obręb go. Termin na zgłaszanie list kandydatów na radnego upływa z dniem Załuki; 13 października o godzinie 24:00. - decyzję zatwierdzającą podział geodezyjny działki Nr 214/2, ob- ręb Sofipol. 9) W ramach bieżącej działalności Urzędu Gminy: - w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego wyda- 10) Ponadto uczestniczyłem : no 9 decyzji o warunkach zabudowy i 1 decyzję o ustaleniu lokalizacji - w rozpoczęciu roku szkolnego; inwestycji celu publicznego; - w spotkaniu informacyjno - konsultacyjnym dotyczącym omówie- - w zakresie ochrony przyrody wpłynęło 5 zgłoszeń zamiaru usu- nia założeń i realizacji LSR LGD Puszcza Knyszyńska oraz harmo- nięcia drzew na nieruchomości stanowiącej własność osób fizycz- nogramu planowanych naborów wniosków na lata 2019-2020; nych na cel niezwiązany z prowadzeniem działalności gospodarczej. - w ogólnopolskiej akcji „Narodowe Czytanie” organizowanej pod Po przeprowadzeniu przez pracownika procedury, w tym dokonaniu patronatem prezydenta RP w Szkole Podstawowej w Gródku; oględzin, Wójt jako organ uprawniony na podstawie ustawy o ochro- - w jubileuszu 50-lecia pożycia małżeńskiego; nie przyrody nie wniósł sprzeciwu; - w posiedzeniu komisji stałych Rady Gminy; - w okresie od dnia 1 września do dnia 16 września 2019 r. złożonych - w cyklicznych imprezach organizowanych na terenie Gminy Gró- zostało 55 wniosków o przyznanie stypendium szkolnego; dek. - w zakresie gospodarki nieruchomościami – podpisany został proto- kół uzgodnień dotyczący bezprzetargowej sprzedaży (na rzecz poprawy Gródek, dnia 19 września 2019 r. warunków zagospodarowania nieruchomości sąsiedniej) na działce o Wójt Gminy Gródek Nr geod. 2046/25, obręb Gródek. Termin podpisania aktu notarialne- Wiesław Kulesza go ustalony został na dzień 23 września 2019 r. Ponadto, wydałem:

Sprzątanie Świata 2019

W dniu 20 września 2019 r. na terenie Gminy Gródek przeprowadzona została akcja „Sprzątanie Świata 2019”, zorganizowana przez Urząd Gminy Gródek przy współpracy z Nadleśnictwem Waliły, Posterunkiem Policji w Gródku i Szkołą Podstawową w Gródku. Akcja „Sprzątanie Świata” w naszej Gminie po raz kolejny została przeprowadzona w ramach międzynarodowej kampanii, odbywającej się na całym świecie w trzeci weekend września. Polega ona na zbiorowym sprzątaniu śmieci, zalegających poza miejscami przeznaczony- mi do ich składowania, a jej celem jest wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa. Tegoroczna, 26 edycja odbyła się pod hasłem „Nie śmiecimy - sprzątamy - zmieniamy!” i miała na celu zachęcić do podejmowania działań, dzięki którym nie będą tworzyć się nie- potrzebne odpady oraz do zmiany naszych indywidualnych nawyków. Jednocześnie przeprowadzona w naszej Gminie akcja miała na celu kształtowanie i promowanie zdrowego stylu życia, bez używek i bycia „eko” oraz podniesienie świadomości w zakresie bezpiecznego poruszania się po drogach, jak również wskazania zagrożeń jakie niosą za sobą nie- trzeźwi kierowcy w ramach programu profilaktyczno – edukacyjnego pn. ,,W drodze po zmiany”. W szlachetnej inicjatywie brali udział uczniowie szóstych, siódmych i ósmych klas szkoły podstawowej wraz z wychowawcami oraz pracownicy Urzędu Gminy i Nadleśnictwa Waliły. Każdy z uczestników otrzymał przygotowany przez Urząd Gminy „pakiet startowy”, w skład którego wchodził między innymi worek odblaskowy, opaska odblaskowa, rękawiczki, worek na odpady oraz gadże- ty ufundowane przez Nadleśnictwo Waliły, a w ramach promowania zdrowego try- bu życia: woda mineralna niegazowana, baton wielozbożowy oraz owoce. Podczas zbiórki zostało zebranych około 100 worków zawierających między innymi: butelki, puszki, tworzywa sztuczne, tekstylia, kartony, opakowania po produktach spożyw- czych oraz zużyte opony, które zalegały w okolicach Zarzeczan, Gródka, Walił-Stacji i Dzierniakowa. W trakcie akcji uczniowie, odkrywając różne znaleziska, które nazwali „praśmieci” (m. in. dawne opakowania po niedostępnych dziś produktach spożyw- czych, dezodoranty, buty, garnki), słusznie stwierdzili, że problem wyrzucania śmie- ci na „dzikie wysypiska” sięga kilkudziesięciu lat i jest ogromnym zagrożeniem dla naszego środowiska. Na zakończenie akcji odbyły się warsztaty dotyczące dbania o środowisko oraz bezpieczeństwa na drodze. Najbardziej zaangażowani uczniowie otrzymali upominki - eko – gadżety i „antystresy” w kształcie kuli ziemskiej. Podczas akcji, uczestnicy zamanifestowali swoją troskę o środowisko naturalne, podkreślając, iż o przyszłość przyrody oraz całej Ziemi należy dbać w codziennym życiu.

Wiesław Kulesza Wójt Gminy Gródek

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 Sprawy samorządowe 9

Nowe siłownie i place zabaw w Słuczance i Kołodnie

Zrealizowano projekt pn. „Budowa Otwartych Stref Aktywności w gminie Gródek”, współfinansowany ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki w ramach Programu rozwoju małej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej o charakterze wielopokoleniowym – Otwarte Strefy Aktywności (OSA) edycja 2019. Całkowita wartość projektu wyniosła 99 630,00 zł, z czego 50 % to środki z uzyskanej dotacji. Projekt obejmował budowę ogólnodostępnych plenerowych miejsc sportu, rekreacji i odpoczynku dla całych rodzin. Przy świetlicy wiejskiej w Słu- czance powstała plenerowa siłownia składająca się z 6 różnych urządzeń, oraz strefa relaksu gdzie ustawiono ławeczki, kosze na śmieci, stół do gier w szachy i warcaby, tablicę do gry w kółko i krzyżyk oraz stojaki na rowery. W miejscowości Kołodno, poza siłownią zewnętrzną i strefą relaksu, dzieci mo- gą korzystać z placu zabaw o charakterze zręcznościowym składającym się z wielu drabinek i ścianek wspinaczkowych. Teren otwartej strefy aktywności został ogrodzony, zasadzono drzewka i posiano trawę.

Monika Gościka Kierownik Referatu Inwestycyjnego i Gospodarki Komunalnej w Urzędzie Gminy w Gródku

Aktualności 100-letnie urodziny pani Wali wnuczek - Renata Wąchocka napisała wzruszający wiersz, który prze- 5 września swoje 100-letnie urodziny świętowała mieszkanka gminy czytała podczas jubileuszu. Gródek pani Walentyna Sawicka, mieszkająca obecnie (pod Białymsto- 200 lat Pani Walu! kiem). W pięknej i podniosłej uroczystości przygotowanej przez rodzinę Dorota Sulżyk pani Wali wzięła też udział delegacja z Gródka – wójt Gminy Gródek (w tym numerze publikujemy rozmowę z panią Walentyną Sawicką) Dorota i Mirosław Wildowiczowie - starostami na Wojewódzkich Dożynkach Fot. Dorota Sulżyk | GCK w Gródku w GCK | Sulżyk Dorota Fot.

Wiesław Kulesza, zastępca wójta Lilia Waraksa, kierownik USC Dorota Bójko oraz redaktor naczelna WG-HN Dorota Sulżyk. Wójt odczytał listy gratulacyjne od Premiera Polski Mateusza Morawieckiego, Woje- Fot. Małgorzata Sawicka/UMWP Małgorzata Fot. wody Białostockiego Bohdana Paszkowskiego oraz od siebie. Jedna z Podczas tegorocznych Wojewódzkich Dożynek, które odbyły się 14 września w Tykocinie, starostami byli Dorota i Mirosław Wildowiczo- wie - rolnicy z Bielewicz w gminie Gródek oraz Beata i Antoni Sowiń- scy z Dobek w gm. Tykocin. Starostowie przekazali marszałkowi Ar- turowi Kosickiemu i wicemarszałkowi Stanisławowi Derehajło chleby dożynkowe. (ds) Wielki sukces naszych brydżystów 22 września 2019 r. w Białymstoku odbył się wojewódzki finał Mi- strzostw Polski Par na impy w brydżu sportowym. Startowało w nim 27 par z naszego województwa, które rozegrały 40 rozdań. Reprezentan-

Fot. Dorota Sulżyk | GCK w Gródku w GCK | Sulżyk Dorota Fot. tami naszego regionu byli zawodnicy drużyny GCK Gródek: Mirosław

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 10 Aktualności

Nos i Marek Nazarko. Miło nam poinformować, że para z gródeckiej Nagroda im. Norwida dla profesora Tarasewi- drużyny zajęła I miejsce! II miejsce wywalczyli – M. Hanusz i S. Bo- cza lesta, a III – W. Miłuński i M. Hryszko. 23 września na Zamku Królewskim w Warszawie malarz profesor Zwycięzcy zostali uhonorowani pucharami przez Prezesa PZBS. W Leon Tarasewicz odebrał Nagrodę im. Cypriana Kamila Norwida w nagrodę najlepsze dwie pary będą reprezentowały okręg podlaski na kategorii „sztuki plastyczne”. Oprócz artysty z Walił nagrody (przy- Mistrzostwach Polski Par na impy w Krakowie w dniach 22 – 24 listo- znawane od 18 lat) otrzymali również: Krystyna Janda w kat. „te- pada 2019 r. Całkowity koszt uczestnictwa pokrywa Podlaski Związek atr”, Wiesław Myśliwski w kat. „literatura” oraz Janusz Wawrowski Brydża Sportowego. w kat. „muzyka”. Tegorocznym laureatem nagrody „Dzieło Życia” Gratulujemy! (ds) został Adam Myjak – rzeźbiarz i rektor Akademii Sztuk Pięknych. Święto w Kołodnem 22 września, w niedzielę, mieszkańcy Kołodna spotkali sie na litur- gii w cerkwi pod wezwaniem św. Anny w Królowym Moście, aby po- modlić się w intencji swojej wsi. Następnie o. Eugeniusz Kossakowski przyjechał do wsi, by poświęcić trzy krzyże (na początku wsi, na końcu i przy drodze na Zasady) oraz wszystkie domy. Przy pierwszym krzyżu odbyło się nabożeństwo i poświęcenie wody. Wierni modlili sie za po- wodzenie oraz uchronienie wsi od suszy, gradów i innych klęsk. Pogoda tego dnia bardzo dopisała. Wieś nie posiada świetlicy, w związku z tym Fot. Fundacja Villa Sokrates, Michał Grześ Michał Sokrates, Villa Fundacja Fot. Malarz prof. Leon Tarasewicz został uhonorowany za wystawę „Jerozolima” w Galerii Foksal w Warszawie. Laur przyznała ar- tyście kapituła pod przewodnictwem prof. Stanisława Wieczorka. Laureaci, nagrodzeni za pracę powstałą w 2018 r., otrzymali statu- etki, imienne dyplomy i nagrody pieniężne w wysokości 20 tysięcy złotych, a zdobywca nagrody „Dzieło życia” – 25 tysięcy złotych. Gratulujemy Laureatowi Leonowi Tarasewiczowi! (oprac. ds) Zostań dawcą szpiku 26 września, w czwartek, w GCK w Gródku odbyła się kolejna re- Fot. Anna Kulesza Anna Fot. jestracja na potencjalnych dawców szpiku, w której wzięło udział 5 poczęstunek, przygotowany wspólnie przez wszystkich mieszkańców, osób. Nasi mieszkańcy już po raz drugi mieli możliwość rejestracji. odbył się w namiotach (udostępnionych przez GCK w Gródku) przy Przypominamy, że podczas ostatniego finału WOŚP w akcji DKMS drodze niedaleko krzyża. Była okazja, żeby porozmawiać, powspomi- zorganizowanej przez GCK w Gródku zarejestrowało się 29 osób. nać dawne czasy, a nawet potańczyć. Jedna z nich - Jarosław Tarasewicz z Gródka, zostając dawcą szpiku, uratował życie pacjentowi choremu na nowotwór! Akcję koordynowała kpt. SG Katarzyna Murawska z Placówki Straży Granicznej w Bobrownikach. Fot. Anna Kulesza Anna Fot. Podobne święto wsi odbyło się kilkanaście lat temu, jeszcze za czasów poprzedniego proboszcza. Cieszymy się, że udało nam się powrócić do tradycji. Tak naprawdę to taka pierwsza okazja od wielu lat, kiedy Gródku w GCK | Kulesza Radosław Fot. mieszkańcy Kołodna mogli się wspólnie spotkać w tak licznym (było Zachęcamy naszych mieszkańców do rejestracji podczas następ- prawie sto osób!) gronie. Okazało się, że nie wszyscy się znają, ponie- nych akcji. Warto się zarejestrować! To nic nie boli – dowodem na waż przybywa nowych mieszkańców, nowych domów, remontowane są to jest rozmowa z Jarkiem Tarasewiczem opublikowana w sierpnio- stare. Była to naprawdę idealna okazja pozwalająca na integrację wsi. wym numerze WG-HN. (ds) Anna Kulesza Sołtys wsi Kołodno

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 Aktualności 11

Gryfiki

Gryfiki zaczęły sezon Nasi najmłodsi piłkarze rozpoczęli już ligowe rozgrywki w Żakach. Wyjechaliśmy na swój pierwszy turniej do Bielska Podlaskiego, jed- ną kolejkę rozegraliśmy na naszym stadionie, a przed nami jeszcze wyjazd do Hajnówki. Drużyna jest bardzo liczna, bo w kadrze mamy ponad 20 chłopców z rocznika 2012-2014 oraz jednego zawodni- ka z rocznika 2016 - Darka Łotysza, który również grał w turniejach. Chłopcy mają już nowe, piękne stroje zakupione przez Rodziców, z którymi świetnie nam się współpracuje. Starsze roczniki, które grają w rozgrywkach Orlików również radzą sobie coraz lepiej. Z kolei Mło- dziki ostatnio wygrały z Talentem Białystok aż 4:1. Bramki strzelili: dwukrotnie Damian Mielesza, Bartek Bura oraz Krystian Konończuk. 10 września, dzięki staraniom Trenera Jana Łotysza dzieci i rodzice pojechali na mecz Polska - Estonia Reprezentacji do lat 21. Mecz od- był się na Stadionie Miejskim w Białymstoku. Był to udany wyjazd, tym bardziej że Polska wygrała aż 4:0. Nasza Szkółka obecnie realizuje projekt „PROGRAM KLUB 2019”, dofinansowany z Ministerstwa Sportu i Turystyki, w ramach którego zakupimy nowe piłki. Złożyliśmy też wszystkie dokumenty, aby do- stać Brązową Gwiazdkę w certyfikacji PZPN i czekamy na wyniki, które mają być w listopadzie. Mówiąc krótko, cały czas się rozwija- my i dążymy do poprawy jakości naszych działań, na czym korzystają oczywiście nasze dzieciaki. tekst i foto: USS GRYFIK w GRÓDKU

Kącik aktywnego seniora Kolejne działanie w ramach projektu „Seniorzy w akcji” Grupa seniorek z naszej gminy w ramach projektu „Seniorzy w akcji”- inicjatywy społeczne.17 września br. posadziła przed budynkiem Gminnego Centrum Kultury w Gródku, za zgodą Dyrektor Magdy Łotysz-200 sztuk kolorowych krokusów. Każda z seniorek przedstawiała różne projekty, rodziły się ciekawe pomysły nasadzeń. Pod kierunkiem Pani Marii Mieleszko, naszej niezawodnej plastyczki z GCK powstało ostateczne „dzieło”. Efekt będziemy podziwiać wszyscy dopiero na wiosnę. Następ- nie nasza grupa przeszła do cudnego, ekologicznego ogrodu Pani Ewy Sawko, pasjo- natki w tej dziedzinie. Podziwiałyśmy różnorodność posadzonych kwiatów, różnych krzewów ozdobnych, ziół, krzewów owocowych, a także ogrom pracy, jaką wkła- da w utrzymanie tego miejsca. Pani Ewa opowiadała o stosowanych, ekologicznych sposobach ochrony roślin, o ciekawych sposobach uprawy warzyw na podwyższo- nych grządkach. Pani Ewie wręczyłyśmy 50 sztuk krokusów z nadzieją obejrzenia jej autorskiego nasadzenia na wiosnę. Już zostałyśmy zaproszone do obejrzenia ogrodu

Fot. facebook „Aktywny Senior” „Aktywny facebook Fot. w odsłonie wiosennej. Na pewno skorzystamy! I porównamy z nasadzeniami przy GCK! Spotkanie zakończyłyśmy gorącą herbatką i przysmakami, które przyniosła na spotkanie nasza koleżanka Krysia Sawicka. Było to pyszne „swojskie” masełko i biały serek”. Dziękujemy Pani Ewie za możliwość zwiedzenia „ekologicznego zakątka”, a Pani Krysi za rozpieszczanie podniebienia seniorek. Zapraszamy wszystkich chętnych 50+ na nasze spotkania w pierwszy wtorek każdego miesiąca. Na spotkaniu dowiecie się o naszych przyszłych i dotychczasowych działaniach. A może nowe osoby zaproponują nowe pomysły na działalność se- niorów? Jeśli ocenicie, że warto do nas dołączyć-będzie możliwość zapisania się w tym dniu do naszego stowarzyszenia „Aktywny Senior”. Serdecznie zapraszamy!

Walentyna Trochimczyk - prezes stowarzyszenia „Aktywny Senior”

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 12 Wydarzenia Wymarzona świetlica wiejska w Wiejkach Szary drewniany budynek z zielonymi okien- na rzecz wsi i podkreśliła, że sama wkłada we wtedy: - Tu tyle młodzieży, można by było 18-tkę nicami i czerwonym dachem wygląda jak spod wszystko najwięcej pracy. – I dlatego mamy taką zrobić, jakieś przyjęcie, urodziny, nie trzeba w igiełki. Estetykę podkreślają posadzone aksamitki. piękną świetlicę dzięki Iwonie. domu się kisić. My jesteśmy chętni dużo tu zro- 7 września odbyło się uroczyste otwarcie świetli- - Temat remontu tego szkolnego budynku po- bić, ale chcielibyśmy, żeby nam ten budynek wy- cy w Wiejkach. Przy licznie zgromadzonych go- jawiał się od lat na każdym spotkaniu z miesz- remontowano. Oglądałam wtedy pomieszczenia ściach, mieszkańcach Wiejek, przedstawicielach kańcami. – podkreślał wójt Wiesław Kulesza w starej szkoły. Iwona Nowik, oprowadzając mnie władzy samorządowej, proboszczowie z Jałówki swoim wystąpieniu. - Bardzo dobrze się stało, że po niej, przypomniała, że w jednej sali były lekcje Aleksander Dobosz z parafii prawosławnej i An- mieszkańcy byli wyrozumiali, kiedy tłumaczyłem, matematyki, w drugiej fizyka i chemia (teraz te drzej Łukuć z parafii katolickiej wyświęcili wy- że trzeba powiązać remont z projektem - pozyska- dwie sale są połączone), dalej pokój nauczycielski, remontowany budynek po dawnej szkole. A Wójt niem środków zewnętrznych, do którego należało pracownia języka polskiego, biblioteka i zarazem Wiesław Kulesza, Przewodniczący Rady Gminy przygotować odpowiednią dokumentację, znaleźć sala dla maluchów. Typowa wiejska szkoła. Dy- Wieczysław Gościk, proboszczowie, były Radny środki własne. Przygotowanie planu rewitalizacji rektorka mieszkała w domku obok, a nauczyciele Bronisław Kazberuk, były Radny Piotr Urwan, w gminie Gródek pozwoliło skorzystać z programu wynajmowali pokoje na stancjach. Sołtys Iwona Bilkiewicz i najmłodszy mieszka- rewitalizacji, który otworzył możliwość dofinan- Teraz budynek szkoły w Wiejkach dostał praw- niec Wiejek przecięli wstęgę. Wieś doczekała się sowania. Dane z tego planu pokazały, że to miej- dziwe drugie życie. Marzenie mieszkańców się w końcu porządnej świetlicy, której tak naprawdę sce, ten obiekt, ta szkoła mieści się w tym planie spełniło. Rozkład w budynku praktycznie się nie nigdy nie miała. Na profilu sołectwa na fb rela- i dzięki temu można było wykonać remont. Wójt zmienił. Pozostały piece, trzy duże pomieszczenia cjonowany był każdy nowy krok poczyniony przy wspomniał, że trudno było znaleźć wykonawcę. (w jednym wygodny aneks kuchenny), w czwar- świetlicy. Rosła na naszych oczach i piękniała z Pojawiła się też możliwość na pozyskanie środ- tym niewielkim zrobiono dużą łazienkę. W naj- dnia na dzień. ków na wyposażenie świetlicy. Udało się, chociaż większej sali w dniu uroczystego otwarcia przygo- - Mieszkańcy Wiejek zasłużyli sobie na to uro- jeszcze wyposażenie nie dotarło. Wójt podkreślił, towano poczęstunek i miejsca na ławach zaścielo- czyste otwarcie i zabawę ciężką pracą. – podkre- że mieszkańcy wsi na czele z sołtys wielokrotnie nych tkanymi dywanami przy suto zastawionych ślała sołtys Iwona Bilkiewicz. Pani Sołtys podzię- udowadniali, że są bardzo aktywnym sołectwem. stołach dla niemal 100 osób. W sąsiednim po- kowała Wójtowi, Radnym za to, że jej marzenie Pamiętam, jak dwa lata temu z inicjatywy miesz- mieszczeniu przygrywał zespół z Jałówki. Tań- wyremontowanej świetlicy się spełniło, miesz- kańców Wiejek odbyła się tu zabawa. Wcześniej ce trwały niemal do białego rana. Można śmiało kańcom za to, że ją wspierają. Serdecznie przy- wspólnie porządkowali teren wokół szkoły. Tak napisać, że jedno z najważniejszych zadań świe- witała nowych mieszkańców Wiejek – państwa pięknie udekorowanego budynku dawno nie wi- tlicy - integracja mieszkańców wsi właśnie się Rytel z Warszawy i pana Podskarbiego z Białe- działam – balony, ozdoby z bibuły…Sołtys Iwona zrealizowało. gostoku. To z całą pewnością jedna z najbardziej Bilkiewicz wspominała wtedy, że mieszkańcy co Znając kreatywność i pracowitość sołtys Iwony energicznych osób pełniących funkcję sołtysa w roku piszą podanie, żeby z budynku szkoły zrobić Bilkiewicz i ludzi z Wiejek powinniśmy być spo- naszej gminie. Sołectwo Wiejki od kilku lat wy- świetlicę, bo to jedyne takie miejsce, które nadaje kojni, że to miejsce będzie żyło pięknym życiem. grywa konkurs na wieniec dożynkowy podczas się do tych celów. Wójt obiecywał, że gmina do- A Wiejki to wieś niemała, w 2018 roku liczyła Dożynek Gminnych. To oczywiście tylko jeden łoży wszelkich starań, żeby zmodernizować teren 138 mieszkańców. z przykładów aktywności sołectwa. Dorota Gry- wokół szkoły i szkolny budynek. A w Wiejkach ko w imieniu mieszkańców podziękowała sołtys będzie komu z tego korzystać. Dużo młodych lu- Dorota Sulżyk▲ Iwonie za to, że motywuje wszystkich do pracy dzi, dzieci. Jedna z młodych kobiet powiedziała

Rozmowa z sołtys Iwoną Bilkiewicz DG: Myśleliśmy, że już z tego nic nie będzie, ale bieniem projektu, pytali, co robiliśmy do tej pory w oraz Dorotą Gryko z Rady Sołeckiej jednak się udało. tym budynku. Dziewczyny z Rady Sołeckiej pomaga- DS: Bo ta szkoła i tak pełniła funkcję świetlicy? ły wybierać zabudowę kuchenną, decydowały, gdzie Dorota Sulżyk: Pamiętam, jak rozmawiałyśmy IB: Tak. Organizowane tu były imprezy sylwestro- będą np. szuflady. dwa lata temu i mówiłyście o tym, że marzycie o tej we, spotkania przedwyborcze, wybory. DS: Ekipa bardzo długo pracowała przy waszej świetlicy.Wspominałyście, że jak będzie ta świetli- DS: Czego w dawnym budynku brakowało? świetlicy? ca, to będzie też większa motywacja do pracy. No DG: Nie było takiej pięknej kuchni, tylko jedna sala. IB: Tak, ekipa weszła w maju. A w lipcu zakończy- i minęło trochę czasu i… IB: Byłaś, widziałaś jak to kiedyś wyglądało. Te- ła prace. Było trochę problemów z prądem, trzeba Iwona Bilkiewicz: I mamy wielkie otwarcie. Marze- raz mamy łazienkę, wodę, dostaliśmy wyposażenie było przenieść zlew na drugą stronę. Pilnowaliśmy nia się spełniły, wójt dotrzymał obietnicy, radni głoso- od Gminy, czekamy jeszcze na dalszą jego część. wszystkiego. wali „za”. Jestem bardzo szczęśliwa z tego powodu. A Wszystko jest nowe, tylko ściany zostały stare. DS: Przy czym pomagaliście? Jaki jest Wasz teraz od wioski zależy, jak będzie korzystała ze świe- DS: Jestem pod wrażeniem estetyki budynku na wkład w to, co dziś widzimy? tlicy. Obyśmy zdrowo korzystali. Myślę, że ja swoje zewnątrz. Pięknie wygląda. IB: Mycie okien, zasianie trawy, koszenie, posprzą- zadanie wykonałam w stu procentach. IB: Wieś decydowała o wyglądzie. Nie podjęłam tanie tego wszystkiego. Zasadziliśmy nawet kwiaty, tak Dorota Gryko: Będziemy korzystać z tej świetlicy. tej decyzji sama, tylko dałam wolną rękę mieszkań- na szybko, w następnym roku będzie inaczej. Urodziny, chrzciny, osiemnastki. A mamy trochę mło- com. Szare ściany, szara podbitka, zielone okienni- DG: Musimy kosić na bieżąco, żeby nie dopuścić dzieży przed osiemnastką. Więc na pewno wykorzy- ce, czerwony dach. Chcieliśmy, żeby wyglądało tak do chaszczy, szczególnie tej akacji, która strasznie stamy tę świetlicę w dobry sposób. jak w starym stylu. Poprosiłam projektantów, żeby tu rośnie. DS: A kiedy pojawił się pomysł, żeby starą szko- uwzględnili okiennice, dla bezpieczeństwa. Powstała IB: Trzeba ten plac wyrównać, żeby tu było ładnie. I łę zaadaptować na świetlicę? kukawka – przedłużenie schodów. Mamy podjazd dla korzenie zniwelować, żeby można było kosić kosiarką. IB: Pamiętam, że jak przyjechałam tu 13 lat temu, niepełnosprawnych. DS: Jak przyjechałam tu trzy lata temu na wy- to, co roku były pisane podania do wójta o tę świetlicę. Jeśli chodzi o wnętrze, to projektanci przed zro- wiad o wsi, robiłam też zdjęcie budynkowi szkoły.

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 Wydarzenia 13

Pamiętam, jak to wszystko było bardzo zarośnięte. DS: Iwonka, wspominałaś, że macie nowych stersztykiem. Czwarty rok z rzędu zajmujecie Czy dziś na uroczystym otwarciu była cała wieś? mieszkańców w Wiejkach. pierwsze miejsca. IB: Praktycznie cała, nie było osób bardzo chorych, IB: Państwo z Warszawy są już u nas od trzech DG: Staramy się. My robimy szkielet. Iwona wszyst- starszych. Byli nawet Ci, którzy tu się urodzili i miesz- lat, pracują w Warszawie, ale przyjeżdżają, jak tylko ko zbiera, komponuje. kają gdzie indziej – w Białymstoku, Gródku. Mieliśmy mogą, chcieliby kiedyś zamieszkać tu na stałe, a pan DS: Dobry sołtys to podstawa aktywności wsi. zebranie na temat dzisiejszego otwarcia, wspólnie z Białegostoku jest w Wiejkach od tego roku i codzien- IB: Sołtys nic nie poradzi, jeżeli wioska nie pomoże wszystko ustalaliśmy. nie dojeżdża do pracy. i nie jest zgodna. DG: Chcieliśmy, żeby mieszkańcy naszej wsi po- DS: Jesteście bardzo aktywnym sołectwem. Rozmawiała czuli się ważni i docenieni. Wasz tegoroczny wieniec dożynkowy był maj- Dorota Sulżyk▲ Fot. Dorota Sulżyk | GCK w Gródku w GCK | Sulżyk Dorota Fot. Wieści z GCK Nowości w ofercie Rozmowa z Dyrektor GCK Magdaleną Łotysz

Dorota Sulżyk: W ofercie zajęć w naszym GCK pojawiły się nowe propozycje dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Magdalena Łotysz: Tak, od połowy września mamy zajęcia HIP-HOPU, które prowadzi bardzo znany w Polsce Łukasz Szotko, który na co dzień jest in- struktorem tańca w Akademii Tańca SZAŁ w Białymstoku. Grupę SZAŁ na pewno znacie Państwo z telewizji, ponieważ brała udział w programach takich jak „Mam Talen” czy „World of Dance”, w których zawsze udawało się jej zajść wysoko. Zależało mi na wprowadzeniu Hip - Hopu, bo jest to forma tańca, którą dzieci i młodzież bardzo lubią, jest modna i na czasie. Chciałam, by te zajęcia prowadził profesjonalista i miałam dużo szczęścia, że Łukasz przyjął moje za- proszenie. Utworzyły się aż 3 grupy- od 5 latków do ponad 14 lat. Od października ruszamy też z zajęciami wokalnymi- a te z kolei prowadzić będzie Studio Śpiewu SONGBIRD z Białegostoku. Jest plan, by powstał nowy zespół estradowy. Studio również jest bardzo profesjonalne -uczą w nim certyfikowani instruktorzy. Grupa będzie się uczyła śpiewać w różnych językach, również po białorusku, ale nie tylko. Ściągnęłam też szkołę Manhattan, która uczy języka angielskiego. To duże ułatwienie dla rodziców, którzy mają teraz wszystko na miejscu. W ramach oferty GCK jest również aerobik dla dorosłych. DS: A jak z odpłatnością za zajęcia? Hip - hop i aerobik są płatne. MŁ: Faktem jest, że w naszym GCK nigdy nie było odpłatności za zajęcia. Moim zdaniem małe, symboliczne kwoty pozwolą nam urozmaicać naszą ofertę. Hip - hop kosztuje 30 zł miesięcznie, co nie jest mocno obciążające dla rodziców, a dzieci mają frajdę i się rozwijają. Wtedy my jako GCK mamy pewne „pole manewru”, żeby zaoferować Wam coś jeszcze, na co normalnie nie byłoby nas stać. Nasz budżet niestety nie jest z gumy. Aerobik wciągamy pod skrzydła GCK, ponieważ nie mam już działalności i będę prowa- dziła go w ramach mojej pracy. Opłaty więc staną się przychodem dla GCK, za co również możemy coś zrobić. Pozostałe zajęcia są darmowe. Rozmawiała Dorota Sulżyk

Takie podstawki na WG-HN są już w gródeckich sklepach, bibliotece i GCK w Gródku. Bardzo dziękujemy Marcie i Piotrowi Łukaszukom z firmy Xavo (z Gródka) za projekt i wykonanie pięknego prezentu. Redakcja WG-HN

Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Gródeckiej oraz Gminne Centrum Kultury w Gródku zapraszają na promocję książki Doroty Sulżyk

Reportaże z Gródka i okolic 19 października (sobota), godz. 17.00 s. widowiskowa GCK

W programie: spotkanie z autorką, część artystyczna w wyk. Romana Tarasewicza oraz słodki poczęstunek

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 Wieści z GCK 15

Obrzędy i obyczaje ziemi gródeckiej… … tak nazywa się nasza coroczna impreza, która odbędzie się już 26 października. Ale taką nazwę ma też nasz ostatni projekt, który realizujemy dzięki wsparciu Narodowego Centrum Kultury w ramach Programu Bardzo Młoda Kultura 2019-2021, którego operatorem wojewódzkim jest WOAK Białystok. W ramach projektu między innymi nagraliśmy 2 filmiki: (ich premiera odbędzie na imprezie 26.10) o zespołach ludowych działających przy GCK w Gródku oraz o pieczeniu chleba przez Panią Anię Trochimczyk. Wraz z grupą dzieci z „zerówki” odwiedziliśmy Panią Anię w Słuczance. Mieliśmy okazję obejrzeć piękny, tradycyjny dom i kuchnię, w której pierwsze skrzypce wiedzie duży piec kaflowy. To w nim Gospodyni piecze swój znany w całej gminie Gródek chleb. Pani Ania opowiedziała i pokazała dzieciom, jak wiele wysiłku trzeba włożyć, by samodzielnie taki chleb upiec. Dzieci nauczyły się też szacunku do chleba, co zamanifestowały, idąc wraz z Panią Anią przez Słuczankę i niosąc swoje bochenki (nasza okładka!). To bardzo budujące i wspaniałe, że są osoby takie jak członkowie naszych zespołów ludowych czy Pani Ania- które swoimi działaniami kontynuują pracę naszych przodków. Dzięki temu my - młode pokolenie jesteśmy bogatsi o tę wiedzę i uczymy się szacunku do tego, co tradycyjne. 20 października Dziewczyny z Koła Gospodyń Wiejskich w Gródku wzięły udział w warsztatach ceramicznych prowadzonych przez ceramiczkę Natalię Olszewską w CPL w Sokolu. Było to pierwsze spotkanie, podczas którego uczestniczki zapoznały się z podstawo- wymi technikami ceramicznymi i zrobiły własnoręcznie wiele kreatywnych prac. Na kolejnych zajęciach poznają tajniki szkliwienia wy- palonych glinianych przedmiotów. Następnie, jeszcze w październiku, poprowadzą zajęcia z gliny dla przedszkolaków z gródeckiego przedszkola. Prace będzie można podziwiać na wystawie w GCK w Gródku. Projekt jest dofinansowany dzięki wsparciu programu Bardzo Młoda Kultura 2019-2021-Podlaskie-Podlaski Pomost Kultury realizo- wanego ze środków Narodowego Centrum Kultury. Przed nami jeszcze kilka działań w ramach tego projektu, ale o tym już za miesiąc. Magda Łotysz

Nagrywanie filmu promującego zespoły z Gminy Gródek

Nagrywanie filmu o pieczeniu chleba w Słuczance Warsztaty ceramiczne

fot. Pracownicy GCK

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 16 Wieści z GCK / Wieści szkolne

Otwarcie poczekalni dla dzieci w GCK Przedszkolaczki z Przedszkola Samorządowego w Gródku wraz opiekunami, Zastępca Wójta Lilia Warak- sa oraz Dyrektor GCK Magda Łotysz dokonali uroczystego otwarcia poczekalni dla dzieci w Gminnym Cen- trum Kultury w Gródku. Zakup mebli i panela edukacyjnego sfinansowano dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Na- rodowego. tekst i foto: Radosław Kulesza

Wieści szkolne Przerwany Marsz 1939-2019 Następnie wręczyli kwiaty. Punktem kulminacyjnym akcji było wspól- Szkoła Podstawowa w Gródku w sposób niecodzienny zainauguro- ne odśpiewanie Mazurka Dąbrowskiego, który towarzyszy Polakom od wała nowy rok szkolny 2019/2020. W uroczystym rozpoczęciu wzięli wielu lat. Pamięć poległych uczczono minutą ciszy. udział wyjątkowi goście, pradziadkowie i prababcie gródeckich uczniów „Przerwany marsz…” był okazją, aby młodsze i starsze pokolenia - reprezentanci pokolenia, które doświadczyło drugiej wojny świato- mogły wspólnie powitać nowy rok szkolny, jak również był to wyraz szacunku i wdzięczności dla żywego pomnika historii. Iwona Lech Rozpoczęcie Roku Szkolnego W Szkole Podstawowej w Gródku, w roku szkolnym 2019/2020 na- ukę rozpoczęło 305 uczniów oraz jedno dziecko, które jest dowożone na zajęcia rewalidacyjno – wychowawcze. Młodzież uczy się w 17 od- działach (klasach). Wszyscy uczniowie wymagający dodatkowego wsparcia otoczeni są specjalistyczną opieką w ramach tzw. pomocy psychologiczno – pedagogicznej. Pomoc taką szkoła realizuje w oparciu o opinie i orzeczenia państwowej poradni psychologiczno – pedagogicznej lub na wniosek nauczycieli. Uczniowie otrzymują wspomaganie podczas zajęć dydak- Fot. SP w Gródku w SP Fot. tyczno -wyrównawczych, rewalidacyjnych, korekcyjno – kompensacyj- wej. To wszystko ma związek z akcją „Przerwany marsz...”, zorganizo- nych, logopedycznych, rozwijających emocje społeczne, korygujących waną z inicjatywy Rady Dzieci i Młodzieży Rzeczypospolitej Polskiej wady postawy, a także dzieci indywidualnie pracują z psychologiem i przy Ministrze Edukacji Narodowej w 80. rocznicę wybuchu II wojny pedagogiem szkolnym. Zdolni i chętni uczniowie mogą uczestniczyć w światowej. Ta wyjątkowa akcja polegała na symbolicznym dokończe- zajęciach sportowych, plastycznych, muzycznych, teatralnych, informa- niu przerwanego, przez fakt wybuchu II wojny światowej, marszu do tycznych i kołach zainteresowań dotyczących konkretnych przedmio- szkoły ówczesnej młodzieży. 2 września próg Szkoły Podstawowej w tów. Również podczas zajęć dydaktyczno – wyrównawczych rozwija- Gródku przekroczyły polskie Dzieci Wojny, mieszkańcy naszego regio- jących uzdolnienia uczniowie pogłębiają swoją wiedzę i kompetencje. nu: Pani Lidia Popławska, Pani Nina Markowska, Pani Halina Parfie- Do dyspozycji uczniów jest cały obiekt szkolny, z Orlikiem, placem niuk i Pan Aleksander Mojsiejewicz. Uczniowie powitali szacownych zabaw, salami do zajęć specjalistycznych, pomieszczeniami świetlico- gości słowami: wymi, salą do ping-ponga, salą komputerową. Klasy wyposażone są w „Drogie Polskie Dzieci Wojny! My społeczność Szkoły Podstawowej pomoce dydaktyczne, tablice multimedlialne z oprzyrządowaniem TIK. w Gródku im. Partyzantów Braci M. i A. Chrzanowskich w Gródku Do szkoły dowożonych jest 64 uczniów, niektórzy z bardzo odle- witamy Was w naszych progach, pragnąc wraz z Wami symbolicznie głych miejscowości, np. z Bobrownik, Wiejek, Podozieran czy kolo- dokończyć okrutnie przerwany wybuchem II wojny światowej ówcze- nii Zielona. Wszyscy oni objęci są opieką świetlicową. Pozostali nasi sny marsz do szkoły. Witamy Was z otwartymi ramionami i gorącym uczniowie mogą również korzystać ze świetlicy i stołówki szkolnej. sercem, deklarując, że o Waszej Historii Polskich Dzieci Wojny nie za- Świetlica pracuje od godziny 6.30 do 16.00. W tym roku zapisanych pomnimy!” jest 161 uczniów, którzy podzieleni są na 7 grup świetlicowych. Chęt-

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 Wieści szkolne 17 ni uczniowie korzystają z posiłków gotowanych w szkolnej kuchni, są Na miejscu startu 8. Biegu Charytatywnego na rzecz Hospicjum Pro- to: śniadania, obiady i podwieczorki. Liczba uczniów korzystających roka Eliasza stanęło ponad dwieście osób. Dużo młodych ludzi, rodzin z posiłków jest ruchoma i w ujęciu średnim przekracza 200 obiadów. z dziećmi, albo starszych, których do biegania przekonała idea biegu. We wrześniu gotowano obiady dla 191 uczniów, śniadania dla 59, a W tym również wydarzeniu brali udział uczniowie ze Szkolnego Koła podwieczorki dla 48 osób. Od 1 października dojdzie kolejnych dzie- Młodszego Wolontariatu wraz z opiekunami i rodzinami. sięcioro uczniów jedzących obiady, za które będzie płaciła PAH w ramach ogólnopolskiego programu „Pajacyk”. Do niektórych obiadów szkolnych dopłaca również nasz GOPS. Fot. Alina Gościk Alina Fot. Na hasło „Biegamy i pomagamy” odpowiedzieli: Jerzy, Małgorzata, Łukasz i Marta Gryc, Marta, Wiktoria i Maja Łukaszuk, Agnieszka, Natalia, Julia i Michał Martoniuk, Piotr i Igor Konończuk, Kałajtan – Fot. SP w Gródku w SP Fot. Kondrusik Katarzyna i Mikołaj Kałajtan, Małgorzata, Gabriela i Bar- Uczniowie poza nauką mogą uczestniczyć w przeróżnych zajęciach tosz Chwojko, Ewa, Jakub, Kamil i Rozalia Woronowicz, Ewelina Łu- oedukacyjno – wychowawczych organizowanych przez nauczycieli. kaszewicz, Ewa, Aleksandra, Paweł i Wojtek (najmłodszy nasz uczest- W tym roku będą to np. wycieczki, rajdy, zajęcia prowadzone w lesie, nik) Woronowicz, Artur, Judyta, Alan i Rajan Prus, Dorota i Gabriela ogniska integracyjne, nocowanie w szkole, wymiana polsko – niemiec- Wildowicz oraz Małgorzata, Wojciech, Kacper i Szymon Czapnik. Bar ka dla uczniów klas ósmych, warsztaty profilaktyczne i rozwijające „Promyk” po raz kolejny również włączył się w akcję, przygotowując umiejętności i wiedzę, zawody i turnieje, dyskoteki i zabawy, imprezy dla wszystkich uczestników biegu przepyszne zupy. integracyjne organizowane przez szkołę jak i we współpracy z insty- KOCHANI WSZYSTKIM WAM BARDZO, BARDZO, BARDZO tucjami współdziałającymi (GCK w Gródku, Policja, Straż Pożarna, DZIĘKUJEMY! Urząd Gminy i inne ). Alina Gościk i Barbara Konończuk W szkole, w roku szkolnym 2019/2020 realizowane będą projekty, programy i innowacje pedagogiczne, np. Erasmus+ Program Unii Euro- Polska – Estonia 4:0 pejskie dotyczący pracy zagranicznych wolontariuszy w naszej szkole We wtorek 10 września w godzinach popołudniowych uczniowie (w tym roku będą wolontariusze z Rosji i Turcji), „Bezpieczna szkoła”, naszej szkoły wraz z rodzicami i nauczycielami wyjechali na Stadion „Ogólnopolski Program dla szkół” (dawniej zwany Owoce i warzywa Miejski do Białegostoku. W tym dniu mogliśmy obejrzeć na żywo mecz , Szklanka mleka), „Akademia bezpiecznego Puchatka”, „Kubusio- piłki nożnej reprezentacji Polski do lat 21. Biało – czerwoni w swoim wi przyjaciele natury”, XX edycja Turnieju „Z Podwórka na Stadion o drugim meczu kwalifikacji mistrzostw Europy UEFA EURO U-21 2021 Puchar Tymbarku”, „Erasmus po Polsku” i szereg innych. Nauczyciele pokonali reprezentację Estonii 4:0. realizować będą również programy regionalne jak i własne autorskie napisane bezpośrednio do naszych uczniów. W tym roku szkolnym z dziećmi pracuje 49 nauczycieli. Nauczyciele posiadają wymagane wykształcenie pedagogiczne i dodatkowe kwali- fikacje specjalistyczne. Nie wszyscy Oni zatrudnieni są w pełnym wy- miarze – niektórzy pracują tylko na części etatu. W szkole zatrudnionych jest 17 pracowników obsługi. Z-ca Dyrektora SP Danuta Garkowska Biegamy i pomagamy! „Każdy wyjazd zespołu medycznego jest jak najważniejsza podróż życia. Nie do wygodnych hoteli, a domów oddalonych często o wiele kilometrów. Nie z bagażem podróżnym, ale torbami pełnymi leków i Gościk Alina Fot. sprzętu medycznego. Tym, którzy potrzebują opieki całodobowej, mo- Celem wyjazdu było kształtowanie właściwej postawy kibica spor- żemy jednak pomóc wyłącznie w stacjonarnym hospicjum. Wiemy, że towego, propagowanie aktywnych, ciekawych, pozytywnych i warto- jeśli działamy wspólnie, możemy realizować wielkie cele” ściowych form spędzania wolnego czasu. Ważna była też dobra zabawa Biegamy i pomagamy - tak najkrócej można opisać sobotnie, jeszcze w grupie rówieśniczej. wakacyjne wydarzenie, które odbyło się 31 sierpnia w Rybakach koło Dziękujemy Polskiemu Związkowi Piłki Nożnej za bezpłatne bilety i Narwi, zorganizowane przez Fundację Hospicjum Proroka Eliasza z naszej Rada Rodziców Szkoły Podstawowej im. Part. M i A Chrzanow- Michałowa. Głównym celem biegu było zebranie funduszy na budowę skich w Gródku za dofinansowanie transportu. stacjonarnego Ośrodka Hospicyjno-Opiekuńczo-Edukacyjnego w Ma- Alina Gościk, Małgorzata Wirkowska, kówce, gdzie znajdą pomoc osoby dorosłe, u kresu życia. Monika Jaroszuk, Anna Trochimczyk

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 18 Historia Gródeckie domy z historycznym życiorysem (1) Dom 1 - dom przy ul. Chodkiewiczów 53 Fot. archiwum Ireny Matysiuk Ireny archiwum Fot. Boczko Bogdan Jan Fot. O tym, że Gródek ma bogatą historyczną prze- blioteki z fabryki do innego budynku, podając w dzie Josefa Abramickiego, a potem w budynku przy szłość, nie trzeba przypominać. A historia, jak to hi- uzasadnieniu, że fabryczny lokal nie odpowiada wa- Chodkiewiczów 53. Następnie zakład fryzjerski zo- storia, ma tyle odsłon, ile razy ktoś spróbował ją opo- runkom wypożyczalni książek. Jego wnioski zostały stał przeniesiony do nieodległego budynku przy tej wiedzieć. I wątków – także. Jednym z nich jest opo- wysłuchane i postanowiono przenieść bibliotekę do samej ulicy, siedziby biura Gminnej Spółdzielni (na wieść o domach, które stoją w Gródku od wielu, wielu ówczesnej świetlicy Związku Walki Młodych (ul. placu przy młynie). lat, a ich koleje losu mają swoje nazwy, czasookresy, Chodkiewiczów 53), która w następnym okresie Na podstawie wspomnień żyjących jeszcze miesz- ciekawostki, powiązania z instytucjami bądź osobami. została przemianowana na świetlicę Związku Mło- kańców w historycznym budynku w 1960 roku znaj- Duże, zadbane, wielorodzinne domostwo w cen- dzieży Polskiej. Pierwsze właściwe lokum Gminnej dowały się następujące lokale: mieszkanie prywat- trum Gródka ma bogaty życiorys. Nie ma już świad- Biblioteki stanowiło zatem jedno dwudziestoczte- ne Cywoniuków (zajęli je po innej rodzinie, która ków jego narodzin, czyli budowy. Dom powstał rometrowe pomieszczenie w drewnianym budynku wyjechała w wyniku repatriacji do ZSRR), biuro około 100 lat temu, na pewno przed 1920 rokiem. przy głównej ulicy Gródka. Księgozbiór liczył 289 Komitetu Gromadzkiego PZPR, świetlica z biblio- Przed II wojną światową był własnością rodziny woluminów. Były to książki przesłane centralnie teką, fryzjer. żydowskiej. Mieścił się tam sklep z galanterią. W wraz z księgą inwentarzową. Na koniec roku 1949 Kiedy Cywoniukowie wybudowali swój nowy nisko umiejscowionym oknie wystawowym, znaj- było wpisanych 1100 książek, w 1950 – 1722 wo- dom mieszkalny i na przełomie lat 1960/61 wypro- dującym się od strony ulicy Piłsudskiego (potem luminy. Były to książki wieloegzemplarzowe. Na wadzili się, gościnny dom przy Chodkiewiczów 53 ulicy Świerczewskiego, dziś Aleksandra i Grze- koniec 1962 roku zanotowano 1010 czytelników przyjął w swoje podwoje najmłodszą część społe- gorza Chodkiewiczów), rozłożone były kolorowe i 4458 wypożyczeń. Zajmowany przez bibliotekę czeństwa Gródka. Mieścił się tu oddział miejsco- towary typu włóczki, nitki, ozdoby świąteczne … lokal stawał się coraz ciaśniejszy, a warunki pra- wego przedszkola, drugi oddział był kilkadziesiąt W czasie wojny w części domu, obecnie najbliż- cy coraz gorsze. W czerwcu 1965 roku bibliote- metrów dalej, w innym budynku. Warunki pracy szej aptece, znajdował się sklepik dla ludności cy- kę przeniesiono do nowo wybudowanego obiektu obu części przedszkola były ciężkie. Budynki były wilnej, w którym mieszkańcy Gródka mogli zaopa- domu kultury. zaniedbane, wodę czerpano ze studni, a sanitariaty trzyć się w nieliczne produkty kupowane na kartki. W Gródku w 1950 roku oprócz dwudziestu jed- znajdowały się na zewnątrz. Przedszkole pracowa- Po wojnie, w lutym 1946 roku, w porozumieniu nostek organizacyjnych Gminnej Spółdzielni „Sa- ło w wymienionych budynkach do 1977 roku. Od z Tymczasowym Zarządem Mienia Państwowego, mopomoc Chłopska” istniały niewielkie zakłady 1 września 1977 placówka przeniesiona została do postanowiono wydzierżawić w Gródku dla bez- usługowe. Do nich należała spółdzielnia szewska nowego budynku przy ulicy Fabrycznej. rolnej ludności place i domy pożydowskie. Prze- przy ulicy Krzywej 5, umiejscowiona w domu Ław- W tym czasie zrodziła się potrzeba wygospoda- znaczenie domu – zaliczonego administracyjnie do rynowiczów. Jednakże jej początki sięgały lat 1944 rowania miejsca pod budowę bloków spółdzielni kategorii „opuszczonych” – przy ówczesnej ulicy – 45. Antoni Ławrynowicz prowadził wtedy jedno- mieszkaniowej, która rozpoczynała swoje istnie- Świerczewskiego, dziś Chodkiewiczów 53, okaza- osobowy warsztat. Mieścił się on w domu przy uli- nie na terenie Gródka. Usytuowanie osiedla miesz- ło się nieco inne. cy Chodkiewiczów 53, zanim jeszcze umieszczo- kaniowego w okolicy ulicy Krzywej wiązało się z Kiedy biblioteka w Gródku rozpoczynała swoją no w tym popularnym budynku świetlicę ZWM. wykwaterowaniem jej mieszkańców. Trzy rodziny działalność w okresie powojennym w grudniu 1948 Spółdzielnia przy ul. Krzywej powstała dopiero znalazły swoje nowe lokum w domu przy Chodkie- roku, jej początki tworzyły się na terenie fabryki około roku 1950. wiczów 53. Cały dom stał się prywatnym wieloro- włókienniczej. Dzięki staraniom Niny Muszyńskiej, W tym samym 1950 roku, w dniu 20 marca, radni dzinnym siedliskiem i jest nim do dziś. przewodniczącej gródeckiego oddziału Ligi Kobiet, GRN postanowili przyznać lokal na potrzeby Ko- Wiera Tarasewicz▲ utworzono instytucję zwaną Biblioteką Publiczną w mitetu Gromadzkiego Polskiej Zjednoczonej Par- Gródku, której kierowniczką została Eugenia Sa- tii Robotniczej. Umiejscowiono go, oczywiście, P.S. Szanowni Państwo. Będę wdzięczna za wicka. Na podstawie podania istniejącego Komite- we wskazanym domu przy ul. Świerczewskiego. wszelkie informacje o tym (może coś nie napisałam) tu Świetlicowego, władze Gródka wyasygnowały w Na spółdzielczych zasadach przez długie lata lub innych domach w Gródku, o których można po- tym czasie kwotę 5000 zł na zorganizowanie wiej- funkcjonował w Gródku zakład fryzjerski. Zaczy- wiedzieć, że mają „duszę”. Łatwo mnie znaleźć, np. skiej świetlicy. Powstała ona właśnie w domu przy nając od 1954 roku, strzygł i czesał w nim Piotr poprzez redakcję „Wiadomości Gródeckich” lub ulicy Świerczewskiego. Sawicki. Do Gródka został on wydelegowany z ra- osobiście. Zapraszam do dzielenia się wspomnie- W 1949 roku kierownik Fabryki Włókienniczej mienia spółdzielni fryzjerskiej w Białymstoku w niami, zdjęciami lub dokumentami. Postarajmy na kolejnej sesji Gromadzkiej Rady Narodowej w celu świadczenia usług dla mieszkańców Gródka i się wspólnie zapisać fragment gródeckiej kroniki. Gródku poruszył sprawę przeniesienia Gminnej Bi- okolic. Pracował najpierw w pożydowskim zakła-

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 Historia 19 Cmentarze wojenne z czasów I wojny światowej w gminie Gródek Niedawno ukazała się książka Małgorzaty Kar- dek, oskrzydlając go od północy, gdzie 54 Dywizja mogił zbiorowych żołnierzy armii carskiej, w każdej czewskiej pt. „Sto lat będą trwać bez opieki niczy- Piechoty przeszła rzekę Supraśl pod Waliłami. Tego z nich spoczywałoby po piętnaście osób. jej… Cmentarze wojenne z czasów I wojny świa- dnia po południu, generał E. Ludendorff wydał do- Teren cmentarza jest obecnie porośnięty samosie- towej w Białymstoku i powiecie białostockim”. W wódcy 12 Armii rozkaz obsadzenia szosy Białystok- wami drzew, krzewów i roślinnością zielną. Regular- wykazie opisanych cmentarzy znalazło się siedem -Sokółka. Trzydziestego pierwszego sierpnia wojska ność układów części z nich wskazuje, że wielopienne nekropoli z naszej gminy. Poniżej przedrukowuje- niemieckie panowały już nad całym leśnym terenem zarośla grabowe rosnące wzdłuż alei głównej oraz my informacje o nich (bez rysunków, zdjęć dzisiej- wschodniej Białostocczyzny. Przełamali opór prze- pomiędzy rzędami mogił jednostkowych są pozosta- szego wyglądu) oraz o wydarzeniach z tego okresu ciwnika pod Gródkiem, gdzie 54 Dywizja Piechoty łościami niskich żywopłotów podkreślających roz- dotyczących gminy Gródek i okolic. zajęła Słuczankę. Z kolei 3 i 26 Dywizja Piechoty Okazuje się, że w Gródku jest nie tylko cmentarz podeszły na odległość kilku kilometrów do wsi Ja- niemiecki na tzw. „Końskiej Górce”, ale również łówka36. Z walkami pościgowymi wojsk niemiec- dość duży cmentarz niemiecko – rosyjski niedaleko kich za wycofującym się przeciwnikiem związane są Boryku. Mało kto o nim wie. Byłam tam rok temu z wszystkie cmentarze i kwatery wojenne położone we moim ojcem, który pamięta, że w latach 50. na gro- wschodniej części powiatu białostockiego. Dalsza bach widział ułożone krzyże z szyszek. Dziś są tylko ofensywa przekształciła się w pogoń za uciekającymi krzaki i drzewa. Chociaż autorka książki w bardzo Rosjanami. Już na początku września 8 i 12 Armia interesującej rozmowie mówi, że wiedza, ukształto- niemiecka dotarły w okolice Grodna”. wanie terenu w tym miejscu oraz drzewostan dość dobrze pokazuje, jak ten cmentarz wyglądał. Obok GRÓDEK opisu cmentarza w Gródku znajduje się rysunek, Cmentarz wojenny położony jest 440 m na wschód który pozwala wyobrazić sobie jego wygląd. W li- od ulicy Szkolnej, na północno-wschodnim skraju stopadzie GCK w Gródku postara się zorganizować lasu, na stoku doliny rzeki Supraśli. Spoczywa tutaj spotkanie z panią Małgorzatą Karczewską, która 62 żołnierzy armii niemieckiej i 30 żołnierzy armii opowie o cmentarzu. carskiej. Nekropola została starannie zaplanowana: rozmieszczona na planie prostokąta wzdłuż osi „Dwudziestego siódmego sierpnia 12 Armia nie- północ-południe, z zaokrągloną częścią północną i miecka, pomimo zmęczenia wojska i trudności ko- wejściem od południa. Granice cmentarza wyznacza munikacyjnych, kontynuowała pościg za wrogiem. rów i wał ziemny. Pierwotnie, teren nekropoli był do- Na południowy wschód od Białegostoku, napotykała datkowo otoczony drewnianym płotem, z wejściem na silniejszy rosyjski opór jedynie pod Zabłudowem, przez bramkę. Mimo znacznego zatarcia mogił oraz co spowolniło walczące tam oddziały landszturmu. zarośnięcie terenu przez samosiewy drzew i krze- Rosyjskie tylne straże opóźniały natarcie przeciwni- wów, rozplanowanie nekropoli jest czytelne. planowanie cmentarza. Starodrzewem są też dwie so- ka. W lasach na wschód od Białegostoku operowa- Od wejścia – przerwy w wale i rowie, oś cmenta- sny rosnące przy alei głównej, w odległości 4,5 m od ły sotnie kozackie, na które natknęły się patrole XI rza stanowił aleja o szerokości 2,5 m. W odległości wejścia. Wiek sosen na podstawie wymiarów pierśnic Korpusu Armijnego. Rosjanie zniszczyli wszystkie metra od wejścia, na wschód i zachód od alei rozpo- został określony na około 90 lat. Cmentarz wojenny mosty, ustawili blokady na drogach, a w lasach zbu- czyna się strefa mogił jednostkowych, w których po- w Gródku ze względu na znaczną liczbę pochowa- dowali wiele barykad zza których prowadzili ogień chowano żołnierzy armii niemieckiej. Mogiły tworzą nych na nim żołnierzy miał status cmentarza hono- artyleryjski. Podjęli też przygotowania do obrony trzy rzędy równoległe do alei, po dziesięć grobów rowego (Ehrenfriedhof). Z tego powodu, w okresie pod Gródkiem, gdzie skoncentrowali 6 Dywizję Sy- w każdym rzędzie, co daje 60 mogił. Liczba ta jest międzywojennym był on wizytowany przez przedsta- beryjską, artylerię polową i znaczne oddziały ka- niemal zgodna z zachowaną w dokumentach liczbą wicieli Volksbundu, a uwagi dotyczące stanu zacho- walerii. W Suszczy stacjonował sztab rosyjskiej 50 pochowanych żołnierzy armii niemieckiej. Możemy wania przesyłano do polskiego Ministerstwa Spraw Dywizji. Dwudziestego ósmego sierpnia, po trzy- przypuszczać, że tak jak na innych cmentarzach, w Wewnętrznych. W 1927 r. odnotowano, że cmentarz dziestokilometrowym marszu, pod Gródek dotarła dwóch przypadkach w jednej mogile spoczęło dwóch był już wcześniej restaurowany ze środków niemiec- połowa oddziałów 85 Dywizjonu Landwehry. Zo- żołnierzy. Za strefą mogił jednostkowych być mo- kich, jednak od tego czasu sosnowe krzyże przegni- stały tam zatrzymane przez zacięty opór Rosjan. W że wytyczona została alejka poprzeczna do głów- ły, na przeważającej liczbie mogił są przewrócone, tym samym czasie 86 Dywizja Piechoty podeszła nej, rozdzielająca część „niemiecką” i „rosyjską” a pozostałe niedługo także upadną. W wytycznych pod Nową Wolę i Michałowo. Dwudziestego dzie- nekropoli. Obecny stan zarośnięcia tej strefy krze- do remontu wskazano potrzebę uczytelnienia terenu wiątego sierpnia Niemcy zajęli ostatecznie Supraśl wami nie daje pewności w tej kwestii. W północnej cmentarza, obsadzenia nekropoli roślinami ozdob- i wszystkie tamtejsze fabryki włókiennicze. Landsz- części nekropoli założone zostały prawdopodobnie nymi oraz ustawienia w centralnej części kamienia turmiści przystąpili niezwłocznie do odbudowy mo- dwie zbiorowe mogiły żołnierzy carskich. Jedna z z pamiątkową inskrypcją. Zalecono również dosy- stu na Supraśli. Rosjanie nadal stawiali zacięty opór nich, we wschodniej części cmentarza jest doskona- panie wału ziemnego. W materiałach archiwalnych pod Gródkiem, ostrzeliwując żołnierzy niemieckie- le czytelna, mimo częściowego zniszczenia wkopa- nie natrafiono dotychczas na informacje o przepro- go XVII. KorpusuRezerwowego z lekkiej artylerii i mi lisich nor. Zachowana wysokość nasypu mogiły wadzeniu tych prac. Ich najtrwalszym śladem byłby czterech ciężkich dział. Natomiast bardziej na pół- wynosi 70 cm. Można się spodziewać, że zachowu- kamienny obelisk, jednak obecny stan cmentarza nie noc XI. Korpus Armijny przełamał rosyjską linię jąc symetrię rozplanowania cmentarza, po drugiej, skłania do przyjęcia hipotezy o przeprowadzeniu za- obrony pod Radulinem, gdzie połączył się z częścią zachodniej stronie alei powinna znajdować się dru- planowanych wówczas prac. 38 Dywizji Piechoty. Na południu, niemiecka 26 ga taka mogiła. Niestety, zniszczenia spowodowane Dywizja Piechoty przeszła rzekę Rudnik, a 5 Dywi- działalnością dzikich zwierząt spowodowały, że bez GRZYBOWCE zja Rezerwowa zajęła Siemianówkę. Trzydziestego rozpoznania archeologicznego potwierdzenie tej hi- Cmentarz wojenny położony jest około 1,2 km na sierpnia Niemcy dalej atakowali bez skutku Gró- potezy jest niemożliwe. Zakładając istnienie dwóch północny-wschód od zwartej zabudowy wsi, w le-

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 20 Historia sie sosnowo-brzozowym, na stoku wybitnego wału Nie można też wykluczyć, że są to pozostałości po mógł powstać w innych okolicznościach i czasie. Kwe- terenowego. Nekropola założona została na wschód pracach ekshumacyjnych. stia ta wymaga wyjaśnienia w toku dalszych badań. od drogi leśnej, współcześnie całkowicie zatartej. Cmentarz został odkryty w wyniku analizy obrazu PODZAŁUKI WALIŁY numerycznego modelu terenu. Cmentarz założono na Mogiła wojenna żołnierzy armii niemieckiej z cza- Cmentarz wojenny położony jest około 2 km na po- planie prostokąta o wymiarach 20 x 25 m. Granice sów I wojny światowej. Jedynym, zachowanym w ma- łudnie od południowo- -wschodniego skraju wsi Wa- nekropoli zostały wyznaczone w zróżnicowany spo- teriałach archiwalnych śladem jej istnienia jest notatka liły, około 500 m na południe od drogi łączącej Wa- sób, z wykorzystaniem cech ukształtowania terenu. z 1933 r. W wykazie cmentarzy wizytowanych pomię- liły-Stacje z Królowym Mostem, w lesie sosnowym. Od północny i północnego wschodu stromizna zbo- dzy 26 marca a 23 kwietnia tegoż roku w okolicach Został odkryty w wyniku analizy obrazu numerycz- cza spowodowała, że zrezygnowano z sypania wału Białegostoku przez przedstawicieli Volksbundu, pod nego modelu terenu. Nekropolę założono na planie i ograniczono się do wykopania rowu o zachowanej nazwą „Podzialucki” zanotowano, że nasyp i zarys kwadratu o długości boku 18 m. (...) Wejście na teren szerokości około 1,5 i głębokości 65 cm. Z pozosta- mogiły są w dobrym stanie, podobnie jak inskrypcje, cmentarza prowadzi rampą (przerwą w wale i rowie) łych stron granicę cmentarza wyznacza rów i wał brakuje natomiast ogrodzenia. Zainteresowanie sta- o szerokości 3,5 m znajdująca się w środkowej części usypany na zewnętrz. (...)Wejście na teren cmenta- nem zachowania tego grobu ze strony administracji zachodniej krawędzi cmentarza. Wnętrze cmentarza rza prowadzi rampą (przerwą w wale i rowie) o sze- niemieckiej wskazuje, że spoczywali w nim żołnierze jest nieznacznie wypiętrzone, płaskie. Niewielka po- rokości 4 m znajdująca się w południowej krawędzi armii niemieckiej. Ich liczba jest nieznana. Współcze- wierzchnia nekropoli wskazuje, że pochowano tutaj cmentarza. Część wschodniej granicy cmentarza zo- śnie, mieszkańcy nie pamiętają, aby we wsi lub w naj- niezbyt dużą liczbę poległych. Wnętrze cmentarza stała zniszczona – zniwelowana, prawdopodobnie bliższej okolicy istniała mogiła, którą można by utoż- jest całkowicie zatarte, pozbawione śladów mogił. w wyniku działania sił przyrody. Wnętrze cmenta- samiać z pochówkiem z czasów I wojny światowej. rza jest całkowicie zatarte; brak widocznych nasy- ZAŁUKI pów mogił. Teren cmentarza nie został zalesiony, we SŁUCZANKA Cmentarz żołnierzy armii niemieckiej zlokalizowa- wnętrzu rosną jedynie samosiewy brzóz i jałowców. Cmentarz wojenny położony jest około 1,2 km na ny był „przy drodze piaskowej z Królowego Mostu północny-wschód od wschodniego skraju wsi Słuczan- do Gródka, w odległości około 1 km od Załuków”. PODOZIERANY ka, w lesie sosnowym, u podnóża stoku wybitnego wy- Współcześnie, droga ta straciła znaczenie komuni- Cmentarz wojenny położony jest około 1,8 km na niesienia, na południe od drogi leśnej. Został odkryty kacyjne. Na odcinku od Królowego Mostu do skrzy- północny-zachód od zachodniego skraju zabudowań w wyniku analizy obrazu numerycznego modelu tere- żowania z szosą Załuki-Sofipol biegnie traktem le- wsi Podozierany, w lesie sosnowym, około 20 m od nu. Nekropolę założono na planie kwadratu o długości śnym, dalej w kierunku Gródka została całkowicie drogi łączącej zabudowania kolonijne Podozieran. Zo- boku 18 m. Granicę cmentarza stanowi wał ziemny, zatarta. Na tym niewielkim cmentarzu spoczywało stał odkryty w wyniku analizy obrazu numerycznego którego podstawa ma obecnie około 4 metrów szeroko- pięciu żołnierzy armii niemieckiej. W połowie lat 20. modelu terenu. Nekropola położona jest na wydzielo- ści oraz rów o szerokości około 1,5 metra, utworzony XX w. nasypy mogił jednostkowych były niemal nie- nej działce geodezyjnej należącej obecnie do Gminy od strony wnętrza nekropoli. Różnica poziomów po- widoczne, brakowało ogrodzenia, nekropola „chyli- Gródek. Może to świadczyć o wyodrębnieniu terenu między najwyższym zachowanym poziomem wału a ła się ku upadkowi” – jak zanotowali przedstawiciele z cmentarzem jeszcze w okresie międzywojennym i dnem rowu wynosi około 1,5 metra. Wejście na teren Volksbundu. Z tego powodu w 1927 r. zaproponowa- przejęciu go przez właściciela publicznego. Cmen- cmentarza prowadzi rampą o szerokości 3,5 m znaj- no skomasowanie pochówków we wspólnej mogile tarz założono na planie trapezu (dłuższe boki 50 m; dująca się w środkowej części wschodniej krawędzi zbiorowej, ogrodzenie jej nowym płotem, obsadzenie krótsze 36 i 41 m). (...)Wejście na teren cmentarza cmentarza, od strony drogi leśnej. Wnętrze cmentarza roślinnością i oznakowanie krzyżem drewnianym z in- najprawdopodobniej znajdowało się w południowej jest nieznacznie wypiętrzone, płaskie. Niewielka po- skrypcją upamiętniającą wszystkich spoczywających krawędzi nekropoli, od strony drogi leśnej. Współ- wierzchnia nekropoli wskazuje, że pochowano tutaj tutaj żołnierzy. Nie wiadomo, czy zalecone prace zo- cześnie, ze względu na znaczny stopień zniszczenia niezbyt dużą liczbę poległych. Wnętrze cmentarza jest stały przeprowadzone. Współcześnie, elementy napo- wału i rowu nie udało się go zidentyfikować. Wnętrze całkowicie zatarte, pozbawione śladów mogił. Naprze- wierzchniowe cmentarza zostały całkowicie zatarte w cmentarza jest porośnięte lasem. Na jego powierzch- ciwko rampy wejściowej, bliżej zachodniej krawędzi krajobrazie oraz pamięci mieszkańców i nie jest moż- ni czytelne są liczne wkopy i wybierzyska. Ich wy- nekropoli znajduje się dużych rozmiarów (około 13 liwe wskazanie lokalizacji nekropoli. miary są zróżnicowane, zaś rozkład nieregularny. Na m2) niezasypany wkop. Jego pochodzenie jest nie- tej podstawie nie jest możliwe określenie ich funkcji. możliwe do jednoznacznego określenia. Nie można Opisy pochodza z książki Mogą to być ślady po kopaniu jam śmietniskowych, wykluczyć, że stanowi pozostałość po przeprowadzo- „Sto lat będą trwać bez opieki niczyjej…” np. do dołowania padłych zwierząt gospodarskich. nej ekshumacji, być może jedynie częściowej lub też Oprac. Dorota Sulżyk▲ Tę pamięć przecięto od razu... Rozmowa z Małgorzatą Karczewską - autorką publikacji „Sto lat będą trwać bez opieki niczyjej...” Dorota Sulżyk: Wydana przez nie dotyczy tylko gminy Gródek, ale go, który oparto na Legionach Pił- przeciwko swoim rodakom wcielo- Panią książka jest bardzo cen- całego frontu wschodniego I woj- sudskiego. To spowodowało, ze ca- nym do armii niemieckiej lub austro- nym dokumentem. Uświadamia ny światowej. I wojna światowa do- łe dziedzictwo związane z walkami -węgierskiej. Pamięć o nich przepa- nam, że na terenie naszej gminy są prowadziła do tego, że Polska odzy- Polaków w armiach zaborczych zo- dła. Jeszcze w 1919 r. były głosy, cmentarze z okresu I wojny świa- skała niepodległość. Mówi się, że stało zapomniane. A w armiach za- że, gdyby nie żołnierze walczący we towej. Nie zdawałam sobie sprawy, gdyby nie było roku 1914 (wybuch borczych służyli ludzie z różnych wszystkich armiach na naszych tere- że jest ich aż tyle. Wielu naszych wojny), nie byłoby 1918 (koniec regionów, w zależności od zaboru. nach, to Polska nie odzyskałaby nie- mieszkańców raczej o tym nie wie. wojny, odzyskanie niepodległości). Mieszkańcy Podlasia poszli do ar- podległości, że powinniśmy uszano- Małgorzata Karczewska: Ma- Młode państwo polskie potrzebo- mii carskiej. Walczyli, ginęli, dosta- wać ten fakt. Ale już 10 lat później ło kto zdaje sobie z tego sprawę. To wało swojego mitu założycielskie- wali się do niewoli. Często walczyli traktowano ich tylko jako żołnierzy

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 Rozmowa 21

Taka agresja często wynika z niezna- powinny być zachowywane po wsze tarza w Załukach, a miejsca resz- jomości historii i często uświadomie- czasy. Ale tak nie jest. ty cmentarzy ustaliliście na pod- nie jak naprawdę wyglądały wów- DS: Jak to jest z tym pamięta- stawie rozmów z mieszkańcami? czas losy naszych przodków, zmienia niem? Rozmawialiście z mieszkań- MK: Mieliśmy wzmianki w do- nastawienie do tej wojny i pamią- cami poszczególnych wsi na ten te- kumentach z okresu międzywojen- tek po niej. Jest jednak sporo osób, mat? Jakiś czas temu zaczęto mó- nego. I jeśli to było możliwe, to po- którym nie trzeba tego wyjaśniać. wić u nas o cmentarzu niemieckim twierdzaliśmy te dane w rozmowach Cmentarze o których piszę, często koło Boryku. Okazało się, że pra- z mieszkańcami. Korzystaliśmy tak- przetrwały dzięki takim osobom. W wie nikt nie pamięta, chociaż mój że z obrazów numerycznego modelu niemal każdej wsi znajdzie się ktoś, ojciec pokazał mi to miejsce. terenu. Wykorzystywaliśmy różne kogo można nazwać depozytariu- MK: W gminie Gródek jednego źródła informacji i sprawdzaliśmy szem pamięci. Ktoś, kto pamięta o cmentarza w Załukach nie znaleź- każdy ślad. historii, o okolicznych cmentarzach, liśmy, chociaż mamy w dokumen- DS: W książce wspomina Pani, wystruga krzyż, postawi znicz. tach informację, że jest. Pytaliśmy, że są miejscowości, które dbały o DS: Mam wrażenie, że ludzie z ale nikt nic o nim nie wiedział. Cza- te cmentarze. Chociaż mój ojciec Fot. archiwum M. Karczewskiej M. archiwum Fot. naszej gminy zapomnieli o tych sem mieszkańcy mogą coś wiedzieć, wspomina, że w latach 50. widział zaborców. Interesuje mnie pamięć cmentarzach. Te cmentarze są naj- jest to zmowa milczenia. Przycho- na tym cmentarzu w Boryku krzy- mieszkańców, osieroconych rodzin częściej w lasach, nie ma żadnych dzi obcy, rozpytuje. Lepiej nic nie że z szyszek ułożone na grobach. z naszego regionu. Mężowie, ojco- śladów po nich. mówić. Nie twierdzę, że tak było w MK: Bardzo wiele zależy od ludzi. wie, bracia poszli na wojnę, służyli w MK: Nie ma krzyży, często brak Załukach, ale bywają takie sytuacje. Nie można do wszystkich cmentarzy armii carskiej, ginęli, niezależnie od nasypów mogił. Żeby rozpoznać te- Cmentarzom z I wojny światowej opowiedzieć jednej historii. Bardzo wyznania spoczywają pod krzyżem ren cmentarza, trzeba znać zasady, mocno zaszkodził okres międzywo- często są one zapomniane i wydaje prawosławnym, bo to był oficjalny którymi kierowano się, budując go. jenny i czasy II wojny. Po 1918 r. się, że nikt o nich nie wie. Ale często symbol cesarstwa rosyjskiego. Prze- Latem 1915 r. przez ten teren do- Państwo niemieckie próbowało do- też znajdzie się ktoś, kto dbał, od- cież rodziny wiedziały o tym, dosta- syć szybko przeszedł front. Armia mówić się z państwem polskim w wiedzał, stawiał prosty krzyż, cza- wały informacje, ale jednocześnie carska wycofywała się na wschód. sprawach remontowania tych cmen- sami układał ten symbol z kamie- już podczas wojny, a intensywniej Wszędzie pozostawały groby po- tarzy. Leżeli tam również ich oby- ni lub szyszek, tak jak wspominał po 1918 r. rozpoczęło się niszczenia lowe obu walczących stron. To ar- watele, więc czuli się w obowiązku. pani ojciec, zapalał znicz. Może nie tych cmentarzy. Tę pamięć przecięto mia niemiecka, która od późnego Rosja radziecka w ogóle nie była za- rozmawiał z innym mieszkańcami o niemal od razu. A mieszkańcy nasze- lata 1915 r. przejęła nasze tereny, interesowana swoimi poległymi. W tym miejscu, ale robił swoje. Takie go regionu często ginęli bardzo bli- wzięła się za organizację cmentarzy związku z intensywnymi staraniami działania chroniły cmentarze przed sko swoich domów. wojennych. Przyjęto założenie, że Niemców o opiekę nad tymi cmen- całkowitym zapomnieniem. Są także DS: Czyli w armii rosyjskiej byli wzniesie się cmentarze wszystkim tarzami oraz tym, że oni byli ich bu- cmentarze którymi opiekują się sa- ludzie z Podlasia? poległym, bo wszyscy oni oddali ży- downiczymi i wszystkie napisy wy- morządy: sprzątają, odnawiają krzy- MK: Tak, oczywiście. To był te- cie „Pro Patria”, czyli za swoją oj- konano w języku niemieckim, zro- że. To opieka instytucjonalna. Jednak ren Imperium Rosyjskiego, więc ja- czyznę, niezależnie po której stro- dził się pogląd, że to są cmentarze najważniejsza jest ta oddolna, wy- ko poddani cara byli objęci pobo- nie walczyli. Uważano, że szacunek niemieckie. Dodatkowo, podczas II chodząca od mieszkańców. rem. Są łatwo dostępne dokumenty należy się wszystkim poległym. To wojny wojska niemieckie, które sta- DS: Przy opisie cmentarza przy potwierdzające to. Nawet w wyda- była ostatnia wojna z takim szacun- cjonowały po wsiach, kazały miesz- Boryku napisała Pani, że spoczywa wanych wówczas gazetach publiko- kiem dla poległego przeciwnika. Na kańcom sprzątać te cmentarze i to tu 62 żołnierzy armii niemieckiej i wane wykazy poległych, rannych i wschód przybyli artyści i architekci był symboliczny „gwóźdź do trum- 30 armii rosyjskiej. Czy wiadomo, przebywających w niewoli. W naj- niemieccy, którzy mieli za zadanie ny”. Po II wojnie zaczęto je niszczyć kto konkretnie tam leży? większej w regionie bitwie pod Tan- zaprojektowanie cmentarzy. Posta- jeszcze intensywniej niż wcześniej. MK: Najczęściej dysponujemy nenbergiem (dzisiejsze okolice Olsz- nowili zastosować najprostsze me- W Białymstoku przy budynku roz- tylko liczbami, a ustalenie nazwisk tynka) brali udział ludzie z Podlasia tody – niskie mogiły ziemne, drew- głośni Radia Białystok jest cmen- jest możliwe w ograniczonym zakre- i Mazowsza wcieleni do armii car- niane krzyże, cmentarze otoczone tarz z okresu I wojny – podzielony sie. Były oczywiście takie wykazy skiej i między innymi to oni leżą na wałem i rowem ziemnym. Do dzisiaj na dwie części – dla armii niemiec- sporządzane dla każdego cmentarza, cmentarzach które pozostały po tej często przetrwały tylko konstrukcje kiej i rosyjskiej. W części rosyjskiej ale niestety zostały zniszczone pod- bitwie jako „nieznani rosyjscy wo- ziemne. Cmentarze wojenne zakła- były krzyże prawosławne, katolickie czas II wojny światowej. Zachowa- jownicy”. Żadna armia, która wtedy dano także przy krzyżach przydroż- i nawet stela muzułmańska. I wiado- ły się drukowane kroniki niemiec- walczyła nie była jednonarodowa. W nych. Wtedy jedyną szansą na ich mo było, że w części rosyjskiej leże- kich pułków, w których czasami są każdej służyli Polacy. To była często odnalezienie, poza dokumentami hi- li mieszkańcy Białegostoku wcieleni wykazy poległych w konkretnych wojna bratobójcza, lecz zapomniano storycznymi, jest pamięć mieszkań- do armii carskiej, którzy uczestni- miejscowościach. Jeżeli chodzi o o tym. To są prawdziwi zapomniani ców. Liczba zapomnianych cmenta- czyli w bitwie Tannenbergiem, tam żołnierzy armii carskiej, to jest spo- żołnierze. Podczas pracy nad tym te- rzy I wojny światowej jest ogromna. zostali ranni i przywiezieni do laza- ry problem. Niestety, armia carska matem i spotkań z ludźmi, czasami Urzędy których zadaniem jest opie- retu w Białymstoku. Ci, którzy zmar- nie miała nieśmiertelników w cza- spotykam się z agresją. Słyszę: po ka nad nimi nie znają około 70 pro- li, zostali pochowani na tym cmenta- sie I wojny. Nie robiono solidnych co Pani się tym zajmuje, przecież to cent tych obiektów. Trudno w tych rzu. W 1929 r. mówiono już, że jest spisów poległych, o czym możemy są Ruscy, albo Niemcy. Pytam wte- warunkach realizować zapisy usta- to cmentarz niemiecki. Czyli sami przeczytać w najnowszych opraco- dy: w której armii był pana dziadek wy o grobach i cmentarzach wojen- mieszkańcy nie pamiętali o swoich, waniach. Jak wspomniałam, cmen- czy pradziadek w 1914 r.? Jeśli jest nych, która mówi, że groby wojenne którzy tam leżą. tarze I wojny światowej zbudowała to Podlasie, to wiem, że w carskiej. DS: Nie udało się odnaleźć cmen- armia niemiecka, a dla nich identy-

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 Literatura

22 Rozmowa fikacja żołnierzy armii carskiej była powodów aż do końca I wojny świa- wsią są jakieś cmentarze. Widzieli sypać mogiły, postawić drewniane w zasadzie niemożliwa. Większość towej. łacińskie i prawosławne krzyże, te krzyże. Wiadomo w których miej- żołnierzy armii rosyjskiej leży więc DS: W marcu tego roku opubli- które dobrze znali, ale napisy były scach są mogiły, wprawne oko to wi- jako „nieznani rosyjscy wojowni- kowaliśmy w naszej gazecie wspo- po niemiecku. Prawdopodobnie nie dzi. To piękny cmentarz. W powie- cy”. Ale ciągle mam nadzieję, że uda mnienia jednego z Żydów, który wiedzieli jak to pogodzić. cie białostockim jest jeszcze jeden się dotrzeć do źródeł, które pozwolą przed wojną wyjechał do Amery- DS: Między innymi dzięki Pa- podobny, w Szafrankach w gminie przynajmniej w przybliżeniu wska- ki. Pisał o bitwie w Gródku. By- ni książce nasza lokalna historia Tykocin. Cmentarz w Gródku jest zać, gdzie, kto leży. łam zaskoczona. Wtedy dotarło do zaczyna się uzupełniać. Wiem, że wbrew temu, co się wydaje, dosyć DS: Do niedawna nie zdawałam mnie, że w Gródku we wrześniu UG w Gródku szykuje tablicę, któ- dobrze zachowany, tylko trzeba to sobie sprawy, że na terenie Gródka 1915 r. zostali głównie Żydzi. Po- ra zostanie umieszczona na cmen- wszystko potrafić dostrzec. Zdjęcia (i okolic też) rozgrywały się pod- zostali (prawosławni Białorusini) tarzu. Dzięki artykułowi w naszej tego nie pokażą, trzeba to zobaczyć czas I wojny bitwy. Brak chyba zdążyli chyba pójść na bieżeństwo. gazecie mieszkańcy Gródka dowie- w terenie. Ważne jest to, żeby tego gródeckich wspomnień na ten te- Wioski były wtedy całkiem puste. dzą się o tym temacie i wielu kwe- cmentarza nie zniszczyć podczas re- mat. Czy ci żołnierze są pochowani MK: Bieżeństwo ucięło pamięć o stiach z tym związanych. nowacji. Przynajmniej tyle zostanie tam, gdzie polegli? tym co się tutaj działo gdy przecho- MK: Pani z Urzędu Gminy w z historii sprzed stulecia. Dokładam MK: Jednym z założeń cmentar- dził front. Latem 1915 r. ludzie po- Gródku mówiła mi, że gmina chce wszelkich starań, żeby coś jeszcze nictwa armii niemieckiego było to, szli na bieżeństwo i wrócili dopiero oczyścić teren cmentarza. Można by- znaleźć, ale na razie trzeba docenić że żołnierz spoczywa tam, gdzie popo kilku latach. Jeden z niemieckich łoby ten cmentarz odrestaurować, że- to, co jest, żeby upowszechnić ten legł, czyli w najbliższej okolicy. W kronikarzy, który znalazł się w ta- by wyglądał tak jak podczas I wojny temat. Mam nadzieję, że mieszkań- Gródku najprawdopodobniej stacjo- kiej wsi był zaskoczony, że już nie- światowej. Byłoby to przywrócenie cy zaczną o tym rozmawiać, coś so- nował sztab niemiecki. Prawdopo- całe dwa lata później jest taka pusta pamięci, ale też duża atrakcja tury- bie przypomną po przeczytaniu tej dobnie był też szpital polowy i dla- i zarośnięta, jakby była opuszczona styczna. Jest to możliwe do wykona- rozmowy. Może ktoś się odezwie? tego cmentarz jest tak duży, że grze- bardzo długo. Po kilku latach ludzie nia. Są schematy, projekty poszcze- bano na nim żołnierzy którzy zmarli wracali, często do spalonych, zrujno- gólnych elementów, dawne zdjęcia Rozmawiała od ran lub chorób, ale też z innych wanych wsi i odkrywali, że pod ich podobnych cmentarzy. Można nad- Dorota Sulżyk▲ Stuletnie życie pani Walentyny Rozmowa z Walentyną Sawicką, która 5 września 2019 roku skończyła sto lat

go młodszego rodzeństwa zmarła na już maszyna Singer kupiona na raty Praca mnie nie przerażała, byłam do zapalenie mózgu. Jak rodzice wró- w 1928 r.. Do chwili obecnej korzy- niej przyzwyczajona od dzieciństwa. cili, to dom dziadków stał, był duży, stam z tej maszyny. Moja rodzina nie Myślałam, że przyzwyczaję się do drewniany, trochę tylko zaniedbany. była bogata, ojciec pracował w fa- męża, ale we mnie wszystko się bun- I pamiętam, że tam było światło, ale bryce Żyda Łuńskiego jako maszy- towało. Bo zawsze marzyłam o wiel- dziadkowie z tego nie korzystali. Bo nista. Oprócz tego było trochę ziemi kiej miłości, a wyszło na odwrót. Ja- w Gródku były fabryki i Żyd założył uprawnej, także w domu był dosta- kiś czas po weselu dowiedziałam się, światło. Na ul. Białostockiej był dom tek, ale w czasie wakacji pracowa- że ten chłopak z Michałowa szedł w rodzinny matki, tam, gdzie jest dziś łam przy różnych pracach w polu u swaty do mnie lecz go uprzedził jego tzw. „ogiernia”. Dziadkowie Chrza- rodziców i u dziadków ze strony mat- znajomy, że już wychodzę za mąż. To nowscy po komasacji gruntów opu- ki. Gdy chodziłam na naukę szycia, mnie całkiem dobiło. Gdy byłam w ścili swoje siedlisko i pobudowali się po powrocie zawsze miałam coś do ciąży, wszystko mnie denerwowało i na kolonii. zrobienia w domu. Nie mogłam spo- pół roku po ślubie wróciłam do rodzi- DS: Jak wspomina Pani przed- tykać się z koleżankami, bo to by by- ców (w tamtych czasach odejście od wojenny Gródek? To czas Pani ła strata czasu. Miałam sporo pracy poślubionego to była wielka afera). Fot. Dorota Sulżyk | GCK w Gródku w GCK | Sulżyk Dorota Fot. dzieciństwa, młodości, szkoły. w gospodarstwie, rodzice nie bardzo W styczniu 1939 r. urodziłam syna. Dorota Sulżyk: Pani Walu, gdzie WS: Do szkoły poszłam w wieku pozwalali gdzieś chodzić. Często na Nie wiem, jak by moje życie poto- się Pani urodziła? Czy bieżeństwo 8 lat. Umiałam już wtedy czytać po mojej głowie była trójka rodzeństwa, czyło się dalej. Możliwe, że wróci- dotknęło Pani rodzinę? rosyjsku. W szkole szybko nauczy- któremu musiałam przygotować ko- łabym do męża, ale wybuchła woj- Walentyna Sawicka: Urodziłam łam się języka polskiego. Z czytania lację, ułożyć do snu. W 1937 r. przy- na i mąż został powołany do wojska. się 5 września w 1919 r. w Gródku byłam najlepsza w klasie, z innych szedł do nas znajomy i zapytał, czy Po wojnie dowiedziałam się, że był jako trzecie dziecko. Ja nie jestem ani przedmiotów średnia. Najlepszymi może przyjść do mnie w swaty chło- w niemieckiej niewoli i potem wyje- wiejska, ani miejska, bo Gródek nie uczennicami były Żydówki. Skoń- pak z Gródka, którego znałam tylko z chał do Anglii. był wsią, kiedyś miał prawa miejskie. czyłam szkołę powszechną i zaraz po- widzenia, niedawno wrócił z wojska. Przed wojną Polaków można było Rodzice podczas I wojny światowej szłam do krawcowej Żydówki uczyć Zgodziłam się wyjść za niego, ale na policzyć na palcach. Nie było jeszcze wyjechali do Rosji, bo mój ojciec pra- się zawodu – szycia. Potem wysłano drugi dzień już żałowałam, nie podo- kościoła. Ksiądz przyjeżdżał, chyba cował na Kolei. Ojciec był pomocni- mnie do innej krawcowej, która szy- bał mi się. Marzyłam o wielkiej mi- raz w tygodniu, do szkoły, w której kiem maszynisty pociągu, objeżdżał ła dla elity towarzyskiej. W tamtych łości. Podobał mi się pewien chłopak jedną z klas przeznaczono na msze. chyba pół Rosji. Wiem, że moja ro- czasach dziewczyny z rodzin robotni- z Michałowa. Płakałam, ale wszyscy Kościół zaczęto budować w 1935 r. dzina mieszkała w Peteresburgu i Tal- czych i chłopskich przeważnie uczy- mówili, że się przyzwyczaję. Po ślu- Kiedyś postanowiłam zajść do ko- linie. Urodzona w Rosji dwójka moje- ły się szycia. W naszym domu była bie, zaczęłam wieść życie gospodyni. ścioła z koleżanką, a ksiądz w ka-

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 Rozmowa 23

ny, bo dziadek czy pradziadek sku- kał podczas I wojny światowej mój końcu ten urlop, a był aż spod holen- pował mleko. Doszłam do miejsca, ojciec, który może wtedy uczył się derskiej granicy. Jak wrócił z urlopu, w którym dziś jest sklep Petelskiej i obsługi maszyn. Położyłam się i za- przywiózł paczkę z ciastkami dla me- zobaczyłam, że od strony mostu jadą raz potem usłyszałam samoloty. Jak go syna, uczył go niemieckiego. Tak- sanie w zaprzęgu. Przyglądam się – walnęła bomba, to w naszym budyn- że nie mogę powiedzieć, że wszyscy siedzi Sonia. Pamiętam jak siedzieli ku wyleciały frontowe drzwi. I zaczę- Niemcy byli tacy źli. Byli i ludzie do- – ona, jej macocha i Cukierman. So- ły się inne czasy. Wszystko ze skle- brzy. W czasie wojny dużo było lu- nia trzymała ręce na rękach ojca. Była pów zniknęło. Brat też się uczył, na dzi dobrych, szczerych, ale dużo też wpatrzona w ojca, coś do niego mó- nauczyciela. Wieczorem wybraliśmy takich, którzy, jeśli by mogli, to by wiła. Bałam się odezwać, bo być mo- się we trójkę z bratem i kimś jeszcze pozabijali. Trzeba było wiedzieć, czy że i mnie by zabili. Ona mnie chyba na piechotę do Gródka. Doszliśmy na ktoś był przyjazny, czy zły. nie widziała, bo, gdyby było inaczej, drugi dzień. W Pieszczanikach przy To była chyba słoneczna sobota lub Fot. Archiwum Tamary Sawickiej Tamary Archiwum Fot. może głową by kiwnęła. I odjecha- szosie pod drzewami odpoczywali- niedziela 1944 r. Obudziłam się w zaniu trochę ochrzaniał swoich, mó- li w stronę cmentarza żydowskiego. śmy i usłyszeliśmy ok. 3-ej nad ra- piwnicy dziadków na kolonii. Przeby- wił też o tym, że nie chce, żeby ktoś Po pół godzinie słychać było strzały. nem lecące samoloty. Pomyślałam, wało w niej dużo ludzi z Walił-Stacji, innego wyznania mówił mu „dzień Słyszałam je, jak doszłam do domu że droga wzdłuż szosy będzie niebez- bo siedlisko dziadków było niedale- dobry”. A to ja zawsze rano mówi- na ul. Zarzeczańską. Szkoda Soni, pieczna i skręciłam w las, wyszłam ko. Z Gródka przyszedł ojciec i po- łam mu „dzień dobry” jak szłam uli- szkoda takiej rodziny! w Dzierniakowie, stamtąd do kolonii wiedział, że można wracać do Gród- cą Białostocką. DS: Wojnę spędziła Pani w dziadków miałam blisko. ka. Wróciliśmy do domu, a dom i bu- DS: Uczyła się Pani z Sonią Cu- Gródku? Jak się wtedy żyło? Czy I tak skończyła się moja nauka. Sie- dynki gospodarskie były nietknięte. kierman, której rodzinę spotkała Gródek był spokojny? Czy było działam w domu, nigdzie nie praco- Życie wracało do normy. Przeprowa- straszna tragedia. Pamięta Pani tę bezpiecznie? wałam. Co raz to wywozili młodzież dziłam się do dziadków na dobre. dziewczynę i jej ojca - Doktora Cu- WS: W czasie wojny byłam w do- na roboty. Codziennie bałam się, że Po wyzwoleniu na kilka dni zatrzy- kiermana? mu rodzinnym na ul. Zarzeczańskiej. i mnie wywiozą, ale nie dostawałam mały się w Gródku wojska radzieckie. WS: Uczyłam się z Sonią. Sonia Potem przeszłam razem z matką do wezwań. Dostałam dopiero wtedy, To były akurat żniwa, byłam na kolo- przyszła do szkoły do czwartej klasy dziadków na kolonię, bo oni sami zo- jak Niemcy uciekali. Kazali stawić nii. A u nas zakwaterowano na tydzień i nauczycielka posadziła ją razem ze stali. W Gródku raczej było spokoj- się w Gródku na placu, ale nie po- ruskich żołnierzy, działo stało w stodo- mną. Może dlatego, że byłyśmy ponie. Wojska radzieckie przyszły, a tak szłam, bo widziałam, że oni już ucie- le, a oni pod stodołą coś sobie gotowa- dobnego wzrostu. Tak siedziałyśmy nas straszono przed nimi. Pamiętam, kają, to i tak nie będą mnie szukać. li. Żaden do domu nawet nie wszedł. do ukończenia szkoły. Jak moi ro- że we wrześniu byłam na wykopkach Ciężko było. Ale mieliśmy swoją kro- Nie było tak, jak to teraz czytam, że dzice budowali na ul. Zarzeczańskiej na kolonii, kilometr- dwa od Gród- wę. Fakt, że trzeba było oddać mleko, napadali i gwałcili. Gotowałam im ka- dom w latach 20., to u fabrykanta ka. Ale słyszałam już dźwięki samo- ale i sobie go zostawialiśmy. Jak się szę z prażonego prosa, bo byli głodni. wynajmowali mieszkanie. I niedale- chodów. To był chyba 22 września zabiło świniaka, to trzeba było się Przed nadejściem frontu co lep- ko mieszkała też Sonia z rodziną, wy- jak Rosjanie przyszli do Gródka. W chodziła czasem na podwórko. Ja ją dzień kopałam ziemniaki, a na noc dobrze znałam. Byłam kiedyś u niej wracałam na piechotę lub rowerem w domu na urodzinach. Moja mat- do Gródka. Wiem, że Ruscy są już ka była ciekawa, jak oni – Żydzi się w Gródku, a ja idę i nigdzie nikogo odżywiają. To pamiętam kabanosy nie ma. Jak doszłam do tzw. „ogier- z tego domu, a w nich przecież jest ni”, zobaczyłam, że tam były muzy- wieprzowina. Wszyscy jedli, a to by- ka i tańce z rosyjskimi żołnierzami. ło w piątek. W 1940 r. pojechałam do Białe- Sonię Zobaczyłam w 1940 r. To by- gostoku, bo przeczytałam w gazecie ła mroźna zima. Mój syn miał rok i ogłoszenie, że kto ukończył polską zachorował na dyfteryt. Poszłam do szkołę podstawową, to może dalej się

Cukiermana poprosić, żeby przyszedł uczyć, będzie miał mieszkanie opła- Sawickiej Tamary Archiwum Fot. do chorego dziecka. A on powiedział, cone i dostanie stypendium. I poje- z tym kryć. W naszym mieszkaniu sze rzeczy – ubrania, książki zakopa- żeby przyjechać po niego. Rozpłaka- chałam. Dostałam się na tę uczel- zakwaterowano niemieckiego kie- liśmy na podwórku. Szafę rozłożyli- łam się, bo koń był akurat na kolonii, nię jako jedyna z Gródka. Byłam na rowcę. Zabiliśmy akurat świniaka śmy i przenieśliśmy do stodoły. Jak po i w złości powiedziałam, że „panowie dziale gastronomicznym. W 1941 r. i zastanawialiśmy się, gdzie robić przejściu frontu wróciłam od dziad- zostaną panami” jak przed rewolucją. zaczęła się wojna, mieszkałam wte- te wyroby, kiedy Niemiec w domu. ków do domu, tam, gdzie zakopaliśmy W tej chwili z drugiego pokoju wy- dy w Białymstoku. A wieczorem, w Matka powiedziała – „będzie, co bę- książki był wykopany okop, a książki szła Sonia i zapytała, co się stało. Nie ostatnią taką ciepłą sobotę przed tą dzie”. Niemiec nie znał polskiego, ale rozniesione po okopach. Szafa stoi do zdążyłam odpowiedzieć, wyszłam. wojną poszłyśmy z koleżanką Ma- jakoś dogadał się z matką, że u nich dziś w moim rodzinnym domu. Zanim doszłam do domu, lekarz był rysią do kuchni w hotelu Ritz (mia- też przed władzą ukrywają w takich DS: Czym się pani w życiu zajmo- już u nas. Pamiętam, że chodziłam do łam tam praktykę). Prawdopodobnie sytuacjach. Nie wydał nas. Którejś wała? Gdzie Pani pracowała? doktora, żeby go przeprosić. w Ritzu byli wojskowi ruscy, i nie- soboty, nie było go akurat, a przyje- WS: Był kawałek gruntu, ogrody, Potem zobaczyłam ją dopiero w mieccy, coś podpisywali. Przegadali- chał Niemiec z tłumaczką i powie- od czasu do czasu też coś uszyłam, dniu jej śmierci. To był luty 1943 r., śmy razem z dyrektorem - rosyjskim dzieli, że przywieźli pensję. A pamię- sobie, rodzinie, znajomym. Po wojnie było strasznie zimno, nikogo nie by- Żydem do 2-ej w nocy. Mieszkałam tam, że ten Niemiec ciągle powtarzał, zostałam bez niczego, ale władza przy- ło na ulicy. Wracałam z ul. Micha- niedaleko ul. Słonimskiej, na Wró- że nie chce pieniędzy, tylko urlop, bo pomniała sobie, że jestem żoną Sawic- łowskiej, możliwe, że od pani rodzi- blej, u pewnej pani, u której miesz- chciałby pojechać do żony. Dostał w kiego. I kazano mi płacić podatki za

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 24 Rozmowa jego grunty, chociaż z nim nie żyłam sądach. A w Gródku akurat powstawał ma. Jak chcesz, to zawsze znajdziesz za Kozłowskiego. Tak te nazwiska ja- od wielu lat. Tylko, gdzie te hektary zakład szycia bielizny na eksport do jakąś robotę. koś wracały. były, to ja nie wiedziałam. Ściągali Ameryki. Póki nie było jeszcze Karo, DS: Przeżyła Pani wiele historycz- DS: Mieszka Pani teraz u córki podatki za grunty byłego męża, mało to były maszyny, szyłyśmy koszule. nych niełatwych momentów (nie- pod Białymstokiem. Tęskni Pani za na życie zostawało. Dopiero na pocz. Na początku sprawdzano, kto umie spokojny czas po I wojnie, czas II Gródkiem? lat 60 prokurator pomógł mi i dali mi szyć. Ja tylko usiadłam przy maszynie, wojny, okres powojenny). Który był WS: Za Gródkiem nie mam co tę- spokój z tymi podatkami. to sprawdzający powiedział, „wystar- najgorszy? Najtrudniejszy? sknić. Nie ma już moich przyjació- Po wojnie znowu zamieszkałam u czy, widać, że umiesz szyć”. To chyba WS: Są ludzie, którzy naprawdę coś łek. Najbardziej lubię być sama ze so- dziadków. Zajęłam się gospodarką – wysyłane było do Ameryki dla woj- przeżyli – wywózki, obozy. Jak Rosja- bą. Dobrze, jak ktoś odwiedzi. Ale jak musiałam orać, zasiewać, żąć sierpem skowych. I zaraz potem utworzono nie gnali wojska niemieckie, to ojciec ktoś spotyka się i codziennie plotkuje, podczas żniw. Po śmierci ojca w 1952 Karo. Najpierw szyłam na stębnów- mówił, że na pewno nas wywiozą. Jak to ja bym tak nie chciała. r. moja matka zabrała swoją matkę do ce, a potem miałam brygadę. Praco- pod koniec II wojny siedzieliśmy w DS: Co trzeba robić, żeby zacho- rodzinnego domu na ul. Zarzeczań- wało się na dwie (sporadycznie trzy) dużej piwnicy u dziadków na kolonii wać tak dobrą pamięć i dobry wy- ską. Mieszka w nim teraz moja siostra zmiany, dwie brygady były na jednej razem z mieszkańcami Walił-Stacji gląd? Co by Pani poradziła naszym Sasza.A dziadka zabrał wujek. Mat- i dwie na drugiej. I stamtąd poszłam bardzo bałam się bombardowania. Ale czytelnikom – tym młodszym, i star- ka sprzedała gospodarstwo po dziad- na emeryturę w 1979 r. nic nam się nie stało. Dopiero już po szym? kach, ale grunty zostały po nich. To DS: Co najbardziej lubiła Pani wyzwoleniu szłam z Gródka do dziad- WS: Ja już nie mam za bardzo do- się trochę je jeszcze uprawiało potem. robić w życiu? Były jakieś pasje? ków na przełaj, wyszłam na czyste po- brej pamięci. Ale pamiętam sporo. Od Musiałam obsiać dziadkowe i matki WS: Najbardziej to lubiłam zawsze le i kula obok mnie przeleciała. Kto to wielu lat rozwiązuję krzyżówki (głów- hektary. To ja sama orałam z 2 końmi. sprzątać. Najchętniej to bym praco- strzelał? Nie wiem. Jak się szło dro- nie w „Rewii” i „Życiu na gorąco”), to W 1948 r. zaczęłam szukać pracy wała jako sprzątaczka. Na emeryturze gą, to były drzewa i można było się może to jest dobre na pamięć. Z tych i dostałam się do Ligi Kobiet. Zosta- chyba przez 5 lat pracowałam dodat- schować. Najadłam się wtedy strachu. krzyżówek wygrałam lodówkę, 500 łam wysłana do Warszawy na dwuty- kowo jako sprzątaczka w Komitecie. DS: Pani Walu, co z perspektywy zł, telewizor, bo zawsze rozwiązania godniowy kurs czytelnictwa. Miałam I od czasu do czasu szyłam. Zresztą stu lat jest w życiu najważniejsze, wysyłamy. Przy krzyżówkach trzeba po nim jeździć na wioski i agitować, w ogóle robiłam domowe prace, na- najbardziej wartościowe? pomyśleć, do encyklopedii zajrzeć. żeby analfabeci wzięli udział w pod- wet pranie. Kiedyś prało się na tarze, WS: Najważniejsze jest zdrowie. Czytam książki. Od zawsze czytałam. stawowej nauce. Po kilku miesiącach ale mi się to podobało. Nie lubiłam Trzeba dobrze z ludźmi żyć, nie kłócić Jeszcze do szkoły nie chodziłam, a już mnie zwolniono. Uznano mnie za wro- bałaganu, lubiłam jak był porządek. I się o byle co, nie jeździć po sądach. przeczytałam – książkę Szewczenki po ga ludowego, ponieważ mój mąż był denerwowało mnie, jak szła matka z Pamiętam jak Ruscy przyszli, to białorusku. Najbardziej lubię lektury Wieści parafialne w Anglii. A ja przecież byłam z nim w dzieckiem, ona – wystrojona, a dziec- fabryka jeszcze działała, mój ojciec historyczne, ale w którymś roku posta- separacji od sierpnia 1938 r. Przez ca- ko – byle jak ubrane. I zawsze powta- chodził tam, coś robił. I jak Sowieci nowiłam, że nie będę już ich czytać, bo ły czas myślałam o jakiejś pracy, która rzałam koleżankom, że jak będę miała zaczęli rządzić, to powiedział, że on mnie denerwują. Bo historia kłamie. dałaby mi wolność i parę groszy. Mia- dzieci, to będę się starać, żeby ładnie myślał, że to wszystko inaczej wyglą- Nie przepadam za romansami. Teraz łam przecież dziecko, któremu musia- wyglądały. I tak było. Chociaż finan- da, ten ustrój nie podobał się mu. A on takie czasy, że książek się nie czyta, łam zapewnić byt. W 1950 r. dostałam sowo było ciężko, to ze starych rze- przez całe życie działał w związkach tylko w laptopy wbija się wzrok. pracę (dzięki pani Barysznikowej) w czy potrafiłam coś uszyć. Kiedyś zaraz robotniczych. Jak ojciec zmarł, to na Gdybym powiedziała, że nic nie Białymstoku w Wojewódzkiej Radzie po wojnie moja babka poszła z moim pogrzebie był chyba cały Gródek, on robiłam z cerą, to pewnie by nikt nie Narodowej na Wydziale Rolnictwa w synem na rynek w Gródku, a jej zna- był znany. uwierzył. Mam krem nivea, który był dziale kadr. Dojeżdżałam pociągiem joma mówi: „Widać, że ten dzieciak Moje panieńskie nazwisko to Sa- też przed wojną, ale ja tylko od czasu do Białegostoku, trochę tam mieszka- z miasta przyjechał”, a babka odpo- wicka i wyszłam za mąż za Sawickie- do czasu go używam. Mydło, woda i łam. Oczywiście dalej pracowałam na wiedziała, że on jeszcze nigdy miasta go. Mama z domu jest Chrzanowska i nic więcej. Pamiętam, że mydełko pal- gospodarstwie. Zwolniłam się na wła- nie widział. Haftowałam różne makat- okazuje się, że babka ze strony ojca też molive przed wojną było takie pachną- sną prośbę, bo dojeżdżanie było uciąż- ki. Wyszyłam dużo kuchennych i dziś Chrzanowska, ale z innych Chrzanow- ce, a dziś już nie pachnie tak samo. Ale liwe, mieszkania nie miałam. Miałam mogłaby być moda na nie, ładnie w skich. Mój wujek Chrzanowski ożenił z przyzwyczajenia używam tylko jego. na utrzymaniu dwoje dzieci – syna z kuchni wyglądały. Robiłam swetry. W się też z Chrzanowską. W tym kącie pierwszego małżeństwa i córkę z part- czasie okupacji zrobiłam na drutach przy cerkwi to były popularne nazwi- nerem, za którego miałam wyjść za kalesony dla aptekarza, który przyje- ska. Matka mojej matki pochodziła Rozmawiała mąż, ale nie chciałam „ciągać się” po chał z Polski. Kiedyś zima to była zi- z Kozłowskich. I moja córka wyszła Dorota Sulżyk▲ Tak to było. Zamążpójścia i ożenki (cz. 2) W sierpniowym numerze „WG-HN” małżeński, oczywiście za zgodą ro- pana młodego. Materiały na stroje dej na wesele przygotowywała po- przedstawiłem czytelnikom sprawy dziny. Bez zgody najbliższych zda- weselne przed II wojną światową siłek. Najczęściej na stoły podawa- dotyczące małżeństw i spraw rodzin- rzało się to rzadko. Należało uzgod- kupowano głównie u Żydów. Na- no wieprzowinę: gotowaną lub pie- nych w przeszłości. Kontynuując te- nić wszelkie sprawy dotyczące or- stępnie miejscowi krawcy szyli z czoną. Nie mogło zabraknąć ciasta matykę w kwestii dotyczącej funkcjo- ganizacji uroczystości weselnych. nich uniformy. weselnego – korowaja, bądź ciasta nowania rodziny, należy stwierdzić, iż Przyjęcia weselne organizowano Głowę panny młodej bardzo czę- drożdżowego w innej postaci. Nie na przestrzeni wielu lat w tym zakre- przede wszystkim w domu panny sto przyozdabiano wianuszkiem zawsze podczas uczty weselnej był sie zaszły duże zmiany. młodej. Jeśli rodzina panny młodej mirtowym. W okresie międzywojen- dostatek jedzenia. W czasach woj- Zacznijmy od sytuacji, gdy dwoje nie dysponowała odpowiednim lo- nym w wielu domach bardzo często ny i po jej zakończeniu była wielka ludzi postanowiło zawrzeć związek kalem, wesele odbywało się w domu sadzono mirty. Rodzina panny mło- bieda i, niestety, stoły były bardzo

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 Historia / W ogrodzie i kuchni 25

selne są odtwarzane w skansenach głównie za sprawą mężczyzn, spo- bądź podczas lokalnych uroczysto- radycznie ze strony kobiet. Tak jak ści, gdzie są prezentowane w postaci wcześniej wspominałem, przyjęcia przedstawień. weselne odbywały się w domach, Po ślubie świeżo poślubieni mał- głównie panien młodych. Przypusz- żonkowie przeważnie zamieszkiwali cza się, że do końca lat 80. wesela w domu męża. Relacje między sy- organizowano w domach państwa nową a teściami były różne. Często młodych. Od lat 90. zaczęto je wy- zdarzały się sytuacje konfliktowe. prawiać w świetlicach, restaura- Stereotyp złej teściowej istniał od cjach, domach weselnych. Jeśli do fot. archiwum autora archiwum fot. dawna. Jeżeli dom męża był duży, końca lat 60. do ślubu jechało się skromne. „Zaraz po wojnie byłam ceremonię weselną. Dla niektórych młodzi często starali się oddzielić od konno, udekorowanymi wozami, to zaproszona na wesele. Rodzina była kategorii osób zabronione było za- reszty rodziny. Dzielono pomiesz- w latach 70. młodzi jechali już sa- biedna. Na stoły podano kapustę z wieranie ślubów kościelnych (mili- czenia. Rzadziej młody małżonek mochodami, a goście weselni często baraniną, galaretę z baranich nóżek, cja, wojsko, aparat bezpieczeństwa, przeprowadzał się pod dach świeżo autokarami. Po zakończeniu II woj- która szybko się rozpłynęła i twaróg aparat partyjny). Zdarzały się uro- poślubionej żony. Takiego męża na- ny światowej nastąpiły duże zmiany w postaci sera klinka. Skromne jadło czystości weselne, kiedy nowożeńcy zywano prymakiem. Taka sytuacja demograficzne. Przede wszystkim szybko zniknęło ze stołów.” (Zofia zawierali związek pod przymusem istniała, gdy w domu żony nie by- były duże przemieszczenia ludno- r. 1924 r.) Pan młody zobowiąza- bądź bez zgody rodziny. Jak potem ło gospodarza, bądź gospodarstwo ści. Związki małżeńskie zawiera- ny był przygotować na wesele alko- wyglądało życie rodzinne młodych było duże i potrzebowano dodatko- no między osobami pochodzącymi hol kupiony w sklepie bądź samo- małżonków, można sobie wyobra- wych rąk do pracy. Relacje zięcia z różnych zakątków kraju, różnych gon. Ponadto należało załatwić graj- zić. Leokadia (1920 r.): „Kochałam z teściami, teściową również były środowisk, odrębnych kręgów kultu- ków. Mógł to być jeden grający lub chłopaka ze wsi, który był biedny. różne, zdarzały się sytuacje konflik- rowych. Dzisiaj w społeczeństwach dwóch. Przed drugą wojną świato- Ale rodzice zmusili mnie do wyj- towe. Mówiono często: „Prymacze globalnych zmiany w sprawach ro- wą podczas uczty weselnej gościom ścia za mąż za innego, bogatego. By- życie sobacze”. dzinnych diametralnie się zmieniły. przygrywał jeden grajek na akorde- łam przerażona. Wytrzymałam kilka Czy życie małżonków było ide- Jednak niektóre wartości dotyczą- onie, harmonii, a jeśli było dwóch, miesięcy. Odeszłam. Było to wielkie alne, udane? Z tym różnie bywało. ce życia rodziny pozostały te same. to drugi grał na skrzypcach. Po II wyzwanie. Wkrótce wybuchła woj- Były rodziny, w których życie ukła- Czujemy wielki sentyment do hi- wojnie światowej i w dalszych la- na. W czasie wojny wyszłam za mąż dało się pomyślnie. Ale były też ta- storii naszego rodu, naszych rodzin. tach na weselach grali akordeoniści za mego ukochanego. Przeżyliśmy kie, w których źle się działo, ponie- Często poszukujemy swoich korze- i perkusiści. Ponadto pan młody był razem 60 lat.” waż było pijaństwo (głównie mę- ni, sporządzamy drzewa genealo- zobowiązany zapłacić za ślub, oczy- Obyczaje weselne zmieniały się ża), bieda i trudności w wyżywie- giczne. Wspominamy, jak nasi ro- wiście religijny. Po zakończeniu II na przestrzeni lat. Postęp cywiliza- niu rodziny, niezaradność i lenistwo, dzice, dziadkowie, pradziadkowie wojny światowej coraz częściej za- cyjny zmieniał zachowania ludzkie konflikty rodzinne i choroby. Czy żyli w narzeczeństwie, zawierali ślu- wierano śluby cywilne. Państwo i tradycyjne obrzędy odchodziły do istniały zdrady małżeńskie? Tak, w by i żyli w rodzinie. świeckie upowszechniało cywilną lamusa. Obecnie dawne tradycje we- warunkach wiejskich się zdarzały, Janusz Cimochowicz▲ W ogrodzie i kuchni odcinek czterdziesty czwarty Jak ten czas szybko leci? Jak to? To już? Pomyślałam… Niedawno że- Wam, dlaczego warto jeść kabaczki, choć niektó- gnałam się z Wami przed wakacjami, a już jest jerzy uważają, że to dwa różne warzywa. To roślina sień. Jak ten czas szybko leci. Uświadomiłam so- z rodziny dyniowatych, występująca w różnych bie, iż wiele razy miewam takie momenty przytę- odmianach kolorystycznych. Najczęściej w Pol- pionej uważności. Że nie wiem, jaki mamy dzień sce spotyka się je w kolorze ciemnozielonym lub tygodnia, jak szybko zmieniają się pory roku… zielonym w delikatne białe prążki. Popularna jest Czyżby tylko moje życie tak szybko leciało? Czy jednak również odmiana jasnozielona i żółta. Wa- macie podobnie? Pracując w komisji, oceniającej rzywa mają wydłużony kształt, nieco przypomi- posesje zgłoszone do gminnego konkursu, roz- nający ogórka. Zanim jednak cukinia zaowocuje, mawialiśmy o tym, czy możliwe jest, że to już 20 wydaje duże kwiaty o miodowym kolorze. Są one Fot. Barbara Niczyporuk Barbara Fot. raz z rzędu odbył się taki konkurs? Kto by pomy- jadalne i bardzo smaczne. Przed przyrządzeniem ślał, że od 1990 roku zapraszacie Nas Państwo na my, sadzimy, podlewamy, pielimy, wszystkie te potraw z kwiatów należy usunąć z nich szypułki i Swoje posesje, tarasy, balkony… Pokazujecie to, czynności, złożone kawałek po kawałku sprawia- słupki kwiatowe. Są nieco gorzkie i mogą zepsuć z czego jesteście dumni. Dzielicie się doświad- ją, że ogrodnicy, choć z wyglądu tacy różni, to smak potrawy. Warzywo to ma wyjątkowo niską czeniem, pomysłami, roślinami, a herbaty i kawy jednak w sercu tacy sami. Zakochani w kwiatach, wartość kaloryczną — cukinia ma zaledwie 15 wypijane w Waszych ogrodach smakują wybor- kolorach, zapachach… A niektórzy jakie mają kalorii w 100 g. Jest idealna dla wszystkich dbają- nie. Wiadomo, że każdy ogród ma swój niespo- rabaty warzywne! No cóż, u mnie w ogrodzie, w cych o linię. Choć najpopularniejsza jest cukinia tykany i niepowtarzalny mikroklimat, ale żeby go tym roku, jedynym warzywem, które poradziło pieczona lub faszerowana, można ją podgryzać uzyskać, potrzeby jest ogrom pracy i to właśnie sobie doskonale była żółta cukinia. To ona będzie również na surowo. Dotyczy to oczywiście mło- łączy wszystkich ogrodników. Planujemy, sieje- dziś gwiazdą w części kuchennej, ale przypomnę dych warzyw. Starsze, wyrośnięte cukinie niko-

Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny PAŹDZIERNIK 2019 26 Porady i ogłoszenia mu nie zaszkodzą, ale są mniej smaczne i soczy- kuchni. Zapraszam Drodzy czytelnicy dziś na Następnie dodać, olej, jajka, oraz kaszę mannę. ste. Właściwości kabaczka niełatwo przecenić. pasztet z cukinii i marchewki. Doprawiamy papryką i curry, solimy i pieprzy- To warzywo jest bogate w witaminę C. Zawiera Potrzebne składniki: duża cukinia - może być my do smaku, dosypujemy koperek lub pietrusz- też karoten i witaminy z grupy B oraz witaminę żółta lub zielona (3 szklanki po potarkowaniu); kę i dokładnie mieszamy. Przekładamy masę do K. Jest dobrym źródłem kwasu foliowego, kwa- 3 nieduże marchewki; 2 średnie cebule; 4 ząb- keksówki wyłożonej papierem do pieczenia. Pie- su pantotenowego oraz choliny. Ma sporo pota- ki czosnku; niecała szklanka kaszy manny; 1/3 czemy w 180 stopniach przez godzinę. Z formy su, sodu, fosfor oraz wapń. Jest znakomitym źró- szklanki oleju; 4 całe jajka; pęczek koperku lub wyciągamy po całkowitym wystudzeniu i dopiero dłem miedzi i manganu, a co najważniejsze, nie natki pietruszki; 1 łyżeczka curry; 1/2 łyżeczki kroimy. Pasztet wyśmienicie smakuje sam albo z odkładają się w niej metale ciężkie. Zawarte w słodkiej papryki; sól; pieprz. Sposób przygotowa- mięsem czy innymi warzywami. Korzystajmy z cukinii związki zasadowe działają odkwaszająco nia: cukinię zetrzeć na tarce jarzynowej, posolić sezonowych warzyw…, bo niedługo ich nie bę- i wpływają korzystnie na proces trawienia. Poma- i odstawić na 15 minut. Po tym czasie wycisnąć dzie. Smacznego. gają również przy chorobach wątroby i wszelkich z nadmiaru wody. Zetrzeć marchewkę i dodać do Barbara Niczyporuk▲ schorzeniach przewodu pokarmowego, dlatego cukinii. Na patelni podsmażyć pokrojony drob- sadzę ją od wielu lat i chętnie testuję ją w naszej no czosnek i cebulę. Dodać do miski z cukinią.

WYRAZY GŁĘBOKIEGO WSPOŁCZUCIA WYRAZY GŁĘBOKIEGO WSPOŁCZUCIA

Mirosławie Rożko Wiolecie Mieleszko z powodu śmierci z powodu śmierci SYNA MATKI I OJCA

składają koleżanki z Koła Gospodyń Wiejskich „Ale Babki” składają koleżanki ze Słuczanki z KGW w Gródku

„Wiadomości Gródeckie – Haradockija Nawiny”. Gazeta miejscowa. Ukazuje się raz OGŁOSZENIA w miesiącu. Wydawca: Gminne Centrum Kultury w Gródku. Redagują: Dorota Sul- ▼SPRZEDAM drewno opałowe żyk (redaktor naczelna), Radosław Kulesza (skład i łamanie). Współpracują: Jerzy Sulżyk (korekta), Irena Matysiuk, Wiera Tarasewicz, Magdalena Łotysz, Małgorzata tel. 791 567 539 Zbyryt (Nadleśnictwo Waliły), Barbara Niczyporuk, Marcin Tur (asystent naukowy na ▼DO WYNAJĘCIA mieszkanie w Wydziale Architektury Politechniki Białostockiej), Janusz Cimochowicz, nauczyciele Białymstoku (osiedle Leśna Doli- i uczniowie Zespołu Szkół w Gródku. Adres redakcji: ul. A. i G. Chodkiewiczów 4, na, 2-pokojowe). Tel. 664 993 607 16-040 Gródek, tel. 600 051 441, e-mail: [email protected], www.gckgrodek.pl, facebook: wiadomoscigrodeckie ▼USŁUGI TAPICERSKIE Za treść ogłoszeń redakcja nie odpowiada oraz zastrzega sobie prawo do skracania Piotr Sokołowski - Załuki i redagowania materiałów przekazanych do opublikowania. Gazetę można kupić tel. 504 441 220 w sklepach na terenie gminy Gródek, bądź zamówić prenumeratę (4 zł + 3,00 zł koszt wysyłki - cena za jeden miesiąc; nr rachunku bankowego: BS Białystok O/Gródek 68 ZAPRASZAMY DO WYSYŁANIA 8060 0004 0390 0202 2000 0050. OGŁOSZEŃ DROBNYCH. Materiały, listy, uwagi, ogłoszenia i reklamy przyjmuje Gminne Centrum Kultury. Numer złożono 01.10.2019 r. Wydrukowano w drukarni ARES w Białymstoku.

LIDER KOT£ÓW I PALNIKÓW NA PELLET 602 151 098 [email protected] u l . C i e s i e l s k a 2 1 5 - 5 4 2 B i a ³ y s t o k

SPRZEDAM OSWOJONEGO KONIKA (mieszanka kucyka z hucułem) z wyposa- żeniem (siodło i akcesoria). Konik bardzo lubi ludzi, zwłaszcza dzieci. Cena do UZGODNIE- NIA. Więcej informacji pod nr. tel. 608 319 632 | OGŁOSZENIE PŁATNE | OGŁOSZENIE PŁATNE | OGŁOSZENIE PŁATNE | OGŁOSZENIE PŁATNE |