GRIECHEN AUS PONTOS & GRIECHISCHE REVOLUTION 1821

ΟΙ ΠΟΝΤΙΟΙ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

35 JAHRE VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ- DIE TANZGRUPPEN

35 ΧΡΟΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ- TA XΟΡΕΥΤΙΚΑ ΜΑΣ ΤΜΗΜΑΤΑ

Περιοδική Έκδοση της Ένωσης Ποντίων Ελβετίας・Καλαντάρτς 2010・Τεύχος 4 Zeitschrift der Vereinigung der Griechen aus Pontos in der Schweiz・Januar 2010・Nr. 4

...Σα ξένα τοπέα λάσκουµαι αµόν σασουρεµένον, τεµόν το σπίτ’ κ’ εγνώρτσε εµέν, ν’ αιλεί εµέν τον ξένον... Στοιχεία έκδοσης / Impressum 02

Εκδότης: Ένωση Ποντίων Ελβετίας・Υπεύθυνος Έκδοσης και Ύλης: Γιώργος Νικολαΐδης Herausgeber: Vereinigung der Griechen aus Pontos in der Schweiz・Chefredaktor: Georg Nikolaidis

Συντακτική οµάδα: Στέλλα Νικολαΐδη, Χρήστος Σταυριανίδης・Συνεργάτες αυτού του τεύχους: Γεώργιος Αν- δρεάδης, Σοφία Βενάκη-Παυλίδου, Γιώργος Βενάκης, Μαριάννα Φωκά-Ιωσηφίδου, Αλέκος Καλπαξίδης, Νώντας Καλπακίδης Γιώργος Μιχαλόπουλος, Ρίτσα Υφαντή-Παπαδοπούλου, Dirk Nowak. Redaktionsteam: Stella Nikolaidis, Christos Stavrianidis・Mitarbeiter der aktuellen Ausgabe: Georgios An- dreadis, Sofia Venaki-Pavildou, Jorgos Venakis, Marianna Fokas-Iossifidis, Alekos Kalpaxidis, Nondas Kalpaki- dis, George Michalopoulos, Ritsa Yfantis-Papadopoulou, Dirk Nowak.

Σελιδοποίηση: Γιώργος Νικολαϊδης ・Σχεδιασµός Τίτλου: Γιώργος Μιχαλόπουλος Layout: Georg Nikolaidis ・ Logo-Design: Georg Michalopoulos

Εκτύπωση: Χρήστος Σταυριανίδης Druck: Christos Stavrianidis Μεταφράσεις - Διορθώσεις: Γιώργος Νικολαΐδης, Στέλλα Νικολαΐδη, Νώντας Καλπακίδης, Νικόλαος Γεντής Übersetzungen - Korrekturen: Georg Nikolaidis, Stella Nikolaidis, Nondas Kalpakidis, Nikolaos Gentis

Φωτογραφίες: Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, thalassa-karadeniz.livepage.gr, Αρχείο Ένωσης Photos: Komitte für Pontische Studien, thalassa-karadeniz.livepage.gr, Archiv der Vereinigung

Φροντιστήριο Τραπεζούντας - Πολιτιστικός Φάρος του Ποντιακού Ελληνισµού

Περιοχόµενα / Inhaltsverzeichnis Σελίδα / Seiten

Αράευµαν (αναζήτηση, ψάξιµο): “... θα έφταµεν σύλλογον τ‘ εµέτερον.” 3 Araevman (suchen, entdecken): “...wir werden einen eigenen Verein gründen” 4

Θύµεψη (ενθύµηση): Οι Πόντιοι στην Επανάσταση του 1821 5-13 Thymepsi (Erinnerung): Griechen aus Pontos & Griechische Revolution vom Jahre 1821 14-21

Ιβόρισµαν (λίχνισµα): “Εν αρχή ήν ο χορός...” 35 xρόνια xορευτικά τµήµατα 22-31

Iworisman (die Spreu vom Weizen trennen): “Am Anfang stand das Tanzen...” 35 Jahre Tanzgruppen 31-37

Ιχνάριν (ίχνος): Πρωτοχρονιά στον Πόντο, ο Άγιος Βασiλης και η Παγκοσµιοποiηση... 38-39 Ichnarin (Spur): Neujahr im Pontos, der Heilige Vasilios und die Globalisierung... 39-40

ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 Αραύεµναν (αναζήτηση-ψάξιµο) 03 “... θα έφταµεν σύλλογον τ‘ εµέτερον.” Σε ποίο σηµείο της ζωής του βρίσκεται κά- λών της ποντιακής κοινωνίας βιώνουν µέ- ποιος που στο κατώφλι των τριανταπέντε σα από τους χορούς. Στα πλάισια της µόνι- χρόνων του; Είναι στην αρχή, είναι στη µέ- µης στήλης µας “Ιβόρισµαν” προσπαθού- ση; Τι θα έπρεπε να έχει πετύχει σε αυτά µε να αναδείξουµε ζητήµατα της παράδο- τα τριανταπέντε χρόνια του; Τί αλλάζει εάν σης του Ποντιακού Ελληνισµού. Αυτή τη αυτός ο κάποιος είναι ένας Σύλλογος µε η- φορά επιχειρούµε ένα πάντρεµα της τόσο µεροµηνία γέννησης, το Φθινόπωρο του σηµαντικής για τους Πόντιους χορευτικής 1975. Νοέµβρης µήνας, ήταν όταν µεταξύ παράδοσης, µε ένα αφιέρωµα στα τριαντα- άλλων ο Θόδωρος, ο Γιάννης, ο Αλέκος, ο πέντε χρόνια των χορευτικών µας τµηµά- Κώστας, ο Γιώργος -ας µε συγχωρέσουν οι των. Άρθρα γραµµένα και σκίτσα καµωµέ- εν ζωή και οι συγχωρεµένοι εάν τους ανα- να µε µεράκι, από παλαίµαχα και τωρινά φέρω µε τα µικρά τους ονόµατα-, αποφάσι- µέλη των χορευτικών µας τµηµάτων που µε σαν ότι: “...θα έφταµεν σύλλογον τ‘ αφορµή την επετείο ενός από τους εκατο- εµέτερον”. Ποιοί ήταν οι στόχοι τους; Αισ- ντάδες συλλόγους Ελλήνων σ’όλο τον κό- θάνονται δικαιωµενοι; Θα επιζητήσουµε να σµο, µιλάνε τελικά για κάποιες αξίες τόσο το µάθουµε στα εορταστικά τεύχη του “Ξε- πανανθρώπινες, όπως της πατρίδας και νιτέα” κατά τη διάρκεια της χρονιάς. της ανάγκης για επαφή µε αυτήν, της συν- τροφικότητας και συλλογικότητας, της φιλι- Αυτοί που σίγουρα δεν αισθάνονται δικαιω- άς, και του ελληνικού φιλότιµου, µιλάνε για µένοι για τους αγώνες τους είναι οι πρό- κάποιες αξίες, που, και ας λέγετε τόσο συ- γονοι µας, των οποίων η προσφορά στην χνά, χανόνται. προετοιµασία της επανάστασης του 1821 δεν καταγράφηκε στην ιστορία του Ελληνι- Στην στήλη “Ιχνάριν” την οποία σήµερα θα κού κράτους. Το ίδιο κράτος, περίπου 100 εγκαινιάσουµε φιλοδοξούµε να ασχολούµα- χρόνια αργότερα, δεν βοήθησε όσο θα στε µε τα έθιµα στον Πόντο. Ο Νώντας µπορούσε, στο όνειρο των Ποντίων για αυ- Καλπακίδης ξεκινά µε µια αναφορά στην τονοµία. H µόνιµη στήλη µας “Θύµεψη” φι- Πρωτοχρονιά στον Πoντο, τον Άγιο Βασiλη λοξενεί αυτή την φορά τον γνωστό συγγρα- και την Παγκοσµιοποiηση. φέα Γιώργο Ανδρεάδη που µε γλαφυρό τρόπο αναφέρεται στα δύο ζητήµατα. Γιατί ΚΑΛΑΝΤΑΡΤ'Σ ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗ όπως πολύ σοφά είπε κάποτε ο Göthe: ΧΡΙΣΤΟΥ ΤΗΝ ΕΥΛΟ(Γ)ΙΑΝ! “Εάν η λήθη είναι αρετή, η µνήµη είναι Γιωρίκας ο ελβετόν χρέος…” (Γιώργος Νικολαΐδης) Σίγουρα ένας από τους στόχους των ιδρυ- τών της Ένωσης Ποντίων Ελβετίας, ήταν και η ανάγκη για την καλλιέργεια των χο- ρών µας. Και άν κάποιοι πρεσβεύουν πως ο χορός είναι ότι µας απέµεινε απο την πα- ράδοση µας, ξεχνούν πως στον Πόντο, ό- λες οι συνήθειες, τα ήθη, τα έθιµα, των µε-

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 Araevman (suchen-entdecken) 04 “...wir werden einen eigenen Verein gründen” In welchem Punkt des Lebens befindet behaupten, dass der Tanz das einzige Ele- sich jemand, der bereits 35 Jahre auf dem ment unserer Traditionen ist, das uns er- Buckel hat? Befindet er sich am Anfang halten geblieben ist, kann man klar aufzei- des Lebens oder hat er bereits seine Le- gen, dass im Pontos alle Gewohnheiten, benshälfte erreicht? Was muss er in diesen alle Traditionen und Geplogenheiten der 35 Jahren bereits erreicht haben? Was Gesellschaft in den Volkstänzen aufgeblüht ändert sich, wenn dieser jemand ein Verein sind. In unserer immer gerne gelesenen ist, mit Geburtsstunde den Herbst 1975? Kolumne „Ivorisman“ versuchen wir, die Es war ein kalter Novembertag, als unter vielschichtigen, gesellschaftliche Facetten anderen Theodoros, Jannis, Alekos, Ko- der pontischen Kultur aufzuzeigen. Dieses stas, Jorgos – die Lebenden und die Seeli- Mal versuchen wir, die für die Pontier le- gen mögen mir verzeihen, dass ich sie mit benswichtige Tradition der Tänze mit einer ihren Vornamen anspreche - entschieden, speziellen Widmung an die 35 Jahre unse- dass “...θα έφταµεν σύλλογον τ‘ εµέτε- rer Tanzschulen. Geschriebene Texte, ge- ρον” (wir werden einen eigenen Verein zeichnete Skizzen, von alten und neuen gründen). Welche waren ihre Ziele? Sehen Mitgliedern der Tanzgruppen, aus Anlass sie heute ihre Ziele erfüllt? Wir freuen uns, des Jubiläums einer der hunderten Vereine dies in den Jubiläumsausgaben des „Xeni- der Griechen weltweit, sprechen von teas“ in Erfahrung zu bringen. grundlegenden Werten der Menschheit, wie der Drang nach Heimat nach dem Zu- Unsere Vorfahren, die durch ihre Hingabe sammengehörigkeitsgefühl, nach Freund- die griechische Revolution von 1821 vorbe- schaft, nach der griechischen Ehrliebe, reitet haben, ohne dass dies in die offizielle kurz zusammengefasst, nach gewissen Geschichtsschreibung des griechischen Werten, die oft verloren gehen. Nationalstaates eingegangen ist, würden sich heute sicher nicht in ihren Zielen erfüllt Schliesslich befasst sich unsere neu ins sehen. Derselbe Nationalstaat hat 100 Leben gerufene Kolumne “Ichnarin” mit Jahre später bei der Unterstützung des den Bräuchen der pontischen Griechen. Traumes der Pontier nach Autonomie seine Nondas Kalpakidis verfasste einen Artikel Möglichkeiten nicht voll ausgeschöpft. Un- über das Feiern des Neujahrs im Pontos, sere Kolumne „Thymepsi“ empängt in der den Heiligen Vasilios und die Globalisie- aktuellen Ausgabe den bekannten Au-tor rung. Georgios Andreadis, welcher sich auf eindrückliche Weise mit diesen zwei hei- Georg Nikolaidis klen Themen befasst. Wie schon der Historiker Golo Mann zu sagen pflegte: “Wer nicht um seine Herkuft weiss, hat kei- ne Zukunft”.

Sicher ist eines der Ziele der Gründer un- seres Vereines die Pflege und der Erhalt unserer Volkstänze. Wenn gewisse Kreise ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 Θύµεψη (ενθύµηση) - Οι Πόντιοι στην Επανασταση του 1821 05

“Οι Σουλιώτισες” πίνακας του Ary Scheffer Ο συγγραφέας Γεώργιος Ανδρεάδης

ΣΕ ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ άγνοιας. Αυτή επέτρεψε πρόσφατα σε κά- του Γιώργου Νικολαΐδη ποιους αυτοαποκαλούµενους αναθεωρητές της ιστορίας να χαρακτηρίσουν τα µαρτυ- Μεγάλωσα σ’ενα περιβάλλον που µου έµα- ρικά γεγονότα της εξόδου των προσφύγων θε να είµαι περήφανος για την ιστορία των από την γενέθλια γή, ώς συνωστισµό. Η όλων των Ελλήνων και την καταγωγή µας αποσιώπηση όµως της ιστορίας µας, επι- ώς Ποντίων. Περνόντας όλη µου την σχο- τρέπει και σε κάποιους άλλους να αµφι- λική ζωή στην Ελλάδα, ήταν για µένα ώς σβητούν ακόµη και την ελληνικότητα µας, ποντιακής καταγωγής Έλληνα ακατανό-ητο ισχυριζόµενοι πώς οι Έλληνες του Πόντου γιατί τα επίσηµα βιβλία ιστορίας του ελ- δέν ξεσηκώθηκαν στην επανάσταση του ληνικού κράτους δεν έκαναν καµία αναφο- 1821. ρά στην ιστορία των Ελλήνων που δεν ζού- σαν στην επονοµαζόµενη µητροπολιτική Ο Γιώργος Ανδρεάδης, τον οποίο η Ένω- Ελλάδα. Ακατανόητο και παράλογο, έαν ση Ποντίων Ελβετίας είχε την τιµή να έχει φανταστεί κανείς, πώς εώς τις αρχές του ως οµιλιτή, αλλά και να προβάλει ταινία 20ου αιώνα το µεγαλύτερο µέρος των που βασίστηκε στο βιβλίο του Ταµάµα, σε Ελλήνων ζούσε εκτός των ορίων του εκδήλωση της τον Μάη του 2007 είναι ένας ελληνικού κράτους. Και όµως η ιστορία πολυγραφότατος συγγραφέας που έχει των Μικρασιατών, των Ανατολικοθρακιω- ασχολήθει µε ποικίλες εκφάνσεις της πον- τών, των Ελλήνων της Ανατολικής Ρωµυ- τιακής ιστορίας, της λαογραφίας και βέβαια λίας, των Ποντίων για να αναφέρουµε µόνο την λογοτεχνία. Στο κείµενο που ακολουθεί κάποιες από αυτές τις οµάδες παραµένει τη βιογραφία του, µας αναλύει την προσ- άγνωστη για τους περισσότερους Ελλή- φορά των Ελλήνων του Πόντου στην επα- νες. Δεν θα ασχοληθούµε µε τα αίτια, τά νάσταση του 1821, και δίνει απάντησεις οποία είναι στενά συνηφασµένα µε την δη- στις ανιστόρητες αµφισβητήτησεις. µιουργία του πρώτου Ελληνικού κράτους, αλλά µε τις επιπτώσεις αυτής της, ας µου επιτραπεί, ηθεληµένης αποσιώπησης και

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 06

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΔΗΣ- του έργο, αλλά και για την αφύ- ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ πνιση των εναποµεινάντων εξι- Ο συγγραφέας Γεώργιος Αν- σλαµισθέντων Ποντίων της Μαύ- δρεάδης, γεννήθηκε στις παρά- ρης Θάλασσας. Στις 26 Απριλίου γκες της Καλαµαριάς, το 1936. 2003, κυκλοφόρησε στην Αρµε- Φοίτησε στο Αµερικανικό Κολέγιο νία, η αρµενική έκδοση του έρ- Ανατόλια, µε υποτροφία Ful- γου Ταµάµα, ενώ στις 13 Αυγού- bright και µετά σπούδασε Πο- στου 2004, µε την έναρξη των Ο- λιτική Οικονοµία, στο Πανεπιστή- λυµπιακών Αγώνων, κυκλοφόρη- µιο του Φράϊµπουργκ, στην Γερ- σε στην Σαγκάη, στην κινεζική µανία. Ασχολούµενος µε τα εθνι- γλώσσα. Η πολυεθνική κινηµατο- κά µας θέµατα, έχει επισκεφθεί γραφική εταιρεία Silkroad Film την γη των προγόνων µας, στην Production, µε έδρα το Παρίσι, α- Μαύρη Θάλασσα, 52 φορές, από νέλαβε την µεταφο-ρά σεναρίου, το 1960 µέχρι το 1998 και έχει που βασίζεται στο έργο Ταµαµα, δηµοσιεύσει µέχρι τώρα 45 στον κινηµατογράφο και την τη- βιβλία, σχετικά µε τον χώρο ε- λεόραση. Το έργο φέρει τον τίτλο κείνο, πολλά από τα οποία κυ- «Περιµένοντας τα σύννεφα». κλοφόρησαν και στην αγγλική, Στην κινεζική κυκλοφορία του βι- γερµανική, ρωσική, τουρκική, αρ- βλίου Ταµάµα, ο συγγραφέας και µενική, κουρδική και κινεζική η µεταφράστρια κ. Sou Kai, εκ- γλώσσα. Προσεχώς ακολουθούν χώρησαν τα δικαιώµατα τους, εκδόσεις στην ιταλική και σουη- υπέρ της ίδρυσης, Κέντρου Ελ- δική γλώσσα. ληνικού Πολιτισµού, στην Σα- γκάη. Τα δε συγγραφικά δικαιώ- Το βιβλίο του, Ταµάµα, βρα- µατα της τουρκικής έκδοσης, έ- βεύτηκε το 1992, στην Κων- χουν εκχωρηθεί, από τον συγ- σταντινούπολη, µε το βραβείο γραφέα, στην UNESCO, για την ελληνοτουρκικής φιλίας Ipecsi, αναστήλωση της ιστορικής αλλά και απελάθηκε ο ίδιος από Μονής Σουµελά, στον Πόντο. την Τουρκία, στις 5 Δεκεµβρίου 1998, εξ αιτίας της επιρροής, Το έργο του, Ταµάµα ενέπνευσε που επέφεραν επτά από τα Ποντίους στιχουργούς και καλλι- βιβλία του, σε τουρκική έκδοση, τέχνες, στην δηµιουργία δυο ω- στον χώρο της διανόησης και της δών, για την ηρωίδα του έργου. νεολαίας, στην γείτονα χώρα. Ερµηνεύονται αντίστοιχα, από Τον Δεκέµβριο του 2000, η Ακα- τον Χρήστο Παπαδόπουλο και δηµία Αθηνών, βράβευσε τον τον Βασίλη Μιχαηλίδη. συγγραφέα Γεώργιο Ανδρεάδη, δια χειρός του τότε Προέδρου της Δηµοκρατίας κ. Κωστή Στε- φανόπουλου, για το συγγραφικό

ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΣ 2010 07 OI ΠΟΝΤΙΟΙ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 21 µοιραία κατάληξη για το γένος των Ελλή- του Γιώργου Ανδρεάδη νων, εάν απέναντι σ' αυτές τις δυσκολίες δεν είχε αντιπαρατεθεί η µεγάλη στρατιά Το γεγονός, ότι ο Ευαγγελισµός του Γαβρι- των Φιλελλήνων, τους οποίους ξεσήκωσε ήλ προς την Παρθένο Μαρία και η έναρξη το άφθονο αίµα της σφαγής των ραγιάδων, της Άνοιξης, στις 25 Μαρτίου 1821, σήµανε που πότιζε την αγαπηµένη τους γη των Ελ- την Ανάσταση του Γένους των Ελλήνων, λήνων, µαζί µε την πανστρατιά των µεµυη- είναι σ' όλους µας, µικρούς και µεγάλους, µένων στην Φιλική Εταιρεία Ελλήνων της λίγο πολύ γνωστή ιστορία, την οποία όλοι διασποράς, οι οποίοι έδωσαν όχι µόνον τα µας ακούσαµε και µάθαµε από τις πρώτες χρήµατα, αλλά και την ζωή τους για τον τάξεις του ελληνικού σχολειού µας. αγώνα εκείνο. Και όλοι γνωρίζουµε, ότι εκεί- νη η Φιλική Εταιρεία, υπήρξε η Τράπεζα Το απίθανο εκείνο κατόρθωµα του ξεσηκω- στήριξης του Αγώνα, που ιδρύθηκε στην µού, στηρίχτηκε στην απόφαση των ραγιά- Οδησσό, οργάνωσε, στήριξε, καθοδήγησε δων, οι οποίοι πήραν στα χέρια τους την και στελέχωσε τους ραγιάδες . στέρεη θέληση, να βάλουν τέρµα στην ασυ- δοσία του βάρβαρου κατακτητή. Μη O Αλέξανδρος Υψηλάντης γεννήθηκε το θεωρηθεί όµως εύκολη υπόθεση, διότι δεν 1792 και από µικρός είχε κλίση στα στρα- ήταν καθόλου εξασφαλισµένο το αποτέλε- τιωτικά. Το 1810 είχε καταταγεί µε τον βαθ- σµα της. Όλες οι κυβερνήσεις της Ευρώ- µό του Ανθυπίλαρχου στο σώµα των εφίπ- πης και ιδιαίτερα η ιερή συµµαχία µ' επικε- πων σωµατοφυλάκων του Τσάρου της Ρω- φαλής τον Μέττερνιχ της Αυστρίας, αντιπα- σίας. Στην µάχη της Δρέσδης, στις θούσαν και αντιµάχονταν κάθε επαναστα- 27-8-1813 έχασε το δεξί του χέρι. Το 1815, τική κίνηση οιουδήποτε λαού της Ευρώπης, µε τον βαθµό του υποστρατήγου, ήταν µέ- διότι την θεωρούσαν κοινωνική αρρώστια, λος της αυτοκρατορικής ακολουθίας στο η οποία αργά ή γρήγορα θα έφθανε και συνέδριο της Βιέννης. Ο Αλέξανδρος ανα- στην δική τους πόρτα. Άρα ο απελπισµένος γνωρίζεται στις 12 Απριλίου 1820, ως γενι- λαός των ραγιάδων δεν είχε να αντιµετωπί- κός επίτροπος, δηλαδή αρχηγός της Φιλι- σει µόνον τους Τούρκους, αλλά και την κής Εταιρείας, µε το ψευδώνυµο “Kαλός” ενωµένη τότε τάξη πραγµάτων, της Ρωσι- και κωδικό υπογραφής τα γράµµατα α.ρ. κής Αυτοκρατορίας µη εξαιρουµένης. Και ο Από το Ιάσιο της Ρουµανίας ετοιµάζει αγώνας της επανάστασης του 21 θα είχε στρατό µε 12.000 άνδρες και βαδίζει προς

Αλ. Υψηλάντης (γκραβούρα) Ο Υψηλάντης µε στρατιωτική στολή Η σφραγίδα της Φιλικής XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 08 το Βουκουρέστι. Δηµιούργη- τέλος χάρισαν την ελευθερία µε να ευαγγελίζουµε τον λαό σε την επίλεκτη οµάδα του στην χώρα µας. µας, µε τις άγνωστες αυτές Ιερού Λόχου, τον οποίο πτυχές της δικής µας ιστο- οργάνωσε ο πρίγκιπας και ρίας στην Ανατολή. συµπατριώτης του Κατα- κουζηνός. Θέλοντας να κα- Η εξέγερση των ραγιάδων τέλθει στον Μοριά, πήγε στον Μοριά, τον Μάρτιο του στην Τεργέστη, αλλά εκεί 1821, ήταν η απόφαση και τον συνέλαβαν οι Αυστρια- το αποτέλεσµα µιας ολάκε- κοί και τον φυλάκισαν στο ρης διεργασίας, η οποία ξε- φυλακές της Theresienstadt. κίνησε από την Φιλική Εται- Η υγεία του κλονίστηκε και ρεία και απ' αυτούς που την πέθανε στη Βιέννη, στις 9 ίδρυσαν στην Οδησσό. Πέ- Ιανουαρίου 1828. Τον κή- ρασε από τους Έλληνες Η- δεψαν µε την στολή του γεµόνες της Μολδοβλαχίας, Ιερολοχίτη. για να καταλήξει και να ε- νεργοποιηθεί από τους κα- ραβοκύρηκες των Νησιών και τους Αρµατολούς και Κλέφτες του Μωρηά και της Δηµήτριος Υψηλάντης Ρούµελης. Και όλοι γνωρί- ζουµε, ότι όλα τα βόρεια πα- Το κράτος µας, γι' άγνω- ράλια της Μαύρης Θάλασ- στους λόγους, επί 80 χρό- σας, επί αιώνες δεχόντου- νια, δεν θέλησε να καταγρά- σαν πολυάριθµες παροικίες ψει στα σχολικά βιβλία κάτι Ποντίων, που κατέφευγαν για την ιστορία της δικής εκεί, µακριά από την κυρι- µας πατρίδας καταγωγής, αρχία της Οθωµανικής Αυ- του Ευξείνου Πόντου. Και τοκρατορίας. Ήσαν τόσο στην παντελή σιωπή αυτή πολλοί, ώστε και σήµερα να συµπεριλαµβάνεται και το ακούει κανείς τους Ρώσους κεφάλαιο της όποιας συµµε- να λένε, ότι στις φλέβες κά- τοχής των Ποντίων στην ε- θε τρίτου Ρώσου, ρέει αίµα Ιερολοχίτες στη µάχη του Δρα- ξέγερση του Μοριά. ελληνικό. Στην Γεωργία, την γατσανίου (Πέτερ φον Ες) Νότια Ρωσία, την Ουκρανία, Το βάρος της ενηµέρωσης την Μολδαβία και την Ρου- Το εγχείρηµα του Αλέξαν- αυτής πέφτει στις πλάτες τις µανία, είχαν δηµιουργηθεί δρου Υψηλάντη απέτυχε, δικές µας και γι’αυτό τα τε- µεγάλες παροικίες Ποντίων. αλλά ο ξεσηκωµός των Ρα- λευταία χρόνια ακατάπαυ- γιάδων επετεύχθη και ακο- στα, ολάκερος ο πνευµατι- Ο Αλ. Υψηλάντης, είχε στα- λούθησαν πολλοί, όπως ο κός κόσµος του ποντιακού διοδροµήσει σαν αξιωµατι- αδελφός του, Δηµήτριος µας λαού, σαν περιπλανµε- κός στον ρωσικό στρατό. Ή- Υψηλάντης, οι οποίοι στο νοι ιεροκήρυκες, δεν παύου- ταν φλογερός πατριώτης και προσπάθησε να ενσαρκώ- ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 09 σει το όνειρο του Ρήγα, για µια παµβαλκα- Αυτά τα γνωρίζουµε όλοι από την ιστορία νική επανάσταση. Τον Αλέξανδρο Υψηλάν- του σχολειού µας. Δεν γνωρίζουµε όµως, τη επέλεξε η Φιλική Εταιρεία, σαν αρχηγό, ότι πενήντα περίπου χιλιόµετρα ανατολικά µε την ενεργό έναρξη του ένοπλου ξεση- της Τραπεζούντας και επί της παραλίας της κωµού στον Μωρηά, όπως και επιλογή της Μαύρης Θάλασσας, συναντούµε τον Όφη Φιλικής Εταιρείας ήταν, ο ξεσηκωµός να ποταµό, που πήρε αυτό το όνοµα, από αρχίσει από τον ταλαιπωρηµένο και εξα- τους αρχαίους ήδη καιρούς, επειδή πρα- θλιωµένο Μωρηά. γµατικά σαν φίδι το ποτάµι αυτό διασχίζει όλη την επαρχία προς τα νότια, σε απόστα- ση εκατόν χιλιοµέτρων από την θάλασσα. Εάν λοιπόν ακολουθήσει κανείς την φιδίσια διαδροµή αυτού του ποταµιού, πάνω στα ψηλά βουνά του Νότου, θα συναντήσει πο- λυάριθµα χωριά και ένα απ' αυτά τα χωριά ξεχωρίζει, γιατί δεσπόζει ψηλά και µέχρι σήµερα, παρ' όλο, ότι κατοικείται από Μου- σουλµάνους, ονοµάζεται Υψήλ. Το χωριό αυτό ήταν ελληνοκατοικούµενο µέχρι το 1820 και έφερε το όνοµα Υψηλή. Οι χριστι- ανοί του Υψήλ, όπως και άλλων χωριών του Όφεως ποταµού, κατά καιρούς µετα- νάστευαν, στις απέναντι ακτές της Μαύρης Θάλασσας, στην Ρωσία, την Ουκρανία, την Μολδοβλαχία και την Ρουµανία. Πολλοί απ' αυτούς αναπτύχθηκαν, στο εµπόριο, στα γράµµατα και στην στρατιωτική τέχνη.

Η ώρα ήλθεν. Ω άνδρες Έλληνες! Ας καλέ- σωµεν λοιπόν ω ανδρείοι και µεγαλόψυχοι Έλληνες, την Ελευθερίαν, εις την κλασσικήν γην της Ελλάδος! Εις τα όπλα λοιπόν, φίλοι, η Πατρίδα µας προσκαλεί!. Σηµερινή φωτογραφία του Υψήλ (στο βάθος), του 24 Φεβρουαρίου 1821- Αλέξανδρος χωριού των Υψηλαντήδων. Υψηλάντης. (Προκύρηξη Αλ. Υψηλάντη)

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 10 Η οικογένεια των Υψηλάντηδων ξεκίνησε λη υπόθεση, που συνάρπασε κάθε ελληνι- από το χωριό Υψήλ και έφτασε να βγάλει α- κή ψυχή και συνείδηση. Είναι καθήκον δικό ξιωµατικούς στον ρωσικό στρατό και µάλι- µας, αφού ορισµένοι επιµένουν πέπλο σι- στα στο περιβάλλον του ίδιου του Τσάρου. γής να καλύπτει τα γεγονότα εκείνα και να Το ίδιο και η οικογένεια των Μουρουζη- µη γίνεται λόγος και µνεία γι' αυτά. Γιατί δών, που επίσης κατάγεται από την περιο- άραγε; Αυτοί µόνον γνωρίζουν. χή του Όφεως. Μέσα λοιπόν στην Φιλική Εταιρεία υπάρχουν µεµυηµένοι Πόντιοι και Μόλις έφτασε η είδηση της Επανάστασης στην έναρξη του αγώνα, επικεφαλής σαν του Μωρηά, στην Κωνσταντινούπολη και αρχηγός τίθεται ο Πόντιος, από το Υψήλ την άκουσε ξαπλωµένος στο ντιβάνι του, ο καταγόµενος, Αλέξανδρος Υψηλάντης. Από Σουλτάνος Μαχµούτ ο Β.΄, λέγεται ότι ο την ίδρυση της, η Φιλική Εταιρεία το 1814, µοιραίος εκείνος Σουλτάνος κύλησε από το µέχρι το 1821, συνωµοτικά, επαναστατικά ντιβάνι του στο δάπεδο του δωµατίου του και µυστικά, οργάνωνε την µεγάλη αυτή και αφρίζοντας ξεφώνιζε: “Ρουµεσµί ντε υπόθεση των Ελλήνων. Δίπλα στους αρχι- κουλούµ γιοκτούρ, κεσίν κεφαλαρίνι”. Δη- κούς τρεις εµπόρους ιδρυτές της Φιλικής Ε- λαδή: Ρωµιούς υπηκόους δεν αναγνωρίζω. ταιρείας, Ν. Σκουφά, Εµµ. Ξάνθο και Αθ. Κόψτε τα κεφάλια. Και κεφάλια έπεσαν Τσακάλωφ, στα οκτώ χρόνια της προε- πολλά, σ' ολάκερη την καθ' ηµάς Ανατολή τοιµασίας µυήθηκαν πολλοί και συγκεντρώ- και στην Βαλκανική, την οποία άγριο σκό- θηκε άφθονο χρήµα, για την στήριξη αυτού, τος κάλυψε, την δύσκολη εκείνη εποχή. του υπέρ πάντων αγώνος. Χωρίς να ξεχά- σουµε και τον αδελφό του Αλεξάνδρου, τον Πρώτο θύµα ο µαρτυρικός µας Πατριάρ- Δηµήτριο Υψηλάντη και την δική του προ- χης Γρηγόριος ο σφορά στον αγώνα εκείνο. Ε.΄, τον οποίον κρέ- µασαν στην µεσαία Πύλη εισόδου στην αυλή του Πατριαρ- χείου. Μια Πύλη, που µένει εσαεί κλει- στή, για να υπενθυ- µίζει το βάρβαρο έγκληµα. Το τι έγινε πριν, κατά την διάρ- κεια και µετά την Ελληνική Επανάστα- ση, στην δική µας αξέχαστη Πατρίδα, τον Πόντο, αυτά θέλω Μία απο τις σηµαίες των Φιλικών. όµως να σας διηγηθώ.

Θα περιοριστούµε στα όσα συνέβησαν την Ο Μητροπολίτης Αργυρουπόλεως Σίλβε- εποχή εκείνη στον Εύξεινο Πόντο και την στρος Λαζαρίδης ο Β΄, που καταγόταν συµµετοχή των προγόνων µας, όχι µόνο από το χωριό Τσίτε, µυήθηκε στην Φιλική στους αγώνες του γένους στον Μωρηά, αλ- Εταιρεία, από τον συµµαθητή του και Σχο- λά εν γένει την προσφορά τους στην µεγά- λάρχη Τραπεζούντας, τον Σάββα Τριαντα- ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 11 φυλλίδη. Ο Σάββας Τριανταφυλλίδης χλος των µουσουλµάνων, µάζεψε τους Χρι- ήταν ο πατέρας του Περικλή Τριανταφυλλί- στιανούς σαν πρόβατα στο Γκιουζέλ Σε- δη, που έγραψε τα αθάνατα έργα "Ποντικά" ράι, δηλαδή το Λεοντόκαστρο, µε σκοπό να και "Φυγάδες". Ορκίστηκαν µάλιστα τον τους κατασφάξει. Την ζωή των Χριστιανών όρκο πίστεως στην Φιλική Εταιρεία στην και την αγωνία τους, έλυσε ο καταγόµενος Αργυρούπολη, από δύο απεσταλµένους από τον Σταυρίν της Κρώµνης, φρούραρ- της Φιλικής Εταιρείας, που ήρθαν για τον χος της Τραπεζούντας, ο Σατήρ Ζαδδές σκοπό αυτό, ντυµένοι σαν τούρκοι ντερβί- Σουλεϊµάν Πασάς, ο οποίος και διέλυσε σηδες. Στην περιοδεία τους εκείνη, οι ντερ- τον όχλο των µουσουλµάνων και έσωσε βίσηδες αγγελιοφόροι της Φιλικής Εται- τους Χριστιανούς. Λέγεται ότι γόνος οικογέ- ρείας, περιόδευσαν τον Πόντο και όρκισαν νειας κρυπτοχριστιανών και όλοι γνωρίζου- πολλούς µεµυηµένους, µε τους οποίους, η µε, ότι οι Κρυπτοχριστιανοί του Πόντου, Φιλική Εταιρεία είχε προηγούµενη συνεννό- διαφύλαξαν και έσωσαν πολλές φορές, από ηση. Μόνον οι µεµυηµένοι της επαρχίας πολλά δεινά, τους φανερούς Χριστιανούς Χαλδίας συγκέντρωσαν για τον αγώνα της Μαύρης Θάλασσας. 12`000 γρόσια, ποσό πολύ σηµαντικό, για τα χρόνια εκείνα και τα διοχέτευσαν µέσω Στην επαρχία Αργυρούπολης, οι Χριστιανοί Φιλικής στον αγώνα του Γένους, στον Μω- υπέστησαν τα πάνδεινα. Ο Μητροπολίτης ρηά. Στον κώδικα του Μητροπολιτικού Να- Σίλβεστρος, υπήρξε θύµα βιαιοπραγίας. ού Αγ. Γεωργίου Αργυρούπολης, κατα-γρά- Μεταφέρθηκε στην Μονή Γουµερά, όπου φηκε η απλή σηµείωση: “12`000 γρόσια για και πέθανε µετά από µερικές ηµέρες. Ο τις ανάγκες του Γένους”. Αρχιµεταλλουργός Ιάκωβος κατέφυγε στην Άτρα, όπου τον έπιασαν και τον έσφαξαν, ο αδελφός του Μιχαήλ δηλητηριάστηκε σε τουρκικό καφενείο, ενώ ο Κυριάκος Ζαµα- νόπουλος, ή Κυπριανίδης πρόλαβε και πή- ρε τα αρχεία και τον κώδικα της Μονής Χουτουρά και κατέφυγε στην Ρωσία. Ο Ιγνάτιος Σαρασίτης κατέφυγε στα µεταλ- λεία του Αλλάχ Βερντή της Αρµενίας, ο Ευ- στάθιος Ραφτόπουλος και ο Πάµπανος Μουζενίδης στο Ερζερούµ και άλλοι έφυ- γαν για τα µεταλλεία του Σίµ, του Χατζή Κιόϊ, του Ακνταγκµαντέν, του Μπερεκετλή και του Μπουγά Ματέν, δηλαδή σε µέρη, ό- που προϋπήρχαν χριστιανικές παροικίες Ο εγκατελειµενος Άγιος Γεώργιος της Αργυρούπο- Αργυρουπολιτών. λης σε πρόσφατη φωτογραφία. Παρ' όλον ότι ο Ποντιακός λαός βρίσκονταν Όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821, το στα βάθη της Ανατολής και φόβος και τρό- µίσος και ο φανατισµός των Τούρκων στον µος κυριαρχούσε παντού, δεν δίστασαν κα- Πόντο, ενάντια στους Έλληνες κορυφώθη- θόλη την διάρκεια της Επανάστασης, να κε. Στην Τραπεζούντα, ο φανατισµένος ό- συνδράµουν τον αγώνα του Γένους στον

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 12 Μωρηά. Ακόµη και το 1866, όταν καιγόταν οποίο η Βουλή των Ποντίων στο Βατούµ έ- η ηρωική Κρήτη, ο πρόξενος της Ελλάδας κρινε, ότι θα είναι ο Εθνικός Ύµνος του στην Τραπεζούντα, Παναγιώτης Ματαρά- Πόντου, όταν και όποτε πρα-γµατοποιηθεί γκας, µάζεψε για τον αγώνα της Κρήτης, η ανεξάρτητη Ποντιακή Δηµοκρατία. 340 χρυσές λίρες, από τις οποίες, τις πενή- ντα έδωσε ο Μητροπολίτης Γερβάσιος Ήρθ΄η µέρα, ήρθ' η ώρα Σουµελίδης. Δυστυχώς για την Ιστορία, που προσµέναµε µε χρόνια δεν υπάρχουν αρχεία καταγραφής, του τι στα δεσµά, στην καταφρόνια µάζεψε ο πρόξενος εκείνος, απ' όλη την και στην τούρκικη σκλαβιά. επαρχία Τραπεζούντας και Χαλδίας. Εις του Πόντου τ'ακροβούνια Η πατρίδα µας, κάτω από την καθοδήγηση καριοφίλια µαυρισµένα της Φιλικής Εταιρείας, την οικονοµική βοή- φέρουν το Εικοσιένα θεια όλου του Ελληνισµού της Διασποράς, ψάλλουν την Ελευθεριά. ιδίως των Ελλήνων της Μαύρης Θάλασ- σας, αλλά προ πάντων το αίµα των µαρτύ- Της Ανάστασης σηµαίνει ρων της Επανάστασης, είδε να ανατέλλει ο η καµπάνα η µεγάλη ήλιος της Ελευθερίας και το απίστευτο να ο καθένας µας ας βάλει γίνεται αληθινό. Η Ελλάς ανέστη, η Ελλάς την λαµπρότερη στολή. ηγέρθη, η Ελλάς αληθώς ανέστη. Και µπροστά εις την εικόνα Εκατόν χρόνια αργότερα, οι Πόντιοι πίστε- της Πατρίδας την αγία ψαν, ότι ήρθε η ώρα απελευθέρωσης και ας προσφέρει για θυσία, της δικής τους πατρίδας. Δεν το πίστεψαν νιάτα, πλούτη και ζωή. µόνον αυτοί αυθαίρετα και από µόνοι τους. Στο Παρίσι οι ευρωπαϊκές δυνάµεις και ο Εις του Πόντου µας το χώµα προεδρεύων στην Συνδιάσκεψη Ειρήνης, ο άνοιξε σε κάθε βήµα τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντροου Ουί- των µαρτύρων ένα µνήµα λσον διακήρυτταν, ότι έπρεπε να διαλυθεί του τυράννου η µαχαιριά. επιτέλους το βάρβαρο καθεστώς της Οθω- µανικής Αυτοκρατορίας και να ιδρυθούν Μας καλούν εκδικητάδες στην θέση της δεκατέσσερα κράτη, από ζωντανοί και πεθαµένοι, τους γηγενείς, από την αρχαιότητα, λαούς η Πατρίδα, ερηµωµένη της Μικράς Ασίας. Ένα από τα προβλεπό- µας καλεί εµπρός παιδιά µενα, απ’ αυτούς, κράτη ήταν και η ανε- ξάρτητη Δηµοκρατία του Πόντου. Με τις Δυστυχώς τον Πόντο και τους Ποντίους, ευλογίες των Ευρωπαίων, ίδρυσαν οι Πόν- πρόδωσαν και ξέχασαν όλοι εκείνοι που τιοι Βουλή του Ανεξαρτήτου Πόντου, στο στο Παρίσι έδιναν υποσχέσεις. Και όχι µό- Βατούµ το 1916. Οργάνωσαν αντάρτικο νον µας πρόδωσαν, αλλά και πολέµησαν στα βουνά του Πόντου,. Στο Κρασνοντάρ εναντίον µας. Τους Ποντίους δεν τους ξέχα- της Ρωσίας το 1918, ο νεαρός πατριώτης, σαν µόνον οι φίλοι και οι σύµµαχοι. Τους ο γιατρός Φίλωνας Κτενίδης, ο µετέπειτα Ποντίους θέλησε να ξεχάσει και η µητέρα επανιδρυτής της σηµερινής Ιεράς Μονής πατρίδα, η Ελλάδα. Ένας ολάκερος λαός Παναγίας Σουµελά, έγραψε ένα ποίηµα, το και ένας ακµαίος πολιτισµός θυσιάστηκε ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 13 στον βωµό µιας δήθεν προσέγγισης και Αγαπητοί Συµπατριώτες, διακρατικής φιλίας µε την γειτονική Τουρ- κία. Στα καλέσµατα απόγνωσης, για συ- Ο λαός µας είναι φιλοπρόοδος και ειρηνι- µπαράσταση και βοήθεια, η µητέρα πατρί- κός. Ο λαός µας απεχθάνεται τον πόλεµον. δα δεν έστειλε ούτε ένα έλληνα αξιωµατι- Ο λαός µας θέλει την Ειρήνη και την συνερ- κό, για να οργανώσει το αντάρτικο του γασία µε όλους τους λαούς, µη εξαιρουµέ- Πόντου. Η κυβέρνηση της Αθήνας θυσίαζε νου και του τουρκικού λαού. Ο λαός µας, έναν ολάκερο λαό, χάριν των συµφερόντων φύσει και πίστει, δεν είναι εκδικητικός. της Γαλλίας και της Αγγλίας. Στον Πόντο και τους Ποντίους, δυστυχώς στέρεψε και η Τούτο όµως δεν σηµαίνει, ότι πρέπει να πηγή των Φιλελλήνων. Και µείναν οι πρό- επιβάλουµε την αµνησία στις επερχόµενες γονοι µας µόνοι τους, κάτω από το µαχαίρι γενιές της φυλής µας. Αλλά και να θέλουν εκδίκησης. Εξορίες, κρεµάλες, βιασµοί, δεν µπορούµε. Δεν µας αφήνουν οι κραυ- σφαγές, εµπρησµοί και φυγή. Όσοι έφυγαν γές πόνου και απόγνωσης των αδικοσφα- έφυγαν, αλλά φεύγοντας άφησαν πίσω ε- γιασθέντων προγόνων µας, που µέσα από κατοντάδες χιλιάδες άταφους νεκρούς και τα φαράγγια και τις πλαγιές των βουνών κατεστράφη ακµαιότατος χριστιανικός πολι- του αξέχαστου µας Πόντου, φωνάζουν για τισµός, της καθ’ ηµάς Ανατολής, εσβέσθη η το έγκληµα, που έγινε και µένει ατιµώρητο. εκκλησία Τραπεζούντος, και η κληρονοµία Αλλά και να θέλουµε να ξεχάσουµε, δεν ηµών µετε- µπορούµε, γιατί η κραυγή τους αυτή δια- στράφη αλ- περνά την συνείδηση µας, πέρα ως πέρα λοτρίοις, µε και δεν µας αφήνει ήσυχους το έγκληµα, την ευθύνη που τότε έγινε. Και εάν κάποιοι στην πα- των χριστια- τρίδα µας την Ελλάδα, έκριναν και αποφά- νικών δυνά- σισαν, ότι όλα αυτά πρέπει να ξεχασθούν µεων της και δεν πρέπει πια να ακούγονται άλλο µέ- Ε υ ρ ώ π η ς , σα στα σχολεία µας, η ευθύνη πέφτει πά- όπως τόσο λι στην πλάτη την δική µας, στην πλάτη εύστοχα και την δική σας, στην πλάτη όλων µας. Την άµεσα κατή- αµνησία, που προσπαθούν να µας επιβά- γγειλε, ο µε- λουν, αγαπητοί συµπατριώτες, θα την αντι- γάλος εκεί- µετωπίσουµε, σύµφωνα µε τα λόγια του νος ιεράρ- προφήτη Ιωήλ, βγαλµένα από την Παλαιά χης, ο Αρχι- Διαθήκη. επίσκοπος Αθηνών και Υπέρ αυτών τοις τέκνοις υµών διηγήσασθε Πάσης Ελ- και τα τέκνα υµών, τοις τέκνοις αυτών λάδος Χρύ- και τα τέκνα αυτών, εις γενεάν ετέραν. σανθος (φωτογραφία), που υπήρξε και ο τελευταίος Μητροπολίτης της Τραπε- ζούντας.

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 Thymepsi (Erinnerung): Griechen aus Pontos & Griechische Revolution vom Jahre 1821 14 PERSÖNLICHE ANSICHT der Revolution von 1821 nicht auch selbst von Georg Nikolaidis einen Aufstand gegen die osmanische Herrschaft vollzogen. Ich bin in einem Umfeld aufgewachsen, in dem mir beigebracht worden ist, stolz auf Georgios Andreadis, Gastreferent an ei- die griechische Geschichte und auf unsere nem Anlass der Vereinigung der Griechen pontische Herkunft zu sein. Während mei- aus Pontos in der Schweiz im Mai 2007 ner Schulzeit in Griechenland habe ich (am gleichen Anlass wurde ein Film ge- mich immer wieder gefragt, warum die so- zeigt, der auf seinem Buch “Tamama” ba- genannten offiziellen Schulbücher der grie- siert), ist ein Autor, der sich in seinen zahl- chischen Geschichte kaum Themenberei- reichen Bücher mit den unterschiedlichs- che über die zahlreiche Hellenen, die über ten Facetten des pontischen Geschichte Jahrhunderte hinweg ausserhalb des heu- und Volkskunde auseinander-gesetzt hat. tigen, metropolischen Griechenlands ge- Der unterstehende Text spricht über den lebt haben, behandeln. Eine völlig un- Beitrag und die grosse Leistung der Grie- erklärliche, ja absurde Tatsache, wenn chen aus Pontos während des Aufstandes man in Betracht zieht, dass anfangs des der Hellenen im Jahre 1821. Es sollte eine 20. Jahrhunderts der grösste Teil der Antwort an die Adresse der-jenigen sein, Griechen seine Geburtstätte ausserhalb die unsere Geschichte ver-schweigen oder des damaligen griechischen Staates sogar neu schreiben wollen. hatte. Trotzdem bleibt die Geschichte der Griechen aus Kleinasien, aus Ost- und Nord-Thrazien (Anatoliki Romilia), oder etwa der Griechen aus Pontos, um nur ein- zelne dieser Gruppen zu benennen, unbe- kanntes Gebiet, selbst für die meisten Griechen, und logischerweise auch für den Rest der Welt. Wir werden uns nicht mit den Ursachen dieses absichtlichen Ver- schweigens und der Unwissenheit ausein- andersetzen, die wohl mit der Gründung des ersten neugriechischen Staates ver- bunden sind. Tatsache ist jedoch, dass die Unwissenheit es zugelassen hat, dass Die Seeschlacht von Spetses (8. September 1822) selbsterklärende Revisoren der Geschich- GEORGIOS ANDREADIS-BIOGRAFIE te, unter anderem das letzte tragische Ka- pitel des Exodus der griechischen Flücht- Georgios Andreadis ist im Jahre 1936 in linge aus dem brennenden Smyrna (Izmir) den Flüchlingsbaracken von Kalamaria- als ein einfaches Gedränge bezeichnet ha- Thessaloniki geboren. Unterstützt durch ben. Das Verschweigen unserer Geschich- ein Stipendium der Fulbright-Institution hat te gibt anderen das Recht, sogar die Zuge- er das amerikanische Kollegium “Anatolia” hörigkeit der Pontos-Griechen zum Helle- in Thessaloniki absolviert und später Politi- nismus zu bezweifeln, beispielsweise sche Ökonomie in Freiburg am Breisgau durch die Behauptung, dass sie während studiert. Er hat sich intensiv mit unseren ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 15 nationalen Interessen befasst und deswe- wiesen, wohl wegen des Einflusses seiner gen das Herkunftsland seiner Vorfahren Bücher auf gewisse Teile der Jugend und zwischen 1960 und 1998 ganze 52 Mal be- der Intellektuellen. sucht. In dieser Zeit verfasste er 45 Bü- cher, die sich diesem Gebiet widmen. Viele Andreadis wurde durch die Athenische davon sind ins Englische, Deutsche, Russi- Akademie im Jahre 2000 zu seinem Ge- sche, Türkische, Armenische, Kurdische samtwerk, aber auch für das Erwachen der und selbst auf Mandarin übersetzt worden. verbleibenden, in den Islam konvertierten Weitere Ausgaben in Italienisch und Pontos-Griechen, ausgezeichnet. Dieser Schwedisch werden bald folgen. Preis wurde ihm durch den damaligen Prä- sidenten Griechenlands überreicht. Am 26. April 2003 ist Tamama auf Armenisch er- schienen, und am 13. August 2004, also zeitgleich zur Eröffnung der Olympischen Spiele ist in Shanghai die chinesische Aus- gabe erschienen. Tamama wurde auch durch die multinationale Filmproduktions- firma Silkroad Film Produktion mit dem Titel „Waiting for the clouds“ verfilmt. Der Autor und die Übersetzerin der chinesi- schen Ausgabe, Frau Sou Kai, haben ihre Autorenrechte zu Gunsten der Gründung eines Griechischen Kulturzentrums in Shanghai, abgetreten. Die Autorenrechte der türkischen Ausgabe wurden durch An- dreadis zu Gunsten der des UNESCO-Pro- jektes zur Wiederaufrichtung des Kloster Soumela abgetreten. Zu guter Letzt inspi- rierte Tamama zur Schöpfung zweier Oden zur Ehre der Heldin des Romans. Die Oden wurden von Christos Papadopou- los und Vassilis Michailidis gesungen.

GRIECHEN AUS PONTOS & GRIECHI- SCHE REVOLUTION VOM JAHRE 1821 Georgios Andreadis (rechts) mit Prof. Dr. Anthony von Georgios Andreadis Breyer während einer Tagung in Griechenland. Die Tatsache, dass die Verkündigung des Sein Buch, Tamama, ist zwar im Jahre Erzengels Gabriel an die Jungfrau Maria, 1992 in Konstantinopel (Istanbul) mit dem sowie der Beginn des Frühlings am 25. Ipecsi-Preis (für Beiträge, die der An- März 1821 die Auferstehung des Griechen nährung zwischen Griechen und Türken markierte, ist ein an uns allen, Grossen dienen) ausgezeichnet worden, der Autor und Kleinen, bekannte Geschichte, die wir selbst wurde jedoch aus der Türkei ausge- bereits aus den ersten Klassen unserer XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 16 griechischen Schule kennen. Griechen genommen. Die Philhellenen wurden durch Nachrichten über die zahlrei- chen, an den Griechen verübten Massaker, sensibilisiert. Zusätzlich wurden die Auf- ständischen durch die Auslandgriechen un- terstützt, welche in grossen Zahlen in die “Philiki-Eteria” (etwa „Freundschaftsge- sellschaft“) eingeweiht wurden, Die Hilfe erfolgte nicht nur in Form von Geldspen- den sondern nicht selten durch Opferung des eigenen Lebens. Philiki-Eteria, die in Odessa (heut. Ukraine) gegründet worden war ein Geheimbund griechischer Patrio- ten und Philhellenen, welche die Befreiung Der Beginn des Aufstandes, wie dieser mind. laut Griechenlands von den Osmanen und die einer Legende der Fall war. Errichtung einer moderen griechischen Re- publik einwirken wollten. Sie hat den Auf- Die unglaublichen Heldentaten des Auf- stand organisiert, unterstützt und geführt. standes, basierten auf der Entscheidung der “Ragiades” ("die Abhängigen, Unterta- nen"), welche der Unterdrückung durch den Eroberer ein Ende setzen wollten. Es sollte jedoch nicht als eine einfache Ange- legenheit angesehen werden, da der Aus- gang dieses Unternehmens auf keinem Fall abzusehen war. Alle europäische Re- gierungen, und insbesondere die sog. Hei- lige Allianz unter der Führung des österrei- chischen Fürsten Klemens von Metternich, lehnten jede revolutionäre Bewegung in- nerhalb Europas klar ab bekämpften diese erbittlich. Die heilige Allianz sah Revolutio- Die Abgabe des Eids an Philiki Eteria nen als eine bedrohliche soziale Krankheit, die früher oder später auch an die ihre Tü- Alexandros Ipsilantis, geboren 1792, hat- re klopfen würde. te seit seinen jungen Jahren eine Neigung zu den Militärwissenschaften. Im Jahre Somit stellten sich damals gegen das ver- 1810 ist er in die Armee als Rittmeister im zweifelte Volk der “Ragiades" nicht nur die Korps der reitenden Garde des Russischen Türken, sondern das gesamte damalige Zaren, eingetreten. In der Schlacht von Establishment von Europa, selbst das Rus- Dresden, am 27. August 1813, hatte er sei- sische Zarentum. Die Revolution von 1821 nen rechten Arm verloren. Im Jahre 1815 hätte ohne die Hilfe der zahlreiche Philhel- hat er im Range eines Generalmajors als lenen einen schmerzlichen Ausgang für die ein Mitglied der Gefolg-schaft des Zaren

ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 17 am historischen Wiener Haft, hat sich sein Gesund- Vorbereitungsarbeit, begon- Kongress teilgenommen. heitszustand dermassen nen durch die Philiki Eteria Alexander wurde am 12. A- verschlechtert, dass er in und deren Gründer in Odes- pril 1820 zum General- Wien am 9. Januar 1828 sa. Der Geist der Revolution kommissar, also zum Führer verstarb. Er wurde in der wurde durch die griechi- der Philiki Eteria, mit dem Uniform von “Ieros Lochos” schen Hegemonen der Mol- Pseudonym “Kalos", er- beerdigt. Das dau und Walachei übernom- nannt. men und wurde schliesslich Die Mission von Alexandros von den Schiffsreedern der Ypsilantis scheiterte, nicht griechischischen Inseln und aber der Aufstand der Ra- den "Kleftes" (gr. für "Räu- giades. Viele folgten deren ber"; Bezeichung für die Vorbild, wie beispielsweise griechischen Guerillakrieger der Bruder von Alexandros des 19. Jahrhunderts) der Ypsilantis, Dimitrios, und Peloponnes und der Ge- schenkten so unserer Nati- birgszügen Roumeliens in on die Freiheit. die Tat umgesetzt.

Der griechische Staat wollte 80 Jahre lang aus unerklär- lichen Gründen keine Er- arbeitung der Geschichte unserer Heimat, Efxinos Alexandros Ipsilantis Pontos, vornehmen. Ein grosses Schweigen herrscht In Iasi, Rumänien, hat er auch über das Kapitel der ein Heer von 12`000 Solda- Mitwirkung der Griechen ten organisiert und ist damit aus Pontos beim Aufstand nach Bukarest marschiert. von Morias. Er gründete die Elitetruppe Die Verantwortung für die von “Ieros Lochos” (gr. die Aufklärung liegt bei uns. Heilige Kompanie), die Deswegen befasst sich die durch den Prinz Kazakousi- gesamte geistige Elite der nos, einen Landsmann von Griechen aus Pontos seit Ipsilantis, organisiert wurde. mehreren Jahren mit den Kleftis (Guerilakrieger) Auf dem Weg zum Morias unbekannten Facetten un- (umg. für Peloponnes) ist er serer Geschichte in Anato- Wir sind uns alle bewusst, in der Stadt Trieste von den lien. Österreichern verhaftet wor- dass die Nordküste des Schwarzen Meeres, über den und in der kleinen Fes- Der Aufstand der Ragiades tung von Theresienstadt Jahrhunderte hinweg, durch auf der Peloponnes im März ganze Dorfkollonien ponti- sieben Jahre lang inhaftiert 1821 war ein Entscheid und geblieben. Während seiner scher Bevölkerung besiedelt das Resultat jahrelanger wurde. Es war die einzige XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 18 Möglichkeit, in weiter Ferne des Dörfern des Ofi emigrierten öfters zwi- Ottomanischen Reichs, Schutz vor schenzeitlich an die Nordküste des Verfolgung zu finden. Die Pontier waren so Schwarzen Meeres, nach Russland, in die zahlreich vertreten, dass man selbst Ukraine, nach Moldau und Rumänien. Viele heutzutage manchen Russen sagen hört, entwickelten grosse Aktivitäten in Handel, in den Adern jedes dritten Russen fliesse Bildung und dem Militärwesen. griechisches Blut. Diese Kolonien reichten über Georgien, Südrussland, die Ukraine, Moldau und Rumänien.

Alexandros Ypsilantis durchlief eine Offi- zierslaufbahn in der Armee des Zarentums Russland. Er war ein flammender Patriot und versuchte, die Vision von Rigas Fere- os (Rigas, griechischer Schriftssteler und Revolutionär), namentlich einen grossen Aufstand auf dem gesamten Balkan, in die Tat umzusetzen. Die PhiIiki Eteria hatte be- schlossen, die erste Phase des Aufstand gegen die türkische Obrigkeit auf der hunger- und armutgeschundeden Pelopon- Ypsil(i) (heutiges Photo) nes (gr. auch "Morias" genannt) zu initiie- ren. Dabei wurde Alexandros Ypsilantis als Söhne der Familie Ypsilantis aus dem Dorf Kampfführer für den Aufstand auf der Pelo- Ypsil schafften es, als Offiziere in der russi- ponnes auserwählt. schen Armee und sogar im direkten Umfeld des Zaren zu dienen. Dasselbe gilt für die All dies haben wir im Geschichtsunterricht Familie Mourousidis, welche ebenfalls gelernt. Wir haben jedoch nie gelernt, dass den Ufern des Ofi entstammt. Innerhalb der ca. 50 km östlich von Trapezounta (heuti- PhiIiki Eteria gibt es also Pontier in Schlüs- ges Trabzon) an der Küste des Schwarzen selpositionen und zu Beginn der Revolution Meeres der Fluss Ofi liegt, der seinen Na- wird als Kampfführer der Pontier, aus Ypsil men den alten Griechen verdankt, weil er stammend, Alexandros Ypsilantis bestimmt. wie eine Schlange die ganze Landschaft Von ihrer Gründung an, im Jahre 1814, bis Richtung Süden durchfliesst, in ca. 100 km ins Jahr 1821, organisierte die FiIiki Eteria Distanz zum Meer. Wenn jemand nun dem im Versteckten, mit revolutionärer Vision schlangenförmigen Weg dieses Flusses und geheimen Absprachen bis in hohe folgt, in weiter Höhe der südlichen Berg- Ebenen, diesen grossen Lebenstraum der zipfel, wird zahlreichen Dörfern begegnen. Griechen. Den drei Gründungsmitgliedern, Eines davon hebt sich hervor, weil es bis Nikolaos Skoufas, Emmanuil Xanthos heute, trotz muslimischer Bevölkerung, und Athanassios Tsakalov, alles griechi- noch Ypsil genannt wird. Dieses Dorf war sche Händler, standen viele begeisterte bis ins Jahr 1820 von Griechen bewohnt Griechen zur Seite. Hinzu kommt die gros- und wurde Ypsili genannt. Die Bewohner szügigen Geldbeträge, die während dieser von Ypsili, wie auch von den anderen Zeit an die Philiki Eteria für diesen Lebens- ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 19 kampf der Griechen gespendet wurden. der griechischen Revolution in unserer un- Dabei darf man auch den Beitrag von Dimi- vergessenen Heimat, dem Pontus ge- trios Ypsilantis nicht ausser Acht lassen. schah, möchte ich Ihnen hier darstellen.

Wir fokussieren uns hier auf die Der Metropolit von Argyroupolis, Silvestros Geschehnisse im Pontusgebiet zur Zeit der Lazaridis II., aus dem Dorfe Tsite stam- Revolution und auf unsere mitwirkenden mend, trat der Philiki Eteria, seinem Mit- Vorfahren. Deren Beitrag und Opfer war schüler und Schulrektor von Trapezounta immens. Nicht nur in den Kämpfen auf der Savvas Triantafilidis folgend, bei. Savvas Peloponnes, sondern während der gesam- Triantafilidis war der Vater von Periklis Tri- ten Revolution, welche das Feuer und den antafilids, der die unsterblichen Werke "Po- Drang nach Freiheit in jeder griechische ntika" und "Fygades" schrieb. Sie schwo- Seele und jedem griechischen Gewissen ren den Eid an die Philiki Eteria in Argyrou- erwecken konnte. polis, an zwei Gesandte des Geheimbun- des, welche als türkische Derwische ver- Es liegt an uns, mit Verantwortung diese kleidet waren. In dieser Zeit missionierten Geschehnisse zu erörtern, da gewisse die Derwisch-Gesandte der Filiki Eteria im Kreise weiter diese historischen Aspekte in ganzen Pontusgebeit und vereideten viele eine Hülle des Schweigens wickeln. Wa- begeisterte Anhänger. Allein die Mitglieder rum wohl? Nur die Leute in diesen Krei- aus dem Bezirk Chaldia sammelten 12'000 sen glauben, dies wohl zu wissen. Groschen, ein ansehnlicher Betrag für die betreffende Zeit, und spendeten diesen Be- Die Legende besagt folgendes: Als die trag mithilfe der PhiIiki Eteria an den Kampf Nachricht der Revolution auf der Pelopon- auf der Peloponnes. In den Archiven der nes in Konstantinopel ankam und sie Sul- Metropolie Ag. Georgios Argyroupolis tan Mahmut II. auf seinem Sofa übermittelt wurde der folgende Satz notiert: “12'000 wurde, soll der Sultan von seinem Sofa Groschen für die Nöte des Griechentums”. gekippt und auf den Boden gerollt sein. Als die Revolution im Jahre 1821 ausbrach, Wutentbrannt und in Rage schreit er: “Rou- erlangte der Hass und der Fanatismus der mesmi de kulum yoktur kesin kefalarini”, Türken im Pontusgebiet einen unmenschli- übersetzt: "Ich anerkenne keine griechi- chen Höhepunkt. In Trapezounta sperrte schen Staatsbürger. Es sollen Köpfe rol- der aufgeheizte Pöbel der Muslime die len." Und es rollten viele Köpfe, von Klein- Christen zum Abschlachten wie Schafe ins asien über die gesamte Balkanhalbinsel, Güzel Seray, also in die Löwenburg, ein. welche in dieser schwierigen Zeit ein dunk- Im letzten Moment wurden die Christen les Zeitalter erlebte. vom Burgherrn von Trapezounta, Satir Sa- des Süleyman Pasa, gerettet. Es wird ge- Erstes Opfer, der Patriarch Grigorios V., sagt, dass dieser Burgherr, aus Stavrin der welcher auf dem Vorplatz des Patriarchats Kromni stammend, aus einer Familie soge- direkt am grossen Eingangstor erhängt nannter Kryptochristen stammte. Wir wis- wurde. Ein Tor, das seither geschlossen sen aus vielen Überlieferungen, dass in bleibt, um an diesen unmenschlichen Akt dieser Zeit die Kryptochristen der Schwarz- zu erinnern. Was vor, während und nach meerregion sehr oft offizielle Christen vor

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 20 Grausamkeit gerettet haben. Im Bezirk Ar- umgesetzt. Hellas ist auferstanden, Hellas gyroupolis wurden die Christen zu Opfern in Freiheit, Hellas wahrhaftig auferstanden! der ottomanischen Barbarei. Der Metropolit Silvestros wurde brutal zusammengeschla- Hundert Jahre später haben die Pontier gen und starb wenige Tage später im Klo- den Glauben gefasst, dass die Zeit der Be- ster Moni Goumera. Der angesehene Ei- freiung auch ihrer Heimat gekommen sei. senschmid Iakov flüchtete nach Atra, wo er Nicht nur die Pontier haben das geglaubt. gefasst und erstochen wurde. Sein Bruder In Paris haben die europäischen Grossmä- wurde in einem türkischen Kaffeehaus chte, sowie die vorsitzende Grossmacht vergiftet. Mehr Glück hatte Kyriakos Za- USA und deren Präsident Wilson den fe- manopoulos (oder Kyprianidis): Er be- sten Entschluss gefasst, das barbarische schlagnahmte das Archiv des Klosters Reich der Ottomanen zu zerstören und an Moni Choutoura und flüchtete nach Rus- dessen Stelle, 14 Staaten zu errichten, zu- sland. Ignatius Sarasitis flüchtete in die sammengesetzt aus den Völkern der Re- Bergwerke Allah Bernti in Armenien, Efsta- gion, die das Gebiet z.T. schon seit vorchri- thios Raftopoulos und Pambanos Mou- stlicher Zeit besiedelten. Einer der vorgese- zenidis nach Erzerum, andere flüchteten in henen Staaten war die unabhängige Re- die Bergwerke Sim, Hatzi-Kioi, Akdagman- publik Pontos. Mit dem Segen der Euro- ten, Bereketli und Buga Maten, also an Or- päer gründeten die Pontier im Jahre 1916 te, wo schon traditionell Kolonien der Fami- das Parlament des unabhängigen Pontos lienzweige Argyroupolis existierten. in Batum. Guerillakrieger wurden im Gebir- ge organisiert. Im Jahre 1918 schrieb der Obwohl das pontische Volk in den Tiefen junge Patriot und Anatoliens angesiedelt war und gleichzeitig Arzt Filonas Kte- Angst und Schrecken überall herrschte, nidis (siehe Fo- wurde grosszügig für den Freiheitskampf to), der spätere auf der Peloponnes gespendet. Selbst Initiant des neuen 1866, als Kreta brannte, sammelte der Klosters Panagia griechische Konsul von Trapezounta, Pa- Soumela, in Kras- nagiotis Mataragas, 340 goldene Pfund- nontar (Russland) münzen, wobei der Metropolit Gervasios ein Gedicht. Die- Soumelidis allein 50 Münzen gespendet ses Werk der Poe- hatte. Leider gibt es keine schriftliche Über- sie wurde durch lieferung darüber, wieviel der betreffende das Parlament in Metropolit im ganzen Bezirk Trapezounta Batum als zukünf- und Chaldia gesammelt hat. tige Hymne des Pontos bestimmt. Alles wartete auf die bevorstehende Unabhän- Griechenland, unter Führung der PhiIiliki gigkeit . Eteria, mit finanzieller Unterstützung der Auslandsgriechen, speziell der Griechen Der Pontos und die Pontier wurden leider der Schwarzmeerküste, aber vor allem mit verraten und vergessen. Von den Herren, dem Blut der Kämpfer hat die Sonne der die in Paris leere Versprechungen gaben. Freiheit zum Aufgang geführt und den un- Nicht nur haben sie uns verraten, sie ha- glaublichen Traum in die Wirklichkeit ben sogar gegen uns gekämpft! Nicht nur

ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・KAΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 21 Freunde und Alliierte haben die Pontier ver- Liebe Landsleute gessen. Auch die Mutter Heimat Griechen- land wollte die Pontier vergessen. Ein ge- Unser Volk ist friedlich und strebt nach Bil- bildetes Volk und eine hochstehende Kultur dung und Entwicklung. Unser Volk verab- wurde ein Opfer der griechisch-türkischen scheut den Krieg. Unser Volk will Frieden Freundschaftsgesprächen. Auch nach ver- und Verständigung mit allen Völkern, inklu- zweifeltem Hilferuf der Pontier an die Mut- sive des türkischen Volkes. Unser Volk ist ter Hellas schickte die Athener Regierung am Leben, hat keinen Drang nach Rache. nicht einen Offizieren, um die pontische Dies bedeutet jedoch nicht, dass wir die Guerilla im Gebirge zu organisieren. Die nachkommenden Generationen mit Unwis- griechische Füh- sen über die Geschehnisse in unserer Hei- rung hat ein mat aufwachsen sehen müssen. Die Volk im Inte- Schmerzensschreie und das Schluchzen resse Frank- der Hoffnungslosigkeit unserer zu Unrecht reichs und ermordeten Vorfahren lassen uns nicht los. E n g l a n d s Aus den Schluchten und den Gipfeln unse- g e o p f e r t . res unvergessenen Pontos schreien sie Auch die fi- nach dem Verbrechen, das bis heute unbe- n a n z i e l l e straft bleibt. Quelle der P h i l h e l l e n e n Auch wenn wir vergessen wollten, können Stempel der Philiki Eteria versiegte für die wir dies nicht, weil die Schreie unserer Vor- Griechen aus Pontos. fahren unser Gewissen einnehmen und Und so blieben unsere Vorfahren allein, uns stets in Erinnerung rufen, welch un- unter dem feindlichen Messer der Vergel- menschliches Verbrechen damals geschah. tung und Rache. Deportationen, Hinrich- Und wenn gewisse Leute in unserer Mutter tungen, Vergewaltigungen, Abschlach- Heimat entschieden haben, dass als dies tungen, Brandstiftung und Flucht. vergessen werden soll und diesen histori- schen Fakten auf den Schulbänken kein Die Zehntausenden von Flüchtlingen hin- Gehör geschenkt werden sollte, fällt die terliessen Hunderttausende von nicht bei- Verantwortung auf unsere Schulter, auf gesetzten Toten, eine christliche Hochkultur Eure Schulter, auf die Schultern von uns und das erloschene Kirchenlicht der Got- allen. teshäuser von Trapezounta. Mit Verant- wortung der christlichen Grossmächte Die Unwissenheit, die sie uns aufzwingen Europas gehörte die christliche Hochkultur wollen, liebe Landsleute, werden wir mit Anatoliens und Kleinasiens der Vergangen- den Worten des Propheten Joel aus dem heit an, wie der Archepiskop Athens und alten Testament gegenübertreten: “Davon Griechenland Chrysanthos schilderte. sollt ihr euren Kindern erzählen und eure Chrysanthos war der letzte Metropolit von Kinder ihren Kindern und deren Kinder dem Trapezounta. folgenden Geschlecht!”

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 Ιβόρισµαν (λίχνισµα) - “Εν αρχή ήν ο ο χορός...” 35 xρόνια xορευτικά τµήµατα 22

ΠONT(I)ΟΣ & ΧΟΡΟΣ Βεβαίως υπάρχει και ο αντίλογος, εκείνος του Γιώργου Νικολαΐδη που θεωρεί τους ποντιακούς χορούς, όχι απλά ελκυστικούς ως προς την διαφορετι- O χορός αποτελεί για τους Πόντιους το εκ- κότητα τους και την εν γένει παρουσία φραστικό µέσο που τους χαρακτηρίζει, το τους, αλλά πολύ περισσότερο επειδή η δια- εκφραστικό µέσο, που παράλληλα είναι και δικασία του χορού δεν είναι απλά διασκέ- σήµα κατατεθέν τους. Συχνά αυτό αποβαί- δαση, αλλά ακόµη και σήµερα µια µυστα- νει εις βάρος άλλων εκφάνσεων της πον- γωγία. Το νιώθουµε κάθε φορά που η αί- τιακής παράδοσης. Ο πραγµατικά µεγάλος θουσα του ετήσιου Φεστιβάλ των Ποντίων θεατράνθρωπος του Ποντιακού, κυρίως, της Ευρώπης γεµίζει µε 1500 νεαρούς χο- Θεάτρου, Ερµής Μουρατίδης από το βή- ρευτές, το νιώθουµε όµως και κάθε φορά µα της 13ης Πανευρωπαϊκής Συνδιάσκε- που ο ήχος του κεµεντζέ, µας δίνει το έναυ- ψης Ποντακής το 2007, µας αφηγήθηκε για σµα για χορό. Όπως τόσα εύστοχα, τόσο κάποια κυρία που κάποτε του είπε: σοφά παρατηρεί ο συγγραφέας κ. Όµηρος Μαυρίδης στο υπέροχο βιβλίο του “Tο αµ- -Μουρατίδης; Πόντιος είστε; Ααα,τί όµορφα πέλι µας στον Πόντο”: [...] Ο Πόντιος δέν έ- που χορεύετε... χει ανάγκη από διεγερτικά ποτά για να έρ- θει στο κέφι του, αυτό το είχε πάντα στη Πολύ σωστά ο Ερµής Μουρατίδης µε το χούφτα, στα πόδια, στη γλώσσα του, διαθέ- πηγαίο και αιχµηρό ποντιακό του χιούµορ, σιµο ανά πάσα, ώρα και στιγµή. Η ευθυµία είπε πως κάποιοι νοµίζουν πως εµείς οι είναι ζήτηµα ψυχικής διάθεσης και όχι στο- Πόντιοι χορεύουµε ήδη µέσα στην κοιλιά µαχικής. Η επικοινωνία µεταξύ ξένων ατό- της µάνας µας, πώς ίσως κάποιοι να µων δεν απαιτεί τυπικές συστάσεις και νοµίζουν πως οι Πόντιοι σκεφτόµαστε µε τα πρωτόκολλα, οι νόµοι της είναι γραµµένοι πόδια. στην καρδία, στα µάτια, στα χείλη, στίς κινή- σεις των άκρων, σ’όλο το σώµα, παντού. Αυτό που αναφέρει ο Ερµής Μουρατίδης είναι µιά πραγµατικότητα που δεν συµβαί- Αυτό είναι λοιπόν ο ποντιακός χορός, ή νει µόνο µε τους Πόντιους, αφού υπάρχουν µάλλον ο χορός για τον Πόντιο. Μια µυστα- αντίστοιχου είδους στερεότυπα για πολλές γωγία που έχει την δύναµη να επιβάλει σε οµάδες και εθνότητες (π.χ. ο Βραζιλιάνος όλους τον ίδιο ρυθµό, που έχει την δύναµη και η σάµπα, ο Κρητικός και τα µαχαίρια). να αισθάνονται όλοι ίσοι, µέρος ενός δεµέ- Είναι στο χέρι του καθενός µας και κυριώς νου και δυνατού συνόλου, ακόµη και αν τυ- των Ποντίων των νεώτερων γενιών να χαία βρέθηκαν να χορεύουν χέρι-χέρι. Πα- ασχολούµαστε και να αναδυκνείουµε και ρατηρώντας κανείς ενα τυπικό γλέντι Πον- τις υπόλοιπες εκφάνσεις της ποντιακής µας τίων, δεν θα του προκαλέσει καµιά εντύπω- παράδοσης, όπως το τραγούδι και την ση το γεγονός πως οι Πόντιοι έχουµε πολύ µουσική, την λογοτεχνία και την διάλεκτο αναπτυγµένο το αίσθηµα της οικογένειας. µας, την µακραίωνη ιστορία µας και φυσικά Δεν αποτελεί καθόλου έκπληξη το γεγονός το θέατρο, που έχει την δύναµη να συνδυά- πώς αυτήν την ιδιαίτερη ζεστασιά σηµειώ- σει όλα τα παραπάνω. Αυτό άλλωστε προ- νουν όλοι οι µή ποντιακής καταγωγής χο- σπαθούµε και εµείς µέσα από τις σελίδες ρευτές της Ένωσης στα κείµενα που του Ξενιτέα. παραθέτουµε στο αφιέρωµα µας.

ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 23

ΠΥΡΡΙΧΙΟΣ, ΕΝΑ ΘΕΙΟ ΑΣΤΡΟ ΤΟΥ Εκεί, που ο Πυξίτης δροσίζει τα ζεστά σου ΠΟΝΤΟΥ πόδια... ανώνυµου φίλου της ΄Ενωσης Εκεί, που ο Πυξίτης πέρνει τις λύπες και τις κάνει χαρές στο πέρασµά του... Εκεί, που το Άγιο Σου κεφάλι ακουµπάει Πόντος... στον ουρανό, µε τον ήλιο στέµµα Σου και τα Μία πατρίδα άσβεστη, στη µνήµη πολλών µαλλιά Σου, σαν σύννεφα σκορπισµένα, ανθρώπων... διαδίδουν σε όλη την Οικουµένη πως ο Μία πατρίδα' που αν και "πάρθηκε", δεν Πόντος είναι ένα άστρο ζωντανό, που θα έπαψε ποτέ να σφίζει από ζωή... φωτίζει τις καρδιές µας εχτές, σήµερα και Μία πατρίδα κυριαρχούµενη από τις πάντα.. Ποντιακές Άλπεις, µε τα απέραντα Εκεί, που το Άγιο Σου πέπλο, είναι καταπράσινα, παρθένα δάση, και µε τα στολισµένο µε 353 αστέρια, όσες και οι πολλά ποτάµια να κυλούν σαν δάκρυα στην χιλιάδες αθώες ψυχές που µαρτύρισαν για Μαύρη Θάλασσα να διαδωθεί η Ποντιακή Ιδέα... για κάποιους ανθρώπους που την άφησαν... Εσύ, Ύψιστε και Παντοδύναµε, για κάποιους ανθρώπους που δεν την που ακούς και βλέπεις τα πάντα... γνώρισαν ποτέ... άνοιξε τώρα τους ουρανούς και άσε τον ήλιο να απλώσει τις χρυσές του ακτίνες και “Έϊκιτι, πατρίδας αρωθυµίας έν” να χαϊδέψουν τον Πόντο. Εσύ, Μητέρα Παναγία, η Φοβερά Στέκει η Κερασούντα η χλοερή, η Προστασία, λεφτοκαροµάνα, κλάψε και χύσε βροχή από δάκρυα λύπης η Σαµψούντα µε τα καπνά της. και χαράς, Έρηµη η Σάντα µε τα επτά χωριά της. να ποτίσεις εκείνα τα Άγια χώµατα, την Ιερή Στα µαύρα η Ορντού, η χρυσονοικοκυρά. Γη του Πόντου. Από πίσω η Αµάσεια και πιο πίσω η δυστυχισµένη Μπάφρα. ...και όταν θα φυσάς Θεούλη µου από την Έρχεται και η Σινώπη, των καραβιών η µακρινή Ανατολή, µάνα. φέρε µου εκείνες τις ευωδίες από τα Τραπεζούντα! "παρχάρεα", Στέκεται ακόµα Αυτοκράτειρα! Περήφανη φέρε µου εκείνες τις χαρακτηριστικές και ανυπόµονη περιµένει να ανοίξουν και ευωδίες που µόνον από κείνα τα µαύρα και πάλι οι πύλες των τειχών της, τα Εξώτειχα µατωµένα χώµατα αναβλύζουν. των Κοµνηνών... Να έρθει όλος εκείνος ο φιλόξενος και γνώριµος κόσµος. Να Και καθώς ξαναβλέπουµε αυτό το όνειρο... στήσουν εκείνους τους πανάρχαιους Αυτό, της νοσταλγίας και του γυρισµού, της πολεµικούς χορούς κάτω από το βλέµµα πατρίδας και της ζωής... Ας πιαστούµε χέρι της Σουµελιώτισσας... χέρι, ας τα σηκώσουµε ψηλά, και ας προ- σευχηθούµε κάνοντας τον σταυρό µας και "Παναία µ' Σουµελά, ποί'σον το θά'µα σ'..." χορεύοντας τον Πυρρίχιο της αγάπης και της ειρήνης, χορεύοντας τον χορό των χο- Από κει πάνω, από το θρόνο σου. ρών... Aπό του Πόντου τις χιονισµένες βουνοκορφές. “Παναϊα µ' Σουµελά, ποί΄σον τεµέτερα τα Aπό τον µεγαλοπρεπή και επιβλητικό ναό µέρεα σου, γαντζωµένο στις απότοµες πλαγιές του ξαν τεµέτερα κι επεκεί έπαρ' την ψή µ'”. όρους Μελά. XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 24 ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΧΟΡΟΣ... τών Ελβετίας, και χορευτή της Ένωσης για του Γιώργου Νικολαΐδη πολλά χρόνια. Η Σοφία Βενάκη-Παυλίδου (σύζυγος Κρητικού, και δεν είναι και η µο- Για τούς λόγους που αναφέραµε στο άρθρο ναδική στην Ένωση), κόρη µελών των Δ.Σ., Πόντ(ι)ος & Χορός, δεν νοείται Σύλλογος και χορεύτρια για πολλά χρόνια, έχει πλεόν Ποντίων που να µήν διατηρεί χορευτικό διπλό ρόλο, της µητέρας χορευτών, αλλά τµήµα. Η Ένωση Ποντίων Ελβετίας δέν α- και της χοροδιδασκάλου των µικρότερων ποτελεί εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα, α- παιδιών. Ο Γιώργος Μιχαλόπουλος υ- φού από την πρώτη στιγµή της ίδρυσης πήρξε για κάποια χρόνια ταουλτζής της Έ- της το 1975 και από τότε ανελειπώς καλλι- νωσης, και για αυτόν τον “έρωτα” του µας εργεί την τέχνη, την µυσταγωγία των ποντι- µιλά. Συγκίνηση θα προκαλέσει το κείµενο ακών χορών. του γερµανού, Dirk, “Ντιρίκα” Nowak. O Dirk, µεγάλος φιλέλληνας που έγραψε µά- Σκεφθήκαµε να αφήσουµε κάποιους από λιστα το άρθρο µόνος του στα ελληνικά, τους πρωταγωνιστές αυτών των τριαντα- µας καταδείχνει την δύναµη του πολιτι- πέντε χρόνων να µιλήσουν µόνοι τους, να σµού. To πρώτο µέρος του αφιέρωµατος ο- µιλήσουν ελεύθερα για τις αναµνήσεις λοκληρώνεται µε υπέροχες ζωγραφιές από τους, να µας µιλήσουν από την δικιά τους παιδιά των δύο µικρότερων χορευτικών σκοπιά. Είναι υπέροχο το συναίσθηµα να µας τµηµάτων. Στο επόµενο τεύχος θα συ- ανακαλύπτεις µε αυτόν τον τρόπο πως τα νεχίσουµε µε κείµενα πρώην και τωρινών χορευτικά µας τµήµατα έγιναν αφορµή για χορευτών. δυνατές φιλίες, για ζευγάρια που άντεξαν στον χρόνο, έγιναν αιτία για να υπάρχει 35 XΡΟΝΙΑ, ΣΑΝ ΝΑ‘TAN XΘΕΣ ακόµη η Ένωση Ποντίων Ελβετίας. του Αλέκου Καλπαξίδη

Στα κείµενα που ακολουθούν, θα διάβα- Αισθάνοµαι λίγο παράξενα που µου ζητή- σουµε τις αναµνήσεις του Αλέκου Καλπα- σανε να γράψω κάτι, 35 χρόνια κοντά στην ξίδη, που δεν υπήρξε απλά ένας από τους Ένωση, έκανα ότι µπορούσα, αλλά µε το πρώτους χορευτές, αλλά συνόδευε και για γράψιµο ποτέ δεν πιάστικα. Ας έχει... Ή- χρόνια τις µεταγενέστερες γενιές ώς έφο- µουν ο µικρότερος, όταν στα 28 µου χρό- ρος χορευτικού. Η Μαριάνα Φωκά-Iωση- νια, µας φώναξε ο πρώτος πρόεδρος της φίδου, κόρη του πρόσφατα συγχωρεµένου Ένωσης, ο Θόδωρος Μουρουζίδης για παλιού προέδρου της Ένωσης Κώστα Ιω- να στήσουµε το πρώτο χορευτικό. Νιώθαµε σηφίδη, ανήκει στη ίδια γενιά χορευτών µε όλοι µας µιά χαρά, µιά περηφάνια, είµαστε τον Αλέκο και µας µεταφέρει νοερά στην ε- και ‘µεις οι Πόντιοι εδώ, σκεφτόµασταν. Κα- ποχή που όλα ξεκίνησαν. Ήταν η πρώτη νείς µας δεν ήταν χοροδιδάσκαλος, ανέλα- µή ποντιακής καταγωγής χορεύτρια η Ρί- βε όµως το ρόλο αυτό ο Παύλος Σιδηρό- τσα Παπαδοπούλου-Υφαντή (ο άνδρας πουλος, που γύρισε πιά για πάντα στην της ζωής της είναι βέβαια o Κώστας, Πόντι- πατρίδα. Ξεκινήσαµε βέβαια χωρίς να ξέ- ος µ’εναν’οµάτ). Έτσι µπορεί να κοιτά τα ρουµε που θα µας βγάλει, αλλά πιστεύω ποντιακά δρώµενα από την δικιά της πως βάλαµε και ‘µείς το λιθαράκι µας, φτιά- οπτική γωνία, όπως το ίδιο ισχύει και για το ξαµε την µαγιά για να ‘ρθούνε οι επόµενοι. απολαυστικό κείµενο του Γιώργου Βενά- Και ήταν τόσοι πολλοί οι επόµενοι... τόσα κη, προέδρου του αδελφού Συλλόγου Κρη- παιδιά που θυµάµαι, όπως οι Γεωργιάδη-

ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 25 δες, που γύρισαν στην πατρίδα, άλλοι που Τον µεταδίδουµε στα παιδιά µας, στα εγγό- χαθήκαν από τον Σύλλογο, άλλοι από τη νια µας, στους φίλους και γνωστούς µας, ζωή... Για χρόνια ολόκληρα, αφού σταµάτη- και σε όσους διψάνε να µάθουν. σα από το χορό, προσπάθησα να βοηθή- σω την Ένωση όπου µπορούσα. Έφτιαξα Με νοσταλγία, αλλά και περηφάνια ρίχνω µεταξύ άλλων τα µαχαίρια και τα το βλέµµα µου πίσω στον καιρό όταν βρέ- φυσεκλίκια για το χορευτικό, κρεµάστες για θηκαν µαζί µια χούφτα άνθρωποι, δηµι- τις στολές των παιδιών, αργότερα βοη- ούργησαν ένα διοικητικό συµβούλιο και α- θούσα το Χρήστο (Σηµ. Ξεν.: Σταυριανί- σχολήθηκαν µε τον καταρτισµό του κατα- δης) που είχε πολύ ταλέντο, στα πρώτα βή- στατικού. Είχανε σχέδια, είχανε οράµατα! µατα το ως χοροδιδάσκαλος. Ξεκινήσαµε Θέλανε να διατηρήσουν και να µεταδόσουν να λέµε τα κάλαντα στα µέλη, πηγαίναµε την ιστορία, τον πολιτισµό και φυσικά τους ώς το Herisau, 170 χλµ. πηγαινέλα. Μερά- χορούς µας. Με πειθώ και ισχυρή θέληση κι και φιλότιµο είχαµε, κάτι που έχετε και δηµιούργησαν αυτοί οι αξιότιµοι κύριοι το ‘σεις, αλλά µας ξεπεράσατε, σας παρα- πρώτο χορευτικό. Αποτελούνταν από πέντε δέχοµαι παληκάρια µου, σας παραδέχο- άνδρες και τέσσερις γυναίκες. Ήµουν µία µαι και θα σας στηρίζουµε όλοι. από τις γυναίκες αυτές. Νοικιάσαµε έναν ισόγειο χώρο κοντά στο Central (Σηµ. Ξεν.: πλατεία στο κέντρο της Ζυρίχης) και συ- ναντιόµασταν όταν βρίσκαµε ευκαιρία. Φυ- σικά γνωρίζαµε τα βασικά βήµατα, αλλά έ- πρεπε να εξασκηθούµε για να αποκτήσει αυτή η οµάδα µια οµοιογένεια, και να λει- τουργεί αρµονικά. Ο συντονισµός ήταν δύ- σκολος, αφού τον καιρό εκείνο δεν διαθέτα- µε χοροδιδάσκαλο. Αλλά είχαµε θέληση και αντοχές, ιδιότητες που µας χαρακτηρίζουν εµάς τους Πόντιους! Φυσικά έπρεπε να βρεθούνε και στολές. Δεν είχαµε έσοδα και έτσι οι στολές χρηµατοδοτήθηκαν εν µέρει Βαγγέλης Πεξαράς, Αλέκος Καλπαξίδης (δεξιά) από προσωπικούς πόρους. Αυτές των αν- δρών παραγγέλθηκαν ή τις έφεραν από 35 XΡΟΝΙΑ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ την Ελλάδα, ενώ οι γυναικείες ράφτηκαν της Μαριάνας Φωκά-Iωσηφίδη από την πιό ηλικιωµένη Πόντια, την µονα- Πέρασαν 35 ολόκληρα χρόνια από την δική κυρία Χρυσούλα. Aφιλοκερδώς, εξυ- “γέννηση” της Ένωσης Ποντίων Ελβετίας. πακούεται. Τρεισίµισι γενιές µετά, το γεγονός ότι υπάρ- χουµε µου φαίνεται σαν το πιό αυτονόητο Και εφτάσε η στιγµή! Η περηφάνια υπερεί- στον κόσµο. Εµείς οι Πόντιοι στην Ελβετία. χε της νευρικότητας. Αλλά τράκ είχαµε, α- Εµείς, που τιµούµε τις ρίζες των παππού- φού θα παρουσιάζαµε για πρώτη φορά δων και των προπαππούδων µας, καλλιερ- στην ιστορία της Ελβετίας, χορούς από τον γούµε και µεταδίδουµε τον πολιτισµό τους. Πόντο και µαλιστά µπροστά σε πολύ κοινό και τόσους πολλούς Έλληνες επισήµους.

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 26

Μόλις ακούστηκε η µουσική από το πικάπ, ΜΙΑ ΦΙΛΟΠΟΝΤΙΑ ΣΤΟ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ο πρώτος πρόεδρος και υπεύθυνος του χο- της Ρίτσας Υφαντή-Παπαδοπούλου ρευτικού της Ένωσης, Θεόδωρος Μου- ρουζίδης, µας οδήγησε στην πίστα. Η ευ- Kάποια Κυριακή µεσ’τον τον χειµώνα φορία και ο ενθουσιασµός του κοινού δεν 1976-77 αποφάσισαν οι γονείς µου να πά- περιγράφονται. Λάθη και παραπατήµατα µε στις πρόβες του Ποντιακού Συλλόγου διέφυγαν τελίως της προσοχής. Ο ρυθµός που γινόταν στο Restaurant “Vier Wachten” της µουσικής, η επιβλητική εµφάνιση των στη Ζυρίχη. Ήµουν τότε κάπου 12 χρονών χορευτών, και οι πανέµορφες στολές τους και ήξερα πλέον οριστικά πως δεν είµα- συνάρπασαν όλους. Μικρούς και µεγάλους. σταν Πόντιοι! Δεν πειράζει µου έλεγαν, εί- Και κάποιοι σκούπιζαν στα κλεφτά τα δά- µαστε φιλοπόντιοι...θα µάθεις µε τα άλλα κρυα τους. Αυτή ήταν η αρχή. Kαταρχάς παιδιά που θα είναι εκεί να χορεύεις πον- µπορούσα να µετέχω στην διαµόρφωση τιακά και θα κάνουµε όλοι µαζί παρέα σαν της εξέλιξης του χορευτικού και µεγαλώ- µιά οικογένεια. Έτσι βρισκόµασταν σχεδόν νοντας πλέον µόνο να την παρακολουθώ. κάθε Κυριακή στο ίδιο µέρος, όπου διάφο- ρα άτοµα, από τα οποία δυστυχώς µερικά Πολλά άλλαξαν σε αυτά τα 35 χρόνια. Η ε- σήµερα δεν είναι πιά κοντά µας, θυσίαζαν πιθυµία και η θέληση όµως να µήν χαθούν τον ελεύθερο χρόνο τους για να ανταπεξέλ- οι ρίζες µας, είναι µεγαλύτερες από ποτέ. θουν στα καθήκοντα που είχαν αναλάβει Και για’υτό θα ήθελα να ευχαριστήσω και απέναντι στο Σύλλογο και να µας µάθουν να συγχαρώ το νεαρό διοικητικό συµβού- όσο πιο πολλά µπορούσαν. Στην αρχή αισ- λιο, τους βοηθούς και υποστηρικτές του. θανόµουν λίγο περίεργα, γιατί νόµιζα ότι θα Διατηρήστε αυτήν την πορεία, είµαι ξεχώριζα ως φιλοπόντια ανάµεσα στους περήφανη για σάς! Πόντιους. Σύντοµα όµως πήρα θάρρος, όπως όλα τα παιδιά που χορεύαµε µαζί και

Το πρώτο χορευτικό: A. Καλπαξίδης, Κ. Δηµητριάδου-Inderbitzin, Θ. Μουρουζίδης, Λ. Σιδηροπούλου, Π. Σιδηρόπουλος, Μ. Ιωσηφίδου, Ε. Πεξαρας, Ε. Ευθυµιάδου, X. Χερωνίδης (από αριστερά πρός τα δεξιά) ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 27

Xορευτικό της δεκαετίας ‘80: Σ. Ιωσηφίδου, X. Σταυριανίδης, Ρ. Υφαντή, Α. Σταυριανίδου, K. Χερωνίδου, Ε. Παναγιωτίδου, Ν. Παπαδοπούλου, Π. Ιωσηφίδου, Β. Τσιγαρίδα (επάνω, από αριστερά πρός τα δεξιά ) Κ. Κοκονάς, , άγνωστη, , M. Χερωνίδου, Γ. Παυλίδου, Κ. Καλπαξίδης, Ε. Καλφοπούλου, Σ. Κοκονά, Ε. Μιχαλοπούλου (κάτω, από αριστερά πρός τα δεξιά) ξεχάσαµε τις ανασφάλειες και ντροπές τιακούς χορούς και να µας κάνουν όλους απέναντι στο χοροδιδάσκαλο και τους γο- να ανατριχιάζουµε. νείς που καθόταν λίγο πιο πίσω και µας κοιτούσαν πίνοντας τον καφέ τους. ΓΙΩΡΙΚΑΣ Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ του Γιώργου Βενάκη Κάποιο Σάββατο ήρθε η ώρα να χορέψου- µε στην πίστα µε ορχήστρα. Η αίθουσα του Ήτανε µια κλασσική ελληνική βραδιά, ό- Spirgarten ήταν γεµάτη (Σηµ. Ξεν.: θρυ- πως πολλές άλλες, στο Spirgaten στην Ζυ- λική αίθουσα εκδηλώσεων στην Ζυρίχης) ρίχη του 1984. Όπως συνήθως χορεύαµε η και περιµέναµε µε ανυποµονησία να ανοί- νεολαία ασταµάτητα στην πίστα. Μαζευό- ξει η αυλαία για να βγούµε. Παρόλα τα µασταν όλοι εκεί να ζήσουµε το ελληνικό χρόνια που έχουν περάσει από τότε, θυ- στοιχείο χορεύοντας... Ακούγονται ποντια- µάµαι ακόµη ότι όλοι µας είµασταν πολύ κά απ’ τα ηχεία. Καθένας γυρίζει κοιτόντας νευρικοί, αλλά και όλο περηφάνια και που να πιάσει, να µήν χάσει κάποιο δευτε- ενθουσιασµό. Ευτυχώς που οι φορεσιές ρόλεπτο ούτε και απ’αυτόν τον χορό. Πιά- είναι µακριες και δεν θα φαίνονται τα λαθη νοµαι δίπλα στον Χρήστο (Σταυριανίδης) µας, σκεφτόµασταν µε παιδική αφέλεια... και φεύγουµε στον κόσµο της λύρας. Αυτό γινόταν έξη µε εφτά ώρες. Τίπότε δεν µας Όλα είναι µιά συνήθεια...Και κάθε χρόνο κούραζε, ήταν η ζωή µας. Η ορχήστρα ετοι- νιώθαµε και πιό σίγουροι και οι γονείς µας µάζεται για το επόµενο τραγούδι. Ο ιδρώ- χαίρονταν µαζί µας, όπως και εµείς σήµερα τας στάζει απ’το πρόσωπο... και µ’ένα χα- χαιρόµαστε να βλέπουµε τα παιδιά µας να µόγελο περιµένουµε τον εποµενο χορό. χορεύουν µε πάθος και ενέργεια τους πον- Κάποια στιγµή έρχεται η κ. Λουκία (η µάνα

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 28 του Χρήστου) και µε ρωτάει: ”Γιώργο µιά ρία να πώ δυό λόγια απ’ την δική µου που ξέρεις τους ποντιακούς χορούς, γιατί πλευρά. ...θέλω επίσης να ευχαριστήσω ό- δεν χορεύεις και σύ µαζί µε τον Χρήστο στο λους αυτούς που βοηθήσανε να φτάσει η συγκρότηµα µας;” Ένωση Ποντίων εδώ που είναι... και είµαι Tην κοιτάζω... δεν ήξερα τι απαντήσω... σίγουρος ότι ο καθένας αυτό που προσφέ- βλέπω το Χρήστο, και µου λέει: “Ναί ρε για- ρει, και ας είναι µικρό, βοηθάει να µην χα- τί δεν χορεύεις και σύ;“ θεί αυτή η παράδοση. Θα‘µαι πάντα δί- „Πρώτα-Πρώτα όλοι στο χορευτικό είναι πλα σας. Πόντιοι, µ’αρέσουνε οι χοροί αυτοί. Μου θυµίζουνε τους δικούς µας στην Κρήτη. Και Τι µαντινάδα να σου πώ, βέβαια θα µ’αρεζε να χόρευα µαζί σας.“ τι λόγια να σου στείλω, Τότε δεν υπήρχαν και άνδρες στο χορευτι- που καµαρώνει η σκέψη µου, κό. Η απόφαση δεν ήταν δύσκολη. Το συ- µόνο που σ’έχω φίλο. ζήτησε και το Διοικητικό και µε δέχτηκαν σαν ΠΟΝΤΙΟ... Ήτανε τα πρώτά δύο χρό- Πάντα αδέλφια θα ’µαστε νια. Τα χρόνια που χορεύαµε σάν µοναδι- όπου και να βρεθούµε κοί άνδρες στο χορευτικό. Από τότε έµπαι- και µε τσι λύρες συντροφιά να όλο και περισσότερο στο ποντιακό τη ζωή µας θα γλεντούµε. πνεύµα. Μου ήτανε τιµή νά συµµετάσχω και σαν πρώτος Κρητικός, σε ένα χορευτικό Ο ΧΟΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ Η ΑΦΟΡΜΗ που έχει παρόµοια παράδοση µε τη δικιά της Σοφίας Βενάκη-Παυλίδου µας. Κανένας άλλος τόπος δεν µε συγκινεί και δεν µε ταρακούνα τόσο πολυ όσο ο Πρίν από 25 χρόνια περνούσα τα ίδια που Πόντος... Αν παρατηρήσω µέχρι και η πα- τώρα περνάνε οι κόρες µου. Θυσιάζαµε τις ρέα µου όλοι Πόντιοι είναι. Κυριακές µας για να µάθουµε ένα κοµµάτι πολιτισµό για να νιώσουµε ένα κοµµάτι πα- τρίδα. Έτσι όπως σήµερα ιδρώνουν τα παιδιά µας, ιδρώναµε και εµείς τότε.

Ο Γιώργος Βενάκης πρώτος από δεξιά. (1989) Περάσανε αρκετά χρόνια. Τα µικρά τώρα µεγαλώσανε, και αυτά βαστούνε και διοι- κούνε την Ένωση. Θέλω να ευχαριστήσω Irini Venakis όλο το Διοικητικό που µου ‘δωσε την ευκαι-

ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 29 H εκµάθηση των χορών ξεκίνουσε τότε, ό- Σήµερα, τα χορευτικά µας τµήµατα αποτε- πως και τώρα µε τους χορούς οµάλ και τίκ. λούνται από πεντάχρονα εώς δεκατριάχρο- Γινόµασταν καλύτεροι από µήνα σε µήνα, να παιδιά. Γελάω κάθε φορά, όταν βλέπω από χρονιά σε χρονιά. Οι χοροί γινόταν ο- πόσο νευρικά είναι πρίν από κάθε εµφάνι- λοένα και πιό απαιτητικοί, αργότερα προ- ση, και πώς εξαφανίζεται η αναστάτωση στέθηκαν και οι φιγούρες τις οποίες ενσω- τους όταν ανεβαίνουν στην σκηνή. Παλιότε- µατώσαµε στους χορούς µας. Αλλά νιώ- ρα, όταν βρισκόµουν πανω στη σκηνή, θαµε όλοι, πως είναι αυτό θέλαµε. Πάντα νευρίαζα πάντα όταν έβλεπα στο κοινό να µαθαίνουµε περισσότερα. Το χορευτικό τους συγγενείς µου να κλαίνε. Θεωρούσα µας είχε γίνει ένα σώµα. Τα πόδια, τα χέρια πάντα, πως ήταν ένα ευχάριστο γεγονός. και τα κεφάλια µας κινούνταν ταυτόχρονα Όµως σήµερα, όταν στέκοµαι δίπλα στη και προς την ίδια κατεύθυνση. Αύτο επιζη- σκηνή και κοιτώ τα παιδιά µας και η κεµεν- τούσαν να δούν και οι δάσκαλοι µας τότε. τζέ ξεκινά να παίζει, βρίσκοµαι πολύ κοντά Όταν είχαµε πιά καταφέρει να µάθουµε να στο να δακρύσω. Ναί, εκεί καταλαβαίνει κα- χορεύουµε την Σέρρα, είµασταν πιά έτοι- νείς, πως ότι κάνουµε δεν σχετίζεται µόνο µοι. Αυτός είναι και ένας από τους αγαπη- µε τον χορό. Αναφέρεται ταυτόχρονα και µένους µου χορούς, γιατί µου ξυπνά ταυτό- στο δέσιµο µας µε την Ελλάδα, µε τον Πόν- χρονα συναισθήµατα λύπης, αλλά και χα- το, την πατρίδα και σε τελική ανάλυση µε ράς. H ενότητα µας σφυριλατιόταν καθηµε- τους συγγενείς µας ρινά, είτε χορευτικά, είτε συναισθηµατικά, κάτι που βεβαίως ήταν και ένας λόγος που πηγαίναµε κάθε φορά εκεί. Μιά και οι πε- ρισσότεροι είµασταν έφηβοι, µας ήταν φυ- σικά πολύ σηµαντική η ύπαρξη της πα- ρέας. Είµασταν ικανοί και ανεξάρτητα από την εκδήλωση να στήσουµε ένα “πάρτυ” ανα πάσα στιγµή, είτε πρίν, είτε µετά την εµφάνιση µας. Βέβαια, θα ήταν ψέµα τώρα να ισχυριστούµε, ότι όλοι µας συνυπήρχα- µε πάντα αρµονικά. Αυτό δεν το επιτρέπει η εφηβική ηλικία. Υπήρχε κυρίως µεταξύ των κοριτσιών πάντα ένας λόγος για µαλώ- µατα, άλλα αυτά εξαφανίζοταν το αργότερο Georgia Venakis όταν έπαιζε η κεµεντζέ. Όταν όµως και αυ- ΤΑΟΥΛM’ ΛΕΛΕΥΩ ΣΕ τό δεν βοηθούσε, τότε µας επανέφερε ο Α- λεκός Καλπαξίδης (Σηµ. Ξεν.: Χοροδιδά- του Γιώργου Μιχαλόπουλου σκαλος τότε) γρήγορα στην πραγµατικότη- Τα τύµπανα θεωρούνται εδώ και χιλιάδες τα. Αυτός ήταν επίσης που νιαζόταν να αι- χρόνια βασικότατα µουσικά όργανα. Υπαρ- σθανόµαστε καλά. Είτε φροντίζοντας για χουν σε διάφορες παραλαγές και παίζονται τον εφοδιασµό µας µε αναψυκτικά και νε- µε διαφορετικούς τρόπους. Η ποντιακή ρά, είτε µε γευστικά µπισκότα. µουσική συνοδεύοταν πάντοτε από ταού- λια. Αυτό που προσφέρει δεν είναι µόνο ο

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 30 πρωτόγονος και γήινος ήχος, αλλά και η επαφή µε αυτόν τον κόσµο. Δέν υπάρχουν δύναµη και µέσω αυτής η ενέργεια που σαφείς κανόνες παιξίµατος. Συναισθάνεσαι απελευθερώνεται ως µουσική και χορός. κάποιους υφιστάµενους ρυθµούς, τους δί- νεις ζωή και ανοίγεσαι σε άλλες καινούρ- Η κατασκευή ενός ταουλιού θυµίζει τις πολ- γιες και προσωπικές µορφές. Παρά την ύ- λές ιστορίες που έχουν ειπωθεί, και αυτές παρξη υφιστάµενων βασικών κανόνων το που θα ειπωθούν ακόµη. Έτσι και το παίξι- παίξιµο καθορίζεται από την προσωπικό- µο του είναι βασικά µία σηµαντική µορφή τητα και την προσήλωση του καλλιτέχνη, διήγησης. Ενώ η λύρα εµφανίζεται ώς το χωρίς να ξεφεύγει από τo προκαθορισµένο βασικό όργανο, το ταούλ παίρνει πρωταρ- παραδοσιακό µοτίβο. Σηµαντικό είναι µόνο χικά εναν ρόλο συνοδευτικό. Από αυτόν ό- να δίνεσαι σε αυτήν τη δύναµη και ενέργεια µως τον διάλογο τα όργανα αλληλοσυµ- µε ειλικρίνεια και έτσι µπορείς να της χαρί- πληρώνονται. σεις την αθάνατη αγάπη στον πολιτισµό (µουσική, ιστορία)... Δεν είναι µόνο ο ήχος του που NTIΡΙΚΑΣ Ο ΓΕΡΜΑΝΟΝ του προσφέρει αυτήν την δυνα- του Dirk “Ντιρίκα” Nowak τότητα. Ένας ή- Αν και δεν είµαι Έλληνας, και σε µενα έβα- χος που προκύ- λαν την ελληνική µουσική στην κούνια, α- πτει από έναν φού οι γονείς µου περάσανε το µήνα του βαθύ και γεµάτο µέλιτος στην Ελλάδα και τότε έφεραν τα τόνο της µπάσας πρώτα συρτάκια στο σπίτι µας. Επειδή στη πλευράς, που Γερµανία είχα και Έλληνες γείτονες και φί- δονείται µε ένα λους και επιπλέον συγγενείς στην Ελλάδα, χοντρό και ελα- αργότερα έµαθα και σπούδασα και ελληνι- φρά κυρτό ξύλο, κά. Τις πρώτες φορές που ταξίδεψα µόνος αλλά και της σα- µου, πήγα να επισκεφτώ τους αρχαίους τό- φώς πιό υψήτο- πους της Ελλάδας και της Μικρασίας όπως νης παράλληλης την Έφεσο, την Πέργαµο, την Τροία. πλευράς που δο- Ξεκινώντας από τη µικρασιατική ακτή οι νείται συνήθως αρχαίοι Έλληνες είχαν προχωρήσει και µε ένα λεπτό ιδρύσει άλλες αποικίες και στον Εύξεινο Γιώργος Μιχαλόπουλος κλαράκι. Πόντο. Κι εγώ ήθελα να ακολουθήσω αυ- τόν το δρόµο, και όταν έφτασα στο µονα- Ο διάλογος προκύπτει, γιατί ο χορός στηρί- στήρι της Σουµελάς κοντά στην Τραπεζού- ζεται και καθοδηγήται από τό ταούλ. Προ- ντα, αυτός ο τόπος µε τη φυσική οµορφιά κύπτουν διάλογοι µεταξύ ταουλιού, λύρας του µε συνάρπαξε πολύ. Και τον ιδιόρρυθ- και χορευτών. Οι δύο διαφορετικοί ήχοι ψά- µο ήχο του κεµεντζέ που ακούγεται ακόµα χνουν την θέση τούς στην προσγειώµενη εκεί ερωτεύτηκα αµέσως. Κάποια χρόνια και γηίνη µουσική του Πόντου. Και τα δύο µετά εκµεταλλεύτηκα την ευκαιρία να όργανα διηγούνται ιστορίες. Χαρά, πόνος, χορεύω σε µερικoύς ελληνικούς συλλόγους δύναµη και αντοχή, είναι µόνο µερικά από της Ζυρίχης και να µάθω και χορούς στους τα χαρακτηριστικά που κάνουν δυνατή την Πόντιους εκεί. Αυτή η οµάδα ήταν διαφορε-

ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 Ιworisman (die Spreu vom Weizen trennen) - “Am Anfang stand das T Tanzen...” 35 Jahre Tanzgruppen der Vereinigung 31 τική. Όχι µόνο ότι η µουσική ήταν ζωντανή Wir haben uns dazu entschlossen, zentrale και ζωηρή, οι χοροί γεµάτοι ενεργητικότητα, Persönlichkeiten der letzten 35 Jahre zur αλλά και στον κύκλο των συγχορευτών που Sprache kommen zu lassen. Sie werden χόρευαν όλοι µαζί απ' τα παιδικά χρόνια, uns Geschichten aus ihrem wertvollen σε κάθε τραγούδι ήταν αισθητή µια ανε- Erinnerungsschatz erzählen, gespickt mit ξάντλητη δύναµη. Για µένα ήταν η ίδια δύ- speziellen Erlebnissen aus der Perspektive ναµη που αισθάνθηκα εκεί πάνω στη Σου- der Hauptpersonen. Es ist wundervoll, Ge- µελά και που διηγούται εντυπωσιακά την ι- schichten von Freundschaften, Liebes- στορία των Πόντιων και της χώρας τους. paaren und grossen Emotionen zu hören, Ευχαριστώ τον Χρήστο για τον καιρό µου die aus den Tanzgruppen entstanden sind στο χορευτικό που θα είναι πάντα ένα κοµ- und noch heute das Fundament zum Erhalt µάτι της καρδιάς µου, και εύχοµαι να κρα- der Vereinigung bildet. τάτε πάντα τον όµορφο πολιτισµό σας. In den folgenden Artikeln werden wir die Erinnerungen von Alekos Kalpaxidis le- sen, welcher nicht nur einer der ersten Tänzer war, sondern auch die frischen Ge- nerationen über Jahre aktiv begleitet hat. Marianna Foka-Iosifidou, Tochter des kürzlich verstorbenen ehemaligen Präsi- denten der Vereinigung, Kostas Iosifidis, gehört der gleichen Tänzergeneration an, wie Alekos. Sie erzählt uns schöne Anek- doten aus den Jahren, wo alles begann. Sie ist die erste nicht-pontische Tänzerin unserer Vereinigung, Frau Ritsa Papado- poulou-Yfanti. So kann sie das pontische Ο Dirk (αριστερά) µε τον Φώτη Καλπαξίδη Werk des Vereins aus ihrer Sicht reflek- tieren, was natürlich auch für den unter- AM ANFANG STAND DAS TANZEN.. haltsamen Artikel von Georgios Venakis von Georg Nikolaidis (Präsident des Brudervereins der Kreter in der Schweiz) gilt. Auch er war lange Jahre Aus Platzgründen werden wir auf Deutsch Tänzer in der Vereinigung. Sofia Venaki- erst in den nächsten Ausgabe die Gründe Pavlidou, Ehefrau eines Kreters (nicht die aufzeigen, weshalb es keinen pontischen Einzige in der Vereinigung), Tochter von Verein geben kann, der ohne Tanzgruppe Gründungsmitgliedern und Tänzerin für auskommt. Die Vereinigung der Pontier in viele Jahre hat heute eine doppelte Rolle der Schweiz ist keine Ausnahme dieser zu tragen, Mutter von Tänzern und Tanz- Regel, da schon zu Gründungszeiten, im lehrerin für die kleineren Kinder. George Jahre 1975, die Kunst und Mystik der Michalopoulos war für gewisse Jahre pontischen Tänze gepflegt wurden. unser Daoul-Spieler. Er berichtet uns über diese Liebe. Auch der Artikel des Deu- tschen Dirk Nowak lässt uns emotional

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 32 werden. Dirk, der grosse Philhellene, hat re Utensilien für die Tanzgruppe, Kleider- seinen Artikel in fehlerfreiem Griechisch bügel für die Kindertrachten, später half ich geschrieben. Er zeigt uns die grosse Christos (d.Red.: Stavrianidis), der sehr ta- Schöpfungskraft der Kultur auf. Der erste lentiert ist, in seinen ersten Schritten als Teil unserer Widmung wird durch wunder- Tanzlehrer. Wir sangen den Mitgliedern die schöne Kinderzeichnungen abgerundet. Weihnachtslieder, wir fuhren bis nach Heri- Diese Zeichnungen stammen von den sau, 170 km hin und zurück. Jüngsten der Tanzgruppe. In der nächsten Ausgabe werden wir uns weiteren Artikeln Wir hatten das Feuer im Herzen und die von ehemaligen und aktiven Tänzern der Ehrliebe, zwei Elemente, die auch Ihr Vereinigung widmen. habt. Ihr habt uns jedoch übertrumpft, ich ziehe meinen Hut vor euch, meine 35 JAHRE, ALS WÄRE ES GESTERN... “Palikaria”, ich schätze euch sehr, wir von Alekos Kalpaxidis alle unterstützen euch!

Ich fühle mich seltsam, weil Ihr von mir 35 JAHRE TANZGRUPPE wünscht, einen Artikel für die letzten 35 von Marianna Foka-Iosididis Jahre in der Vereinigung zu schreiben. Ich habe mich mit allem Möglichen beschäftigt Ganze 35 Jahre ist es schon her seit der innerhalb des Vereins, niemals aber mit „Geburt“ der Vereinigung Pontion in der der Schreibarbeit. Ich war der Jüngste, da- Schweiz. Dreieinhalb Generationen da- mals 28 Jahre alt, als uns der erste Präsi- nach kommt es mir vor, als ob es das dent der Vereinigung, Theodoros Mou- selbstverständlichste auf der Welt ist, dass rouzidis bat, die erste Tanzgruppe zu or- es uns gibt. Uns, die Pontii in der Schweiz. ganisieren. Wir empfanden alle eine Freu- Wir, die die Wurzeln unserer Gross- und de, einen Stolz, endlich das Gefühl zu ha- Urgrosseltern ehren und deren Kultur pfle- ben, die Pontier der Schweiz zu sein. Tanz- gen und weitergeben. Weitergeben an un- lehrer wurde Herr Pavlos Sidiropoulos, sere Kinder, Enkelkinder, Freunde, Bekan- der heute seinen Lebensabend in der Mut- nte und wissenshungrige. Mit Wehmut ter Heimat geniesst. Wir begannen unsere aber auch mit immensem Stolz blicke ich Aktivitäten natürlich ohne zu wissen, wo zurück an die Zeit, als eine handvoll Leute uns der Weg hin geleitet. Ich denke jedoch, sich zusammen fanden, einen Vorstand bil- dass wir den Grundstein, die Saat für die deten und die Statuten erarbeiteten. Sie nächste Generation gelegt haben. Und die hatten Pläne, Visionen! Sie wollten unsere nächste Generation war gross und zahl- Geschichte, unsere Kultur und natürlich reich. Ich erinnere mich an viele Kinder, die unsere Tänze aufrecht halten, auferleben Georgiadis-Gebgrüder zum Beispiel, die lassen. Mit Ueberzeugung und starkem in die Heimat gezogen sind, andere, die Willen stellten diese ehrenwerte Herren die sich von der Vereinigung verabschiedet ha- erste Tanzgruppe auf die Beine. Sie be- ben, oder vom Leben. Für viele Jahre, stand aus fünf Männer und vier Frauen. nachdem ich mich von der Tanzgruppe zu- Eine der Frauen war ich. Wir mieteten uns rückgezogen hatte, versuchte ich, der Ver- in einem Untergeschoss in der Nähe von einigung tatkräftig zu unterstützen. Ich Zentral ein und trafen uns ab und dann, je habe unter anderem die Messer und ande- nach Möglichkeit. Die Grundschritte kan-

ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 33 nten wir natürlich, aber wir mussten üben stützer danken und gratulieren. Bleibt auf und aus diese Gruppe eine Einheit bilden diesem Kurs, ich bin stolz auf Euch! die harmonisiert. Die Koordination war schwierig, zumal wir zu jener Zeit keinen Choreographen hatten. Aber wir hatten den Willen und Durchhaltevermögen, Eigenschaften die uns Pontious aus- zeichnen! Trachten mussten natürlich auch her. Wir hatten keine Einnahmequellen und so wurden die Trachten zum Teil aus eigenen Mitteln finanziert. Diejenigen der Männer wurden aus Griechenland bestellt oder mitgebracht und die der Frauen wurden von unsere älteste Pontia, unsere einzigartige Kiria Chryssoula genäht, ehrenamtlich, versteht sich. Und es war Alexia Efthimiadis soweit! Unser allererste Auftritt. Stolz über- ragte unsere Nervosität. Aber Lam- FILOPONTIERIN IN DER TANZGRUPPE penfieberhatten wir, schliesslich würden von Ritsa Papadopoulou-Yfantis wir zum ersten Mal in der Schweizer Ge- schichte Tänze aus Pontos vorführen und An einem winterlichen Sonntag im Jahr das vor so viel Publikum und soviel 1976 hatten meine Eltern entschieden zu griechischer Prominenz. Kaum erklang die den Proben des Pontischen Vereins ins Musik aus dem Plattenspieler führte uns Restaurant "Vier Wachten" in Zürich zu Theodoros Mouroussidis, er-ster gehen. Ich war damals zwölf Jahre alt und Präsident der Vereinigung und Leiter der wusste bereits, dass wir nicht pontischer Tanzgruppe, auf die Tanzpiste. Die Eu- Abstamung sind. Es macht nichts, wurde phorie und die Begeisterung des Publi- mir gesagt, wir sind Filopontier... Du wirst kums ist nicht zu beschreiben. Patzer und dort alle Kinder kennen lernen und auch zu Fehltritte wurden gar nicht beachtet. Der der pontischen Folklore tanzen und wir Rythmus der Musik, das imposante Auf- werden alle wie eine Familie sein. treten der Tänzer und die herrlichen Tra- chten rissen alle mit. Gross und klein. Und So trafen wir uns jeden Sonntag am sel- manch einer wischte verstohlen seine Trä- ben Ort. Gewisse Leute, manche davon nen. Das war der Auftakt. Von nun an dur- befinden sich nicht mehr unter uns, opfer- fte ich die Entwicklung der Tanzgruppe an- ten ihre Freizeit zum Wohle des Vereins fangs mitgestalten, nach zunehmendem und damit wir etwas lernen konnten. An- Al-ter nur noch mitverfolgen.Vieles hat sich fangs hatte ich ein kommisches Gefühl, in diesen 35 Jahren geändert. Der Wunsch dass mich die anderen wegen meiner nicht und der Wille unsere Wurzeln nicht ver- pontischen Herkunft ausgrenzen würden. trocknen zu lassen ist grösser als je zuvor. Schnell hatte ich den Mut und die Zu- Und dazu möchte ich dem jungen neigung gefunden, so wie alle Kinder, die Vorstand und dessen Helfer und Unter- mit mir tanzten, und wir vergassen unsere

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 34 Herkunft und unsere Unentschlossenheit JORIKAS DER KRETANER gegenüber unserem Tanzlehrer und von Jorgos Venakis unseren Eltern, während unsere Eltern Kaffee tranken und sich unterhielten. Es war ein gewöhnlicher griechischer A- bend, wie viele andere davor, im Züricher An einem Samstag war es soweit. Wir Spirgarten, 1984. Wir Jugendlichen tanzten konnten unser tänzerisches Können auf pausenlos und verinnerlichten bei diesen einer Bühne präsentieren. Unser erster Treffen die Lebensart Griechenland’s. Pon- Tanzauftrtt fand im zürcherischen tische Musik klingt aus den Lautsprechern. Spirgarten statt und wir warteten mit einer Panik macht sich breit, keiner will auch nur sehr grossen Ungedult hinter der Bühne, eine Sekunde des Tanzes verpassen und um endlich aufzutreten. Obwohl es viele sucht nach einer Hand die er greifen kann. Jahre her ist, kann ich mich noch sehr gut Ich greife die Hand von Christos (Stavriani- daran errinnern, dass wir alle sehr nervös dis) und gemeinsam treten wir die “Reise“ waren, jedoch voller Stolz und En- in die Welt der Lyra an. Ein solcher Abend thusiasmus. Zum Glück sind unsere ging 6-7 Stunden und unsere Kräfte ver- Trachten sehr lang, so dass allfällige liessen uns nicht…es war unser Leben. Tanzfehler nicht auffallen würden, dachten Die Band bereitet sich auf das nächste wir mit unserer kindlichen Naivität... Lied vor während unsere schweissgebade- ten Gesichter den nächsten Tanz kaum er- Alles ist eine Frage der Gewohnheit... Mit warten können. Etwas später am Abend jedem Jahr fühlten wir uns umso sicherer kommt Frau Lukia (Christos´ Mutter) und und unsere Eltern freuten sich mit uns. So fragt mich: “Giorgo du kannst doch pon- wie wir uns heute freuen und Gänsehaut tisch tanzen, wieso kommst du nicht auch bekommen, wenn wir sehen, mit welcher zu uns um zusammen mit Christo zu tan- Leidenschaft und Energie unsere Kinder zen?” Ich schaute Sie an und wusste nicht die pontischen Tänze aufführen. was ich antworten soll, Christos wieder- holte den Vorschlag seiner Mutter. Ich wus- ste dass die Tänzer hauptsächlich Pontos- Griechen sind. Die Art der Tänze ähnelt sehr unseren kretanischen Tänzen deshalb gefielen sie mir, dazu kommt noch das es kaum männliche Tänzer gab. Die Entschei- dung war einfach und auch der Vorstand des Vereins willigte ein, so wurde ich als Pontos-Grieche aufgenommen. Die ersten 2 Jahre waren wir die einzigen zwei männ- lichen Tänzer, in dieser Zeit fühlte ich im- mer intensiver die pontische Seele in mir. Es ist eine grosse Ehre gewesen der erste Ioannis Digkas “Philpontische“ Tänzer zu sein in einem Verein mit ähnlicher Tradition der kretani- schen. Ich erkannte dass es keine andere Tradition gab die mich so ergriff wie die

ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 35 des Pontos. Selbst mein Freundeskreis be- zusätzlich die Figuren welche wir in den stand nur aus Pontos-Griechen. Tänzen einbauten. Doch wir spürten alle, dass ist genau das, was wir wollten. Immer Viele Jahre sind vergangen. Die Tänzer mehr dazulernen. Die Tanzgruppe entwi- von damals sind heute im Vorstand und ckelte sich zu einer Einheit. Unsere Füsse, massgeblich dafür verantwortlich dass die Hände und Köpfe verliefen gleichzeitig und Vereinigung bis heute so zusammengehal- alle in die gleiche Richtung. Das wollten ten hat. Ich danke dem Vorstand dass ich dazumal auch unsere Lehrer sehen. Als wir hier ein paar Zeilen schreiben durfte. Ich den Status erreichten den schwersten Tanz will auch all den anderen danken die zum zu lernen „tin Sera“, waren wir bereit. Dies heutigen Status der “Pontischen Vereini- ist auch einer meiner Lieblingstänze, denn gung“ beigetragen haben. Jeder Beitrag er weckt in mir Gefühle von Trauer und zu- hilft unsere Traditionen zu wahren auch gleich Freude. Wir schweissten uns ob nun wenn er noch so klein und unbedeutend tänzerisch oder emotional immer mehr zu- erscheint. sammen was auch ein Grund war, dass wir gerne jedes Mal dorthin gingen. Da die meisten Teenager waren, war uns natürlich das Beisammen sein auch sehr wichtig. Wir waren jederzeit imstande egal bei wel- chem Anlass eine „Party“ daraus zu ma- chen, sei es vor oder nach dem Auftritt. Klar wäre es jetzt gelogen zu sagen, dass wir immer und alle harmonisch miteinander waren. Dies lässt das Teenageralter gar nicht zu. Es gab meistens unter den Girls immer wieder ein bisschen Zoff, doch der verschwand spätestens dann, wenn der Marina Tzimpoukaki Kementse spielte. Falls dies jedoch nicht klappte holte uns Alekos Kalpaxidis schnell TANZEN IST NUR DER ANLASS wieder auf den Boden der Realität zurück. von Sofia Venakis-Pavlidis Er war übrigens auch immer um unser Wohl bemüht. Sei es mit Versorgung von Vor ca. 25 Jahren erging es mir gleich, wie Getränke oder feinen Güezlis. heute meinen Töchtern. Wir opferten alle unsere Sonntage um etwas Kultur zu erler- Heute besteht unsere Tanzgruppe aus 5 nen und Heimat zu spüren. So wie heute bis 13 jährige Kinder. Ich lache jedes Mal unsere Kinder schwitzen, schwitzten wir wenn ich sehe wie nervös sie vor jedem dazumal auch. Das erlernen der Tänze be- Auftritt sind doch wenn sie die Bühne be- gann wie heute auch noch mit den Tänzen treten, ist die Anspannung weg. Als ich in Omal und Tik. Wir steigerten uns von Mo- meinen jüngeren Jahren auf der Bühne nat zu Monat und von Jahr zu Jahr und stand nervte ich mich, wenn meine Ver- wurden immer besser. Die Tänze wurden wandten im Publikum weinten. Ich dachte immer anspruchsvoller, dazu kamen später immer dies ist ein freudiges Ereignis. Doch

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 36 heute, wenn ich neben der Bühne stehe tieferen, sonoren Sound des Bassfelles, und unsere Kinder sehe und dann noch welches mit einem dicken und leicht gebo- der Kementse zu spielen beginnt, bin ich genen Holzschlegel geschlagen wird, son- auch den Tränen sehr nahe. Ja hier merkt dern auch durch das heller klingende Pa- man, dass es nicht nur ums Tanzen geht. rallelfell, geschlagen meist von einem dün- Es ist auch gleichzeitig eine Bindung zu nen Ast. Der Tanz wird getragen und in sei- Griechenland, zum Pontos, zur Heimat und ner Form gelenkt. Es entstehen Dialoge im Endeffekt zu unseren Verwandten. zwischen Daouli, Lyra und dem Tanz, resp. den Tänzern. Die beiden Klänge suchen ihren Platz nun in der bodenständigen und erdigen Musik des Pontos. Es werden Ge- schichten erzählt von beiden Instrumenten. Freud, Leid, Kraft und Ausdauer sind nur einige Merkmale welche es ermöglichen sich in diese Welt zu begeben. Es gibt kei- ne feste Spielregeln. Man fühlt vorhandene Takte heraus lässt diese leben und öffnet sich für neue auch individuelle Formen.

Trotz vorhandener Grundregeln unterliegt Christina Guarnaschella das Spiel immer wieder der Persönlichkeit DAS TAOUL(I) und Hingabe des Spielers und seiner Indi- von George Michalopoulos vidualität ohne dabei vom latenten Leitfa- den abzuweichen. Wichtig dabei ist nur Trommeln gelten schon seid Jahrtausen- dass man sich dieser Kraft und Energie den zu den elementaren Instrumenten. Es ehrlich hingibt um der Sache eine nicht nur gib sie in diversen Formen und Spielarten. momentane sondern auch neue und ewige Die pontische Musik wurde seit je her von Form der Liebe zur Kultur (Musik, Ge- Trommeln begleitet. Was dies ausmacht ist schichte) zu schenken, welche ewig weiter nicht nur der brachiale und erdige Klang, lebt... sondern die Wucht und die damit freiwer- dende Energie im Sinne der Musik und des Tanzes. Die Konstruktion einer Trommel erinert an die vielen Geschichten die er- zählt wurden und noch erzählt werden. So ist auch sein Spiel eine in erster Linie be- deutende Form der Erzählung. Während die Lyra als Hauptinstrument fungiert, nimmt die Trommel primär eine begleiten- de Funktion ein. Durch das ergänzende Spiel wächst sowohl die Lyra als auch das “Daouli” aus sich heraus. Nicht nur der Klang ermöglicht dies, bestehend aus dem Giannis Kalpaxidis

ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 37

DIRIKAS DER DEUTSCHE euch, dass ihr immer an eurer schönen von Dirk “Dirikas” Nowak Kultur festhaltet! Obwohl ich kein Grieche bin, wurde auch mir die griechische Musik gewissermassen in die Wiege gelegt. Meine Eltern verbrach- ten nämlich ihre Flitterwochen in Griechen- land und brachten damals schon die ersten Syrtakis in unser Zuhause. Da ich in Deu- tschland auch griechische Nachbarn und Freunde, und ausserdem Verwandte in Griechenland hatte, lernte und studierte ich später auch Griechisch. Als ich die ersten Male allein verreiste, besuchte ich die anti- ken Stätten Griechenlands sowie Kleinasi- ens, wie Ephesus, Pergamon, Troia. Aus- Marianthi Stavrianidi gehend von der kleinasiatischen Küste wa- ren die alten Griechen ausgefahren und hatten weitere Kolonien auch am Schwar- zen Meer gegründet. Auch ich wollte die- sen Weg nachzeichnen, und als ich am Kloster Sumela bei Trapezunt ankam, faszinierte mich dieser Ort mit seiner natür- lichen Anmut sehr. Auch in den eigentüm- lichen Klang der Kementsche, die immer noch in dieser Gegend zu hören ist, habe ich mich sofort verliebt. Einige Jahre später nahm ich die Gelegenheit wahr, bei ver- schiedenen griechischen Vereinen in Zü- rich zu tanzen und dort auch Tänze bei den Pontiern zu erlernen. Diese Gruppe war anders. Nicht nur dass ihre Musik live und lebendig war, ihre Tänze voller Ener- gie, sondern im Kreis der Tänzer, die alle von Kindesbeinen an miteinander tanzten, war auch bei jedem Lied eine unerschöpf- liche Kraft spürbar. Für mich war es diesel- be Kraft, die ich dort oben in Sumela ge- spürt hatte, und die eindrücklich die Ge- schichte der Pontier und ihres Landes er- zählt. Ich danke Christos für die Zeit in sei- ner Tanzgruppe, die immer Teil meines Herzens sein wird, und ich wünsche

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 Ιχνάριν (ίχνος): Πρωτοχρονιά στον Πόντο, ο Άγιος Βασiλης και η Παγκοσµιοποiηση... 38 ΠΡΩΤΟΧΡΟΝIA ΣΤΟΝ ΠOΝΤΟ, Ο AΓΙΟΣ λα ,κάστανα κτλ.), γλυκά, ξερές φέτες από ΒΑΣIΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟIΗΣΗ... κυδωνόπαστο κ.α. Οι µικροί του σπιτιού έ- λεγαν τα κάλαντα για τους µεγαλύτερους του Νώντα Καλπακίδη της οικογένειας, κι ύστερα κάθονταν όλοι .... αυτές τις άγιες µέρες που περάσανε στο πρωτοχρονιάτικο τραπέζι. σκεφτόµουν πάρα πολλά. Από την µια έ- νιωσα την ζεστασιά της οικογένειας, την Την πίτα την έκοβε ο αρχηγός της οικογέ- ικανοποίηση που δεν ήµουνα µακριά από νειας, αφού πρώτα χάραζε µε το µαχαίρι το τα πρόσωπα που αγαπώ πάνω από όλα, σηµείο του σταυρού και έλεγε “εις το όνοµα και έδωσα και σε αυτούς µεγάλη χαρά µε του Πατρός και του Υιού και του Αγίου την απλή παρουσία µου. Ίσως δεν είναι µια Πνεύµατος”. Πρώτα ξεχώριζε ένα κοµµάτι απλή παρουσία, µάλλον είναι πλέον σπά- για την εικόνα του σπιτιού, έπειτα ένα κοµ- νια, αφού οι χριστουγεννιάτικες και πρωτο- µάτι για τη Δουλειά, κι ύστερα έδινε ένα χρονιάτικες ευχές πλέον δίνονται από Νέα κοµµάτι σε όλα τα µέλη της οικογένειας. Ξε- Υόρκη, από Λονδίνο, µέσω Facebook και χώριζε επίσης κοµµάτια και για όσους έλει- SMS...Πλέον σπάνια είναι και η τήρηση παν. Σε άλλα µέρη, χώριζαν ειδικά κοµµά- των εθίµων µας, πολύ θλιβερό αλλα γεγο- τια και για την Παναγία, τον Χριστό, τον ξέ- νός. Όταν ήµουν µικρός οι δρόµοι του γρα- νο. Έπειτα ο αρχηγός της οικογένειας ανα- φικού Herbrechtingen της Γερµανίας, εκεί κάτευε µερικά νοµίσµατα µε φουντούκια και µεγάλωσα, τις άγιες µέρες αυτές πληµµύρι- καρύδια και τα πετούσε στην οροφή λέγον- ζαν από παιδιά που λέγανε τα κάλαν- τας ταυτόχρονα, “Κάλαντα και καλός και- τα.....σήµερα δυστυχώς είναι 2-3 παιδιά ρός, πάντα και του χρόνου”. Η κίνηση αυτή που γυρνάνε. Παραδείγµατα υπάρχουν γινόταν τρεις φορές. Στη συνέχεια ο πατέ- αµέτρητα αυτά τα χρόνια της παγκοσµιο- ρας µε τη µητέρα, µε το θυµιατό στο χέρι, ποίησης, όµως υπάρχουν και τα θετικά ση- γριζαν όλα τα δωµάτια του σπιτιού και τα µάδια. Οικογένειες και συλλόγοι που κρα- θυµιάτιζαν λέγοντας ευχές ή ψέλνον-τας τάνε τα έθιµα ΜΑΣ. Είτε λέγοντας τα κάλαν- τροπάρια. Μετά το θυµιάτισµα, ο πατέρας τα, κόβοντας την βασιλόπιτα, µοιράζοντας καλαντίαζε τα παιδιά (έδινε τα δώρα τους). τα δώρα την Πρωτοχρονιά και πολλά άλλα! Ο Άγιος Βασίλης Διαβάστε πόσο όµορφα γιορτάζανε οι παπ- Ο Άγιος Βασίλης ή Αϊ-Βασίλης αποτελεί σή- πούδες και οι γιαγιάδες µας στον Πόντο µερα µια διεθνή λαογραφική µορφή η οποί- αυτές τις µέρες που µας δίνουν ψυχική γα- α διανέµει δώρα σε παιδιά και ενηλίκους λήνη και µάθετε ποιος ήταν ο Άγιος Βασί- που υπήρξαν “καλοί” κατά τη διάρκεια του λης... χρόνου. Είναι κυρίαρχο πρόσωπο του εο- ρτασµού της Πρωτοχρονιάς και των Χρι- Πρωτοχρονιά στον Πόντο στουγέννων. Η γνωστή παρουσία του µε κόκκινη στολή, λευκή γενειάδα, πάντα χα- Στην ποντιακή, νεοχρονία ή νέον έτος. Την µογελαστός µε το σάκο µε τα δώρα, πάνω παραµονή της πρωτοχρονιάς λέγονταν τα σε έλκηθρο που το σέρνουν ζωηρά ελάφια κάλαντα από τα παιδιά, που χωρισµένα σε ή τάρανδοι αποτελεί σήµερα σε παγκόσµια οµάδες περιέρχονταν τα σπίτια. Το βράδυ κλίµακα τον αγαπηµένο ήρωα των παιδιών όλη η οικογένεια συγκεντρωνόταν για να τις ηµέρες αυτών των εορτών ακόµη και σε περάσει µαζί τη γιορτή. Το τραπέζι ήταν χώρες µή χριστιανικές. Ξεκινά κάθε χρόνο γεµάτο µε φρούτα (πορτοκάλια, µανταρί- από χώρα του Βορρά, παραµονές πρωτο- νια, ξερά δαµάσκηνα, ροδάκινα και καΐσια χρονιάς, για να χαρίσει δώρα σε όλα τα ξερά, σταφίδες, χουρµάδες κ.α.), ξηρούς παιδιά της γης. Είναι ο “Πατέρας Χρι- καρπούς (φουντούκια, καρύδια, αµύγδα- στούγεννα” των Άγγλων, ο “Περ Νοέλ” των

ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 Ichnarin (Spur): Neujahr im Pontos, der Heilige Vasilios und die Globalisierung. 39 Γάλλων, ο “Σίντερ-Κλάας” των Ολλανδών, ωφελεία βεβαίως των παιδιών που ψάλ- ο “Βάιναχτσµαν” των Γερµανών, ο "Λαµ- λουν αυτά. Κουνγκ-Κουνγκ" (καλός γερο-πατέρας) των Κινέζων, ο “Χοτέισο” των Ιαπώνων. Στη Δύση το πρόσωπο του Αγίου Βασιλείου έχει ταυτιστεί µε την ιστορία του Αγιου Νι- Η σηµερινή µορφή του Άϊ-Βασίλη µε την κολάου που φηµιζόταν για τη γενναιοδωρία κόκκινη στολή και την άσπρη γενιάδα άρχι- του. Οι βόρειοι λαοί έχουν προσθέσει στοι- σε να γίνεται δηµοφιλής το 1931 όταν η χεία των δικών τους παραδόσεων (τάραν- γνωστή αµερικάνικη εταιρεία αναψυκτικών δοι, έλκηθρο, άστρο του Βορρά, µεγάλες Coca-Cola παρουσίασε τον Αϊ-Βασίλη µε κάλτσες κλπ) µια κουλτούρα που τον συνο- πρωτοχρονιάτικα δώρα τα προϊόντα της ε- δεύει µέχρι και σήµερα. Στα ελληνικά δεδο- ταιρείας στα χρώµατα βεβαίως εκείνης. Η µένα η µετατροπή αυτή φαίνεται να πέρασε διαφήµιση δε αυτή υπήρξε εµπορικά τόσο περίπου στη δεκαετία του 1950-60, κυρίως επιτυχής που έµελλε να γίνει σήµα δηµοτι- στον αστικό πληθυσµό από τους µετανά- κότητάς της ανά τον κόσµο. στες που µε τις ευχητήριες κάρτες τους ει- σήγαγαν τον “Δυτικό” Άϊ-Βασίλη. Για τους Ορθόδο- ξους χριστιανούς ο NEUJAHR IM PONTOS, DER HEILIGE Αϊ-Βασίλης ανά- VASILIOS UND DIE GLOBALISIERUNG... γεται στον Μέγα Βασίλειο ο οποί- von Nontas Kalpakidis ος έζησε στην Καππαδοκία, αφι- …es ging mir viel durch den Kopf an die- έρωσε σχεδόν όλη sen heiligen Tagen. Auf der einen Seite του τη ζωή στη βο- fühlte ich die Wärme der Familie, die Zu- ήθεια προς τον συ- friedenheit in der Nähe der Menschen zu νάνθρωπο και sein die ich über alles liebe und denen ich θεωρείται στην πα- mit meiner Präsenz grosse Freude schenk- γκόσµια ιστορία te. So selbstverständlich ist es heutzutage ως ο εµπνευστής gar nicht mehr, ich meine das gemeinsame αλλά και πρώτος verbringen der schönen Weihnachtszeit - δηµιουργός της es ist eher selten. Facebook, SMS, London οργανωµένης φι- und New York haben die Stelle des ge- λανθρωπίας. Σύµφωνα µε την παράδοση, meinsamen Sitzens am Kaminfeuer, des ο Μέγας Βασίλειος ήταν ψηλόλιγνος, µε Telefons und des Treffens im Heimatort µαύρα µάτια και γένια. Ακόµη και ο Άγιος eingenommen. Νικόλαος στην Ορθόδοξη παράδοση αγιο- γραφείται ως ισχνός ασπρογένης γέ- Das bewahren unsere Bräuche ist eben- ροντας. Ο Μέγας Βασίλειος πέθανε την falls zu einem seltenen Gut geworden, das 1.1. του 379. Αυτή η ηµεροµηνία, ηµέρα ist sehr traurig und auch leider wahr. Als θανάτου του, διατηρούµενη στη παράδοση, ich klein war waren hunderte Kinder unter- θεωρήθηκε (πρώτα) απ΄ όλους χριστιανι- wegs um von Haus zu Haus Weihnachts- κούς λαούς ότι φέρνει ευλογία και καλή τύ- melodien und Lieder erklingen zu lassen, χη στη νέα χρονιά .Τα κάλαντα Πρωτοχρο- das ist Brauch in Griechenland seit vielen νιάς πέρα από τα παινέµατα κύριο πρόσω- Generationen. Heutzutage sind die Kinder πο τους είναι ο Μέγας Βασίλειος για το έρ- an zwei Händen abzuzählen. Es gibt viele γο του οποίου γίνεται υπενθύµιση στον Beispiele dieser Art im Zeitalter der Globa- σπιτονοικοκύρη ώστε να επαναλάβει επ΄ lisierung, aber glücklicherweise gibt es auch Beispiele die Hoffnung geben. Es gibt XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 40 Familien und Vereine die unser aller Tradi- Die Heiligen Vasilios und Nikolaus und tionen und Bräuche wahren. Man geht von der Weihnachtsmann Haus zu Haus und singt Weihnachtslieder, Der Weihnachtsmann ist eine Symbolfigur man schneidet zu Neujahr immer noch den weihnachtlichen Schenkens, die in Deu- Kuchen mit dem versteckten Talisman an, tschland vor allem in Nord-, Mittel- und man verteilt die Geschenke an Neujahr Ostdeutschland populär ist. Dargestellt und vieles mehr. wird er als dicklicher und freundlicher alter Mann mit langem weissem Bart, roter und Neujahr im Pontos mit weissem Pelz besetzter Kutte; Attribute Am letzten Tag des Jahres gingen die Kin- sind sein Geschenksack und (häufig) eine der von Haus zu Haus um Weihnachtslie- Rute . Dass diese Darstellung bereits im der zu singen. Abends dann versammelte 19. Jahrhundert existierte, beweisen zeit- sich die ganze Familie um gemeinsam zu genössische Postkarten. Die Coca-Colla feiern. Der Tisch war voll mit Obst (Oran- Company nutzte ab 1931 alljährlich zur gen, Mandarinen, getrockneten Zwetsch- Weihnachtszeit diese Darstellung für eige- gen, getrockneten Pfirsichen, getrockneten ne Werbekampagnen. Aprikosen, Rosinen, Datteln, u.v.m.). Ver- schiedene Hülsenfrüchte zierten ebenfalls Der Heilige Vassilios lebte 350 n.Chr. in den Tisch (Haselnüsse, Walnüsse, Man- der Stadt Caesarea als Bischof. Einer deln, Kastanien usw.). Süssspeisen wie Überlieferung nach soll er die Räuber ge- getrocknetes Quittegelee mit Mandeln durf- stellt haben, die jene Stadt damals aus- ten auch nicht fehlen. Die Jüngeren san- raubten und alle Bürger bestahlen. Das gen für die Älteren und dann setzten sich wieder gefundene Diebesgut liess sich je- alle zusammen an den Tisch. doch nicht mehr zu seinen rechtmässigen Besitzern zurück verfolgen, und so liess Das Familienoberhaupt kreuzigte symbo- der Bischoff Vassilios die Stücke in Brot- lisch den Talisman-Kuchen mit dem Mes- teig einbacken und unter der Bevölkerung ser und sprach: “Im Namen des Vaters des verteilen. Damit fällte er ein weises Urteil Sohnes und des Heiligen Geistes”. Zuerst und bewies Umsicht. Daraus lässt sich der wurde ein Stück für die Ikone des Hauses Heilige Vasilis ableiten, der heutzutage in separiert, dann ein Stück für die Arbeit und Griechenland in der Nacht zum 1.1. den dann bekam jedes Familienmitglied ein Kindern die Weihnachtsgaben bringt und Stück. Auch für die nicht anwesenden Fa- zu dessen Ehre die Hausfrauen am selben milienmitglieder wurden Kuchenstücke se- Tag den Königskuchen backen, indem eine pariert. In manchen Orten des Pontos wur- Münze (oder Talisman) eingebacken ist. den auch Kuchenstücke für Jesus Chri- stus, Maria die Mutter Jesu und den Frem- Die Legende erzählt, dass der Heilige Ni- den geschnitten. Das Familienoberhaupt kolaus unschuldig zum Tode Verurteilte nahm danach einige Münzen und mischte gerettet hat, Kinder vor dem Tod bewahrt, diese mit verschiedenen Nüssen. Er die Ernten vervielfacht hat und neben vie- schmiss diese dann auf das Dach des len anderen Taten Seeleuten in Not half. Hauses und sagte: “Ich wünsche uns auch Als Gabenbringer für Kinder gilt der Hl. Ni- nächstes Jahr Weihnachtslieder und eine kolaus seit dem 16. Jahrhundert. Auch in schöne Zeit”. Er wiederholte diesen Brauch Griechenland kam es zu einer Art Ver- drei Mal. Die Eltern beweihräucherten das schmelzung dieser beiden Heiligen und der ganze Haus und sprachen verschiedene Weihnachtmannfigur. Psalmen aus. Schliesslich wurden die Kin- der von den Eltern beschenkt. - ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 Ευχαρίστεµαν (Ευχαριστία) / Efcharisteman (Danksagung) 41

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 42

Schweiz – Griechenland Griechenland – Schweiz Anatoli Salonidis Fantidis Lindenweg 6 8153 Rümlang www.hairandbeautypalace.ch

ΞΕΝΙΤΕΑΣ・ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ・ΚΑΛΑΝΤΑΡΤΣ 2010 43

www.laebis.ch

Stavros Takvoryan Bremgartenstrsse 66 8003 Zürich www.artosbaeckerei.ch

Η Ένωση Ποντίων Ελβετίας ευχαριστεί επίσης την ευπατρίδη ιατρό κ. Σουµέλα Τερζάνη η οποία και φέτος έκανε µία γενναιόδωρη χορηγία των CHF 1’000, και όλα της τα µέλη για την έγκαιρη πληρωµή της συνδροµής τους. Με την βοήθεια και την συµµετοχή όλων µας κάθε στόχος µπορεί να γίνει πραγµατικότητα. H Ρωµανία κι’ αν ’πέρασεν ανθεί και φέρει κι ‘αλλο.

XENITEAS・ZEITSCHIFT DER VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ・JANUAR 2010 Πόντος! Έν’ άστρον φωτεινόν σ’ Ελλενικούς αιώνας. Αργοναυτών το όρωµαν και τη Ακρίτα κάστρον. Νύφε ακριβοθώρετος τη Πόντου τη Ευξείνου, πυκνέσα δείσα σα ραχά µάραντα φορτωµένα. ...

Πόντος! Αγέρας παρχαρί, θύµηρου µυρωδία, ε µ τη λύρας γλυκολάλεµαν, νερόπα πάντα κρύα. ζητά Πόντος! Η πρώτεσα χαρά µ’, το υστερνό µ’ ο πόνος. η Αροθυµώ και τραγωδώ, αροθυµώ και κλαίω. µ νή µ echt zum Gedenken... στίχοι: Γεωρ. Σαρακηνίδη στη

α ENΩΣΗ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑΣ µ glich das R δικαίω , εκδίκηση

ε µ ζητά

δεν 1975-2010 ...... wir fordern keine Rache, ledi 35 Xρόνια Ζωής και Προσφοράς

Τεύχος 4 ・ Καλαντάρτς 2010 Ausgabe Nr. 4 ・ Januar 2010

VEREINIGUNG DER GRIECHEN AUS PONTOS IN DER SCHWEIZ ・ DENNLERSTRASSE 14 8049 ・ ZÜRICH ・SWITZERLAND www.opontos.ch