Overzicht Van Natuur- En Recreatiegebieden in Zuid-Holland

Recreëren in de regio 2010

Overzicht van natuur- en recreatiegebieden in Zuid-Holland

Natuurschoon Wandelen en Recreatiegebieden Alle activiteiten op Maak kans op nader bekeken fi etsen in het groen in kaart gebracht een rij mooie prijzen Deze special is uitgegeven met als doel informatie te verstrekken over groen- en recreatieactiviteiten in Zuid-Holland. Deze special is een gezamenlijke uitgave van G.Z-H, de Zuid-Hollandse en Zeeuwse (natuur- en) recreatieschappen, de provincie Zuid-Holland, gemeente Midden-Delfl and, het Promotie Platform Midden-Delfl and, gemeente Den Haag, De Hollandse Biesbosch, Dunea, Stichting Het Zuid-Hollands Landschap, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. recreëren in de regio 2010

Veerpont de Kwakel

Heen en weer met Veerpont De Kwakel tussen het Bom- meer en de Kwakelweg is een leuke afwisseling tijdens een fi etstochtje of wandeling. De pont wordt bedient door vrijwillige schippers die u graag naar de overkant varen. Kijk voor vaartijden en tarieven op www.recreatiegebied-midden-delfl and.nl

Midden-Delﬂ and Op kaart nummer: 12

Het wordt weer genieten! Voorjaar in het duin

Het is weer voorjaar. De lente valt als een zachte deken over het ten op de riet- en moerasvo- kleur. Tot slot zijn de eiken land, een deken van frisse geuren, kleuren en voorjaarsgelui- gels: de hekkensluiters. Als aan de beurt. Ze beginnen met zij er zijn, is het écht voorjaar. groenbruine kleuren, maar den. De tijd van het jonge groen en helblauwe luchten. Ook het uiteindelijk kleuren ze groen. duin komt na een lange winterslaap weer tot leven. Dat wordt Metamorfose Dol op water weer genieten: tijd voor een wandeling in het duin. Naarmate de lente vordert, Wakker worden! komen ook de kleuren in het In de tussentijd zijn in april Honden zijn gek op zwemmen. Bij de Klinkenbergerplas duin tot leven. Uit de grijze de eerste amfi bieën wakker is een speciaal ‘hondenstrandje’ het hele jaar speciaal In het begin van de lente ver- Melodietjes tinten komen eerst langzaam geworden. Soorten als de voor hen toegankelijk. Zandkastelen bouwen of met dwijnen de groepen trekvogels De tjiftjaf is meestal de eerste de paarse tinten van de ber- gewone pad, groene kikker, omgeslagen broekspijpen over het water turen... In het uit het duin. Eerst de ganzen, die in het duin hoorbaar is. ken naar voren. Dan laten de bruine kikker, rugstreeppad en hoogseizoen is het “mensenstrand” een aardige pick- dan de leeuweriken en tapui- Dan volgt de fi tis: een echte vlieren en kamperfoelie hun boomkikker hebben hun win- nickplek. Petje op en kleedje uitslaan maar. Liever op ten. Op weg naar het hoge duinkarakteristieke soort. Ze eerste groene blaadjes zien, ge- terslaap overleefd en trekken pad met de hengel? Snoek, karper en voorn zwemmen noorden. Dan is het altijd komen massaal aan: ineens volgd door de duindoorns met naar de vochtige duinvalleien hier rond in de grote plas. even wachten tot de broed- gonst het met melodietjes hun groenblauwe waas. In mei en infi ltratieplassen. Daar vogels aankomen. Met hun in de struiken. Twee weken komen de meidoorns aan de wachtend, kwakend en lon- Meer weten? Kijk voor informatie op territoriale zang maken ze later komen soorten als de beurt. In deze maand wordt kend naar hun aankomende www.recreatiezuidholland.nl bekend dat ze er weer zijn: nachtegaal en grasmus aan. het duin massaal omgetoverd partners, is het in de avond- blijf uit de buurt want ik ben Wanneer de zwartkop en en krijgt het een frisse groene schemer een drukke boel. Oegstgeest, Klinkenbergerplas Op kaart nummer: 2 er al, dit is mijn gebied en da- vink hun snavel opendoen, mes, jullie zijn altijd welkom. dan is het alleen nog wach- Wassenaar, Meijendel Op kaart nummer: 63 Natuur krijgt de ruimte Schoner water voor zwemvijver

Deze zomer kunnen zwem- liefhebbers en zonaanbidders weer als vanouds genieten van de oevers en de zwemvijvers in het Oosterpark in Ridderkerk. Het afgelopen jaar is hier hard gewerkt om het strandje en de zwemvijver zo in te richten dat bezoekers er met plezier gebruik van kunnen maken.

Gezond zwemwater? De uitgediepte zwemvijver en het inpompen van schoon water via een nieuw gegraven Het Hoekse Park, het nieuwe recreatiegebied in sloot beplant met water- en aanleg bij de Rottemeren, is naar verwachting in moerasplanten moeten zorgen 2013 gereed maar er valt nu al volop te genieten. In de voor ideaal zwemwater. Het afgelopen twee jaar is een deel van het park omgeto- doel is dat er in de vijver geen omheen gezet om het honden- gemaakt waar ze gemakkelijk Meer weten over het Ooster- ”verd van weiland tot een waterrijk gebied waar de na- blauwalg meer voorkomt op vrij te houden. Als alternatief in en uit het water kunnen park? Kijk op tuur de ruimte krijgt en waar iedereen volop kan warme zomerse dagen. komt er voor honden een ei- komen. Ook deze maatregel www.recreatiezuidholland.nl wandelen, ﬁ etsen, spelen, vissen en zwemmen. gen strandje in de buurt van moet vervuiling van het strand Marieke de Gast, projectleider Hoekse Park Dieren hebben plezier het pannenkoekenhuis. Voor tegengaan. Het zwemstrandje is uitge- ganzen wordt aan de andere Rotterdam, Hoekse Park Op kaart nummer: 9 ” breid en er is een hekwerk kant van de zwemplas ruimte Ridderkerk, Oosterpark Op kaart nummer: 46 pagina 2 Op de trappers in etappes Fiets mee van Dobbeplas naar

Brouwersdam Droge voeten en ‘verderkijkers’ op deze dag op IJsselmonde, Voorne-Putten-Rozenburg en Vogelspotters kunnen hun hart ophalen. Er is een spik- bij de Grevelingen een pelo- splinternieuwe vogelkijkhut bij Vogelplas Starrevaart. tonstocht, vrije toertochten Vorig jaar is de kijkhut op deze locatie door vandalen in en familietochten, variërend brand gestoken. Daarom bestaat de nieuwe kijkhut uit in lengte van 20 tot 151 km. een stalen constructie. Evenals de vorige vogelkijkhut is Meer informatie is te vinden deze toegankelijk voor mindervaliden met scootmobielen. op www.tourderotterdam.nl Prrrrrrih, prrrrrih Overnachtingsmogelijkhe- Ook als u hier nog nooit bent geweest is Vogelplas Starre- den bezoekers Giro d’Italia vaart een bezoek waard. In dit unieke gebied ligt rondom en Tour de France de plas een natuurpad. Tijdens een korte wandeling zijn Vanwege de verwachte toe- prachtige vogels ook zonder verrekijker te zien. Krakeend, stroom van kampeerders uit brilduiker en verschillende steltlopers zijn regelmatig te heel Europa gaan overheden bewonderen. Prrrrrih, als u geluk heeft en even stil staat en ondernemers in de regio strelen zangvogels het oor. Eigenlijk zijn hier in alle seizoe- Rotterdam op diverse locaties nen vogels uit heel Europa voor een kort of lang verblijf. tijdelijke voorzieningen plaat- Een vogelposter aan de wand in de kijkhut helpt vogels te sen om de gasten comfortabel herkennen. Om een idee te krijgen van de aantallen en di- en veilig te laten overnachten. versiteit staan op www.vwgvlietland.nl actuele tellingen. Kijk voor meer informatie op www.tourdefrancerotterdam. Watersporten en vogels spotten nl of recreatiezuidholland.nl Zin in wat afwisseling? Vogelplas Starrevaart ligt tussen twee recreatiegebieden in: Vlietland en Leidschendam- Binnenkort ook verwacht: merhout. Roofvogels zoals de buizerd en torenvalk zitten Fietscafés! hier graag in de meer dichte begroeiing. Op en aan het Naast het evenementenpro- water bij Vlietland is het zeilen, kanoën, vissen en roeien gramma bieden we de fi etsers geblazen. De Leidschendammerhout, waar ooievaars ge- ook iets blijvends. Fietscafés! signaleerd zijn, is één groot golfparadijs. Bij een fi etscafé kan de elektrische fi ets worden opgeladen. Nieuwsgierig geworden… kom eens kijken. De cafés beschikken over meer- www.recreatiezuidholland.nl dere oplaadpunten. Ook is er gelegenheid voor het plakken Vogelplas Starrevaart Op kaart nummer: 6 van de band, het vullen van de bidon en de aanschaf van een Met de Giro d’ Italia en de Tour de France in het vooruitzicht recreatieschappen georgani- fi etskaart. Natuurlijk kan de zijn in de natuur- en recreatiegebieden binnenkort wervelende seerd door B on Tour for New fi etser er ook terecht voor het Energy. nuttigen van een consumptie. en unieke fi etsactiviteiten te ervaren, om deelnemers en bezoekers het Giro- en Tourgevoel te laten beleven. Tour de Rotterdam Mis het niet! Toegang is gratis. Op zaterdag 3 juli wordt het Advies, kom op de fi ets. Een ongekend omgeving en zijn 15 km en 35 programma afgerond met de Parkeergelegenheid is tij- wielerspektakel met km lang. Dit evenement wordt Tour de Rotterdam. Wieler- dens de evenementen be- zes familie-etappes in opdracht van de natuur- en comité Rijnmond organiseert perkt. Van 9 mei tot 4 juli 2010 vindt in de natuur- en recreatiegebieden een actief evenementenprogramma Belangrijke data plaats met bijzonder leuke Giro d’ Italia

fi etsactiviteiten, demonstraties Foto: Peter van Oosterhout Maandag 10 mei: Etappe 3 Amsterdam/Middelburg en een fi etsinformatiemarkt. Benieuwd naar innovatieve Tour de France fi etsvormen? Dit is het mo- Zaterdag 3 juli: Proloog in Rotterdam Den Haag: groene ment om het te proberen! Zondag 4 juli: Etappe 1 Rotterdam/Brussel Niet alleen leuk om naar te wereldstad aan zee kijken maar ook leuk om aan Fietsprogramma mee te doen. Wat is er zoal te 1e etappe zondag 9 mei : Dobbeplas, parkeerplaats bij de IJsbaan van 11:00 – 15:00 uur Den Haag is letterlijk een groene stad aan zee. Met haar verwachten: New Energy Po- 2e etappe zondag 16 mei: Reeuwijkse Plassen, parkeerplaats Reeuwijkse Hout, 13:00 – 17:00 uur parken, landgoederen, duingebieden, stadstuinen en dium, BMX-parcours, cursus 3e etappe zondag 30 mei: Rottemeren, parkeerplaats Hoge Bergse Bos, 11:00 – 15:00 uur stadsboerderijen zijn er heel veel natuur- en recreatie- 4e etappe zaterdag 5 juni: Krimpenerwaard, parkeerplaats Krimpenerhout, 11:00 – 15:00 uur fi etsreparatie, funfi etsen, pimp mogelijkheden. Van mountainbiken door De Uithof tot 5e etappe zondag 20 juni: Midden-Delﬂ and, parkeerplaats Krabbeplas, 11:00 – 15:00 uur your bike & fi etstaptoe, virtu- paardrijden in de Scheveningse Bosjes. Van oudsher is 6e etappe zaterdag 3 juli: Grevelingen, Brouwersdam, parkeerplaats De Punt, 12.00 - 16:00 uur eel fi etsen, gratis verschillende Oude Maas, parkeerplaats Johannapolder* 13:00 – 17:00 uur Den Haag groenrijk en hebben veel parken en bomen familiefi etstochten, funworld *(alleen evenement, geen etappe) een geschiedenis. Zo kunt u in het centrum van Den Jumpworld en nog veel meer. Haag een uitgestippelde wandelroute volgen langs mo- Op verschillende dagen zijn er Tour de Rotterdam numentale bomen. familiefi etstochten, ook ge- Zaterdag 3 juli Peletonstocht, vrije toertochten en familietochten schikt voor de jongere be- Nog meer weten over het Haagse groen? Kijk op zoekers. De etappes gaan via Meer weten? Kijk op www.recreatiezuidholland.nl www.denhaag.nl/groen fi etsknooppuntsystemen in de pagina 3 recreëren in de regio 2010 De Brouwersdam Vissen is cool! als superspot

Steeds meer kinderen ontdekken vissen als hobby. Het afgelopen jaar steeg het aantal vissende jongeren zelfs De Brouwersdam tussen Schouwen-Duiveland en Goeree-Overfl akkee wordt ontwikkeld tot dé verlenging van het tramspoor tot boven een half miljoen! Dit blijkt uit een onderzoek watersporten natuurboulevard van Nederland. De zeezijde en meerzijde van de Brouwersdam over de Brouwersdam van het van onderzoeksbureau NIPO. De Bernisse is uitermate RTM-Museum op de Punt. krijgen verschillende gezichten. Aan de zeezijde ligt de nadruk op actieve sporten in de branding geschikt voor (jonge) vissers, heeft een goede visstand en Deze impuls aan de Brou- uitstekende vissteigers. Een deel van de Bernisse is inge- als kitesurfen, wind- en brandingsurfen en op het strand beachvolleybal en beachvoetbal. Aan wersdam wordt mede moge- richt als forellenplas. Langs de waterkant bevinden zich de binnenzijde krijgen de duiksport, de onderwaternatuur en het zeilen meer aandacht. lijk gemaakt door gemeenten, op diverse plaatsen visstekken waarbij ook rekening is provincies, rijksoverheid en gehouden met mindervaliden. De twee zijden worden beter de spectaculaire Waterjump beachvolleybalevenement Europa. met elkaar verbonden door bij het Zeil- en Surfcentrum plaats dat jaarlijks terug zal Meer dan vissen de aanleg van gezamenlijke Brouwersdam en een voor keren (zie de activiteitenpa- Kijk voor meer informatie op De acht kilometer lange rivierloop de Bernisse biedt ook voorzieningen zoals een be- mindervaliden toegankelijke gina). www.zichtopdegrevelingen.nl veel andere mogelijkheden. Gemotoriseerd vaarverkeer zoekerscentrum. Inmiddels duiklocatie bij West-Repart. In voorbereiding is o.a. een is niet toegestaan waardoor het water helemaal beschik- is een aantal vernieuwingen Op 28, 29 en 30 mei vindt dit baar is voor kanoën, roeien, zwemmen en spelevaren. door de recreant al in gebruik: jaar voor het eerst een groot Grevelingen, Brouwersdam Op kaart nummer: 52 Zwemlocaties zijn te vinden in Abbenbroek, Zuidland en Simonshaven. Op de oevers bij Abbenbroek en Si- monshaven zijn er zwemstrandjes, speel- en ligweiden, spartelvijvers, toiletten, horeca en parkeerplaatsen. Ook zijn er boten en kano’s te huur.

Meer weten over dit gebied? Kijk eens op www.recreatiezuidholland.nl

De Bernisse Op kaart nummer: 34

Onderwater- paradijs voor mens

en zeedier De Waterjump bij het Zeil- en Surfcentrum Brouwersdam, foto: Bart van Putten

Het zoute water van het Grevelingenmeer biedt een grote variëteit aan onderwaterleven. Hierdoor is het meer een paradijs voor duikers. Op en rond het meer zijn mooie duikstekken te vinden, dit maakt het voor duikers nog aantrekkelijker om hier een duik te nemen.

Het Grevelingenmeer is tegenwoordig één van de schoonste en helderste zoutwatermeren van Zuidwest Feesten in de Europa. Tussen de waterplanten en de stenen houden zich massa’s kleine visjes op, zoals de zwarte grondel die voor de vele visetende vogels een geliefd voedsel is. Ook zijn er diverse soorten anemonen en schelpdieren, zoals het muiltje, scholen haring, botervisjes en paling natuur! te vinden. Waterspelletjes voor de kids, een natuurquiz, bomen klimmen, De mooiste duiklocaties zijn te vinden op www.grevelingen.nl natuurexcursies, hutten bouwen en nog veel meer! Op zondag 26 september 2010 is het feest in Meijendel en kan jong en oud op een speelse manier kennismaken met en genieten van dit prachtige stukje natuur. Rondom het bezoekerscentrum, in de speeltuin en op het oude parkeerterrein vinden tal van activiteiten plaats.

Dunea organiseert deze de dag staat bol van leuke ac- Natuurfeestdag in Meijendel tiviteiten voor jong en oud. samen met organisaties als Voor iedereen is er wel iets te IVN, KNNV, Gemeente Den beleven. Houd www.dunea.nl Haag, Het Bewaarde Land in de gaten voor meer infor- en Staatsbosbeheer. Noteer de matie en het programma. datum vast in de agenda, want

Grevelingenmeer Op kaart nummer: 44 Wassenaar, Meijendel Op kaart nummer: 63 pagina 4 Op zoek naar bevers in Foto: Natuurmonumenten / Rene Koster De Biesbosch Oase in de Randstad In De Biesbosch zwemmen over het BeverBosPad of een Dan is de kans om een bever en een echte beverkeutel! On- bijna 300 bevers. In het recre- bezoek aan de tentoonstel- te zien namelijk het grootst. dertussen is het genieten van Wandelen, fi etsen, maar vooral varen en kanoën: de recreatiegebied van de Hollandse ling in het centrum, kom je Aan boord vertelt de gids in- warme chocolademelk met atieve mogelijkheden van de Nieuwkoopse Plassen zijn Biesbosch zijn volop bever- van alles te weten over bevers. teressante weetjes over bevers beverkoek. Meer informatie ongekend. Bezoekers laten zich verrassen door deze oase sporen te vinden en liggen Biesboschcentrum Dordrecht en hun leefgebied en laat daar- en tijden staan op www.hol- van water, land en verre horizons. Opvallend is de rust, enorme beverburchten. Naast organiseert regelmatig Bever- bij verschillende voorbeelden landsebiesbosch.nl. Bezoeka- vooral op het water. En dat midden in de drukke Rand- Biesboschcentrum Dordrecht tochten met een natuurgids. uit de ‘beverkist’ zien, zoals dres Biesboschcentrum, Baan- stad. Het gloednieuwe bezoekerscentrum van Natuurmo- ligt het BeverBos, een omheind Na een bezoek aan het Be- het skelet van een beverkop hoekweg 53 in Dordrecht. numenten is een prachtige uitvalsbasis voor informatie gebied waar de bevers Beert en verBos stappen de deelnemers over de geschiedenis van het gebied met de spannende Benthe met hun twee jongen in een fl uisterboot voor een interactieve tentoonstelling ‘Ontdek de geheimen van de wonen. Tijdens een wandeling vaartocht in de schemering. Dordrecht Op kaart nummer: 19 en 47 Nieuwkoopse Plassen’. In de winkel zijn natuurboeken, natuurproducten en leuke cadeautjes te vinden. Na een hapje en een drankje bij het ernaast gelegen restaurant Tijsterman is het tijd voor een ontspannende kanotocht, een vaartocht per elektroboot of met de speciale excursieboot. Misschien laat de purperreiger zich wel even zien! Lekker wandelen of fi etsen kan natuurlijk ook. Kijk voor Nieuw: Spannend informatie over de recreatieve mogelijkheden, maar ook over de vrijwel dagelijkse vaarexcursies op www.natuurmonumenten.nl/nieuwkoopseplassen speurpad door de Duinen Nieuwkoopse Plassen Op kaart nummer: 4 van Oostvoorne

De Stichting Het Zuid-Hol- lands Landschap heeft speciaal voor kinderen in de basisschoolleeftijd (en hun ouders) een spannend speurpad ontwikkeld. Verrassend is dat de kinderen tijdens een wandeling door de Duinen van Oostvoorne zelf moeten ontdekken hoe de route loopt. Om het speurpad te kunnen volgen kan bij de balie van het Bezoekerscentrum Tenellaplas een speurkaart gekocht worden voor € 1,- per stuk. Een deel van de route staat hierop ingetekend, maar onderweg zijn er ook zes routepaaltjes met daarop een sjabloon. De deelnemers aan het speurpad moeten dit sjabloon overte- kenen op de speurkaart. Wie Start ﬁ etsspektakel dit netjes doet, ontdekt hoe de wandeling vervolgd kan wor- bij De Dobbeplas den. Het thema van de wandeling is: ‘wie woont waar’. De het herkennen van de soorten Vanaf het centrum van Oost- dag van 13:00 tot 16:30 uur. De Dobbeplas is een prima uitvalsbasis voor een lekker paaltjes langs de route staan in het wild eenvoudiger. De voorne geven bordjes de weg Tijdens schoolvakanties dins- dagje fi etsen, wandelen, skaten of gewoon luieren langs op die plekken waar de kikker, totale lengte van het speur- aan naar het bezoekerscen- dag tot en met zondag van de waterkant. Op zondag 9 mei is de aftrap van het de eend, de bosuil, de zandha- pad is bijna twee kilometer. trum. Openingstijden: zater- 10:00 tot 16:30 uur. Toegang fi etsprogramma in De Dobbeplas (zie pagina 3 in deze gedis, de eekhoorn en het ree De nieuwe speurkaart is vanaf dag en zondag van 10:00 tot gratis. Kijk ook op: krant). De skeelerbaan/ijsbaan wordt voor deze dag spe- gezien kunnen worden. Op de 1 mei 2010 beschikbaar. 16:30 uur en woensdagmid- www.zuidhollandslandschap.nl ciaal ingericht als evenemententerrein. Een mooie plek achterkant van de kaart staan Het Bezoekerscentrum Tenel- voor een uniek en spectaculair programma of dagje uit. beschrijvingen van deze die- laplas ligt aan de Duinstraat ren. Dit is leerzaam en maakt 12a, 3235 NK in Rockanje. Oostvoorne Op kaart nummer: 30 Pijnacker - Nootdorp Op kaart nummer: 8 pagina 5 recreëren in de regio 2010 Rozen ruiken in het Westbroekpark

In Schevingen is niet alleen onale Rozenconcours. Ieder het Haagse rozenconcours ook 2010 wordt het rozencon- het strand te vinden maar jaar, begin juli, ontmoeten zo uniek maakt, zijn de proef- cours extra feestelijk om- ook het schitterende West- de groten van de internati- velden. Rozenkwekers kunnen lijst; dan wordt het presti- broekpark. Dit Haagse park onale rozenwereld elkaar in hun nieuwe kruisingsproduc- gieuze evenement voor de staat vooral bekend om de het Westbroekpark. De bijna ten en rassen in het Westbroek- 50ste keer georganiseerd. vele prachtige rozensoorten voltallige internationale ro- park testen. Het concours is voor geno- in haar rosarium, ofwel rozenwereld verkiest Den Haag Tijdens het jaarlijkse interna- digden maar tijdens de Dag zentuin. Er bloeien van juni voor een bezoek, omdat daar tionale rozenconcours strijden van de Roos, op zondag 11 tot eind oktober maar liefst nieuwe rozenrassen worden de deelnemers om de felbegeer- juli, kan iedereen de Gou- meer dan 350 verschillende gekeurd, maar ook rozen die de trofee: de Gouden Roos van den Roos van Den Haag rozenrassen, met een totaal deels al in de handel zijn. Wat de stad Den Haag. Op 8 juli bewonderen. van ongeveer 20.000 rozen- struiken. In het rosarium Meer weten over alles wat groeit en bloeit in de staan de nieuwste soorten, duingebieden Meijendel, Solleveld en Berkheide? die door kwekers vanuit de Kom langs in het bezoekerscentrum van Dunea gehele wereld zijn ingestuurd. aan de Meijendelseweg 40 in Wassenaar. Kijk voor openingstijden, excursies, ﬁ etsen wandelmogelijk- Het park heeft naast de

heden op www.dunea.nl vele rozen ook 150 soorten Foto: Juriaan Brobbel vaste planten. Bij alle plan- Wassenaar, Meijendel Op kaart nummer: 63 ten staan naambordjes. Het Westbroekpark is dan ook een grote inspiratiebron voor iedereen die van tuinieren houdt. Er zijn geen paden dus er kan lekker gewandeld worden over het gras. Daar- naast kan er genoten worden van al de mooie vijvers die het park rijk is. Door de los- staande boomgroepen en de schilderachtige doorkijkjes doet het qua aanleg denken aan een Engels park. En in de zomer is de theeschenkerij geopend, evenals de roeibo- tenverhuur.

50e Internationale Rozen- concours in Westbroekpark Stokpaardje van het West- broekpark is het Internati- Den Haag Op kaart nummer: 57 Fietsen langs cultuurhistorie

Midden in de Randstad tussen Delft, Vlaardingen, Schiedam en de kassen verdwenen toen gemalen hun taak van het Westland ligt één van de oudste poldergebieden van Zuid-Holland: overnamen, maar sommige vroege mo- lenplaatsen zijn nog goed herkenbaar. Wandelen met Midden-Delfl and. Voor veel bezoekers een verrassende ontdekking. Historische boerderijen Midden-Delfl and heeft een landschap en kreekruggen in het landschap te lig- Midden-Delfl and kent een rijke cul- de buurtbus met een slotenpatroon dat tussen de gen. De strijd tegen het water is waar- tuurhistorie waarvan veel elementen tiende en dertiende eeuw ontstond. neembaar aan de vele afwateringska- bewaard zijn gebleven. Dorpsboer- Genieten van het Groene Hart en de natuur beleven! Omdat zandige en kleiige grond min- nalen, de polderkaden en natuurlijk derijen laten het agrarische verleden De natuurgebieden van Staatsbosbeheer in het Groene der inklonk, kwamen kreekbeddingen aan de molens en gemalen. Veel molens van Midden-Delfl and zien. Vanaf de Hart bieden veel recreatiemogelijkheden in een prach- zestiende eeuw bouwden de boeren tige omgeving. Met de nieuwe buurtbus is het nu wel hun boerderij van baksteen. Sommige heel makkelijk om van de diverse mogelijkheden te boerderijen bevatten nog elementen uit genieten. Struinen door het bos, wandelen langs water, die tijd en behoren daarmee tot de oud- over een dijk of op mooie wandelpaden. Maak ook ste boerderijen van Nederland. Ook de gebruik van de gezellige horecagelegenheden. Er zijn dorpen van Midden-Delfl and hebben diverse haltes om in- en uit te stappen. De buurtbus een rijke geschiedenis die is af te lezen rijdt vanaf Bodegraven o. a. via Fort Wierickerschans, van de vele oude gevels. Nieuwerbrug aan den Rijn, Driebruggen, langs het schitterende riviertje de Meije en terug. Bezoek met de Cultuur & historieroute door buurtbus het bezoekerscentrum Groene Hart Cen- Midden-Delfl and trum, prachtig gelegen op het Fort Wierickerschans bij De cultuurfi etsroute met overzichts- Bodegraven. Het meest gave overblijfsel van de Oude kaart kost € 2,00 en is verkrijgbaar bij Hollandse Waterlinie. de Midden-Delfl and Vereniging. Via deze route is een selectie van honderd Kijk voor meer informatie, vertrektijden en de route belangrijke cultuurhistorische plaatsen van de buurtbus op: terug te vinden, waaronder boerderij- www.staatsbosbeheer.nl en, molens en gemalen, kerken, maar www.buurtbusdemeije.nl en/of ook de dorpsmusea. Kijk voor meer www.groenehartcentrum.nl informatie op: Midden-Delfl and Op kaart nummer: 12 www.middendelfl andvereniging.nl Bodegraven Op kaart nummer: 7 pagina 6 Er op uit gaan wandelen door het prachtige Kwade Hoek, Duinen en voetpad, dat een ideale Familiepad de Balij open veenweidegebied. van Goeree uitvalsbasis is om De Uithof Deze mooie verharde 2 www.middendelfl andvereniging.nl Een afwisselende wandeling bij Den Haag te verkennen. kilometer route door De door de mooie Kwade Hoek. www.denhaag.nl/groen Balij in Zoetermeer heeft vele Hollandse Biesbosch Ruik het zout, voel de wind rustplekken. Ook leuk voor Zuilespolderroute en zie hoe de zee het land gezinnen met jonge kinderen Wandeling langs de verschil- boetseert. 4,1 of 2,8 km. Fietsroutes vanwege het speelbos. lende facetten van de Hol- www.natuurmonumenten.nl www.staatsbosbeheer.nl landse Biesbosch; polderland, Midden-Delfl and bosgebied, recreatiegebied. De Zeedorpenroute op fi etsknooppunten 2,5 km route van gele bordjes Goeree Fietsknooppuntennetwerk Nordic walking voert langs een bijenstal en Wandelroute van 23 km. door het unieke oer-Holland- routes observatiehut en gaat groten- www.zuidhollandslandschap.nl se landschap van Midden- deels over onverharde paden. Delfl and en langs de enorme Bergse Bos en Wandelroutes de rand van het bos heeft u www.hollandsebiesbosch.nl Volgerland, Duinen van groente- en bloemenkassen Krabbeplas een prachtig uitzicht over het Goeree van Westland. Bepaal zelf uw In het Hoge- en Lage Bergse Meijendel weidegebied en de contouren Helpolderroute Wandel 5 km lang dwars route en bezoek onderweg Bos zijn twee routes uitgezet Blauwe route van Den Haag. Bereikbaar 4 km wandeling door de door natuur in ontwikkeling. terrassen en restaurants in de van een kleine 5 km. Bij de Volg de blauwe paaltjes voor vanaf de Tuinenlaan in Leid- Helpolder en de Zuilespolder, De inrichting van voormalig dorpen en gehuchten. Krabbeplas is de route 12 km. een 3 km wandeling langs schendam. Tip: waterdicht langs graslanden, grazend vee, landbouwgrond is klaar. www.recreatiezuidholland.nl www.recreatiezuidholland.nl infi ltratieplassen en door de schoeisel. 3 km. troepen ganzen, slootjes. De Nu is de natuur aan zet. typische duinbossen van Me- www.staatsbosbeheer.nl route voert door bos en langs Vogels hebben het gebied al Groene Hoefi jzerroute ijendel. Neem onderweg eens de rivier en loopt tevens langs gevonden! Tussen Kijkduin, Hoek van Kanoroutes de tijd bij de vogelkijkwand Familiepad de Balij het Beverbos. www.natuurmonumenten.nl Holland en Maassluis ligt en het uitkijkpunt de Abelen- Een mooie route door De www.hollandsebiesbosch.nl deze fi etsroute van 46 km. GPX-route De Zweth top. Start: bezoekerscentrum. Balij in Zoetermeer. Deze Midden-Delfl and www.zuidhollandslandschap.nl De Zweth is aangelegd aan het www.dunea.nl 2 km route is o.a. geschikt Griendmuseumpad Een heerlijke 17 km wandel- begin van de 20e eeuw. voor mindervalide mensen, Natuurwandeling door een route langs middeleeuws moe- Voorne-Putten Twee keer kruist deze Rode route door de verharding van het openluchtmuseum in natio- ras en hedendaagse polders. Duin- en Waterroute door 17 km route de Zweth en Deze 3 km paaltjesroute loopt pad en vele rustplekken. naal Park de Biesbosch. www.natuurmonumenten.nl polders en duinen van Voorne voert verder langs oude van bos naar binnenduin- Ook voor gezinnen met De route is te bereiken met U beleeft 37 km lang een vaartjes en slootjes. rand en weer terug naar het jonge kinderen vanwege het Zonnepont 7 vanaf Bies- Groene Hart mooie kennismaking door www.recreatiezuidholland.nl bosrijke gedeelte: de woon- speelbos. boschcentrum Dordrecht. Tussen Hollandsche Lek de duinen en polders van plaats van ree en eekhoorn. www.staatsbosbeheer.nl De 6 km wandeling leidt via en IJssel Voorne. Ook zijn er moge- Ruige Biesbosch route Onderweg een mooi uitzicht bruggetjes door een wilgen- Deze 12 km wandeling lijkheden om bij het Groene Kanoroute van 1½ a 2 uur op Wassenaar en de zee. Start: Kamsalamanderroute, vloedbos en langs voormalige gaat door weilanden en Strand en Landgoed Milden- door de kleinste en smalste parkeerterrein Kievietsduin. Leerdam griendwerkershuisjes. over graspaden. Onderweg burg in Oostvoorne een korte kreekjes van de Hollandse www.dunea.nl Een deel van de natuurge- www.hollandsebiesbosch.nl maakt u kennis met het open wandeling te maken. Biesbosch. Tijdens de tocht bieden aan de Diefdijk is in landschap van de Krimpener- Start: Bezoekerscentrum kunt u op diverse plaatsen Gele route beheer bij het Zuid-Hollands Natuureiland waard. In het voorjaar staat Tenellaplas, Rockanje. aanleggen voor een De gele paaltjes gaan richting Landschap. Rondom het Tiengemeten de polder vol met pinkster- en www.zuidhollandslandschap.nl wandeling over het Griend- zee het open duin in. De 3 km Schoonrewoerdse Wiel liggen Ervaar de natte natuur en koekoeksbloemen. museumpad. wandeling voert langs bloem- boomgaarden, rietlanden, spot vele vogels in de Weelde www.zuidhollandslandschap.nl Groene Hart www.hollandsebiesbosch.nl rijke duingraslanden, vochtige populierenbosjes en boeren- of zoek naar het Tiengemeten Fietsroute Groene Hart duinvalleien, infi ltratieplassen erven. 11,5 km. van weleer in Weemoed. Door De geschiedenis van fort Deze fi etsroute van 37 Nieuwkoopse Plassen en een prachtig uitzicht op de www.zuidhollandslandschap.nl beide gebieden loopt een uit- Wierickerschans kilometer loodst u langs de De Nieuwkoopse Plassen zijn Noordzee. Start: bezoekers- gestippelde wandelroute van Ga met een gids van Staats- mooiste plekken én biedt een het beste te ontdekken vanaf centrum. www.dunea.nl Westduinpark 6 en 6,5 km. bosbeheer op pad en kom aantal leuke weetjes over het het water. Natuurmonumen- Deze 10 km wandeling leidt u www.natuurmonumenten.nl meer te weten over de Groene Hart. ten heeft drie kanoroutes Landgoed Clingendael door de duinen langs o.a. de wordingsgeschiedenis van het www.staatsbosbeheer.nl uitgezet. 8,5 km gele en rode Op het historische landgoed fi lmbunker en zandspeelplaats Natuureiland fort Wierickerschans. Wat was route en 11 km groene route. Clingendael heerst serene ‘De Berenkuil’. Vanaf uitkijk- Tiengemeten de aanleiding van de bouw? Zuid-Holland www.natuurmonumenten.nl rust en proeft u geschiedenis punt ‘De Vulkaan’ heeft u een Avontuurlijk ingesteld en niet Waarom op deze plek? Welke Korte maar vooral lange fi etsen sfeer. U kunt genieten van mooi uitzicht over Den Haag, bang voor nattigheid? Struin functies had het fort? 1-2 uur. routes langs en door het Hol- de glooiende gazons, statige de zee en Scheveningen. dan naar hartenlust door de www.staatsbosbeheer.nl landse landschap. Ook veel Steproute boomgroepen en waterpar- www.denhaag.nl/groen Wildernis van natuureiland GPS tochten zijn te vinden op tijen. 2 en 4 km. Tiengemeten! 10 km. Weidevogels en land- www.recreatiezuidholland.nl Steproute Hollandse www.denhaag.nl/groen Landgoed Marlot www.natuurmonumenten.nl schap Biesbosch Aan de oorspronkelijke struc- Waar je ook staat, overal Vijfheerenlanden Actieve 4½ km steproute Monumentale Bomen- tuur van Marlot is weinig Nieuwkoopse Plassen hoor je weidevogels en kleu- Fietsen door de Vijfheerenlan- langs het Beverbos, polders, route, wandelen langs veranderd. U wandelt hier Westveense Polderroute ren de graslanden door de den, 44 km. graslanden, sluizen, een levende monumenten over paden uit begin 1800. Een mooie 3 km tocht bloemen. Voorjaar in de pol- www.zuidhollandslandschap.nl bijenstal en de Sterrenwacht. Al vele eeuwen bepalen bo- In het landgoedbos wandelt door weilanden, over land der Stein is de moeite waard www.hollandsebiesbosch.nl men het straatbeeld van u over lanen met oude, dikke en water. Het thema is de om mee te maken. Hier kun het oude centrum van Den bomen. Van een laan wordt ontstaansgeschiedenis van de je genieten van het typische Routes zonder Haag. U komt een aantal pas gesproken als dezelfde polder door veenafgravingen. Hollandse landschap. 7 km. beperking prachtige monumentale soort bomen zowel links als www.natuurmonumenten.nl www.staatsbosbeheer.nl Ver weg en toch zo dichtbij bomen tegen waaronder de rechts van het pad staan. Tiengemeten Zuid-Holland kent vele moge- bekendste boom van Den www.denhaag.nl/groen Nieuwkoopse Plassen Via verharde wegen is het lijkheden voor een dagje uit. Al Haag, de Postzegelboom voor Oudshoorpad Kinderroute uitzichtpunt De Vliedberg fi etsend en wandelend geven het Paleis Noordeinde. 5 km Wandelen langs Een bijzondere 3 km wande- bereikbaar, met een prachtig de gebieden ontspanning en www.denhaag.nl/groen 12 ecologische verbin- ling dwars door weilanden en Pimmetjespad uitzicht over het hele eiland. is er van alles te ontdekken. dingszones langs koeien. Af en toe moet In de Nieuwkoopse Plassen Ook het Oosten is goed Ook met de auto is het vanaf Zandhagedisroute, In Den Haag zijn twaalf eco- er over een hek heen geklom- ligt een eilandje met ruisend bereikbaar, met ouderwetse een parkeerplaats gemakkelijk Noordwijk logische verbindingszones die men worden, maar daar zijn riet, moerasbosjes, graslandjes akkertjes en De Herberg voor om er op uit trekken. Heerlijk Deze wandeling loopt door de schakel vormen tussen de opstapjes voor gemaakt. vol bloemen en verre uitzich- een hapje en een drankje. luieren langs de waterkant of een aantal gebieden van parken, bossen, landgoederen www.natuurmonumenten.nl ten over de plassen. www.natuurmonumenten.nl actief watersporten, het kan verschillende eigenaren en en duinen. Planten en dieren Op informatiepanelen staan allemaal. Kom ook eens in een beheerders. Een gevarieerde kunnen zich zo verspreiden. De eilanden en kust leuke natuurbelevingsop- Van Rijckevorselroute, ander seizoen en laat u verras- 9 km route langs bollenvel- Ga op zoek naar de zeldzame Voorne en Putten drachten voor de jeugd. 1 km. ’s Gravenzande sen door al het wonderschoon den, bos, duinen en over het ijsvogel en ontdek de natuur Keuze uit vijf prachtige www.natuurmonumenten.nl Een gevarieerde 3,5 km route dat de natuur te bieden heeft. strand. In de luwte van de in de stad. wandelroutes die vaak zijn geschikt voor rolstoelers Bij u in de buurt of net even duinen groeien de bosjes van www.denhaag.nl/groen in te korten: Langs en om en buggy’s door het Stael- ietsje verder. Ook leuk, op het Langeveld. landgoederen, kennis maken Wandel en duinse Bos, een groen eiland www.zuid-holland.com staan www.zuidhollandslandschap.nl Midden-Delfl and met Voorne, over buitendijken fi etsroute omringd door glas, onder de meer dan 1.000 attracties. Struinwandelroutes door en door dorpskernen, langs rook van één van de grootste U komt er lopend, met de Laarzenpad Midden-Delfl and het eeuwenoude riviertje De De Uithof havens van de wereld. Neem fi ets, de auto of het openbaar Duivenvoordse polder Elke eerste zaterdag van de Bernisse of door laag gelegen Opvallend in De Uithof is de ook een kijkje in bezoekers- vervoer. Voor routebeschrij- Bezoek de Duivenvoordse maand kunt u onder bege- polder met weide-vogels. lange dijk die het gebied als centrum d’Oude Koestal vingen verwijzen wij u naar de polder via het Laarzenpad leiding van gidsen van de 12, 70, 18, 27, en 26 km. het ware doorkruist. Langs en midden in het bos. desbetreffende websites. door het Achterbos. Vanaf Midden-Delfl and Vereniging www.vvvzhe.nl op de hele dijk loopt een fi ets- www.zuidhollandslandschap.nl pagina 7 Natuur- en recreatiegebieden In beheer bij: Oosteinde 1 Nieuw Leeuwenhorst Zilk Weerestein Natuur- en recreatiegebieden G.Z.H, 2 Kagerzoom, Kagerplassen en Klinkenbergerplas 3 Hollands Duin / Berkheide Noordwijk Hillegom 4 Nieuwkoopse Plassen www.recreatiezuidholland.nl 5 Haagse Bos Uitleg kaart Halfweg 6 Vogelplas Starrevaart, Vlietland en Leidschendammerhout Om u een beeld te geven van de natuur/recreatieve mogelijkheden in een Arnoud Natuur- en recreatiegebieden in ontwikkeling 7 Fort Wierickerschans 8 De Balij, Bieslandse Bos en Dobbeplas gebied, is deze kaart ontwikkeld. Hierop is af te lezen waar welke gebie- Noordwijkerhout in toekomst G.Z-H, www.gzh.nl 9 Rottemeren: Lage- en Hoge Bergse Bos, Nessebos, Rottezoom, Bleiswijkse Zoom Noord, den liggen en van wie ze zijn of wie ze in beheer heeft. Heeft u vragen over Hoekse Park, Eendragtspolder Natuurgebieden Natuurmonumenten, 10 Reeuwijkse Plassen: Goudse Hout, Reeuwijkse Hout, Gouwebos, 't Weegje één van deze gebieden, dan verwijzen wij u direct naar deze organisatie. Noordwijk aan Zee Lisse 1 11 Staelduinse Bos Voor het gemak staat het internetadres vermeld in de legenda. Piet Gijzenbrug Engel www.natuurmonumenten.nl 12 Midden-Delfland: Ackerdijkse Bos, Broekpolder, Foppenplas, Rietputten, Abtswoudse Bos, Noordwijk-binnen Rooversbroek Kerkpolder, Oeverbos Natuurgebieden Zuid-Hollands Landschap, 13 Vlietlanden Sassenheim 14 Ackerdijkse Plassen Klei Voorhout Leimuiden www.zuidhollandslandschap.nl 15 Hollandse Biesbosch, niet opengesteld Kaag Oude Wetering 16 Vogelplas Middelblok Teylingen Bilderdam Den Haag natuur- en recreatiegebieden 17 Berkenwoudse Driehoek Katwijk aan Zee Nieuwe Wetering 18 Krimpenerwaard: Loetbos en Krimpenerhout Zevenhuizen Rijnsaterwoude 19 De Nieuwe Dordtse Biesbosch Nieuwveen www.denhaag.nl Katwijk 2 Langeraar 20 Zouweboezem Kaag en Braassem 21 Over-Heicop Dunea, www.dunea.nl 3 Papenveer 22 Schoonrewoerdse Wiel Oegstgeest Zevenhoven 23 Bos Valckensteijn Pan Natuurgebieden Staatsbosbeheer, 24 IJsselmonde: Zuidelijk Randpark Hoogmade Woubrugge Nieuwkoop Noorden 25 IJsselmonde: Oude Maas, Rhoonse- en Carnisse Grienden Ofwegen Ter Aar www.staatsbosbeheer.nl 26 Klein Profijt Rijksdorp Ridderbuurt 27 Slikken van Voorne Maaldrift Leiderdorp Vrijhoeven Leiden Nieuwkoop Dunea en Staatsbosbeheer 28 Oostvoornse- en Brielse Meer 63 Achttienhoven 29 Groene Strand 4 Deijl Achthoven Gnephoek Aarlanderveen Hollandse Biesbosch 30 Duinen van Oostvoorne Wassenaar Hoorn 31 Badstrand Rockanje Groenendijk 32 Fort Noorddijk Alphen aan den Rijn www.hollandsebiesbosch.nl 33 Holle Mare Voorschoten Meije Midden-Delfland gebied 34 Bernisse Zoeterwoude 35 Korendijkse slikken 58 6 36 Tiengemeten Zwammerdam www.middendelfland.nl Rietveld Breeveld 37 Haringvliet 57 54 68 Rijnwoude 59 Stompwijk Geestdorp 38 Oeverlanden Hollands Diep Westeinde 39 De Duinen van Goeree 5 Loete Leidschendam-Voorburg Rietveld 40 Westduinen Den Haag Bodegraven Woerden Hogeveen Bree 41 De Kwade Hoek Wilsveen Benthuizen Boskoop Oud-Bodegraven 7 42 Scheelhoek 53 Voorburg Kromwijk 43 Hellegatsplaten 66 Tempel 44 Grevelingen 55 Haagoord Randenburg Oud-Reeuwijk Waarder 45 Landtong Rozenburg 48 56 Gooland Zoetermeer Middelburg 46 IJsselmonde: Oosterpark, Sandelingen Ambacht, Devel 10 Oudeweg Diemerbroek 47 Hollandse Biesbosch 64 61 Nootdorp KruiswegMoerkapelle Papekop 48 Landgoed Ockenburgh Reeuwijk Katwijkerlaan 49 Kralingse Bos Ter Heijde 60 Rijswijk 8 Waddinxveen Oukoop 50 Slingeland Monster Vlieland Poeldijk Wateringen Platteweg Hogebrug 51 Het Zuiderpark Haantje 10 52 Brouwersdam Kwintsheul Sion 53 Westduinpark en Bosjes van Poot Rolpaal Pijnacker-Nootdorp HekendorpRozendaal 65 Bleiswijk Zevenhuizen 54 Landgoederen Clingendael en Oosterbeek Baakwoning Honselersdijk Gouda Boven-Haastrecht Stolwijkersluis 55 Landgoed Meer en Bos Hoorn Lansingerland Stein 56 Het Zuiderpark Den Haag Westland Woudt Delft Zuidplas 57 Westbroekpark en Scheveningse Bosjes Dijckerwaal Berkel en Rodenrijs 58 Nieuwe Scheveningse Bosjes Oude Leede Bergschenhoek 9 59 Sint Hubertuspark Hoek van Holland Heenweg Blaker Hodenpijl Gouderak Vianen Groeneweg Beijersche 60 De Uithof Hagestein Lier Schipluiden Abtswoude 14 Oud Verlaat 16 Vlist 61 Recreatiegebied Madestein 11 Westerlee Helsdingen Burgersdijk Rotte 62 Voornes Duin Gaag Achterbroek 45 12 Lage Weg Benedenkerk Kortenhoeven 63 Meijendel De Zweth Bonrepas Achthoven Maasdijk Schoonouwen Lexmond 64 Solleveld, alleen toegankelijk met passe-partout Tienhoven Zouteveen Kandelaar Terbregge Benedenheul Tienhoven 65 Kapittelduinen Hoek van Holland Bovenberg Sluis 66 Bosjes van Pex en Wapendal (niet toegankelijk) Ouderkerk Midden-Delfland Kerkbuurt 67 Arboretum Trompenburg 17 Schoonhoven Hei- en Boeicop 20 Zijderveld 68 Landgoederen Marlot en Reigersbergen Maasland 13 Windas Zuidbroek BergambachtGelkenes Overboeicop

Liesveld Langerak Broek Lucht 49 Capelle aan den IJssel Oudeland 28 29 Kruiningergors 45 Ammerstol Schiedam Loet Graafland Zederik 21 22 27 Maassluis 67 Meerkerk Schoonrewoerd Oostvoorne Vlaardingen 18 Liesveld Diefdijk 30 Heveringen 28 Rozenburg Hoek Dool Hoogeind Krimpen aan den IJssel Leerbroek Helhoek Opperduit Goudriaan Noordeloos Nederlek Nieuwland Geer 62 Strype Bolnes Leerdam Heijplaat Schuwacht Donk Westvoorne Tinte Pernis Ottoland Minkeloos Brielle Brandwijk 50 Achterdijk Slikkerveer Vuilendam Rotterdam Nieuw-Lekkerland Hoornaar 33 51 Gijbeland Oosterwijk 31 Kinderdijk 24 Graafstroom Giessenlanden Geervliet Hoogvliet 23 RidderkerkAlblasserdam Arkel 32 Vlotbrug Rhoon Carnisse Kooi Rietveld Kedichem Abbenbroek Rijsoord Albrandswaard Giessenburg Groote Haar 41 IJzerenbrug Barendrecht 46 Wijngaarden Schelluinen Biert Kaloeve Hellevoetsluis Barendrechtsche Veer Hendrik-Ido-Ambacht Spijkenisse 25 Gorinchem 39 26 Papendrecht Moleneind Kijfhoek Neder-Hardinxveld Dalem Bernisse Kuipersveer Sliedrecht 37 34 Reedijk Zwijndrecht Hardinxveld-Giessendam 42 Nieuw-Beijerland Stellendam 40 Blaaksedijk Groote Lindt 39 Oud-Beijerland Puttershoek Oosthoek 47 Goedereede Goudswaard Piershil Vuurbaken Binnenmaas 35 Greup Westmaas Kop van 't Land Zuidzijde Wieldrecht Zwartsluisje Gravendeel Melissant Dordrecht Oudendijk Klaaswaal Oudendijk Cillaarshoek Bommelskous Tweede Tol 52 44 Sommelsdijk Korendijk Oudesluis 19 Keizersdijk Mookhoek Zuid-Beijerland Wacht Dirksland Schenkeldijk Scharendijke Middelharnis Tiengemeten Middelsluis Renesse Schenkeldijk 15 Ellemeet 36 Strijen Elkerzee Dijkhuisjes Klem Cromstrijen Willemsdorp Noordwelle Brijdorpe

Zonnemaire Bommel Strijensas Herkingen Battenoord Serooskerke Haamstede Nieuwerkerke Zuidzijde 38 Burgh Noordgouwe Moriaanshoofd Dreischor Kerkwerve Oude-Tonge Beldert Burghsluis Oostflakkee Ooltgensplaat Schuddebeurs Sirjansland Langstraat 43 Bruinisse

Zierikzee Ondergrond: © Topografische Dienst, Apeldoorn Nieuwerkerk Oosterland Zijpe Bron: © G.Z-H, Schiedam; Kapelle Vereniging Natuurmonumenten, 's- Graveland; Staatsbosbeheer, Driebergen; Sluis Gemeente Den Haag, Den Haag; 0 1 2 4 6 8 10 Hollandse Biesbosch, Dordrecht; Dunea, Voorburg; Kilometers Stichting het Zuid-Hollands Landschap, Rotterdam; Ouwerkerk Gemeente Midden Delfland, Midden–Delfland. Datum: april 2010 pagina 8 pagina 9 recreëren in de regio 2010 Act iviteitenkalender

APRIL 30 mei Dag van het park JULI 24 april Verschillende gratis activiteiten en Bevertocht muzikale optredens voor jong en 3 juli Gezinswandeling en vaartocht met oud in het Zuiderpark. Grazers in het duin open fl uisterboot onder leiding van www.denhaag.nl/groen Op zoek naar een ontmoeting met een Biesbosch-gids. Kijk voor meer de grazers van Meijendel: Gallo- data op www.hollandsebiesbosch.nl JUNI wayrunderen en Fjordenpaarden. www.dunea.nl 25 april 4 juni duinwachters de deelnemers mee van al het moois wat de streek te km. Steeds in een ander recreatie- IJsselmonde/ Ridderkerk/ Meijendel tussen 3 juli voor een fi etstocht door het rust- bieden heeft! of natuurgebied. Ook excursie met Oosterpark/ Gorzen schemer en Tocht naar het gebied in Meijendel. www.druivenkwekerij.nl gids mogelijk. Programmaboekje Kiezen uit verrassende wandelrou- middernacht Biesboschverleden www.dunea.nl met routebeschrijving op tes van 5, 10 of 15 km. Startpunt Met de duinwachter op zoek Vaarwandeltocht. Ervaar hoe de 16 oktober www.recreatiezuidholland.nl kinderboerderij. Extra mogelijk- naar padden en vleermuizen. griendwerkers in de Biesbosch 11 september Paddenstoelen heden route met gids of 5 km Wie weet welke nachtdieren zich leefden en werkten. Kijk voor Open Monumentendag Meijendel 25 april, 19 mei, 20 juni, 18 juli, puzzeltocht. nog meer laten zien? meer data op Fort Noorddijk en Meijendel is één van de pad- 29 augustus, 22 september, www.recreatiezuidholland.nl www.dunea.nl www.hollandsebiesbosch.nl Fort Penserdijk denstoelrijkste gebieden van 24 oktober, Tijdens de Open Monumenten- Nederland. Naar schatting komen Excursies in Heemtuin MEI 5 juni zaterdag 3 juli dag van 10.00-16.00 uur stelt er meer dan 1000 soorten voor. H.J. Bos Avontuurlijke Tour de Rotterdam Stichting Het Zuid-Hollands www.dunea.nl Ieder jaargetijde heeft zijn eigen 1 mei Vogeltocht Peletonstocht, vrije toertochten en Landschap haar deuren open natuurverschijnselen. Om hier ex- De grutto in Westeinde Vaarwandeltocht door kleine familietochten. bij Fort Noorddijk, een oude 30 oktober tra aandacht aan te geven worden Onder begeleiding van een gids Biesboschkreekjes met een open www.tourderotterdam.nl vesting uit 1883 bij Hellevoetsluis De Nachtwachter er meerdere excursies gehouden. wordt gespeurd naar de weidevo- fl uisterbootje in de vroege och- en Fort Penserdijk uit 1886 Geniet van duister en stilte in de Deze wandelingen zijn gedrukt af gels die Westeinde rijk is. Laat je tend. Kijk voor meer data op 4 juli bij Brielle. Nacht van de nacht. Een bele- te halen bij de beheerdersruimte verrassen door dit gebied. www.hollandsebiesbosch.nl Tour de France www.zuidhollandslandschap.nl vingstocht in het Bieslandse Bos van het Heempark, maar zijn ook www.staatsbosbeheer.nl Etappe 1 van Rotterdam naar met de nachtwaker van digitaal beschikbaar 12 juni Brussel 11 september Staatsbosbeheer. www.denhaag.nl/groen 5 mei Regiobijeenkomst in Open monumentendag www.staatsbosbeheer.nl Wetlandtocht de Krimpenerwaard 4 juli Bezoek de monumenten in 30 april t/m 13 juni en van Vaarwandeltocht naar twee vo- De Stichting Het Zuid-Hollands Boerderijfi etstocht cittaslow Midden-Delfl and aan de 31 oktober 15 t/m 31 oktober 2010 gelgebieden in de Biesbosch onder Landschap houdt ’s middags open Start met diavoorstelling en gratis hand van het thema “De smaak Paddenstoelen excursie op Voorjaars- en najaars- leiding van een natuurgids. Kijk huis in het veenweidelandschap kopje koffi e bij informatiecentrum van de 19e eeuw”. Voorne opening Japanse tuin voor meer data op midden in de Krimpenerwaard bij De Hartloper. Variërend 15 tot 45 www.middendelfl andverenging.nl Leer alles over paddenstoelen De Japanse tuin is elk jaar slechts www.hollandsebiesbosch.nl Berkenwoude. Er is van alles te km. www.groenehart.info rondom het Quackjeswater op een paar weken open. Ervaar de se- zien en te beleven, ook leuk voor 11 september Voorne met de wandelexcursie rene rust en geniet van de prachtige 5 mei kinderen. 28 juli Griendexcursie onder leiding van een gids. kleuren. www.denhaag.nl/groen Dauwtrappen www.zuidhollandslandschap.nl Kinderexcursie Kwade Hoek Natuurwandeling onder leiding www.natuurmonumenten.nl Ackerdijkse Plassen Met blote voeten en je schepnet van een Biesboschgids door een 30 april-10 oktober Verken dit bijzondere 13 juni struinen door laag water, op zoek openluchtmuseum, het Griendmu- NOVEMBER Vaartochten Nieuwkoopse natuurgebied midden in de Open dag Heemtuin Goudse naar allerlei soorten schelpen. seumpad. Kijk voor meer data op Plassen Randstad samen met een gids. U Hout www.natuurmonumenten.nl www.hollandsebiesbosch.nl 6 november Meerdere keren per week vertrekt komt vele soorten vogels tegen. Excursies, kinderactiviteiten, Natuurwerkdag de excursieboot Blauwjantje vanaf www.natuurmonumenten.nl muziek en nog veel meer. AUGUSTUS 12 september Kom een dagje meewerken in de het bezoekerscentrum voor een www.heemtuingoudsehout.nl Nazomerfair Ackerdijk natuur! Er is vast een locatie bij u mooie tocht met steeds een eigen 10 mei 6 augustus Een unieke manier om kennis in de buurt. thema. Giro d’Italia 13 juni Go Solar te maken met een doorgaans www.natuurwerkdag.nl en www.natuurmonumenten.nl Etappe 3 van Amsterdam naar Dag van het Vaarwandeltocht voor het gezin gesloten natuurgebied; De Ac- www.zuidhollandslandschap.nl Middelburg Haagse Bos met leuke speurtocht rondom het kerdijkse Plassen. U kunt er deze 5 mei-29 september Een onvergetelijke natuurbeleving thema (zonne-)energie. Kijk voor dag doorheen wandelen. Rondom DECEMBER Kinderrondvaart naar 15 mei voor jong en oud! Kom naar meer data op de historische boerderij vindt u Geitenkamp, Nieuwkoopse Superdierendag op de roofvogeldemonstratie, laat www.hollandsebiesbosch.nl kraampjes met biologisch eten en 12 december Plassen Tiengemeten je schminken of uitdagen op de drinken, kunstzinnige spullen en Regiobijeenkomst Iedere woensdag kindermiddag bij Voor kinderen vanaf 6 jaar. We survivalbaan. 7 augustus leuke (kinder)activiteiten. op landgoed Nieuw het bezoekerscentrum. Vaar mee organiseren allerlei activiteiten die www.staatsbosbeheer.nl Dagvlinders in www.natuurmonumenten.nl Leeuwenhorst in met de gids en beleef een span- met dieren te maken hebben. Leuk Meijendel Noordwijkerhout nende middag! en leerzaam! 17 juni De duinen zijn de ideale plaats 12 september Een landgoed met slingerende www.natuurmonumenten.nl www.natuurmonumenten.nl Excursie voor om vlinders te kijken. Zoeken Roofvogeldag paden door het bos met vijver en mindervaliden op hoeft bijna niet, ze zijn er volop te Naast de roofvogeldemonstatie uitkijkpunten. 9 mei-3 juli 19 mei Tiengemeten vinden. www.dunea.nl vertelt men over de aanwezige rep- Op het programma staan Op de trappers in etappes Beleef de lente in Meijendel! Een combinatie van informatie tielen en zijn er leuke doe-activitei- diverse gezinsactiviteiten. Fiets mee van Dobbeplas (kinderen 6 t/m 10 jaar) krijgen over Tiengemeten en het 28 augustus ten voor kinderen. Schiedam, www.zuidhollandslandschap.nl naar Brouwersdam. Kinderexcursie in Meijendel. De zelf ervaren door een tochtje naar Vleermuisexcursie www.mooidichtbij.nl Een eenmalig en ongekend wieler- kinderen voelen, ruiken, proeven het uitzichtpunt. Samen met een gids wordt ge- DOORLOPENDE spektakel in een actief evenemen- en ervaren wat de natuur hen te www.natuurmonumenten.nl speurd naar vleermuizen. Ze vlie- 18 september ACTIVITEITEN tenprogramma: met zes etappes bieden heeft. www.dunea.nl gen rakelings langs je, met behulp Vaarexcursie door de familietochten, BMX-parcours, 19 juni van een ‘bat-detector’ kun je ze Vlietlanden 10 april t/m 24 juli pimp your bike & fi etstaptoe, vir- 23 mei Midden-Delfl and Dag horen. www.staatsbosbeheer.nl Vaar mee met de excursieboot Eendenkooi Bakkerswaal in tueel fi etsen, cursus fi etsreparatie, Midden-Delfl and zaait Met als thema “Ontdek de groene door dit waterrijke natuurgebied Lekkerkerk funworld jumpworld en funfi etsen Proef de streekproducten en lek- voortuin” houdt heel Midden- 28 augustus en leer de achtergronden van het Kom eens een kijkje nemen achter Niet alleen leuk om naar te kijken kernijen uit Midden-Delfl and in Delfl and, open huis voor iedereen. Nacht van de gebied kennen. de schermen. De eendenkooi is maar ook leuk om te doen. Kijk het Natuurcentrum de Boshoek Kijk 1 juni op Vleermuis www.natuurmonumenten.nl op afspraak in excursieverband voor de locaties en het volledige te Schiedam. www.middendelfl andvereniging.nl Ga mee met een vleermuiskenner te bezoeken, bel Hans Zantinge programma op pagina 3 en www.natuurcentrumdeboshoek.nl voor het programma. in Oostvoorne die met een speciale 26 september 0180- 66 18 31. www.recreatiezuidholland.nl detector de wonderlijke geluiden Regiobijeenkomst in de www.zuidhollandslandschap.nl 28 mei 19 juni van deze nachtdieren kan laten Duinen van Oostvoorne Excursie Avondwandelingen door Doorstapwandeling Kwade horen. www.vleermuis.net en Maak kennis met een dyna- 17-18 april, 29-30 mei, 26-27 juni, Fort Wierickerschans Meijendel Hoek www.zuidhollandslandschap.nl misch kustgebied met open duin, 18-19 september en 30 oktober Cultuurhistorische wandelingen Met de duinwachter op zoek naar Een lekker lange wandeltocht binnenduinbos, natte en droge Wandel mee met de Haagse op Fort Wierickerschans. padden en vleermuizen. Wie weet onder leiding van een gids door 28-29 augustus duinvalleien. Met gezinsactivitei- Natuurverkenners Herbeleef de geschiedenis! welke nachtdieren zich nog meer de natuurgebieden van Natuur- Lickebaertsdagen, Hoeve ten, start vanaf Bezoekerscentrum De Haagse Natuurverkenners is www.staatsbosbeheer.nl laten zien? www.dunea.nl monumenten. Avondrust Tenellaplas. er voor kinderen van 7 t/m 13 www.natuurmonumenten.nl Recreatieve boeren- en streek- www.zuidhollandslandschap.nl jaar. De speurtochten gaan door Exposities, wandelen fi ets- 28-29-30 mei productenmarkt voor de echte de natuur of stukken groen in excursies, duurzaamheids Palm Beach Life 19 juni fi jnproevers. www.mooidichtbij.nl OKTOBER Den Haag. De Natuurverkenners activiteiten Brouwersdam Schapen scheren krijgen een routeboekje mee om Cultuur en historische informa- Beach volleyballevenement: clinics Prachtige zwartblesschapen in 29 augustus 9 oktober het gebied te ontdekken. Op 28 tie, streekproducten etc. ieder op 28 mei, Palm Beach Live Hendrik Ido Ambacht. Bij deze Een dagje genieten Herfstexcursie november sluiten zij het jaar af weekend het hele jaar door. De Beach Volleyballtoernooi, ere- en stal zijn ook alle oud Hollandse op Tiengemeten Wandeling onder leiding van een met een natuur- en techniekspek- Hartloper. www.groenehart.info/ eerstedivisietoernooi voor dames koeien te zien. Samen met een gids zes uur lang Biesboschgids. Deelnemers krijgen takel en zijn er de hele dag leuke infocentrumreeuwijk.html. en heren. www.beachvolley.nl http://frelustal.ambacht.net genieten van natuureiland Tien- een paddenstoelenzoekkaart en activiteiten. www.denhaag.nl/ gemeten, vol vogels, planten en spiegeltje. Kijk voor meer data op haagsenatuurverkenners 29 mei 27 juni Schotse hooglanders. www.hollandsebiesbosch.nl Bos & Burchtfair op Land- Open dag www.natuurmonumenten.nl 25 april-16 mei, Bovenstaand aanbod is slechts goed Mildenburg in Oost- Kikkervalleien 9 oktober 12 september-14 november een selectie uit het totale aan- voorne Normaal zijn de Kikkervalleien SEPTEMBER De tuin van de Randstad Er op uit in ’t Groen? … bod. Kijk voor meer excursies, Een zeer gevarieerde tuinfair afgesloten voor publiek, In de druivenserres van “Nieuw Doen! activiteiten en evenementen op van 10.00-17.00 uur met maar tijdens de open dag is 3 september Tuinzicht” laten ambachtelijke Laat u iedere zondag verrassen de websites van de betreffende 100 exposanten. dit prachtige gebied open voor Op de fi ets door het rust- ondernemers en verenigingen door deze prachtige wandelingen. organisaties. Ook voor actuele www.bosenburchtfair.nl en iedereen. gebied uit Midden-Delfl and, Westland 5 km met een puzzeltocht voor data. www.zuidhollandslandschap.nl www.dunea.nl In de stille schemer nemen twee en omgeving bezoekers genieten kinderen of kies voor 10 of 15 pagina 10 Natuurmonument Westduinpark Het grootste groengebied in Den Haag

Het Westduinpark en de Bosjes van Poot horen bij een duingebied dat zich vroeger uitstrekte van Monster tot aan de monding van de Oude Rijn bij Katwijk aan Zee. Samen met Wapendal vormen ze een Natura 2000-gebied. Daarmee horen ze tot het netwerk van beschermde natuurgebieden in Europa.

De natuur beschermen, be- Scheveningen. Daarmee is steken. Op het voedselarme Foto: Peter van Oosterhout leven en gebruiken. Daar natuurmonument Westduin- zand gedijen diverse specifi eke draait het om in een Natura park het grootste groenge- duinplanten. In juli en augus- 2000-gebied. Planten, vogels bied in Den Haag. Voor veel tus kleuren de koningskaars en andere dieren vinden er planten- en diersoorten is het en de teunisbloem het duinge- de bescherming die nodig is een belangrijk leefgebied. De bied geel, samen met het don- om de soorten en hun leef- grootste viervoeter die van na- kerder gele jacobskruiskruid, gebieden in stand te houden. ture in het park voorkomt is met een blauw accent van het Kenmerkend voor een Na- de vos. En er komen veel vo- slangenkruid. tura 2000-gebied is, dat er gelsoorten voor, waaronder de waardevolle fl ora en fauna in nachtegaal. Er lopen verschillende fi etsen voorkomen. Bescherming van wandelroutes door dit duin- die fl ora en fauna is hard no- Het gebied heeft een typisch gebied. Voor paardenliefheb- dig, het aantal soorten gaat in oud duinlandschap met duin- bers zijn ruiterpaden aange- Europa al jaren snel achteruit. struweel, duinbos en duin- legd. Kinderen spelen graag in Daarnaast wordt het gebied grasland. Er is veel natuurlijke zandspeelplaats De Berenkuil intensief gebruikt voor diverse variatie in het duingebied, of één van de andere speel- vormen van recreatie. met dichte bebossing en open plekken. Ook de uitzicht- vlakten, steile hellingen en uit- punten of het strandmuseum Het Westduinpark en de Bos- zichtpunten die tot meer dan Jutterskeet Ome Jan zijn een jes van Poot zijn samen ruim 30 meter boven zeeniveau uit- bezoek waard. 230 hectare groot. De gebie- Genieten in het Westduinpark den verbinden Kijkduin met Den Haag, Westduinpark Op kaart nummer: 53

Beleef de natuur

Ontdek de verschillende natuurgebieden in Rottemeren zoals de natuureilandjes aan de Noordoever van de Ze- venhuizerplas en spot bijzondere vogels vanaf het vogel- kijkpunt. Verken per kano het moerasgebied de Wieber- tjes of ontdek de mooiste vlinders langs de vlinderroute in het Nessebos. In het Koornmolengat, een prachtig bewaard natuurreservaat met veel watervogels, organiseert Natuur- en Vogelwacht Rotta in het zomerseizoen iedere vrijdagavond een natuurexcursie. Kijk voor meer informatie en gratis deelname op www.rotta-natuur.nl Foto: Aria van Ballegoie

Wandelen met de hond, leuk in de Krimpenerhout Rottemeren Op kaart nummer: 9 Niets leuker dan de hond lekker los staan aangegeven met bordjes. enbos. Bij de surfplas mogen ze ook van laten lopen en er heerlijk mee ravotten In sommige delen van het gebied mo- 1 oktober tot en met 31 maart. Buiten zonder dat anderen er last van hebben. gen honden alleen aangelijnd lopen: het deze periode is het -vanuit hygiënische Op een aantal plekken in de Krimpe- voetpad ten noorden van de surfplas, overwegingen- niet toegestaan. Kom naar ons natuureiland Tiengemeten in nerhout kan dat. Er is ook een honden- op alle fi etspaden en uiteraard het koei- www.recreatiezuidholland.nl het Haringvliet en ervaar zelf dat er nog strand aangelegd waar honden het hele een plek in Nederland is waar rust en ruimte is. jaar los mogen lopen en zwemmen. De Henk Maijer, beheerder bij Natuurmonumenten, losloopgebieden in de Krimpenerhout Krimpen aan den IJssel, Krimpenerhout Op kaart nummer: 18 ”nodigt u van harte uit. ” pagina 11 recreëren in de regio 2010 Kunstkijken in Unieke de natuur Molenviergang Benieuwd naar kunst en cultuur? Dan maakt de fi ets- of Tweemanspolder wandelroute ‘Rondje kunst’ de tocht of wandeling extra De komende twee jaar wordt een nieuw gebied van de leuk! Het ‘Rondje kunst’ in Rottemeren ingericht, de Bleiswijkse Zoom Noord. Dit Rottemeren bestaat uit een gebied ligt aan de rivier de Rotte en tegenover de Twee- fraaie fi etsroute van 26 km en manspolder, waar de enige nog werkende molenviergang een wandelroute van 5,5 km. ter wereld staat. Al sinds 1727 houden deze molens ge- Het ‘Rondje kunst’ in Midden- zamenlijk de omliggende polder droog. Molens hebben Delfl and is een aantrekkelijke veel wind nodig om hun werk te kunnen doen. In een fi etsroute van 55 of 40 km op gebied van 400 meter rondom een molen mogen daarom basis van het fi etsknooppun- geen hoge gebouwen of bomen staan. Ook de Bleiswijk- tensysteem. De kunstroutes se Zoom Noord zal daarom geen hoogopgaande beplan- gaan langs ware kunstwerkjes ting krijgen. De molens zijn niet te bezichtigen, maar van moeder natuur aangevuld wel te bewonderen vanaf het fi etspad langs de Rotte. met fraaie creaties door de Op enkele avonden in september zijn de molens verlicht. mens. Informatie over de rou- www.recreatiezuidholland.nl tes, bezoekadressen van o.a. galerieën onderweg, kunst- werken en kunstenaars, zijn te vinden in de twee verschillende routefolders ‘Rondje kunst’, verkrijgbaar via www.recreatiezuidholland.nl Midden-Delﬂ and en Rottemeren Op kaart nummer: 9 en 12 Proef de kwaliteiten van Cittaslow

Rottemeren Op kaart nummer: 9

Speuren in Duinen van Oostvoorne

Wandelen in de natuur is spannender dan ooit tevoren. Het Zuid-Hollands Landschap heeft speciaal voor kinderen een spannend speurpad door de Duinen van Oost- voorne uitgezet. Kom in de meivakantie naar Rockanje en zoek de verborgen route door het prachtige natuurgebied. Zie ook pagina 10 van deze krant.

Actief genieten van het goede leven in een prachtige om- Ook op culinair gebied is en arrangementen bieden vele geving en lekker tot rust komen in eigen land? Dat kan in Midden-Delfl and het bezoe- ondernemers een keur aan het groene Midden-Delfl and! In dit unieke oer-Hollandse ken meer dan waard. Voor ambachtelijke streekproduc- elke smaak en elk budget zijn ten. Met de biologisch ge- landschap op een steenworp afstand van Delft, Den Haag er in de karakteristieke dor- kweekte druiven, verschillen- en Rotterdam zijn vele fi ets-, wandelen vaarroutes. Bij pen passende eetgelegenhe- de soorten jam, kaas, honing de gastvrije restaurants, winkels, kwekerijen en boerenbe- den. Het aanbod reikt van een en mosterd kunnen bezoekers drijven in het gebied zijn heerlijke verse streekproducten intiem eetkamerrestaurant en van Midden-Delfl and dus ook biologische lunchroom tot thuis nog nagenieten van de te verkrijgen. een gezellig eetcafé en een heerlijke kwaliteiten van deze sfeervol sterrenrestaurant. In Cittaslow. Cittaslow* Midden-Delfl and oase van natuur, rust en ruim- de zomer is het genieten op www.middendelfl and.nl en is het laatste open veenwei- te. Smalle polderwegen, rijen het terras aan het water of in www.cittaslow-nederland.nl. degebied in het zuidwestelijk met knotwilgen en vele water- een theetuin met uitzicht op deel van de Randstad. Dit wegen met bruggetjes en riet- een boomgaard. De deuren * Cittaslow is een internationaal oorspronkelijke landschap kragen met broedende meer- van de streekwinkels, boeren- keurmerk voor gemeenten die streven naar de hoogste kwali- met weidse uitzichten ligt nog koetjes sieren deze streek. bedrijven en kwekerijen staan teit op het gebied van landschap, geen half uur fi etsen vanaf de Naast wandelaars, fi etsers en open, of mensen nu met zijn streekproducten, milieu, cultuur- steden Delft, Den Haag en buitensporters, genieten ook tweeën of met een groep aan- historie en gastvrijheid. Rotterdam. Het drukke stads- vele pleziervaarders en vis- kloppen. Naast rondleidingen leven is hierdoor gemakkelijk sers van de mogelijkheden die Oostvoorne/Rockanje Op kaart nummer: 30 af te wisselen met een unieke Midden-Delfl and biedt. Midden-Delﬂ and Op kaart nummer: 12 pagina 12 Uitwaaien op Tiengemeten

Natuureiland Tiengemeten is Het informatiecentrum laat Recreatiemogelijkheden zijn Ontspannen wandelen kan echt een dagje uit. De pont er- zien waarom het aanleggen er volop. Wandelaars kunnen door de landschappen Weelde, naartoe zorgt al voor een va- van nieuwe natuur de moeite hun hart ophalen met stoer met moerasnatuur vol vogels kantiegevoel. Eenmaal op het waard is; op Tiengemeten struinen door de Wildernis, en Weemoed met ouderwets eiland heerst rust en ruimte. wordt het jaarlijks mooier! langs de Schotse hooglanders. boerenland. Bezoek ook het Rien Poort- vlietmuseum naast het informatiecentrum. Herberg Tien- gemeten verderop is er voor een hapje en een drankje. Na- tuurmonumenten werkt hard aan de verdere ontwikkeling van de recreatieve mogelijkhe- Het groen ligt om den van het eiland. Zo opent binnenkort het Landbouw- museum Tiengemeten haar de hoek, de deuren en zijn er plannen voor Foto: Natuurmonumenten/Ferry Siemensma een prachtige natuurspeel- Stadrecreatiekaart plaats. Altijd een reden om terug te keren dus. Overnachten wijst de weg kan ook! Alle informatie is te vinden op www.natuurmonu- Met een volle mand Stadrecreatiekaarten, kwamen Zuid-Beijerland Op kaart nummer: 36 menten.nl/tiengemeten. gedeputeerde Evertse, regiobestuurder Houtzager en wethouder Baldewsingh aanfi etsen op een regenach- tige zaterdagmorgen in februari. Aangekomen bij ka- novereniging De Windhappers overhandigden zij deze Stadrecreatiekaarten aan de inwoners van Den Haag. De Stadrecreatiekaart is gemaakt om de Hagenaren op ideeën te brengen hoe ze makkelijk en snel, de dichtbij gelegen natuur- en recreatiegebieden kunnen bezoeken. Ook staan er fi ets-, wandel- skeeler en vaarroutes op aangegeven. De kaart is gratis af te halen bij de stads- deelkantoren, VVV, Stadsboerderijen en de bibliotheken in Den Haag.

Ruimte voor evenementen

De natuur- en recreatiegebie- komt er heel wat bij kijken. De neer over de openbare orde en blijft noodzakelijk. Na afl oop Leuke evenementen den in Zuid-Holland zijn er handhavers van G.Z-H hebben er worden afspraken gemaakt van het festival bleef een aan- in allerlei kleuren en maten. daarbij een belangrijke taak. over de verzorging van de be- tal jongeren hangen rond het voor jong en oud Of het nu gaat om een heer- zoekers: eten, drinken, toilet- evenemententerrein. Een ruzie lijk lange fi etstocht maken, de Bij de vergunningaanvraag units en EHBO post. Voordat maakte het noodzakelijk dat Ieder jaar zijn in Midden-Delfl and verschillende evene- onderwaterwereld verkennen controleren de G.Z-H hand- de opbouw start, vindt een enkele handhavers met de po- menten waar van alles te beleven valt. Deze evenementen of even de hond uit laten. Er is havers, waaronder Robert schouw plaats. Hierin wordt litie hebben ingegrepen om te zijn opgenomen in het activiteitenoverzicht in deze krant. voor elk wat wils. Zo komt het Paling, of het evenement op vastgelegd hoe het terrein er voorkomen dat er vechtpartij- Zo ook de spectaculaire roofvogeldag op zondag 12 sep- ook wel eens voor dat er een de juiste locatie wordt georga- op dat moment uitziet. Zo kan en uitbraken. Door snel op te tember. Verschillende demonstraties worden dan gegeven grootschalig evenement is voor niseerd, of het publiek er kan eventuele schade na afl oop treden bleef het bij een woor- en meerdere shows worden met vogels gevlogen. Naast een groep mensen. Een aantal komen en of er voldoende par- worden vastgesteld. denwisseling en was het een het programma zijn er ook leuke interactieve activitei- gebieden dat in beheer is bij keerplaatsen beschikbaar zijn. geslaagd festival. Gelukkig is ten voor kinderen zoals uilenballen pluizen, nestkasten G.Z-H is daarvoor geschikt. Kan een gebied een dergelijk Op de dag zelf dit iets wat niet vaak voor- timmeren, fi guurzagen. Locatie: Natuurcentrum De Bos- Denk aan sportevenementen evenement aan en ontstaat er Robert vertelt dat Griendpop komt. Je ziet altijd mensen hoek, Bospad 3, 3121CL Schiedam. Van 11:00 tot 17:00 aan de Grevelingen en het Bad- niet te veel schade? Als aan dit een sfeervol en goed geor- genieten van het evenement en uur (gratis toegang). Kijk voor meer informatie op strand Rockanje. Maar ook alles wordt voldaan, volgt een ganiseerd evenement is voor van de prachtige locaties in de www.natuurcentrumdeboshoek.nl festivals zoals houseparty’s afstemmingsoverleg. De plaat- de lokale bevolking. “Maar natuur. Dit is waar het ons om en Griendpop. Voorafgaand selijke politie legt zijn eisen toezicht op de openbare orde te doen is”. Schiedam, Midden-Delﬂ and Op kaart nummer: 12 pagina 13 Themajaar 2010 recreëren in de regio 2010 Leve de Vaarwegen en Waterlinies!

Heeft u er wel eens bij stil ge- of als boezem langs een pol- al eeuwenlang stad en omme- Behalve een transportmiddel staan hoeveel water er is in der. We zijn er zo aan gewend land. Op het water is het na- was water in de Middeleeu- Zuid-Holland? Met een pro- dat we bijna zouden vergeten tuurlijk genieten, maar ook er wen ook een belangrijk wa- vincie die voor een zesde uit hoe bijzonder waterwegen langs valt veel te beleven. Aan pen. Door een polder onder water bestaat, komt u veel wa- zijn in ons landschap. De his- brugwachtershuisjes, sluizen water te zetten liepen paard ter tegen. Als rivier, als kanaal torische vaarwegen verbinden en fraaie bruggen. en wagen hopeloos vast. Deze waterlinies bleken lange tijd effectief. Nu herinneren de forten, de sluizen en de polders nog aan het militaire verleden. De forten, vaak half verstopt onder de grond, maken een bezoek tot een echte ontdekkingstocht. Duin & water: De provincie Zuid-Holland wil dit unieke culturele erf- goed bij een breed publiek een succes! onder de aandacht brengen. Samen met gemeenten, cultu- Dunea levert drinkwater aan ongeveer 1,2 miljoen men- rele instellingen en particulie- sen in westelijk Zuid-Holland. Het drinkwater wordt ren organiseert ze het hele jaar gemaakt in de duinen tussen Monster en Katwijk. Maar, activiteiten. Kijk op de website zonder mooie duinen, geen goed drinkwater. Daarom www.levedevaarwegenenwa- beheert Dunea de duingebieden Meijendel, Solleveld en terlinies.nl een deel van Berkheide en wordt er continu gewerkt aan een goede balans tussen duin en water en recreatie. De Er zijn fi etsroutes voor de natuur herstelt zich en duin kan weer duin zijn: een suc- waterlinies en bij de Vliet, ces en een goede zaak voor alle planten en dieren. Dat vaar mee op een trekschuit wil Dunea graag met iedereen delen tijdens een excursie getrokken door paarden of door Berkheide op 22 juni. Maar, er is natuurlijk nog bezoek het kunstproject aan veel meer te beleven in de duinen. Elk seizoen heeft zijn de Lek bij Schoonhoven. Of eigen kenmerken en zo valt er steeds weer iets nieuws kom naar de maritieme events te ontdekken. Het uitgebreide excursieprogramma van in Schiedam, Leiden of Dunea biedt voor elk wat wils. Aanmelden voor een ex- Goeree Overfl akkee. Kortom cursie of meer informatie over de duinen? Ontdek de Vaarwegen en Wa-

Kijk op www.dunea.nl. Foto: pzh, vloot vliet terlinies!

Hollands Duin, Berkheide Op kaart nummer: 3 Haagse Bos Voetsporen uit het verleden

Het Haagse Bos, een uniek vertellen over de Acte van bos in de grote stad waar Redemptie: in 1576 onderte- men de drukte kan ontvluch- kend door Willem van Oranje ten. Om even een frisse neus waarin bepaald werd dat het Natuurlijk te halen, de hond uit te laten, Haagse Bos nooit mocht wor- naar het werk te fi etsen, lek- den verkocht of omgehakt. Of ker te luieren op een ligweide over het clootspel dat in de Grevelingen of de natuurspeelplaats Robin 17e eeuw werd gespeeld op Hood verkennen. Niet alleen het Malieveld. Ook zouden zij Heckrunderen, Fjordenpaarden, Braamsluipers, Gras- nu genieten mensen en dieren vertellen over de Tweede We- mussen, Zeekraal, Schorrekruid, Moeraswespenorchis, van het Haagse Bos. Het bos reldoorlog toen na de bevrij- Parnassia. Deze voorbeelden van fl ora en fauna hebben heeft door de eeuwen heen ding nog slechts 20% van de één ding gemeen: ze zijn te vinden in de Grevelingen. veel meegemaakt. Als bomen bomen overeind stonden. Voor veel natuurliefhebbers een belangrijke reden om konden spreken… juist hier op pad te gaan of mee te gaan met een excur- Vandaag de dag zijn deze en sie onder begeleiding van een ervaren en enthousiaste Als de bomen konden spreken andere belangrijke momenten natuurgids. De hele zomer door organiseert het Na- dan zouden zij vertellen over uit de historie van het Haagse tuur- en Recreatieschap De Grevelingen natuurexcursies het woud dat zich uitstrekte Bos nog duidelijk zichtbaar. op de mooiste plekjes op en rond het meer. Excursies langs de kust van ’s-Graven- Laat je verrassen tijdens een die deels over water, deels over land gaan, excursies met zande tot de Haarlemmerhout. bezoek aan het Haagse Bos en een huifkar op de Slikken van Flakkee, doorstapexcur- En over de graven van Hol- stap in de voetsporen van het sies op het eiland Veerplaat van vier uur. Voor een com- land die hier jaagden op reeën, verleden. pleet overzicht van alle excursies, data en prijzen kijk op hazen en fazanten. Ze zouden www.staatsbosbeheer.nl www.grevelingen.nl. Den Haag Op kaart nummer: 5 pagina 14 Er op uit met nieuwe thema’s!

Op de Zuid-Hollandse Eilanden ligt een gemarkeerd wan- delnetwerk dat wordt uitgebreid. Er zijn vijf prachtige wandelroutes met ieder zijn eigen karakter op Voorne- Putten-Rozenburg. Voornepad, Bernissepad, Landgoe- derenpad, Biertpad en Puttenpad variëren van 12 tot 70 kilometer. In oktober 2010 opent het recreatieschap twee nieuwe wandelroutes: Strypepad en Rozenburgpad. Ook kan nu al een fantastische wandeling gemaakt worden. Het Strype- pad voert namelijk door het nieuwe Strypegebied in West- voorne, tussen Brielle en Rockanje. Het laarzenpad van Waterschap Hollandse Delta is hierin verweven. Dit pad is zeer bijzonder en leidt langs de kreek Strypsche Wete- ring. Bijbehorende bordjes ver-tellen meer over thema’s Horeca in de recreatiegebieden als waterberging en natuurontwikkeling. De wandelroutes sluiten zo op elkaar aan dat inkorten of juist een combinatie mogelijk is. Kijk voor verkoop- adressen van de wandelroutefolders op Vastgoedontwikkeling www.recreatiezuidholland.nl

Jeroen van de Merwe is één van de drie vastgoedspecialisten heden om met bestaande en plannen maakt het werk als bij G.Z-H. en aan hem is een aantal vragen gesteld over nieuwe relaties onze gebieden vastgoedspecialist bij G.Z-H te blijven ontwikkelen.” zo bijzonder”. vastgoedontwikkeling in de natuur- en recreatiegebieden. Nieuwe ondernemers, G.Z-H Vastgoed- Wat doe je precies? Inspelen op de wensen nieuwe ideeën? Zijn die ontwikkeling “Wij zetten ons in voor een van recreanten, hoe doe welkom? G.Z-H beheert en ontwikkelt aantrekkelijk aanbod van re- je dat? “Wij zijn altijd op zoek naar 15.000 hectare land en water creatieve voorzieningen dat “Mijn collega’s en ik hebben goede ondernemers die in- voor 10 natuur- en recreatie- aansluit bij het karakter van een breed netwerk in vast- novatieve voorzieningen met schappen in Zuid-Holland en de verschillende recreatie- goed, recreatie en toerisme. marktpotentie kunnen realise- Zeeland. De opbrengsten uit gebieden. Voorbeelden zijn Via ons netwerk volgen wij ren in onze recreatiegebieden. vastgoedontwikkeling dragen informatiecentra, grote eve- ontwikkelingen in de markt De combinatie van een mooie bij aan het beheren en ontwik- nementen, golfbanen, kam- die een meerwaarde kunnen natuurlijke omgeving, groei- kelen van de openbare recrea- peerbedrijven, jachthavens, betekenen voor onze recrean- ende bezoekeraantallen en een tieve voorzieningen. Interesse sauna’s en thermen, outdoor- ten. Daarnaast peilt G.Z-H re- breed aanbod aan activiteiten of vragen? Neem dan contact bedrijven, bungalowparken gelmatig de wensen van onze maakt onze locaties aantrek- op met G.Z-H vastgoedont- en horecagelegenheden”, al- bezoekers. Vanuit deze kennis kelijk om in te investeren. wikkeling, 010-298 1010. dus Jeroen. verkennen wij de mogelijk- De diversiteit aan locaties en Voorne-Putten-Rozenburg Op kaart nummer: 45 Mountainbiken Twee remmen, helm Alle knopen aan elkaar en enthousiasme Zin in een uitdaging? Heb je een mountainbike maar In de omgeving van de Reeuwijk Plas- nog nooit een echt parcours gereden? Haal hem uit de sen was het al mogelijk om met het fi ets- schuur en laat de benen werken. In het Hoge Bergse knooppuntensysteem rond te fi etsen. Bos ligt een spectaculaire mountainbikeroute van zo’n Dit voorjaar is de laatste ontbrekende 7 km. Afwisselend smalle paden, heuvels, scherpe boch- schakel gerealiseerd. Met de introductie ten en tussen bomen door. Kun je er geen genoeg van krij- van dit fi etsknooppuntensysteem rond gen? Om het Oostvoornse Meer ligt een ATB-route van de plassen is het nu heerlijk fi etsen door 12,5 km. Ook deze vereist echte stuurmanskunst. De heel het Groene Hart. overwinningsprijs… een prachtig uitzicht over het meer! Liever iets rustiger beginnen? Kies dan voor de Land van Eenvoudig zelf route en kilometers Wijk en Woudenroute. De internationale markering is bepalen herkenbaar aan een driehoek met daaronder 2 rondjes. Op informatiepanelen staan de afstan- Er zijn zes ATB-routes in Zuid-Holland. den tussen de knooppunten aangegeven www.mtbroutes.nl en www.recreatiezuidholland.nl en de bijbehorende knooppuntnum- mers. Onderweg volgt u de gekozen nummers op de borden in de richting van de pijl. Zo fi etst u van knooppunt naar knooppunt de route die u zelf heeft bedacht.

Een bron van informatie en een feestje Het informatiecentrum De Hartloper ligt aan de afrit naar recreatiegebied Reeuwijkse Hout. Het Natuur- en recreatieschap Reeuwijkse Plassen e.o. trappers in etappes”, zijn 1.000 exem- tiviteiten. Open op zaterdag en zondag heeft speciaal een handzame folder plaren gratis verkrijgbaar. Naast ex- 11:00-17:00 uur. Kijk op uitgebracht met het nieuwe fi etsknoop- posities, cultuurhistorische informatie, groenehart.nl en puntenoverzicht. Deze is te koop bij het streekproducten en recreatiefolders recreatiegebied-reeuwijkseplassen.nl informatiecentrum. Tijdens het ope- starten bij De Hartloper ook allerlei ac- ningsfeestje op 16 mei, in combinatie met het unieke fi etsevenement “Op de Reeuwijk, Reeuwijkse Plassen Op kaart nummer: 10

pagina 15 1

2 recreëren in de regio 2010 3 Puzzel mee en maak kans op mooie prijzen 4 Beantwoord alle vragen en ontdek in de groene verticale balk een woord. De antwoorden zijn terug te vinden in deze Naar 5 Buiten krant. Mail uw oplossing + adresgegevens vóór 17 mei naar [email protected] of zend een ansicht- of briefkaart (zonder 6 envelop) naar: G.Z-H t.a.v. Puzzel Naar Buiten 2010, Post- bus 341, 3100 AH Schiedam. Vergeet niet uw antwoord met 7 volledige adresgegevens te vermelden. Over de uitslag wordt niet gecommuniceerd. Alleen prijswinnaars krijgen persoonlijk 8 bericht. Maximaal 1 prijs per woonadres. 9 2x Beauty & sauna prestige arrangement: drankje en iets lekkers, badjas, badhanddoeken, slippers, saunafaciliteiten, gelaatsbehandeling 60 min incl. hand scrub en –massage, lichte lunch- of dinergerecht incl. wijn en mineraalwater, 10 Jumbobruiner en Hydrojet watermassagebed, drankje tot besluit. www.thermenbarendrecht.nl 3x 18 holes golfen bij Pitch & Putt Leidschendam voor 2 personen. Ontvangst met koffi e en een lekkernij. Hierna krijgen 11 de spelers een instructie, materialen en kunnen zij gaan golfen. www.pitch-putt.nl/leidschendam 2x beginnerscursus klimmen voor twee personen De Monte Cervino 34 meter, Buitensportcentrum Outdoor Valley 12 2x waterfi etsen voor twee personen, Buitensportcentrum Outdoor Valley Bergschenhoek. Kijk voor meer informatie op www.outdoorvalley.nl 1x 18 holes bij Pitch & Putt Golfbaan Rhoon voor 2 personen. www.abelrestaurant.nl of www.pitch-putt.nl/rhoon 1x Bevertocht met het gezin (max. 2 volwassenen en 3 kinderen) vanaf Hollandse Biesboschcentrum Dordrecht 5x vaarexcursie Nieuwkoopse Plassen voor 2 personen in het vaarseizoen 2010 (Natuurmonumenten) 1. Horecagelegenheid waar je je elektrische fi ets 8. In deze plaats vind je het bezoekers- 5x atuurexcursie met gids Slikken Flakkee voor 2 personen (Staatsbosbeheer) kunt opladen centrum Tenellaplas 3x boek ‘Veen-land Water-land, honderd eeuwen landschap in de Venen’ van Jacques de Raad (Natuurmonumenten) 2. Vlakbij Rotterdam gelegen natuureiland 9. Naam van één van de bevers uit het 10x jaarabonnement op Onverwacht Nederland (magazine Staatsbosbeheer) 3. Beheerder van de duingebieden Meijendel en Beverbos in de Biesbosch 5x kinderboek “He, kijk daar eens!” (Zuid-Hollands Landschap) Solleveld 10. Het provinciale themajaar 2010 draait om 5x pakketje met recreatiekaart Meijendel en twee toegangskaarten voor gebied Kijfhoek en Bierlap in Meijendel (Dunea) 4. Klein visje dat voorkomt in het Grevelingenmeer vaarwegen en ……….. 5x keuze uit: lidmaatschap Haagse Natuurverkenners kinderen 7 t/m 13 jaar of excursie Japanse tuin voor twee (zeer geliefd bij visetende vogels!) 11. Deze ‘Cittaslow’ is het laatste open personen (Den Haag) 5. Het grootste groengebied in Den Haag veenweide-gebied in ‘t Zuidwestelijk deel 5x kinderboekje ‘Het toverblad van Meijendel’ (Dunea) 6. Vogelplas gelegen tussen de recreatiegebieden van de Randstad 10x rugtas met diverse recreatiefolders en de boeken Het laatste kind in het bos en Vrijspel voor natuur en kinderen Vlietland en Leidschendammerhout 12. Naam van de natuurspeelplaats in het (G.Z-H/Natuur- en recreatieschappen) 7. Felbegeerde trofee, te winnen tijdens het Haagse Bos 5x fi etsfolderpakket in rugtas (G.Z-H/Natuur- en recreatieschappen) jaarlijkse internationale rozenconcours 5x wandelfolderpakket in rugtas (G.Z-H/Natuur- en recreatieschappen)

G.Z-H van Dunea zijn altijd op zoek naar (nieuwe) op- Natuur- en Recreatieschap Staatsbosbeheer de grootste natuurbeheerder in Iedereen heeft recht op groen. Om te bewegen, te lossingen en mogelijkheden voor drinkwater en De Hollandse Biesbosch Nederland. De kans is groot dat u Staatsbosbeheer ontspannen en te onthaasten. G.Z-H maakt het natuur. www.dunea.nl De Hollandse Biesbosch ligt ten zuiden van Dor- kent van een bezoek aan onze bossen. Maar wij mogelijk. Wij zorgen voor recreatiemogelijkhe- drecht en Sliedrecht. Het beheer is in handen doen méér dan zorgen dat de bossen er goed bij den voor een brede groep mensen. Om dit waar Doe mee met Natuurmonumenten van het Natuur- en Recreatieschap de Hollandse staan. Zo kunt u bij ons ook midden in de natuur te maken werkt G.Z-H samen met veel partijen Natuurmonumenten is een vereniging van meer Biesbosch, dat als doel heeft de natuur- en land- kamperen, met de boswachter mee op een nachte- en overstijgen we grenzen: gebiedsgrenzen, be- dan 800.000 leden, met een gezamenlijk doel: schapswaarden van het gebied te beschermen en lijke excursie of een avontuurlijke GPS-route lo- stuurlijke grenzen en beleidsgrenzen. In dit kader zorgen voor natuur in Nederland. Daarom ver- daarbinnen recreatieve ontwikkelingen mogelijk pen. Staatsbosbeheer produceert hout, organiseert zorgt G.Z-H voor de ontwikkeling, de uitvoering werven en beheren we natuurgebieden – het zijn te maken. Het schap participeert in het overlegor- activiteiten voor kinderen, legt speelbossen aan en en het beheer van recreatiegebieden van Zuid- er inmiddels 355 met een gezamenlijke opper- gaan Nationaal Park De Biesbosch. De Biesbosch zorgt dat er meer natuur dichtbij de stad komt. Hollandse en Zeeuwse (natuur- en) recreatie- vlakte van ruim 100.000 hectare. Zo houden we is één van de grootste waardevolle natuurgebieden En behalve van onze bossen kunt u ook genieten schappen. Op de website www.gzh.nl kunt u via Nederland open en groen, en kunnen we blijven van Nederland en één van de weinige nog bestaan- van duinen, akkers, heide, moerassen, stuifzan- het reactieformulier terecht voor vragen of op- genieten van de natuur. Uw steun is daarbij hard de zoetwatergetijdengebieden in Europa. den en open water. Kijk voor meer informatie op merkingen. Meer weten over G.Z-H? Kijk dan op nodig. Doe mee, geef op giro 9933. Of word lid, www.staatsbosbeheer.nl www.gzh.nl. Meer weten over recreatiegebieden in het kan al vanaf twee euro per maand. Kijk op Promotie Platform de buurt? Kijk dan op www.recreatiezuidholland.nl. www.natuurmonumenten.nl Midden-Delfl and Hier kunt u zich ook aanmelden voor de nieuws- In het afwisselende gebied Midden-Delfl and stelt Gemeente Den Haag brief. het Promotie Platform Midden-Delfl and zich Colofon De dienst Stadsbeheer van de gemeente Den tot doel om MiddenDelfl and en de verschillende Provincie Zuid-Holland Haag zorgt ervoor dat de stad schoon, heel en vormen van recreatie, die hier beoefend kunnen De recreatiekrant Naar Buiten is een uitgave De komende jaren krijgt de provincie Zuid-Hol- leefbaar blijft. Stadsbeheer gaat bijvoorbeeld worden, te promoten. Het Promotie Platform is land er aanzienlijk meer groen- en recreatiegebie- over het ophalen van huisvuil, de kwaliteit van een samenwerkingsverband tussen verschillende van G.Z-H in samenwerking met de provin- den bij. Ook wordt de leefomgeving van de Zuid- water, bodem en riolering. Maar Stadsbeheer organisaties op het vlak van recreatie, cultuur, cie Zuid-Holland, Dunea, Natuurmonumen- Hollanders mooier gemaakt door onder andere gaat ook over de natuur in Den Haag. Er zijn landbouw en natuur. Kijk op ten, gemeente Den Haag, Het Zuid-Hollands de verrommelling tegen te gaan. Zo dragen we bij stadsparken, duinen, bossen, landgoederen en www.middendelfl and.net Landschap, De Hollandse Biesbosch, Pro- aan een gezonde en aantrekkelijke leefomgeving. recreatiegebieden. De gemeente zorgt ervoor dat motie Platform Midden-Delfl and, gemeente Uiteindelijk wil de provincie dat zo veel mogelijk al deze Haagse natuur de ruimte krijgt en mooi Gemeente Midden-Delfl and Midden-Delfl and, Staatsbosbeheer, de Zuid- mensen genieten van onze kust, de rijke cultuur, groen blijft. Kom eens kijken in groen Den Haag: De gemeente Midden-Delfl and bestaat uit de Hollandse (natuur- en) recreatieschappen en de vele fi ets-, wandelen watersportmogelijkhe- www.denhaag.nl/groen woonkernen Den Hoorn, Maasland, Schipluiden, Natuur- en Recreatieschap De Grevelingen. den en de leuke attracties. Kijk op ’t Woudt en De Zweth. Samen met het karakte- www.zuid-holland.nl Het Zuid-Hollands Landschap ristieke landschap vormen de kernen een groene Heeft u vragen? Neem dan contact op met De Stichting Het Zuid-Hollands Landschap zone tussen Den Haag, Delft, Rotterdam en het G.Z-H, telefoonnummer 010 - 298 1010. Dunea spant zich dagelijks in om de schaarse natuur Westland. De gemeente is de eerste Cittaslow van Dunea produceert en levert aan circa 1,2 miljoen een volwaardige plek op de overvolle kaart te Nederland en richt zich op een respectvolle ont- Uitgave april 2010 klanten lekker en betrouwbaar drinkwater in het geven. Zij doet dit door gebieden aan te kopen wikkeling van de historische dorpen en het buiten- Opmaak Veronica Litho westelijk deel van Zuid-Holland. Wij ontvangen en zorgvuldig te beheren. Ook voorlichting en gebied. Meer informatie www.midden-delfl and.nl jaarlijks ongeveer 1 miljoen recreanten in de dui- belangenbehartiging behoren tot de structurele en www.cittaslow-nederland.nl Coördinatie G.Z-H nen tussen Monster en Katwijk. Dunea beheert taken. De Stichting Het Zuid-Hollands Land- Printmanagement Kobalt BV - Amstelveen deze prachtige natuur en beschermt de drinkwa- schap – met 55.000 donateurs – beheert meer Staatsbosbeheer Fotografi e G.Z-H samenwerkende terwinning. Dat doen we al ruim 135 jaar. Schoon dan 3700 hectare aan natuurgebieden in Zuid- Staatsbosbeheer waarborgt de kwaliteit van een partijen en zie bijschriften foto’s drinkwater, rust en ruimte in de Randstad vormen Holland. Word ook beschermer en kijk op: groene leefomgeving voor mens, plant en dier. Druk jaargang 4 de basis voor een goed leven. De medewerkers www.zuidhollandslandschap.nl Met 246.000 ha natuurgebied in haar beheer is

pagina 16