KONDA Barometresi TEMALAR

Dizi ve Haber Tercihleri Ocak 2018

(Bu rapor abonelerimizle yaptığımız sözleşmelere uygun olarak yayınlanmıştır.)

İÇİNDEKİLER

1. YÖNETİCİ ÖZETİ ...... 4

2. DİZİ VE HABER TERCİHLERİ ...... 6

2.1. Televizyon İzleme Alışkanlıkları ...... 6 2.1.1. Kanallar arası geçiş ...... 8 2.1.2. Kumanda kimde? ...... 8 2.2. Televizyonda Neler İzleniyor? ...... 9 2.3. Internette Neler İzleniyor? ...... 11 2.4. Televizyonda Haber İzlemedeki Tercihler ...... 15 2.5. Diziler ...... 17 2.5.1. Neden dizi izliyorlar? ...... 24 2.5.2. Rating karşılaştırması ...... 30 2.5.3. Dizilerin Gündelik Hayata Etkisi ...... 31

3. ARAŞTIRMANIN KÜNYESİ ...... 38

3.1. Araştırmanın Genel Tanımı ...... 38 3.2. Örneklem...... 38

4. TÜM CEVAP DAĞILIMLARI ...... 40

4.1. Deneklerin Profili ...... 40 4.2. Dizi ve Haber Tercihleri ...... 45

5. TERİMLER SÖZLÜĞÜ ...... 56

5.1. Terimlerin Kaynağı Olan Soru ve Veriler ...... 57

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 2

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 3

1. YÖNETİCİ ÖZETİ

Bu raporun dayanağı olan araştırma 6-7 Ocak 2018 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında, 29 ilin merkez dahil 116 ilçesine bağlı 158 mahalle ve köyünde 2745 kişiyle hanelerinde yüzyüze görüşülmüştür

AYIN TEMASI: DİZİ VE HABER TERCİHLERİ Bu ayki temamızla evde televizyon izleme alışkanlıkları, televizyonda ve internette izlenen program türleri, dizi tercihleri, dizi tercihlerinin altında yatan nedenler ve dizilerde görülüp de satın alınanlar veya öğrenilenler üzerinden toplumu anlamayı hedefledik.

Kumanda erkeklerin elinde Öncelikle Türkiye’de televizyon bulunmayan hane neredeyse yok. Hanelerin çoğunda uydu anteni buluyor ve televizyon izlediğinde kanallar arası geçiş yapılıyor. Hanede kimler olursa olsun, akşamları kumanda daha çok erkeklerin elinde bulunuyor. Dizi izleyenlerin çoğunluğu, izlerken aynı zamanda birşeyler yiyip içiyor. Ev kadınları ve orta yaş kadınların bir kısmı aynı zamanda ev işi yaparken, kadınların yaşı arttıkça el işi yapma olasılıkları artıyor. Gençler ve özellikle öğrenciler ise aynı zamanda başka bir ekrana daha bakmaya, bilgisayar, tablet veya telefonda zaman geçirmeye daha meyilli.

Televizyonda en çok haberler ve ardından dizi izleniyor. Ancak program türü tercihleri cinsiyete ve kısmen yaşa göre çok değişkenlik gösteriyor: erkekler haber, spor, belgesel ve tartışma programlarını, kadınlar ise dizi, kadın programı, yarışma, magazin ve çizgi film türü programları daha fazla izliyorlar.

İnternetten de program izleme yaygın ama komedi ve magazin TV’de olduğundan daha ön planda Bu tür programları internetten izleme alışkanlığı da oldukça yaygın. Üç kişiden biri izlediğini söylüyor Ancak komedi/güldürü, magazin türleri internette televizyonda olduğundan daha da popüler. Bunların bir kısmının Youtuber veya Instagram fenomenlerinin videoları olduğunu tahmin ediyoruz. Hangi mecrada ne tür program izledikleri toplumun farklı kesimlerini oldukça ayrıştırıyor.

Haberlerde siyasi haberle gündelik hayata dair haberler arasındaki tercih ayrıştırıcı Toplumda her on kişiden biri dizi izlemiyor ama haber takip ediyor. Haber izlemek için farklı kanalları izleyenler, farklı unsurları önemsiyor: Haberin hangi kanalda olduğuna en çok A Haber, TRT ve ATV izleyicileri önem veriyor. Sunucu ise Fox TV, Star TV, Show TV, Kanal D izleyicileri için daha önemli. İçeriği ise en çok CNNTürk, NTV ve TRT izleyicileri önemsiyor. Önemi kanaldan kanala çok değişmese de, haber programındaki yorumcu / konuğun kim olduğuna en çok NTV, en az Star TV izleyicileri önem verdiğini belirtmiş. Siyasetle daha fazla ilgilenen demografik grupların ilgisini haberlerde siyasi haberler çekerken, daha az ilgilenenler gündelik hayata dair haberlerle daha çok ilgileniyorlar.

Toplumun büyük kısmı dizi izlemeye hayatında önemli yer ayırıyor İlk başta toplumun sadece yarısı dizi izlediğini söylese de, dizi ismi, dizi izlemeye dair alışkanlıkları gibi ayrıntıları sorunca bu oran hızla artıyor ve toplumun bir kısmı dizi izlemeye hayatında önemli yer ayırırken, bazılarının hayatına pek önemli bir yer tutmuyor.

Üç kişinin ikisi unutamadığı bir dizi sorulduğunda, dizi adı söylüyor. Kurtlar Vadisi’nin en üstte yer aldığı ve farklı farklı dizilerin olduğu listede yayınlanmaya devam eden güncel dizilerin yanısıra 15-20 yıl önce yayınlanmış diziler de bulunuyor.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 4

Diziler hikayesi, yapım kalitesi ve verdiği mesaj için izleniyor; özenme ve özdeşleşme arka planda Şu sıralar izledikleri dizilerin sıralaması rating ölçümlerine paralel ve ilk beş dizi Çukur, Diriliş Ertuğrul, Söz, Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz ve Vatanım Sensin. İnsanların genel olarak dizileri ve özel olarak bu 5 diziyi seçme nedenlerinde hep aynı unsurlar ön plana çıkıyor. Hangi diziyi izlediklerinden bağımsız olarak insanlar en çok “dizide anlatılan karakterleri beğeniyor olmanın” önemli veya çok önemli olduğunu söylüyorlar. Bunu sırasıyla kaliteli çekim, sahne, yapım olması, çok beğendiği bir oyuncu olması, toplumsal sorunları ele alıyor olması ve kendi kültürümüzü yansıtıyor olması cevapları takip ediyor. İlk 5 dizi için sıralama değişse de, genel olarak seçim nedenleri değişmiyor. Dizide anlatılan hayatı yaşıyor olma isteği, anlatılan hayatın kişinin kendi hayatına benzemesi veya etraftaki başka insanların da izliyor olması oldukça önemsiz görünüyor. Ancak sonuçta çoğunluk dizi tercihi yaparken en çok hikayesine dikkat ediyor.

Cinsiyet dizi tercihlerini şekillendiren en etkili faktör: Erkekler daha az dizi izlese de, aynı birkaç diziyi izliyorlar. Kadınlarınsa gerek unutamadıkları dizilerde, gerek halen izledikleri dizilerde ve bunlar arasındaki ilişkilerde çok daha fazla çeşitlilik görünüyor ve tek bir dizi izleyicisi kadından bahsetmek, hatta kadınları diziler üzerinden gruplamak pek mümkün görünmüyor.

Diziler insanların gündelik hayatlarını da etkiliyor, ne satın aldıklarını veya ne öğrendiklerini kısmen yönlendiriyor. Beş kişiden biri dizide görüp bir şey satın almış: en çok giyim, takı, aksesuar, kozmetik gibi kişisel ve görünür birşeyler almayı tercih etmişler. “Dizilerde görerek öğrendiğiniz şeyler var mı? Varsa hangileri?” sorusuna cevaben ise toplumun bir kesimi tarih- coğrafya bilgisi, giyim-kuşam, yeme-içme tarzı, dekorasyon, konuşma tarzı gibi konularda birşeyler öğrendiklerini belirtti.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 5

2. DİZİ VE HABER TERCİHLERİ

Her ne kadar televizyon izlemek ülke genelinde çok yaygın olsa da, artık insanlar internette de çok zaman geçiriyorlar. Hatta bazı diziler artık sadece internet yayın platformları için yapılıyor ve televizyonda hiç yayınlanmıyor. Bazı Youtuber’lar, Instagram fenomenleri en az televizyon dizilerinin oyuncuları kadar takip ediliyor. Kendi araştırmalarımız ise televizyondan hiç haber seyretmeyenlerin yıllar içinde yavaş yavaş arttığını gösteriyor. Diğer yandan diziler sadece eğlence amacıyla yapılmıyor, belli toplumsal mesajları kitlesel medya aracılığıyla yaygınlaştırmanın yolu olarak da kullanılıyor. Bu ayki araştırmamızda televizyon ve internet alışkanlıklarını, kanal, haber ve dizi tercihlerini ele aldık ve bütün bunların bize topluma dair ne tür ipuçları sağladığını anlamayı hedefledik.

2.1. Televizyon İzleme Alışkanlıkları

İnsanların hanelerde nasıl televizyon izlediklerine dair genel bulguları ele aldığımızda, ilk olarak Türkiye’de hanelerin sadece yüzde 1,4’ünde televizyon bulunmadığını belirtmek gerekiyor.

Televizyon yayını için hanelerin neredeyse tamamında uydu anteni, kablolu yayın platformu veya dijital yayın platformunun en az biri bulunuyor, ancak yüzde 4’ünde hiçbiri bulunmuyor. Hanelerin yüzde 75’inde uydu anteni, yüzde 12’sinde Digiturk yayını, yüzde 6,7’sinde D- Smart, yüzde 4,8’inde Teledünya-KabloTV ve yüzde 3,9’unda Tivibu bulunuyor. Dijital platformların hiçbiri yüzde 1’in üzerinde aboneye sahip görünmüyor. Sadece uydu anteni bulunanlar yüzde 68, herhangi bir kablo yayınına abone olanlar yüzde 25, herhangi bir dijital platforma abone olanlar ise yüzde 3,8 oranında, yani yaklaşık 2 milyon 200 bin kişi. Bu hanede hangileri var? Uydu anteni 74,6 Digiturk 11,6 D-Smart 6,7 Teledünya / Kablo TV 4,8 Tivibu 3,9 Turkcell TV 1,1 Puhu TV 1,1 Blu TV 1,0 Netflix 0,8 Apple TV 0,4 Vodafone TV 0,2 Filbox 0,1

Sadece uydu anteni var 68,7 Kablolu yayın aboneliği var 24,7 Dijital platform aboneliği var 3,8 Hiçbiri yok 4,1 0 50 100

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 6

Ortak kullanımda olan, birincil televizyonunuzun markası nedir?

Vestel 23 Arçelik 17 Samsung 15 LG 13 Beko 9 Sony 6 Phillips 5 Regal 2 Grundig 1 Diğer 10

0 15 30

Hanede ortak kullanılan, birincil televizyonların çok büyük çoğunluğu 5 markadan birine sahip. Yukarıdaki grafikte oranları görülen markalarla yayın aboneliği arasında da bir ilişki olduğu görülüyor. En yaygın olan iki marka olan Vestel ve Arçelik uydu yayını bulunan hanelerde daha da yaygınken, dijital yayın aboneliği olan hanelerde özellikle Samsung ve LG oldukça yaygın. Bu fark, hane gelirine ve yerleşim yerine göre de görülebiliyor. Yayın platformuna göre televizyon markası

Türkiye 23 17 9 15 13 6 5 10

Üst gelir 18 14 6 24 16 5 6 8

Yeni orta sınıf 24 18 7 14 16 5 5 8

Alt orta sınıf 23 16 11 14 12 6 5 10

Alt gelir 27 21 11 9 6 5 5 13

Metropol 21 16 8 19 15 6 5 8

Kent 24 17 11 12 12 5 5 10

Kır 27 20 9 10 8 6 3 14

Dijital yayın var 17 10 3 21 22 7 4 10

Kablolu yayın var 21 15 7 20 16 7 5 6

Uydu anteni 24 18 10 14 11 5 5 10

% 0 % 50 % 100 Vestel Arçelik Beko Samsung LG Sony Phillips Regal Grundig Diğer

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 7

2.1.1. Kanallar arası geçiş Yayın türü ve televizyon markalarının yanısıra insanların televizyon izlerken kanallar arasında geçiş yapıp yapmadıklarını ele aldık. Hanelerin yarısından biraz fazlasında tek televizyonda kanallar arasında geçiş yapılıyor, yani “zaplanıyor.” Kalanlarının ise çoğunda bir program açılıyor ve bitene kadar izleniyor. Hanelerin ancak yüzde 8’inde, yani yaklaşık her 12 hanenin birinde, isteyen ikinci bir televizyonda başka program izliyor.

Televizyonda eşzamanlı program takip ediliyor mu? Yüzde Hayır bir programı açınca bitene veya sıkılana kadar onu izliyoruz. 38,2 Tek televizyonda kanallar arası geçiş yaparak izleniyor. 53,9 Farklı program izlemek isteyen diğer televizyonda izliyor. 7,9 Toplam 100,0

Görüştüğümüz kişilerin yaşı düştükçe, kanallar arasında geçiş yapma olasılıkları artıyor. Aynı zamanda internete giriyorlarsa veya sosyal medya üyelikleri varsa, tek program izlemektense geçiş yapma olasılıkları artıyor. Hanedeki kişi sayısının ve hane tipinin etkisi ise çok daha belirgin: Hane kalabalıklaştıkça ve tek kişiden, çocuklu, hatta üç nesil yaşanan kalabalık hanelere doğru gidildikçe tek programı sonuna kadar izleyenler azalıyor ve hem geçiş yapanlar, hem de diğer televizyonda başka program izleyenler artıyor.

2.1.2. Kumanda kimde? Hanedeki televizyon alışkanlıklarını anlamamıza yönelik diğer bir soru, kumandanın kimde durduğuna dairdi. Görüştüğümüz kişilerin yüzde 40’ı, yani beş kişiden ikisi akşamları ev ahalisiyle beraber TV izlerken kumandanın kendinde durduğunu belirtiyor. Kumanda eş, anne, baba veya çocuklarda olabildiği gibi, on kişiden biri “diğer” cevabını tercih etmiş ve çoğunlukla ortaklaşa kullanıldığını veya değiştiğini, farketmediğini belirtmiş.

Akşamları ev ahalisi ile beraber TV izlerken kumanda kimin elinde duruyor?

Türkiye 40 23 3 12 10 10 1

Kadınlar 28 35 3 10 11 11 1

Erkekler 52 12 2 15 9 9 1

% 0 % 50 % 100 Benim Eşimin Annemin Babamın Çocukların Diğer Evde TV yok

Kumanda, tahmin edilebileceği gibi en çok erkeklerin elinde: Erkeklerin yüzde 52’si, kadınların ise yüzde 28’i kumandanın kendinde olduğunu söylüyor. Ancak elbette hanede kimlerin bulunduğu ve aralarından kiminle görüştüğümüze göre cevaplar değişiyor. Aşağıdaki grafikte de görülebileceği gibi, sadece karı-kocanın beraber yaşadığı hanelerde kumanda daha ziyade erkeklerde ve erkekler kendilerinde olduğunu söylemeye daha yatkın. Anne, baba ve çocuk beraber yaşanan hanelerin yüzde 14-15’inde ise kumanda çocukların elinde bulunuyor. Ancak 18 yaşının üzerinde olup da anne-babasıyla yaşayan, ve çocuk konumunda olanların kumandanın kendinde olduğunu söyleme ihtimali, yüzde 21-24’le, daha yüksek. Daha kalabalık, örneğin üç nesil yaşanan hanelerde ise kumandanın erkeklerde olma oranı daha da artıyor. Sonuçta herkes kumandanın kendinde olduğunu söylemeye meyilli.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 8

Metropolden kırsala, Modern hayat tarzından Dindar Muhafazakâr hayat tarzına doğru gidildikçe, dindarlık arttıkça ve gelir seviyesi düştükçe akşamları TV izlenirken kumandanın erkekte olma hali artıyor. Kumanda kimin elinde duruyor?

Erkek 81 3 7 8 Tek

başıma Kadın 87 2 2 2 6

Erkek 61 23 4 10 1

eşim birlikte Ben ve Ben Kadın 30 53 3 11 3

Erkek 59 16 1 15 9 /

Kadın 24 48 14 11

Ben, eşim Ben,

çocuklarla ve çocukla ve

Erkek 24 9 58 1 8

ben

birlikte babam, Annem, Kadın 21 3 17 49 3 7 1

Erkek 33 5 5 42 8 7

baba, Anne,

ve diğer ve Kadın

çocuklar 17 23 5 33 10 12 1 aile üyeleri aile

Erkek 51 2 6 10 2 19 10

Diğer Kadın 45 6 5 3 19 19 4

% 0 % 50 % 100

Benim Eşimin Annemin Babamın Çocuğun/çocukların Diğer Bu evde televizyon yok.

2.2. Televizyonda Neler İzleniyor?

Televizyonların markaları, yayın türleri, ne şekilde izlendiği ve kumandanın kimde olduğuna dair gözümüzde hanedeki duruma dair bir tablo canlanmasını sağlayan bulgulardan sonra, insanların televizyonda ne tür programlar izlediklerini ele alıyoruz.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 9

Televizyonda ne tür içerikteki programlar izliyorsunuz? Haberler 62 Diziler 49 Spor 19 Belgesel 15 Kadın Programları 11 Yarışmalar 11 Siyaset / Tartışma 10 Komedi, güldürü 9 Müzik / Eğlence / Magazin 8 Dini içerikler 6 Çizgi Film / Çocuk 5 Yeme-İçme 3 TV var ama ben izlemiyorum. 6 Televizyonum yok. 1

0 40 80

Tahmin de edilebileceği gibi televizyonda insanlar en çok haber ve dizi izliyor. Bu ikisini spor, belgesel ve kadın programları takip ediyor. Yüzde 8, yani her 12 kişiden biriyse televizyon izlemediğini veya televizyonu olmadığını söylüyor.

Haber izlemek, en çok siyaset/tartışma programları ve spor izlemekle doğrudan ilişkili görünüyor. Dizi izlemekse kadın programları izlemekle ilişkili ve dizi izleme olasılığı arttıkça siyaset/tartışma, belgesel ve spor programı izleme olasılığı düşüyor. Ayrıca siyaset/tartışma programı ile dini içerikli program; yeme içme programıyla kadın programları; komedi/güldürü ile müzik/eğlence/magazin programları izlemek arasında yakın ilişki bulunuyor ve birini izleyen diğerini de izlemeye daha yatkın görünüyor.

Televizyonda program tercihindeki en etkili unsurlardan biri cinsiyet: Erkekler haber, spor ve siyaset izlemeye çok daha meyilliyken, kadınlar dizi, kadın programı ve yarışma, magazin, yeme-içme, çizgi film türü daha az izlenen program türlerini izlemeye daha meyilli. Belgesel izleyen erkekler de kadınların iki katı.

Kadınların üçte ikisi, erkeklerin ise üçte biri dizi izlediğini söylüyor ve dizi izleyip izlememeleri gibi, hangi dizileri izledikleri, neye göre tercih ettikleri ve dizi izlerken neler yaptıkları da birbirlerinden oldukça farklı. İki cins arasındaki bu farklar toplum hakkında diziler üzerinden bize en aydınlatıcı bilgileri sağlayan unsurlar biri olarak gözüküyor ve ileriki bölümlerde ayrıntılı olarak ele alıyoruz.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 10

Televizyonda ne tür içerikteki programlar izliyorsunuz?

71 Haberler 53 33 Diziler 66 35 Spor 3 19 Belgesel 10 1 Kadın Programları 22 8 Yarışmalar 14 15 Siyaset / Tartışma 4 9 Komedi, güldürü 9 5 Erkek Müzik / Eğlence / Magazin 10 Kadın 5 Dini içerikler 7 2 Çizgi Film / Çocuk 8 1 Yeme-İçme 6

0 40 80

Program türü tercihinde cinsiyetin yanısıra yaşın, hayat tarzının, dindarlığın etkisi de olduğu görülüyor. Gençler çok daha az haber izlerken, daha fazla dizi, yarışma, komedi, magazin programı izliyorlar. Dizileri, magazin ve yarışma programlarını en çok genç kadınlar, en az da 49 yaş üstü erkekler izliyor. Bunun yanısıra, haber de, dini içerikli programlar da dindarlıkla, Dindar Muhafazakâr hayat tarzıyla beraber daha fazla izlenir hale geliyor. Önceki Barometre bulgularına dayanarak Modern hayat tarzına sahip olanların daha fazla haber izleyeceği tahmin edilebilirken, gençlerin haber izlemeye olan ilgisizliği bunun tersi bir duruma yol açıyor gibi görünüyor.

Kamuoyunda insanların pek belgesel izlemediği ve izlemedikleri halde izlediklerini söylediklerine dair bir algı vardır. Halbuki bu araştırmada belgesel yüzde 15 ile program türleri arasında 4. sırada yer alıyor. 2008 yılında yine televizyon alışkanlıkları üzerine yaptığımız bir araştırmada, görüştüğümüz kişilere günün farklı dilimlerinde ne tür programlar izlediklerini sormuştuk ve yüzde 18 belgesel izlediğini söylemişti. Belgeseli program türü olarak en çok orta yaş ve üstü erkekler tercih ediyor ve Modern hayat tarzında, metropollerde, daha eğitimlilerde ve dijital yayın olan hanelerde daha fazla tercih ediliyor. Aynı zamanda belgesel izleyenler dizilerden tarih-coğrafya hakkında bilgi edinmeye ve Fox TV ve TRT kanallarını tercih etmeye daha meyilliler.

2.3. Internette Neler İzleniyor? Görüştüğümüz kişilere sadece televizyonda değil, internette ne tür programları izlediklerini de sorduk ve oldukça farklı bir tabloyla karşılaştık. Öncelikle üç kişinin ikisi--yarısı internete girmediği için, yarısı da internette bu tür programlar izlemediği için—internet için sunduğumuz seçenekler arasından hiçbir program türünü izlemiyor. İnternette program türlerinin sıralaması değişiyor. En çok dizi, ardından haber, müzik-magazin türü programlar, spor ve

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 11

komedi-güldürü izleniyor. Yetişkin nüfusun yüzde altısı, sadece internetten dizi izlediğini, TV’den izlemediğini belirtmiş.

İnternette ne tür içerikteki programlar izliyorsunuz? Haberler 13 Diziler 13 Spor 10 Belgesel 6 Kadın Programları 1 Yarışmalar 2 Siyaset / Tartışma 3 Komedi, güldürü 9 Müzik / Eğlence / Magazin 10 Dini içerikler 2 Çizgi Film / Çocuk 2 Yeme-İçme 2 Cinsellik içeren yayın 1 İnternetim var ama ben internetten bir şey… 27 İnternete girmiyorum 30

0 40 80

İnternetten izleme oranları, neredeyse tüm program türleri için TV’den izlemeye kıyasla epeyi düşse de, komedi-güldürü düşmüyor ve müzik-eğlence-magazin izleyenler aksine 2 puan artıyor. TV’den komedi izleyenlerin oran yüzde 7’ken, sadece internetten komedi izleyenlerin oranı da yüzde 7. TV’den magazin programı izleyenler yüzde 8’ken, sadece internette magazin programı izleyenler de yüzde 8. Yani televizyondan ve internetten komedi ve magazin izleyenler kısmen örtüşse de, aslında aynı kişiler değil. Dolayısıyla dizinin yanısıra bu iki program türünün internete kaydığını iddia etmek mümkün. Nitekim bu iki türdeki programların bir kısmının Youtuber’ların ve Instagram fenomenlerinin hazırladıkları programlar veya çektikleri videolar olduğu tahmin ediyoruz. Youtube’da kendi kanalını açarak takipçi edinen Youtuber’ların bazılarının videoları milyonlarca izlenerek, televizyondakinden de geniş bir kitleye ulaşabiliyor. Instagram fenomenlerinin bazılarının ise sadece Instagram üzerinden erişebildiği kitle ve edindiği takipçi ve hayran sayısı, televizyon marifetiyle ün kazanmış bazı dizi veya film oyuncularınkini geçebiliyor.

İnternette kolay tüketilebilir olan tercih ediliyor İnternetten komedi ve müzik eğlencenin düşmüyor olmasının sebebi kolay tüketilebilir ve heryerde kısa sürelerde de olsa izlenebilir olmasından kaynaklanıyor olabilir.

İnternette izlenen program türlerine “cinsel içerikli yayın” seçeneğini ekledik. Bu seçeneğin yer yer tepki çekebileceğinin bilincindeydik ve eklemekteki amacımız reel durumu tespit etmek değil, bunu açıkça anketörlere söyleyebilenlerin toplumdaki oranı hakkında bir fikir edinmekti. Toplamda 21 kişi, yani yaklaşık binde 8 izlediğini söyledi.

İnternette de program tercihlerini en çok cinsiyet ve yaş şekillendiriyor. Aşağıdaki grafikte de görülebileceği gibi, gençler genelde internetten çok daha fazla program izliyorlar ama, kadınlar genç de olsa spor izlemiyor, belgeseli daha az izliyor. Orta yaş erkekler haber ve sporun yanısıra dizi, magazin ve komedi de izliyorlar. Buna karşılık orta yaş kadınlar en çok dizi, ardından haber ve magazin izliyorlar.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 12

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 13

18 - 32 yaş kadınlar 33 - 48 yaş kadınlar 49+ yaş kadınlar

TV 37 57 64 ler İnternet Haber 11 9 4 TV 68 68 59 İnternet

Diziler 22 13 3 TV 11 9 2

Çizgi İnternet Film / Çocuk 5 2

TV 10 9 10 sel

Belge İnternet 6 4 2 TV 18 13 9

Yarış İnternet malar 4 2 1 TV 4 3 3

Spor İnternet 3 2 TV 21 22 24

Progr İnternet Kadın

amları 4 3 1 TV 13 9 3 di İnternet Kome 13 6 1

TV 18 8 5 ce

Eğlen İnternet 21 9 2 TV 3 8 5

İçme İnternet

Yeme- 5 5 2

TV 3 8 10 er

Dini İnternet içerikl 3 1 1

TV 3 4 7 t İnternet

Siyase 1 2 2 0 45 90 0 45 90 0 45 90

18 - 32 yaş erkekler 33 - 48 yaş erkekler 49+ yaş erkekler

TV 55 74 85 ler İnternet Haber 19 23 8 TV 38 33 27 İnternet

Diziler 26 12 1 TV 2 3 0

Çizgi İnternet Film / Çocuk 1 1 0

TV 15 22 21 sel

Belge İnternet 12 8 3 TV 9 8 8

Yarış İnternet malar 4 2 1 TV 42 39 22

Spor İnternet 31 19 3 TV 0 1 1

Progr İnternet Kadın

amları 0 0 TV 15 10 3 di İnternet Kome 23 10 1

TV 8 6 3 ce

Eğlen İnternet 18 10 2 TV 2 1 0

İçme İnternet Yeme- 1 1 0

TV 2 3 10 er

Dini İnternet içerikl 3 2 1

TV 9 15 19 t İnternet

Siyase 4 5 2 0 45 90 0 45 90 0 45 90

Televizyonda ve internette izlenen program türlerinin toplumsal doku haritası üzerindeki dağılımı da, program tercihlerini şekillendiren unsurlar konusunda bulgular sağlıyor. Öncelikle televizyonda izlenen ve morla işaretli program türlerinin haritanın sosyo-ekonomik olarak daha geri olan ve daha dindar olan alt tarafında; internette izlenen ve turuncu işaretli program türlerinin ise haritanın daha gelişmiş ve dindarlıktan daha uzak olan üst tarafında daha fazla toplanmış olması dikkat çekiyor. Hatta “televizyondan dini içerikler” noktasının en

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 14

altta, “internetten cinsel içerikli yayın” noktasının ise en üstte ise bulunması, bir bakıma haritadaki dağılımı özetliyor. TV’den ve internetten haber ve TV’den dizi toplumda yaygın oldukları için odak noktaları haritanın ortalarında yer alıyor. Ayrıca internetten, komedi, magazin, yarışma, spor, dizi izlemek, bunları televizyondan izlemekle aynı noktalara düşmüyor, kısmen ayrışıyor. İnternetten kadın programı, yeme-içme programı ve çizgi filmin benzer noktaya düşmesi modern-şehirli annelerin benzer alanlarda yer aldığına dair ipucu içeriyor. Televizyondan yarışma, belgesel, spor, magazin vs. izlemek, haritanın ortasında haber ve dizi izleme noktalarından ayrışarak daha yukarıda yer alıyor ve kısmen farklı kümelerin alışkanlıkları olduğuna işaret ediyor.

2.4. Televizyonda Haber İzlemedeki Tercihler

Toplumun üçte ikisi televizyonda hem haber, hem de dizi izliyor. Ama dizi izlemeyip de haber izleyen yüzde 31’lik, göz ardı edemeyeceğimiz de bir kesim bulunuyor. Bu kesim, toplum geneliyle ve haberin yanısıra dizi de izleyenlerle kıyaslandığında bir çok açıdan farketmeseler de, üçte ikisinin erkek olması, yaş ve gelir ortalamasının biraz daha yüksek olması dikkat çekiyor.

Haberler takip edilirken, en çok içeriğe önem veriliyor. Haberin hangi kanalda olduğu ve sunucunun kim olduğu ise daha az önemsenen konular. En son sırada ise yorumcu/konuk geliyor. Haber izlemek için farklı kanalları izleyenler, farklı unsurları önemsiyor: Haberin hangi kanalda olduğuna en çok A Haber, TRT ve ATV izleyicileri önem veriyor. Sunucu ise Fox TV, Star TV, Show TV, Kanal D izleyicileri için daha önemli. İçeriği ise en çok CNNTürk, NTV ve TRT izleyicileri önemsiyor. Önemi kanaldan kanala çok değişmese de, haber programındaki yorumcu / konuğun kim olduğuna en çok NTV, en az Star TV izleyicileri önem verdiğini belirtmiş. Haberleri takip ederken en çok önem verdiğiniz unsur nedir?

Türkiye 24 22 12 42

A Haber 36 16 14 33 TRT 32 13 11 44 ATV 26 22 14 38 Haber Türk 25 20 12 42 NTV 24 14 15 46 CNN Türk 24 14 11 51 Kanal D 22 27 8 43 Star TV 21 31 7 42 Show TV 18 28 12 42 Fox TV 18 31 13 38

% 0 % 50 % 100 Kanal Sunucu Yorumcu / Konuk İçerik

Kanal tercihi dışında haber takip ederken hangi unsurun önemsendiğini etkileyen, kayda değer fark yaratan başka bir tercih veya demografik özellik bulunmuyor. Ancak haber bültenlerinde hangi içeriklerin ilgi çektiği, epeyce değişkenlik gösteren bir konu.

Görüştüğümüz kişiler haber bültenlerinde en çok gündelik hayata dair içeriklerin, yani trafik kazaları gibi olayların ilgilerini çektiğini belirtiyor. Siyasi haberler de benzer oranda ilgi çekiyor.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 15

Ekonomi haberleri, terör haberleri gibi konular da nispeten ilgi çekerken, ekoloji, dış haberlere ve kanun değişikliklerine dair haberler daha küçük kitlelerin öncelikli olarak ilgilendikleri konular.

Haber bültenlerinde aşağıdaki içeriklerden en çok hangisi ilginizi çekiyor? Yüzde Gündelik hayat (trafik kazaları, olaylar vs.) 37,1 Siyasi haberler 34,1 Ekonomi haberleri 12,3 Çevre – Ekoloji haberleri 4,1 Terör haberleri 9,0 Dış haberler 1,6 Kanun değişiklikleri 1,8 Toplam 100,0

En çok ilgi çeken haber türü olarak gündelik hayatla kadınlar, özellikle de ev kadınları ortalamanın çok daha üzerinde ilgilenirken, emekliler, erkekler ve işçi, esnaf, çiftçi gibi çalışanlar ve TV’de dizi izlemeyip de haber izleyenler gündelik hayat yerine siyasi haberlerle çok daha fazla ilgileniyor. Ayrıca toplumun genelinin daha az ilgilendiği ekonomi, terör, çevre, dış haberler gibi konular gençlerin, üniversite mezunlarının ve üst düzey çalışanların ilgisini daha fazla çekiyor.

Haber bültenlerinde içeriklerden en çok hangisi ilginizi çekiyor? Türkiye 37 34 12 9 4

Kadın 52 22 11 8 5 Erkek 23 45 14 10 3

18 - 32 yaş 41 26 12 10 6 33 - 48 yaş 39 35 13 7 3 49+ yaş 31 42 12 10 3

Üniversite 28 38 14 8 6 Lise 33 35 13 9 5 Lise altı 42 33 11 9 3

Üst düzey 28 38 14 9 4 İşçi, esnaf, çiftçi 27 43 15 8 3 Emekli 22 50 13 9 3 Evkadını 55 21 10 8 4 Öğrenci 43 24 8 11 10 İşsiz 38 28 16 8 4

TV'de sadece haber izleyenler 29 42 13 4 8 % 0 % 50 % 100 Gündelik hayat Siyasi haberler Ekonomi haberleri Terör haberleri Çevre – Ekoloji haberleri Kanun değişiklikleri Dış haberler

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 16

2.5. Diziler İnsanların hanelerindeki televizyon izleme alışkanlıklarından ve televizyonda ve internette ne tür programlar tercih ettiklerinden sonra, daha fazla ayrıntıya girerek, bu temanın esas odak noktası olan dizi tercihlerini ele alıyoruz. Hangi dizileri tercih ettiklerini, unutamadıkları dizileri, dizilerde neleri önemsediklerini, öğrendiklerini ve etkilenerek satın aldıklarını inceleyerek, bu bulguların bize toplum hakkında ne tür bilgiler sağladığını anlamaya çalışıyoruz.

Program türlerine dair bölümde toplumun yarısının dizi izlediğini belirtmiştik. Ancak insanlara şu sıralar severek izledikleri dizinin veya şimdiye dek izleyip de unutamadıkları, en beğendikleri dizinin adını sorduğumuzda, toplumun aslında yarısının değil, üçte ikisinin dizi izlediğini anlıyoruz. Bir dizi izlerken hangi unsurlarına dikkat ettiklerini veya dizi izlediklerinde başka ne yaptıklarını sorduğumuzda bu oran daha da artıyor. Özetle toplumun çok büyük bir kısmının dizi izleme alışkanlığı olduğunu ama bir kesimin çok önemsemediğini, düzenli hale gelmiş bir gündelik pratiği olmadığını anlıyoruz.

Dizi izleme oranları

Program türü olarak dizi izleyenler 51 Unutamadığı bir dizinin adını 67 söyleyenler Şu günlerde en çok severek 67 izlediği bir dizinin adını… İkinci bir diziyi takip edenler 49 Dizi izlerken neye dikkat ettiğini 85 söyleyenler Dizi izlerken başka ne yaptığı 81 sorusuna cevap vermeyenler

0 50 100

Görüştüğümüz kişilere ilk olarak “Bugüne kadar televizyonda izleyip unutmadığınız, en çok beğendiğiniz dizi hangisi?” sorusunu sorduk ve çok farklı farklı cevaplar aldık. En fazla söylenen dizi, yüzde 7,4 ile Kurtlar Vadisi oldu. Onu, halen yayınlanmakta olan Diriliş Ertuğrul, ardından Yaprak Dökümü, Ezel, Aşk-ı Memnu ve Asmalı Konak takip ediyor. Söylenen dizilerin neredeyse yarısı da, dizi adı söyleyenlerin yüzde 0,5’inin dahi telaffuz etmediği, birbirinden çok farklı diziler oldu. Unutulamayan diziler listesinde henüz devam eden veya nispeten yeni bitmiş diziler olduğu kadar, Deli Yürek, İkinci Bahar, Bizimkiler, Asmalı Konak gibi neredeyse 15-20 yıl öncesinde yayınlanan dizilerin adları da geçiyor.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 17

Bugüne kadar televizyonda izleyip unutmadığınız, en çok Yüzde (dizi adı Yüzde beğendiğiniz dizi hangisi? söyleyenlerde) Kurtlar Vadisi 7,4 11,0 Diriliş Ertuğrul 3,3 5,0 Yaprak Dökümü 3,1 4,6 Ezel 2,3 3,5 Aşk-ı Memnu 2,3 3,4 Asmalı Konak 2,2 3,3 İçerde 2,1 3,2 Arka Sokaklar 1,8 2,7 Muhteşem Yüzyıl 1,3 2,0 Bizimkiler 1,3 2,0 Leyla ile Mecnun 1,2 1,9 Karadayı 1,1 1,7 Kara Sevda 0,9 1,4 Avrupa Yakası 0,9 1,4 Deli Yürek 0,8 1,1 İkinci Bahar 0,7 1,1 Öyle Bir Geçer Zaman ki 0,7 1,1 Sakarya Fırat 0,7 1,1 Doksanlar 0,7 1,0 Suskunlar 0,6 0,9 Dallas 0,6 0,9 Seksenler 0,6 0,9 Söz 0,6 0,9 Adanalı 0,5 0,8 Diğer diziler 29,0 43,3 Dizi izlemiyor 1,6 - Cevap yok 31,5 - Toplam 100,0 100,0

Dizilerle ilgili bir sonraki sorumuzda, görüştüğümüz kişilere şu sıralar en çok hangi diziyi severek takip ettiklerini sorduk. En çok söylenen 5 dizi Diriliş Ertuğrul, Çukur, Söz, Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz ve Vatanım Sensin oldu. Her ne kadar üç kişinin biri dizi ismi söylemese de, söylenen dizi isimlerinin çokluğu hem halen yayında olan dizilerin fazlalığına, hem de tercihlerin çeşitliliğine işaret ediyor.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 18

Şu sıralar severek izlediği dizi

İzlediği diğer diziler

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 19

İlk tercih ettikleri diziden sonra izlemeyi seçtikleri diğer dizileri yine açık uçlu bir şekilde sorduğumuzda yüzde 50,7'lik bir kesimden cevap alamazken; yüzde 49,3'lük kesim içinde verilen cevaplarda yine en çok izlendiği söylenen dizi Çukur oldu. Bu iki soruya verilen cevaplar çoğunlukla paralellik göstermese de ilk üç dizi aynı: Çukur, Diriliş Ertuğrul ve Söz. En sevdikleri dışında izledikleri diğer dizilerin sıklığına ve çeşitliliğine bakınca durum değişmiyor.

Şu günlerde en çok hangi diziyi Yüzde Televizyonda izlediği diğer diziler Yüzde severek izliyorsunuz? Çukur 9,8 Çukur 5,7 Diriliş Ertuğrul 9,2 Söz 4,9 Söz 7,1 Diriliş Ertuğrul 3,6 Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz 3,6 Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz 2,5 Vatanım Sensin 3,1 Arka Sokaklar 2,5 Arka Sokaklar 2,5 Kadın 2,3 İstanbullu Gelin 2,4 Savaşçı 1,7 Aşk ve Mavi 2,0 Siyah Beyaz Aşk 1,5 Kadın 1,9 Kırgın Çiçekler 1,4 Siyah Beyaz Aşk 1,7 Aşk ve Mavi 1,3 Bizim Hikaye 1,5 Şevkat Yerimdar 1,2 Kırgın Çiçekler 1,5 Vatanım Sensin 1,1 Ufak Tefek Cinayetler 1,5 Bizim Hikaye 1,1 Meryem 1,3 İstanbullu Gelin 1,1 Fazilet Hanım ve Kızları 1,3 Kanatsız Kuşlar 1,0 Yeni Gelin 1,2 Meryem 1,0 Kanatsız Kuşlar 1,2 Ufak Tefek Cinayetler 1,0 Siyah İnci 1,2 Fazilet Hanım ve Kızları 1,0 Payitaht Abdülhamid 1,1 Payitaht Abdülhamid ,8 Kalbimdeki Deniz 1,0 Kalp Atışı ,8 Şevkat Yerimdar 1,0 Siyah İnci ,7 Savaşçı 0,9 Diğer diziler 11,1 Diğer diziler 9,7 Dizi izlemiyor 2,1 Dizi izlemiyor 19,2 Cevap yok 48,6 Cevap yok 13,4 Toplam 100,0 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 20

Bundan sonraki 3 grafik kadınların ve erkeklerin dizi tercihlerini gösteriyor. İlk grafik kadınların ve erkeklerin şu sıralar en çok izledikleri diziler konusundaki tercihlerinin nasıl dağıldığını ve her bir dizinin izleyicilerinin ne kadarının kadınlar, ne kadarının erkeklerden oluştuğunu gösteriyor. Diğer iki grafik ise ayrı ayrı kadın ve erkeklerin unutamadıkları dizilerle şimdiki dizileri arasındaki ilişkileri gösteriyor.

İlk grafiğe göre kadınlar en çok “diğer dizileri” yani çok popüler olmayan çeşitli dizileri izliyor. Dizi adları söyleyen ise farklı farklı dizilere kalınca çizgilerle dağılmış. Dolayısıyla tercihlerindeki çeşitlilik dikkat çekiyor. Erkekler ise “diğer dizilere” kadınlar kadar rağbet etmiyor ama en çok izlenen Çukur, Diriliş Ertuğrul, Söz, Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz gibi dizilerle oldukça ilgililer. Hatta ilk 6 dizi erkeklerin neredeyse tamamının ilgi alanını oluşturmuş. Sıranın altlarında yer alan ve kadınların izledikleri dizileri çok azı izliyor, erkeklerden bu dizilere çok ince çizgiler gidiyor.

Kadınlar oldukça çeşitli diziler izlerken, erkeklerin en popüler dizilere odaklanmasını sonraki iki grafikte de görebiliyoruz. Kadınlar unutamadıkları dizi için de, şu sıralar izledikleri dizi için de listelerimizde en üst sıralarda yer almayan diğer dizileri çok daha fazla söylemiş ve iki tarafta da “diğer diziler” arasındaki çizgi epeyce kalın. Yine iki tarafta da küçük küçük birçok dizinin adı geçiyor ve neredeyse her unutulamayan dizi ve halen izlenen dizi arasında ince de olsa birer çizgi mevcut. Kadınların tercihlerini özetlemek, ortak noktadan bahsetmek pek mümkün görünmüyor.

Cinsiyete göre izledikleri diziler

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 21

Kadınların unutamadıkları ve şu sıralar izledikleri diziler

Erkeklerin unutamadıkları ve şu sıralar izledikleri diziler

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 22

Buna karşılık, erkeklerin unutamadıkları dizilerle, şu sıralar izledikleri diziler arasındaki ilişkilerin daha tanımlı olduğunu iddia edebiliriz. Öncelikle iki tarafta da “diğer diziler” kadınlarınkine kıyasla oldukça daha az yer kaplıyor. İlk 6 dizi, izlenen diziler tarafının yarısından fazlasını kaplamış ve adı geçen diğer diziler çok daha az söylenmiş, çok daha küçükler. Erkeklerin grafiğinde çizgiler daha kalın ve daha tanımlı. Unutulamayanlar arasında Kurtlar Vadisi’nden ve “diğer diziler”den halen izlenenler arasında Çukur, Diriliş Ertuğrul ve Söz’e olan çizgiler kalın. Diriliş Ertuğrul unutulamayan ve izlenen dizi olarak göze çarpıyor. İçerde ve Çukur dizisi arasında toplumsal doku haritasında da görülebilecek ilişki net olarak görülebiliyor. Bunlara karşılık çok daha az söylenen diziler arasında ise daha az sayıda, daha az çizgiler mevcut. Erkeklerin bu grafiği, kadınlarınki kadar “kalabalık” değil, o kadar çeşitlilik, o kadar kombinasyon içermiyor.

Kimlerin hangi diziler izlediğine dair analizlerimiz, program türünde olduğu gibi en çarpıcı farkın cinsiyet olduğunu ortaya koyuyor ve en çok izlenen, en çok rating alan dizilerin esasen erkeklere hitap ettiği ortaya çıkıyor. Burada çekim kalitesinin, ayrılan bütçelerin ne kadar bir etkisi olduğunu bilemiyoruz. Eğer kadınlara hitap etmek üzere tasarlanan bir diziye, erkeklere hitap edenlerinki kadar bütçe ve yapım eforu harcansa, ortaya ratingi yüksek ve kayda değer sayıda kadının izlediği gibi dizi çıkarmak mümkün olur muydu bilemiyoruz.

İnsanların bu dizileri neden ve nasıl izlediklerini incelemeye başlamadan önce, tekrar toplumsal doku haritasında unutmadıkları ve şu sıralar izledikleri dizilerin yerleşimlerini ele alalım. Yayında olan Çukur ve eskilerden Ezel ve İçerde benzer noktalara düşüyor ve format olarak benzer olmalarının izleyici açısından da benzerlik yarattığını düşündürüyor. Sol üst tarafta ise Vatanım Sensin, Ufak Tefek Cinayetler, Kadın, Aşk-ı Memnu gibi izleyicisi kadın ağırlıklı bazı diziler bir araya toplanmış. Yine izleyicisi kadın ağırlıklı olan Kırgın Çiçekler ve Aşk ve Mavi dizileri ise haritanın alt tarafında benzer noktaya toplanmış. İkisi de başrol oyuncusu olarak Özcan Deniz’in bulunduğu ve karakter olarak İstanbul’dan gelen bir gelin bulunan Asmalı Konak ve İstanbullu Gelin’in de aynı noktaya düşmüş olması oldukça ilginç. Erkek izleyici ağırlıklı olan ve yine benzerlikler içeren Kurtlar Vadisi, Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz ve Söz dizileri de sağ tarafta belli bir noktada öbeklenmiş. En çok izlenen dizi olan Diriliş Ertuğrul’un ise Arka Sokaklar dışında herhangi bir diziyle tam örtüşmesinden bahsetmek mümkün değil.

İnsanların unutmadıkları ve şu sıralar izledikleri dizilerin haritadaki yerleşimleri, toplumun farklı kesimlerinin farklı tür dizileri tercih etmeye meyilli olduğuna işaret ediyor. Ayrıca geçmişte veya şimdi en çok izlenen Diriliş Ertuğrul, Çukur, Kurtlar Vadisi, Asmalı Konak gibi dizilerin haritanın orta noktasında, toplumun ortalaması sayılabilecek bir noktada yer almaması aslında hiçbirinin toplumun tüm kesimlerine hitap etmeyi becerebilen diziler olmadıklarına işaret ediyor. Diğer bir ifadeyle, dizi izlemenin kendisi, zaten ayırdetmeksizin toplumda herkesin sahip olduğu bir alışkanlık değilken, dizi izleyenlerin de tercihleriyle ortak bir paydada buluştuklarını iddia etmek mümkün değil. Aksine, toplumun çeşitliğini, farklı hayat tarzlarını ve değerlerini dizi tercihleri üzerinden ifade ettiklerini söyleyebiliriz.

Kadınlar birkaç diziyi, erkekler tek bir diziyi izliyor İlk bakışta erkekler tarafından tercih edilen dizilerin çok daha fazla izlenir olduğunu düşünebiliriz. Ancak bunun değişen bir eğilim olarak da görebiliriz. Dizi sektöründe hikayelerin kadınlara yönelik yapılması çok yaygın bir eğilimdi. Bu yüzden de geçtiğimiz seneye kadar Kurtlar Vadisi dışında erkeklerin dizisi denilebilecek ve başarılı olmuş bir yayına pek de rastlanmıyordu. Ancak, son yıllarda daha fazla aksiyon, şiddet, polisiye, mafya gibi unsurların kullanıldığı diziler başarılı olmaya başladı. Diğer yandan kadınlara yönelik hikayeler de halen yerlerini muhafaza ediyordu, hem de sayıları daha da artarak. Zira, kadınların hem ekran başında olma süresi, hem de dizi seyretme oranı daha fazlaydı. Erkekler ise görüldüğü kadarıyla sadece tek bir diziye konsantre olup onu diğer dizilerin önüne taşıyabiliyordu. Neticede, geçtiğimiz yıllarda ve bu dönemde Ezel, İçerde, Diriliş Ertuğrul, Çukur, Söz gibi seyircilerinin çoğunluğu erkek olan dizilerin başarısı da sektörü farklı bir noktaya çekebilir. Aynı kadın

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 23

dizilerinin sayılarının arttığı gibi erkekleri çekmeye çalışan yapımların sayıca artması kadın dizilerinde net bir şekilde görüldüğü gibi genel yapım kalitelerinin düşmesine sebep olabilir.

2.5.1. Neden dizi izliyorlar? Kimlerin hangi dizileri izledikleri konusunda bir fikir edindiysek de, bu dizileri neden tercih ettiklerini anlamak için görüştüğümüz kişilere şu sıralar en çok izledikleri diziyi izlerken neyi önemsediklerine dair bir takım sorular sorduk. Hangi diziyi izlediklerinden bağımsız olarak insanlar en çok “dizide anlatılan karakterleri beğeniyor olmanın” dizi tercihinde önemli veya çok önemli olduğunu söylüyorlar. Bunu sırasıyla kaliteli çekim, sahne, yapım olması, çok beğendiği bir oyuncu olması, toplumsal sorunları ele alıyor olması ve kendi kültürümüzü yansıtıyor olması cevapları takip ediyor. Etraftaki insanların seyretmesi, bulunduğu kanal, dizideki mekan veya tarih ve anlatılan hayata özenmek veya özdeşleşmek insanların yarısından çoğu için dizi seçiminde önemli kriterler değiller. Her ne kadar dizi tercihleri konusunda bir çeşitlilik söz konusuysa da, farklı dizileri seçme nedenlerinde toplumun farklı kesimlerinde ortaklıkları görüyoruz.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 24

En çok izlediğiniz diziyi seçmenizde bunlar ne kadar önemlidir?

Dizide anlatılan karakterleri beğeniyor olmam 4 10 12 54 19

Çok kaliteli çekimi, sahneleri, yapımı olması 5 13 15 54 13

Dizide çok beğendiğim bir oyuncu olması 5 17 15 47 16

Toplumsal sorunları ele alması 8 15 17 42 18

Kendi kültürümüzü yansıtması 8 16 19 42 14

Etrafımdaki herkesin seyretmesi 13 29 22 29 6

Sürekli izlediğim kanalda yayınlanması 12 34 20 29 5 Dizide olanlar geçmişimle ilgili anılarımı 15 35 21 24 5 canlandırması

Dizide anlatılan hayat benim hayatıma benzemesi 13 38 21 23 5

Dizinin geçtiği yerin benim için çok önemli olması 16 37 22 21 4

Dizide anlatılan hayatı yaşamak istiyor olmam 18 40 20 18 4

% 0 % 50 % 100 Çok önemsiz Önemsiz Ne önemli ne önemsiz Önemli Çok önemli

Tüm dizi seçme nedenleri kendi içlerinden birbirleriyle yakından ilişkili. Özellikle dizinin kendi kültürümüzü yansıtmasıyla, toplumsal sorunları ele alması arasında; geçmişle ilgili anıları canlandırmasıyla kişinin kendi hayatına benzemesi arasında; ve karakterleri ve oyuncuları beğenmekle yapım kalitesi arasında diğerlerinden çok daha sıkı bir ilişki bulunuyor.

Dizi seçme nedenlerini ve neye göre değiştiğini anlamak için en çok izlenen 5 dizinin her biri için nedenleri en önemliden en önemsize doğru sıraladık ve her birinde farklı bir sıralama oluştu.

Çukur dizisini tercih edenler için en önem verdikleri ilk 3 unsur yapım kalitesi, karakterler ve oyuncular. Toplumsal sorunları ele alması ve kendi kültürümüzü yansıtması daha sonra geliyor. Anlatılan hayatı kendi hayatına benzetmek sondan 4. sırada olsa da, nispeten önem verilen bir unsur.

Diriliş Ertuğrul dizisini tercih edenler ise diziyi seçerken en çok kendi kültürümüzü yansıtması, karakterleri ve toplumsal sorunları ele almasını önemli bulmuş. Yapım kalitesi ve oyuncular bu 3 unsuru takip etmiş. Anlatılan hayatın kendi hayatına benzemesi ise son sırada.

Söz dizisinde de sıralama benzer olsa da yine de farklar var: En çok toplumsal sorunları ele alması, ardından karakterler, yapım kalitesi ve oyuncular gelmiş ve kendi kültürümüzü yansıtması ise bütün bunları takip etmiş. Yine, anlatılan hayatı kendi hayatına benzetmek sondan 4. sırada olsa da, nispeten önem verilen bir unsur.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 25

Çukur dizisini seçmedeki unsurlar

Çok kaliteli çekimi, sahneleri, yapımı olması 3,8 Dizide anlatılan karakterleri beğeniyor olmam 3,8 Dizide çok beğendiğim bir oyuncu olması 3,7 Toplumsal sorunları ele alması 3,3 Kendi kültürümüzü yansıtması 3,2 Etrafımdaki herkesin seyretmesi 3,0 Sürekli izlediğim kanalda yayınlanması 2,8 Dizide anlatılan hayat benim hayatıma benzemesi 2,7 Dizide anlatılan hayatı yaşamak istiyor olmam 2,7 Dizide olanlar geçmişimle ilgili anılarımı… 2,7 Dizinin geçtiği yerin benim için çok önemli olması 2,6

1 3 5 <-- Çok önemsiz Çok önemli ->

Diriliş Ertuğrul dizisini seçmedeki unsurlar Kendi kültürümüzü yansıtması 4,1 Dizide anlatılan karakterleri beğeniyor olmam 3,9 Toplumsal sorunları ele alması 3,7 Çok kaliteli çekimi, sahneleri, yapımı olması 3,7 Dizide çok beğendiğim bir oyuncu olması 3,4 Etrafımdaki herkesin seyretmesi 3,1 Sürekli izlediğim kanalda yayınlanması 3,1 Dizide olanlar geçmişimle ilgili anılarımı… 2,9 Dizinin geçtiği yerin benim için çok önemli olması 2,9 Dizide anlatılan hayatı yaşamak istiyor olmam 2,8 Dizide anlatılan hayat benim hayatıma benzemesi 2,8 1 3 5 <-- Çok önemsiz Çok önemli ->

Söz dizisini seçmedeki unsurlar Toplumsal sorunları ele alması 3,9 Dizide anlatılan karakterleri beğeniyor olmam 3,8 Çok kaliteli çekimi, sahneleri, yapımı olması 3,7 Dizide çok beğendiğim bir oyuncu olması 3,7 Kendi kültürümüzü yansıtması 3,6 Etrafımdaki herkesin seyretmesi 2,9 Sürekli izlediğim kanalda yayınlanması 2,9 Dizide anlatılan hayat benim hayatıma benzemesi 2,7 Dizide anlatılan hayatı yaşamak istiyor olmam 2,6 Dizide olanlar geçmişimle ilgili anılarımı… 2,6 Dizinin geçtiği yerin benim için çok önemli olması 2,6 1 3 5 <-- Çok önemsiz Çok önemli ->

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 26

Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz dizisini seçmedeki unsurlar Çok kaliteli çekimi, sahneleri, yapımı olması 3,9 Dizide anlatılan karakterleri beğeniyor olmam 3,7 Toplumsal sorunları ele alması 3,7 Dizide çok beğendiğim bir oyuncu olması 3,7 Kendi kültürümüzü yansıtması 3,5 Sürekli izlediğim kanalda yayınlanması 2,9 Etrafımdaki herkesin seyretmesi 2,9 Dizinin geçtiği yerin benim için çok önemli olması 2,7 Dizide anlatılan hayat benim hayatıma benzemesi 2,7 Dizide olanlar geçmişimle ilgili anılarımı… 2,5 Dizide anlatılan hayatı yaşamak istiyor olmam 2,4 1 3 5 <-- Çok önemsiz Çok önemli ->

Vatanım Sensin dizisini seçmedeki unsurlar Dizide anlatılan karakterleri beğeniyor olmam 3,9 Kendi kültürümüzü yansıtması 3,8 Dizide çok beğendiğim bir oyuncu olması 3,8 Toplumsal sorunları ele alması 3,8 Çok kaliteli çekimi, sahneleri, yapımı olması 3,6 Dizinin geçtiği yerin benim için çok önemli olması 2,8 Sürekli izlediğim kanalda yayınlanması 2,7 Dizide olanlar geçmişimle ilgili anılarımı… 2,7 Etrafımdaki herkesin seyretmesi 2,7 Dizide anlatılan hayatı yaşamak istiyor olmam 2,4 Dizide anlatılan hayat benim hayatıma benzemesi 2,3

1<-- Çok önemsiz 3 Çok önemli -> 5

Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz ve Vatanım Sensin dizilerini izleyenlerin en önemsedikleri 5 unsur, sıralama biraz değişse de, yine aynı. Vatanım Sensin dizisinin geçtiği yeri aslında çok önemli bulmasalar da, sıralamada nispeten yukarıda çıkması dikkat çekiyor.

İnsanların dizide anlatılan hayatı yaşamak istiyor olmaları nispeten önemsiz gördükleri bir unsur. Her ne kadar dizilerde lüks evlerle, pahalı arabalarla zenginlerin gıpta edilebilecek hayatları sık sık gösterilse de, en azından bu araştırmada ortaya çıkardığımız kadarıyla dizileri gerçek hayatlarından kaçış için, unutmak için izlediklerini iddia etmek zor görünüyor.

Dönem dizisi de olsa, günümüzde de geçse, dizilerdeki karakterleri beğendiklerini söylerken bunun karakterlerle özdeşleşip özdeşleşmedikleri anlamına geldiğini bilmiyoruz ama dizide anlatılan kendi hayatına benzetmeleri dizi seçiminde pek önem arzetmiyor. Dolayısıyla insanların dizileri kendilerinden iz bulmak, kendi hayatlarının hikayeleştirildiğini görmek amacıyla izlediklerini ilk aşamada iddia etmek zor görünüyor. Ama “kendi kültürümüzü yansıtmasının” hangi dizi olursa olsun önemsenmesi, kişilerin kendi bireysel hayatlarını olmasa da, kolektif hayatlarını dizide görmek istediklerine işaret ediyor. Dolayısıyla dizilerden beklentinin bireysellik üzerine değil, toplumun bir parçası olmak üzerine kurulu olduğunu iddia edebiliriz. Nitekim dizilerin “toplumsal sorunları ele alması” da, bir yandan didaktik bir anlatım beklentisi olarak anlaşılabilecekken, diğer yandan toplumsallığın vurgulanması olarak da anlaşılabilir.

Dizi seçerken hangi unsurları ne derece önemsediklerini tek tek sorduktan sonra tek bir soruyla en çok hangisine dikkat ettiklerini sorduk ve dizi izleyenlerin yarısı “hikayesi” dedi. Ardından

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 27

verdiği mesaja, oyuncu kadrosuna ve karakterlerine dikkat ettiklerini söylediler. En çok izlenen diziler arasında Çukur’u izleyenler oyuncu ve karakterlere, Diriliş Ertuğrul ve Vatanım Sensin izleyenler verdiği mesaja daha fazla dikkat etmek eğiliminde.

Ancak sonuçta, insanlar dizide anlatılan hayatın kendi hayatlarıyla nasıl bir ilişkisi olduğundan bağımsız olarak, en çok hikayeye, verdiği mesaja ve yapım kalitesine bakıyorlar. Bu cevapların dağılımı toplumsal kümelerde ve dizi seçmen nedenlerine göre değişmiyor.

Bir diziyi tercih ederken en çok hangisine dikkat edersiniz? Yüzde Hikayesi 46,0 Verdiği mesaj 13,1 Oyuncu kadrosu 10,9 Karakterleri 8,4 Dini, kültürel yanı 2,4 Yayınlandığı kanal 1,4 Hakkında konuşuluyor olması 1,1 Yayın günü ,8 Mekanları ,6 Dizi izlemiyorum. 15,3

Bir diziyi tercih ederken en çok hangisine dikkat edersiniz?

Türkiye 46 13 11 8 22

Çukur 56 9 18 13 4

Diriliş Ertuğrul 56 24 4 2 14

Söz 49 20 16 11 5

Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz 58 12 16 13 1

Vatanım Sensin 49 24 15 5 7

% 0 % 50 % 100

Hikayesi Verdiği mesaj Oyuncu kadrosu Karakterleri Diğer

İnsanların dizi seçme nedenlerine dair ipucu olabilecek başka açıyı, siyasi tercihleri sağlayabilir. Aşağıda siyasi parti tercihleriyle dizi tercihleri arasındaki ilişkiyi gösteren grafik ilk olarak siyasi tercihin diziler üzerinden pek de etkisi olmadığını, her parti seçmen grubunun çok farklı dizi tercihleri barındırdığını gösteriyor. Ancak daha dikkatli incelediğinde Diriliş Ertuğrul izleyicileri arasında Ak Parti seçmenlerinin ağırlığı; Ak Partili’lerin Vatanım Sensin dizisini, CHP’lilerin ise Diriliş Ertuğrul ve Söz dizilerini neredeyse hiç izlemiyor olmaları, Çukur dizisinin izleyicilerinin ise nispeten dengeli dağılıyor olması dikkat çekiyor.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 28

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 29

2.5.2. Rating karşılaştırması

Barometre Ölçüm-Rating Karşılaştırması

15 Çukur 10 13 Diriliş Ertuğrul 17 12 Söz 11 6 Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz 9 5 Arka Sokaklar 9

4 Vatanım Sensin 5 4 Kadın 8 3 Aşk ve Mavi 8 3 Siyah Beyaz Aşk 5 3 Meryem 5 Barometre Ölçüm

Kırgın Çiçekler 3 5 TNS Rating/Total 3 Bizim Hikaye 8 2 Fazilet Hanım ve Kızları 6 2 İstanbullu Gelin 6 1 Ufak Tefek Cinayetler 7

0 10 20

Dizilerin izlenme oranlarına dair bulgularımızın gerçek rating verileriyle ne derece örtüştüğünü inceleyebilmek için adı geçen dizilerin son 3 yayınlanan bölümlerinin gerçekleşen tüm izleyicilere ait (total) rating yüzdelerinin ortalamasını kullandık. Adı geçen dizilerin Barometre araştırmasındaki ölçümler için de ilk ve ikinci dizi olarak tercih edilmelerini beraber aldık. Bu durumu özetleyecek olursak, Çukur dizisinin 9,6’lık rating oranı 21 Ocak 2018’den önce yayınlanan 3 bölümün ortalama rating yüzdesi ve 14,9'luk tercih edilme oranı ise birinci ve ikinci tercihlerin toplamıdır. Yukarıdaki karşılaştırmada sıralamanın ilk üç dizisi paralel hareket etmiş görülüyor. Diriliş Ertuğrul, Söz ve Çukur dizileri TNS ratinglerinde de ilk üç sırayı paylaşıyorlar. Gerçek ölçüm ile beyan arasındaki en ciddi fark ise Ufak Tefek Cinayetler dizisinde görülüyor. Bu tip farklar anketin yapıldığı haftasonu günleriyle yayın günü arasındaki kopukluktan da kaynaklanıyor olabilir, dizilerin de toplum gibi kutuplaşmasından da…

Seyredildiğinden fazla söylenen diziler: Kişilerin beyan olarak söyledikleri dizilerle gerçekten seyrettikleri arasındaki farkı hatadan ziyade farklı bulgu olarak ele almakta fayda var. Zira, araştırmanın eğitim durumu, çalışma durumu, yaş, medeni durum, hayat tarzı, etnik kökeni vb. oranlarının reel verilerle birebir paralel olduğunu biliyoruz. Bu kapsamda dizilerin izlenme oranı ile sorulunca tercih ettiğini söyleme oranı arasındaki fark başka bir anlam taşıyor.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 30

Diriliş Ertuğrul ve Çukur dizilerinin ve çok az farkla da olsa Söz dizisinin Barometre araştırmasında söylenme oranları, rating oranlarından daha yüksek.

Seyredildiğinden daha az söylenen diziler: Bunun tam tersi bir tabloyu ise ilk üç diziden sonraki tüm dizilerde görüyoruz. Bu diziler ise kişilerin telaffuz ettiğinden çok daha fazla seyrediliyor. Diğer bir deyişle bir grup izleyici bu dizileri seyrediyor, ancak seyrettiğini ankette beyan etmiyor. Bu durumu siyasal kutuplaşmadan ziyade sosyal ayrışmaya bağlayabiliriz.

İlk üç dizi dışındaki tüm diziler rating oranlarından daha az söylenmiş. Bunlar arasında Ufak Tefek Cinayetler, İstanbullu Gelin, Aşk ve Mavi, Bizim Hikaye ve Kadın rating’deki oranlarından 4 ila 5,5 puan daha az söylenmiş görünüyor. Bu diziler arasında ilk bakışta ortak nokta izleyicilerinin ağırlıklı olarak kadın olması.

Rating ile Barometre ölçümü arasındaki farkların bir diğer nedeni, görüştüğümüz kişilerin dizileri tekrarlandıkları saatlerde veya internetten izlemeleri ve rating hesabında bunu dikkate almamamız olabilir.

2.5.3. Dizilerin Gündelik Hayata Etkisi Dizi izleyenlerin çoğunluğu aynı zamanda başka birşeyle de meşgul oluyor. Yüzde 43 aynı zamanda birşeyler yiyip içiyor. Akşam yemeği yerken mi dizi izlediklerini, yoksa ekran karşısında abur cubur mu yediklerini verilerimizden bilemesek de, üst düzey çalışanların, öğrencilerin, gençlerin, anne-babasıyla veya apartmanda yaşayanların bir şey yiyip içtiği daha fazla söylemeleri bunun daha ziyde daha modern, zamanı daha kısıtlı kesimlerin alışkanlığı olduğuna işaret ediyor.

On kişiden biri dizi izlerken aynı zamanda bilgisayar, tablet veya telefonla ilgilenyior, yani çift ekranda zaman geçiriyor. Bu alışkanlık, tahmin edilebileceği gibi daha eğitimli olanlarda, özellikle de gençler arasında çok daha yaygın. Öğrencilerin yüzde 25’i, Instagram üyelerinin yüzde 21’i, 18-32 yaş grubunun yüzde 19’u, sosyal medya üyesi olanların yüzde 14’ü dizi izlerken, ikinci bir ekrana bakıyor.

Ev işi yapmak veya el işiyle uğraşmak ise, tahmin edilebileceği gibi kadınların tekelinde denebilir. Ev kadınları kadar işçi/esnaf/çiftçi kadınlar da dizi izlerken ev işi, yapıyor ve en çok orta yaş kadınları yapıyor. Dizi izlerken el işi yapmaya olan ilgi yaşla artıyor ve en çok emekli kadınlar ve ardından ev kadınları ve işçi/esnaf/çiftçi kadınlar el işi yapıyor.

Dizi izlerken ne yapar?

17 21 43 10 8 5 2

% 0 % 50 % 100 Dizi izlemiyorum. Hiçbir şey yapmam, sadece dizimi izlerim. Bir şeyler yiyip, içerim. Bilgisayar, tablet veya telefonla ilgilenirim. El işi Ev işleri Diğer

Toplumda her beş kişiden biri dizilerde birşey görüp beğenmiş ve satın almış. En çok giyim, takı, saat, aksesuar, kozmetik gibi kişisel ve görünür şeyler satın almışlar. Çok daha düşük oranlarda da olsa, elektronik eşya, ev eşyası, mobilya, dekorasyon ürünü ve yiyecek içecek alanlar da

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 31

olmuş. Dizide görüp birşeyler satın alanlar oran olarak düşük görünse de örneğin yüzde 2’nin yiyecek içecek alması, bu alanda yaklaşık 1-1,5 milyon kişilik bir pazar olduğuna işaret ediyor. Dolayısıyla dizilerin insanların hayatlaın

Dizilerde görüp beğenerek satın aldığınız bir eşya, ürün, kıyafet vs. oldu mu? Olduysa ne aldınız? Dizilerden görüp bir şey satın alanlar 21 Giyim kuşam 7 Takı, saat, aksesuar 5 Elektronik eşya 3 Ev eşyası, mobilya 2 Yiyecek-içecek 2 Kozmetik ürünü 1 Dekoratif eşya 1 Diğer 1

0 15 30

Dizilerde görerek öğrendiğiniz şeyler var mı? Varsa hangileri?

Tarih-coğrafya bilgisi 17 Giyim kuşam tarzı 13 Yeme içme tarzı 9 Ev dekorasyon tarzı 8 Konuşma tarzı 8 İş yapma tarzı 4 Diğer 20

0 15 30

Cumhurbaşkanı Erdoğan, bir konuşmasında dizilerden tarih öğrenilebileceğine dair bir ifade kullanmıştı. Çoğu Ak Parti seçmeni olan Diriliş Ertuğrul dizisinin izleyicileri, gerçekten de dizilerden tarih-coğrafya bilgisi edinmeye çok daha meyilli. Ancak siyaseten oldukça farklı pozisyonda bulunan Vatanım Sensin dizisini izleyenler de aynı meyle sahip.

Tarih-coğrafya bilgisi

Vatanım Sensin 33

Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz 19

Söz 14

Diriliş Ertuğrul 37

Çukur 18

0 20 40

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 32

Satın aldıkları ve öğrendikleri üzerinden toplumun dizilerden nasıl etkilediğini, toplumsal doku haritasında incelediğimizde, ilk olarak çeşitli seçeneklerin harita üzerinde çok dağılmadığını görüyoruz. Yani aldıklarından veya öğrendiklerinden dolayı toplumun kalanından çok fazla ayrışan toplumsal kümelerden bahsetmek mümkün değil. En çok söylenen tarih-coğrafya öğrenmek de haritanın ortasına denk gelmiş ve ayrıştırıcı görünmüyor. Bunun yanısıra elektronik eşya, takı, kozmetik gibi şeyler haritanın sosyo-ekonomik olarak daha iyi olan tarafına denk gelmiş.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 33

MEDYA PLANLAMASINDA SADECE “KAFA SAYAN” VERİ YETMEZ, NİTELİK DE LAZIM!

Prof. Dr. Ali Atıf Bir

TV Ölçümlerinin (rating araştırmaları) geçmişi dünyada 1950’li yıllara Türkiye’de 90’lı yılara dayanır. Reklam harcamalarının en fazla olduğu ABD’de anket tekniği ile başlamıştır ölçümler, daha sonra günlük tutma yöntemine geçilmiştir ve son olarak “peoplemeter” denilen cihazların keşfiyle son döneme geçilmiştir. Türkiye’de ise ölçümler doğrudan AGB eliyle doğrudan “peoplemeter” yöntemiyle başlamıştır.

ABD’de içinde reklamveren, medya ve reklamcıların olduğu bir konsorsiyumun yaptırdığı “Ulusal TV Ölçümleri Geçerlilik Testleri” anket ve kişisel günlük tutma yöntemlerine göre “peoplemeter” cihazlarıyla ölçümlemenin gerçeğe daha yakın sonuçlar ürettiğini göstermiştir. Anket yöntemi ile bir kişinin kendine sorarak TV izleme davranışını ölçmek yöntemlerin en güçsüzüdür. Bunun nedeni de kişinin hafızsasını ekran başında yaptıklarını tam olarak hatırlamamasıdır. Teknoloji; frekans, resim eşlemesi ya da sinyal üzerinden kişinin hangi kanalı ne kadar izlediğini dakika bazlı (neredeyse artık saniye bazlı) ölçmekte; seçilen örneklem içinde “kafa sayımını” daha kesin yapabilmektedir.

KONDA’nın “Dizi ve Haber Tercihleri” araştırmasının sonuçları ile KANTAR/TNS TV Ölçümleri araştırmasını sonuçları arasındaki farklara “ölçüm yöntemlerinin” avantajları ve dezavantajları açısıdan bakmak gerekir. Diğer yandan TV ölçümlerinde hane örneklemesi yapılıp kotalama yapılırken, burada ise hane bazlı tesadüfi birey örneklemesi yapıldığına dikkat edilmelidir.

Diğer taraftan TİAK A.Ş tarafından yapılan “kurucu anket” verilerine göre 2016 yayın alma şekli şöyledir: Uydu’dan % 95.3, % 2.8 Kablo, Karasal Anten % 1.7. RTÜK denetiminde olması gereken TİAK A.Ş panel kurgusu verilerini ise yayınlamamaktadır. KANTAR TNS ile yapılan son sözleşmede misafir izlemesi de ölçümlere katılmış, yıllık 19 milyon TL gibi bir rakama çıkılmıştır. Ama hâlâ panelin “yayın alım şekline” göre büyük açıkları vardır.

KONDA’nın araştırmasına göre Türkiye’de hanelerin yüzde 75’inde uydu anteni, yüzde 12’sinde Digiturk yayını, yüzde 6,7’sinde D-Smart, yüzde 4,8’inde Teledünya-KabloTV ve yüzde 3,9’unda Tivibu bulunuyor. Dijital dizi platformların ise hiçbiri yüzde 1’in üzerinde aboneye sahip görünmüyor. Sadece uydu anteni bulunanlar yüzde 68, herhangi bir kablo yayınına abone olanlar yüzde 25, herhangi bir dijital platforma abone olanlar ise yüzde 3,8 oranında, yani yaklaşık 2 milyon 200 bin kişi.

Dijital yayın aboneliği olan hanelerde özellikle Samsung ve LG oldukça yaygın. Bu fark, hane gelirine ve yerleşim yerine göre de görülebiliyor. Yani elimizdeki veriyle diyebiliriz ki Türkiye TV ölçümleri dijital platformlarındaki ölçümleri hesaba katmadığı gibi “zaman kaydırma” ile internet sitelerinden izlemeyi de ölçüm dışında tutmaktadır. Yani üst gelir ve daha genç izleyicilere yanlı bir ölçüm sistemimiz vardır. Bu açıdan bakarsak da KONDA’nın elde ettiği veriler tüm gelir gruplarını ve yaş gruplarını örnekleme dahil ettiği için oldukça değerli bir veri demeti sunmaktadır.

Türkiye ABD ile birlikte dünya üzerinde en fazla TV izleyen toplumdur. Neredeyse günde 4,5 saate yakın TV izlemesi mevcuttur ve tüm reklam yatırımlarının % 52’si TV’ye yapılmaktadır. İnternet yatırımları TV’yi henüz etkilememiştir. Bu nedenle KONDA’nın ürettiği verinin niteliksel yönü daha iyi medya planlaması yapılması açısından önemlidir.

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 34

“Zaplama” davranışı TV kumandasını ele geçiren için normal bir davranıştır. ABD’de yapılan bir araştırmaya göre 5 farklı zaplama davranışı tespit edilmştir. Aşağıdan yukarı teker teker gezme, yukardan aşağı teker teker gezme, kaldığı yerden teker teker aşağı yukarı gezme, rastgele kanalları atlayarak gezme, seçilen kanalları atlayarak gezme. Türkiye’de hanelerin yarısından biraz fazlasında tek televizyonda kanallar arasında geçiş yapılıyor, yani “zaplanıyor.” Kalanlarının ise çoğunda bir program açılıp ve bitene kadar izlendiği söyleniyor. Hanelerin ancak yüzde 8’inde, yani yaklaşık her 12 hanenin birinde, isteyen ikinci bir televizyonda başka program izliyor. TİAK A.Ş’nin 2016 kurucu anketine göre ise Türkiye’de hanelerin yüzde 69,7’si tek televizyonlu, yüzde 30,3’ü çift televizyonlu. Oysa üç TV’li, 4 TV’li haneler de var ama yine KANTAR’ın örneklemesi bu konuda alt gelir gruplarına yanlı çalışıyor. Mobil, tablet, internetten TV izlemesinin ölçüldüğü söyleniyor ama henüz raporlama gören yok.

Kumanda, tahmin edilebileceği gibi en çok erkeklerin elinde: Erkeklerin yüzde 52’si, kadınların ise yüzde 28’i kumandanın kendinde olduğunu söylüyor. Sonuçta herkes kumandanın kendinde olduğunu söylemeye meyilli. Ama izlenecek programların ortak karara dayalı olabileceğini de unutmamak lazım.

KANTAR/TNS araştırmasının da gösterdiği televizyonda insanlar en çok haber ve dizi izliyor. Diziler biraz da TV ekonomisinin gereği… Fazla sayıda reklam kuşağı açarak TV kanalları ekonomik açıdan verimli davranıyorlar. Bu da dizi furyasına yol açıyor. Toplumsal olarak program çeşitliliği azalıyor ama TV’ler ayakta kalıyor. Haber ve dizileri spor, belgesel ve kadın programları takip ediyor. Yüzde 8, yani her 12 kişiden biriyse televizyon izlemediğini söylüyor. AGB’den bu yana rating araştırmalarında en önemli tercih değişkeni yaştır. Sonra da cinsiyet değişkeni öne çıkar. KONDA televizyon program tercihindeki en etkili unsurlardan biri cinsiyet olduğunu vurguluyor: “Erkekler haber, spor ve siyaset izlemeye çok daha meyilliyken, kadınlar dizi, kadın programı ve yarışma, magazin, yeme-içme, çizgi film türü daha az izlenen program türlerini izlemeye daha meyilli.” diyor. Belgesel izleyen erkekler de kadınların iki katı. Bu belgesel konusu biraz ilginç bir konu. Ne KANTAR araştırmasında böyle bir izleme çıkıyor, ne de TV’de bu kadar belgesel var.

KONDA araştırmasında program türü tercihinde cinsiyet ve yaşın yanısıra, KANTAR/TNS araştırmasında ölçülmeyen hayat tarzının, dindarlığın etkisi de olduğu görülüyor. Gençler çok daha az haber izlerken, daha fazla dizi, yarışma, komedi, magazin programı izliyorlar. Dizileri, magazin ve yarışma programlarını en çok genç kadınlar, en az da 49 yaş üstü erkekler izliyor. Bunun yanısıra, haber de, dini içerikli programlar da dindarlıkla, Dindar Muhafazakâr hayat tarzıyla beraber daha fazla izlenir hale geliyor. Tüm bunlar sadece “kafa sayan” bir araştırma verilerine göre medya planlaması yapmanın ne kadar eksik olacağını, mutlaka “niteliği” ortaya koyan araştırmalarla planlamanın zenginleşmesi gerektiğini ortaya koyuyor.

KONDA verilerine göre Türkiye’nin yarısı internete girmediği için, yarısı da internette bu tür programlar izlemediği için üç kişinin ikisi internetten hiçbir program türünü izlemiyor. İnternette ise program sıralaması değişiyor. En çok dizi, ardından haber, müzik-magazin türü programlar, spor ve komedi-güldürü izleniyor. Yetişkin nüfusun yüzde altısı, sadece internetten dizi izlediğini, TV’den izlemediğini belirtmiş. TV’den komedi izleyenlerin oran yüzde 7’ken, sadece internetten komedi izleyenlerin oranı yüzde 7. TV’den magazin programı izleyenler yüzde 8’ken, sadece internette magazin programı izleyenler de yüzde 8. Dolayısıyla dizinin yanısıra bu iki program türünün internete kaydığını iddia etmek mümkün. Nitekim bu iki türdeki programların bir kısmın Youtuber’ların ve Instagram fenomenlerinin hazırladıkları programlar veya çektikleri videolar olduğu tahmin etmek mümkün. Bu sonuçlar eğer diğer demografik örneklemeler doğru ise KANTAR/TNS TV ölçümlerinde çok izlenen programların doğru olduğunu ama rating büyüklüklerinin farklı olabileceğini gösteriyor.

Kadınlar ve erkekler beklendiği üzere çoğunlukla farklı dizileri izliyorlar. Geçmişe yönelik de farklı dizileri beğeniyorlar. Ancak ratinglere bakıldığında daha az izleme yüzdelerine rastlanması 2 nedenden olabilir 1) Dizilerin TV’de izlenip daha sonra fazla da anlam yüklenmediğine 2) Türkiye rating sisteminin “karşılıklı anlaşılmış” örneklem kullanmamasına…

Hangi diziyi izlediklerinden bağımsız olarak insanlar en çok “dizide anlatılan karakterleri beğeniyor olmalarının” dizi tercihinde önemli veya çok önemli olduğunu söylüyorlar. Bunu sırasıyla kaliteli çekim, sahne, yapım olması, çok beğendiği bir dizi olması, toplumsal sorunları ele alıyor olması ve kendi kültürümüzü yansıtıyor olması cevapları takip ediyor. İlk üç dizi de aynı nedenlerle izleniyor. Etraftaki insanların seyretmesi, bulunduğu kanal, dizideki mekan veya tarih ve anlatılan hayata özenmek veya özdeşleşmekKONDA OCAK ise’18 insanların yarısından azı için DİZİ diz VEi HABERseçiminde TERCİHLERİ önemli kriterler. Tüm bunlar izlenen35 dizi yapmanın kuralları. TV kanalları bu sonuçlara kulak assalar iyi olur. Çünkü şu anda yayından kaldırılan TV dizisi sayısı kaldırılmayandan daha fazla…

Kadınlar ve erkekler beklendiği üzere çoğunlukla farklı dizileri izliyorlar. Geçmişe yönelik de farklı dizileri beğeniyorlar. Ancak ratinglere bakıldığında daha az izleme yüzdelerine rastlanması 2 nedenden olabilir 1) Dizilerin TV’de izlenip daha sonra fazla da anlam yüklenmediğine 2) Türkiye rating sisteminin “karşılıklı anlaşılmış” örneklem kullanmamasına…

Hangi diziyi izlediklerinden bağımsız olarak insanlar en çok “dizide anlatılan karakterleri beğeniyor olmalarının” dizi tercihinde önemli veya çok önemli olduğunu söylüyorlar. Bunu sırasıyla kaliteli çekim, sahne, iyi yapım olması, çok beğendiği bir dizi olması, toplumsal sorunları ele alıyor olması ve kendi kültürümüzü yansıtıyor olması cevapları takip ediyor. İlk üç dizi de aynı nedenlerle izleniyor. Etraftaki insanların seyretmesi, bulunduğu kanal, dizideki mekan veya tarih ve anlatılan hayata özenmek veya özdeşleşmek ise insanların yarısından azı için dizi seçiminde önemli kriterler. Tüm bunlar “izlenen dizi” yapmanın kuralları. TV kanalları bu sonuçlara kulak verseler iyi olur. Çünkü şu anda yayından kaldırılan TV dizisi sayısı kaldırılmayandan daha fazla…

KONDA’nın araştırması gösteriyor ki, dizilerdeki ürün yerleştirmeler tüketimi etkilediği gibi insanların konuşma, yeme içme, giyim kuşam alışkanlıklarını da etkiliyor. Çünkü TV dizileri birer sosyal öğrenme aracı. Ürün yerleştirmelerin kör gözüm parmağına olmaması gerekiyor. Bu açıdan dizi sonlarındaki “içerideki benim markam” logolarının bir yandan iş yaparken diğer yandan doğallığı bozduğu için etkiyi azalttığını varsayabiliriz.

Haber seçiminde gündelik hayat, siyaset, ekonomi ve terör haberlerinin tercihte ilk dörtte yer alması haber izlemenin genel güdüsü olan “surveillance güdüsü” (kişisel hayatı ya da aile hayatını tehdit edecek olayları gözetim altında tutma) ile paralel bulgudur. Yani genel iletişim kurumları böyle olmasını öngörür. Yani araştırmanın dısşal geçerliliğine kanıt olarak gösterebiliriz.

Sonuç olarak televizyonda ve internette izlenen program türlerinin toplumsal doku haritası üzerindeki dağılımı ve farklılıklar bize “kalite” ratinglerinin önemini ortaya koyuyor. Örneğin siyasi tercihler de kanal ve dizi tercihlerini etkiliyor ve şu andaki planlama mantığında bu tür değişkenler çok gözle alınmıyor. Eğer TV gelecekte internetle daha iyi rekabet etmek ve savaşı kaybetmemek istiyorsa daha fazla hedef kitlelere yönelik niteliksel veri üretmek ve bu veriye göre de rating üretmek zorundadır. Reklamveren de bu veriyi talep etmelidir. Çünkü sadece “kafa sayımına” göre medya planlama yatırımın yarısını çöpe atar. Ama hangi yarısı bilemeyiz!

Bugün internet basılı mecraları bitiriyor görünse de gelecekte internetin hedefleme özelliğinin TV’yi de etkilemeyeceği anlamına gelmez…

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 36

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 37

3. ARAŞTIRMANIN KÜNYESİ

3.1. Araştırmanın Genel Tanımı Bu raporun dayanağı olan araştırmalar, KONDA Barometresi aboneleri için, KONDA Araştırma ve Danışmanlık A.Ş. tarafından gerçekleştirilmiştir.

Araştırmanın saha çalışması 6-7 Ocak 2018 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Bu rapor, Türkiye’deki 18 yaş üstü yetişkin nüfusun, saha çalışmasının yapıldığı günlerdeki siyasal eğilimlerini, tercihleri ve profillerini yansıtmaktadır.

Araştırma, Türkiye’nin 18 yaş üstü yetişkin nüfusunu temsil edecek deneklerin tercihlerindeki eğilim ve değişimleri belirlemek ve izlemek için tasarlanmış ve uygulanmıştır. Araştırmanın bulgularının hata payı, yüzde 95 güven aralığında +/- 1,7, yüzde 99 güven aralığında yüzde +/- 2,3’dür.

3.2. Örneklem Örneklem, ADNKS (Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi) verilerine dayalı mahalle ve köylerin nüfus büyüklükleri ve eğitim seviyeleri verileri ile 1 Kasım 2015 Genel seçimlerinin mahalle ve köy sonuçları katmanlandırılarak hazırlanmıştır. Yerleşim yerleri önce kır/kent/metropol olarak ayrıştırılmış ve 12 bölge esas alınarak örneklem tespit edilmiştir.

Araştırma kapsamında, 29 ilin merkez dahil 116 ilçesine bağlı 158 mahalle ve köyünde 2745 kişiyle hanelerinde yüzyüze görüşülmüştür. Her bir mahallede gerçekleştirilen 18 anket için yaş ve cinsiyet kotası uygulanmıştır.

Gidilen il 29 Yaş grubu Kadın Erkek Gidilen ilçe 116 18-32 yaş 3 denek 3 denek Gidilen mahalle/köy 158 33-48 yaş 3 denek 3 denek Görüşülen denek 2745 49 yaş ve üstü 3 denek 3 denek

Düzey 1 (12 bölge) Gidilen iller 1 İstanbul İstanbul 2 Batı Marmara Balıkesir, Tekirdağ 3 Ege Denizli, İzmir, Kütahya 4 Doğu Marmara Bursa, Eskişehir, Kocaeli 5 Batı Anadolu Ankara, Konya 6 Akdeniz Adana, Antalya, Hatay, Mersin 7 Orta Anadolu Kayseri, Sivas 8 Batı Karadeniz Samsun, Tokat 9 Doğu Karadeniz Trabzon 10 Kuzeydoğu Anadolu Erzurum, Kars 11 Ortadoğu Anadolu Elazığ, Malatya, Van 12 Güneydoğu Anadolu Diyarbakır, Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 38

Anketin yapıldığı bölge Kır Kent Metropol Toplam

1 İstanbul 20,6% 20,6% 2 Batı Marmara 0,7% 3,3% ,7% 4,6% 3 Ege 1,9% 6,6% 5,2% 13,7% 4 Doğu Marmara 1,3% 2,6% 5,8% 9,7% 5 Batı Anadolu ,7% 1,9% 7,1% 9,7% 6 Akdeniz 1,9% 5,0% 5,0% 12,0% 7 Orta Anadolu ,6% 2,5% 1,3% 4,4% 8 Batı Karadeniz 2,0% 3,3% ,7% 5,9%

9 Doğu Karadeniz 1,1% 1,9% 3,0%

10 Kuzeydoğu Anadolu 1,9% 0,8% 2,7% 11 Ortadoğu Anadolu 1,3% 2,6% ,6% 4,5% 12 Güneydoğu Anadolu 2,0% 3,3% 3,9% 9,2% Toplam 15,3% 33,8% 50,9% 100,0%

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 39

4. TÜM CEVAP DAĞILIMLARI

4.1. Deneklerin Profili Cinsiyet Yüzde Kadın 48,9 Erkek 51,1 Toplam 100,0

Yaş Yüzde 18 - 32 yaş 33,2 33 - 48 yaş 35,7 49+ yaş 31,1 Toplam 100,0

Eğitim durumu Yüzde Okuryazar değil 5,1 Diplomasız okur 2,3 İlkokul mezunu 18,4 İlköğretim / Ortaokul mezunu 26,6 Lise mezunu 31,1 Üniversite mezunu 15,2 Yüksek lisans / Doktora 1,3 Toplam 100,0

Eğitim durumu (gruplanmış) Yüzde Lise altı 52,4 Lise 31,1 Üniversite 16,5 Toplam 100,0

Hane kişi sayısı Yüzde 1 - 2 kişi 21,0 3 - 5 kişi 64,1 6 - 8 kişi 12,3 9 ve daha fazla kişi 2,6 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 40

Hanede çocuk sayısı Yüzde Tek çocuk 20,2 2 çocuk 23,2 3-4 çocuk 15,8 5+ çocuk 3,2 Hanede çocuk yok 37,6 Toplam 100,0

Medeni durum Yüzde Bekar 24,0 Sözlü/Nişanlı 1,3 Evli 69,3 Dul/Boşanmış 5,4 Toplam 100,0

Hanenizin durumunu en iyi hangisi açıklıyor? Yüzde Tek başıma yaşıyorum. 4,9 Ben ve eşim birlikte yaşıyoruz. 16,5 Ben, eşim ve çocukla / çocuklarla yaşıyoruz. 46,3 Annem, babam, ben birlikte yaşıyoruz. 11,7 Anne, baba, çocuklar ve diğer aile üyeleri yaşıyor. 13,3 Diğer 7,4 Toplam 100,0

Hayat tarzı kümesi Yüzde Modern 29,8 Geleneksel Muhafazakâr 42,9 Dindar Muhafazakâr 27,3 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 41

Çalışma durumu Yüzde Devlet memuru 5,0 Özel sektör 7,4 İşçi 8,4 Esnaf 9,2 Tüccar / iş adamı 1,0 Serbest meslek sahibi 1,7 Çiftçi, ziraatçı, hayvancı 3,1 Çalışıyor, diğer 4,2 Emekli 13,9 Ev kadını 29,9 Öğrenci 9,8 İşsiz 4,8 Çalışamaz halde 1,5 Toplam 100,0

Sosyal medya Yüzde Facebook 47,6 Twitter 16,8 Whatsapp 55,6 Youtube 26,6 Instagram 31,6 Diğer 1,2 İnternete giriyorum ama sosyal medyayı kullanmıyorum 5,9 İnternete hiç girmiyorum 25,8

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 42

Haber seyrettiği TV kanalı Yüzde İzlemiyorum 1,5 Haberleri TV’den takip etmiyorum. 8,4 A Haber 7,6 ATV 12,1 CNN Türk 2,7 Fox TV 22,7 Haber Türk 2,3 Halk TV 1,5 Kanal 7 1,5 Kanal D 7,7 NTV 2,8 Show TV 5,7 Star TV 5,5 TRT 13,5 Ulusal Kanal ,6 Diğer kanallar 3,9 Toplam 100,0

Bu hanenin malı olan arabanız var mı? Yüzde Var 48,9 Yok 51,1 Toplam 100,0

Örtünme durumu Yüzde Örtmüyor 31,0 Başörtüsü 45,0 Türban 7,8 Çarşaf, peçe 1,1 Görüşülen kişi bekâr erkek 15,2 Toplam 100,0

Etnik köken Yüzde Türk 78,7 Kürt 14,1 Zaza 1,2 Arap 2,9 Diğer 3,1 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 43

Din/mezhep Yüzde Sünni Müslüman 94,3 Alevi Müslüman 3,4 Diğer 2,3 Toplam 100,0

Dindarlık Yüzde İnançsız 2,9 İnançlı 25,8 Dindar 60,9 Sofu 10,4 Toplam 100,0

Aylık hane geliri (yeni gruplama) Yüzde 700 TL ve altı 2,2 701 - 1200 TL 7,1 1201 - 2000 TL 38,7 2001 - 3000 TL 25,3 3001 - 5000 TL 21,1 5001 TL ve üstü 5,7 Toplam 100,0

Ekonomik sınıflar Yüzde Alt gelir 19,4 Alt orta sınıf 31,5 Yeni orta sınıf 27,7 Üst gelir 21,4 Toplam 100,0

Oturulan evin tipi Yüzde Gecekodu/dış sıvasız apartman 6,1 Müstakil, geleneksel ev 30,1 Apartman 56,1 Site içinde 7,4 Çok lüks bina, villa ,3 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 44

4.2. Dizi ve Haber Tercihleri Gelecekte yaşadığınız bu köy / ilçe veya ilden taşınmayı planlıyor musunuz? Yüzde Evet 30,1 Hayır 69,9 Toplam 100,0

En fazla hangi TV kanalını seyretmeyi tercih ediyorsunuz? Yüzde İzlemiyorum 3,8 A Haber 3,3 ATV 15,1 CNN Türk 1,5 Fox TV 17,3 Habertürk ,9 Halk TV 1,9 Kanal 7 3,1 Kanal D 8,9 Kanaltürk ,2 NTV 1,8 Roj TV (Sterk, Ronahi TV, Nuçe TV) ,1 Show TV 6,2 Star TV 10,0 TRT 13,3 TV8 4,5 Ulusal Kanal 1,0 Diğer kanallar 7,1 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 45

TVden izlediği içerik Yüzde Televizyonum yok. 1,4 Televizyonumuz var ama ben izlemiyorum. 6,3 Haberler 62,0 Diziler 48,8 Çizgi Film / Çocuk 4,6 Belgesel 14,6 Yarışmalar 10,8 Spor 19,2 Kadın Programları 11,3 Komedi, güldürü 9,0 Müzik / Eğlence / Magazin 7,8 Yeme-İçme 3,4 Dini içerikler 6,0 Siyaset / Tartışma 9,6

Unutamadığı dizi Yüzde Kurtlar Vadisi 7,4 Diriliş Ertuğrul 3,3 Yaprak Dökümü 3,1 Ezel 2,3 Aşk-ı Memnu 2,3 Asmalı Konak 2,2 İçerde 2,1 Arka Sokaklar 1,8 Muhteşem Yüzyıl 1,3 Bizimkiler 1,3 Leyla ile Mecnun 1,2 Karadayı 1,1 Diğer diziler 37,4 Cevap yok 33,1 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 46

Şu günlerde izlediği dizi Yüzde Çukur 9,7 Diriliş Ertuğrul 9,2 Söz 7,1 Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz 3,6 Vatanım Sensin 3,1 Arka Sokaklar 2,5 İstanbullu Gelin 2,4 Aşk ve Mavi 2,0 Kadın 1,9 Siyah Beyaz Aşk 1,7 Bizim Hikaye 1,6 Kırgın Çiçekler 1,5 Ufak Tefek Cinayetler 1,5 Meryem 1,3 Fazilet Hanım ve Kızları 1,3 Diğer diziler 15,9 Yabancı diziler ,7 Cevap yok 33,0 Toplam 100,0

Dizi seçiminde ne kadar önemli: Sürekli izlediğim kanalda yayınlanması Yüzde Çok önemsiz 12,2 Önemsiz 34,2 Ne önemli ne önemsiz 19,8 Önemli 29,2 Çok önemli 4,7 Toplam 100,0

Dizi seçiminde ne kadar önemli: Çok kaliteli çekimi, sahneleri, yapımı olması Yüzde Çok önemsiz 5,1 Önemsiz 12,7 Ne önemli ne önemsiz 15,0 Önemli 54,2 Çok önemli 13,0 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 47

Dizi seçiminde ne kadar önemli: Dizide anlatılan hayat benim hayatıma Yüzde benzemesi Çok önemsiz 12,8 Önemsiz 38,3 Ne önemli ne önemsiz 21,0 Önemli 23,2 Çok önemli 4,7 Toplam 100,0

Dizi seçiminde ne kadar önemli: Dizide çok beğendiğim bir oyuncu olması Yüzde Çok önemsiz 5,4 Önemsiz 16,9 Ne önemli ne önemsiz 14,9 Önemli 47,1 Çok önemli 15,7 Toplam 100,0

Dizi seçiminde ne kadar önemli: Etrafımdaki herkesin seyretmesi Yüzde Çok önemsiz 12,6 Önemsiz 29,3 Ne önemli ne önemsiz 22,2 Önemli 29,4 Çok önemli 6,4 Toplam 100,0

Dizi seçiminde ne kadar önemli: Dizide anlatılan hayatı yaşamak istiyor Yüzde olmam Çok önemsiz 17,5 Önemsiz 40,4 Ne önemli ne önemsiz 20,0 Önemli 18,0 Çok önemli 4,1 Toplam 100,0

Dizi seçiminde ne kadar önemli: Dizinin geçtiği yerin benim için çok önemli Yüzde olması Çok önemsiz 16,1 Önemsiz 37,3 Ne önemli ne önemsiz 21,6 Önemli 21,1 Çok önemli 3,9 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 48

Dizi seçiminde ne kadar önemli: Dizide anlatılan karakterleri beğeniyor Yüzde olmam Çok önemsiz 4,4 Önemsiz 10,4 Ne önemli ne önemsiz 12,0 Önemli 54,4 Çok önemli 18,8 Toplam 100,0

Dizi seçiminde ne kadar önemli: Kendi kültürümüzü yansıtması Yüzde Çok önemsiz 7,9 Önemsiz 16,3 Ne önemli ne önemsiz 19,2 Önemli 42,2 Çok önemli 14,4 Toplam 100,0

Dizi seçiminde ne kadar önemli: Dizide olanlar geçmişimle ilgili anılarımı Yüzde canlandırması Çok önemsiz 15,4 Önemsiz 34,7 Ne önemli ne önemsiz 20,5 Önemli 23,9 Çok önemli 5,4 Toplam 100,0

Dizi seçiminde ne kadar önemli: Toplumsal sorunları ele alması Yüzde Çok önemsiz 8,3 Önemsiz 14,5 Ne önemli ne önemsiz 17,2 Önemli 42,2 Çok önemli 17,8 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 49

Bir diziyi tercih ederken en çok hangisine dikkat edersiniz? Yüzde Dizi izlemiyorum. 15,3 Hikayesi 46,0 Karakterleri 8,4 Yayın günü ,8 Yayınlandığı kanal 1,4 Oyuncu kadrosu 10,9 Verdiği mesaj 13,1 Dini, kültürel yanı 2,4 Hakkında konuşuluyor olması 1,1 Mekanları ,6 Toplam 100,0

İzlediği diğer diziler Yüzde Çukur 5,7 Diriliş Ertuğrul 3,6 Söz 4,9 Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz 2,5 Vatanım Sensin 1,1 Arka Sokaklar 2,5 Aşk ve Mavi 1,3 Kadın 2,3 Siyah Beyaz Aşk 1,5 Bizim Hikaye 1,1 Kırgın Çiçekler 1,4 Savaşçı 1,7 Şevkat Yerimdar 1,2 Diğer diziler 18,0 Yabancı diziler 0,5 Cevap yok 50,7 Toplam 100,0

İnternetten dizi izliyor mu Yüzde Evet 13,4 Hayır 86,6 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 50

İnternetten izlediği içerik Yüzde İnternete girmiyorum 30,1 İnternetim var ama ben internetten bir şey izlemiyorum. 27,3 Diziler 13,2 Haberler 12,7 Müzik / Eğlence / Magazin 10,3 Spor 10,1 Komedi, güldürü 9,1 Belgesel 5,8 Siyaset / Tartışma 2,8 Yeme-İçme 2,4 Yarışmalar 2,2 Dini içerikler 1,7 Çizgi Film / Çocuk 1,6 Kadın Programları 1,5 Cinsellik içeren yayın ,8

Akşamları ev ahalisi ile beraber TV izlerken kumanda kimin elinde Yüzde duruyor? Benim 40,2 Eşimin 23,4 Annemin 2,7 Babamın 12,5 Çocuğun/çocukların 9,6 Diğer 10,2 Bu evde televizyon yok. 1,4 Toplam 100,0

Televizyonunun markası Yüzde Samsung 15,3 Vestel 22,8 LG 12,9 Arçelik 16,9 Beko 9,0 Phillips 4,9 Regal 1,8 Sony 5,6 Grundig 1,3 Diğer 9,5 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 51

Televizyonda eşzamanlı program takip ediliyor mu? Yüzde Hayır bir programı açınca bitene veya sıkılana kadar onu izliyoruz. 38,2 Tek televizyonda kanallar arası geçiş yaparak izleniyor. 53,9 Farklı program izlemek isteyen diğer televizyonda izliyor. 7,9 Toplam 100,0

Hanede hangileri var? Yüzde Digiturk 11,6 D-Smart 6,7 Tivibu 3,9 Filbox ,1 Teledünya / Kablo TV 4,8 Apple TV ,4 Turkcell TV 1,1 Vodafone TV ,2 Netflix ,8 Puhu TV 1,1 Blu TV 1,0 Uydu anteni 74,6

Dizi izlerken ne yaparsınız? Yüzde Dizi izlemiyorum. 16,5 Hiçbir şey yapmam, sadece dizimi izlerim. 21,3 El işi 7,7 Ev işleri 5,1 Bir şeyler yiyip, içerim. 42,6 Bilgisayar, tablet veya telefonla ilgilenirim. 9,6 Diğer 1,9

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 52

Dizilerde görüp aldığı bir ürün var mı? Yüzde Giyim kuşam 7,2 Takı, saat, aksesuar 5,1 Yiyecek-içecek 2,0 Dekoratif eşya 1,0 Elektronik eşya 2,8 Ev eşyası, mobilya 2,1 Kozmetik ürünü 1,2 Diğer ,9 Hayır almadım. 78,9

Dizilerde görerek öğrendiği şeyler var mı? Yüzde Giyim kuşam tarzı 13,4 Yeme içme tarzı 8,9 Ev dekorasyon tarzı 8,5 Konuşma tarzı 8,2 İş yapma tarzı 4,3 Tarih-coğrafya bilgisi 16,9 Diğer 19,7

Haberleri takip ederken en çok önem verdiğiniz unsur nedir? Yüzde Kanal 23,4 Sunucu 22,0 Yorumcu / Konuk 11,9 İçerik 42,7 Toplam 100,0

Haber bültenlerinde aşağıdaki içeriklerden en çok hangisi ilginizi çekiyor? Yüzde Siyasi haberler 34,1 Ekonomi haberleri 12,3 Gündelik hayat (trafik kazaları, olaylar vs.) 37,1 Çevre – Ekoloji haberleri 4,1 Terör haberleri 9,0 Dış haberler 1,6 Kanun değişiklikleri 1,8 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 53

Haber bültenlerinde aşağıdaki içeriklerden en çok hangisi ilginizi çekiyor? Yüzde Asla güvenmem dediğim kanal yok. 62,0 A Haber 6,3 ATV 8,4 CNN Türk ,6 Fox TV 11,9 Habertürk ,2 Halk TV 1,0 Kanal 7 ,7 Kanal D 1,6 NTV ,1 Show TV 1,5 Star TV ,8 TRT ,9 Ulusal Kanal ,2 Diğer kanallar 3,6 Toplam 100,0

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 54

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 55

5. TERİMLER SÖZLÜĞÜ Barometre raporlarında yer alan tüm bulgular, araştırmaların saha çalışmalarında görüşülen kişilerle yüz yüze yapılan anketlerde sorulan sorulara dayandırılmaktadır. Bazı sorular ve cevap seçenekleri sonrasında kısaltılarak veya basitleştirilerek, raporda gündelik dilde kullanılan terimlerle ifade edilmektedir. Örneğin kendini ne kadar dindar gördüğüne dair soruya cevaben “İnançlı ama dinin gereklerini pek yerine getiremeyen biri” için, raporda kısaca “inançlı” ifadesi kullanılmaktadır. Bu bölüm hem Barometre raporunu eline ilk defa alanlar için, hem de terimlerle ilgili açıklamaya ihtiyaç duyanlar için hazırlanmıştır. İlk tabloda terimler ve açıklamaları, daha sonraki tablolarda bu terimlerin kaynağı olan soru ve cevap metinleri yer almaktadır.

AÇIKLAMA Alevi Müslüman: Kendi din / mezhebini Alevi Müslüman olarak tanımlayan kişi Alt Orta Sinif: Kişi başı geliri ortadaki yüzde 60’lık kesimde olan ama otomobili olmayan kesim Alt Sinif: Kişi başı geliri en düşük olan yüzde 20’lik kesim Arap: Kendi etnik kökenini Arap olan tanımlayan kişi Başörtülü: Kendisi veya erkekse eşinin başörtüsü ile örtündüğünü belirten kişi Çarşaf: Kendisi veya erkekse eşinin çarşafla örtündüğünü belirten kişi Dindar: Dinin gereklerini yerine getirmeye çalışan dindar biri Dindar Muhafazakâr: Kendi hayat tarzını dindar muhafazakâr olarak tanımlayan kişi Geleneksel Muhafazakâr: Kendi hayat tarzını geleneksel muhafazakâr olarak tanımlayan kişi İnançli: İnançlı ama dinin gereklerini pek yerine getiremeyen biri İnançsiz: Dinin gereklerine pek inanmayan biri Kent: Nüfusun 4000'in üstünde olan yerleşim yerleri (idari tanımdan farklıdır) Kir: Nüfusun 4000'in altında olan yerleşim yerleri (idari tanımdan farklıdır) Kürt: Kendi etnik kökenini Kürt olan tanımlayan kişi Metropol: Nüfusu en yüksek 15 şehrin bütünleşik şehir merkezi sınırlarındaki yerleşim yerleri (idari tanımdan farklıdır) Modern: Kendi hayat tarzını modern olarak tanımlayan kişi Örtünmeyenler: Kendisi veya erkekse eşinin örtünmediğini belirten kişi Sofu: Dinin tüm gereklerini tam yerine getiren dindar biri Sünni Müslüman: Kendi din / mezhebini Sünni Müslüman olarak tanımlayan kişi Türbanli: Kendisi veya erkekse eşinin türbanla örtündüğünü belirten kişi Türk: Kendi etnik kökenini Türk olan tanımlayan kişi Üst Sinif: Kişi başı geliri en yüksek olan yüzde 20’lik kesim Yeni Orta Sinif: Kişi başı geliri ortadaki yüzde 60’lık kesimde olan ve otomobili olan kesim Zaza: Kendi etnik kökenini Zaza olan tanımlayan kişi Çoklu Nominal-kategorik veriler arasında bulunan ilişkilerin yapısını ve Ilişkisellik/Mütekabiliyet aralarındaki olası örüntüleri iki boyutlu bir düzlemde göstemeye Analizi (Çma) yarayan bir veri analizi tekniğidir. Mütekabiliyet Analizinin (MA)

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 56

(Multiple Correspondence ikiden fazla değişkenli, büyük veri setlerine uygulanması ihtiyacına Analysis) karşılık verir. ÇMA, 60'lı yıllarda matematikçi ve dilbilimci Jean-Paul Benzécri'nin çalışmaları ile şekillenmiş, 80'lerde hakkındaki araştırmaların İngilizceye çevrilmeye başlanması ve Fransız sosyolog Pierre Bourdieu'nün makalelerinde bu yönteme yer vermesi ile bu alandaki çalışma ve yayınlar hızla artmıştır.

5.1. Terimlerin Kaynağı Olan Soru ve Veriler

Kendinizi, hayat tarzı bakımından aşağıda Kendinizi ait hissettiğiniz dininiz ve sayacağım üç gruptan hangisinde mezhebiniz nedir? sayarsınız? Sünni Müslüman Modern Alevi Müslüman Geleneksel Muhafazakâr Diğer Dindar Muhafazakâr

Yerleşim Kodu (Örneklemden gelen veri)

Kır Hepimiz Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıyız, ama değişik etnik kökenlerden olabiliriz; Siz Kent kendinizi, kimliğinizi ne olarak biliyorsunuz Metropol veya hissediyorsunuz? Türk Eşiniz veya siz, sokağa çıkarken başınızı Kürt örtüyor musunuz? Nasıl örtüyorsunuz? Zaza Örtünmüyor Arap Başörtüsü Diğer Türban Çarşaf Bekâr erkek Dindarlık açısından kendinizi aşağıda okuyacaklarımdan hangisiyle tarif edersiniz? Ekonomik sınıflar (Hanedeki kişi sayısı, hane Dinin gereklerine pek inanmayan biri geliri ve otomobil sahipliği kullanılarak İnançlı ama dinin gereklerini pek yerine hesaplanıyor) getiremeyen biri Alt sınıf Dinin gereklerini yerine getirmeye çalışan Alt orta sınıf dindar biri Dinin tüm gereklerini tam yerine getiren Yeni orta sınıf dindar biri Üst sınıf

KONDA OCAK’18 DİZİ VE HABER TERCİHLERİ 57