Eindrapport Fase A Inventarisatie en fasering vraagstukken Infrastructuur en­ Infrastructuur MIRT-Verkenning Haaglanden ruimte 2020 -2040 2 • Een bereikbare toekomst begint vandaag Oktober 2009 070 7501578 2501 CBDenHaag Postbus 66 Grote Marktstraat43 MIRT Verkenning Haaglanden Colofon Peter van Oosterhout(p.75), StadsgewestHaaglanden (overig) Fotoverantwoording: JoopvanHoudt,beeldbankVenW (voorkant), Vormgeving: Pirañagrafischontwerp Coördinatie: communicatiebureau Podium www.mirtverkenninghaaglanden.nl [email protected] MIRT-Verkenning Haaglanden Infrastructuur en ­ruimte 2020 - 2040 Eindrapport Fase A: inventarisatie en fasering vraagstukken 4 • Een bereikbare toekomst begint vandaag Clustering: vraagstukken voor weg enOV 6 analyse Knelpunten opbasisvan eenfunctionele 5 in2020 Bereikbaarheidsknelpunten 4 Referentiesituatie: Haaglandenin2020 3 Visie opHaaglanden 2 Inleiding 1 Inhoudsopgave 6.2 6.1 5.2 5.1 4.5 4.4 4.3 4.2 4.1 3.3 3.2 3.1 2.3 2.2 2.1 1.5 1.4 1.3 1.2 1.1 OV-infrastructuur Weginfrastructuur Functionele analyseopenbaarvervoer Functionele analysewegennet Knelpunten openbaarvervoer Studies openbaarvervoer Knelpunten wegen Studies wegen Drie schaalniveaus Openbaar vervoer Wegen Woningbouw Basisvoorwaarden Vier ambities Een gemeenschappelijkevisiealskader Aanpak enleeswijzer Scope vandeanalyseinfaseA MIRT-verkenning Haaglanden:standvanzaken Spelregels voorprojectendieonderhetMIRTvallen Aanleiding

47 45 45 42 38 38 37 34 31 30 29 29 26 25 24 24 20 17 16 16 13 10 9 7 6 6 7 Ontwikkelingen tot 2040 50 7.1 Werkwijze 50 7.2 Vier scenario’s 51 7.3 Scenario’s en ruimtelijk beleid 52 7.4 Scenario’s en mobiliteit 55 7.5 Gevolgen voor de mobiliteitsvraagstukken 56

8 Fasering 59 8.1 Faseren: waarom en hoe 59 8.2 Fasering vraagstukken weginfrastructuur 60 8.3 Fasering vraagstukken OV 63 8.4 Planning 64

Bijlage 1: participatie in Fase A 70

Bijlage 2: ruimtelijke invulling 2020 72 1

6 • Een bereikbare toekomst begint vandaag Inleiding fase de oktober fase ontwikkelingen toe mobiliteitssysteem nader breed moet oplossingsrichtingen belangrijkste langere en wordt In

de

mobiliteitsvraagstukken analyse

te

A’. van

MIRT-verkenning de

snijden uit gedragen geanalyseerd

termijn

2009 de MIRT-verkenning

te

zijn

MIRT-verkenning werken

vraagstukken

– op

opgenomen

afgerond.

gesteld

van voorkeursbeslissing

de

zo

maatregelen gewenste Haaglanden. voor

verkend.

effectief

Haaglanden

zal

welke De

resulteren

worden.

worden in de

resultaten is

dit

ruimtelijke

Uiteindelijk

regio mogelijk

inmiddels ruimtelijke

om ‘Eindrapport De

2020-2040 Voor ook

op eerste het over in

een van

de de

de

– . Aanleiding 1.1 nen enkantoorlocaties(het aantal inwoners op nieuweofuittebreiden bedrijventerrei- bij komenenongeveer30.000 arbeidsplaatsen Haaglanden nettoongeveer 50.000 woningen dat erindekomendetienjaar inderegio telijk-economische ambitiesalsconsequentie te verdichten.Concreethebbenditsoortruim- de opgaveombestaand­ kennisfunctie uittebouwen.Bovendienligter Westland-Oostland verdertestimulerenende Capital, deontwikkelingvanGreenport Den Haagverderteprofilerenals World Legal mische ontwikkelingen.Zoishetdeinzetom is daarnaasteengevolgvanruimtelijk-econo- wikkeling: mensenwordenmobieler. ­ Voor eendeelisdezegroeiautonomeont- toenemen. perspectief datdemobiliteits­ de ietslangeretermijnishetmeestrealistische effect is–ennieteenechtetrendbreuk.Voor af, maaralleswijsteropdatditeentijdelijk nomische recessievlaktdezegroeiweliswaar siteiten gestaaggegroeid.Bijdehuidigeeco- en zekerookindeRandstad,verkeersinten- periode vanvelejarenzijninheelNederland, van hetautoverkeerenOV-gebruik. Overeen het hoofdtebiedenaandeverderetoename bestaande knelpuntenaantepakkenénom Deze projectenzijnstukvoornodigom eerstkomende jarentotuitvoeringkomen. verschillende projectenvoorziendieinde (OV).Metditzelfdeoogmerkzijner vervoer ­maken voorhetautoverkeerenopenbaar in uitvoeringomderegiobeterbereikbaarte In Haaglandenzijnverschillendeprojecten stedelijk gebiedverder behoefte blijft De groei neemt toe met circa 50.000). De ruimtelijk- gehaald en dat voor verschillende verbin- economische ontwikkelingen leiden tot meer dingen de OV-voorzieningen in kwaliteit of woonwerkverkeer, meer zakelijke ritten en capaciteit tekort blijven schieten. meer goederenvervoer. De druk op bestaande en nieuwe infrastructuur en OV-voorzieningen Over een jaar of tien is de regio Haaglanden wordt daardoor geleidelijk verder opgevoerd. ruimtelijk-economisch gezien nog steeds ­volop in ontwikkeling en is ook het Haaglandse Ondanks de reeds lopende en voorziene projec- mobiliteitssysteem dus nog niet af. Ook na ten zijn er vanaf 2020 in de regio Haaglanden 2020 blijft het noodzakelijk te investeren in ge- nog steeds bereikbaarheidsknelpunten en wenste ruimtelijke ontwikkelingen en daarbij zijn er tegen die tijd ook nieuwe knelpun- behorende maatregelen die de bereikbaarheid ten ontstaan. Dat blijkt uit recent afgeronde van Haaglanden verbeteren, zowel voor auto- studies zoals bijvoorbeeld de Netwerkanalyse mobilisten als OV-gebruikers, en zowel voor Zuidvleugel en de Verkeersstudie Prins het regionale als het doorgaande verkeer. Clausplein. Daarin is onder meer gekeken naar ­normen en streefwaarden uit de Nota 1.2 Spelregels voor projecten die onder Mobiliteit, die het rijksbeleid voor verkeer het MIRT vallen en vervoer tot 2020 weergeeft. Uit dit soort studies wordt duidelijk dat per 2020 streef- De na te streven ontwikkeling van de regio waarden voor verkeersdoorstroming, reistijden Haaglanden (in de periode 2020-2040) is een en betrouwbaarheid op verschillende onderde- zogenoemd integraal gebiedsgericht project, len van het wegennet nog steeds niet worden dat valt onder het regime van het MIRT. ‘MIRT’

Gebiedsagenda en MIRT-verkenningen Op weg naar het najaar 2009 bereiden Rijk en regio gebiedsagenda’s voor het ruimtelijk-fysieke domein voor. Hierin komen de ruimtelijke visies en opgaven op het terrein van mobiliteit, water, verstedelijking en natuur en landschap samen. Vanaf najaar 2009 volgen nieuwe MIRT-verkenningen uit deze gebiedsagenda’s. In de afgelopen periode is echter al een aantal MIRT-verkenningen opgestart, waaronder de MIRT-verkenning Haaglanden. De opgestarte verkenningen lopen vóór op de gebiedsagenda’s en leveren juist een bijdrage aan de invulling hiervan. Binnen de Zuidvleugel van de Randstad worden momenteel vier MIRT-verkenningen uitgevoerd. Voor het gebied ten noorden van Haaglanden loopt de Integrale Benadering Holland Rijnland. Voor het gebied ten zuiden van Haaglanden wordt gestudeerd in de MIRT-verkenning Rotterdam VooRuit. Verder wordt in de Verkenning Antwerpen Rotterdam (VAR) de relatie van de Zuidvleugel met het zuidelijke achterland onderzocht. Gedurende fase A van de MIRT-verkenning Haaglanden heeft afstemming plaatsgevonden met elk van de drie genoemde verkenningen ten aanzien van studiegebied, aanpak, uitgangspunten en uitkomsten. 8 • Een bereikbare toekomst begint vandaag Om vervolgens ookaandiekoerstekunnen Om vervolgens het zetweldekoersuitvoor hetvervolgtraject. de aanpakvaneenbepaaldvraagstuk, maar druk, draaiboekofkant-en-klaar receptvoor Een voorkeursalternatiefisnog geenblauw- voorkeursalternatief pergeselecteerdvraagstuk. ‘mandje’ metvoorkeursalternatieven:één dat gevaliseenvoorkeursbeslissingsoort vraagstukken aangepaktmoetenworden.In constatering gewoonlijkdaterverschillende integrale gebiedsgerichteprojectenluidtde is heteindpuntvandeVerkenningsfase. Bij daarna eenvoorkeursbeslissinggenomen.Dat zoeksresultaten entussentijdsoverlegwordt oplossingen verkend.Opbasisvandeonder- eerste aandeordemoetenkomen,wordenook en tefaseren.Voor devraagstukkendieals en mobiliteitsvraagstukkenteinventariseren zoek inditstadiumiseropgerichtruimtelijke lieueffectrapportage (plan-m.e.r.). Hetonder- batenanalyse eneventueeleenstrategischemi- naar deprojecten,metbehulpvaneenkosten- MIRT-systeem. Daarnavolgtnaderonderzoek king komtvooreenbehandelingconformhet Haaglanden opdelangetermijn)inaanmer- de problematiek(zoalsontwikkelingvan en regiototdeslotsomkomendateenbepaal- de betrokkenbestuurdersvanRijk,provincie De Verkenningsfase (fase1)begintermeedat Planuitwerkingsfase, en (3) een Realisatiefase. doorloopt: (1) een Verkenningsfase, (2) een kern daarvan is dat elk project drie fasen het MIRT gelden een aantal spelregels. De Ruimte en Transport’. Voor projecten van staat voor ‘Meerjarenprogramma Infrastructuur, heden, deopleveringenhetbeheer. het tekenvandeuitvoeringwerkzaam- De afsluitendeRealisatiefase(fase3)staatin uitvoeringsbeslissing. van detweedefasewordtvastgelegdineen aanbesteding aandeorde.Heteindresultaat en vergunningaanvragen, grondverwerving ook voorbereidendewerkzaamhedenzoals moment komenindeplanuitwerkingsfase enzovoort).Opeengegeven natuurwaarden, externe veiligheid,gevolgenvoorbeschermde en regelgeving(geluidhinder, luchtkwaliteit, uitwet- ontwerp strooktmetrandvoorwaarden onder meeromtetoetsenofhetuiteindelijke opnieuw eenmilieueffectrapportagenodig, gewerkt. Inveelgevalleniserinditstadium uit hetgenoemdemandjetotindetail- 2). Daarinwordendevoorkeursalternatieven vertrekpunt voordePlanuitwerkingsfase(fase De uitkomstvandeVerkenningsfase ishet voorkeursbeslissing vastgelegd. Dergelijke afsprakenwordentegelijkmetde afspraken temakenoverwiewatgaatbetalen. ook eenfinancieelcommitmentaangaandoor tieven nietalleeninhoudelijkomarmen,maar ken partijendegeselecteerdevoorkeursalterna- vasthouden, ishetvanbelangdatdebetrok- Werken in de geest van ‘Sneller en Beter’ In april 2008 verscheen het advies van de Commissie ‘Versnelling Besluitvorming Infrastructurele Projecten’. Het kabinet heeft de aanbevelingen van deze Commissie integraal overgenomen en in oktober 2008 het ‘Actieplan Sneller en Beter’ naar de Tweede Kamer gezonden. Een van de acties uit dit actieplan is om de Verkenningsfase bij MIRT-projecten zo veel mogelijk te gaan uitvoeren conform de aanbevelingen van de Commissie. Binnen afzienbare termijn zal ook het juridische kader hierop toegesneden worden, maar hierop vooruitlopend wordt in lopende MIRT-verkenningen al zo veel mogelijk in de geest van ‘Sneller en Beter’ gewerkt. Voor de MIRT-verkenning Haaglanden is een van de consequenties dat er zwaarder wordt geïnvesteerd in de verkenning dan tot nu toe gebruikelijk was. Zo voorziet het proces erin dat er van meet af aan een brede consultatie plaatsvindt van tal van betrokkenen, belanghebbenden en feitelijke gebruikers van het Haaglandse wegen- en OV-netwerk. Het doorlopen participatieproces in fase A is in bijlage 1 weergegeven. Een nieuw element is voorts dat er al in een vroeg stadium op vrijwillige basis een strategische milieueffectrapportage (plan-m.e.r.) zal worden uitgevoerd. Zowel het te verrichten onderzoek als de organisatie van het proces moeten ertoe leiden dat de Verkenningsfase afgerond kan worden met een inhoudelijk hecht doortimmerde en breed gedragen voorkeursbeslissing. Op die manier valt te bereiken dat er een zo stevig mogelijk vertrekpunt ontstaat voor een toegespitste Planuitwerkingsfase die na de Verkenningsfase gaat volgen.

1.3 MIRT-verkenning Haaglanden: stand van krijgt in de periode 2020-2040, terwijl ook zaken bepaald is welke mobiliteitsvraagstukken in het licht van de gewenste ruimtelijke ontwikkelin- Per oktober 2009 bevindt het project Haaglanden gen als eerste in aanmerking komen voor ver- zich halverwege de Verkenningsfase. De MIRT- dere uitwerking in het vervolgtraject (fasering). verkenning is in oktober 2008 gestart. De In fase B, die in het najaar van 2009 van start participanten zijn het Rijk (de ministeries van gaat, verschuift het accent naar oplossingen. V&W en VROM), de provincie Zuid-Holland en Deze oplossingen worden onder meer in een de regio (Stadsgewest Haaglanden, gemeente kostenbatenanalyse en een plan-m.e.r. op hun Den Haag). Besloten is de MIRT-verkenning effecten beoordeeld. Het eindresultaat van fase in tweeën te splitsen: een fase A, waarvan dit B is een verkenningenrapport dat aan de basis Eindrapport de weerslag vormt, en een fase B, kan komen te staan voor de voorkeursbeslis- die in oktober 2010 voltooid wordt. sing (zie paragraaf 1.2) waarmee de MIRT- verkenning wordt afgerond. Deze voorkeursbe- Deze notitie is het ‘Eindrapport fase A’. In fase slissing wordt in het Bestuurlijk Overleg MIRT A is in kaart gebracht met welke ruimtelijke Zuidvleugel van oktober 2010 vastgesteld. Dat en mobiliteitsvraagstukken de regio te maken is het vertrekpunt voor de Planuitwerkingsfase. 10 • Een bereikbare toekomst begint vandaag Regio Haaglanden Regio A fase in analyse de van Scope 1.4 van hetdoorgaandeverkeerenderelaties ten, isookgekekennaardedoorstroming de bereikbaarheidvaninliggendegemeen- binnen deregioHaaglanden.Behalvenaar samenhangende bereikbaarheidsknelpunten ruimtelijke ontwikkelingenendedaarmee De analyseisomtebeginnengerichtopde Studiegebied afgestemd. de Zuidvleugelregio’s zijnzorgvuldigopelkaar Rotterdam. DevierMIRT-verkenningen voor VooRuit endeMIRT-verkenning Antwerpen- Rijnland, deMIRT-verkenning Rotterdam verkenning IntegraleBenaderingHolland- eveneens MIRT-verkenningen gestart:deMIRT- vormen. Voor dezeomliggendegebiedenzijn Haaglanden deZuidvleugelvanRandstad met deomliggendegebiedendiesamen Te beschouwen periode het streven om te komen tot richtingge- In de MIRT-verkenning zijn de volgende jaar- vende afspraken over uit te voeren projecten tallen en perioden van belang: en de daarbij behorende investeringen. In • 2020. De situatie per 2020 op het gebied de voorkeursbeslissing aan het eind van de van ruimtelijke ordening en het wegen- en Verkenningsfase worden concrete afspraken OV-netwerk is het vertrekpunt: van daaruit neergelegd over welke partijen voor welke wordt vooruitgeblikt. Het jaar 2020 is als elementen van de voorkeursbeslissing verant- vertrekpunt gekozen omdat zowel het hui- woordelijk worden (ook in financiële zin). dige MIRT als de Nota Mobiliteit de periode • 2028-2040. Het is wenselijk nóg verder tot aan 2020 bestrijken. Op basis van het vooruit te kijken door ook de ruimtelijk- huidige MIRT valt redelijk precies aan te economische en mobiliteitsontwikkelingen geven welke projecten per 2020 waarschijn- in de periode tot aan 2040 in beschouwing lijk zijn uitgevoerd, terwijl de normen en te nemen. Dat is onder meer nodig om te streefwaarden uit de Nota Mobiliteit een ka- kunnen beoordelen in hoeverre projecten der bieden om te beoordelen in hoeverre in die vóór 2028 gerealiseerd worden ook datzelfde jaar ook inderdaad de nu geldende toekomstvast zijn voor de periode daarna. ambities voor het mobiliteitssysteem bereikt Het jaar 2040 is als eindpunt gekozen omdat zijn. Overigens kan uit de MIRT-verkenning bijvoorbeeld ook de Structuurvisie Randstad naar voren komen dat de prioriteiten voor 2040 en de doorkijk in de MobiliteitsAanpak de periode tot aan 2020 bijstelling behoe- het jaar 2040 als eindpunt aanhouden. ven, bijvoorbeeld door bepaalde projecten in de tijd naar voren te halen. Een dergelijke Op voorhand zal duidelijk zijn: hoe verder keuze zal dan vastgelegd moeten wor- we vooruit kijken, hoe meer onzekerheden den in de voorkeursbeslissing waarmee de er in het spel komen. Die onzekerheden zijn Verkenningsfase wordt afgesloten. er op allerlei gebieden: de mondiale econo- • 2020-2028. Het ligt voor de hand naar de mische ontwikkelingen op de lange termijn periode 2020-2028 te kijken, omdat het bijvoorbeeld, en de doorwerking daarvan in de kabinet in de MobiliteitsAanpak (oktober ruimtelijke ordening en de mobiliteit op het 2008) ambities heeft geformuleerd voor het microniveau van de regio Haaglanden. Voor jaar 2028. Aan die ambities valt richting de lange termijn is op dit moment eveneens te ontlenen voor de projecten die tussen onzeker welk beleid Rijk en regio zullen gaan 2020 en 2028 aan de orde moeten komen. voeren. Op dit laatste punt is als werkhypothe- 2028 is tevens een logisch peiljaar omdat se gehanteerd dat de ambities van en voor de het kabinet inmiddels heeft besloten de regio op de lange termijn niet wezenlijk zullen MIRT-periode tot 2028 te verlengen (de gaan veranderen. En voor de mondiale ontwik- reservering van de bijbehorende MIRT- kelingen en de doorwerking daarvan in het gelden wordt vastgelegd in de begroting Haaglandse is de bandbreedte verkend in een voor 2010). Voor de periode 2020-2028 is scenariostudie. Op die manier is – ondanks 12 • Een bereikbare toekomst begint vandaag dere onderdelenvanhetnetwerk. substantieel uitstralendeffect hebbenopan- buiten beschouwingblijven zodradezegeen belangrijk dieopzichzelfookkunnenzijn, Dit betekentdatstriktlokaleknelpunten,hoe bereikbaarheidsknelpunten opnetwerkniveau. In deanalysewordtvooralgekekennaar OV inonderlingesamenhangtebezien. blijken dathetwélgewenstisomwegenen van oplossingen,kanineenaantalgevallen nen. Ineenlaterstadium,bijhetuitwerken OV-netwerk elkhuneigenproblematiek ken- steeds apartbeschouwd,omdathetwegen-en Weginfrastructuur enOV-voorzieningen zijn knelpunten inhetwegen-enOV-netwerk. ken betrefttoegespitstopbereikbaarheids- De analyseisvoorwatmobiliteitsvraagstuk- van wegen enOV Mobiliteitsvraagstukken: focus ophetnetwerk in samenhangwordenbezien. punt isdussteedsdatruimteenbereikbaarheid door ditEindrapportfaseAheen.Hetuitgangs- de analyse,enzelopenookalseenrodedraad doen? Dezevragenzijndeleidraadgeweestin waaraan hetmobiliteitssysteemmoetgaanvol- spelen eenrol,enhoewerktditdoorineisen punten voorderegio,welkealgemeneambities de specifiekeruimtelijk-economischespeer- van waaruitdeanalyseisuitgevoerd.Wat zijn ‘Ruimte’ bepaaltinsterkematehetperspectief De rol van ruimte onderbouwen. termijn teneindekeuzeszogoedmogelijkte alle onzekerheden–gripverkregenopdelange dit stadiumnietafzonderlijk gekekennaar is daarmeedoortegaan.In de analyseisin nagement. Deinzetvandebetrokken partijen van hetinstrumentenpalet mobiliteitsma- Haaglanden wordtreedsveelgebruikgemaakt en aanbiedersvanmobiliteitsdiensten.In den, bedrijven,werkgevers,publiekstrekkers georganiseerd doorsamenwerkendeoverhe- torische envraagbeïnvloedendemaatregelen, Het gaatomeenbreedpakketaanorganisa- de fiets,openbaarvervoer, P+Roftelewerken. alternatieven voordeautotegebruiken,zoals om (vooraltijdensdeochtend-enavondspits) slim reizenwaarbijdereizigergeprikkeldwordt Mobiliteitsmanagement ishetorganiserenvan instrument is. en wordtduszichtbaarwatheteffectvandit beprijzing meegenomen(zieookdekadertekst) ming uitgevoerd.Indezeberekeningenwordt cifieke berekeningenvandeverkeersdoorstro- van oplossingeninfaseBwordenprojectspe- van beprijzennogresteren.Bijdeverkenning er ooknatoepassingvaneenofanderemanier De analyselaatdanookzienwelkeknelpunten paalde vormvanbeprijzingwordtingevoerd. men daterbinnenafzienbaretermijneenbe- voor eengrootdeelisgebaseerd,meegeno- In destudieswaaropditEindrapportfaseA doelgroepen zoalsvrachtverkeer. ment eneventuelespecialemaatregelenvoor betalen voormobiliteit’),mobiliteitsmanage- welke rolisweggelegdvoorbeprijzing(‘anders OV’ en‘méérasfalt’.Ookwordtbeschouwd oplossingen nietalleentekijkennaar‘méér analyses enzekerookbijhetuitwerkenvan dies gebruikelijkgewordenombijprobleem- In deafgelopenjarenishetinmobiliteitsstu- eventuele tekortkomingen in het huidige 1.5 Aanpak en leeswijzer mobiliteitsmanagement (waaronder bijvoor- beeld knelpunten in fietsverbindingen, zie ook Dit Eindrapport fase A laat de resultaten zien de kadertekst). Bij het uitwerken van oplos- van de analyse zoals deze in de periode maart- singsrichtingen zal nog wel bekeken worden in augustus 2009 is uitgevoerd. Het rapport is als hoeverre mobiliteitsmanagement perspectief volgt opgebouwd: biedt, bijvoorbeeld om het gebruik van OV- • Visie op Haaglanden. De MIRT-verkenning voorzieningen verder te bevorderen. Haaglanden moet gebaseerd worden op een gezamenlijk beeld van de toekomst van de Goederenvervoer over de weg, ten slotte, heeft regio: een gemeenschappelijke visie op hoe in de analyse geen aparte aandacht gekregen. Haaglanden zich in de periode 2020-2040 Aangenomen is dat vrachtverkeer in hoofdlij- moet gaan ontplooien. Zo’n visie vormt nen met dezelfde knelpunten te maken krijgt het kader om ruimte en bereikbaarheid in als personenverkeer via de weg. Dit beeld is samenhang te beoordelen, en vanuit dat grotendeels bevestigd in de Netwerkanalyse perspectief te bepalen welke ruimtelijke en Goederenvervoer voor de Zuidvleugel (mei mobiliteitsvraagstukken zich zullen gaan 2008). Opnieuw geldt hier dat bij het uitwer- voordoen. Dezelfde visie is uiteindelijk ook ken van oplossingsrichtingen in het vervolg de leidraad om de geïnventariseerde vraag- van deze MIRT-verkenning kan blijken dat stukken te faseren. In hoofdstuk 2 wordt de het wel gewenst is om specifieke doelgroepen visie gepresenteerd. apart te beschouwen bij de problematiek en de oplossingsrichtingen.

De rol van beprijzing in de MIRT-verkenning Momenteel is een wetsvoorstel voor de invoering van prijsbeleid in voorbereiding. Het streven is het wetgevingstraject nog in de huidige kabinetsperiode af te ronden. De feitelijke invoering van prijsbeleid komt waarschijnlijk in de volgende kabinetsperiode aan de orde. Het precieze effect van beprijzing hangt af van verschillende factoren, zoals het type heffing (kilometerprijs en spitstarief), het te betalen bedrag, en de mate waarin andere soorten maatregelen het voor automobilisten mogelijk en zelfs aantrekkelijk maken om ritten tijdens de spitsperioden te vermijden of te verminderen. In z’n algemeenheid is echter de stellige verwachting dat prijsbeleid een van de krachtigste instrumenten is om de streefwaarden uit de Nota Mobiliteit binnen bereik te brengen. Dat geldt op landelijk niveau én voor de regio Haaglanden. In fase A zijn nog geen ‘eigen’ berekeningen gemaakt. Indien er ten tijde van de start van fase B van de MIRT-verkenning een besluit is genomen over de in te voeren vorm van beprijzing, dan wordt deze vorm uiteraard als uitgangspunt gehanteerd voor de berekeningen die in fase B worden uitgevoerd. Is er op het genoemde moment nog geen duidelijkheid over het in te voeren systeem, dan wordt er een werkbare modus operandi gekozen. 14 • Een bereikbare toekomst begint vandaag • • De Fietsverkeer inHaaglanden • • • • • Het de provinciaal stimuleren zo problemen netwerkeffect

vraag ishier:welkeknelpuntenzijn–ook schikbare kennisuitgestaldengeordend.De uitgevoerd. Inditeerstespoorwordtdusbe- lyses dieinhetrecenteverledenreedszijn de knelpuntenopbasisvanstudiesenana- spoor (beschreveninhoofdstuk4)benoemt zich vanaf2020gesteldziet.Heteerste welke bereikbaarheidsknelpuntenderegio Via tweesporenisgeïnventariseerdvoor Bereikbaarheidsknelpunten per 2020. per Bereikbaarheidsknelpunten 2020. Referentiesituatie seerd zullenworden,zijnmeegenomen. vuld. Deprojectendietotaan2020gereali- 2020 quaruimteeninfrastructuurisinge- atie laatzienhoederegioHaaglandenin ven: dereferentiesituatie.Dereferentiesitu- wordt deuitgangssituatiein2020beschre-

is ritten fiets

bevorderen

De Circa Van het 17% werk. Gemak, met de het

fiets. is fiets

meest uitgangspunt

de op

de

van

een eenderde

Hiervan

fietsgebruik rond

en

mensen korte fiets

is tijdsbesparing,

de

belangrijk

hebben. lokaal

op voor

van

fietsvoorzieningen werknemers en

korte afstand

gaat

circa

de van het die

niveau

in hand

en verplaatsingen

circa in fietsgebruik het

vervoermiddel 40% deze

maar

Haaglanden stallingen

totale sportiviteit worden

liggende

50%

Inhoofdstuk3 woont

met MIRT-verkenning.

ook

met

de aantal

voor

niet

al op is

bij auto.

vervoermiddel.

de

van

forse werken,

(tot

6

en

binnen huis afzonderlijk

voor-

verplaatsingen tot fiets

belang

gezondheid 7,5

programma’s

10 en

naar

of kilometer)

woont Haaglanden. kilometer OV.

In

natransport

voor

fase het

Dit

beschouwd

48%

werk zal het zijn A

in

van

het uitgevoerd afstand

• ook

totale Haaglanden op de

en De tussen functieenvormgeving. ven, ontbrekendeschakelsofeenmismatch waar ersprakeisvanvoldoendealternatie- keken. Vanuit dieinvalshoekisvastgesteld gebruik vanhetwegen-enOV-netwerk be- ARKO-systematiek defunctiesenhet experts metbehulpvandezogenoemde analyse. Ineenviertalwerksessieshebben de problemenopbasisvaneenfunctionele spoor (beschreveninhoofdstuk5)benoemt – in2020nogsteedsaanwezig?Hettweede na realisatievandegeplandemaatregelen Clustering. lijk hetOV-netwerk inderegio. aanzien vanhetwegennetwerkrespectieve- geclusteerd inmobiliteitsvraagstukkenten ïnventariseerde bereikbaarheidsknelpunten

snelst deze naar

belangrijkste minder na

circa

feiten

omdat

verkeerssysteem; 2020 van

en MIRT-verkenning

en

25%

op

vanaf

het dan

en

daarmee moeten

gebeurt deze

het

Inhoofdstuk6wordendege-

cijfers met werk.

5

OV-voorzieningen.

redenen kilometer gebied

op

de

worden

Hiervan bewijzen

vanuit zichzelf met

auto.

niet

van

zijn

de om

afstand

reistijd

doorgezet, alleen

fiets. fietspaden,

gaat geen eventuele te

dat:

kiezen

circa

significant

voor van

bezien Op

voor 25% het Ontwikkelingen ruimte en mobiliteit scenariostudie. De resultaten daarvan zijn lange termijn. Voor de geïnventariseerde samengevat in hoofdstuk 7. mobiliteitsvraagstukken is het van belang • Fasering. In hoofdstuk 8 wordt een fasering te weten hoe deze zich op termijn verder aangebracht. Daarin wordt – met redenen zullen ontwikkelen: blijven ze stabiel, omkleed – aangegeven welke vraagstuk- verergeren ze of zullen ze juist minder ken als eerste in aanmerking komen om ernstig worden? Bepalend daarvoor zijn de verder uitgewerkt te worden. Daarmee ruimtelijk-economische en mobiliteitsont- vormt hoofdstuk 8 het slotakkoord van fase wikkelingen op de langere termijn (2020- A en de opmaat voor fase B van de MIRT- 2040). Daarom is de bandbreedte van die verkenning Haaglanden. ontwikkelingen in kaart gebracht in een 2

16 • Een bereikbare toekomst begint vandaag Haaglanden op Visie voor Metropool netwerk woon- bijdragen maatregelen te ruimtelijke En deze mobiliteitssysteem De vooral belangrijke zijn In Westland-Oostland Haag Haaglanden sterker Randstad principes regio toekomst het In

de de overwegen,

telkens ruimtelijke

om en

de

ambities visie MIRT-verkenning als op

binnenstedelijk en

blijven maken”. de

uitwerking.

(met gaan World

voor leefklimaat is: eruit?

aan

op (verre)

wanneer

Regio). en

ambitie

“wat nu

zodanig

de

Den

inzetten? infrastructurele toegesneden (a) dit ontwikkelingen is de

Legal

al Internationaal Waar

toekomst het

een internationaal

­ toekomst. belangrijke ontwikkeling

over

Haag Dat

van

en er is

belangrijk

Capital,

en

kwalitatief kán uit

ook

aanleiding

zijn Delft te sterke Haaglanden

Haaglanden

Een

–

(b)

te

gaan Rotterdam

en

om van basisvoorwaarden

werken

aan moeten Hoe als van

waar

de ambities.

troeven:

nieuwbouw

maatregelen gezien Haaglanden en

realiseren.

om Kenniscluster.

van

een

sterk

Greenport de ziet hoogwaardig

is

het móet

die

dat leidende de gaat om

robuust worden. zullen

die als

beschikt is,

Den

ze Een

de

op als kader visie gemeenschappelijke Een 2.1 gemeenschappelijke lijninhet toekomstbeeld over hetparticipatieproces) is gezochtnaarde spraak metbetrokkenpartijen (ziebijlage1 Uitgaande vandezebronnen eninsamen- de HaaglandsepartnersenvanhetRijk: documenten (deelsnoginontwikkeling)van Haaglanden sluitaanopderelevantebeleids- De indithoofdstukbeschrevenvisievoor MIRT-verkenning. ficeren voornaderonderzoekinfaseBvande mobiliteitsvraagstukken zichalseerstekwali- len, envanuitdatperspectieftebepalenwelke en bereikbaarheidinsamenhangtebeoorde- plooien. Dezevisievormthetkaderomruimte zich indeperiode2020-2040moetgaanont- op eengezamenlijkevisiehoeHaaglanden De MIRT-verkenning Haaglandenisgebaseerd • • • • ­gemeentelijke structuurvisies. Op gemeentelijkniveaugaathetom Zuidvleugel. hanteren inhunVerstedelijkingsstrategie welke ambitiesdeZuidvleugelpartners Zuidvleugel isbovendienvangrootbelang Haaglanden alsonderdeelvande een belangrijkbrondocument.Voor is hetRegionaalStructuurplanHaaglanden Op hetniveauvanStadsgewestHaaglanden (Zuidvleugelnet). gionaal openbaarvervoer zal worden vastgesteld) en de visie op het re- (dieeind2009 de ProvincialeStructuurvisie Op provinciaalniveaugaathetvooralom Randstad 2040. de NotaMobiliteitenStructuurvisie Op RijksniveaugaathetomdeNotaRuimte, voor Haaglanden. Daarbij zijn belangrijke deze instellingen en hun bezoekers van meer aanvullingen toegevoegd door enkele publieke dan 1,5 miljard euro. personen die in de regio (bestuurlijk) actief zijn. Het beeld dat naar voren komt is dat er De eerste ambitie in de visie op de toekomst een onderscheid is te maken in vier specifieke van Haaglanden is dat Den Haag zich verder ambities (zie paragraaf 2.2) en twee basisvoor- gaat profileren als World Legal Capital. De waarden (zie paragraaf 2.3). In hoofdstuk 8 functie als nationaal bestuurscentrum blijft wordt vanuit deze ambities en basisvoorwaar- van onverminderd gewicht, maar door tegelijk den beredeneerd op welke vraagstukken in ook de positie als World Legal Capital verder fase B van de MIRT-verkenning het accent zou uit te bouwen, wordt de internationale concur- moeten komen te liggen. rentiepositie van de Randstad versterkt. Dit ligt geheel in lijn met het principe: “wat interna- 2.2 Vier ambities1 tionaal sterk is, sterker maken”. In zowel het Rijksbeleid voor de Randstad als in het ruimte- (1) Den Haag: World Legal Capital / Stad van lijk-economische beleid voor de Zuidvleugel en Vrede, Recht en Veiligheid voor Haaglanden meer in het bijzonder, is het Op nationaal niveau is Den Haag van ouds- belang van een goed functionerende en inter- her hét bestuurscentrum van Nederland. nationaal concurrerende World Legal Capital Deze functie levert een zeer aanzienlijk aantal onomstreden. arbeidsplaatsen op, en een bundeling van bestuurlijke en juridische expertise. Gezien Voor de periode tot aan 2040 wordt gestreefd deze uitgangspositie is het niet verwonderlijk naar een flinke toename van het aantal in Den dat binnen de Randstad nu juist Den Haag Haag gevestigde internationale instellingen. erin is geslaagd zich tevens te ontwikkelen tot In de Internationale Zone/World Forumgebied een internationaal georiënteerd bestuurscen- is nu al sprake van een clustering van zulke trum: World Legal Capital / Stad van Vrede, instellingen. De Binckhorst biedt kansen Recht en Veiligheid. Na New York, Geneve en voor verdere groei van de internationale stad Wenen is Den Haag momenteel reeds de vierde met ruimte voor bijvoorbeeld hoofd­kantoren VN-stad van de wereld. In de stad zijn tal van van internationals en internationale onder- internationale instellingen gevestigd (bij- wijsinstellingen. Binnen Den Haag zal zich voorbeeld het Internationale Strafhof en het een gebied gaan aftekenen waarin de meeste Joegoslavië-tribunaal) en vinden met regelmaat ontwikkelingen zullen plaatsvinden en de wereldwijd aansprekende evenementen plaats meeste investeringen zullen landen: van (zoals onlangs de internationale topconferentie Scheveningen-kust via Internationale Zone/ over Afghanistan). De in Den Haag gevestigde World Forumgebied, Den Haag Centrum, internationale instellingen zijn momenteel Beaxtrixkwartier en de Binckhorst naar de goed voor zo’n 25.000 arbeidsplaatsen in de Vlietzone. non-profitsector en jaarlijkse bestedingen door

1 In de Structuurvisie Randstad 2040 is aangegeven dat de Randstad vijf internationaal opererende economische clusters kent. Deze spreiden zich uit over de gehele Randstad en hebben elk een zwaartepunt in een grootstedelijke regio. Twee van deze vijf clusters hebben hun zwaartepunt in Haaglanden, en kwalificeren zich alleen al daarom als ‘speerpunt’: World Legal Capital (Den Haag) en Greenport (Westland-Oostland). De drie andere clusters zijn World Port, Financial Complex, Airport Logistic Complex. 18 • Een bereikbare toekomst begint vandaag een marktaandeelvanminimaal 25%.) te zijn.(Hetmarktleiderschap inEuropavereist waarde indeGreenportminimaal verdubbeld sierteelt. Daartoedientin2040 deproductie- enlogistiekvantuinbouw verwerking marktleider isophetgebiedvanproductie, Greenport ookin2040eeninternationale de toekomstvanHaaglanden.Doelisdat Oostland isdetweedeambitieinvisieop Versterking vandeGreenportWestland- thans werk aan meer dan 50.000 personen. nomie. De Greenport Westland-Oostland biedt drage aan de regionale en (inter)nationale eco en fruit en levert daarmee een aanzienlijke bij wijd exporteur van bloemen, planten, groente nationale marktleider. De Greenport is wereld glastuinbouwgebied in Nederland en een inter Greenport Westland-Oostland is het grootste (2) Greenport Westland-Oostland goed functionerendesysteem. partijen kunnenmeeprofiterenvanditzelfde het verschietomdattalvananderefunctiesen Bovendien liggenerhierbijwin-winsituatiesin is. teitssysteem eennoodzakelijkevoorwaarde eengoedfunctionerendmobili- tie waarvoor worden alseenschoolvoorbeeldvanfunc- nis. DeWorld LegalCapitalkanbeschouwd Rotterdam Airport–speleneenrolvanbeteke- – viahogesnelheidslijnenenSchiphol aantakking opinternationaleverbindingen autoverkeer alsOV-gebruikers. Ookeengoede voor werknemersalsbezoekers,enzowel nale voorzieningenvangrootbelang,zowel heid vandebestaandeennieuweinternatio- Legal Capitaliseenuitstekendebereikbaar- Voor deverdereontwikkelingvanWorld - - - - met zichmeebrengt. tie metdemainportsRotterdam enSchiphol tieke afwikkelingworden,hetgeen eenintegra- gecombineerd) eenkernbegrip indeagrologis- slim multimodaliteit (dusallevervoerswijzen, haven enBarendrecht).Openigetermijnzal de A20)enhetzuiden(naarRotterdamse Aalsmeer), alsnaarhetoosten(viaondermeer en naarSchipholhetveilingcomplexvan op ordeis,zowelinnoordelijkerichting(van lang datdebereikbaarheidvoorhetwegverkeer Wat mobiliteitbetreft,isinelkgevalvanbe- gelijk meegenomenineventueleafwegingen. wordenmo- Greenport. Deresultatendaarvan onderzoek gestartnaarhetruimtebeslagvande van de Greenport. Vanuit Randstad 2040 wordt Haaglanden blijfthetbelangrijkstekerngebied ­kunnen wordengeaccommodeerd.Stadsgewest niet inhetzuidelijkdeelvandeRandstad van welkeruimtelijkefunctieswelen uitgangspunt zijnenblijvenbijhetbepalen Ruimtelijke nabijheidbinnenhetclustermoet sitie vandeGreenportverderuittebouwen. worden omdeinternationaleconcurrentiepo- en hetmobiliteitssysteemeroptoegesneden moeten ookderuimtelijkeontwikkelingen Aanvullend opinnovatieenverduurzaming omgeving gaatopleveren. wordt eneenpositievebijdrageaanklimaat vorm van agrarische productie 100% duurzaam uitdaging. Hetstrevenisdatdezestedelijke ligt voordeGreenportzelfwellichtgrootste het opwekkenengebruikenvanenergie.Hier duurzaamheid, bijvoorbeeldtenaanzienvan bereikt wordenmetinnovatiesgerichtop Voor eendeelmoetdenagestreefdegroei Hoewel de Greenport Westland-Oostland zich en transformatie van het Technologisch grotendeels op grondgebied van Haaglanden Innovatief Complex (TIC). Het TIC bestaat uit bevindt, zal er vooral voor verbetering van de de TU Delft, het kennisintensieve bedrijven- verkeersdoorstroming in zuidelijke en ooste- terrein Delftech Park, de te herstructureren lijke richting samengewerkt moeten worden Schie-oevers, NS Station Delft-Zuid (als verder met de Rotterdamse regio. Op dit punt is een op te schalen toegangspoort) en het nog te goede afstemming tussen de MIRT-verkenning ontwikkelen Science Park Technopolis. Op dit Haaglanden en de MIRT-verkenning Rotterdam moment omvat het TIC circa 700 kennisinten- VooRuit vereist. sieve bedrijven, instellingen en organisaties, waar meer dan 16.000 mensen werken en ruim (3) Kennisontwikkeling 18.000 studenten studeren. Voorts werken De derde ambitie in de visie op de toekomst Delft en Rotterdam inmiddels samen aan de van Haaglanden is de verdere uitbouw van Science Port Holland, waarvan ook de te ont- de kennisfunctie. Met name in het Regionaal wikkelen polder in de Stadsregio Rotterdam – Structuurplan Haaglanden is deze kennis- Schieveen - onderdeel gaat uitmaken. functie als een topprioriteit aangemerkt. In de kennisfunctie komt opnieuw – net als bij de De uitbouw van de kennisfunctie brengt World Legal Capital en de Greenport Westland- een aantal ruimtelijke opgaven met zich Oostland – een sterke internationale oriëntatie mee (Schie-oevers, Technopolis, Schieveen). tot uitdrukking. Een uitdagend perspectief Daarnaast is een goede bereikbaarheid van de daarbij is om, meer nog dan nu al gebeurt, kennisgerelateerde voorzieningen van eminent naar synergie te streven: door specifieke kennis belang. Naast de bereikbaarheid voor wegver- en expertise op te bouwen die ondersteuning keer is het bij de kennisfunctie zeker ook van geeft aan de internationale instellingen van de belang dat de bestaande en nieuwe voorzienin- World Legal Capital of die bijdraagt aan gen voor werknemers, studenten en bezoekers de technologische en op duurzaamheid goed ontsloten zijn via OV. Net als voor de ­gerichte innovaties waaraan de Greenport World Legal Capital geldt voor de kennisont- behoefte heeft. wikkeling eveneens dat een goede aantakking op internationale verbindingen – via hoge- Binnen Haaglanden is Delft sinds jaar en snelheidslijnen en via Schiphol en Rotterdam dag de plek waar kennis is gebundeld. In Airport – van belang is. de afgelopen periode zijn er tal van initi- atieven tot stand gekomen om de kennis- (4) Stedelijke Verdichting functie verder uit te bouwen en daarbij – op Tot aan 2020 zullen er in Haaglanden netto Zuidvleugelniveau – de samenwerking te in- circa 50.000 nieuwe woningen bij komen. Voor tensiveren met Rotterdam en ook met Leiden. nieuwbouw in de jaren daarna is er eveneens Vermeldenswaardig in dit verband is de een grote opgave. In Zuidvleugelverband is de voorgenomen ontwikkeling, herstructurering principiële keuze gemaakt om in de komende 20 • Een bereikbare toekomst begint vandaag kunnen maken. streefde stedelijkeverdichtingtoteensucceste omdenage - is eenessentiëlevoorwaarde ook indestadteblijven.Kortom,goedOV nieuwkomers –ertoekanbewegenomvooral zijn immersnogaanzienlijktalrijkerdande goed OVdereedsgevestigdestedelingen–die wonen. Minstenszobelangrijkisechterdat aantrekkelijk temakenomindestadgaan scheppen enhetdaarmeevoornieuwkomers tatief hoogwaardigwoon-enleefklimaatte stedelijk gebiednoodzakelijkomeenkwali- Een zwareinzetopOVisjuistbinnenbestaand komt. veel engoedopenbaarvervoer plekken dichtbijstationsenhalteplaatsenwaar dichting zalzichmoetengaanconcentrerenop OV-voorzieningen. Immers,destedelijkever- tuur, maarvooralookvoorhetaanbodaan Dit heeftconsequentiesvoordeweginfrastruc- stedelijk gebiedzoveelmogelijkondersteunt. biliteitssysteem datdebouwbinnenbestaand maken éndoorteblijvenwerkenaaneenmo- ruimtelijkekeuzeste door weloverwogen ting ookna2020ingoedebanenteleiden; van Haaglandenisomdestedelijkeverdich- De vierdeambitieindevisieoptoekomst negen gemeentenbinnenhetstadsgewest. stedelijke verdichtinggaatplaatsvindeninde gesteld is,betekentditdatereenaanzienlijke Haaglanden ten. Geziendeopgavewaarvoor stedelijk gebiedterealiserenen20%daarbui- periode bijnieuwbouw80%inbestaand . Basisvoorwaarden 2.3 aanlokkelijk wordtzichhier tevestigen.Een delijk gebiedblijvenenhet voor nieuwkomers ners (enbedrijven)binnenhet bestaandeste- kanzorgen datreedsgevestigdebewo- ervoor op dateenaantrekkelijkwoon-enleefklimaat ambitie StedelijkeVerdichting wezenweeral Bijdetoelichting op de zakelijke voorwaarde. hoogwaardig woon-enleefklimaateennood- Voor elkvandevierambitiesiseenkwalitatief (a) Kwaliteit woon- enleefklimaat uitgewerkt. De basisvoorwaarden betreffen: uitgewerkt. Debasisvoorwaarden ingrepen enmaatregelenoptimaalworden den moetenindatgevalbevorderenzulke - Debasisvoorwaar maatregelen teoverwegen. om ruimtelijkeingrepeneninfrastructurele ties gezieneenconcreteaanleidingontstaat die relevantwordenzodraervanuitdeambi- eer omalgemeneuitgangspuntenenprincipes bied, zoneoffunctieverbonden.Hetgaatveel- niet specifiekaaneenbepaaldeplaats,deelge- anders dandevierbelangrijkeambitieszelf, Zijzijn, bities noemenwe‘basisvoorwaarden’. kan ondersteunen.Dezeondersteunendeam- van ruimteenmobiliteitdeambitiesoptimaal wel vooralvanbelanghoebeleidtenaanzien Voor deMIRT-verkenning Haaglandeniseven- heidszorg totintegratie,enzovoort,enzovoort. wijs totsocialevoorzieningen,vangezond- op uiteenlopendebeleidsterreinen:vanonder- beschreven. Datvereisteengroteinspanning vier specifiekeambitiesdieinparagraaf2.2zijn tescheppenvoorde zichten devoorwaarden De opgavevoorHaaglandenisominalleop- • • robuuste netwerken. kwaliteit woon-enleefmilieu; vergelijkbaar mechanisme speelt bij de andere knelpunten te verlichten. De basisgedachte ambities een rol. Met de World Legal Capital is om werk met werk te maken als er ergens als voorbeeld: de kunst is om de gevestigde een ingreep noodzakelijk is. Een voorbeeld instellingen en hun werknemers te behouden daarvan is om bij de uitbreiding van een reeds en nieuwe instellingen en werknemers aan bestaande weg een zodanige vormgeving en te trekken. Vooral voor internationaal geori- inpassing uit te werken dat er tegelijk een ënteerde instellingen en beroepsgroepen zijn verbetering optreedt in de milieubelasting van er wereldwijd volop alternatieven. Den Haag deze weg. Daarbij valt te denken aan extra moet dus blijven concurreren, en deze con- geluidwerende voorzieningen of aan maatrege- currentiepositie wordt versterkt indien er een len om – als er toch al iets aan de weg gebeurt kwalitatief hoogwaardig woon- en leefklimaat – meteen de barrièrewerking van de weg (voor te bieden valt. bewoners, recreanten, natuur) te verminderen. Werkzaamheden aan wegen en OV bieden Woon- en leefklimaat is een aandachtspunt gewoonlijk kansen voor het woon- en leefkli- bij de ruimtelijke keuzes die Haaglanden moet maat; de inzet is zulke kansen zo veel mogelijk gaan maken. Woon- en leefklimaat is evenzeer te verzilveren. een aandachtspunt in relatie tot bestaande en nieuwe infrastructuur. De ene kant van de (b) Robuuste netwerken medaille is dat het woon- en leefklimaat in een Om de Zuidvleugel van de Randstad aan kracht regio ervan profiteert als woning, werkplek, te doen winnen, moet de samenhang tussen de onderwijsinstellingen, recreatiegebieden en verschillende deelgebieden en functies binnen andere voorzieningen goed bereikbaar zijn. de Zuidvleugel (nog) sterker worden. Dat ver- De keerzijde van de medaille is de milieube- eist dat de betrokken regio’s elkaar niet becon- lasting van verkeer en infrastructuur (geluid- curreren, maar zich gezamenlijk sterk maken hinder, luchtkwaliteit) en ook bijvoorbeeld de voor een Zuidvleugel waarin het geheel meer is landschappelijke effecten en barrièrewerking dan de som der delen. Eerder in dit hoofdstuk ervan. Ook (in focusgroepen geconsulteerde) is in dit verband al het voorbeeld genoemd inwoners en ondernemers blijken zich zor- van kennisontwikkeling die ten goede kan gen hierover te maken: zij verwachten in de komen aan de World Legal Capital en de in- toekomst steeds meer mensen en steeds meer novatie en verduurzaming van de Greenport autoverkeer in de regio. Westland-Oostland. In zo’n geval komen activiteiten samen in een functioneel netwerk. De opgave bij de uitwerking van maatregelen De opgave gaat echter verder: het streven is om is minimaal dat er geen nieuwe leefbaarheids- op Zuidvleugelniveau ook in fysieke zin – met knelpunten worden gecreëerd. De inzet is om ruimtelijke ontwikkelingen en infrastructuur – waar mogelijk een stap verder te gaan door een robuust netwerk tot stand te brengen. – zodra ruimtelijke en/of infrastructurele maat- regelen aan de orde zijn – per geval te bezien in hoeverre het haalbaar is reeds bestaande 22 • Een bereikbare toekomst begint vandaag tussen RotterdamenDenHaag)verstevigen. de robuustheidvanhetnetwerk(enrelatie zodanig zijnvormtegevendatzetegelijkook gen, wordtsteedsbezienofdezemaatregelen - of infrastructurelemaatregelenteoverwe benutten. Alseraanleidingisomruimtelijke opnieuw metalsbasisgedachteomkansente sief opzo’nrobuustnetwerkgerichtzijn,maar projecten teagenderendiespecifiekenexclu- werk opZuidvleugelniveau.Nietzozeerdoor in opdetotstandkomingvaneenrobuustnet- De visieopdetoekomstvanHaaglandenzet samen optetrekken. eenvoudiger omopallerleiterreinennogmeer systeem bevordertdesamenhangenmaakthet steem metOlympischekwaliteit.Eendergelijk gaan werkenaaneenrobuustmobiliteitssy- strevenomte MobiliteitsAanpak verwoorde Relevant inditverbandisverderhetde ook nualenzekunnenelkaarversterken. immers dichtbijelkaar, zebeïnvloedenelkaar ligt voordehand:beidegrotestedenliggen hechte metropoolregioteontwikkelen.Dat inzet omRotterdamenDenHaagtoteen Heel duidelijkkomtditnaarvoreninde

3

24 • Een bereikbare toekomst begint vandaag Haaglanden in 2020 Referentiesituatie: Een referentiesituatie analyse in knelpunten zijn De onderbouwd bestuurlijke de ontwikkelingsthema’s openbaar van hoofdstuk geven enkele

2020.

bekostiging referentiesituatie

hoe woningbouw, analyse

een

accenten.

van de Om

vervoer.

weergegeven korte

wereld

ná de behoeft afspraken iets

beeld

2020 ruimtelijke is

te toelichting

gedekt. 2020

weginfrastructuur

er Die kunnen

van

moet een

2020 in

zijn gegevens

zijn

is

2020 projecten

ijkpunt. op

het De

immers

die geeft en

gemaakt zeggen

drie per

drie ijkpunt bij

verkeerssituatie

op

thema

ligt. een

kaarten.

zijn De het belangrijkste

waarover eerst

over

en

voor in gebied en

alsmede waarvan dit

duidelijk

We

de

3.1 Woningbouw afgebeeld. opgenomen. Opdevolgendepaginazijnze zijn die vooralsnogalleeninstructuurvisies stemmingsplan zijnopgenomenenprojecten inprojectendiealeenbe- onderverdeeld woningen. Dewoningbouwprojectenzijn Grootschalig betekenthiermeerdan500 schalige woningbouwprojectenzijngepland. gebieden aangegevenwaartot2020groot- In dereferentiekaartwoningbouwzijn In totaal komen er tussen 2010 en 2020 netto 3.2 Wegen ongeveer 50.000 woningen bij. Daarbij komen er ongeveer 30.000 arbeidsplaatsen op bedrijfs- In de referentiekaart weginfrastructuur zijn terreinen en kantoorlocaties. Een ruwe schat- die projecten afgebeeld die een substantiële ting is dat het aantal inwoners met ongeveer invloed op het wegennetwek hebben. Dat 50.000 toeneemt. De grootste woningbouw- wil zeggen dat niet alle lokale projecten zijn projecten bevinden zich rondom Den Haag opgenomen. Niet vanwege het belang, maar Centrum, Zoetermeer en Delft. Afgesproken vanwege de beperking van deze verkenning tot is om de meeste ruimtelijke ontwikkelingen projecten met netwerkeffecten. in het bestaande stedelijk gebied te situeren. In bijlage 2 zijn de exacte cijfers aangegeven Naast de referentiekaart weginfrastructuur is voor alle woningbouwprojecten en het aantal precies aangegeven om welke projecten het nieuwe arbeidsplaatsen tot 2020. gaat. Voorbeelden van projecten met een grote impact in het gebied zijn onder meer

Referentiekaart woningbouw, bedrijvenlocaties, kantorenlocaties en groengebieden

Ontwikkellocaties 2020 (Op basis van het RSP 2020)

Realisatie woningbouwlocaties tot 2020

Realisatie

In ontwikkeling

Kantoren en bedrijven tot 2020

Bedrijven bestaand

Bedrijven nieuw

Kantoren bestaand

Kantoren nieuw

Overige ontwikkelingen

Groengebieden

Internationale zone Den Haag

Vlietzone 26 • Een bereikbare toekomst begint vandaag Referentiekaart weginfrastructuur Referentiekaart ‘mogelijk voor2020gereed’. Deze projectenzijnopdekaartaangegevenals wachting datditwelvoor2020zalgebeuren. ring nognietvolledigafgerond,maarisdever- Haagweg –isdebesluitvormingoffinancie- Pijnacker-Nootdorp endereconstructievan zoals deRijnlandroute,Oostelijkerandweg vóór 2020gereed.Bijsommigeprojecten– oostzijde vanhetgebied.Deprojectenzijn van projectenligtinhetmiddenenaande singen aandeA12.Degrootsteconcentratie realisatie vanhetTrekvliettracé endeaanpas- de realisatievanA4Delft–Schiedam, Openbaar vervoer 3.3 Stations enbelangrijkeOV-haltes hebbenin (dienstregeling) voordevervoerwijzekeuze. is relevanthetpakketaanvervoerdiensten vanbelangzijn.Daarnaast openbaar vervoer turele aanpassingenaangegevendievoorhet In dereferentiekaartOVstaaninfrastruc- 6. 5. 4. 3. 2. 1. Projecten mogelijkgereedvoor2020 27. 26. 25. 24. 23. 22. 21. 20 19.  18. 17. 16. 15. 14. 13. 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Projecten gereedvoor2020 Aansluiting trekvliettracé Reconstructie Haagweg Rijswijk(NaaanlegTVT) Oostelijke randwegPijnacker-Nootdorp /2efase DenHoorn -Delft Hooipolderweg Rijnlandroute enaansluiting N470 Komkommerweg Omleiding Zevenhuizen/N219 Aansluiting A4/Leidschendam Aansluiting A4/N223 Aansluiting A20Maasland/Maassluis A13 /A16 bij aansluitingen2efase Nieuwe overgangenZoetermeerCentrumoverA12 Bufferstrook Afrikaweg boog OWN Parallel structuurknooppuntGouwe+Moordrecht- se kruisingWateringseveld) Harnaschknoop /langetermijn(incl.ongelijkvloer- kersstraat Verbetering aansluitingKruithuisweg-Schoenma 3e rijstrooknoordbaanA12 Verbreding Beatrixlaan-Zuid Optimaliseren Kruithuisplein Ontvlechting weefvakA4/A13 Vergroten capaciteitA12/N470-1efase Verbreding -Leiden A4Burgerveen Aansluiting PrinsesBeatrixlaan/A4 Verbeteren bereikbaarheidPlaspoelpolder Oostelijk RandwegPijnacker-Nootdorp/1efase Tuindersweg Pijnacker 2 XverbredingDoenkade Bypass Nootdorp Verlengde Australiëweg c. NieuweaansluitingWaddinxveen -Zevenhuizen b. PlusstrokenA12(Zoetermeer-Gouda) a. AansluitingBleiswijk A12 Vernieuwd opweg d. KnooppuntWesterlee /1efase c. 2eontsluitingwegHoekvanHolland b. ZuidelijkerandwegNaaldwijk a. Verlengde veilingroute 3 in1projectWestland Trekvliettrace A4 Delft-Schiedam/IODS 2020 voldoende ruimte om de fiets veilig te Naast de referentiekaart openbaar vervoer is stallen. Bijna alle stations en veel belangrijke een tabel opgenomen met een opsomming OV-haltes hebben parkeergelegenheden (P+R). van projecten op het gebied van openbaar Tot 2020 is er naast de weergegeven infra­ vervoer. Deze projecten zijn meegenomen in projecten op deze kaart, nog voorzien in de de referentiesituatie. Het gaat om een verzame- kwaliteitsverbetering van diensten op drukke ling uiteenlopende maatregelen, waaronder doorgangsroutes, in de verbetering en ver- doorstromingsmaatregelen voor het stads- en nieuwing van materieel, in verbetering van streekvervoer, zoals voor de buslijnen 37, 24, de toegankelijkheid, in reisinformatie en in 23, 14, 121, en 128; en aanpassingen aan be- ketenvoorzieningen. Voorbeelden van keten- staande infrastructuur, zoals aan de tramlijnen voorzieningen zijn P+R, transferia, de OV-fiets, deelautogebruik en reis- en route-informatie bij overstappunten van openbaar vervoer.

Projecten gereed voor 2020 1. Raillijn 19 Leidschendam - Delft Technopolis Referentiekaart OV 2. Doorstroming bus 37 3. OV-Knoop spoortunnel Delft, busstation 4 Doortrekken Oosterheemlijn naar Goudse lijn Station Bleizo (Zoetermeer) 5. OV-knoop Voorburg 6. doorstroming lijn 24 7. doorstroming lijn 23 8. doorstroming lijn 14 9. Doorstroming lijn 121 10. Doorstroming bus 128 11. DoorstromingWestlandse lijnen 15. NSP & aantakkingErasmuslijn 16. ZoRo (bus) 17. Station Sassenheim 18. Spoortunnel Delft 19. PHS Dienstregeling 2020 (6maatwerkvariant incl. Stedenbaan) 20. Rijn Gouwelijn Oost 22. HS Comfort verbeteren 23 Doortrekken RR naar R’dam CS

Actieprogramma OV (Netwerk RR 1e en 2e fase) 12. Aanpassen lijn 2 13. Aanpassen lijn 9 (keerlus Madurodam, tunnel Koningskade) 14. Doorstroming bus Den HaagCS-Leiden CS 21. Verhogen Hoornbrug

Projecten mogelijk gereed voor 2020 1. PHS Dienstregeling 220 6+6 variant incl. Stedebaan en bijbehorende maatregel 2. Station Kethel 3. Verbreding spoor Delft 4. Netwerk Randstadrail (derde fase) - OV ontsluitingBinckhorst - OV ontsluitingNorfolk - HOV Busbanen 28 • Een bereikbare toekomst begint vandaag ling. InhetkadervandeplanstudieDenHaag van een6/maatwerkvariantdedienstrege- (HS+CS). Indereferentiekaartwordtuitgegaan bediening vandetweestationsDenHaag Lijn tussenDenHaagenRotterdamde Specifieke aandachtspuntenzijndeOude nels enbruggen. een nieuwstationinSassenheimenspoortun- 2 en9.Maarookomzakenalsdeaanlegvan in hetvoorjaarvan2010besloten). wordtoverdezeplanstudie (naar verwachting den inhetkadervandegenoemdeplanstudie ­iedereen acceptabeleoplossingwordtgevon- uitdatvoorditknelpunteen wij ervan Voor deMIRT-verkenning Haaglandengaan righeid tussenRijswijkenSchiedamnodigis. bepaald ofvoorvoldoendebedieningvierspo- Hoogfrequent Spoor)wordtvoordezecorridor – Rotterdam(onderdeelvanhetProgramma 4.1 Drie schaalniveaus Bereikbaarheids- Bij de inventarisatie van knelpunten is on- knelpunten in 2020 derscheid gemaakt tussen wegen en openbaar vervoer, omdat deze twee ook veelal apart In dit hoofdstuk wordt op basis van studies bestudeerd zijn. Bij clustering en bij het zoe- en eerder uitgevoerde analyses aangegeven ken naar oplossingen zijn indien mogelijk de 4welke knelpunten – na uitvoering van modaliteiten samengenomen. Voor weg en de geplande maatregelen die in de openbaar vervoer worden de problemen op referentiesituatie zijn opgenomen – in 2020 drie schaalniveaus opgetekend: nog bestaan. Samengevat komen die 1. Internationaal/Nationaal. Het gaat hier knelpunten op het volgende neer. om doorgaande verplaatsingen door Haaglanden of verplaatsingen naar speci- Het wegennetwerk in Haaglanden loopt fieke bestemmingen binnen Haaglanden tegen de grenzen van zijn capaciteit aan. De waar een significant aantal mensen van deur-tot-deurreistijden over de weg binnen de buiten Haaglanden (binnen- en/of buiten- Zuidvleugel zijn te lang omdat er op zowel op land) naar toe gaat. het hoofdwegennet als op het onderliggend 2. Nationaal/Regionaal. Dit zijn verplaatsin- wegennet een capaciteitstekort is. Daarnaast gen met de herkomst of bestemming in zijn er problemen met de aansluiting tussen Haaglanden waarbij wel sprake is van een hoofdwegennet en onderliggend wegennet dermate grote afstand dat hoge kwaliteit (met terugslageffecten). Vertragingen en snelheid nodig zijn. manifesteren zich vooral op de doorgaande 3. Regionaal/Lokaal. Dit derde niveau betreft A4-route tussen de Kruithuisweg Delft en verplaatsingen met herkomst en bestem- Leidschendam en de poorten en inprikkers ming in Haaglanden en over relatief kleine rond Den Haag. Het gaat hier om een afstanden, op corridor- en wegniveau. kwetsbare regionale verbinding; bij uitval door calamiteiten, zijn er geen alternatieven De indeling in drie schalen is niet meer dan om in en uit Den Haag te komen. globaal en indicatief voor het ruimtelijk niveau waarop de knelpunten zich manifesteren. Voor In het openbaar vervoer is een aantal veel knelpunten is dat niveau immers niet belangrijke bestemmingen zoals het World scherp af te bakenen: een probleem dat zich bij Forumgebied niet goed te bereiken en de voorbeeld op regionaal niveau afspeelt zal niet capaciteit, de snelheid en het comfort zijn zelden ook nationale effecten hebben. Dit onder de maat. Verder is een aantal stedelijke betekent dat in bepaalde gevallen de rang- gebieden onvoldoende ontsloten. Er zijn veel schikking naar niveau enigszins arbitrair is. radiale verbindingen (van binnen naar buiten) Om dubbelingen te voorkomen is elk knelpunt maar minder tangentiële verbindingen slechts bij één niveau genoemd. (rondom). 30 • Een bereikbare toekomst begint vandaag Studies4.2 wegen • • geconcretiseerd: Nota Mobiliteitzijnvoordatdoelalsvolgt invoering vanprijsbeleid.Deambitiesuitde na uitvoeringvanhetMIRT2007ende bekeken welkeknelpuntenerin2020optreden is schetsen vanhetoplossingspakket.Hiervoor de Rijks-N-wegen)eneenglobaalbeeldte knelpunten ophethoofdwegennet(inclusief in vraagenaanbodophethoofdwegennet,de Doel vandeLMCAWegen isinzichttegeven bereikbaarheidsproblemen. gezamenlijke gebiedsgerichteaanpakvan vormen samendebouwstenenvoor regionale netwerkanalysesendeLMCA’s maakt onderdeeluitvandenetwerkaanpak.De tweejaarlijks teherijken.DeLMCAWegen knelpuntenanalyse vandeNotaMobiliteit ringsagenda vandeNotaMobiliteitom (LMCA) Wegen isdetoezegginginuitvoe- Landelijke Markt-enCapaciteitsanalyse Aanleiding voordeuitvoeringvan Landelijke Markt- enCapaciteitsanalyse Wegen dit geval zijn de volgende studies van belang. nieuwe berekeningen gemaakt of gebruikt. In bestaande studies en analyses en zijn er geen Zoals aangegeven is gebruik gemaakt van reeds reistijd buitendespits. spits maximaaltweekeerzo langzijnalsde hoofdwegennet (RijksN-wegen) maginde de stedenenopniet-autosnelwegen inhet De gemiddeldereistijdopsnelwegen rond de spits. half keerzolangzijnalsdereistijdbuiten de stedeninspitsmagmaximaalander- De gemiddeldereistijdopsnelwegentussen wordt meegenomen. beprijzing alsmaatregelinde berekeningen de huidigesituatie.Datisook hetgevalals van deverkeersproblematiek tenopzichtevan Clausplein isin2020sprakevaneentoename In hetstudiegebiedvandeA4/A12/Prins Verkeersstudie Prins Clausplein voordoen. verondersteld indereferentiesituatie)zullen aanleg vandeA4Delft–Schiedam(zoals knelpunten inhetgebieddiezichooknade studie uitgevoerd.Hieruitkomeneenaantal planstudie A4Delft–Schiedamiseenverkeers- In hetkadervandeTrajectnota/MER voorde Verkeersstudie –Schiedam A4Delft 2020 nogproblemenbestaan. kader. Toch zullenervolgensdemodellenin groot aantalprojectenisalopgepaktindit Samenwerkingsagenda Zuidvleugel(2007).Een lijk deopgavegedefinieerdin opdeNetwerkanalyseisgezamen- Als vervolg • • • minimaal moetenzijn: norm isdatdedeur-tot-deurreistijden ten: reistijdenbetrouwbaarheid.Dehoofd- heidsnormen kennentweehoofdcomponen- de NotaMobiliteit.Detehalenbereikbaar- gegeven aandedeur-tot-deurreistijdeisenvan In deNetwerkanalyseZuidvleugelisuitwerking Netwerkanalyse Zuidvleugel (max. 50of70km/u). en 25of35km/uophetstedelijkwegennet ciale) net(max.60.of80km/u); 30 of40km/uophetonderliggend(provin- km/u); 50 km/uophethoofdwegennet(max.100 In deze situatie is onderzoek gedaan naar de 4.3 Knelpunten wegen knelpunten in het studiegebied tijdens de ochtendspitsperiode en de avondspitsperiode De hierboven genoemde studies leveren per voor de referentiesituatie 2020. Er zijn knel- schaalniveau de volgende problemen op. punten in de verkeersafwikkeling op zowel het hoofdwegennet als bij de aansluitingen op het Schaalniveau Internationaal/Nationaal onderliggende wegennet en het onderliggend • Doorgaande Noord-Zuidverbinding (A4 wegennet zelf. Vooral bij de aansluitingen kan tussen Leidschendam – Kruithuisweg): het verkeer moeilijk tot niet verwerkt worden. De A4 is de belangrijkste hoofddoorstroom- Ook de samenvoegingen van hoofd- en route. In 2020 geldt dat nog sterker als ook parallelbanen vormen in een flink aantal de A4 Delft – Schiedam is gerealiseerd. Op gevallen een knelpunt. de A4 tussen Delft en Leidschendam zijn de effecten het sterkst. De grote hoeveelheid Préverkenning Internationale Ring weefbewegingen, splitsingen en samenvoe- De Préverkenning Internationale Ring (2008) gingen van hoofd- en parallelbanen en de geeft duidelijkheid over de inhoud en reikwijd- afname van aantallen rijstroken in een te van de verkenningenstudie Internationale richting veroorzaken stremmingen en Ring die deel uitmaakt van de onderhavige vertragingen. Specifiek gaat het om: MIRT-verkenning. De Internationale Ring o reistijden op de A4 Den Haag Zuid bestaat uit een aantal wegen die het grootste – Kethelplein; deel van de Haagse regio ontsluiten: de o knooppunt Prins Clausplein: waar de Noordelijke Randweg, de Noordwestelijke A4 en de A12 elkaar kruisen; Hoofdroute, de Zuidelijke Randweg (Lozerlaan) o knooppunt Ypenburg: waar de A13 en de A4 tussen knooppunt Harnasch en samenkomt met de A4; de N14. o hoofdrijbaan terug van 3 naar 2 bij Harnaschknoop; Uit de Préverkenning blijkt dat een goed o hoofdrijbaan terug van 3 naar 2 bij werkende Ring het wegennet van Den Haag Leidschendam; kan versterken. Naast de Utrechtsebaan en het o weefproblemen door gebrekkige toekomstige Trekvliettracé zal de afstroom richting Ypenburg – Delft Internationale Ring ervoor zorgen dat verkeer (A13); vlot van de stad naar het hoofdwegennet o weefproblemen tussen Prins Clausplein wordt geleid en dat het verkeer vlot van de ene en Leidschendam bij de splitsing van wijk naar de andere wijk kan. In de hoofdrijbaan en parallelbaan. Préverkenning worden maatregelen aangege- ven ter verbetering van de doorstroming, Deze problemen zijn gesignaleerd in onder capaciteitsvergrotingen en de herkenbaarheid andere de Verkeersstudie Prins Clausplein, de van de Internationale Ring. Netwerkanalyse Zuidvleugel en de 32 • Een bereikbare toekomst begint vandaag Knelpunten wegen Knelpunten 8 7 6 5 4 3 2 1 Tweede oeververbinding Stedelijke inprikkersDenHaag N470/N471 Poorten vandestad Overgang N44/A44 A13 A12 A4-passage Verkeersstudie A4 Delft – Schiedam. agglomeratie van Den Haag bedoeld. • A12 – Oost (Prins Clausplein – Gouda): Knelpunten zijn: De A12 vanaf het Prins Clausplein (in o De A12 – West (Prins Clausplein – Haaglanden tot en met Zoetermeer Oost) is Den Haag Centrum) (punten uit de de hoofdverbindingsweg naar Utrecht en Verkeersstudie Prins Clausplein): verder. Momenteel wordt er aan diverse - De afrit Voorburg/Binckhorst is de projecten gewerkt om de capaciteit te eerste afslag na het Prins Clausplein. vergroten. De verwachting is echter dat de De afstand tussen de toe- en afrit en A12 in 2020 weer aan de grens van haar het verkeersplein is kort waardoor op capaciteit zit. Dit knelpunt is ook in de een zeer beperkte afstand veel weefbe- LMCA Wegen genoemd als mogelijk knel- wegingen worden gemaakt. Ook kent punt voor 2020. de kruising onderaan de afrit Voorburg een beperkte capaciteit. Schaalniveau Nationaal/Regionaal - Tussen toerit Schenkviaduct en toerit • De A13 (bij Delft): Voorburg zit slechts een beperkte De A13 is een snelweg tussen Den Haag afstand waardoor de weefproblemen Ypenburg en Rotterdam Noord. In 2020, als vanaf Voorburg versterkt worden en de A4 Delft – Schiedam is gerealiseerd, niet alle weefbewegingen van het faciliteert de weg meer verplaatsingen verkeer vanaf toerit Schenkviaduct binnen Haaglanden. Op de A13 bij Delft kunnen worden afgewikkeld. Bij de (tussen Noord en Zuid) is een capaciteitste- afrit Prins Bernardviaduct gaat de kort uit de netwerkanalyse bekend. Dit A12 van 3 banen over in de wordt bevestigd in de berekeningen voor de Utrechtsebaan van 2 banen. Bij beide planstudie A4 Delft – Schiedam. afritten is de opnamecapaciteit van • Overgang N44/A44 (bij Wassenaar): het stedelijk wegennet beperkt. De snelweg A44 leidt vanaf de A4 vanuit de - De verbindingsbogen van Rotterdam richting Schiphol naar Den Haag. Op het naar Den Haag van de A4 naar de punt waar de autosnelweg overgaat in de A12 zorgen voor extra weefbewegin- Rijks-N-Weg (N44) bij Wassenaar ontstaan gen en hebben te weinig capaciteit. lange wachtrijen als gevolg van de verkeers- Dit probleem kan in samenhang met lichten aan het einde van de snelweg. De het Trekvliettracé bezien worden. N44 is ook als knelpunt in de LMCA Wegen - Aan het eind van de Utrechtsebaan genoemd. De problematiek is mede afhan- kan het stedelijk wegennet niet al kelijk van hetgeen gerealiseerd zal worden het verkeer goed verwerken. in het kader van het project Rijnlandroute. Hierdoor ontstaan vertragingen op • Poorten van de Stad: de Utrechtsebaan stad inwaarts. Deze Hiermee worden de verbindingen van het vertragingen zullen in 2020 nog niet hoofdwegennet met de stedelijke opgelost zijn. 34 • Een bereikbare toekomst begint vandaag Schaalniveau Regionaal/Lokaal • • Inprikkers zijndewegendie vanafde Stedelijke inprikkersDenHaag: met 2x1 rijstroken is uitgevoerd. heeft vooral te maken met het feit dat de weg voren gekomen in de netwerkanalyse. Dit De capaciteit van de weg is als probleem naar van Zoetermeer richting Delft en Schipluiden. De N470 is een belangrijke verbindingsroute De N470: o o o

probleem voor2020wordtgezien. aansluiting vanhetTrekvliettracé als MIRT-verkenning. Vandaar datde vraagstuk maaktonderdeeluitvandeze het hoofdwegennetaansluit.Dit nog nietbekendhoedewegexactop en deCentrumringinDenHaag.Hetis dingsweg tussenknooppuntYpenburg Het Trekvliettracé iseennieuweverbin- voor 2020 in de LMCA Wegen genoemd. De N14 is ook als (mogelijk) knelpunt kruisend verkeer voor vertraging zorgt. twee grote kruispunten waar afslaand en het traject Leidschendam – Voorburg genoemd). Op de N14 bevinden zich op Préverkenning Internationale Ring geconstateerd (dit punt wordt ook in de ting A4/N14eencapaciteitstekort In denetwerkanalyseisvooraanslui- beperkt incapaciteit. kruising N211enN222(veilingroute)is Préverkenning InternationaleRing.De snelheid telaagzoalsgenoemdinde wordt. Bovendienligtdegemiddelde gen waardoordedoorstromingbeperkt Kijkduinsestraat liggenveelaansluitin- met deErasmuswegen Op deLozerlaantussenaansluiting Studies4.4 vervoer openbaar 2. 1. en heeftvierdoelenmeegekregen: herijken. Deanalyseheefteenlandelijkescope lyse vandeNotaMobiliteittweejaarlijkste van deNotaMobiliteitomknelpuntenana- Spoor isdetoezegginginuitvoeringsagenda Aanleiding voordeuitvoeringvanLMCA Spoor LMCA gebaseerd opdevolgendebronnen. De probleemanalyseisvoorwatbetreftOV stad inleiden.Knelpunten: Trekvliettracé, BeatrixlaanenLozerlaan)de Poorten vandeStad(N14,Utrechtsebaan,

o o Inzicht geveninderolvanhet spoor treinreiziger. heden vooreenkwaliteitssprong voorde Inzicht gevenindekansenen mogelijk­ de eindbestemming wordt bereikt. Lozerlaan duurt het vaak te lang voordat Trekvliettracé, de Beatrixlaan en de Vanaf de N14, de Utrechtsebaan, het verkeer op de beoogde snelheid aan. De inprikkers kunnen vaak onvoldoende nadelig isvoordedoorstroming. rijke andere(OV)verbindingen,wat keren gelijkvloersgekruistdoorbelang- Bovendien wordtdewegeenaantal Préverkenning InternationaleRing. Dat wordtgeconcludeerdinde de hoeveelheidverkeerteverwerken. capaciteit (deels2x1endeels2x1,5)om Sportlaan/Segbroeklaan onvoldoende Hubertustunnel, heeftbijhetgedeelte stad, tussenLozerlaanen noordelijke enzuidelijkepoortvande De verbindinglangsdekusttussen Knelpunten openbaar vervoer

1 verbinding Rotterdam Airport; 2 ontsluiting World Forum/Internationale Zone; 3 Capaciteit Den Haag – Rotterdam 4 TU/TIC Delft 5 Scheveningen 6 de Binckhorst/Vlietzone 7 Tangentiële verbindingen 8 Goudse lijn 9 Ontsluiting Westland 36 • Een bereikbare toekomst begint vandaag gen. De traditionele centrumgerichte organisatie met het verbeteren van tangentiële verbindin en middelgrote steden nog veel winst te behalen Voor wat betreft reistijd is er in en rond de grote doorstromingsproblemen. hebben de vier grote steden te maken met middelgrote steden. Naast capaciteitsknelpunten steden in de Randstad en incidenteel andere voor. Uitzondering hierop vormen de grote over het algemeen weinig capaciteitsproblemen Binnen het stads- en streekvervoer doen zich voor het regionaal openbaar vervoer. van huidige en toekomstige ontwikkelingen komt dit neer op het analyseren en faciliteren vervoer en het gedecentraliseerde spoorvervoer) Voor de LMCA Regionaal OV (stads- en streek Netwerkanalyses die in 2006 zijn uitgevoerd. in Nederland. De LMCA sluit daarbij aan op de ontwikkeling betekent voor het verkeerssysteem keling van de mobiliteit en de vraag wat die De LMCA Regionaal OV behandelt de ontwik RegionaalOV LMCA • • relevant: zijnvoorHaaglanden Hiervan vervolgstudies. De LMCASpoorheeftgeleidtoteenaantal 4. 3. deel vanPHS). capaciteitsvergrotende maatregelen;onder- de planstudieDenHaag–Rotterdam(naar kunnen leggen); (PHS) (omdebasisvangroeiambitieste het ProgrammaHoogfrequentSpoorvervoer marktinzicht. Het verkrijgenvaneengoedengedeeld groei van goederenvervoer te accommoderen. De mogelijkheden in kaart brengen om de nen- alsgoederenvervoer. binnen degeheleketenvanzowelperso- - - - teit. Hetnetwerkisoporde als: beoordelingscriteria voorde bedieningskwali- Netwerk RandstadRailkentde volgende Netwerk RandstadRail Hoornbrug enstationBleiZo. Koningskade), aanpassingenaanlijn2,de men: lijn9(keerlusMadurodamentunnel die ookindereferentiesituatiezijnmeegeno- aantal verbeteringeninHaaglandenverwacht van hetactieprogrammaregionaalOVnogeen variant in2020.Voor 2020wordtinhetkader tiesituatie wordtuitgegaanvande6/maatwerk- Haag gewerktaanverbeteringen;indereferen- op deOudeLijntussenRotterdamenDen RandstadRail enwordtindeplanstudiespoor Netwerkanalyse Zuidvleugelrijdtinmiddels Ten opzichtevandereferentiesituatiein reistijdnormen alsvoordeweg: perOVgeldendezelfde deurverplaatsingen de NotaMobiliteit(2005).Voor dedeur-tot- gegeven aandedeur-tot-deurreistijdeisenvan In deNetwerkanalyseZuidvleugelisuitwerking Netwerkanalyse Zuidvleugel steden verbonden zijn via het openbaar vervoer. de nieuwe werklocaties aan de randen van de van de steden ontstaan, en die vaak slecht met voor nieuwe woonwijken, die aan de buitenkant den aan de randen van de steden. Hetzelfde geldt door het ontstaan van economische kerngebie van het openbaar vervoer boet aan kracht in • • • • alle gebiedenverbonden zijnmetcentra/ (max. 50of70km/u). 25 of35km/uophetstedelijkwegennet ciale) net(max.60.of80km/u); 30 of40km/uophetonderliggend(provin- km/u); 50 km/uophethoofdwegennet(max.100 - vervoersknopen in alle richtingen; o de ontsluiting World Forum/­ • de routes gestrekt zijn en voor meer dan Internationale Zone; 80% van vrij liggende infra zijn voorzien. • Capaciteit Den Haag – Rotterdam: uit de LMCA Spoor blijkt dat er diverse maatrege- Daarnaast zijn er diverse frequentie-eisen len nodig zijn om de groei te accommode- geformuleerd. Deze zijn in de MIRT- ren op het traject Den Haag – Rotterdam2. verkenning niet meegenomen, omdat de oplossingen die nodig zijn om aan deze Schaalniveau nationaal/regionaal frequentie-eisen te voldoen buiten de scope • De langere woon-werkrelaties in de van de MIRT-verkenning vallen. Zuidvleugel, zoals Dordrecht – Den Haag, worden onvoldoende op niveau bediend. In Netwerk RandstadRail wordt geconstateerd Naar het zich laat aanzien, zal aanpassing dat er een forse autonome groei van het OV in van de dienstregeling en verschuiving van de periode tot 2020 te verwachten is. Dit komt het drietreinensysteem naar een tweetrei- onder meer door voor- en na transport van de nensysteem – waardoor meer stations groei op het spoor (5% per jaar), door mensen intercitystation worden – de situatie in die het OV als alternatief kiezen na invoering 2020 niet verbeteren. Dit geldt ook voor van beprijzing, en door de autonome groei van de Oude Lijn. mobiliteit. De verwachting is dat het regionaal • Een aantal nationaal/regionaal belangrijke OV een groei van ruim 2% per jaar zal moeten bestemmingen is slecht aangesloten op het faciliteren. Tot 2020 kan dit grotendeels OV. Daarbij gaat het om: worden opgevangen door het nieuwe materi- o TU/TIC Delft (en aantakking naar eel, hogere frequenties en bijbehorende Scienceport/Schieveen); infrastructurele aanpassingen als verwoord in o Scheveningen; Netwerk Randstadrail. o de Binckhorst/Vlietzone.

4.5 Knelpunten openbaar vervoer Schaalniveau regionaal/lokaal • Uit de LMCA Regionaal OV blijkt dat in de Op basis van de in paragraaf 4.4 genoemde Randstad weinig tangentiële verbindingen bronnen komen we tot de volgende problemen. zijn, en dat tangentiële verbindingen een lange reistijd hebben. Ook in Haaglanden Schaalniveau internationaal/nationaal blijkt dit na beschouwing van het netwerk. • Een aantal internationaal/nationaal belang- • Om de autonome groei op te vangen, biedt rijke bestemmingen is (blijkens de het huidige materieel onvoldoende capaci- Netwerkanalyse Zuidvleugel) relatief slecht te teit, is er onvoldoende materieel en zijn de bereiken qua reistijd en comfort, te weten: frequenties op de tramlijnen 1, 10, 11, 15 en o de verbinding naar Rotterdam Airport; 19 onvoldoende (dit is in Netwerk RandstadRail naar voren gekomen).

2 Dit knelpunt is afhankelijk van wat er precies gerealiseerd zal zijn in 2020, als uitkomst van de planstudie Den Haag - Rotterdam 5

38 • Een bereikbare toekomst begint vandaag analyse analyse van functionele een Knelpunten opbasis niet volledigis,zorgt hetverslagvandefunctioneleanalyse welvooreenwaardevolle verdiepingvandeprobleemanalyse. tekortkomingen die tijdensdewerksessiesnietnaarvoren zijngeschoven,onvermeld. Hoeweldaardoorhetbeeld in ditstadiumwellicht 3 Dithoofdstuklaat alleenzienwatdegenoemdewerksessies hebbenopgeleverd. Ineendergelijkverslagblijveneventuele functionele Binckhorst/Vlietzone tussen sneltramkwaliteit schaalniveau Airport HSL-net schaalniveau in redelijke nationaal Het goed duidelijk op robuustheid Clausplein knelpunten zijn maar Het en bestuurlijke partners. brede laagvan maatschappelijke organisaties werksessies metvertegenwoordigers uiteen is gebaseerd opvierzogenoemde ARKO- deze MIRT-Verkenning. analyse Defunctionele het tweede spoorvan deprobleemanalyse van van hetinfrastructuurnetwerk inHaaglanden vormtaan bodkwamen, analyse defunctionele Naast destudiesenanalyses dieinhoofdstuk 4

de

de

OV-netwerk snelwegennet grotendeels

referentiesituatie. structuur, overeenkomen.

N44.

het

om

en

tot dat

en

centrum vanuit

Op de aandacht.

zijn

voldoende evenals regionaal

functie ontbreekt vragen

ontsluiting de

robuustheid

de heeft voldoende.

lagere het binnen

is

A4

en

en weliswaar de

de

en perspectief

Op

op Ypenburg

Scheveningen, schaalniveau

ontwerpniveau Op kwaliteit overgang

de aantakking

de schaalniveaus

regionaal

internationaal/ Den van

gewenste (inter)nationaal Uithof.

Belangrijkste en

Rotterdam Haag

zwaar functionaliteit

–

en van

van Prins

op op

structuur een

metro/ belast,

de

het wordt relaties niet

A44 wegennet analyse Functionele 5.1 problemen op de verschillende niveaus. o.a. kwetsbare plekken, knooppunten en met overzichten van het dragend netwerk, met Tijdens de ARKO-sessies zijn kaarten ingetekend gebruikers? de van eisen de aan wegennet het van ontwerp het voldoet matchen: wegennet het de vraagrelevantoffunctieenontwerpvan van congestieen/ofcalamiteiten?Ten derde is weggebruiker overalternatieveroutesingeval sprake isvaneenrobuustnetwerk:beschiktde missing linksenzoja,welke?Ten tweedeofer de structuurvanhetnetwerkvolledigis:zijner steeds eenaantalvragenaanbod.Ten eersteof beschrijving vanhetdragendenetwerkkomt deze drieschaalniveausingegaan.Nade vandezeparagraafwordtop In hetvervolg wegennet inHaaglandengekeken: ARKO-sessies isopdrieschaalniveausnaarhet inHaaglanden.Inde openbaarvervoernet de wegennetinHaaglanden,tweeophet april 2009.Twee sessieshaddenbetrekkingop sessies hebbenplaatsgevondeninmaarten Architectuur RegionaleKnooppunten. De analyse-instrument; deafkortingstaatvoor zogenoemde ARKO-sessies.ARKOiseen De functioneleanalyseheeftvormgekregenin • • • (Haaglanden). op regionaal/lokaalschaalniveau (Zuidvleugel); op nationaal/regionaalschaalniveau op internationaal/nationaalschaalniveau; Internationaal/nationaal schaalniveau de keuze tussen de A4 en de A13/A16 voor Het niveau internationaal/nationaal heeft verplaatsingen tussen Den Haag en Rotterdam, ­betrekking op verplaatsingen boven de 30 km. en de A4 en de A44/N44 voor verplaatsingen Hierbinnen kan onderscheid worden gemaakt tussen Leiden en Den Haag. Op oost-westrela- naar: ties heeft verkeer onder meer de keuze tussen • Doorgaand verkeer: verkeer met een de A12, de N11 en de A20. herkomst en bestemming buiten Haaglanden maar dat wel van het wegennet Alternatieve routes ontbreken daarentegen van Haaglanden gebruikmaakt. Dit betreft voor het wegvak van de A4 tussen Ypenburg en bijvoorbeeld het noord-zuidverkeer vanuit Leidschendam. Een groot deel van de verplaat- de richting Leiden naar Rotterdam en singen op het (inter)nationale schaalniveau gaat verder. over dit wegvak maar heeft hiervoor geen • Extern verkeer van en naar Haaglanden: vergelijkbaar alternatief. Hetzelfde geldt buiten verkeer over langere afstanden met een Haaglanden voor de A12 tussen Gouda en herkomst of bestemming in Haaglanden. Utrecht. Functie en ontwerp van het netwerk Dit betreft bijvoorbeeld verkeer van Den komen op veel locaties overeen; het ontwerp van Haag naar Utrecht en vice versa. de weg is gericht op de verwerking van verkeer Het dragende netwerk voor deze verplaatsin- met hoge rijsnelheden. Knelpunt binnen gen bestaat in en om Haaglanden uit alle Haaglanden vormt de N44 ter hoogte van autosnelwegen, aangevuld met een aantal Wassenaar waar de aanwezige verkeerslichten nu schakels die het netwerk robuust maken (N11, en in de toekomst een rem plaatsen op een vlotte Rijnlandroute, N14, Veilingroute), alsmede de doorstroming. belangrijkste poorten naar (inter)nationale bestemmingen in het Haagse stadsgebied. Het dragende netwerk wordt nu en in de referentiesituatie van 2020 zwaar belast door De structuur van het netwerk is over het lokaal en regionaal verkeer. Veel regionale algemeen goed. De A4, A12 en (in mindere verplaatsingen voeren via een kort stukje mate) de A13 zorgen voor directe verbindingen snelweg. Dit, en een relatief hoog aantal met een hoge rijsnelheid tussen Den Haag en aansluitingen op korte afstand, resulterend in de stedelijke agglomeraties als Amsterdam, veelvuldige weefbewegingen, leidt tot knelpun- Utrecht en Rotterdam. Een missing link is de ten in de verkeersafwikkeling op het dragende ontbrekende directe verbinding tussen net voor het nationale en internationale Haaglanden en de Rotterdamse haven. schaalniveau. In de ARKO-sessies is geconsta- teerd dat van het dragend wegennet met name De referentiesituatie in 2020 laat ook een de A4 ter hoogte van Den Haag vanuit robuust- redelijk robuust netwerk zien, zowel voor heid een kritisch en ook kwetsbaar wegvak is. noord-zuid- als voor de oost-westverplaatsin- gen. Op noord-zuidroutes bestaat bijvoorbeeld 40 • Een bereikbare toekomst begint vandaag gend eenherkomstenbestemming binnende - Haaglanden heefthetverkeer echteroverwe weefvakken. Opdemeesteautosnelwegen in rijstroken, ongelijkvloersekruisingen enlange wil zeggen:metgrote,flauwebogen,brede ontworpen opeensnelheidvan120km/u.Dat De autosnelwegenzijninhetalgemeen wegennet). (autosnelwegen), óftelaag(onderliggend Zuidvleugelwegennet vormenisóftehoog Het niveauvandewegendiesamenhet van deZuidvleugelisdatechterniethetgeval. netwerk goedovereen.Ophetschaalniveau gen komenfunctieenontwerpvanhet Op hetniveauvan(inter)nationaleverplaatsin- een kronkelig tracé over wegen van te lage orde. routes binnendoor zijn óf afwezig, óf voeren via autosnelwegennet vergen een grote omweg; Europoort/Haven Rotterdam. Routes via het verbindingen tussenDenHaag/Westland en Noord-Oost –ZoetermeerLeiden,ende van dehoofdstromen:zoneRotterdam- het netwerknietgoedaansluitbijderichting netwerk tweeplekkenwaardestructuurvan De maaswijdteiseveneensgoed.Wel kenthet aantal noord-zuid-enoost-westverbindingen. kent voorditschaalniveaueenvoldoende netwerk isinhetalgemeengoed:gebied De structuurenrobuustheidvanhetdragende stedelijk gebied. wegen, aangevuldmeteenaantalpoortenin samenstel vanautosnelwegenenregionale geanalyseerd. Hetnetwerkbestaatuiteen voor verplaatsingenophetZuidvleugelniveau Op vergelijkbarewijzeishetdragendnetwerk Nationaal/regionaal schaalniveau (Zuidvleugel) deze wegen(veelalgelijkvloerse kruisingen). met devormgevingvankruispunten op moeten worden.Ditlaatste hangt ooksamen relatief laagvoordeafstanden dieoverbrugd en degemiddeldesnelheidopdezewegenis men oplevertmetveiligheidenleefbaarheid) voeren doordebebouwdekom(watproble- gevallen onvoldoende,verschillendewegen worden gesteld:decapaciteitisineenaantal gelet opdeeisendievanuitditschaalniveau is opeenaantalplekkenvantelaagniveau Het onderliggendwegennetindeZuidvleugel passage DenHaag–Rotterdamtemaken. verkeer eenoptieminderheeftomsnelde gerealiseerd worden.Consequentieisdathet verkeer, kunnenerwellichtmeeraansluitingen aangepast zoudenwordenaanhetregionale staan) terealiseren.Alsdeontwerpeisen ruimtelijke ontwikkelingendiedaargepland (bijvoorbeeld bijTechnopolis, gezienalle den ishetnietmogelijkeenextraaansluiting Zolang dezeontwerpeisenwordenaangehou- gebruikt enisontworpenopsnelwegkwaliteit. Deze wordtdoorveelregionaalverkeer gebied winstisteboeken,deA13bijDelft. Een goedvoorbeeldvaneenplaatswaaropdit noodzakelijk is. voor demeerderheidvangebruikers prevaleert sluithetontwerpnietaanbijwat nationale functievandewegeninhetontwerp weefvakken. Zolangdeinterregionale/ rijstroken, gelijkvloersekruisingenenkortere worden: metscherperebogen,minderbrede en kanervoorlageresnelhedenontworpen snelheid van120km/umindernoodzakelijk Zuidvleugel. Voor ditverkeerisdieontwerp- Daarbij zijn er ook een aantal puur lokale De autosnelwegen A4, A12 en A13 zijn wegen die deel uitmaken van de hoofdstruc- essentiële schakels zijn binnen het Haag­ tuur, zoals de stadsring Zoetermeer en de weg landennetwerk: veel verplaatsingen binnen Pijnacker – Nootdorp. Rijsnelheden op onder Haaglanden voeren logischerwijze voor een meer de N470, de N14 en de Lozerlaan liggen deel over de snelweg, omdat er vaak weinig of op een te laag niveau gelet op de functie van geen andere routes van voldoende kwaliteit de desbetreffende wegen op het schaalniveau zijn. Een route via de snelweg is vaak aantrek- van de Zuidvleugel. kelijker als gevolg van de hogere snelheid, het kunnen vermijden van verkeerslichten en Daarnaast geldt dat vergelijkbaar met het rotondes en de heldere structuur die het dragend net voor (inter)nationale verplaatsin- autosnelwegennet biedt. Hoewel vaak een gen dit netwerk ook over grote delen aan de beetje om, weegt dit op tegen een route over grenzen van zijn capaciteit zit, wat het netwerk wegen van een lagere orde. Daarbij past het kwetsbaar maakt. Voorts is voor de bereikbaar- relatief hoge aantal op- en afritten op de heid van de Greenport verbetering van de aanwezige snelwegen goed bij de regionale rol achterlandverbindingen (A4 en A15) nodig. van de autosnelweg. Keerzijde hiervan is dat het binnen-stadsgewestelijk verkeer in sterke Regionaal/lokaal schaalniveau (Haaglanden) mate bijdraagt aan de congestie op het rijkswe- Het dragend netwerk voor het schaalniveau gennet in het gebied. van Haaglanden bestaat uit een samenstel van autosnelwegen, regionale wegen en stedelijke Een ontbrekende schakel is een logische wegen. route van voldoende niveau tussen Pijnacker en Den Haag. De kwaliteit en robuustheid van de dragende structuur van het wegennet is voor verbetering Uit bovenstaande volgt eveneens dat de vatbaar. In het Haagse wegennet is de functio- functie en ontwerp van het net niet goed nele hiërarchie onvoldoende duidelijk. Met overeenkomen. De autosnelwegen hebben name het onderscheid tussen woon- en een te hoog niveau; het onderliggend wegen- wijkstraten en meer verbindende routes is net, met name wegennet in de Haagse onvoldoende duidelijk. Doorgaand (sluip-) ­agglomaratie, daarentegen een te laag niveau. verkeer kiest daardoor veelvuldig voor woon- en wijkontsluitingsstraten. Dat tast het woon- en leefklimaat aan en leidt tot een verminderde verkeersveiligheid. Het beleid van de gemeente Den Haag is daarom gericht op verbetering van de doorstroming en inrichting op een beperkt aantal hoofdroutes in combina- tie met het afwaarderen van de autofunctie op kleinere stedelijke wegen. 42 • Een bereikbare toekomst begint vandaag vervoer openbaar analyse Functionele 5.2 de HST-stations Schiphol,Rotterdamen de vliegveldenSchipholenRotterdam alsvoor altijd eenoverstapvergen.Dit geldtzowelvoor isdat internationalebestemmingen daarvan buiten Haaglandenliggen.Consequentie Rotterdam CS,UtrechtCS)stukvoor terminals (Schiphol,RotterdamAirport, heid eenprobleemomdatdeinternationale Op internationaalschaalniveauisherkenbaar- nationale bestemmingen. de referentiesituatieopgoedewijzeaan De IC-dienstenkoppelenHaaglandennuenin oosten enwesten–redelijktotgoedoporde. verbindingen vanDenHaagnaarhetnoorden, schaalniveau –geletopdeaanwezigeIC- De structuurvanhetnetwerkisopnationaal (Utrecht) enzuiden(Rotterdam). (richting SchipholenAmsterdam),oosten vanuit DenHaagCS/HSnaarhetnoorden schaalniveau bestaatuitdeIC-verbindingen Het dragendnetwerkop(inter)nationaal Internationaal/nationaal schaalniveau • • gemaakt naardevolgendeschaalniveaus: kwaliteit vanhetnetwerk.Onderscheidis vooral isgekekennaardestructuuren Haaglanden functioneelgeanalyseerdwaarbij inenom ook hetopenbaarvervoernetwerk Op vergelijkbarewijzealsvoorhetwegennetis schaalniveau. verplaatsingen ophetregionale naar Haaglanden; internationale OV-verplaatsingen vanen externe OV-bereikbaarheid: nationaleen moeten wordenaangepakt. met aanpassingenaandedienstregeling Deze problematiekisalbekend enzalvooral tussen DenHaagHSenLaanvanNOIrijden. Ook zullen(relatief)mindertreinendirect Haaglanden metmeerstopstemakenkrijgt. afstandsverkeer (intercityvervoer) in voegd. Praktischbetekentditdathetlangere- sneltreinen enintercity’s wordensamenge- name vandeHSL-Zuid.Ditbetekentdat dienstregeling wordeningevoerdnaingebruik- aandacht. OpdeOudelijnzaleennieuwe spoor indereferentiesituatieiseenpuntvan dingen goedmaardedienstregelingophet In hetalgemeenisdekwaliteitvanverbin- vervoersstromen. van mogelijkeontwikkelingenin baar. Dezekwetsbaarheidismedeafhankelijk Lijn blijftookindereferentiesituatiekwets- deze kwetsbaarheidtegemoetkomt.DeGoudse vóór 2020eenoplossinggerealiseerdisdieaan Oude Lijninhetkadervandelopendestudie uitgegaandatvoorde – Rotterdamwordtervan righeid kwetsbaar. IndeplanstudieDenHaag Goudse Lijnzijndoor(gedeeltelijke)tweespo- De verbindingenoverdeOudeLijnen (grotendeels zakelijke)doelgroep. tie, uitstralingencomfort,zekergeziende IC naarDenHaagtewensenoverquainforma- metde Airport enRotterdamCSvervolgens de huidigebusverbindingtussenRotterdam richting Duitsland.Van dezeverbindingenlaat exact wordtaangeslotenopdeHST-Oost worden datnogonduidelijkishoeDenHaag Utrecht. Hierbijdientwelaangetekendte Regionaal/lokaal schaalniveau de NS en de realisatie van Stedenbaan Het huidige dragende netwerk voor het verbetert de bereikbaarheid in de regionaal openbaar vervoer voor de referentiesituatie. Zuidvleugel is gedefinieerd als het netwerk dat • Scheveningen, Congresgebouw: onvoldoen- dient als verbinding tussen steden en knoop- de. Hiervoor is zowel nu als in referentiesi- punten dat gevoed wordt door het fijnmazige tuatie altijd een overstap bij Den Haag CS stedelijke OV-net. Dit ‘kernnet’ bestaat mo- op de tram vereist. Daarbij voldoet de tram menteel uit de volgende verbindingen: qua reistijd, gemak en capaciteit niet. • de stoptreinen op de Oude Lijn (in de • TIC Delft: onvoldoende. De locatie is ver toekomst Stedenbaan) Leiden – Den Haag van station Delft Zuid gesitueerd. Vanuit HS – Rijswijk – Delft – Rotterdam, waarbij richting Den Haag is de locatie alsnog een deel van de treinen van/naar Den Haag redelijk te bereiken via een overstap in Delft CS rijdt; op tram 19, vanuit richting Rotterdam is de • de stoptreinen op de Goudse Lijn Den Haag locatie echter onvoldoende bereikbaar. CS – Zoetermeer – Gouda; Bovendien is de verbinding naar Schieveen • Randstadrail (sneltram) vanaf de tramtunnel (Scienceport) niet gerealiseerd. en Den Haag CS naar Zoetermeer; • Bioscience (Leiden): onvoldoende. De • Randstadrail (metro) van Den Haag CS via busverbinding langs de N44 is niet opti- Pijnacker naar Rotterdam CS en Rotterdam maal. In de referentiesituatie is de locatie Zuid; beter bereikbaar via de RijnGouwelijn en/of • tram 9 en tram 11 Den Haag CS overstap op Leiden CS. – Scheveningen; Het dragende netwerk is sterk radiaal op Den • bus Den Haag CS – Leiden West langs de Haag CS gericht. Daardoor moeten reizigers N44. bijna altijd overstappen en verplaatsingen De structuur van dit netwerk is allereerst tussen buitenwijken duren langer omdat een beoordeeld op grond van het criterium dat de omweg via het centrum moet worden gemaakt. eindbestemming op loopafstand van een Consequentie van de radiale opbouw is dat uitstapstation met metro/sneltramkwaliteit verschillende tangentiële relaties, zowel nu als moet liggen. Verschillende bestemmingen in in de referentiesituatie, zwak bediend worden, Haaglanden liggen echter buiten de directe zoals Den Haag-Zuidwest/Westelijk deel van de invloedssfeer van het kernnet en ze vereisen binnenstad richting Delft en Rotterdam, en de altijd een overstap. Het gaat om de volgende relatie Westland – Delft – Zoetermeer – Leiden. vier bestemmingen: Overigens is voor sommige relaties zoals Delft • Den Haag CS en Centrum Den Haag: – Leidschendam verbetering op komst in de voldoende. Wel zijn er vanuit de richting vorm van tramlijn 19. Rotterdam momenteel slechts 2 stoptreinen en IC’s per uur naar Den Haag CS. Als gevolg van de dienstregelingsplannen van 44 • Een bereikbare toekomst begint vandaag dragend echternetwerksober: is indereferentiesituatiekwaliteitvanhet voldoende. Opeenaantallocatiesenaspecten kwaliteit vanhetregionalenetwerkredelijktot Spoor, StedenbaanenRandstadrailisde plannen uithetProgrammaHoogfrequent Indien weuitgaanvanderealisatie • • • kwaliteit vandeverbindingen tussenhet Momenteel isdatniethetgeval enisde het Westland onderdeel uitvaneenkernnet. ners enarbeidsplaatsenmaakt idealiterook Westland. Geletophetgroteaantalinwo- dit terrein. Oude Lijnresulterenineenverbeteringop conform StedenbaanopdeGoudseen verhoging vandefrequentiesencapaciteit de RandstadRaillijnnaarRotterdamen bleem. Degeplandefrequentieverhogingop kernnet lijktditvooraleentijdelijkpro- ten enindeweekendenniet.Voor het kernnet indespitsgoedzijnmaardaarbui- malen geconstateerddatfrequentiesophet Frequenties. IndeARKO-sessiesismeerdere van verplaatsingen10-30km. toegerust ophetdominanteschaalniveau den. Detramisdaarmeeonvoldoende tramnet alsgevolgvankortehalte-afstan- relatief lagesnelheidvanhetHaagse voor eengrootdeeltoeteschrijvenaande zowel nualsindereferentiesituatie.Ditis aantakken), isdekwaliteitonvoldoende, tevens debussenvan/naarhetWestland Scheveningen enknoopLeyenburg(waar van ennaarDenHaagCS,zoals binnen DenHaag:opverschillenderelaties teit. Ditgeldtmetnamevoorverbindingen ontbreekt degewenstemetro/sneltramkwali- Sneltramkwaliteit. Opeenaantalrelaties • bediening. er opsommigetijdstippenwelergweinig verhouding metdereisafstand.Bovendienis tramroute inDenHaagrelatieflangzaam stadsrand vanDenHaag;daarbijisde Reizigers moetenaltijdoverstappenaande Westland enDenHaagonvoldoende. aandachtspunt. en deHaagsekustwijkeniseen tussen denieuwewoonlocatieValkenburg Leiden –Katwijk.Vooral deverbinding 6.1 Weginfrastructuur Clustering: De knelpunten in het wegennetwerk die in de vraagstukkenbeoordeeld op grond van het criterium voor dat de hoofdstukken 4 en 5 zijn geïnventariseerd, zijn eindbestemming op loopafstand van een te clusteren in zeven vraagstukken. Voor elk uitstapstation met metro/sneltramkwaliteit van deze vraagstukken is de aard en omvang wegmoet liggen. en Verschillende OV bestemmingen in van de bereikbaarheidsproblematiek bepaald 6InHaaglanden dit hoofdstuk liggen maken echter we de buiten tussentijdse de directe door te kijken naar twee factoren: reistijden en balansinvloedssfeer op. Dat gebeurtvan het doorkernnet de in en hoofdstuk ze vereisen robuustheid van het netwerk. Op basis daarvan 4altijd en 5 eenbeschreven overstap. knelpunten Het gaat teom clusteren de volgende in zijn de zeven vraagstukken geordend in de vijftienvier bestemmingen: mobiliteitsvraagstukken: zeven voor hieronder aangegeven volgorde van belangrijk- het• Den wegennetwerk, Haag CS en acht Centrum voor het Den OV-netwerk. Haag: heid vanuit bereikbaarheidsperspectief. Daarmeevoldoende. laat dit Wel hoofdstuk zijn er devanuit essenties de richting zien vanRotterdam de bereikbaarheidsproblematiek momenteel slechts 2 zoalsstoptreinen 1. Doorstroming A4 – passage Den Haag dezeen in IC’s 2020 per aan uur de naar orde Denis. In Haagde volgende CS. Als (inclusief Prins Clausplein) hoofdstukkengevolg van wordt de dienstregelingsplannen daarop voortgeborduurd: van Op de A4 bij Den Haag zijn veel splitsingen en eerstde door NS en te latende realisatie zien hoe van de beschrevenStedenbaan samenvoegingen van rijbanen waardoor veel vraagstukkenverbetert de zich bereikbaarheid op de langere termijnin de auto’s moeten in- en uitvoegen. Dit leidt tot verderreferentiesituatie. ontwikkelen (hoofdstuk 7), en daarna minder soepele doorstroming, stremmingen en door• Scheveningen, een fasering aan Congresgebouw: te brengen waarin onvoldoen - vertraging, zeker voor het doorgaande verkeer. wordtde. aangegevenHiervoor is welkezowel vraagstukkennu als in referentiesi - Het gaat onder andere om het knooppunt Prins als tuatieeerste inaltijd aanmerking een overstap komen bij voor Den Haag CS Clausplein waar de A4 en de A12 elkaar kruisen naderop onderzoekde tram vereist. (hoofdstuk Daarbij 8). Devoldoet vijftien de tram en knooppunt Ypenburg waar de A13 uitkomt vraagstukkenqua reistijd, zijn gemak voorgelegd en capaciteit aan inwoners niet. op de A4. Bovendien is op sommige wegvakken en• ondernemersTIC Delft: onvoldoende. van Haaglanden De locatietijdens vieris ver en aansluitingen sprake van een capaciteitste- sessiesvan metstation focusgroepen. Delft Zuid De gesitueerd. focusgroepen Vanuit kort. Ook is de A4 (tussen knooppunt Prins herkennenrichting zich Den grotendeels Haag is de in locatie de belangrijkste alsnog Clausplein en knooppunt Ypenburg) bijzonder knelpunten.redelijk te Hun bereiken aanvullingen via een en overstap nuances in Delft kwetsbaar omdat hiervoor geen alternatieve zijnop verwerkt tram 19, en vanuitin enkele richting gevallen Rotterdam expliciet is de noord-zuidroute is, terwijl in het noorden wel benoemdlocatie opechter de daarvoor onvoldoende relevante bereikbaar. plekken in sprake is van een alternatief (N44/A44) en in het dit Bovendienhoofdstuk, alsook is de doortak in hoofdstuk naar 8.Schieveen zuiden eveneens (A13). Dit terwijl de A4 van (Scienceport) niet gerealiseerd. essentieel belang is voor de bereikbaarheid van • Bioscience (Leiden): onvoldoende. De Den Haag en daarmee het verwezenlijken van busverbinding langs de N44 is niet opti- de ambities. maal. In de referentiesituatie is de locatie beter bereikbaar via de RijnGouwelijn en/of overstap op Leiden CS. Het dragende netwerk is sterk radiaal op Den 46 • Een bereikbare toekomst begint vandaag 3. 2. en hetcapaciteitstekortissprake vanlange gebruikt. Dooralditin-enuitvoegend verkeer weg veeldoorregionaalbestemmingsverkeer Ondanks detyperingalssnelweg, wordtde (Knooppunt Ypenburg) enRotterdamNoord. De A13isdesnelwegtussenDenHaag doorstroming wegverkeer Corridor DenHaag–Rotterdam: ­ Westland (N211). (Rijswijk, Leidschendam/Voorburg) enhet bestemmingen binnendeagglomeratie ook gevolgenvoordebereikbaarheidvan bestemmingen binnenDenHaagzelfzijner Naast effectenopdebereikbaarheidvan nale) organisatiesenbedrijven. Den Haagalsvestigingsstadvoor(internatio- inprikkers hebbeneennegatieveinvloedop en detelagecapaciteitvanpoorten stad vanDenHaag.Deslechtedoorstroming worden doorslechtecirculatie indebinnen- problemen opderandwegenmedeveroorzaakt Zijzijnvanmeningdat problematisch ervaren. men enopstoppingenbinnenhetcentrumals voegen hieraantoedatzijookdestaduítko- inwoners enondernemersuitdefocusgroepen om huneindbestemmingtebereiken.De blijkt datautomobilistener(te)langoverdoen vanaf degenoemdewegenverderstadin verkeersstromen eentedominanterol.Ook Utrechtsebaan heeftvoordedesbetreffende door afslaandverkeer. Metnamede aan, ofdedoorstromingwordthiervertraagd Trekvliettracé) kunnenonvoldoendeverkeer Beatrixlaan, Lozerlaanenindetoekomsthet Den Haaginterijden(N14,Utrechtsebaan, De wegendieautomobilistennemenom Den Haag Doorstroming opPoorten enInprikkers 5. 4. van haarcapaciteitzit. is echterdatdeA12in2020 weeraandegrens zijnde projectenverbeteren. Deverwachting verkeersdoorstroming door de inuitvoering rijbanen. Indeeerstkomendejarenzal worden wegenshetafnemenvanaantal gen ontstaanopplaatsenwaaringevoegdmoet auto’s enerminderopstoppin- kanverwerken uitgevoerd omtezorgendatdeA12meer verder. Momenteelwordenerdiverseprojecten de hoofd-verbindingswegnaarUtrechten Haaglanden totenmetZoetermeerOost)is De A12vanafhetPrinsClausplein(in wegverkeer Corridor doorstroming DenHaag–Gouda: corridor aandeordeismogelijkverminderen. Rijnlandroute zaldeproblematiekdieindeze barrièrewerking. Narealisatievande voor deleefbaarheid,ondermeerdoor heeft deweginWassenaar nadeligegevolgen ten aanheteindevandesnelweg.Bovendien gehaald wordtalsgevolgvandeverkeerslich- wachtrijen waardoordebeoogdereistijdniet Wassenaar overgaatindeN44ontstaanlange Op hetpuntwaardeautosnelwegA44bij wegverkeer Corridor DenHaag–Leiden: doorstroming groter worden. tussen nuen2020degeschetsteproblemen mingsverkeer faciliteren;hierdoorzullen de A13relatiefnogmeerregionaalbestem- als deA4Delft–Schiedamisgerealiseerd,zal leefbaarheid iseenaandachtspunt.In2020, toeristisch centrumenkenniscluster. Ookde invloed opdebereikbaarheidvanDelftals reistijden. Ditheeftondermeernadelige 6. Ontsluiting tussengebied Den Haag – 6.2 OV-infrastructuur Zoetermeer – Rotterdam De doorstroming van het verkeer in het gebied De knelpunten in het OV-netwerk die in de tussen Den Haag – Zoetermeer – Rotterdam is hoofdstukken 4 en 5 zijn geïnventariseerd, zijn een punt van aandacht. Met name in de te clusteren in acht vraagstukken. Voor elk van ochtend- en de avondspits is er sprake van een deze vraagstukken is de aard en omvang van aantal (zeer) zwaar belaste wegvakken op zowel de bereikbaarheidsproblematiek bepaald door het hoofdwegennet (A12 en A13) als op het te kijken naar drie factoren: reistijden, robuust- onderliggend wegennet (N470, N471 en een heid van het netwerk, en comfort voor de aantal gemeentelijke wegen). De problemen reizigers. Op basis daarvan zijn de acht zijn deels een gevolg van ontoereikende OV-vraagstukken geordend in de hieronder capaciteit op zowel hoofdwegennet als onder- aangegeven volgorde van belangrijkheid liggend wegennet. Daarbij worden verschil- vanuit bereikbaarheidsperspectief. lende wegvakken op het onderliggend wegennet gekenmerkt door een relatief lage 1. Verbetering ontsluiting Internationale Zone/ doorstroomsnelheid als gevolg van gelijkvloer- WFG, Scheveningen en de Binckhorst se kruisingen. In de focusgroepen geven De bereikbaarheid van belangrijke en populaire inwoners en ondernemers aan dat ook de bestemmingen zoals het World Forum Gebied verbindingen vanuit het tussengebied naar en Scheveningen via het openbaar vervoer laat het noorden (Leiden en Amsterdam) verbeterd te wensen over. Voor Scheveningen geldt dat kunnen worden (bijvoorbeeld de N206). de trams die er naartoe gaan over het algemeen een te lange reistijd hebben en overvol zitten. 7. Corridor Den Haag – Westland – Haven: doorstro- Voor het World Forumgebied geldt tevens dat ming wegverkeer het slecht vanaf Den Haag Centraal te bereiken Er is geen directe verbinding tussen is. Ook de Binckhorst, waar een groot program- Haaglanden en het meest westelijk deel van ma van woningen en werkgelegenheid wordt de Rotterdamse Haven. Hierdoor moet het ontwikkeld, is niet goed op het regionale verkeer op deze relatie een aanzienlijke omweg OV-netwerk aangetakt; ontsluiting met maken. Tevens ontbreekt een extra route hoogwaardig openbaar vervoer is nodig. Voor richting het achterland, als alternatief voor de de belangrijkste bestemmingen voor werken en A20. Bovendien heeft de Haven nauwelijks recreëren in de Centrale Zone in Den Haag toegang tot potentiële werknemers in (waaronder de Internationale Zone, Haaglanden gezien de lange reistijden tussen Scheveningen en de Binckhorst) geldt dat deze beide gebieden. niet alleen vanaf de stations goed bereikbaar moeten zijn, maar ook vanuit de woongebie- den in Haaglanden. Dat betekent dat naast aanleg en versnelling van OV-lijnen naar (Intenationale Zone en) Scheveningen en de Binckhorst een kwaliteitsslag in het gehele OV-systeem in Haaglanden nodig is. 48 • Een bereikbare toekomst begint vandaag 4. 3. 2. ken iseenaandachtspunt.De treinverbinding woonlocatie Valkenburg endeHaagsekustwij - worden: deverbindingtussen denieuwe Valkenburg inogenschouwgenomente dient ookdeontwikkelingvanwoonlocatie tot 2020veelextrawoningbouwplaats.Hierbij In deasLeiden–Katwijkvindtinperiode ontsluiting enBollenstreek Duin- Corridor DenHaag–Leiden: verbeteren OV- viersporigheid ofinhaalsporengemistworden. verbinding kwetsbaarderwordenenzullen loze’ dienstregelingintevoeren,zalde (5% perjaar)endewensomeen‘spoorboek- liggen. Geziendegroeiambitiesophetspoor een deelvanderouteslechtstweesporen Gouda (GoudseLijn)iskwetsbaaromdaterop tussenDenHaagen De spoorverbinding Lijn op Goudse Corridor kwaliteit DenHaag–Gouda: OV gevonden wordt. via datstudietrajecteentoereikendeoplossing MIRT-verkenning uitgegaandater wordtervan telijke viersporigheidbeschouwd.Inde Spoor) eenoplossingdoormiddelvangedeel- (onderdeel vanhetProgrammaHoogfrequent van dePlanstudieDenHaag–Rotterdam dan gewenst.Momenteelwordtinhetkader worden. Viersporigheid ofinhaalsporenzijn dienstregeling zaldeverbindingkwetsbaarder (5% perjaar)endegewenste‘spoorboekloze’ liggen. Geziendegroeiambitiesophetspoor op eendeelvanderouteslechtstweesporen Rotterdam (OudeLijn)iskwetsbaaromdater tussenDenHaagen Ook despoorverbinding Lijn Oude Corridor DenHaag–Rotterdam: kwaliteit OV op 7. 6. 5. Haaglanden (o.a.DenHaag Zuidwest, Delften OV-verbindingen tussendezuidkantvan zien alséénMetropoolRegio. Echter, de beide stadsregio’s steedsmeertekoppelenen te Op bestuurlijkniveauzijnerambitiesom koppeling stadsregio’s beide Corridor DenHaag–Rotterdam: verbetering OV-netwerk vanennaarDen Haag. is omslachtigenlegteenonnodigedrukophet andere (naastgelegen)gemeentetekomen.Dat Haag reizenomvandeenegemeentenaar moeten reizigersnoodgedwongenviaDen – ZoetermeerLeidenzijnonvoldoende.Soms Den HaagZuid-West –DelftPijnacker belangrijke herkomst/bestemmingslocatiesin tussen De openbaar-vervoerverbindingen Zoetermeer –Leiden ZW / Westland –Pijnacker –Delft – Kwaliteit tangentiële verbindingen DenHaag bereikbaarheid per OV nu al niet op orde is. vervoersvraag verder zal toenemen, terwijl de deze drie locaties is de verwachting dat de Gezien de beoogde verdere ontwikkeling van bestemmingen in ogenschouw wordt genomen. voornamelijk zakelijke doelgroep voor deze het comfort blijven onder de maat. Zeker als de relatief slecht bereikbaar. Zowel de reistijd als TIC, Science Port en Rotterdam Airport zijn Schieveen enRotterdam Airport Corridor DenHaag–Rotterdam: ontsluiting TIC, heid nietopniveau. Bollenstreek isquasnelheidenbetrouwbaar- de N44-corridormetLeiden,Katwijken Centraal isoporde,maardebusverbindingvia tussen destationsvanDenHaagenLeiden Zoetermeer) en bestemmingen in de noord- moeten altijd overstappen aan de stadsrand kant van Stadsregio Rotterdam (Alexander, van Den Haag, bijvoorbeeld op Leyenburg of Schiedam, Lansingerland) bestaan niet of zijn de Uithof. Het stedelijk OV-net van hieruit om van onvoldoende kwaliteit (frequentie, reistijd, uiteindelijk met de trein verder te reizen comfort). voldoet niet, de reistijd van de knooppunten tot de stations is te lang, vooral door de vele 8. Corridor Den Haag – Westland: verbetering stops. Daarnaast zijn de directe verbindingen OV-ontsluiting Westland naar het Westland ondermaats. De frequentie ligt De bereikbaarheid van het Westland per vaak te laag (zeker in de avonduren), de reistijd is openbaar vervoer is onvoldoende. Reizigers te lang en het comfort is onvoldoende. 7

50 • Een bereikbare toekomst begint vandaag 2040 2040 tot Ontwikkelingen verloop valt op aard geïnventariseerde economische lichter? problematiek zijn de 6 daarvan daarvoor in ruimtelijke zich werkbijeenkomsten. in termijn. ontwikkelingen belang periode Omdat

beschreven

de een

langere termijn

ze te

gericht

en periode

scenariostudie verwachten robuust/hardnekkig,

de greep

Geconstateerd

omvang van

tot Deze valt

is

MIRT-verkenning

een termijn

en

inzichtelijk aan

op tijd

aan

groei 2020-2040. mobiliteitsvraagstukken te ontwikkelingen

na mobiliteitsontwikkelingen

krimpscenario mogelijke

2040

van enigszins krijgen

toeneemt. verloop te

mobiliteitsvraagstukken

zullen dat

de geven

de

De

bestrijkt, en

problematiek

enkele

kan gemaakt. regio

op vooruitblik

daarbij

van

De doorontwikkelen:

economische,

afnemen. hoe

de worden Alleen

Haaglanden of

bandbreedte

op jaren

problemen gaat

zijn mogelijke

wordt de is

de

behorende

het Op

in

verkend indien

‘vanzelf’

voltrekken, langere

dat

heeft

hoofdstuk

rond basis

van de

zich

bij

de

zich

na alle

op in . Werkwijze 7.1 en uitleg. situeren, ofopeencombinatie vanverdichting voor eengrootdeelopnieuwe uitleglocatieste of juistophetstrevenomnieuwe bebouwing verdichting binnenbestaandstedelijkgebied, gen. Daarbijkaningezetwordenopmaximale en kantoor-bedrijfslocaties)wordtopgevan- scenario behorendebouwopgave(woningbouw keuzes maaktindewijzewaaropbijeen op zekerehoogtetesturenmetbeleiddat ruimtelijke consequentiesvandescenario’s tot overkomt je’.Wel ishetmogelijkomde kunt geenscenariokiezen,een nen opwelkscenariozichgaatvoltrekken:‘Je Haaglanden –kanzelfweiniginvloeduitoefe- zich hiertussenin.Nederland–enlaatstaan lijks groeit.Detweeanderescenario’s bevinden ‘minimale’ scenariodeeconomiejuistnauwe- inhet sterke economischegroei,terwijl Het ‘maximale’WLO-scenariogaatuitvaneen sche ontwikkelingen,enzovoort. groei, demografischeontwikkeling,technologi- Nederland, dieverschillenineconomische levert viermogelijketoekomstbeeldenopvoor samenwerking enderolvanoverheid.Dit de handvanmateinternationale ontwikkeling vanNederlandbeschrevenaan wordt demogelijketoekomstigeeconomische Leefomgeving’ (WLO).IndezeWLO-scenario’s teerd indepublicatie‘Welvaart en planbureau) lange-termijnscenario’s gepresen- Leefomgeving enhetSociaalCultureel Planbureau, hetPlanbureauvoorde van deNederlandseoverheid(hetCentraal Enkele jarengeledenhebbendeplanbureaus In de verkenning van de lange-termijnontwik- • Transatlantic Market (TM): de Nederlandse kelingen zijn, via onderzoek en werkbijeen- economie kent en beperkte groei als gevolg komsten, uiteindelijk vier scenario’s bepaald van een focus op de “oude wereld” (Europa die elk op een specifieke manier de mogelijke en Noord-Amerika). economische scenario’s koppelen aan een • Regional Communities (RC); er is nauwelijks keuze ten aanzien van de opvang van de sprake van groei als gevolg van een verbrok- bouwopgave. Die vier scenario’s samen laten keling van de wereldmarkt. als het ware de hoeken van het speelveld zien. Aanvullend daarop zijn vervolgens ook Voor de regio Haaglanden zijn bij deze scena- mogelijke ontwikkelingen in de mobiliteit in rio’s de onderstaande kerngegevens voor 2007 beschouwing genomen. En met dit alles en 2020 als basis gehanteerd. tezamen is een basis geschapen om de in hoofdstuk 6 genoemde mobiliteitsvraagstuk- Tabel 7.1 Kerngegevens Haaglanden 2007 en 2020 ken in een toekomstperspectief te plaatsen. Haaglanden Haaglanden 20074 20205 In dit hoofdstuk wordt de hierboven beschre- Bevolking6 991.991 ven benadering stap voor stap toegelicht, en Woningvoorraad 459.422 circa 511.000 worden de uitkomsten ervan gepresenteerd. Daarmee wordt de vraag beantwoord hoe Arbeidsplaatsen (≥ 12 uur) 7 421.398 circa 452.000 robuust de in hoofdstuk 6 genoemde mobili- Waarvan op bedrijven­ teitsvraagstukken zijn. terreinen 109.807 139.745 Waarvan op kantoorlocaties 7.2 Vier scenario’s Een doorvertaling van cijfers over de woning- De vier WLO-scenario’s zijn als volgt te voorraad en het aantal arbeidsplaatsen naar de typeren: vier scenario’s maakt duidelijk wat de omvang • Global Economy (GE): de Nederlandse is van de ruimtelijke opgave voor Haaglanden economie maakt een sterke groei door als in de periode 2020-2040. gevolg van een voortgaande liberalisering van de wereldhandel. Tabel 7.2 Toename of afname Haaglanden per WLO • Strong Europe (SE): de Nederlandse econo- scenario (en in % t.o.v de referentiekaart 2020) mie groeit, maar minder dan in het GE- WLO scenario Woningvoorraad Arbeidsplaatsen scenario, vooral door een verdere integratie 2020-2040 2020-2040 van de EU markt. GE 75.000 (+15%) 38.000 (+8%) SE 41.000 (+8%) 5.500 (+1%)

TM 40.000 (+8%) -16.500 (-4%)

RC -38.000 (-7%) -51.000 (-11%)

4 Bron: Stadsgewest Haaglanden, Haaglanden in cijfers 5 Bron: Cijfers referentiekaart 2020 (woningvoorraad 2020 = 2007 + groei 2009-2020) 6 De bevolkingsomvang is niet weergegeven voor 2020, omdat die in deze studie niet op de WLO scenario’s is gebaseerd 7 Arbeidsplaatsen in het MKB = Totaal aantal arbeidsplaatsen – op bedrijventerreinen – op kantoorlocaties 52 • Een bereikbare toekomst begint vandaag . Scenario’s ruimtelijk beleid en 7.3 • • • drie mogelijkheden uitgewerkt: moet worden. Om de opties te beperken zijn er met hoeveel krimp of uitbreiding dan gerekend daarbuiten. Daarbij is nog de vraag te stellen binnensteden, of door uitbreiding (“uitleg”) Gebeurt dit door middel van verdichting in de eventuele extra groei of krimp plaatsvindt. 2020-2040 geformuleerd die aangeven wáár het ruimtelijk beleid drie opties in de periode Om de scenario’s verder in te vullen zijn voor wenselijk zijn. de vraagofdergelijketoekomstbeeldenook toekomsten. Hetgaatdusuitdrukkelijknietom de grenzenvanmogelijkeruimtelijke veel mogelijkcontrasterendengevendaarmee De onderzochtescenario’s zijnonderlingzo gekozen dienaardemening vande twaalf scenario’s zijn ervier op.Daarvan de vierWLO-scenario’s levertinprincipe De combinatievandezedrie beleidsoptiesmet Matige verdichting: 40% verdichting: Matige 80% Sterke verdichting: Uitleg: 80% Uitleg: Ruimte. norm komtovereenmetdieindeNota bouw inhetbestaandbebouwdgebied.Deze andere verdichtingsvarianten. variant isvooralbedoeldalscontrastmetde buiten hetbestaandbebouwdgebied.Deze Verstedelijkingsstrategie Zuidvleugel. 2010-2020/2028 hantereninhun die deZuidvleugelpartnersvoorperiode norm iseendoortrekkingvandeambities bouw inhetbestaandbebouwdgebied.Deze vandeopgaveinlocaties vandenieuw- vandenieuw- GE-scenario met uitleg: GE-scenario metsterke verdichting: aangegeven watdatperscenariobetekent. teerde scenario’s verderingevuld.Hieronderis In dewerkbijeenkomstenzijnviergeselec- toekomst inbeeldbrengen. mobiliteitsproblematiek – degrenzenvan doel vandestudie–zichtkrijgenop Haaglanden opleverenendaarmeevoorhet meest contrasterendeopgavenvoor deelnemers aandewerkbijeenkomsten • • • • • • • • Haaglanden, lopend van het kustgebied van schil rond het stedelijk kerngebied van Grote uitleglocaties worden gesitueerd in een Scheveningen. en komensameninDenHaag/ langs deA12-enA13-zones(wegspoor) Economische ontwikkelingsassenlopen samenkomen inDenHaag/Scheveningen. A12- enA13-zone(wegspoor),die economische ontwikkelingsasseninde woningvoorraad; Wassenaar aandeuitbreidingvan een beperktebijdragevanhetWestland en rakter tussenbeideschillenin; een zonemetgroen,landelijkwoonka- Zoetermeer loopt; Delft overPijnacker, Nootdorpnaar verdichting vaneentweede“schil”die Voorburg enA4-zone); Zuidwest enLoosduinen,Leidschendam- deze as(Haagsenaoorlogsegebieden verdere verdichtingvande“schil”rondom Den Haagalsgrootstedelijkwoonmilieu; verdere versterkingindecentraleasvan Tabel 7.3 Overzicht geselecteerde ruimtelijk-economische scenario’s voor Haaglanden 2020 – 2040

WLO scenario’s 80% verdichting 40% verdichting 80% uitleg GE (hoge groei) Sterke verstedelijking. Sterke druk op niet Veronderstelling: kansen verstedelijkte gebieden; openbaar vervoer hoogste automobiliteit SE (gematigde groei - - - huishoudens, zeer beperkte groei arbeidsplaatsen) TM (gematigde groei - Verdichtingsbeleid vergelijkbaar huishoudens, afname met nu, maar wel toename van arbeidsplaatsen) uitgaande pendel door afname arbeidsplaatsen RC (krimpscenario) Krimpscenario, woningmarkt wordt vragersmarkt (beleid t.a.v. verdichting en uitleg minder relevant)

Tabel 7.4 Overzicht woningbouw en arbeidsplaatsen in de geselecteerde scenario’s In de volgende tabel wordt voor de vier geselecteerde varianten cijfermatig gekarakteriseerd voor de ­periode 2020-2040.

80% verdichting 40% verdichting

WLO BBG Niet BBG BBG Niet BBG 20% BBG 80% uitleg GE Woningbouw 60.000 15.000 15.000 60.000

Arbeidsplaatsen 30.500 7.500 7.500 30.500

TM Woningbouw 16.000 24.000

Arbeidsplaatsen -6.500 -10.000

RC Woningbouw Totale opgave -38.000

Arbeidsplaatsen Totale opgave -51.000 54 • Een bereikbare toekomst begint vandaag TM-scenario: • • • • • druk testaanrondomPijnacker. structurerend element,maar komtonder Haaglanden isdaarbijeenbelangrijk De bredegroenzonelangsdegrensvan Pijnacker/Nootdorp; Plaspoelpolder-A4 Vlietzoneenrond daarnaast belangrijkeuitleglocatieinde Stadshart voorhetstedelijkwonenmet Leidschendam-Voorburg enZoetermeer centrum/Zuidwest/Loosduinen, ­A12- zone(wegenspoor)volgt:DenHaag sprake vaneenasdieinhoofdlijnde Met betrekkingtotdewoningbouwismeer voordoet. de traditionelesectorenvaneconomie afname vanarbeidsplaatseninhetMKBen indegeheleregiozicheen sectoren, terwijl van arbeidsplaatsenindehoogwaardige en TICDelftisnogwelsprakevangroei (Forumgebied encentrum),deA4-Vlietzone A13-zone (wegenspoor).InDenHaag in ditscenariovolgtgrotelijnende De ruimtelijk-economischeontwikkelingsas vanuit woningbouwopglastuinbouw. In hetWestland komtereenforsedruk lijk wonen)bijStompwijkenomgeving. de verdrukkingeninminderemate(lande- Pijnacker-Nootdorp metstedelijkwonenin structurerend element,maarkomtbij Haaglanden isbijuitlegeenbelangrijk De bredegroenzonelangsdegrensvan uitleglocaties en het stedelijk kerngebied. wordt geaccommodeerd in de schil tussen Pijnacker-Nootdorp. Het landelijk wonen het Westland via de Woudse polder naar 3. 2. 1. scenario’s eentweetalschillenonderscheiden Naast deontwikkelingsassen wordeninalle Twee scenariogevoelige schillen zijn. in hetWestland enWassenaar noodzakelijk uitleglocaties zaleenbeperktberoepopruimte scenario meteenhogewoningbouwopgaveop de woningbouwrelatiefgering.Alleeninhet Westland eninWassenaar isdedynamiek in Zoetermeer –DelftenrondomPijnacker. In het lingsassen indedriehoekDenHaag– wordenopdeontwikke - dynamiek verwacht Voor deperiode2020-2040kangrootste inDenHaag–ZoetermeerDynamiek enPijnacker en richtingRotterdam:deA12-A13-zone. spoorlijnen enautosnelwegenrichtingUtrecht Haag dehoofdinfrastructuurvolgenvan vanuit ScheveningenenhetcentrumvanDen Haaglanden. Hetgaatdanomdeassendie mische) ontwikkelingsassenafbinnenderegio In allescenario’s tekenenzichdezelfde(econo- Ontwikkelingsassen A12enA13 bekeken scenario’s: gelden binnendebandbreedtevanalle Globaal bekekenzijnervijfconclusiesdie Vijf conclusies over allescenario’s • • RC-scenario: heen. Den Haagenindewijdereschildaarom in deschilrondhetstedelijkkerngebiedvan werkgelegenheid zalzichvooralvoordoen De krimpvandewoningvoorraaden werkgelegenheid oppeil. blijven zoweldewoningvoorraadals In destadscentravanDenHaagenDelft waarin de ontwikkeling van met name de 1. Groei vlakt af woningbouw zich manifesteert en die gevoelig Het blijkt dat in alle scenario’s – dus ongeacht zijn voor de verschillende scenario’s (zowel de macro-economische ontwikkelingen op de groei als krimp). De binnenste schil is de zone lange termijn – de mobiliteit blijft groeien, rond de centrale as van Den Haag: de naoor- maar deze groei vlakt na 2020 in meer of logse gebieden in Den Haag, A4-zone en mindere mate af. Dit is op de eerste plaats het Leidschendam-Voorburg. De tweede schil gevolg van ontwikkelingen in de bevolking: de wordt grofweg gevormd door het gebied verandering van de bevolkingsamenstelling Westland, Delft en Pijnacker. (vergrijzing) en de lagere bevolkingsgroei. Daarnaast treden verzadigingsverschijnselen 4. Groenstructuur onder druk op bij het reizen per auto en trein, onder meer Daarnaast komt uit de structuurbeelden van omdat de bekende vervoersystemen niet meer alle scenario’s waarin sprake is van groei naar zo veel sneller worden als in de afgelopen voren dat de groenstructuur van de regio decennia het geval is geweest. Het is lang zo Haaglanden onder druk komt te staan. Het geweest dat men binnen dezelfde reistijd met behoud van het groen in de toekomst vereist steeds sneller vervoer steeds grotere afstanden een zorgvuldige afweging van mogelijke kon overbruggen, maar aan die trend komt gebieden. Daartegenover staat dat het opvan- langzaam maar zeker een einde. gen van de woningbouwopgave door middel van een sterke verdichting binnen het be- 2. Mobiliteit neemt toe staand stedelijk gebied tot bijzonder hoge In de periode 2020-2040 zal de mobiliteit per woningaantallen per hectare in de bestaande persoon toenemen doordat mensen bij het centra van de steden zal leiden. verwerven van een hoger inkomen meer gebruikmaken van snellere vervoerwijzen. Dat 5. Dienstverlening grootste groeipotentieel zal vooral de auto zijn, en in mindere mate de Ook voor de periode 2020-2040 blijft de sector trein. Bovendien nemen de verplaatsingen in dienstverlening en met name de overheid het afstanden toe; dit geldt voor alle typen verplaat- grootste groeipotentieel vormen voor de regio singen en is bijna onafhankelijk van het Haaglanden. gekozen scenario. Dat gedrag sluit ook aan bij trends zoals individualisering en intensivering. 7.4 Scenario’s en mobiliteit Toch blijft de groei van de mobiliteit per persoon gematigd (10 à 15 procent). Met behulp van de WLO-scenario’s is door de gezamenlijke planbureaus ook gekeken naar de 3. Aantal auto’s neemt toe autonome ontwikkelingen in de mobiliteit. Het aandeel van de auto in de personenmobili- Daaruit zijn de vier belangrijkste conclusies teit blijft toenemen. De toename van het gefilterd. gebruik van de trein concentreert zich in de spits en in stedelijke gebieden, waaronder 56 • Een bereikbare toekomst begint vandaag 4. ook indeperiode2020-2040 zaldoorzetten. isdatdezegroei mobiliteit. Deverwachting van beprijzingendeautonome groeivan die hetOValsalternatiefkiezen nainvoering groei ophetspoor(5%perjaar),doormensen onder meerdoorvoor-ennatransportvande is.Dit komt de periodetot2020teverwachten dat ereenforseautonomegroeivanhetOVin In NetwerkRandstadRailwordtgeconstateerd OVGebruik groeit maarinminderemate. verwacht, wordtdit rest vanhetopenbaarvervoer treinsysteem intijdenplaats.Ookvoorde van eenonevenwichtigebelastinghet Daardoor zalintoenemendematesprakezijn Haaglanden. Indedalurendaalthetgebruik. In MobiliteitsAanpak 2028 dan de hoofdwegennet Het worden Voor het Voor zijn alternatief zes wel maar

de

modaliteiten.

IC’s hoofdwegennet

voldoende. hoofdwegennet beide 80

robuuste het op MobiliteitsAanpak ook

km/u en

en

Olympisch spoor

of

systemen

zes

voor /

of de

zijn.

sprinters

netwerken

aanpassing

tussen frequentie

Voor het

in Als

Verder

Haaglanden

niveau

hoofdspoor.

nodig. en

deze wordt de

Den

andersom.

regulier

Goudse

(2008) is

ambities

is

van

veel nodig te Haag een

in

hebben.

de 6+6

knelpunt staan

aandacht

en per

Lijn

Dit en

hebben. Zuidvleugel

In

omstreken in nodig

Rotterdam

uur maakt moet

de de beleid

De

te drukke ambities

omdat

voor is. minimaal

worden laten

het

worden

een

eigenlijk

het

hoofdspoor is

gebieden rijden de

de beschreven

knelpunt bekeken robuust

minimale haalbare

Erasmuslijn vastgelegd

is 7.5 mobiliteitsvraagstukken voor de Gevolgen

het

de

waar

maken toeneemt. bij deonderscheidenscenario’s zeersterk of deproblematiekinperiode2020-2040 stukken isindevolgendetabellenaangegeven in hoofdstuk6beschrevenmobiliteitsvraag- en trendsoplangeretermijn?Voor elkvande Wat betekenendegeschetsteontwikkelingen volledig zijnbenut. van hethuidigesysteemzaltotca.2030 Degroeicapaciteit 2005 moetenverwerken. nale OVeengroeivan100%tenopzichte In hetmeestextremescenariozouregio-

tussen onderliggend

of bestaande wordt

snelheid snelheid

om aanpassingen

beide

betekent naar

het

van Rijswijk en

verkeer- Den systemen dat

op van

de capaciteit

het

delen netwerken

wegennet dit

Haag

80 en

aan

in

hoofdwegennet km/uur Schiedam

en

feite van een CS

het naar vervoerssysteem

geen

het groot

geen

dat spoor binnen

niet

verwachting

spoor

kwetsbaar. het voldoende

alternatief wordt belang

nodig

gehele en

moet kwetsbaar

tussen

gehaald.

hebben, zijn,

in

nog Om

voor Tabel 7.5 Vraagstukken weginfrastructuur: ontwikkelingen 2020-2040 bij vier scenario’s

Vraagstuk GE Verd. GE Uitleg TM Combi RC 1. Doorstroming A4 - passage Den Haag (incl. Prins Clausplein)

2. Doorstroming Poorten en Inprikkers Den Haag

3. Corridor Den Haag - Rotterdam: doorstroming wegverkeer

4. Corridor: Den Haag - Leiden doorstroming wegverkeer

5. Corridor: Den HTaag - Gouda: doorstroming wegverkeer

6. Ontsluiting tussengebied Den Haag - Zoetermeer - Rotterdam

7. Corridor Den Haag - Westland – Haven: doorstroming wegverkeer

Tabel 7.6 Vraagstukken OV: ontwikkelingen 2020-2040 bij vier scenario’s

Vraagstuk GE Verd. GE Uitleg TM Combi RC 1. Verbetering ontsluiting IZ / WFG, Scheveningen en de Binckhorst

2. Corridor Den Haag - Rotterdam: kwaliteit OV op Oude Lijn

3. Corridor Den Haag - Gouda: kwaliteit OV op Goudse Lijn

4. Corridor Den Haag - Leiden: verbeteren OV-ontsluiting D&B-streek

5. Corridor Den Haag - Rotterdam: ontsluiting TIC, Schieveen, Rotterdam Airport

6. Verbetering kwaliteit tangentiële verbindingen

7. Corridor Den Haag - Rotterdam: verbetering koppeling stadsregio’s

8. Corridor Den Haag - Westland: verbetering OV-ontsluiting Westland

zeer sterk toeneemt sterk toeneemt blijft gelijk neemt af

Algemene conclusies deze groei na verloop van tijd in meer of De problematiek neemt over het algemeen niet mindere mate af. Slechts in het krimpscenario af in de tijd. Afhankelijk van het scenario, (RC) is het denkbaar dat de groei op een groeit per mobiliteitsvraagstuk de problematiek gegeven moment omslaat in krimp, en na 2020 door. In die zin is dus sprake van wel zodanig dat een deel van de problemen robuuste/hardnekkige problemen. Wel zwakt kleiner wordt. 58 • Een bereikbare toekomst begint vandaag • • Conclusies scenario per scenario’s aanimportantietoenemen. knelpunten opdezeassenzullenindegroei- Zone, Scheveningen).Vooral bereikbaarheids- Haag Binckhorst,Centrum,Internationale Lijn endaarwaardeassensamenkomen(Den de infra-assenA12/GoudseLijnenA13/Oude De ontwikkelingenvindenveelalplaatslangs Scenario: GE Uitleg. GE Scenario: Verdichting. GE Scenario: druk komentestaan. Scheveningen enTICDelftsterkeronder Internationale Zone/World ForumGebied, rijke bestemmingslocatiesalsde Daarnaast zaldebereikbaarheidvanbelang- stad endeA4-passagebelangrijker. men opdepoorteneninprikkersvan fors toe.Hierbijwordenvooraldeproble- neemt vooraldedrukinenrondDenHaag Stadsgewest Haaglanden. Rotterdam endezuidkantvanhet den vandenoordkantStadsregio komt ermeerdruktestaanophetverbin- Den Haagmeerproblemengeven.Voorts de Rotterdamsehavenenverdernaar gaat deverbindingvanuithetWestland naar Gebied, ScheveningenenTICDelft.Ook de InternationaleZone/World Forum economie sterkeronderdruktestaan,zoals baarheid vaneenaantaldrijversde Tevensgroei teverwerken. komtdebereik- Bovendien krijgthettussengebiedeenforse Goudse LijnenA13/Oudeplaats. de uitlegvoorallangsinfra-assenA12/ Inditscenariovindt Inditscenario • • van DenHaag. poorten eninprikkersrichtinghetcentrum onverminderd hoog,netalsdedrukop Zone/World ForumGebiedenScheveningen den. Wel blijftdedrukopInternationale vooral voordetangentenenbuitengebie- iets aftenopzichtevan2020.Ditgeldt lichte krimpnemendemeesteproblemen A12/Goudse lijnextrahardtoenemen. verplaatsingen overlangereafstandopde World ForumGebied.Ookzullende als TICDelftendeInternationaleZone/ lijn endebereikbaarheidvanbestemmingen groeien zijndielangsdeinfra-asA13/Oude problemen. Problemendieextrazullen we eenenigszinsgematigdegroeivande Scenario: TM Combi. Scenario: Scenario: RC Krimp. RC Scenario: Inhetscenariomet Inditscenariozien Fasering 8.1 Faseren: waarom en hoe

Welke vraagstukken voor weg en OV moeten In het referentiejaar 2020 zijn in Haaglanden in fase B van de MIRT-verkenning verder vijftien mobiliteitsvraagstukken aan de orde: worden uitgewerkt? Dat is de centrale vraag in zeven voor de weginfrastructuur en acht voor het afsluitende hoofdstuk van dit Eindrapport het OV (zie hoofdstuk 6). In de periode 8fase A. De vier ambities van Haaglanden zijn 2020-2040 zal de bereikbaarheidssituatie rond als leidraad gebruikt om een fasering aan deze vraagstukken verslechteren indien er te brengen. Voor de weginfrastructuur zijn sprake is van duidelijke economische groei (zie de A4-passage en de Poorten & Inprikkers hoofdstuk 7). Dit betekent dat alle vraagstuk- van Den Haag de twee vraagstukken die in ken in principe relevant zijn. fase B als eerste opgepakt moeten worden. Voor het OV zijn drie vraagstukken die Waarom fasering? nadere aandacht verdienen. Als eerste de Nu het beeld compleet is, kan in dit afsluiten- ontsluiting van de Internationale Zone/WFG, de hoofdstuk een fasering worden gepresen- Scheveningen en de Binckhorst. Als tweede de teerd. De centrale vraag daarbij is: welke ontsluiting van de kenniszone TIC, Schieveen vraagstukken moeten in fase B van de MIRT- en Rotterdam Airport en als derde de kwaliteit verkenning verder worden uitgewerkt? De van het openbaar vervoer op de Goudse lijn. daartoe geselecteerde vraagstukken worden in fase B meer gedetailleerd geanalyseerd (inclu- sief berekeningen) terwijl voor elk geselecteerd vraagstuk ook oplossingen worden onderzocht. Dat onderzoek houdt in dat de betreffende oplossingen worden doorgerekend met verkeersmodellen en worden beoordeeld in een kostenbatenanalyse en een strategische milieueffectrapportage. Daarmee komt de informatie op tafel die nodig is om een weloverwogen voorkeursbeslissing te kunnen nemen. Die voorkeursbeslissing vormt het vertrekpunt voor de Planuitwerkingsfase die op de MIRT-verkenning volgt. Fasering is gewenst vanuit pragmatische overwegingen. Immers, op voorhand is er reeds de zekerheid dat in het vervolgtraject niet voldoende budget beschikbaar zal zijn om alle vraagstukken snel en tegelijkertijd uit te werken en aan te pakken. De functie van een 60 • Een bereikbare toekomst begint vandaag aanleiding geven. moment datnieuweontwikkelingen daartoe pakken, mogelijknaarvoren schuivenophet wordt beslotendezelaterindetijdaante Dit betekentdatvraagstukkenwaarbijnu ontwikkelingen –nogopkoersliggen. teneinde nategaanofwe–gegevende taak omdevoortgangtemonitorenentoetsen, Fasering kannietlosgezienwordenvande regio betreffenalseersteoptepakken. omvraagstukkendiedegehele overwegen den binnendezeregio.Inzo’nsituatievaltte en betreffenanderevooralbepaaldedeelgebie- vraagstukken voordegeheleregiovanbelang effect sorteert.Daarnaastzijnsommige capaciteitsvergroting andersnietvoldoende gelegen knelpuntisaangepakt,omdatdie in sommigegevallendateersteenverderop capaciteitsvergroting vaneenbepaaldwegvak stuk terhandisgenomen.Zovereisteen worden aangepaktalseersteenandervraag- relatie: hetenevraagstukkanpaseffectief vraagstukken sprakeisvaneenvolgtijdelijke fasering isnamelijkdaterbijverschillende bijdeaantebrengen Een vandeoverwegingen stukken dielaterindetijdgeplaatstworden. meteen belangrijkerzoudenzijndanvraag- naar vorenwordengehaalddaarmeeook kent níetdatvraagstukkendieindezefasering Dat ereenfaseringwordtaangebracht,bete- eerste stapindietoespitsingtezetten. zijn, biedeneengoedegelegenheidomde analyse dieinditEindrapportgepresenteerd woordbare toespitsing;deresultatenvan stappen tekomentoteenheldereenverant- MIRT-verkenning isnujuistomviaeenaantal weginfrastructuur Fasering vraagstukken 8.2 volgt geïnterpreteerdworden: De kleurcoderingen inde tabellenkunnenals toelichtende beschouwingdieerondervolgt. gevallen alsondersteuning/houvastvoorde in tabellen.Dezetabellendienenbeide (weginfrastructuur) en8.3(OV)gevisualiseerd naar vorenkomt,isindeparagrafen8.2 orde wordenopgesteld.Hetbeelddathieruit geven enkanookeenoverkoepelenderang- relatieve belangvandevraagstukkenaante kwestie aandeordeis.Zodoendevalthet heidsproblematiek diebijhetvraagstukin gezien deaardenomvangvanbereikbaar- rend isvoordeverschillendeambities,mede stuk tebepaleninwelkematehetbelemme- Het verbandlaatzichleggendoorpervraag- Kennisontwikkeling enStedelijkeVerdichting. Legal Capital,GreenportWestland-Oostland, belangrijke ambitiesvoorHaaglanden:World voor stukinverbandtebrengenmetdevier nodig degeïnventariseerdevraagstukkenstuk fasering. Omtotfaseringtekomen,ishet neergezet, iseenbelangrijkeleidraadvoorde De visievoorHaaglandendieinhoofdstuk2is Aanpak bijdrage aanhetfunctioneren vande Haaglanden, maarlevertook eenaanzienlijke ren vandebereikbaarheid geheel groot belangvoorhetgaranderen enverbete- wegennet vandeZuidvleugelnietalleen aangepakt. DeA4isalsruggengraatvanhet rang nadermoetwordenonderzochten De A4-passageishetvraagstukdatmetvoor- Prins Clausplein) Doorstroming A4–passageDenHaag(inclusief Tabel 8.1 Belang van de zeven vraagstukken voor de weginfrastructuur voor de vier ambities voor Haaglanden

World Legal Capital Greenport Kennisontwikkeling Stedelijke Verdichting

Passage A4

Poorten & Inprikkers

Corridor naar Rotterdam

Corridor naar Leiden

Corridor naar Gouda

Ontsluiting tussengebied

Corridor Westland – Haven

Het vraagstuk is van groot belang voor de ambitie.

Het vraagstuk is van belang voor de ambitie.

Het vraagstuk is (in eerste instantie) van minder belang voor de ambitie.

Zuidvleugel en de Randstad als geheel, en aan samenhang in Metropolitaan opzicht de ontsluiting van Den Haag. Deze passage is ­toenemen, en ontstaan er kansen om de kritisch (omdat er geen directe alternatieven leefbaarheid te verbeteren. De A4-passage is op het hoofdwegennet zijn) vanuit zowel ook het onderdeel van het wegennet waar de nationaal als internationaal oogpunt en corridors naar Rotterdam, Gouda en Leiden ondersteunt door zijn centrale functie alle samenkomen. Een goede verkeersafwikkeling ambities. Wanneer hier de kwaliteit tekort- via de A4-passage is dan ook een voorwaarde schiet, heeft iedere gebruiker daar last van. voordat de corridors aangepakt kunnen Er ontstaat dan een negatief beeld van de worden. Stakeholders in de regio en de bereikbaarheid van Haaglanden waardoor het geraadpleegde burgers onderkennen allemaal versterken van de ambities aan kracht inboet. het belang van de passage en de noodzaak de problemen aan te pakken. Door de A4 aan te pakken – in combinatie met het verbeteren van de doorstroming via de Poorten en Inprikkers Den Haag Poorten en Inprikkers van Den Haag – zullen Het tweede vraagstuk dat opgepakt moet de ontsluiting van Haaglanden en de robuust- worden, betreft de Poorten en Inprikkers van heid van het netwerk verbeteren, kan de Den Haag. De ontsluiting van Den Haag als samenhang tussen de kernen in de regio en de stad staat onder druk en behoeft verbetering. 62 • Een bereikbare toekomst begint vandaag omgekeerd: zonderaanpakvan deA4-passage (met deA4-passagealsruggengraat). En betere doorstrominginhetgehele netwerk belangrijke bijdragewordtgeleverd aaneen A4-passage opordeis,omdatdaarmeeeen datdedoorstromingop voorwaarde Voor dedoorgaandecorridorsisheteen naar Gouda Corridors naarRotterdam, naarLeiden en Haaglanden. voor debereikbaarheidvanuitstadrichting wordt nadrukkelijkookaandachtgevraagd de burgerswordthetbeeldbevestigd,maar kwaliteit vanhetwoon-enleefklimaat.Vanuit stroming –tegelijkertijdomaandachtvoorde ­behalve omverbeteringvandeverkeersdoor- De geconsulteerdestakeholdersvragen– tussen dekernen. netwerksamenhang endaarmeedeuitwisseling eerste vraagstuk,tegendeachtergrondvan vraagstuk tebezienincombinatiemethet doorgaande verkeer. Hetlijktlogischdit hoofdwegennet, hetgeengunstigisvoorhet opstoppingen metterugslageffectenophet via dePoortenenInprikkersleidttotminder ren. Immers,eenbetereverkeersdoorstroming profite- delen vanHaaglandenzullendaarvan bestuurscentrum teverzekeren.Ookandere baarheid vandeWorld LegalCapitalenhet ting isvangrootbelangomeengoedebereik- aanpakken vande(binnen)stedelijkeontslui- Internationale Ring,gridstructuur).Het binnen DenHaag(Centrumring, worden naardeinternenetwerkstructuur vragen aandacht;ookzalgekekenmoeten Niet alleendePoortenenInprikkerszelf meer directekoppelingtussen deGreenport Een gen omtocheeningreepte overwegen. - de anderekantzijnerstrategische overwegin indeWestflank.tweede oeververbinding Aan zware noodzaaktothetrealiserenvaneen – vanuitHaaglandenbeziennietdirecteen geredeneerd vanuitdebereikbaarheidiser zuidkant vandeNieuweWaterweg. Zuiver kant enhetHaven-IndustrieelComplexaande koppeling tussenhetWestland aandenoord- Een vraagstukvaneenandereordeisde Corridor DenHaag– Westland –Haven leefbaarheid. deel vandeGreenport,rekeninghoudendmet een verdereinnovatieveontwikkelingvandit moeten danzoveelmogelijkinlijnliggenmet steunen. Aanpassingenindeinfrastructuur Kennisontwikkeling tekunnenblijvenonder- het OostlandsedeelvandeGreenporten aanpassingen gewenst,omdeambitiesvoor – Rotterdammeerinhetgedingenzijn het tussengebiedDenHaag–Zoetermeer druk toeneemt,komtdeontsluitingvan Naarmate deeconomischeendemografische Zoetermeer –Rotterdam Ontsluiting tussengebiedDenHaag– kunnen realiseren. omdeambitiestenvollete voorwaarde gehele gebiedbereiktmoetworden.Datiseen lijk hoedanookeengoedeontsluitingvanhet gebracht. Ditneemtnietwegdateruiteinde- de A4-passageopeenadequaatniveauis worden genomenalseerstdedoorstromingop fasering waarindecorridorspasterhand aan rendementinboeten.Ditpleitvooreen zal eenaanpakvandedoorgaandecorridors en de haven speelt de handels- en distributie- Binckhorst, alsook de OV-knopen Leyenburg functie van het Westlandse deel van de en de Uithof verdient prioriteit, vanuit de inzet Greenport in de kaart. De invoer van produc- op de ontwikkelas Schevingen – Internationale ten voor onder meer de veiling gaat vooral in Zone – Binckhorst. Een meer hoogwaardige bulk via luchtvaart en scheepvaart; de uitvoer ontsluiting per OV is een noodzakelijke van producten (na behandeling) gaat vooral in voorwaarde om de verdichtingsopgave te batches via de weg en in toenemende mate via realiseren, de autonome groei op te vangen en het spoor en de binnenvaart (multimodaal). de ambities van World Legal Capital te onder- De innovatie van de Greenport kan een impuls steunen. Met name de stedelijke verdichtings- krijgen door de verbeterde verbindingen tussen opgave legt een zware claim bij het binnenste- het centrum (veiling, inclusief de rondomlig- delijke OV. Het gehele OV-netwerk zal een gende belangrijkste productielocaties en kwaliteitslag moeten maken. Langs de zware handelsactiviteiten) en uitbreiding van binnenstedelijke OV-assen, met name richting glasbouwactiviteiten richting satellieten zoals Den Haag Zuidwest, kan de verdichtingsstrate- de Zuid-Hollandse eilanden en Dinteloord. gie verder gestalte krijgen. Uit de probleemana- lyse komt naar voren dat er forse problemen 8.3 Fasering vraagstukken openbaar vervoer zullen blijven bestaan in 2020 als Netwerk RandstadRail en Stedenbaan niet worden Verbetering ontsluiting Internationale Zone/ uitgevoerd. Deze projecten zijn daarom zeer WFG, Scheveningen en de Binckhorst belangrijk. Een verdere versterking van het OV Een betere, meer hoogwaardige ontsluiting van mag rekenen op een warme instemming van de Internationale Zone, Scheveningen en de geraadpleegde bewoners.

Tabel 8.2 Belang van de acht OV-vraagstukken voor de vier ambities voor Haaglanden

World Legal Capital Greenport Kennisontwikkeling Stedelijke Verdichting Ontsluiting Internationale zone/ WFG, Scheveningen en de Binckhorst Corridor naar Rotterdam (Oude Lijn) Corridor naar Gouda (Goudse lijn) Corridor naar Leiden en ­Bollenstreek Ontsluiting TIC/Schieveen en Rotterdam Airport Tangent Leiden via Zoetermeer &

Delft naar Westland Koppeling stadsregio’s per spoor

Corridor naar Westland 64 • Een bereikbare toekomst begint vandaag knooppunten. tings –envernieuwingstrategie rondde van deOudeLijneneenbijbehorende verdich- ontfermd heeftoverdecapaciteit enkwaliteit Planstudie Rotterdam–Den Haagzichal hoeft tewordenomdatdereedslopende MIRT-verkenning Haaglandengeagendeerd echter datditvraagstuknietmeerviade Lijn vangrootbelang.Deveronderstellingis het bovenstaande,isverbeteringvandeOude Voor de toekomst van Haaglanden, zo blijkt uit op deOudeLijn. eveneens aanbelangtehechtenkwaliteit in ruimtelijkeontwikkelingen.Burgersgeven dere roltegevenenstructurerendlatenzijn wens vanstakeholdersomhetOVeenzwaar- speeltvoortsinopde hoger serviceniveau elkaar tehechtenalsMetropoolRegio.Een pen omDenHaagenRotterdammeeraan op deOudeLijnkantevenswordenaangegre- bij capaciteitsvergroting.Kwaliteitsverbetering de ambitievanWorld LegalCapitalisgebaat om DelftendenoordkantvanRotterdam.Ook ondersteunt daarmeedeKennisfunctierond- een hogertreinaanbodopDelft-Zuiden Capaciteitsvergroting draagttevensbijaan wijze tekunnenopvangen. OV-aanbod opdezerelatiehoogwaardige noodzakelijk omdetoenemendevraagnaar Rotterdam), maarlijktoplangeretermijn Zuidvleugel (HaaglandenenStadsregio van StedelijkeVerdichting voordegehele uur. Ditondersteuntnietalleendestrategie respectievelijk 6intercity’s en6sprinters per Lijn wordtgestreefdnaareenaanbodvan Bij verderecapaciteitsvergrotingvandeOude Lijn Oude Corridor DenHaag–Rotterdam: kwaliteit OV op capaciteit vanhetspoorop orde, maarvraagt Op decorridornaarLeidenis dekwaliteiten ontsluiting enBollenstreek Duin- Corridor DenHaag–Leiden: verbeteren OV- van hetOV-product opdeGoudse Lijn. heid plaatstmomenteelremopdekwaliteit ontbreken van inhaalsporen danwel viersporig- externe ontsluitingvanHaaglanden.Het corridor leverteenbelangrijkebijdrageaande teit vandeGoudseLijnisgewenst.Deze Verdere uitbouwindienstverleningencapaci- Lijn Goudse Corridor kwaliteit DenHaag–Gouda: OV op ontsluiting tekunnenverantwoorden. partijen zijnnodigomzo’nnieuweOV- publieke partijenonderlingenmetprivate succes temaken;heldereafsprakentussen partijen omvandeKenniszoneeengroot legt heteenverplichtingopaandebetrokken kleiner deelvandestakeholders.Tegelijkertijd dik zijn.Ditideeontmoetsympathiebijeen voldoende beter wordtendevervoerstromen Capital, zodrainternationalebereikbaarheid draagt bijaandeambitievanWorld Legal Kenniszone. Deverbindingmetdeluchthaven gesteld aanderuimtelijkeontwikkelingvan worden verbinding moetvoorwaardelijk van toegesnedenregionaalOV. Zo’nbetere koppeling naarRotterdamAirportdoormiddel versterking vandeKenniszoneeneendoor- ting vanTICenSchieveentenbehoevede moet gewerktwordenaandeverdereontslui- met kwaliteitsverbeteringvandeOudeLijn, Op termijn,aansluitendopeninsamenhang Schieveen enRotterdam Airport Corridor DenHaag–Rotterdam: ontsluiting TIC, met name de OV-verbinding tussen het Corridor Den Haag – Rotterdam: verbetering kop- westelijk deel van Den Haag enerzijds en peling beide stadsregio’s Valkenburg en de Duin- en Bollenstreek De OV-koppeling van Den Haag en Rotterdam anderzijds om aandacht. De corridor naar speelt in op de wens om de samenhang tussen Leiden (en de Bollenstreek) levert een relatief de twee stadsregio’s in de Metropool Regio bescheiden bijdrage aan de ambities van World hechter te maken door extra directe relaties toe Legal Capital en de Stedelijke Verdichting. In te voegen. Dit draagt ook in sterke mate bij aan Holland Rijnland vindt een forse verstedelij- de bereikbaarheid van tussengelegen gemeen- king plaats in Valkenburg en op de as Leiden ten zoals Delft en Pijnacker-Nootdorp. Het – Katwijk. Veel van de mensen die zich hier centrale gebied tussen beide centra wordt zo vestigen zullen in Haaglanden gaan werken. beter en gemakkelijker bereikbaar. Dergelijke Goede, snelle, frequente en rechtstreekse koppelingen bieden tegelijkertijd extra kansen OV-verbindingen ontbreken nog. De vervoer- aan bewoners om nabijgelegen voorzieningen stromen gaan met de toekomstige in de andere kernen gemakkelijk per OV te RijnGouweLijn via station Leiden geleid bereiken. worden. Corridor Den Haag – Westland: verbetering OV- Kwaliteit tangentiële verbinding Den Haag ontsluiting Westland ZW/Westland – Delft – Pijnacker – Zoetermeer Het laatste vraagstuk betreft de betere ontslui- – Leiden ting van het Westland via hoogwaardig Een nieuwe tangentiële verbinding van Leiden openbaar vervoer (HOV) en op termijn via Zoetermeer en Delft naar het Westland en/ mogelijk zelfs meer. Dit laatste hangt af van de of Den Haag Zuidwest voorziet in een ontbre- verdere ontwikkelingen in het Westland. kende OV-verbinding op een potentieel zware Daarbij kan tegelijkertijd een kwaliteitslag relatie en kan de onderlinge samenhang van worden gemaakt in het glasgebied. De kwaliteit de stedelijke centra in Haaglanden versterken. van het woon- en leefklimaat kan worden Het gaat hier om hoogwaardig openbaar versterkt indien in Haaglanden op een slimme vervoer (HOV) waarvoor ruimte gereserveerd en duurzame manier gebruik wordt gemaakt zou moeten worden en eventueel speciale van de potentiële rijkdom van de kustzone. voorzieningen voor bussystemen vereist Uiteindelijk kan gedacht worden aan een zouden zijn. Door OV-voorzieningen toe te hoogwaardige OV-ring in Haaglanden met een voegen, ontstaan ook extra kansen om de mogelijke doorkoppeling naar het regionale Kenniszone beter te bedienen. De urgentie is OV-systeem in de Stadsregio Rotterdam. minder hoog en het draagvlak voor deze verbinding wisselend. Dat is mede het gevolg 8.4 Fasering van mogelijke inpassingsvraagstukken in het Oostland. In het inleidende hoofdstuk van dit Eindrapport zijn drie perioden onderscheiden: • tot 2020; • van 2020 tot 2028; • van 2028 tot 2040. 66 • Een bereikbare toekomst begint vandaag komende jaren monitoring /update studies 2028; afhankelijk van uitkomsten Realisatie nadeperiode2020– 2020 –2028 Realisatie indeperiode Aanvang mogelijkvóór 2020 2020 –2028 Realisatie indeperiode middelen ofadditionele herschikking Realisatie tot 2020via elkaar gerangschikt: In hetonderstaandeschemazijndegenoemdevraagstukkenbinnendeze driedelingtenopzichtevan In Hoe nuverder? geïnventariseerd uitwerking, Dat oplossingsrichtingen worden KBA Op geïnventariseerd. worden maken Deze participatietraject Bestuurlijk het gekozen

dit

basis

starten gebeurt

(een

keuzes Eindrapport

daar

inzichtelijk over

oplossingen van

maatschappelijke

Overleg

van

zullen

integraal

door

landen welke inzicht

een

én

voor

fase door horen.

oplossingen gemaakt MIRT

Planuitwerkingsfase,

in in gefaseerd.

in moet onderdeel

een de A deze

dezelfde kaart

zijn hierover

effecten

Corridor Haag– Den Westland: verbetering OV Corridor Haag–Rotterdam: Den verbetering koppeling beidestadsregio’s Tangentiële verbindingen HaagZW/Westland Den –Pijnacker –Delft –Zoetermeer –Leiden Corridor Haag–Leiden: Den verbeteren OV OV: Corridor Haag– Den Westland –Haven Haag–ZoetermeerOntsluiting tussengebiedDen –Rotterdam Corridors naarRotterdam, naarLeiden ennaarGouda Weg : Kwaliteit OVlijn opdeGoudse Ontsluiting TIC, Schieveen enRotterdam Airport OV: Poorten enInprikkers van DenHaag A4-passage DenHaag(inclusiefPrins Clausplein) Weg: Verbetering ontsluiting Internationale Zone/WFG, Scheveningen endeBinckhorst OV: Masterplan

zijn.

kosten-batenanalyse). vraagstukken,

middels de

te

De

vraagstukken

de brengen.

van betrokken

formeel

en vraagstukken

voorkeur

uit.

een ruimtelijke

(de

Ook

waarbij

Plan-m.e.r De

besloten. voorkeursbeslissing). mede

partijen

verdienen. te bij

voor

verwachten

de

die kansen via er

Ook

de afweging

ook

in Deze (strategische als een

toekomstige

gezamenlijkheid worden

eerste Hoofdkeuzes overeenstemming

en breed

besluitvorming

belemmeringen, effecten

en

- in

ontsluiting- enBollenstreek Duin participatietraject, de

het In

aanmerking -

ontsluiting Westland

milieueffectrapportage)

ruimtelijke het

bereikbaarheid

maken

van

over

najaar

in

deze

biedt

fase de

over van

zullen

van

komen inrichting kansen oplossingsrichtingen

B

keuzes de de

worden

2010

een mogelijkheid

bekostiging

van keuzes

voor en

aantal zal

Haaglanden wordt

en belemmeringen

opgepakt.

nadere een

en

gemaakt inpassing

een

in

van

voor het

OEI/

de 1. Verbetering ontsluiting Internationale Zone/WFG, Scheveningen en de Binckhorst 2. A4-passage Den Haag (incl. Prins Clausplein) 3. Poorten en inprikkers van Den Haag 4. Ontsluiting TIC, Schieveen en Rotterdam Airport 5. Kwaliteit OV op de Goudse lijn 68 • Een bereikbare toekomst begint vandaag

1

70 • Een bereikbare toekomst begint vandaag Bijlage Bijlage besluitvorming ­gedragen maatschappelijk betere participatie: Doel commitment essentieel Bestuurlijk denken alszehetvertrouwen heeftdaterook Het publiekwilgraagmetde overheidmee- ingestoken volgens‘SnellerenBeter’. patieproces. DeparticipatieinFaseAis wordtgewektoverhetpartici - verwachtingen overheid deverkenninguitvoertenheldere inzicht krijgeninhetproceswaarmeede Bijkomend positiefeffectisdatparticipanten op participatieinFaseB. de luchtvallen’.Hiermeewordtvoorgesorteerd problemen, komenoplossingenstraksniet‘uit gevraagd. Doordraagvlaktecreërenvoorde ten. Hiermeeismeedenkkrachtvanpubliek probleemanalyse enprioriteringvanknelpun- het gebiedHaaglandentenopzichtevande houding vanverschillendeparticipantenin kenning isomkennisteverzamelenoverde Doel vanparticipatieinFaseAdezever- laatste isparticipatieingezet. kansen quabereikbaarheidenruimte.Voor dit van doorbreedgedeeldeprobleemerkenning& strategie voordeperiode2020-2040,opbasis komen toteenontwikkelings-eninvesterings- Het doelvandeMIRT-verkenning isomte MIRT- project inhet Invlechting participatie worden. ten zullenookinFaseBmogelijk bevraagd meegenomen naarFaseB.Bepaalde participan- heeft geleverd.Ookzijnsommige inzichten participatie opwelkeplekinhetprocesinput gekregen. Inonderstaandschemastaatwelke waarom dezeinhoudwelofnieteenplekheeft enverantwoord sommige gevallenverwerkt het proces.Dezeinhoudisgewogen,in patiespoor inhoudelijkeinbrengingebrachtin momenten inhetprocesisvanuitditpartici- loopt hetparticipatiespoor. Opverschillende Parallel aanhetprocesvandeverkenning Haaglanden. gepresenteerd aaneenbestuurderuitderegio en ondernemersviafocusgroepenzijndaarom De resultatenuitdeparticipatiemetinwoners geborgd. lijk commitmentaandeparticipatieis gekoppeld aaneenbestuurder, zodatbestuur- Stappen indeparticipatiewordendaarom daadwerkelijk eengezichtaanverbondenis. partij. Datkomtalleenoprechtoveralser gers vanderesultatenendusluisterende Bestuurders zijntebeschouwenalsdeontvan- daadwerkelijk naarhengeluisterdwordt. ­verkenning Haaglanden Wie is wat gevraagd en in welk product is het antwoord verwerkt?

Soorten participant Participanten Vraag aan participanten Methode Verwerkt in Verwerkt in (vorm) tussenproduct eindproduct Belangen- EVO, TLN, Structuur van het ARKO sessies Conceptversie Eindrapport behartigers HTM, NS, Rover, netwerk (4x) Probleem- Fase A, Haags Milieucentrum, ­ Zijn er missing links in Wegennet analyse HS 5 Milieufederatie de netwerkstructuur en en openbaar Zuid-Holland, zo ja, welke? vervoer VNO-NCW West Robuustheid netwerk Beschikt de Rijks-, regionale en Rijksoverheid weggebruiker over lokale overheden Provincie Zuid-Holland alternatieve routes? Stadsgewest Haaglanden, Functie en ontwerp Wassenaar, Zoetermeer, Voldoet het ontwerp Pijnacker-Nootdorp, van het wegennet Den Haag, Leidschendam- aan de eisen van de Voorburg, Rijswijk, gebruikers? Westland, Stedenbaan Rijks-, regionale en Rijksoverheid , Provincie Robuustheid van de Scenario- Eindrapportage Eindrapport lokale overheden Zuid-Holland, Stadsgewest Bereikbaarheids- sessies (3x) Ruimtelijk- Fase A Haaglanden, Den Haag, problematiek economische HS 7 Leidschendam-Voorburg, Welke ruimtelijk scenario’s Delft, Midden-Delfland, beelden zijn mogelijk Haaglanden Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, als de regio in de 2020 - 2040 Wassenaar, Westland, periode 2020 – 2040 Zoetermeer, Stedenbaan, geconfronteerd Zuidvleugel wordt met opgaven op het gebied van woningbouw en bedrijvigheid? Inwoners, Publieke figuren in Inspiratie opdoen Focusgroepen Eindrapportage Eindrapport ondernemers, Haaglanden met visie en voor gehele speelveld ambitie/visie interviewronde Fase A HS 2 wetenschappers, impact van ambitie en visie? (18 interviews, Haaglanden belangen- Welke onderdelen 1 synthese- behartigers voor ambitie en visie sessie) zijn belangrijk in relatie tot ruimte en bereikbaarheid Inwoners, Inwoners regio (Haaglanden), Focusgroepen Eindrapport ondernemers inwoners Den Haag probleem- Fase A analyse (4x) HS 6 2

72 • Een bereikbare toekomst begint vandaag Bijlage Bijlage Woningen Ruimtelijke Invulling Laak/Neherkade overigLaak/Neherkade Bezuidenhout/Schenkstrook Mariahoeve HS/Waldorpstr. Stationsbuurt Overig CentraalNieuw /Rivierenbuurt Wijhavenkwartier Madestein Vroondaal (Uithof) Kijkduin/Waldeck Binckhorst Internationale zone Erasmusveld/Wateringseveld Lozerlaan/Uithof Moerwijk Transvaal Scheveningen Havens Scheveningen overig Naam Plan plaatsen (standvanzakenmei2009) ­aangegeven voordewoningbouwenarbeids- In detabellenhieronderzijncijfers 700 300 100 1460 (netto 1200) 650 (netto 450) 615 400 1230 2800 400 1000 3100 (netto 650) 900 (netto 150) 1300 200 2010 –2020(bruto) 4200 3550 Na 2020 Naam Plan 2010 – 2020 (bruto) Na 2020

Laak West/Petroleumhaven/Spoorwijk 1950

Morgenstond 1900 (netto 450)

Bouwlust 1670 (netto 100)

Leyweg/Leyenburg Ziekenhuis 1000 (netto 700)

Ypenburg 1100 (*1800)

Leidschenveen 800

Keizershof 2300 (*2860)

Oosterheem 1960 (*2620)

Rijswijk zuid 2500

TNO + pasgeld 850

Tuindershof pijnacker 450

Ackerwoude pijnacker 1300

Look west 500

Harnaschpolder 1300

De Lier 630

Naaldwijk Hoogeland 1025

Westl. Zoom 1570 (*1700)

Poelpolder ‘s Gravenzande 1350

Delft TU 3125 (netto 2675)

Delft Voorhof 1125 (netto 625)

Delft Schieoevers 450

Delft Bomenwijk 420

Delft Buitenhof 670 (netto 370)

Delft Spoorzone/Binnenstad 1430

Naaldwijk centrum 600 (netto)

*incl 2009 74 • Een bereikbare toekomst begint vandaag En op kantoorlocaties:En op bedrijventerreinen: is op Hiervan 2007 Haaglanden: in Arbeidsplaatsen Netto Arbeidsplaatsen betrokken 2009 in aantallen is sloop de netto de Bij Totaal Zoetermeer Oost/Bleizo Rijswijkzuid/Harnaschpolder HaagZuidwestDen Greenport Westland enOostland TIC Delft Beatrixkwartier/utrechtsebaan Binckhorst Internationale zone Binnenstad Naam plan Netto totaal Netto totaal na2020 Netto totaal 2010-2020 Bruto totaal Bruto totaal na2020 Bruto totaal 2010-2020 TOTAAL 31.000 extra arbeidsplaatsen opbedrijfs- enkantoorlocaties arbeidsplaatsen2.500 extra arbeidsplaatsen4.000 extra arbeidsplaatsen1.000 extra arbeidsplaatsen5.000 extra arbeidsplaatsen10.000 extra arbeidsplaatsen1.000 extra arbeidsplaatsen1.500 extra arbeidsplaatsen2.000 extra arbeidsplaatsen4.000 extra Tot 2020 49.890 11.940 37.950 62.000 14.870 47.130 139.745 109.807 421.398 De resultaten van het participatiespoor in Fase A zijn gespresenteerd op de Zuilvleugelconferentie van 12 oktober 2009. Ze zijn verwerkt in dit eindrapport. Een bereikbare toekomst begint vandaag