Medische zorgverleners in Geraardsbergen in de negentiende eeuw
Freddy DE CHO U
In een eerste bijdrage behandelden we de geneeskundige zorgverleners in de zeventiende en achttiende eeuw, met telkens een knipoog naar Geraardsbergen. We bespraken ook summier de evoluties in de medische wereld en de wetgeving ter zake in de negentiende eeuw. In het tweede hoofdstuk geven we een overzicht van de universitair geschoolde beoefenaars van de geneeskunde, heelkunde en verloskunde in de negentiende eeuw. De jaartallen tussen haakjes duiden de periode aan waarin die medici hun praktijk uitoefenden in de vennelde gemeente.
Hoofdstuk 2: afkomstig van Sint-Pieters Leuven. december 1816. Deze licentiaat Hij overlijdt in Geraardsbergen op in de medicijnen beëindigt op 10 De Geraardsbergse 1nedici 83-jarige leeftijd op 9 juni 1800 (1). december 1765 zijn studies aan in de negentiende eeuw Jacobus studeert af als licentiaat de katholieke universiteit in zijn in de medicijnen, waarschijnlijk in geboortestad e). In 1766 vestigt Licenciaten in de medicijnen Leuven, en vestigt zich kort na zijn hij zich in Geraardsbergen, waar studies in de Oudenbergstad. hij op 12 april 1768 trouwt met In het begin van de jaren We zagen al dat dokter Thibaut op Francisca Livina Van Hoorde. Op achttienhonderd zijn alle 'dokters' 2 maart 1767 aanwezig is op een 17 juni 1769 woont dokter Denis in Geraardsbergen licentiaten in lijkschouwing met meesterchirur Joseph Delport een lijkschouwing de medicijnen. Ze zijn dus voor de gijn Sebastiaan Albert Scholtes. Bij bij met chirurgijn Guillelmeus invoering van de Franse kaderwet de volkstelling in 1796 woont hij Droesbeke naar aanleiding van van 1803 geslaagd in het examen samen met zijn echtgenote Barbara het overlijden als gevolg van een na drie jaar universitaire studies Christina Vandenherreweghe in de val van Melchior De Spiegheleer in Leuven, Leiden of Bologna. Brusselsestraat (vroeger Klooster in Viane. Verder zien we hem Hun taak: het behandelen van de straat, nu Abdijstraat) (2). Het aanwezig bij lijkschouwingen met inwendige ziekten, het stellen van echtpaar heeft ook een inwonende chirurgijn Scholtes in 1777 en 1778. de diagnose en het voorschrijven dienstmeid, Amelie Flamant. Dokter Delport is ook één van de van medicijnen. Elke heelkundige Hoewel we geen specifiek onder medici die de laatste jaren van handeling, onder andere een zoek verricht hebben naar dit haar levenIsabella de Colins, de bevalling, is hun verboden. De aspect, valt bij de dokters toch wel moederoverste van het hospitaal, verzorging gebeurt in het kabinet de aanwezigheid van inwonend bijstaat tijdens haar ziekte. Ondanks van de dokter of bij de patiënt dienstpersoneel op. Het gaat hier de aankoop op zijn advies van 'twee thuis. Het hospitaal is immers meestal om een tijdelijke job van een schaepsvellen voor mevrouw in voorbehouden voor arme zieken en jong meisje, dat in afwachting van hare kranckheijdt' overlijdt ze op 18 oktober 1781 gewonde soldaten. het 'verlossende' huwelijk door haar (-1) . ouders is 'geplaatst'. In 1796 woont het echtpaar Delport Geraardsbergen Denis Joseph (Dionysius Josephus) Van Hoorde in de Schoolstraat Delport (1766-voor 1816), zoon (nu Penitentenstraat). Ze hebben Jacobus (Jacobus Josephus) van Joris en van Theresia Van dan vijf kinderen, van wie de Thibaut (ca. 1767-1800), zoon Langendonck, is geboren in Leuven oudste (Jean Baptist) rechten van Ursmarus Joachim en van en overlijdt in Geraardsbergen studeert in Leuven. Deze advocaat Anne Josepha Van Steenstrate, is op 81-jarige leeftijd op 15 zal later schepen worden van de
(1) De persoonlijke gegevens komen bijna alle uit de akten van de burgerlijke stand: RA Ronse, fonds Hedendaags Gemeentearchief van Geraardsbergen, Burgerlijke stand. RA Gent, fonds Scheldedepartement, m. 6091, volkstelling 1796. 2 (3)( ) Gegevens over diploma's Franse periode: RA Gent, fonds Scheldedepartement, ms. 3024/8, 3024/28, 3024/29, 3640/2, 3640/4 en 4788; vanaf 1818: Memoriaal Administratief van de provincie Oost-Vlaanderen, archief heemkundige kring Scentlabeke. G. DE Vos, 4 Onser Liever Vrouwen Hospitaal van Geeraardsbergen van zijne stichting af tot na de franse/ze ( ) omwenteling, Geraardsbergen, 1903, p. 524.
10 Gerardimontium 2006 I 205 Mcdisclic zorgper/cuers in Geraardsbergen in de eeuw 19"e
DÉPAR TEMEN1� J) E T_./E SCA UT. •' ' GENERAL ' .
des Doctet1rs e11 n1 édeci11e et chirurgie .. I .et des Offic'iers de sa11te ,
' DE ÉTABLIS D A NS LE DÉPARTEMENT L' ESCAUT, AYANT DROIT D'EXERC ER CONFORMÉMENT A LA I. OI DU 19 VENTOSE AN :u.
a -----J.J-, .D u_,�{ 1
bdft! ·rrierl.C. Université de Leyden . Haellert. Mideciu . . Bernard . · . · ' •.• 2S10 genninaltSoo 10 C médeciue d'Auden>rde AudeWW'rde. De s..dekrr Chirur�n et Accoucheur . orps do Tyeau .. Charles . jd� . mAi 177S .111 . idem . . idem Si100n .23 . By� .. J.."_Jiopmte ecio août 1774 Uoiversité de Loo idem M • 8 • • Y . • • :\lerduen&n�C1 .... . - .- � .•... . ma . U e é Leydenaiu . 1\l�eter. Jo..pb Idem . • . 9 i 18oo . niv rsit dee ecin Pie-rrT-fraocois Accoucheur •5 octobce •7?6 . do m d e de d . Wort� Chirur�m • Co� Guu �.-ssl'IU. . je&D-Bopll>ic . M�dt."CID et 4 mr�tdor au 1 1 Solu-p�foctore...... Aspelaeu .....• . . 1"- c� . . Jmo-B..ptiste . Ao:ouchenr 3 Soréal an � de médecine d'Audeuaerde Anckoatrde. . . 10 . • \'a•T,._. .. . Emanuel �in •S oovembre 1786 . Uoivusi14 de Lounin . idem Canwm�be •. .•. . . . Ga-ard idetn 26 juin 1782 idem ""' ...... vw.... Pierrr . id�m JWn 1788 . idem Vraacn . .. - .. GrammDilt. 5o an . Berchem J•...-&prulo-Aiaa idem S messidor idem . r..a..y- � Pblllppe:Jocq�ea. ,5 •.·a a idem juiJlet·•n8. idem Gnunmoot. �� "-r.. t�u, Adrieo·Fraaçois . •7 . idem idem � IU4T, 5 0111rs . �:r:"F.bt lkuoit·Josepl>. . . idem 1763 . idem Aode..-de. *"� · 5o10 d�bre••ril 1765. Delport .De!w-]<>Kph . . idem idem GrammooL Chirorgieo. 20 juin 176S Admis et reçupulecit. Ten:nce Br:tdy , �-. FnDfOL.. . • De- .. et d.octeur<:!' médecineà Bnuelles.cbenlier idem me or aa. Corp$A. de A. L.-L.. 1llédecine äAtideuaerde Audenarrde. F..-diaaod . S ss.id. rt·. . • • • • Joseph . Médecio . · . idem . t ••. UninnilAl de Loonio . • . Durio idem 2516 juinaoû •790'795 ' lckm BeYeren. • . . Auselme. . • • • • �� �bug� Fraoeoi.s.. . CbirorJ:Ïen prairial 10. C de �écine d' AodePaerdo· Oycke. CoopmiiD .• . • • Fraaa- . Fmlioaod . M� . 225 octobre au•1.P •· Sotte;em. . , Ulll...r.i!AI· 4e • • • • h . Heari-Louis mesoidor 11 GratDmoot., Opd
Gcrardimcmtium 11 2006 I 205
• ...:I Medische zorgverleners in Geraardsbergen in de eeuw 19dc stad. Hun tweede kind Adrien 37-jarige leeftijd op 19 juli 1811. Hij en een dienstmeid, de 32-jarige is pas afgestudeerd als licentiaat behaalt in Leuven op 5 maart 1796 Marie De Vroede. In 1804 laat hij in de medicijnen. Het echtpaar zijn diploma van licentiaat in de zich door de Franse administratie Delport heeft ook een inwonend medicijnen. In 1804 zal dit diploma erkennen als 'licentiaat voor het dienstmeisje, de 17-jarige Catharine eveneens worden omgezet in ganse keizerrijk'. Dokter Vander Evens. Dokter Denis Joseph 'licentiaat in de medicijnen voor het Eist overlijdt in zijn woonst op de Delport wordt in 1797 de eerste ganse keizerrijk'. Markt op 65-jarige leeftijd op 22 'dokter' in het 'nieuwe' burgerlijke Begin 1809 neemt hij in het juli 1811. hospitaal. In januari 1799 vraagt burgerlijke hospitaal gedeeltelijk Erasme Joseph (Erasmus hij de bestuurscommissie van deze de plaats in van zijn vader. Hij Josephus) Coremans (1812-1818), instelling een verhoging van zijn krijgt hiervoor op jaarbasis 120 zoon van Pierre en van J eanine jaarwedde van 200 frank naar 400 frank C). Op 17 mei 1809 krijgt hij Stevens, is geboren in Brussel en frank. Het gemeentebestuur is officieel een aanmaning van de overlijdt op 76-jarige leeftijd in slechts akkoord met een toename bestuurscommissie van hospitaal Geraardsbergen op 23 juli 1818. van 90,98 frank. In 1802 vraagt hij wegens 'verwaarlozing' van zijn Hij huwt met Josepha Hoorick. In opnieuw een verhoging van zijn zieken. Hij wordt verzocht om in 1766 behaalt Erasme zijn diploma bezoldiging tot 545 frank, omdat het het vervolg de patiënten 's morgens van licentiaat in de medicijnen aan aantal zieken fel is toegenomen en in plaats van 's namiddags te de universiteit van Bologna. Hij er ook op vraag van de commissie verzorgen 'zoals vroeger zijn vader vestigt zich na zijn studies in zijn van het hospitaal een voorafgaand dat deed' (8). Bij zijn overlijden geboortestad Brussel. Op 70-jarige onderzoek van de patiënten woont dokter Adrien Delport leeftijd solliciteert hij als 'dokter moet gebeuren met het oog op met zijn echtgenote Marie (Maria in de medicijnen en in de filosofie' hun opname. De commissie wint Gislena) Rens in de Vredestraat voor de opvolging van dokter advies in bij de onderprefect van Zijn plaats in het hospitaal wordt Adrien Delport in het burgerlijke het Scheldedepartement, die hem blijkbaar zeer gegeerd, want diverse hospitaal in Geraardsbergen (1°) . slechts 300 frank toestaat (5). In kandidaten solliciteren voor zijn Op 13 maart 1812 wordt hij in werkelijkheid krijgt hij 68,30 frank opvolging, onder andere zijn deze plaats benoemd en krijgt per trimester of 273,20 frank per collega dokter Claessens en dokter hiervoor 120 frank (11). In 1813 jaar (6) . In 1804, op bijna 70-jarige J. Wauters, die solliciteert bij de is zijn jaarwedde gestegen tot leeftijd, laat Denis Joseph zijn burgemeester van Geraardsbergen 400 frank. Tijdens de Hollandse Leuvens diploma door de Franse C). periode is dat omgerekend 189 departementale administratie Philippe Jacques (Philippus gulden. Dokter Caremans zal verifiëren, wat hem de titel Jacobus) Vander Eist (1778-1811), slechts enkele jaren de arme zieken 'licentiaat in de geneeskunde voor zoon van Ghislenus en van Maria van het hospitaal kunnen bijstaan, het ganse keizerrijk' oplevert. Einde Gallemaert, is afkomstig van want hij wordt ziek en moet zich 1808 stopt hij zijn ziekenverzorging het Henegouwse Tongres-Saint laten vervangen door zijn confrater in het hospitaal en wordt hij Martin. Hij studeert op 15 juli 1778 Jean Baptist Van Landuyt (12) . vervangen door zijn zoon Adrien af als licentiaat in de medicijnen Joseph (Petrus Josephus) Roman François en door dokter François aan de Leuvense universiteit en (1795-voor 1822), zoon van Claessens. vestigt zich onmiddellijk hien1a in Christianus en van Joanna Vaye, is Adrien François (Adrianus Geraardsbergen. Philippe Jacques afkomstig van Mater. Hij behaalt Franciscus) Delport (1796-1811), huwt Barbara Catherina De Nayer op 13 mei 1781 aan de universiteit zoon van dokter Denis Joseph en en het echtpaar komt op de Markt in Leuven het diploma licentiaat van Francoise Livine Van Hoorde, wonen. In 1796 bestaat het gezin in de medicijnen. In 1795 vestigt is geboren in Geraardsbergen op uit het echtpaar, vijf kinderen die hij zich met zijn echtgenote 10 januari 1774 en overlijdt er op allen jonger zijn dan twaalf jaar Joanna Catharina Debock in de
RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, inventaris: G. DE Vos,Inven taris der Handvesten van Onser Liever Vrouwen Gastlzuys, (5) Sinter Margrieten Begijnhof en s'Keizerslzof of Meisjesweezenl1Uis van Geraardsbergen, Geraardsbergen, 1898, ms. 1320, 1322, 1386, 1391 en 1396 en RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, m.182f, beraadslaging nr. 11. ( ) RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, register 183, kasboek 1805-1808. C)6 RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, register 187. ( ) RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, op.cit., nr. 1561 en OCMW-archief, correspondentieboek 1809-1813, uitgaande brief 8 m. 56. RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, op.cit., ms. 1668 en 1658. In de inventaris staat verkeerdelijk 'J. Wouters uit (9) Zandbergen'. (1°) RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, op.cit., nr. 1678a. (11) RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, op.cit., nr. 1678b. Gent, fonds Scheldedepartement, nr. 3024/27. (12) RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, op.cit., nr. 1711 en RA
12 Gerardimontium 2006 I 205 Medische zor�z,erleners in Gcrnnrds/Jer�e11 in de eeuw 7 9'1''
Oppl'n-tt.' llunm'gt.'mstr.wlL' (nu . Ll'SSL'l1St>Slt\1,1t). In 1796 hl:'t.'lt lwt t.'\.'htp.hl r één kind. Oo\.. hij (,1,1t zijn dipltHna in lHO-l offkiel'l t>rkt.>nnt:'n. Q,)\..tt.'r Rom
1 RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchicf, register 186. (1 ) J{ A Ronse, fonds Oud iospilaalarchieC op.cit., nr. 1668 en OCMW-archief, correspondentieboek 1809-1813, inkomende (I•) nr. 291. I ('�) briefÜX:K en G. VAN B Gerardimontium 13 2006 I 205 Medische zorgverleners in Geraardsbergen in de eeuw 19de Kloosterstraat (nu Abdijstraat). De woning die het echtpaar betrekt, is ·'f.:!, eigendom van de abdij en wordt met de Franse revolutie in beslag genomen. Mede hierdoor, maar ook wegens zijn sympathie voor het Oostenrijkse bewind, moet het echtpaar uitwijken naar een eenzame hoeve in Everbeek, waar zijn dochter Rosalie, die later huwt met dokter Franciscus De a;Aén';;��o/� L' Arbre, wordt geboren (1"). Hij keert terug naar zijn geboortestad en vestigt zich op de Markt, waar hij bijna veertig jaar lang zieken • 0 • verzorgt. In 1804 wordt ook • dokter Vrancx officieel erkend als t!/77�- licentiaat voor het ganse keizerrijk. �-· Op 3 september 1808 wordt hij /Qau4I .. 9LULJ c.x___ye/�� d'�,e-7� �� /4 ?1C[J;vT� f/U?'_,� door het weldadigheidsbureel van Goeferdinge aangesteld als o!!J;� �'"'-r)k�/u� 'gezondheidsofficier' en geniet � � �� / � :J�/ hiervoor een jaarwedde van 50 0,)�,-na:� ������ frank (18). �.eo-k--J';_'· d:2:J Op het einde van de Hollandse periode vinden we dokter Vrancx in zijn geboortestad terug bij de ·J6oJ,PwH�· katholieke oppositie, die ageert tegen de onderwijspolitiek van koning Willem I. Op 19 december Kennisgeving aan dokter Pierre Vrancx van het in dienst treden van dokter 1829 ondertekent hij een petitielijst Caremans (1812). (verschenen in Le Catlzolique des Pays-Bas) voor vrijheid van godsdienst en onderwijs (19). Op 11 september 1830 petitioneert hij 1845), zoon van Joannes en van dienstmeid in de Gasthuisstraat alweer (verschenen in Courier des Clara Catharina Luchtins, is 214. Daar overlijdt hij op 68-jarige Pays-Bas). Hij ijvert dan voor de afkomstig van Sint-Pieters-Kapelle leeftijd op 14 mei 1845. personele scheiding van Noord en en getrouwd met Petronelia Cosijns. Net als zijn collega Vrancx behoort Zuid (2°). Geen wonder dat hij zich Hij studeert af als licentiaat in de dokter Diericx tot de katholieke na de Onafhankelijkheid waagt geneeskunde aan de universiteit oppositie tegen de onderwijs in de gemeentepolitiek (21). Zo is in Leiden en behaalt zijn diploma politiek van WillemI. Ook hij hij in 1831 tevergeefs katholiek op 8 juli 1803. Omdat de nieuwe petitioneert op 19 december 1829 kandidaat-gemeenteraadslid. Op kaderwet dan al van kracht is, moet voor vrijheid van godsdienst en dat vlak kent zijn zoon Pierre hij zich eerst laten erkennen als onderwijs, en op 11 september 1830 (Petrus Franciscus) meer succes. gezondheidsofficier. Dat gebeurt voor de personele scheiding van Pierre heeft op gemeentelijk voor de medische jury in Gent op de Nederlanden. Dit resulteert niveau elke beleidstak doorlopen: 28 september 1805. Intussen in belangstelling in de gemeente gemeenteraadslid 1840-1842, heeft hij zich als huisarts in politiek. In 1831 stelt hij zich (tever schepen 1846-1851 en burgemeester Geraardsbergen gevestigd. In 1821 geefs) kandidaat bij de gemeente 1852-1854. en 1830 woont het gezin Diericx raadsverkiezingen. Joannes Baptist J oannes Baptist Diericx (1805- Cosijns met vier kinderen en een is de vader van wijnhandelaar ------(17) P. DE L' ARBRE, Deseendance de Jean de L'Arbre, chirurgien-major dans l'Armée de Louis XIV en Flmzdre, Gavere, 2002, p. 45-46. RA Gent, fonds Scheldedepartement, nr. 3024/9. (18) J. DE Ro, Van oranje tot tricolor. De Belgische Revolutie in Geraardsbergen en deelgemeenten, in Gerardinzontium 203 (2005) p. 11. (1(2°)9) J. DE Ro, op.cit., p. 15-16. Gegevens over de gemeentepolitiek F. DE CHOU, Gemeenteraadsverkiezingen en gekozenen, uitgave in voorbereiding. (21)(22) P. DE L' ARBRE, op.cit., p. 14. 14 Gerardimontium 2006 I 205 Mcclisclic zorgverleners in CcrnnrdslJergen in de eeuw '1 9111' LLHti� l l u bt rt DierÏL"\(k. 1tholit.'k doktt.' r Pierre Jean en van Elisabeth ' 1 Francisca M iddeleer is geboren Na de invoering van de Franse �t'lllt.'t'nlt.'r,l,h.islid 8-!9-1 8Tl en , sdwpt.'n 1S52-l8Tl) t.' n dt.' groot in Dt.'op 30 januari 1774 en kaderwet op de geneeskunde ki egem v,ldt.•r \'<111 brouwer Vinct.'nl Diericx overiL'den in Kester op 5 september van 1803 worden de 'licentiaten ka th llit.'k gt.'meentt.'I" I Gcrardimcmtium 15 2006 I 205 Medische zorgverleners in Geraardsbergen in de eeuw - -���- - ---�-19de � --- paar maand later. Hij hertrouwt In 1833 bij het terug invoeren van over de wisselkoorts (3°). in Geraardsbergen op 4 mei de frank als munteenheid wordt Na zijn studies keert hij terug naar 1820 met Catharina Sermeus. Hij zijn dokterssalaris in het hospitaal zijn geboortestad, waar hij in 1828 behaalt zijn diploma doctor in de verhoogt tot 100 frank per trimester. soms inspringt in het hospitaal. Hij geneeskunde aan de universiteit Dokter Van Landuyt wordt op 5 vestigt zich in de Grotestraat Als van Leiden op 19 augustus 1811 maart 1824 door koning WillemI kersverse medicus ijvert hij met zijn en vestigt zich onmiddellijk hierna tot regentieraadslid benoemd en collega Van Landuyt en heelmeester in de Oudenbergstad. Dokter blijft dit tot bij de onafhankelijkheid Goriks voor een nieuwe zaal Van Land uyt wordt er onder in 1830. Dit mandaat belet hem bestemd voor zieken met schurft andere belast met de verzorging niet om op 11 september 1830 een of die lijden aan een venerische van de zieken in het hospitaal in petitielijst te ondertekenen voor de ziekte (31).In 1832 komen er in de vervanging van de zieke dokter personele scheiding tussen Noord streek enkele cholerabesmettingen Coremans. Op 7 april 1817 en Zuid. Hij overlijdt op 48-jarige voor en dokter De L' Arbre is in de vraagt hij diens betrekking in het leeftijd op 12 maart 1836. Het bestrijding hiervan onder andere hospitaal (26). Het antwoord van echtpaar Van Landuyt-Sermeus actief inIdegem. Die gemeente vindt de bestuurscommissie klinkt een woont dan op de Markt 17 op de dat hem hiervoor uit erkentelijkheid bee�e sarcastisch: u mag Caremans plaats, waar later (1862) zijn zoon een medaille mag uitgereikt wor verder gratis blijven vervangen Eugène de eerste Geraardsbergse den, maar deze wordt hem door de en later zullen we met uw inzet sigarenfabriek sticht en waar in gedelegeerde commissaris van het rekening houden. Hij moet dus op 1905 de coöperatieve winkel naast medisch district geweigerd (32). In zijn benoeming wachten tot 29 juli het Volkshuis komt. 1833 wordt Franciscus De L' Arbre 1818, onmiddellijk na het overlijden Franciscus De L'Arbre (1823-1864), vermeld als majoor-geneesheer van van zijn voorganger. Hij ontvangt is een zoon van olieslager J oannes de Geraardsbergse Burgerwacht, hiervoor een driemaandelijkse Baptist en van Theresia Josepha die echter juist in die periode vergoeding van 35,44 gulden of 75 De Brabanter, en een kleinzoon weinig actief is (33).Volgens het frank (2"). In december 1819, na een van dokter Pierre-Jean De L' Arbre bevolkingsregister van 1847 woont vraag van de bestuurscommissie uit Idegem. Hij wordt geboren in het gezin De L' Arbre-Vrancx met voor meer controle en een dagelijkse Geraardsbergen op 10 januari 1801 negen kinderen en twee dienst evaluatie van de toestand van de en is er overleden op 14 november meiden in de Buizemontstraat (34) . zieken, meldt hij het bestuur dat er 1864. Hij huwt een eerste maal in In dat jaar heeft mevrouw voor in het hospitaal veertig personen Ophasselt op 23 april 1828 met 2.135,04 fr. kanten gekocht die door verblijven die niet echt ziek zijn, Amelia Berlengée, de zuster van dertig meisjes gemaakt zijn in het wat aanleiding geeft tot hun Karel Lodewijk, schepen en later weeshuis.In 1849 heerst er opnieuw verwijdering door het bestuur (28). burgemeester van Ophasselt, en een een cholera-epidemie, die vooral de Op 18 maart 1828 vraagt hij, samen tweede maal in Geraardsbergen op stad zwaar teistert.In totaal worden met dokter Franciscus de L' Arbre 1 oktober 1834 met Rosalia Vrancx, er 614 mensen besmet, van wie en heelmeester Henricus Goris, het de dochter van zijn confrater Pierre er 178 in een tijdspanne van drie hospitaalbestuur een aparte zaal Vrancx. Franciscus behaalt het maanden sterven.In het hospitaal ter beschikking te stellen voor het doktersdiploma in Groningen op 8 worden er 204 arme 'choleriken' verzorgen van de slachtoffers van juni 1823, waar hij verblijft bij zijn binnen gebracht, van wie er 103 besmettelijke ziekten. Schurft en oom J. De Brabanter die er priester overlijden e5). De inzet van dokter venerische ziekten tieren immers deken is. Zijn thesis, in boekvorm De L' Arbre, onder andere in het welig bij de gekwetste soldaten die uitgegeven, draagt hij op aan zijn hospitaal, wordt nu wel erkend en opgenomen zijn in het hospitaal (29). grootvader Pierre-Jean en handelt bij KB van 21 juli 1850 krijgt hij een --- -� -� - RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, op.cit., nr. 1711. (26) RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, op.cit., registers 202 en 205. (2')28) RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, op.cit., nr. 1754a. ( RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, op.cit., nr. 1833. (29) P. DE L' ARBRE, op.cit., p. 45. 1°) ((31) RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, op.cit., nr. 1833. RA Gent, fonds Provincie, Inventaris 1830-1850, nrs. 4382/1, 4387/6. (32)) M. VAN TRIMPONT, De Geraardsbergse 'Garde civique' of Burgerwacht (1795-1920), Geraardsbergen, 1997, p. 58. (33 De negentiende-eeuwse bevolkingsregisters van Geraardsbergen bevinden zich in het RA Ronse, fonds Hedendaags 34) ( Gemeentearchief. Voor het bevolkingsregister periode 1847-1857: zie microfilmen MH 563-564-565-566, voor de periode 1860-1880: MH 567-573 en voor 1880-1900: B 337-338. RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, o.c., handvesten wezenhuis nr. 102. C5) Dekenaal archief Geraardsbergen, documenten afkomstig van het hospitaal. 16 Gerardimontium 2006 I 205 Mcdiscllc zorgvcrleners in Geraardsberxcn in de eeuw 19"'' Bijl.1�w De Ger.M dsbcrgsc zorgverleners als belastingbetalers 1 bepaald bedrag aan rechtstreekse belastingen To t rPil:' liet stemrecht ·uoorl,clwude/1 r11111 diegelie/I die ce11 ing, het patentrecht op de handels- llt'fflllld18�Ucu. Hien,oor kimme/I drie /Jclasfillgcll ill t1171111/Crking: de grondbelast zaken) e11 de personele belasting (gesteund op t'/1 i11dustriële beroepen (bcrcke11d l1olgc11s I1L'f beroep c'/1 de geda11e en deu ren, het aan tal rhaarden, de uiterlijke i.Pt't'idt'fckellell, ::oals de lwtmumu·de l'tlll het Iw is, het aa/I tal vensters vuu mcubileriug, hef dit'llstpcrso/lcel c11 ltet aa11 tal paardc11). �t'i.'t'1l hier cm opcr:icllt l'all de betaalde belasti11gen die aan de basis liggen van de kiezerslijst van 3 mei 1858. In die we zetten. Om een llt'fJ\'c cllccl komt'll er /la/1/Cil Poor. We bepcrke11 o11s tot de medische zorgverleners in vetdruk l't'r �cliikiu� te kil IIIlC/I342 ll ltlkcn, gcPe/1 we ook de tien meest belaste kiezers. '� ' < en voornaam Nr Naam Beroep Betaalde belastingen Totaal Grond- Personele Patent-recht I belasting I belasting I I I Cock Dokter en I l>f\todn t buraemeater 324.78 307.3 1 81.14 713.13 Spitac:ls Bankier 113.23 247.71 97.90 458.84 2 Prosperl'Arbr e Dokter 301.12 65.67 456.83 J l>fFrant'iscus 90.04 Anthcunis Brouwer 152.20 129.60 139.70 42 1 .50 4 Charles (\·ader) Spitac:ls Bankier 41.03 187.73 97.90 326.66 s C)rillc 6 Schrc\cl Rentenier 220. 15 93.75 0 313.90 DeAugust 7 Vander Eecken Postmeester 82.54 98.82 92.90 274.26 August Van Achter Hotelier 53.82 169.54 49.50 272.86 8 in GossetLil Bakker 122.68 56.32 89.70 268.70 9 DePie rrc Ponemoot Advocaat 61.25 206. 17 0 267.42 JO DeAugust 62 Brocorens Cbirura 0 76.67 41.80 118.40 Ecide 93 Willint'k Apotheker 14.16 40.4 1 29.70 Dtsirt 84.34 106 Go Chirura 0 47.1 1 29.70 76.8 1 Henrris i 116 Van Santen Dokter 16.09 16.50 40.80 73.39 AlllUSt 123 Buu Doktu 0 48.57 22.00 70.57 �Hy itty 153 Pieratrtpol Apotheker 0 38.62 22.00 60.62 Dtsirt 171 Vlamint'k Apotheker 18.56 24.03 14.30 �Fra nt'iscus �.89 253 Brabanter Dokter 3.00 0 41.80 44.80 �Vlc tor Apotheker lsidore Cal/ebaut komt i11 deze lijst niet voor, hij komt dus (11og) niet aa11 lzet vcreiste cijns va11 30 fr ank. Een xrondbelastinx vmz fr ank voor Brocorcns, Go ris, De Bussy en Pieraert beteken t dat ze geen eigendom /;ebben en ze dus een huis huren.0 Een personele elas in vmz frank voor De Brabanter zou kim11e11 betekmen dat llii in het · aanslagjaar 1856 (of 1857) nog gee11 pmkhtijk fu i toex fe n de.0 A lgcmce11 kan gesteld warden dat met u i tzondcring 1.,an De Cock en De L'A rbre de medisclze zorgverteHers niet to t de top van de bclastillgbetalcrs behoren. Gcrardimonti11m 2006 205 1 7 I Medische zorgverleners in Geraardsbergen in de eeuw 19de gouden medaille e6). In 1857 woont 1788 geboren in Edingen. Hij meiden in de Wijngaardstraat 16. het gezin De L' Arbre-Vrancx, met behaalt het doktersdiploma aan Na zijn studies aan de rijksuniver zeven kinderen en één dienstmeid, de universiteit van Leiden op 5 siteit van Luik, waar hij promo opnieuw in de Grotestraat september 1814. Dokter De Bussy veert op 29 januari 1835, vestigt Volgens de kiezerslijst van 1858 is vestigt zich eerst in Gavere en later hij zich als huisarts in de Lessen Franciscus, na dokter Modest De in NederbrakeL Op 17 april 1836 sestraat. Vanaf 1 januari 1845 Cock en bankier Prosper Spitaels, wordt hij aangesteld als dokter in wordt hij in vervanging van dokter de derde meest belaste burger het hospitaal in Geraardsbergen De Bussy aangesteld als dokter van de stad (37). Het hoge bedrag in vervanging van de overleden aan het burgerlijke hospitaal. Hij aan grondbelasting komt door het dokter Jean Baptiste Van Landuyt. ontvangt daarvoor een vergoeding, bezit van een tiental (arbeiders) Zijn jaarwedde bedraagt 400 frank eerst van 100 frank en vanaf 1867 woningen verspreid over de stad. (38). In 1837 wordt hem voor zijn van 150 frank per trimester (4°). Met uitzondering van het onder consultaties een nieuwe zaal ter Op 23 december 1844 krijgt hij tekenen op 11 september 1830 van beschikking gesteld. Hij moet die van de bestuurscommissie tevens de petitielijst voor de personele zaal wel delen met de chirurg de toestemming om zijn taak als scheiding tussen Noord en Zuid, Goris. Op 11 december 1844 besluit hospitaaldokter te cumuleren heeft dokter De L' Arbre zich niet het hospitaalbestuur om vanaf 1 met deze van dokter van de arme ingelaten met de politiek. Zijn januari 1845 de betrekking van thuiswerkers e1). Eén van zijn zonen en schoonzoon zullen (na zijn hospitaaldokter telkens voor drie eerste beslissingen als dokter in het overlijden) wel een vooraanstaande jaar toe te wijzen. Dokter De Bussy hospitaal is het laten overbrengen rol spelen in de katholieke partij: wordt hierbij vervangen door van een geesteszieke naar het Charles De L' Arbre is schepen zijn jongere confraterAugust van gesticht in Dendermonde (42). Zijn (1884-1886), burgemeester (1886- Santen e9). Het is niet duidelijk of laatste patiënt in het hospitaal 1895) en provincieraadslid het bestuur niet tevreden is over dateert van 12 januari 1880, een (1876-1882). Denis De L' Arbre is zijn prestaties of het louter om maand voor zijn overlijden (43). kantonale voorzitter (1871-1901), politieke bemoeienis gaat. Meer dan 35 jaar lang heeft dokter en Prosper De Cooman, gehuwd Volgens de bevolkingsregisters van Van Santen de 'inwendige' ziekten met zijn dochter Melanie, is 1847 en 1857 woont hij in de van de arme patiënten van het provincieraadslid (1882-1896). Denderstraat 35. Hij is dan wedu burgerlijk hospitaal behandeld. Om Jan Jacob (Joannes Jacobus) wenaar en heeft een inwonende welke zieken en ziekten gaat het? V ander Eist (1830-1834), zoon van dienstmeid. Bij zijn overlijden op We nemen als voorbeeld de jaren dokter Philippe Jacques en van 83-jarige leeftijd op 27 december 1874 en 1875. In dat eerste jaar Barbara Carolina De Nayer, wordt 1871 blijkt hij weduwenaar te zijn krijgt hij bij de nieuwe inschrij in Geraardsbergen geboren op 12 van Scholastica Denobele. Hij vingen 52 mannen en 60 vrouwen juni 1796 en overlijdt er ongehuwd woont dan in de Penitentenstraat te behandelen; in het jaar daarop in zijn woning in de Begijnestraat August (Augustus François 40 mannen en 42 vrouwen. Meer (nu Wegvoeringstraat) op 38-jarige Ghislain) Van Santen (1838- dan de helft lijdt aan 'koorts', wat leeftijd op 11 november 1834. 1880), zoon van Franciscus natuurlijk voor vele oorzaken Hij studeert af aan de toenmalige Gislenus en van Maria Francisca kan staan. In mindere mate (en rijksuniversiteit van Leuven op Adriane Van Den Herreweghe, meer gespecificeerd) komen voor 7 juli 1828 en begint zijn praktijk als is in Geraardsbergen geboren op (in afnemend aantal gevallen): huisarts in 1830 in zijn geboorte 9 april 1809 en overlijdt er op 70- maagvlies- en darmontsteking, stad. In 1831 is hij voor één jaar jarige leeftijd op 1 februari 1880. bronchitis, tuberculose, pleuris, ingeschreven in Overboelare. Op 8 februari 1850 trouwt hij ndervoeding, beroerte, astma, Henri (Hypolite Henri Joseph) in Geraardsbergen met Rosalie geelzucht, waterzucht, reuma. De Bussy (1836-1871), zoon van Nechelput, maar in 1857 is hij al Al deze ziekten wijzen op de Alexander Joseph en van Maria weduwenaar. Hij woont dan met erbarmelijke werk- en leefomstan- Joanna Josijken, is op 2 februari zijn vier kinderen en twee dienst- digheden van de arme bevolking. ( ) RA Gent, fonds Provincie, Inventaris 1830-1850, nr. 4383/1. 36 Kiezerslijst 1858, eigen bewerking. (zie bijlage 1 op vorige pagina) C'l) RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, o.c., nr. 1900 en registers 212 en 214 bis. 38) ( RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, o.c., nrs. 1905 en 1979. (C9)) RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchie( o.c., register 216. (4041) RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, o.c., nr. 1979 en register 214 bis. ) RA Ronse, fonds Oud Hospitaalarchief, o.c., nr. 1983. (4432) OCMW-archief Geraardsbergen, ziekenboek 1874-(1914). ( 18 Gerardimontium 2006 I 205 zor v rtener� m Geraarasvergen zn ae 1�reeuw M t11 11 nd r r n t i h m d uguticht r Li in r1 1 4 i ti in d tad. Hij i em lid nt mra d t r vanan 1 45 tot 1848 Bijn bur B an 21 juli 1 1 word 4 tot t hem1851 . en gouden medaille50 to gekend v or zijn inzet als dokter en al burgeme ter bij de bestrijding van de cholera-epidemie van het jaar voordien. Aan luitend hierbij wordt hij bij KB van 31 augustus 1 50 ridder in de Leopoldsorde (44). In de editie van zondag 26 Het /wis en de tuin van dr. Van Santen in de Lessensestraat, met de op januari 1851 van het katholieke achergrond de oude rijkswnchtknzeme. (Foto Declercq) 0. weekblad de Gazet te ·van de stad en 't kanton Geeraardsbergen wordt zijn ontslag als burgemeester, wat Sint-Maria-Lierde en Sint-Lievens dokter en burgemeester Van hem wordt verleend bij KB van 9 Esse. Op 3 december 1843 verhuist anten heftig aangevallen door januari 1852. Een maand later, op hij echter naar Geraardsbergen, het gemeenteraadslid Modest De 18 februari, wordt ook zijn ontslag waar het gezin Beerens-0' Asseleer Cock, eveneens dokter, die zijn als raadslid aanvaard. Hij zal zich eerst zijn intrek neemt in de collega verwijt een foute diagnose verder nooit meer met politiek Penitentenstraat 495 en later in de te hebben gesteld bij een patiënte en inlaten. Lessensestraat 2 Cï). Ook dokter haar verkeerd te hebben behandeld François (Pierre François) Beerens Beerens krijgt een gouden medaille met de dood voor gevolg (41). Van (1844-1857), zoon van burgemeester voor zijn inzet tijdens de cholera een deontologische artsencode is er en landbouwer Jan Joseph en van epidemie van 1849 Hij is liberaal (48) . in die periode blijkbaar nog geen Anna Theresia Eeman, is geboren gemeenteraadslid van 1855 tot bij sprake, want het geval wordt tot in Sint-Martens-Lierde op 25 zijn overlijden in 1857. de kleinste details uitgelegd. Bij december 1814 en overleden in de gedeeltelijke gemeenteraads Schaarbeek op 42-jarige leeftijd Ov e boela e verkiezingen van 28 oktober 1851 op 10 februari 1857. Hij huwt in r r blijven de liberalen afwezig. De Geraardsbergen op 26 januari 1842 Jan Jacob (Joannes Jacobus) Vander juiste reden kennen we niet, maar met Pauline 0' Asseleer, de dochter Eist (1831) waarschijnlijk is dit een gevolg van de ' directeur van de posterijen', (zie Geraardsbergen). van de nederlaag die ze oplopen Josephus D' Asseleer Op 2 mei ("6 . bij de senaatsverkiezingen op 1838 behaalt hij het dip)loma doctor 27 september 1851 . Hoewel het in de geneeskunde voor de centrale mandaat van August Van Santen jury in Brussel. Aanvankelijk niet aan de beurt is, geeft hij hierop vestigt hij zich in Aalst en daarna in ( ) RA G 44 nt, fonds Provinci , Inventaris 1830-1 850, nr. 4383/1. ) A. '5 Geraardsbergen zijn laafgebruik & zijn taaleige11, Geraardsbergen, 2004, p. 43. ((�) RASCI Ronse,IRE VER, In ventarissen, nr.37, VAN I TERDAEL Herman, e.a., Familie- en per oonsarchieven, p. 170-1 71, familie B rens. (•1) Tot het einde van de achttiende euw gold in G raardsb rgen de vanouds doorlopende nummering van al d huizen m tb gin op de Markt naast h t tadhuis. In d erst helft van d neg ntiende e uw wa er een af zonderlijk d orlop nd numm ring van d huiz n van de boven tad n van de b n den tad. Omstreeks 1850 w rd d numm ring r straat ingev rd. D huidig numm ring m t v n en on v n numm rs dat rt van omstr k 1870. ( ) PRA nt, fonds Provind , lnv ntaris 1830-1850, nr. 4383/ 1. Gerardimotttium 2006 I 205 19 Medische zorgverleners in Geraardsbergen in de eeuw 19de Bijlage 2 Aantal doctors in de geneeskunde (*) 1823 1830 1840 1850 1860 1870 1880 1890 1900 Districto.a. Gent Gent Eeklo 53 75 109 109 138 153 161 199 248 Deinze 21 32 47 50 70 78 81 111 184 Eeklo 2 3 3 3 4 4 3 5 6 2 3 4 4 4 5 3 4 4 District AalstAalst 16 22 33 30 36 44 48 50 72 Geraardsbergen 4 3 5 7 8 8 8 12 14 Ninove 3 5 4 4 6 6 6 5 7 Zottegem 4 3 3 4 4 3 4 4 5 2 3 4 2 2 2 4 3 4 District DendermondeDeodermonde 19 22 32 31 33 36 35 41 42 Wetteren 5 4 5 4 5 4 4 7 6 Zele 3 4 4 4 4 5 5 5 5 3 2 4 3 4 4 4 4 4 District OudeOudennaardeaarde 11 11 23 25 31 31 33 37 39 Ronse 3 2 3 4 6 6 5 JO5 95 4 3 6 5 6 6 8 Dokter Modest De Cock (burgemeester DistrictSint-Ni Sint-Nkliklaasaas 27 26 35 32 38 42 449 499 65IJ Lokeren 4 5 6 6 8 8 van Geraardsbergen 1855-1881). Temse 3 2 5 5 6 7 6 6 7 4 4 3 4 4 4 5 6 7 Doctors in de geneeskunde, heelkunde en verloskunde Oost-(•) HieVlaandrin zijneren begrepen de 'li12centia6 ten156 in de232 medicijnen'. 227 276 306 321 376 466 In een tijdspanne van 75 janr is het aantal dokters in de provincie Oost Na de wet van 1849 zijn alle Vlaanderen 1neer dan verdrievoudigd. De grootste toename situeert zich in de afgestudeerde dokters in het bezit periode 1830-1840 (+ 49%). Een lichte achteruitgang treedt op in 1840-1850 van de enige wettelijke graad (- 2%) en een slechts lichte vooruitgang van 1860 tot 1880 (gemiddeld + 7% voor de drie takken: geneeskunde, per tien jaar). Mogelijk kunnen hier besmettelijke ziekten zoals de cholera (die heelkunde en verloskunde. Een ook dokters treffen) als oorzaken aangewezen worden. apart geval vormt Modest De Cock, Vooral de Oost-Vlaamse hoofdstad kent een spectaculaire aangroei over de hele die al vijftien jaar daarvoor in drie periode (bijna vernegenvoudigd). De aanwezigheid van een universiteit en opeenvolgende stappen doctor in talrijke klinieken en poliklinieken, de economische expansie en de grote toename de genees-, heel- en verloskunde van de bevolking houden veel dokters in Gent. wordt. Naast huisartsen treden De toenmalige meest bevolkte steden Aalst, Sint-Niklaas, Lokeren en Ronse nu een aantal specialisten op de kennen ook een behoorlijk aangroei van het doktersgild. De arrondissement voorgrond. De 'waterdokter' De hoofdplaatsen Eeklo, Dendermonde en Oudenaarde lijken ons 'onderbemand'. Cock is er één van. Ook in het In dat opzicht oefenen de kleine steden Geraardsbergen en Deinze en de lokale hospitaal, nog steeds uitsluitend verzorgingscentra Temse, We tteren en Zottegem op de dokters relatief meer ten dienste van de arme bevolking, aantrekkingskracht uit. treedt een zekere specialisatie op In Geraardsbergen verdubbelt het aantal dokters. Telkens een dokter overlijdt of met de diensten inwendige ziekten, verhuist wordt hij spoedig door een nieuwe vervangen. heelkunde, materniteit, oogziekten Op het arrondissementele vlak kent vooral Aalst een exponentiële groei. en brandwonden. Geraardsbergen Modest (Modestus) De Cock (1841-1881), zoon van olieslager Joannes Judocus en van Antoinette Francisca Gillis, is geboren in Lokeren op 25 november 1808 en • 20 Gerardimontium 2006 I 205 Mea�sone zorgveneners zn Lit/lllgrt�fÏ::. chc adrc::.kaart (ook por::.c/cinknart XCIIOCJild) Ut711 !Jet o\·erleden in Geraardsbergen op inrichting waar hij zijn patiënten hij \'ereremerkt tot Ridder in de ï2-jarige leeftijd op 4 augustus behandelt met een waterkuur. Leo�•nldsorde om 'zijne diensten Op mei huwt hij Aanvankelijk gebruikt hij hiervoor bewezen <1an de wetenschap en 1881. 19 1834 de beoefening der geneeskunde in Geraardsbergen met Joanna het water van de abdijvijvers, maar ' ( ) Dokter Cock is in 1848 als Cathari na Van Hoorde. Intussen later laat hij het uit de Dender ' ' . is hij afgestudeerd aan de pompen en naar een gebouw in commc11ldên1Det van het eerste bataljon rijksuniversiteit in Gent, waar hij de Boelarestraat stu�vven. BchJive betrokken bij de mislukte poging de diploma's haalt van doctor koude stortbaden, raadt hij nm Geraardsbergse burgerwacht in de geneeskunde op 25 maart sommige patiënten aan om tussen opniLde'u w te activeren C1). 1832, doctor in de vcrloskunde natte lakens te slapen of 's morgens Voor zijn ve rplaatsingen maakt op 3 augustus 1833 en doctor door het kille, vochtige gras te hij gebruik van paard en koets, in de heelkunde op 2 mei lopen. Zijn Hydrosudopatisch die gestélld zijn in het koetshuis. Aanvankelijk oefent hij zijn18 pr34ak. tijk Gesticht vcrwerft grote faam, zelfs Hij beschikt blijkbaar over in Gent uit, maar na aankoop van tot buiten de landsgrenzen en het verschillende merries. Hiermee doet de voormalige abd ijgebouwen succes noopt de waterdokter de hij meerdere keren mee aan een in de Kloosterstraat komt hij op bovenverd ieping van het abtenhuis experiment met Engelse hengsten november definitief in om te vormen tot een soort hotel om vêln de rijksstoeterij van Tervuren, Ger11 aardsbergen1841 wonen . zijn tal rijke patiënten in onder te die in de s pringtijd gratis ter Hij vormt het abtenhuis om tot een brengen ('''). Op mei word t besch ikking staan bij Jan Baptist 10 1847 ( Î In beschikt het gezin De ock-Van loorde over twee diensboden en drie dienstmeiden. In 1857 is dit een gouv1847erna nte voor de do hter Emma, vierl dienstboden L'n drie dienstmeiden. , Van J Abdij lol Toaistisc/1 L'lllruiiJ in: e.a., St.-1\ dritw//sa/?t!ij - jaar te (• CcrnaF. DI: rdsbcrxen11 12 en, 1913'1, 101-103. - SO jaar i11 Land van !\als!, GerC. aarVANd sbergBocKsrAEI.E, De 900 r') ei!., I tel p. M. VAN TI Gerardimontium Medische zorgverleners in Geraardsbergen in de eeuw EJde gemeenteraad en in 1864 wordt hij beloning van zijn liberale vrienden ook liberaal provincieraadslid. Na in het bestuur, want halverwege de gemeenteverkiezingen in 1874, na het wijzigen van de 1869 wordt burgemeester De Cock bestuursrneerderheid,verliest wegens meningverschillen over hij die functie. In 1874 wordt hij het onderwijs uit de liberale partij gekozen tot eerste bataljonarts van gezet. Hij blijft echter met de steun de burgerwacht (53). Hij is voorzitter van de katholieken tot aan zijn van de lokale geneeskundige dood burgemeester, maar hij commissie van 1891 tot 1901. verliest wel in 1874 zijn mandaat als Tevens is hij dokter van de armen provincieraadslid 52). van 1895 tot juni 1901 ( (54) . Victor De Brabanter (1853-1862), Op 8 januari 1900 wordt in zoon van Franciscus Philippus en Geraardsbergen in de Liberale Kring van Victorine Ceuterick, wordt de Maatschappij van Onderlinge in Geraardsbergen op 8 maart 1826 Bijstand - De Toekomst gesticht. geboren. Hij overlijdt ongehuwd in De leden hiervan zijn verplicht Gent 'buiten de Heuvelpoorte' op voor hun doktersbezoeken zich 36-jarige leeftijd op 7 augustus te wenden tot De Coster of zijn 1862. Hij behaalt aan de rijksuniver collega Van Heghe. De mutualiteit Liberale spotprent op dokter Modest siteit in Gent op 16 april 1852 het betaalt de dokters 0,50 frank per De Cock (gem.eenteraadsverkiezingen (nieuwe) volwaardige dokters bezoek (55) . Dokter De Coster is van 1869). diploma dat hem toelaat de genees liberaal kandidaat pij de gemeente kunde, de heelkunde en de verlos raadsverkiezingen van 1872, 1875 Vanderschueren op het hof ten kunde uit te oefenen. In 1853 en 1878, telkens tevergeefs. Op Buikmeers in Onkerzele. In 1854 vestigt hij zich als huisarts in zijn 10 februari 1872 draagt hij als en 1855 laat hij telkens één van zijn geboortestad. 'sympathisant' zijn steentje bij voor inlandse merries dekken door de Adolphe (Adolphe Maximilien) de verwerving van het liberale zuivere volbloed Appleton-Lad De Coster (1859-1901), zoon van gebouw de Cercle op de Markt (56) . met als resu I taa t de vosse merrie Emmanuël en van Maria Louisa In 1879 is hij medestichtend lid van Bizarrie en de bruine merrie Bijou. Dondelet, is geboren in Halle op de Geraardsbergse afdeling van het In 1857 en 1858 heeft de zuivere november 1829. Hij promoveert Willemsfonds (57). Hij is hiervan nog volbloed Emerald II dienst, wat aan1 de vrije universiteit in Brussel lid in 1888 (58). hem de ijzergrijze hengst Tonnère op 24 juli 1858 tot doctor in de Camille (Honoré Ca mille) Ragé en de ijzergrijze merrie Emeralda geneeskunde. Onmiddellijk hierna (1861-1898), zoon van Romanus oplevert. En in 1859 experimenteert vestigt hij zich in de Lessensestraat en van Joanna Pieraert, is geboren hij met de half Engelse volbloed in Geraardsbergen samen met zijn in Leu pegem op 3 juni 1829 en London Fashion, die hem de dienstmeid Josephine Krachtmans overleden in Geraardsbergen op 68- roodbruine merrie Hébé schenkt. uit Sint-Pieters-Leeuw. Hij blijft er jarige leeftijd op 14 maart 1898. Op Hij waagt zich ook met de nodige huisarts tot 1901. Dokter De Coster 2 augustus 1860 studeert hij af als opportuniteit in de politiek: in 1845 trouwt in Geraardsbergen op 28 arts aan de rijksuniversiteit in Gent is hij zonder succes kandidaat voor november 1867 met Emma Adèle en hij vestigt zich op 7 maart 1861 de gemeenteraad, van 1848 tot 1854 Fontaine, dochter van fabrikant als huisarts in de Nieuwstraat 57 is hij katholiek gemeenteraadslid. Benjamin Fontaine. in Geraardsbergen. Op 11 juli 1866 In die hoedanigheid wordt hij met Midden 1871 wordt hij (part-time) huwt hij er met Maria Philippina steun van de liberalen door het KB verloskundige in het hospitaal. Hij Steeman uit Appels. Het gezin van 29 december 1854 burgemeester geniet daarvoor een vergoeding Ragé-Steeman verhuist naar de van Geraardsbergen. In 1857 is van 250 frank per jaar. Mogelijk Denderstraat 22, waar de dokter hij liberaal kandidaat voor de gaat het hier om een politieke meer dan dertig jaar lang zieken en s ( 2) N. LEHOUCQ en T V ALCKE, De fo nteinen van de Oranjeberg. Politiek-institutionele geschiedenis van de provincie Oost- Vlaanderen van 1830 tot nu, deel 2 Biografisch repertorium, Gent, 1997, p. 178. (s3) M. VAN TRIMPONT, op. cit., p. 79. Ronse, Hedendaags Gemeentearchief, nr. 1306. (54)(ss) VerslagboekRA van de maatschappij De Toekomst. Archief notaris Rens. L. RENS, Van 'Groot Landhuys' tot 'Cerkel', in In de schaduw van de Kring 1872-1997, Geraardsbergen, 1998, p. 15. (56) Jaarboek van het Willemsfo nds voor 1880, Gent, boekhandel J. Vuylsteke, 1880. (5� Jaarboek van het Willemsfo nds voor 1888, Gent, ibidem. (58) 22 Gerardimontium 2006 I 205 c ' Medisc/1e zorgve1'leners tn Geraarast:Jergen �n ae n we1rsrenv rz r t n b v lli g n erri ht. M lijk he ft hij zi h tijden zijn tudi s ge pedalis in z nuwzi kt n. Er is imm r n ontstaan door ni m' eb ho fte de wet an juni 1850 op de behandeling1 van krankzinnigen .H. ROCHUS,. n Z\\ akzinnigen, die het Coll ge D VOOR O"S I , ,m Burgemeester en Schepenen v ortaan \ erplicht eerst een rnedio:;ch onderzoek te laten doen, vooraleer een persoon in een instelling kan worden geplaatst. Eén van de eerste consultaties van �ienen"de· om geplakt te rdT�en BLIop JdeVEN deur des huj�es. dokter Ragé in Geraardsbergen ·" op van de "' ,.u... ..··· komt er vraag . gemeentelijke overheid. H i j moet en andere Plagen. . ' ·�.. uitsluitsel geven over de geestelijke Cintl ! tlu· Wlll''''11 1 1 . lt•wh•r�. I )"<'11 g"Plru,U\\'1'11 •lir·11aar·, (I 1lc �w nadc hl.'bl \tlt�l!SllltLII \'HII. 4ltYJr lu•l >t'h.4111 di'S 11 · f\ rliiSt•.-; , �rn •hll�l' \' Ool"S )H""ót., k C'll toestand van een alleenstaande l t•ij l\l' ltlll�l h.l'll'll """11, wij hiddr·11 u; dtJ<>r zijl!<' Yoot."(•raa� 1:•1 vrnlicusteu 1- te in hl.'rmhurli:.;h.,id ''!111 hC'l gi'V:î[l tkr i)t'>l!ll'lltOg diC 111 OIIZC \'fouw. Op basis van zijn verslag UWe• � -:- tlorpou ·\VOlcll zal - le ·W ,f bidd"II ·U A l m :whl t go Za � a gu�· ! besl uit het schepencollege op !!9g sc l,!trik kcltjker:u�u dC"L'II(! dit• ht'lll tuudc11 :fai ii"I J� pt' llf !JP ,:: ('II('MCI IJ ZC 1861 · 111c 4p1 �J. J..tj;�i�:�!P9:!"d.J.J augustus de betrokkene 't13en lwslllt'l w r··l•·ll n111 l'hol•�r•l , l'c:sl 11f lllllkt't' l'la;.:••11 'Nij tlal .. ; dal wij.tlt•' al'll i11 o11w11 11;10,1 tl•••r·zijn haoltlt•ll \'<�rspr·clc_!'�t l e11 koste ,·an wie het behoort, naar een tl1• li ·h:uw•lijh.r cla tlu<. lt·I IJ k • : S111arlc dl':; lu;ha;\IIIS dl'r zwl wogéu l .. :�•wrotjprll, en nijd !.>lij VI' : gesticht van gezondheid' te sturen. la . pij111!U �- fll tll'll . 11.1:tlll \':t il ()IIZt'll fft'<'f' -.J. �liS·f 'hrislUS , I'WPII Jirf6lt•IJ 7..>.11)11, dil' 1 · l····fa •·11 r•·:.:····rl :til·· •···ui;;lu;jtl des t;<=Le.,. Ju 11a:uu \'at• IJ, Maria, In de \'olgende jaren vvord t hij m�L i11 C)ul•l'\ l•·kL HIIt':ua: �•·u. tilt· th \'alt l ldl • af ab H���·�·t"-lt·r, ab .. !- ' VA ' l, 7ó •n 79. (" ) M. • TJ Gerardimontium I 23 2006 205 Medische zorgoerleners in Geraardsbergen in de eeuw 19d" corresponderend lid van de Schrijnende getuigenis van dokter Edmond Brocorens provinciale medische commissie. In 1886 breken er in ons land bloedige stakingen uit. De regering ziet Hieruit blijkt dat het werkgebied zich verplichteen onderzoekscommissie in te stellen die de werk- en van zijn private praktijk zich levensomstandigheden van de fa briek- en landarbeiders moet onderzoeken. uitstrekt over de gemeenten Op 4 augustus 1886 vergadert op het stadhuis in Geraardsbergen een plaatselijk Geraardsbergen, Goeferdinge, comité, dat vooral de mensonterende toestanden in de lucife rsfabrieken Idegem, Moerbeke, Nederboelare, evalueert. Dokter Edmond Brocorens, chirurg in het burgerlijke hospitaal, Onkerzele, Overboelare, getuigt voor de commissie het volgende. Schendelbeke, Viane en 'Het vervaardigen van fo sforstekjes is noodlottig voor de gezondheid. We stellen Zarlardinge. In de Oudenbergstad talrijke beenderbreuken vast ten gevolge van een chronische vergiftiging. De speelt Prosper De Caoman samen 'indoppers' hebben ontstelde spijsverteringsorganen. Longtering tast ze aan. met zijn schoonbroer Charles Een deel van hun kaakbeen is vernietigd. Voor jongelui uit Geraardsbergen is De L' Arbre (schepen 1884-1886, men streng bij de rekrutering voor het leger. Ze breken hun benen bij de minste burgemeester 1886-1895 en inspanning. provincieraadslid 1876-1882) een De ziekte wordt pas duidelijk na tien, vijftien of twintig jaar werken in de vooraanstaande rol in de katholieke fa briek. Ze duurt zestien tot achttien maanden. De 'indoppers' zijn het meest partij. Hij volgt zijn schoonbroer blootgesteld aan het koudvuur van het bovenkaakbeen; het koudvuur van het op als provincieraadslid voor onderkaakbeen vindt men vooral bij de werklieden die de ramen losmaken en Geraardsbergen (1882-1896) en de inpakkers. De dood is gewoonlijk het gevolg van hersenvliesontsteking of zetelt er tegelijkertijd met zijn broer van stuipen, waarschijnlijk door een uitbreiding van het koudvuur tot de August Jan Francis De Cooman, beenderen van de schedel. Deze ziekte treedt ook op na herhaalde, niet te stelpen eveneens dokter en burgemeester bloedingen. Ze kan ook toegeschreven worden aan de teringkoorts, een slepende van Ninove (62). Dokter Prosper ziekte die een algemene verkwijning van het lichaam veroorzaakt'. De Caoman overlijdt in Soms moet de chirurg de kinnebakken van werklieden venvijderen om het Geraardsbergen in zijn woning bederf van de basis van de sc/zede! te verhinderen. Hij bewaart die kinnebakken Kaai 15 op 71-jarige leeftijd op 4 in het hospitaal om ze te tonen aan bezoekers. Dokter Brocorens heeft op die september 1908. manier zijn bijdrage geleverd tot het ontstaan van een wetgeving die het witte Edmond (Edmond Pierre Egide fo sforgehalte in lucife rs !zeeft beperkt van 30% tot minder dan 10% (1890). Ghislain) Brocorens (1872-1916), zoon van heelmeester Egide en van (Bronnen: August De Winne, Door arm Vlaanderen, 1903, p. 88-94; Abraham Ruiz, Anna Maria Carolina Janssens, is Geraardsbergen op de drempel van de 20"'e eeuw, 1976, p. 32-33) geboren in Geraardsbergen op 29 september 1844 en overlijdt er op 75-jarige leeftijd op 26 januari 1920. hiervoor een jaarwedde van 300 van het hospitaal bijspringen bij Hij behaalt op 11 augustus 1870 frank. In 1876 stopt hij hiermee, moeilijke bevallingen. Zijn poging het doktersdiploma aan de vrije maar in februari 1880 keert hij terug om in februari 1894 hiervoor een universiteit van Brussel en vestigt naar het hospitaal als vervanger supplementair bedrag van 80 zich kort hierna als huisarts in zijn van dokter Van Santen. Hij verzorgt frank te krijgen wordt door het geboortestad. Hij zal dit blijven tot er dan de inwendige ziekten van hospitaalbestuur geweigerd. 1916. De laatste jaren van zijn leven (arme) vrouwen en mannen, een In 1879 vervangt hij zijn confrater praktiseert hij niet meer. functie die hij behoudt tot november Ragé als tweede bataljonsarts bij de Daarnaast volgt Edmond Brocorens 1907 (60). Hij ontvangt nu een burgerwacht (61). in 1872 zijn overleden vader Egide jaarwedde van 850 frank. Vanaf dat tijdstip treedt hij ook op als chirurg in het hospitaal, Hoeveel patiënten moet hij hiervoor meer en meer in de plaats van deze een functie die hij blijft uitvoeren behandelen? In 1884 zijn er dat 82 collega als medisch raadgever van tot augustus 1910 (63). Hiervoor mannen en 91 vrouwen en in het het schepencollege bij de collocatie krijgt hij een wedde van 600 frank recordjaar 1893 151 mannen en 120 van geesteszieken. en vanaf 1880 van 850 frank per vrouwen. In dat laatste jaar heerst In 1881 is dokter De Caoman jaar. Als 'heelmeester' wordt er in de stad in de maanden april medestichtend lid van de lokale hij er vooral geconfronteerd tot juli een pokkenepidemie, die medische commissie. Hij blijft met breuken, verstuikingen, vooral de arme bevolking treft. Af hiervan lid en later secretaris kwetsuren, brandwonden, en toe moet hij ook de vroedvrouw tot 1893. Hij is bovendien uitwendige ontstekingen en OCMW-archief Geraardsbergen, ziekenboek 1874-(1914). 60 ( ) M. VAN TRIMPONT, op. cit., p. 79. (61)62) N. LEHOUCQ en T. V ALCKE, op. cit., p. 179. OCMW-archief Geraardsbergen, ziekenboek 1874-(1914). 63 ( ) 24 Gerardimontium 2006 I 205 en overlijdt ongehuwd in termijn kankers, steenpuisten en vrij veel van acht jaar '"Q ....."'� IIioll G1867a ardsbe g augustus In en is hij ·teve�gleefil oo ziekten van werklieden in er r en op 11 1903 1907 d lokale luciferfabrieken. Soms Op juli behaalt hij aan opnieuw liberaal kéWldid!aat. 1920. 19 1893 moet hij deze laatste categorie de vrije universiteit van Brussel August (Augustinus Vitalis doorsturen naar gespecialiseerde het doktersdiploma, waarna hij als Ghislenus) Vander Kelen (1893- in Gent en Brussel. huisarts in Geraardsbergen aan de 1928), zoon van deurwaardei Ompolikliniek enig ideeen te krijgen over zijn slag gaat, eerst op de Kaai, later in Octavus Didacus en van Rosallia a de Wijngaardstraat Leontina Vander Mijnsbrugghe in hospi a l geven 23. , actweivi deteiten volge dehet cijf ers. tIn 1874 Dokter Van Heghe wordt lid van geboren in Overboelare op maaitis v rzorg doktern Brocorens 32 de lokale medische commissie in 1866. Hij studeert geneeskunde13 e t en 11 vrouwen en in h t 1899. In de periode 1907-1920 aan de rijksuniversiteit in Gent mannenrecordjaa r 1894 70 mannen en 44e is hij ondervoorzitter van deze en promoveert er op 29 juli vrouV\ en. Het aantal overleden commissie. In november 1896 1893. Hij vestigt zijn praktijk patië te is eerder beperkt: in 1874 wordt hij door de lokale medische in de Lessensestraat 91 in m nnnen en 1 vrouw en in 1894 commissie voorgesteld om de Geraardsbergen, waar hij blijft ï1 mana enn vromven . Hij huwt in leiding te nemen van de afdeling wonen met zijn echtgenote Geraardsbe4 rgen op 14 april 1880 materniteit in het burgerlijk Honorine Odila Blanca Paternoster met Marie Josephina Ghislaine hospitaal. De katholieke bestuurs tot zijn overlijden op 62-jarige De Brabanter, de zuster van zijn commissie benoemt echter Paul leeftijd op 12 juli 1928. toekomstig colleg Jean. In 1881 is Pieraert, zoon van bestuurslid en Hij word t lid van de lokale dokter Brocorens amede stichtend lid apotheker Désiré (""). In wordt medische commissie in 1899. Op ,·an de lokale medische commissie. Van Heghe een bevoorrechte1900 dokter 25 juni wordt hij in opvolging Hij is hierv n eerst secreta ris, van de liberale mutualiteit De van dokter1901 De Coster aan gesteld later gewoona lid en van tot Toekomst. In 1894 is hij voorzitter als dokter van de armen door 1916 voorzitter. In 1888 wordt1905 van de Liberale Jonge Wacht, in het weldadighei dsbureel (67). hij gemeentera adslid voor de is hij er erevoorzitter van. In In 1908 neemt hij ook de taak Katholieke Bewarende Vereniging 19806 stelt hij zich kandidaat bij de g van brief�vv isselend lid van de e hij blij ft dit tot het einde van het emeenter1 95 aadsverkiezingen voor het p rovi ncia le medische commissie mandaatn in Dcn[()cmtisc!I Vcrbond der ucrccnigdc op zich voor de gemeenten Jean Uoanne18s 95.Fra ncisus Ghislenus) Libcmlcn en wcrklicdcll. Gerac1rdsbergen, Goeferd inge en De Brabanter (1880-1895), zoon van Hi j word t gekozen en bl ij ft de Overboe !cue. koopm n Franciscus Albertus en :-vlariaa Herregodts, is geboren \·anGeraard sbergen op 8 juli enin overlijdt er ongehuwd op18 44-51 jar ge leeft jd op 23 september Hiji studeerti ge esk u nd e aan de1895. kat hol ieke universine teit in Leuven en behaalt er op 23 juli zijn doktersdiploma. O midd1880ll ijk hierna opent hij zijnn bbinete de Penitentenstraat in zijn in b rt tad rab n ter ge oo esmed. eDokterst c h te Dend Blid vana dei<,in loka 1881le med ischi e comm issie. Eén hobby's jagen, waarvoor vanhij vele zijn j a re bij deis gouv erneur n aanvraJgt ('"1).een jachtverNestor (Fgunninrançoisg Charles Nestor) Van Heghe (1893-1 920), Charles Fréderi en zoon Zoévan Hubertine .ï.élie Leluvanbre, is geboren in Ophas�elt op 2 oktober Dokter Vander Kelen klaar voor een ziekcnhczock. 8 J\ugust ( ) Besluurli k 1/ICI/wriaa/ vm1 de provincie Oost- Vlaanderen, jaar '" o.a. ( ) RA Ronse,j fonds Hcdcndaagsarchief, nr. 1305. 1H85. '''' ) flOU, De �e/IJCCI/ Ieraadsvcrkic �c l, in J-lccln!'clw llcr, 2002 (181), p. 18. �inxcn van nm'CIIIher in Ccmard!'hcr � (:: ) F.RAIJE Ro nse, fonds Hedendaagsar h1ef, o.c., nr.17 13 06. 1895 De Gerardimontium Medische ZrtJrgverZene1f's in Geraardsbergen in de eeuw 1 �de hospitaal in vervanging van dokter De Caoman belast met de afdeling inwendige ziekten. Zo verzorgt hij er in 1908 49 mannen en 64 vrouwen en in 1909 65 mannen en 60 vrouwen C0). In 1900 wordt hij net als zijn vader lid van de lokale medische commissie. In 1902 wordt hij ook corresponderend lid van de provinciale geneeskundige commissie voor de gemeenten Moerbeke, Onkerzele en Viane. Dokter Pieraert wordt in 1895 tweede bataljonsarts met de rang van onderluitenant bij de Burgerwacht. Hij behoudt die functie tot zijn spontaan ontslag in 1906 (l1). Op 3 februari 1902 wordt hij bestuurder van de naamloze Dokter August Vander Kelen vennootschap 'La Grammontoise', Dokter Paul Pieraert. (midden) als bataljonsarts van de die in de Gasthuisstraat de Geraardsbergse burgerwacht. voormalige lucifersfabriek van Antoine Hoebeke heeft de chirurgie in Parijs en de Deutsche Dokter Vander Kelen is katholiek overgenomen. Hij blijft hiervan Gesellschaft fiir Chirurgie (72). Eind gemeenteraadslid van 1912 tot 1921. beheerder tot 1907. 1897 vestigt hij zich als geneesheer Hij is eveneens zeer actief in de Van 1900 tot 1907 is hij katholiek chirurg in zijn geboortestad, waar Burgerwacht als onderluitenant in gemeenteraadslid en van 1902 tot hij in 1901 huwt met Bertha Coleta 1864, eerste bataljonsarts in 1895 en aan zijn overlijden op 39-jarige De Smet. In dat jaar wordt hij ook ten slotte luitenant-geneesheer van leeftijd op 2 augustus 1910 is hij lid van de lokale geneeskundige mei 1899 tot bij de opheffing van volksvertegenwoordiger voor het commissie. In 1902 helpt hij de uit het korps in oktober 1914 (61{). arrondissement Aalst. Frankrijk gevluchte Soeurs de la Paul (Paul Auguste Marie) Pieraert Emile (Emile Joseph Ghislain) divine Providenee een kleine kliniek (1895-1910), zoon van apotheker Van Bockstaele (1897-1918), zoon oprichten beneden de Vesten. Désiré en van Camilla Van Den van smid Petrus Franciscus en van Dokter Van Bockstaele is er hun Dooren, is in Geraardsbergen Justine D'Haenens, is geboren in hoofdgeneesheer-chirurg. Met geboren op 5 novem.ber 1871 . Geraardsbergen in de Vredestraat medewerking van het katholieke Zijn doktersdiploma behaalt hij 21 op 31 januari 1870. Hij behaalt stads- en hospitaalbestuur kmmen aan de katholieke universteit in zijn dokterstitel aan de katholieke de zusters in 1903-1904 op de hoek Leuven op 27 juli 1895 en vestigt universiteit in Leuven op 17 oktober van de Gasthuisstraat-Meersstraat zich na zijn huwelijk met Marie 1895. Daarnaast verwerft hij een de Clinique du Sacré Coeur oprichten. Hubertine Esther Van Wambeke universitaire studiebeurs voor Aanvankelijk is deze nochtans in de Wijngaardstraat 18. Op 10 zijn origineel werk over het pas volwaardige medische instelling november 1896 wordt hij aangesteld door Emiel von Behring ontdekte geen groot succes. Vandaar dat in als hoofd van de afdeling difterieserum, dat hem in 1896-1897 1907 de kliniek ook de functie van materniteit van het burgerlijke toelaat zich te specialiseren aan sanatorium krijgt. In dat jaar wordt hospitaal ( Hij ontvangt hiervoor de universiteiten van Rijsel, Parijs, hij ook aangesteld als chirurg in het 69) . vanaf 1 juli 1897 een jaarwedde van Londen en Berlijn. In die periode burgerlijk hospitaal en ontvangt 400 frank. wordt hij lid van de Société Belge de hiervoor een jaarwedde van 400 Op 7 juli 1907 wordt hij in het chirurgie, de Société internationale frank (l3) . Na het overlijden van M. VAN TRIMPO T, op. cit., p. 76, 91, 107, 112 en 155. 68 (69) RA Ronse, fonds Hedendaagsarchief, o.c., nr 1509. C0)( ) OCMW-archief Geraardsbergen, ziekenboek 1874-(1914). M. VAN TRIMPONT, op. cit., p. 91, 108 en 155. 71 ( ) S. GODFROID en D. SURDIACOURT, Lucife rsbedrijven te Geraardsbergen, Geraardsbergen, 1983, p. 102. (71) G. IMBO en G. VAN BOCKSTAELE, Dokter Emiel Van Bockstaele (1870-1954). Een biografis che schets in Het Landvan Aalst, 1993 72 ( ) (1), p. 10-11. Ronse, Hedendaags Gemeentearchief van Geraardsbergen, nr. 1510. (73) RA 26 Gerardimontium 2006 I 205 '' Df J.ROOSeNI VAN BOCKSTAE-LE',Ch ef" de Se••Joe N.I'10E8EKt=.Mol des onfonto D� Ec�\.VAN Dl!lf DAI!Ltll , l.dM y .. N . CH o RuRc;; oe . BocKSTIB�e StaLetion PlaGRAce de'M MONT. --,.- Ookter Emile Va11 Bockstaele Briefhoofd 111et de woning van dokter E111ile Van Bockstnele en de pas opgerichte Heilig-Hnrtklilliek (en. 1908). dokter Pieraert en het stoppen van politiek zelfstandig Vlaanderen laat die taak volgens de erkenningslijst dokter Brocorens wordt hij samen doorvoeren C�). Op de vooravond blijven waarnementot 1958: hij is met dokter Emiel Vandendaelen van het einde van de oorlog dan 85 jaar. In opvolging van zijn ook belast met de afdeling vlucht dokter Van Bockstaele naar collega De Coster wordt hij in 1902 inwendige ziekten in het hospitaal. Nederland. Hij ontloopt hiermee dokter van de liberale mutualiteit Zo verzorgt hij er in 1911 65 zijn aanhouding, maar niet zijn Oe Tockol//st. In 1907 wordt hij mannen en 29 vrouwen C4). veroordeling bij verstek tot de lid van de plaatselijke medische De dokter wordt in 1903 gevraagd doodstraf. commissie, in de jaren dertig is hij kandidaat te zijn bij de gedeeltelijke In 1921 , na het behalen van een hiervan voorzitter. gemeen teraadsver kiezingen. doctoraat in de geneeskunde aan In 1921 , 1926, 1932 en 1938 is hij Door het meerderheidsstelsel de universiteit van Utrecht, vestigt telkens zonder succes liberaal wordt de ganse katholieke lijst hij zich met zijn familie als chirurg kandidaat bij de gemeenteraads gekozen. Op 1 januari 1904 treedt in Terneuzen C6). Hij blijft daar tot verkiezingen. Door het ontslag van hij in de gemeenteraad en hij na de amnestiewet in 1938, dan schepen Palmyre Cadron wordt hij zal raadslid blijven tot het einde keert hij terug naar Gent, waar hij nochtans op 26 april 1940 op 76- van de Eerste Wereldoorlog. overlijdt op 25 juni 1954 (17). jarige leeftijd raadslid én schepen. Dit laatste gebeuren zal zijn Karel (Charles François Louis) Op 21 augustus 1941 wordt hem verdere leven volledig bepalen. De Block (1900-1958), zoon van als schepen gedwongen ontslag In 1916 aanvaardt hij immers, olieslager Ange en van Octavie verleend. Op 1 augustus is hij ondanks de banbliksems van de Couronnée Vander Taelen, is immers op bevel van de Kreiskom Belgische regering in Le Havre, geboren in Geraardsbergen op lllt71ldt711fllr in Aalst vervangen een benoeming als hoogleraar 16 oktober 1873. Op 20 juli 1900 door een commissarisschepen C8). aan de Gentse vernederlandste behaalt hij het doktersdiploma Onmiddellijk na de bevrijding zogeheten Von Bissinguniversiteit aan de universiteit in Gent. Hij in september 1944 neemt hij zijn en het jaar daarna wordt hij lid van vestigt zich onmiddellijk hierna als schepenambt opnieuw op C9). Hij de Raad van Vlaanderen, die een huisarts in zijn geboortestad en zal blijft die functie uitoefenen tot na (14)OCM W-archief Geraardsbergen, ziekenboek 1874-(1914). en G. VAN KSTAELE, 18-23. f"')C. IMBO en G. VA B60CKS TAF.LE, op. CÎI.,cit., p. 23-26. ('6){") C. IMBOen G. VAN BocKSrAELE, ei/., p. 26-28. C. IMVANBO PONT, Terugblikken opop. Geraa p.rdsbergen tijdens de onxeluk�jaren 7 940- 7 945. Een bijdrage tot de xescl1iede11is van het r') GeraardsM. TbergseRIM in de Tweede Wereldoorlog in Gerardimontium, 2004, s ecia le edi tie, 15. p p. Gerardimontium zorgverlene11s in Geraarrdsl!J.ergen in de eeuw l!lfi51�·,..,., 19'ie de verkiezingen in 1946. Karel werktenein bestaande uit de De 'Bl0ck overlijdt ongehuwd als gemeenten Ophasself, Sint-Lievens rus:tend artsin het bejaardenhuis Esse, Smeerebbe-Vloerze:gem en de Kattestraat op 15 november Steenhuize-Wijn!huize. ]!96�.im Benedikt (Benedictus Constantinus) Berlengée (1894- Idegem 1895), zoon van landbouwer Carolus Franciscus Theodorus en Desiré (Desiré Ghislenus) van Constantia V andermeeren, Vanderlinden (1874-1917), zoon is geboren in Ophassel op van notaris Petrus Hemicus en december 1866. Hij studeertt 11 van Sophia Cornelia De Boe, is geneeskunde aan de rijksuniversiteit geboren in Idegem op 10 mei 1846 in Gent en behaalt er het en sterft er op 30 augustus 1917. doktersdiploma op 21 juli 1894. Hij Hij huwt met Alodie De Spiegeleer. vestigt zich onmiddellijk hierna Hij promoveert tot dokter aan de in zijn geboortedorp. Om de katholieke w1iversiteit in Leuven op concurrentie met zijn oom Camille 25 augustus 1874 en vestigt zich als te vermijden, wijkt hij einde 1895 uit huisarts in zijn geboortedorp. naar Nukerke, waar hij gedurende Als dokter op het platteland meer dan dertig jaar huisarts is. In wordt hij zowel geconfronteerd 1897 wordt hij corresponderend met allerlei ziekten als met het lid van de provinciale medische geneeskundige schooltoezicht, Dokter André Doncken.uolcke (zittend) commissie voor de gemeenten inentingen, kleine chirurgische en zijn collegn Daels op een fo tosessie Nukerke, Melden en Zulzeke. Hij ingrepen en bevallingen. Hij bij Henri Cock in Geraardsbergen. overlijdt in Nukerke ongehuwd op mag ook over een klein depot de wijk Steenweg op 19 juni 1926. geneesmiddelen beschikken. Dokter V provinciale tYted ische commissie Gezien de bekendheid van de Désiré (Desiré Joseph) Van De voor zijn ambtsgebied, namelijk de fanülie Berlengée, vestigt hij zich Velde (1863-1865t zoon van gemeenten Crimm inge, ldegetTt, aanvankelijk in zijn geboortedorp. landbouwer Jan Baptist en van Onkerzele, Schenclelbeke en Hij wordt er ook onmiddellijk Anna Josepha Maincq, is geboren Zandbergen. Vanaf 1909 is dit schepen (1870-1871). In dat laatste in Lessen op 9 maart 1836. Hij gebied beperkt tot Ielegem en jaar verhuist hij naar Oostakker, behaalt het doktersdiploma aan de Schenclelbeke. maar hij keert in 1879 naar kaJ:holieke universiteit in Leuven Ophassel t terug. ln 1882 vestigt hij op 28 juli 1862. Hij praktiseert in Ophasselt zich in het naburige Steenhuize, Schendelbeke van 1863 tot 1865, waar hij gemachtigd wordt een waarschijnlijk in de woning van Camille (Philippus Camillus) geneesmiddelendepot te houden. zijn vader die naar Schendelbeke Berlengée (1869-1871, 1879-1882 en In de periode 1884-1885 is hij terug is komen wonen na het overlijden 1884-1885), zoon van burgemeester ingeschreven voor Ophasselt, van zijn echtgenote in Lessen. Karel Loclewijk en van Virgenie maar sinds 1885 is zijn woonplaats Op 6 september 1865 huwt hij in Baert, is geboren in Ophasselt op 1 definitief Tolstraat in Steenhuize Ninove Adela Coleta Roman en november 1839 en getrouwd met Wijnhuize, waar hij op 9 februari verhuist naar deze stad, waar hij Francisca Baert. Aanvankelijk helpt 1913 overlijdt. Dokter Berlengée tot zijn overlijden op 31 mei 1918 hij op de ouderlijke boerderij, maar wordt in 1896 corresponderend huisarts is in de Peperstraat (later waarschijnlijk in navolging van lid van de provinciale medische Despauteerstraat genoemd) 18. zijn schoonbroer dokter Franciscus commissie. Hij brengt hiervoor Dokter Van De Velde is er De L' Arbre gaat hij geneeskunde jaarlijks verslag uit over de jarenlang lid van de plaatselijke studeren aan de rijksuniversiteit in gezondheidstoestand in zijn gezondheidscommissie. Hij is (19) Stadsarchief Geraardsbergen, notulen schepencollege, re gisters met rugmerk 1944-1951 (p. 1, schepencollege van 12 september 1944) en met rugmerk 01.07.41 - 28.11.49 (p. 206, gemeenteraad van 13 november 1944). Dit laatste register bevat de notulen van het schepencollege van 1 juli 1940 tot en met 21 augustus 1944 en vervolgens de notulen van de gemeenteraad van 13 november 1944 tot en met 23 november 1949. 28 Gerardimontium 2006 I 205 ' ' zorgurneners 111 111 1 '::1 "' Mctt/SCIII.' LJcraamsvcrgen ae ceu1.v . - dl' , ,,dl'r \\111 not.1ris Ju 1 n . Aantal dokters per 1000 inwoners \'dde, die gevL'stigdk's is opV Dt.' fdl' 1823 1830 1840 1850 1860 1870 1880 1890 •)90() Ui�trict Gent -Eeklo lwtzl'l .h.ires. ' Zandhergen I o.a. (!ent 0.3 1 0.4 1 0.50 0.47 0.59 0.62 0,60 0,72 1,14 Deinze 0.64 0.83 0.84 0.82 1.04 1.04 0,75 1,07 1.25 Eeklo 0.28 0,36 0.44 0.45 0,48 0,50 0.29 0,37 0.3 1 Gust.1.1t· (Gust.1.1 f Jan-Baptist) Limhourg (1900-1938), zoon l>istrict Aal�t van Jan Baptist en van Christina Aulst 0.32 0,22 0.34 0,4 1 0.42 0,4 1 0.36 0,49 0,47 ( ieraardsbergen 0.44 0,68 0.55 0.5 1 0.63 0.66 0.64 0,46 0.58 Olem.ms, is geboren in Ninove 1.05 0,70 0.66 0,83 0.72 0,50 0,6 1 0.59 0,65 Galmaarden op 25 september Zottegcm 1.12 1.55 1.88 0.8 1 0.80 0,77 1.34 0.86 0,98 18ï-l. Hij huwt met Emelia Agnes Christina Clairfayt. Hij (}istrict I>endermonde Dendermonde 0.79 0.54 0.63 0,49 0.58 0,48 0.47 0.76 0.60 promoveert op 20 juli 1900 tot Wetteren 0.4 1 0,48 0.46 0.45 0.43 0.50 0.45 0.42 0,34 doctor in de geneeskunde aan Zele 0.33 0.20 0.36 0.26 0.34 0.33 0.3 1 0.32 0.32 de katholieke universiteit in Leuven. Waarschijnlijk eind 1900 l>istrict Oudenaarde Oudenaarde 0.63 0.40 0.53 0.66 0,96 1,12 0.87 0.72 0,72 opent hij zijn praktijk als huisarts Ronse 0.37 0.25 0.48 0,42 0.5 1 0,48 0.54 0,59 0.45 in Zandbergen. In 1909 wordt hij corresponderend lid van de District Sint-Niklaas provinciale medische commissie Sint-Niklaas 0.28 0.30 0.32 0.28 0.34 0.33 0,35 0.32 0.36 Lokeren 0.20 0. 12 0.31 0.30 0.35 0,40 0,34 0.30 0.33 voor het ambtsgebied Grimminge Tcmsc 0.64 0.57 0.40 0.5 1 0.49 0,46 0.50 0.54 0.56 en Zandbergen. In die gemeenten staat hij ook in voor het jaarlijkse Oost-Vlaanderen 0,39 schooltoezicht en de inentingen I Per du izend i nwoHers 0,is 18er in0,2 Oost-1 0,30Vlaa nd0,29eren 0,35wel een0,37 toen 0,36ame aan dok0,45ters, tegen kinderziekten. I II maar deze is minder spectaculair dan de stijging van lzun aantal (namelijk 2,5 Dokter Limbourg kan in keer meer). Dit komt omdat de bevolking, vooral lzet laatste kwart van de eeuw, II Zandbergen blijkbaar onmiddellijk : flink is toegenomen. rekenen op dewaardering van Gent en Deinze scoren op !zet einde van de periode !zet hoogst en kennen ook vele inwoners van het dorp. In de hoogste toename. De ver/zouding neem t ook flink toe in Aalst en Lokeren stelt hij zich kandidaat bij en in mindere mate in Eeklo, Rollse, Geraardsbergen, Oudenaarde, Ronse en de1903 geme enteraadsverkiezingen Sint-Nik/aas. We constateren een afnamein Nüzove, Zottegem, Dendermonde, en wordt tot raadslid gekozen. In We tteren en Temse. wordt hij burgemeester, een Geraardsbergen rangschikt zich de ganse periode in de middenmoot en scoort in ambt1905 dat hij blijft uitvoeren tot aan vergelijking lliet slecht. zijn dood op 19 december 1938. I Zarlardinge ------ André (André Joseph Jean huisarts in zijn geboortedorp. been. Soms moet hij zelfs de Baptiste) Donckerwolcke (1 899- Zoals de meeste dokters op het lokale vroedvrouw bijspringen 1947), zoon van gemeentesecretaris platteland, mag hij een bepaalde bij moeilijke bevallingen. François en van Mathilde De Vos, hoeveelheid geneesmiddelen in Dokter Donckerwolcke is is geboren in Zarlardinge op stock houden en deze verstrekken gemeenteraadslid in Zarlardinge november 1872 en overlijdt er aan zijn patiënten. Het medische in de periode 1904-1911 en schepen 30op 3 augustus 1947. Hij huwt schooltoezicht en de inentingen van 1927 tot 1936. Maria Clotilda Cornelia Van staan eveneens jaarlijks op zijn Bogaert uit Sint-Gillis-Dender programma. En geregeld wordt monde. Hij promoveert aan op hem een beroep gedaan Wo rdt vervolgd. de katholieke universiteit van voor het trekken van een tand, Leuven op 21 juli 1899 en vestigt het openen van een abces en zich onmiddellijk hierna als het spalken van een gebroken Gerardimo11fÎl1111 29 2006 I 205