Transgraniczny ruch towarowy - wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra- Slubice

Studium w ramach projektu Interreg III B – RAIL BALTICA

Na zlecenie partnerów niemieckich:

Ministerstwo Infrastruktury i Planowania Przestrzennego Brandenburgii Ministerium für Infrastruktur und Raumordnung des Landes Brandenburg

Senat Berlina, Administracja ds. Rozwoju Miasta Senatsverwaltung für Stadtentwicklung Berlin Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą - Słubice

Studium w ramach projektu Interreg III B – RAIL BALTICA

Raport ko ńcowy

Na zlecenie partnerów niemieckich: Ministerstwo Infrastruktury i Planowania Przestrzennego Brandenburgii Ministerium für Infrastruktur und Raumordnung des Landes Brandenburg Henning-von-Tresckow-Straße 2-8 D-14467 Potsdam

współpraca Senat Berlina, Administracja ds. Rozwoju Miasta Senatsverwaltung für Stadtentwicklung Berlin oraz Niemieckie Stowarzyszenie Współpracy Technicznej, Berlin Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit Berlin

Zleceniobiorca: IPG Sp. z o. o. ds. infrastruktury i projektów Infrastruktur- und Projektentwicklungsgesellschaft mbH Burgstraße 30 D-14467 Potsdam

Opracowali: Torsten Wolter Marc Kuper Simone Fejér Martin Heiland

Poczdam 09. stycznia 2007 r.

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

SPIS TRESCI

SPIS TRESCI...... I WYKAZ ILUSTRACJI ...... III

0. OKRESLENIE CELÓW ...... 1

1. STRUKTURA GOSPODARCZA – BADANIE ZASOBÓW...... 2 1.1 Regionalna struktura gospodarcza...... 2 1.1.1 Województwo lubuskie ...... 2 1.1.2 Region Oderland-Spree ...... 4 1.2 Kostrzynsko-Slubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna...... 6 1.3 Infrastruktura logistyczna: ETTC Frankfurt nad Odra ...... 7 1.4 Znaczenie handlu polsko-niemieckiego dla regionu przygranicznego...... 9 1.5 Gospodarczo-strukturalne trendy rozwoju ...... 11

2. INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA - BADANIE ZASOBÓW...... 12 2.1 Siec ruchu szynowego...... 12 2.1.1 Siec ruchu szynowego w badanym rejonie...... 12 2.1.2 Inne odcinki linii kolejowych majace znaczenie dla transgranicznego ruchu towarowego pomiedzy Polska a Niemcami ...... 32 2.2 Siec ruchu drogowego...... 38 2.2.1 Siec dróg dalekobieznych w badanym regionie...... 38 2.2.2 Inne odcinki dróg majace znaczenie dla transgranicznego transportu towarowego pomiedzy Polska a Niemcami ...... 44 2.3 Przejscia graniczne ...... 48

3. WOLUMEN I CHARAKTERYSTYKA TRANSGRANICZNEGO RUCHU TOWAROWEGO ...... 51 3.1 Rozwój uslug transportowych w ruchu towarowym w Polsce i w Niemczech ...... 51 3.2 Transgraniczny ruch towarowy Niemcy – Polska, a szczególnie w rejonie (Frankfurt (Oder) – Slubice)...... 52 3.2.1 Ruch kolejowy ...... 52 3.2.2 Ruch drogowy ...... 54 3.2.3 Uslugi w dziedzinie przeladunku towarów ...... 56

4. ATUTY I SLABOSCI ISTNIEJACEJ INFRASTRUKTURY...... 58 4.1. Najbardziej charakterystyczne cechy struktury gospodarczej...... 58 4.1.1 Cechy atrakcyjne (atuty)...... 58 4.1.2 Deficyty i problemy (slabosci)...... 59 4.2 Najwyrazniejsze cechy infrastruktury komunikacyjnej oraz przebiegu ruchu...... 60 4.2.1 Ruch towarowy szynowy ...... 60 4.2.1.1 Cechy atrakcyjne (atuty) ...... 60 4.2.1.2 Deficyty i problemy (slabosci) ...... 62 4.2.2. Ruch towarowy drogowy...... 66 4.2.2.1 Cechy atrakcyjne (atuty)...... 66 4.2.2.2 Deficyty i problemy (slabosci) ...... 66 4.3 Ocena transgranicznej infrastruktury komunikacyjnej...... 68 4.4 Profil: atuty – slabosci ...... 72

I

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

5 KSZTALT TRANSGRANICZNEGO RUCHU TOWAROWEGO WYMAGANEJ INFRASTRUKTURY ...... 73 5.1 Ocena potencjalu rozwoju infrastruktury gospodarczej i komunikacyjnej oraz potencjalu w przebiegu ruchu transgranicznego ...... 73 5.1.1 Struktura gospodarcza ...... 73 5.1.2 Infrastruktura komunikacyjna...... 74 5.1.3 Przebieg ruchu ...... 75 5.2 Cele dla uksztaltowania atrakcyjnego ponadgranicznego rozwoju ruchu towarowego (tezy) ...... 76 5.3 Zalecenia odnosnie do uksztaltowania infrastruktury oraz transgranicznego usieciowienia komponentów infrastruktury ...... 78 5.3.1 Ruch towarowy kolejowy ...... 78 5.3.2 Ruch towarowy drogowy ...... 79 5.3.3 Logistyka ruchu towarowego...... 80 5.4 Streszczenie i perspektywa ...... 81

II

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

WYKAZ ILUSTRACJI ryc. 1: Tabela pogladowa – województwo lubuskie ...... 2 ryc. 2: Struktura branzowa w regionie Oderland-Spree i województwie lubuskim...... 4 ryc. 3: Tabela pogladowa – Region Oderland-Spree ...... 5 ryc. 4: System lokalizacji ETTC...... 7 ryc. 5: ETTC – tereny pod dzialalnosc zarobkowa zorientowana na logistyke...... 7 ryc. 6: Istniejace i planowane polaczenia bezposrednie z terminalu transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odra (KV-Terminal Frankfurt (O))...... 8 ryc. 7: Zdjecie lotnicze terminalu transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odra (KV-Terminal Frankfurt (O)) ...... 8 ryc. 8: Eksporty do Polski w latach 1995-2003 z Niemiec i z krajów zwiazkowych graniczacych z Polska, w % kazdorocznych eksportów lacznych...... 9 ryc. 9: Eksporty do Niemiec w latach 1995-2003 z Polski i z województw graniczacych z Niemcami, w % kazdorocznych eksportów lacznych...... 9 ryc. 10: Udzial eksportów w produkcie krajowym brutto (PKB) w roku 2001...... 10 ryc. 11: Most kolejowy na Odrze we wrzesniu 2005 roku...... 14 ryc. 12, 13: Oderbrücke – graniczna stacja kolejowa towarowa w sierpniu 2006 roku (lewa: widok w kierunku dworca osobowego Frankfurt nad Odra; prawa:. widok w kierunku mostu kolejowego na Odrze) ...... 16 ryc. 14: Terminal transportu mieszanego (wchodzacy w sklad ETTC) w sierpniu 2006 r...... 17 ryc. 15: Usytuowanie linii kolejowej Berlin – Warszawa w kontekscie Rail Baltica...... 18 ryc. 16: Przedsiewziecia na trasie kolejowej E 20 (Berlin – Warszawa – Rosja)...... 20 ryc. 17: Rozwój polskiej sieci kolejowej w biezacym programie operacyjnym ...... 20 ryc. 18: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej w rejonie województwa lubuskiego ...... 22 ryc. 19, 20: Impresje z dworca kolejowego Kunowice (kierunek spojrzenia: Slubice wzgl. Rzepin) ...... 22 ryc. 21, 22: Stacja Slubice (oba widoki w kierunku Kunowic)...... 23 ryc. 23, 24: Stacja Kunowice –urzadzenia peronowe i bocznica dla ruchu towarowego (oba widoki w kierunku Rzepina) ...... 23 ryc. 25, 26: Stacja Rzepin (urzadzenia peronowe w czesci pólnocnej, widoki w kierunku: zachodnim / wschodnim)...... 24 ryc. 27, 28: Urzadzenia torowe towarowe na zachodnim czole stacji Rzepin (formacja pólnocna i poludniowa, oba widoki w kierunku Kunowic)...... 25 ryc. 29: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej w rejonie województwa lubuskiego ...... 26 ryc. 30, 31: Urzadzenia peronowe w poludniowej czesci stacji Rzepin...... 26 ryc. 32: Dwutorowe przejscie (obwodnica) na zachodzie stacji Rzepin (na wysokosci przejazdu z droga lokalna Rzepin – Nowe Biskupice; w tle przejazd przez trase Berlin – Poznan – Warszawa) ...... 27 ryc. 33: Jednotorowe wprowadzenie szlaku na poludniowo-wschodnim czole stacji Rzepin (widoczny wjazd sezonowego pociagu pospiesznego Wroclaw – Swinoujscie)...... 27 ryc. 34: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Berlin – Strausberg – Küstrin-Kietz – granica D/PL ...... 28 ryc. 35: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. – Krzyz – Tczew ...... 29

III

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 36, 37: Odcinek: Kostrzyn – Tczew; dworzec Kostrzyn nad Odra...... 29 ryc. 38: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Eberswalde – Werbig – Frankfurt (Oder)...... 30 ryc. 39: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Frankfurt (Oder) – Grunow – Königs Wusterhausen...... 31 ryc. 40: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Frankfurt (Oder) – Guben - Cottbus ...... 32 ryc. 41: Siec kolejowa w województwie lubuskim...... 33 ryc. 42: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Gubin – Zbaszynek...... 34 ryc. 43: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Gubinek – Zagan – Wroclaw ...... 35 ryc. 44: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Zagan – Glogów - Lódz ...... 36 ryc. 45: Charakterystyka techn.-ruchowa drogi E30: Amsterdam - Berlin - Wwa - Moskwa...... 39 ryc. 46, 47: Stan drogi E30 za przejsciem granicznym po polskiej stronie (z pasem srodkowym rozdzielajacym jezdnie wzgl. z barierkami ochronnymi i pelnowartosciowym pasem awaryjnym)...... 39 ryc. 48, 49: Jakosc drogi krajowej nr 2 na zachód od Rzepina oraz w poblizu Pniew... 40 ryc. 50, 51: Bardzo glebokie koleiny w przebiegu obwodnicy Swiebodzina...... 40 ryc. 52, 53: Przejazd przez Bytyn w ciagu drogi krajowej nr 2 na odcinku Pniewy - Poznan ...... 41 ryc. 54, 55: Przedsiewziecia budowlane na odcinku A 2 Konin – Stryków...... 41 ryc. 56: Charakterystyka techn.-ruchowa drogi: Berlin – Gorzów Wlkp. – póln.- wsch. PL ...... 42 ryc. 57, 58: Odprawy graniczne w Swiecku w dniu 2 sierpnia 2006 r. (lewa: w kierunku PL, ok. godz. 10:00; prawa: w kierunku D, ok. godz. 16:00) ...... 43 ryc. 59, 60: Kolejka samochodów ciezarowych przed przejsciem granicznym na Odrze (po stronie niemieckiej, widok na wschód) ...... 44 ryc. 61: Siec dróg po obu stronach granicy – rozpatrywana z szerszej perspektywy.... 46 ryc. 62 - 66: Charakterystyki kolejnych znaczacych tras...... 46 ryc. 67: Urzadzenia przejsc granicznych w ruchu kolejowym...... 48 ryc. 68: Przeglad przejsc granicznych...... 49 ryc. 69: Urzadzenia przejsc granicznych w ruchu drogowym...... 50 ryc. 70: Rozwój popytu na przewozy w Polsce ...... 51 ryc. 71: Rozwój transgranicznego transportu towarowego kolejowego D/PL (przewozy towarów w tysiacach ton)...... 52 ryc. 72: Program eksploatacyjny 1990/91 trasy Berlin – Frankfurt (Oder) – granica D/PL (stacja Fürstenwalde)...... 52 ryc. 73: Program eksploatacyjny 2006, odcinek: Berlin – Frankfurt (Oder) – granica D/PL...... 53 ryc. 74: Program eksploatacyjny 2015 dla odcinka Berlin – Frankfurt (O) – granica D/PL...... 54 ryc. 75: Dalekobiezny ruch drogowy towarowy samochodów ciezarowych w obu kierunkach przez przejscie graniczne Frankfurt (Oder) – Swiecko (od kwietnia do wrzesnia) ...... 55 ryc. 76: Transgraniczne polaczenia drogowe D/PL z wysokim wolumenem ruchu towaro- wego w roku 2002...... 55

IV

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 77: Ocena infrastruktury kolejowej ...... 69 ryc. 78: Ocena infrastruktury drogowej ...... 70 ryc. 79: Ocena urzadzen przejsc granicznych ...... 71 ryc. 80: Ocena potencjalu struktury gospodarczaj ...... 73 ryc. 81: Ocena potencjalu infrastruktury komunikacyjnej ...... 74 ryc. 82: Ocena potencjalu przebiegu ruchu ...... 75

V

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

WYKAZ SKRÓTÓW

AGC European Agreement of Main International Railway Lines AGTC European Agreement on Important International Combined Transport Lines and Related Installations B Belgia (Belgium) Bf. dworzec kolejowy PKB (BIP) produkt krajowy brutto (Bruttoinlandsprodukt) BVWP Federalny plan dróg komunikacyjnych (Bundesverkehrswegeplan), RFN BY Bialorus DB AG Kolej Niemiecka S. A. (Deutsche Bahn Aktiengesellschaft) DDR Niemiecka Republika Demokratyczna (do roku 1990) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju EBRD (European Bank for Reconstruction and Development) EC, IC EuroCity, InterCity Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (odpowiada ERDF) EFRE (Europäischer Fonds für regionale Entwicklung) huta stali: Acelor Eisenhüttenstadt EKO / dawniej: EKO (Eisenhüttenkombinat Ost) Stahl Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (odpowiada EFRE) ERDF (European Regional Development Fund) Europejski System Zarzadzania Ruchem Kolejowym ERTMS (European Rail Traffic Management System) ESTW nastawnia elektroniczna, elektroniczna technika nastawcza ESTW-A nastawnia elektroniczna – jednostka zewnetrzna ESTW-Z nastawnia elektroniczna – centrala ETCS TAP European Train Control System , Telematic Applications for Passengers ETTC Euro Transport & Trade Center we Frankfurcie nad Odra UE (EU) Unia Europejska (Europäische Union) EUR euro GDDKiA Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GSM-R Global System for Mobile Communication - Rail GÜ przejscie graniczne (Grenzübergang) Instytut Agencji Pracy ds. Badania Rynku Pracy i Zawodów IAB (Institut für Arbeitsmarkt- und Berufsforschung der Arbeitsagentur) IHK Izba Przemyslowo-Handlowa (Industrie- und Handelskammer), RFN ISPA Instrument for Structural Policies for Pre-Accession KMU male i srednie przedsiebiorstwa (Klein- und mittelständische Unternehmen) KV transport mieszany (kombinierter Verkehr) L Luksemburg (Luxembourg) LST technika sterowania i zabezpieczenia (Leit- und Sicherungstechnik) NL Holandia (Netherlands) PKP S. A. Polskie Koleje Panstwowe Spólka Akcyjna PL Polska PLK S. A. Polskie Linie Kolejowe Spólka Akcyjna SHP (PZB) samoczynne hamowanie pociagu (punktförmige Zugbeeinflussung) RWPG Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (do roku 1991)

VI

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

(RGW) (Rat für gegenseitige Wirtschaftshilfe) RUS Rosja SPFV dalekobiezny ruch kolejowy osobowy (Schienenpersonenfernverkehr) SPNV lokalny ruch kolejowy osobowy (Schienenpersonennahverkehr) GV transport kolejowy towarowy (Güterverkehr) TEU Twenty Foot Equivalent Unit IAB Institut für Arbeitsmarkt und Berufsforschung der Arbeitsagentur BBR Bundesamt für Bauwesen und Raumordnung skrót nazwy zbiorczej instytucji nadzoru publicznego TÖB (Träger öffentlicher Belange)

VII

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

0. OKRESLENIE CELÓW

Cele projektu Interreg III B Rail Baltica

Projekt Unii Europejskiej RAIL BALTICA ma na celu utworzenie polaczenia kolejowego o duzej przepustowosci w relacji (Helsinki -) Estonia – Lotwa – Litwa – Warszawa (- Berlin). zieki tej znaczacej miedzynarodowej infrastrukturze wzmozona ma zostac w pierwszym rzedzie wymiana towarów pomiedzy panstwami baltyckimi a Finlandia, Polska i Europa Centralna oraz znacznie zwiekszony udzial transportu towarowego kolejowego.

Studium na zlecenie partnerów niemieckich

Przez udzial partnerów niemieckich w tym projekcie dazy sie do tego, aby te trase kolejowa mozna bylo bez zaklócen wlaczyc do srodkowoeuropejskiego systemu ruchu szynowego oraz do korzystania z wymiany doswiadczen z instytucjami i planistami niemieckimi. Aby prace nad tym projektem wzbogacic o aktualna wiedze naukowa, partnerzy projektu: Ministerstwo Infrastruktury i Planowania Przestrzennego Brandenburgii (Ministerium für Infrastruktur und Raumordnung des Landes Brandenburg), w scislej konsultacji z Administracja ds. Rozwoju Miasta w Sencie Berlinia (Senatsverwaltung für Stadtentwicklung Berlin), studia nad wybranymi tematami powierzono doswiadczonym i sprawnym biurom projektowym.

Tresciami tych studiów sa: ocena przygranicznych i transgranicznych projektów dotyczacych infrastruktury w rejonie granicy polsko-niemieckiej (Studium 1), badanie potencjalów sieci komunikacyjnej i sieci infrastruktury pod katem budowy nowych osrodów logistycznych (GVZ = Güterverkehrszentren) wzdluz linii Rail Baltica (Studium 2) oraz ocene wyników, potencjalów i problemów transgranicznego ruchu towarowego w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice (Studium 3).

W niniejszym Studium 3 ma miejsce – na podstawie badania zasobów – przedstawienie atutów i slabosci infrastruktury gospodarczej i infrastruktury komunikacyjnej oraz przebiegu ruchu, z wyciagnieciem wniosków odnosnie do potencjalów, celów rozwoju oraz zalecen odnosnie do uksztaltowania infrastruktury. Uwaga skierowana jest przy tym na rejon: Kostrzyn – Frankfurt (Oder) / Slubice / Rzepin – Eisenhüttenstadt, ale ma miejsce równiez sensowne uwzglednienie konkurencyjnych infrastruktur i relacji ruchu, które oddzialywuja poza ten rejon.

1

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

1. STRUKTURA GOSPODARCZA – BADANIE ZASOBÓW

1.1 Regionalna struktura gospodarcza

1.1.1 Województwo lubuskie

Rzadko zasiedlone województwo lubuskie zajmuje powierzchnie ok. 14.000 m² i ma okolo jednego miliona mieszkanców. Funkcje stolicy dziela pomiedzy soba: Gorzów Wielkopolski (Gorzów Wlkp.) i Zielona Góra - dwa najwieksze miasta województwa, kazde z nich majace ponad 100.000 mieszkanców. Gospodarczo region ten nacechowany jest przewaznie malymi przedsiebiorstwami – do pieciu zatrudnionych. 80 % zatrudnionych pracuje w malych i srednich przedsiebiorstwach (MSP/KMU), przede wszystkim w zakresie uslug, transporcie, handlu i budownictwie. Udzial tychze przedsiebiorstw w produkcji ogólem wynosi 60 %.

ryc. 1: Tabela pogladowa – województwo lubuskie powierzchnia 13.984 m² mieszkancy ok. 1.000.000 / 73 mieszkanców/km² stolice Gorzów Wlkp. (Urzad Wojewódzki) Zielona Góra (Urzad Marszalkowski) rynek pracy ok. 382.000 zatrudnionych ok. 92.000 bezrobotnych (24,4 %) Specjalna Strefa Ekonomiczna Kostrzyn – Slubice szkoly wyzsze / uniwersytety Gorzów Wlkp. (ekonomika przedsiebiorstw, finanse, informatyka) Zielona Góra (elektronika, fizyka, budowa maszyn, matematyka, informatyka i inne) sredni poziom dochodów 2.047 zlotych (brutto, przemysl) 1.771 zlotych (brutto, budownictwo) glówne branze gospodarcze handel, papier, meble, rolnictwo, artykuly spozywcze, tekstylia najwazniejsze towary eksportowe 1. meble i wyroby stolarskie 2. odziez 3. kable 4. obuwie 5. wyroby papierowe / celulozowe 6. wlókna chemiczne najwieksze inwestycje zagraniczne · Kostrzyn Paper S.A. (Trebruk AG, Szwecja), fabryka papieru · Volkswagen Elektro-Systemy Sp. z. o.o. w Gorzowie · Zaklady Farmaceutyczne Biowet, (Aksila AG Szwajcaria) – fabryka medycyny weterynaryjnej w Gorzowie · Swedwood (czesc f-my IKEA Fabrok, Szwecja), fabryki mebli w Zbaszynku i Babimoscie · Steinpol (Grupa Steinhoff, Niemcy), fabryka mebli w Zielonej Górze · Stilon S.A. (Rhône Poulenc, Francja), fabryka chem. w Gorzowie · Podravka Polska Sp. z o.o. (Podravka, Chorwacja), fabr. art. spoz. zródlo: IHK Frankfurt/Oder / Woiwodschaft Lubuskie 2006

2

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Lubuskie to region rolniczo-przemyslowy o ekspansywnym sektorze uslug. Niektóre branze przemyslowe korzystac moga z wystepujacych regionalnie surowców z rolnictwa, lesnictwa i gospodarki wodnej. Odkryte niedawno zloza ropy naftowej i gazu ziemnego doprowadzily do powstania zakladów petrochemicznych. 35 % ludnosci mieszka na wsi, ok. 20 % zyje z rolnictwa. Osrodki przemyslowe znajduja sie w obu duzych miastach: Gorzów Wlkp., Zielona Góra, a takze np. w Zarach. Wskutek sily przyciagania Specjalnej Strefy Ekonomicznej Kostrzyn – Slubice, która charakteryzuje sie szczególnie ulgami podatkowymi, w ostatnich latach powstac mógl nowy klaster rzemieslniczo-przemyslowy. Mimo to zaklady przemyslowe o róznej wielkosci istnieja równiez w malych miastach, w których korzystaja one z lokalnych zasobów naturalnych, jak np. IKEA duze zasoby lesne w Zbaszynku i Babimoscie.

Dominujacy jest przemysl artykulów spozywczych (18,2 %) oraz produkcja i przeróbka drewna (18,3 %). W niektórych branzach przesiebiorstwa z województwa lubuskiego maja znaczacy udzial w produkcji ogólem w Polsce (np. 30 % podlóg drewnianych, 19 % produkcji obuwia, 10 % mebli). Polozenie w poblizu granicy wraz z korzystnymi polaczeniami komu-nikacyjnymi jest dla tego regionu wazna zaleta miejsca lokalizacji, co skierowalo inwestorów nie tylko do specjalnych stref ekonomicznych.

Poczatkowo peryferyjne polozenie województwa lubuskiego w Polsce coraz bardziej stawalo sie czynnikiem korzystnym, bo zyskiwalo na bliskosci granicy. We wspóldzialaniu z potencja-lem rynkowym Polski i korzystnej sytuacji pod wzgledem kosztów i sily roboczej region ten wykorzystuje swoje specyficzne zalety miejsca lokalizacji. Najwazniejszym partnerem handlowym tego regionu sa Niemcy, przewazajaca czesc eksportu trafia do Unii Euro-pejskiej. Województwo lubuskie ma dodatnie saldo w handlu zagranicznym. Istnieje lacznie 1.900 spólek z udzialem zagranicznym. Dominuja udzialy niemieckie, sa takze udzialy prze-de wszystkim ze Szwajcarii, Szwecji, Danii, Holandii, Francji i in. zródla: www.lubuskie.pl / www.ihk-ffo.de

3

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 2: Struktura branzowa w regionie Oderland-Spree i województwie lubuskim

przemysl art. spozywcz.

przem. drzewny i meblowy

przemysl tekstylny

przem. materialów bud.

produkcja maszyn i urzadzen

celuloza i papier

metalurgia Frankfurt (O) / Slubice przemysl chemiczny

szklo. wyr. szklane

wyroby elektrotech- niczne

zródlo: Investor Center Ostbrandenburg, www.icob.de

1.1.2 Region Oderland-Spree

Region gospodarczy Odra-Szprewa (Oderland-Spree) sklada sie z dwóch powiatów ziem- skich: Märkisch-Oderland i Oder-Spree oraz miasta Frankfurt nad Odra (Frankfurt (Oder)). Obszarowo zajmuje ok. 4.500 km² i ma ok. 450.000 mieszkanców. Jesli chodzi o strukture gospodarcza, to Brandenburgie wschodnia podzielic mozna na 3 podregiony:

· rdzenne osrodki przemysl. i handl.-uslug. n. Odra (Frankfurt (Oder), Eisenhüttenstadt) · osrodki przemyslowe i handlowo-uslugowe na obrzezach Berlina (Strausberg, Rüders-dorf, Fürstenwalde) · obszary mocno nacechowane rolnictwem i rzadkim przemyslem – zlokalizowane pomiedzy wyzej wymienionymi osrodkami

Rdzen przemyslowy i handlowo-uslugowy nad Odra nacechowany jest przede wszystkim wytwarzaniem metali w Eisenhüttenstadt przez przedsiebiorstwo (hutnicze) EKO-Stahl, które nalezy do jednego z najnowoczesniejszych w tej branzy. W otoczeniu tego przedsie-biorstwa ulokowalo sie wiele przedsiebiorstw nalezacych do stanu sredniego, które czerpia korzysci z mozliwosci kooperacyjnych oraz mozliwoscia dysponowania stala o wysokiej jakosci. Miasto Frankfurt nad Odra widzi sie jako centrum administracyjne, uslugowe oraz handlowe na wschodzie Brandenburgii, spelniajace funkcje nadrzedne.

4

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Pomimo cech regionu o slabej strukturze gospodarczej z tendencja do przedsiebiorstw malych i bardzo malych, jest we Frankfurcie nad Odra pewna ilosc podmiotów, które oferuja duze szanse rozwoju gospodarczego. Jest to Park Technologiczny Brandenburgii Wschodniej (Technologiepark Ostbrandenburg) z Instytutem Fizyki Pólprzewodników (Institut für Halbleiterphysik) oraz Euro Transport & Trade Center (ETTC) – centrum dzialalnosci gospodarczej, nakierunkowane na branze logistyczna. Dodatkowo miasto to uroslo do rangi swego rodzaju platformy polsko-niemieckiej w dziedzinie handlu i kooperacji, otoczonej imprezami targowymi, jak targi logistyki Logtrans, a takze Uniwersytetem Europejskim Viadrina.

Jako miarodajny czynnik napedowy do wzrostu rozwoju gospodarczego Frankfurtu nad Odra oczekiwane jest ulokowanie sie tamze przedsiebiorstwa First Solar Manufacturing z Phoenix, USA. Po wybudowaniu fabryki do produkcji cienkowarstwowych ogniw slonecznych - fabryki, która ma byc najwieksza tego typu na swiecie, utworzonych ma tam zostac okolo 400 nowych miejsc pracy. Równiez spólka Conergy AG z Hamburga, jako przedsiebiorstwo z branzy ogniw slonecz- nych o najwiekszych obrotach w Europie, zdecydowala sie na nowe miejsce lokalizacji we Frankfurcie nad Odra – tak, ze razem z osiadla juz tam spólka Odersun AG powstac moze grupa branzowa w dziedzinie ogniw slonecznych.

Graniczaca z Berlinem zachodnia czesc regionu przejmuje funkcjonalnie role obszaru odcia-zajacego dla metropolii, majacego roznorodna strukture branz gospodarczych. Znajduje sie tu takze centrum logistyczne GVZ Berlin Ost Freienbrink. Obszar lezacy pomiedzy tym jest klasycznym regionem wiejskim o slabej strukturze gospodarczej i rozproszonymi malymi osrodkami rzemieslniczymi jak Bad Freienwalde (przemysl produkcji cegiel) lub Beeskow (przemysl drzewny). zródla: www.ihk-ffo.de, www.oderland-spree.de, www.frankfurt-oder.de ryc. 3: Tabela pogladowa – Region Oderland-Spree powierzchnia 4.519 km² (Frankfurt/O, pow. ziem. Märkisch-Oderland, Oder-Spree) mieszkancy 454.280 / 101 mieszkanców/km² centrum nadrzedne Frankfurt (Oder) (65.000 mieszkanców) bezrobocie ca. 20 % uniwersytety Uniwersytet Europejski Viadrina, Frankfurt nad Odra (prawo, gospodarka, kulturoznawstwo) sredni poziom dochodów § oprócz robotników / w dzialach produkcji: 3.161 EUR (2006) § robotnicy / w dzialach produkcji: 2.093 EUR glówne branze gospodarcze wytwarzanie i przetwórstwo metali, logistyka, mikroelektronika, technika informacyjna i komunikacyjna najwazniejsze towary eksportowe blacha / drut z zelaza lub stali, papier / tektura, plyty wiórowe i pilsnio- we itp., wyroby elektrotechniczne wazne przedsiebiorstwa / osrodki § Eko Stahl Eisenhüttenstadt logistyczne w regionie (wybór) § Duktil Guss Fürstenwalde § SEAG Systemelemente AG § Ferrostaal Maintenance Eisenhüttenstadt GmbH § ETTC Euro Transport & Trade Center § GVZ Berlin-Ost, Freienbrink § Bühler Electronic GmbH § IHP Institut für innovative Mikroelektronik § MAF- Microelectronic Assembly Frankfurt (Oder) GmbH § Call24 Telemarketing AG zródla: IHK Frankfurt / Oder, www.frankfurt-oder.de., www.oderland-spree.de

5

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

1.2 Kostrzynsko-Slubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna

Kostrzynsko-Slubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna utworzona zostala na mocy rozporzadzenia Rady Ministrów z dnia 9 wrzesnia 1997 r. Zarzadzanie ta specjalna strefa powierzono spólce akcyjnej o tej samej nazwie. Po zakonczeniu niezbednych zadan przygotowawczych, Zarzad Kostrzynsko-Slubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej podjal intensywne dzialania reklamowe i marketingowe.

Kostrzynsko-Slubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna jest jeszcze bardzo mloda i zdaniem inwestorów wyjatkowo atrakcyjna. Juz w pierwszych latach jej istnienia potwierdzila sie prawidlowosc tej decyzji.

Najwazniejsza korzyscia jest tu ulga w podatku od osób prawnych. W przypadku duzych przedsiebiorstw wynosic ona moze do 50 %, a w przypadku malych i srednich – do 65 % wartosci inwestycji. Ustalenie faktycznej wysokosci pomocy odbywa sie przez obliczenie kosztów kwalifikujacych sie do wsparcia oraz trzech najwazniejszych grup wydatków: na nabycie dzialki gruntu, naklady na budowle oraz naklady na wyposazenie nowych zakladów, a w szczególnosci na: maszyny i urzadzenia, narzedzia robocze i aparature, techniczne wyposazenie biur, infrastrukture techniczna. Dotacje dla przedsiebiorstw, przyznane w Kostrzynsko-Slubickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej, maja charakter wsparcia regionalnego. Oznacza to, ze ulgi podatkowe przeznaczone sa równiez na tworzenie nowych miejsc pracy zwiazanych z inwestycja. Aby obliczyc koszty, które sluza jako podstawa wymiaru wsparcia nowych miejsc pracy, uwzgledniane sa koszty pracy przedsiebiorstwa przeznaczone na nowe miejsca pracy (zarobki brutto i koszty dodatkowe) przypadajace w ciagu dwóch lat, jednakze pod warunkiem, ze nowe miejsca pracy utrzymane zostana przez conajmniej 5 lat od chwili przyznania wsparcia.

Wysokosc tego wsparcia wynosi – podobnie jak w przypadku ulg inwestycyjnych – do 65 % kosztów pracy w przypadku malych i srednich przedsiebiorstw oraz do 50 % kosztów pracy w przypadku duzych przedsiebiorstw. W przypadku duzych przedsiebiorstw wynosic ona moze do 50 %, a w przypadku malych i srednich – do 65 % wartosci inwestycji. Minimalna wartosc inwestycji, uprawniajaca do otrzymania wsparcia publicznego, wynosi 100.000 euro.

Podkreslic nalezy, ze wyzej wymienione zasady przyznawania wsparcia publicznego obowiazuja w Polsce od 1 stycznia 2001 roku i sa w pelni zgodne z przepisami Unii Europejskiej dotyczacymi dotacji regionalnych.(bezgranic.net)

Dotychczas wydano trzy pozwolenia na budowe fabryk w Kostrzynsko-Slubickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej (KS SSE). Laczna wartosc tych inwestycji wynosi 40 mln euro. W Slubicach inwestuje firma transportowo-logistyczna Simex oraz specjalizujaca sie w przerobie miesa - fabryka AM Döner (kapital turecko-niemiecki). W Gorzowie Wielkopolskim rozpoczeto budowe fabryki koncernu Faurecia, który produkuje kabiny samochodów. W tym miejscu lokalizacji w pierwszym etapie inwestycji zatrudnionych ma byc 400 pracobiorców. Przedstawiciele KS SSE informowali o zaawansowanych rozmowach z pewna finsko-kanadyjska firma. Ewentualna inwestycja dotyczyc ma branzy drzewnej. W rezultacie tej inwestycji powstalaby w Kostrzynie nad Odra fabryka za 120 mln euro na powierzchni 60 ha. zródla: www.msz.gov.pl, Biuletyn Gospodarczy nr 38 z 23.09.2006 r.

6

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Miasto Slubice

Pod koniec roku 2000 w Slubicach zarejestrowanych bylo prawie 5.000 firm. Oprócz handlu przewaza przemysl (produkcja mebli, prefabrykatów dla budownictwa i artykuly spozywcze) oraz budownictwo i gastronomia. Utworzenie Kostrzynsko-Slubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej we wrzesniu 1997 roku zapewnilo dodatkowo preferencyjne warunki dla przedsiebiorstw. (www.ewz.euv-ffo.de)

1.3 Infrastruktura logistyczna: ETTC Frankfurt nad Odra

Euro Transport & Trade Center (ETTC) widzi sie jako centrum logistyczne na styku paneuropejskiej osi WSCHÓD-ZACHÓD, czyli glównej osi komunikacyjnej II: Holandia – Niemcy – Polska – Rosja z osia PÓLNOC-POLUDNIE Szczecin – Praga. Oferta centrum logistycznego ETTC sklada sie z uslug transportowych i logistycznych oraz z wyznaczo- nych terenów pod dzialalnosc zarobkowa zorientowana na logistyke, wraz z terminalem transportu mieszanego (KV-Terminal Frankfurt (Oder)). Dla ETTC grupa docelowa sa przede wszystkim przedsiebiorstwa zorientowane na rynek WSCHÓD-ZACHÓD, które chca wykorzystac zalety spowodowane bliskoscia granicy, bliskosci rynków Niemiec i Polski oraz korzystnych struktur zwiazanych z personelem i kosztami. Jako uslugodawca ETTC swiadczy pomoc w rozwijaniu kooperacji, modeli przedsiebiorstw, poszukiwaniu pracowników i nawiazywaniu kontaktów z instytucjami panstwowymi.

ryc. 4: System lokalizacji ETTC ryc. 5: ETTC – tereny pod dzialalnosc zarobkowa zorientowana na logistyke

zródlo: ETTC zródlo: ETTC

Tereny pod dzialalnosc zarobkowa znajduja sie bezposrednio przy zjezdzie z autostrady A12 /E30: Frankfurt (Oder)-West. Kompleks ten dzieli sie na dwie czesci, jedna po pólnocnej i jedna po poludniowej stronie tej autostrady, o lacznej powierzchni okolo 40 ha (por. ryc. 5). Oferowane sa w pelni uzbrojone powierzchnie pod zabudowe na dzialalnosc przemyslowa i inna dzialalnosc zarobkowa, z dzialkami majacymi pomiedzy 1.000 a 10.000 m², umozliwiajace calodobowa prace. Z powodu aktualnie niskiego jeszcze stanu urynkowienia istnieje dla przedsiebiorstw mozliwosc wyboru powierzchni dokladnie dopasowanych do ich potrzeb.

7

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Powiazanie przewozników drogowych z kolejowymi (DROGA / SZYNY) odbywa sie na ter-minalu transportu mieszanego (lamanego, kombinowanego) (niem.: KV-Terminal) zlokali-zowanego na czesci stacji kolejowej rozrzadowej we Frankfurcie nad Odra (Rangierbahnhof Frankfurt (Oder)), znajdujacej sie ok. 5 km na pólnoc od autostrady, tj. od powyzej wspom-nianego kompleksu ETTC z dzialkami w pelni uzbrojonymi, do dzialalnosci gospodarczej. Terminal ten uruchomiony zostal w kwietniu 2005 roku, a uzytkownikiem zainstalowanych tam urzadzen przeladunkowych jest przedsiebiorstwo BTS-Kombiwaggon, nalezace do koncernu koleji niemieckich Deutsche Bundesbahn (DB). Aktualnie oferowane sa bezpo-srednie przewozy do niemieckich portów morskich Hamburg i Bremerhaven. Planowane sa polaczenia do Brzescia na granicy polsko- bialoruskiej, do Wloch i do Zaglebia Ruhry (Ruhrgebiet) (por. ryc. 6).

Wydajnosc terminalu transportu mieszanego (KV-Terminal) to:

§ powierzchnia: 5 ha § 2 tory przeladunkowe, dlugosc: 620 m § moc przeladunkowa: 400 jednostek ladunkowych / dzien § powierzchnia przeladunkowa 500 m x 40 m § 2 dzwigi ruchome (suwnice) § pakowanie towarów do kontenerów, odprawa celna § komis i handling, dzialalnosc agencji zródlo: www.ettc.de, KV-Terminal des ETTC, stan 02/2006

ryc. 6: Istniejace i planowane polaczenia ryc. 7: Zdjecie lotnicze terminalu transportu bezposrednie z terminalu transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odra mieszanego we Frankfurcie nad Odra (KV-Terminal Frankfurt (O)) (KV-Terminal Frankfurt (O))

zródlo: ETTC zródlo: ETTC

8

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

1.4 Znaczenie handlu polsko-niemieckiego dla regionu przygranicznego

Stosunki handlowe pomiedzy Polska a Niemcami w ostatnich 10 latach stale rozszerzaly sie. Niemieckie importy z Polski wzrosly w okresie lat 1995-2003 o 196,5 %, a eksporty z Niemiec do Polski wzrosly o 152,1 %. Wzrost ten ma ogromne znaczenie dla regionu przygranicznego. Ryciny 8 i 9 wyjasniaja wzgledne znaczenie eksportów dla Polski i Niemiec oraz ich regionów przygranicznych. W obu rozwazaniach regiony przygraniczne w badanym zakresie zajmuja eksponowane pozycje w eksporcie do panstwa sasiedniego. I tak 11 % wszystkich eksportów Brandenburgii szlo w roku 2003 do Polski. Brandenburgia zajmuje pod tym wzgledem najwyzsze miejsce wsród krajów zwiazkowych RFN (landów) graniczacych z Polska. Wartosc porównawcza dla calych Niemiec wynosi tylko ok. 3 %. Dla województwa lubuskiego udzial eksportów do Niemiec jest bardzo wysoki i wynosi ok. 60%.

ryc. 8: Eksporty do Polski w latach 1995-2003 z Niemiec i z krajów zwiazkowych graniczacych z Polska, w % kazdorocznych eksportów lacznych

zródlo: Federalny Urzad Statystyczny (Statistisches Bundesamt, HWWA, 2006)

ryc. 9: Eksporty do Niemiec w latach 1995-2003 z Polski i z województw graniczacych z Niemcami, w % kazdorocznych eksportów lacznych

zródlo: Federalny Urzad Statystyczny (Statistisches Bundesamt, HWWA, 2006)

9

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Aby przedstawic faktyczne znaczenie handlu zagranicznego niezbedne jest zbilansowanie z udzialem eksportów w gospodarce ogólem, z produktem krajowym brutto (PKB) danych jednostek terytorialnych. Na tle malego udzialu eksportów województwa lubuskiego w PKB staje sie wzglednym wysoki udzial eksportów w kierunku Niemiec. Jednakze zwraca na siebie uwage to, ze polskie województwa przygraniczne bardziej eksponowanie uczestnicza w transgranicznym podziale pracy niz gospodarka polska ogólem. Relacje wygladaja zupelnie odwrotnie w przypadku niemieckich krajów zwiazkowych (landów) graniczacych z Polska. Uzasadnienia tego szukac nalezy w malym znaczeniu dzialalnosci zarobkowej opartej na przetwórstwie – w porównaniu z calymi Niemcami. zródlo: HWWA Report 263, Analysen und Entwicklungstrends für den deutsch-polnischen Grenzraum, 2006

ryc. 10: Udzial eksportów w produkcie krajowym brutto (PKB) w roku 2001

zródla: Glówny Urzad Statystyczny, Statistisches Bundesamt, Centrum Informatyki Handlu Zagranicznego, HWWA 2006

W ramach studium Izby Przemyslowo-Handlowej we Frankfurcie nad Odra (IHK Frankfurt (Oder)), w którym badane byly opinie i nastawienia przedsiebiorstw we wschodniej Brandenburgii (powiaty ziemskie: Barnim, Uckermark, Märkisch-Oderland, Oder-Spree oraz miasto Frankfurt nad Odra) a takze w okregu Izby Gospodarczej w Gorzowie, wyrazane byly glosy, ze kontakty gospodarcze z krajem sasiednim, w szczególnosci równiez po wstapieniu Polski do Unii Europejskiej, dla wiekszosci przedsiebiorstw nie odgrywaja wiekszej roli. Wedlug tego wstapienie do UE nie dalo jakiegos inicjujacego zaplonu dla obszernej transgranicznej wspólpracy gospodarczej. Z szans, które powstaly dla przedsiebiorstw wskutek rozszerzenia sie Unii Europejskiej, korzystaja przede wszystkim ci, którzy juz przed rokiem 2004 byli aktywni w kraju sasiadów. Tym samym nie sa widoczne struktury, które moglyby wskazywac na splatanie sie zrównowazonych i trwalych wspólnych dzialan transgranicznych w gospodarce badanego rejonu wokól Frankfurtu nad Odra. zródla: Studium Izby Przemyslowo-Handlowej: IHK-Studie „Die EU-Erweiterung im Meinungsbild der ostbrandenburgischen Un- ternehmerschaft, 2005, wypowiedz pana Radzimanowskiego, IHK Frankfurt (Oder)

10

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

1.5 Gospodarczo-strukturalne trendy rozwoju

Z powodu wielosci czynników, na które nie da sie wplywac i których rozwój nie da sie przewidziec, trudne sa prognozy dlugoterminowe. Przyszly rozwój gospodarczy badanego regionu zalezy przede wszystkim od globalnego trendu rozwoju, warunków ekonomicznych w rejonie przygranicznym oraz rozwoju transgranicznych stosunków gospodarczych. Nalezy ponadto uwzglednic to, ze zarówno polski jak i niemiecki region przygraniczny bierze udzial w miedzynarodowej konkurencji dotyczacej miejsc lokalizacji przedsiebiorstw. Zasadnicze punkty zaczepienia daje dla Niemiec projekcja Instytutu IAB, która pod wzgledem tendencyjnym odniesc moze sie takze do regionu przygranicznego. Nalezy wedlug tego wyjsc z zalozenia, ze postepowac bedzie dalszy wzrost sektora uslug (z 71 % w roku 2005 na 77 % w roku 2020) oraz dalszemu zmniejszaniu sie dzialalnosci gospodarczej opartej na produkcji dóbr (z 27 % na 21 %).

Dla Polski nalezy przyjac, ze daleko posunieta restrukturyzacja spowoduje wyrównanie do standardów zachodnioeuropejskich, szczególnie w sektorze rolnictwa, ale tez w sektorze uslug. Dla regionu przygranicznego oznacza to – z powodu róznych sytuacji wyjsciowych – wiekszy proces restrukturyzacyjny niz dla strony niemieckiej. Obecnie istnieja jeszcze znaczne róznice gospodarczo-strukturalne pomiedzy regionami polskimi a niemieckimi. Róznorodne osiedleniowo-strukturalne warunki pociagaja za soba róznorodne zmiany gospodarczo-strukturalne. Dla regionów nacechowanych rolniczo oczekiwac nalezy przelomów mocniejszych niz dla tych, które maja juz duzy udzial sektora uslug.

Wyniki workshop’u z 06.02.2004 r. w Szczecinie dot. gospodarczych tendencji rozwoju w polsko-niemieckim rejonie przygranicznym, daja sie strescic w sposób nastepujacy: · Od tego, w jakim stopniu po obu stronach granicy rozwinac sie moze niezbyt dobrze jeszcze reprezentowany sektor uslug, zalezy od stanu zasiedlenia przedsiebiorstwami w danym rejonie i branz gospodarczych. · Wraz z tendencja do wyrównania sily nabywczej do dotychczasowych zachodnio- europejskich standardów zycia, wzrosnie po stronie polskiej popyt w sektorze handlu detalicznego i w innych sektorach uslugowych. · Odnosnie do szans w sektorze turystyki wskazuje sie przede wszystkim na sporty wodne. Faktyczne szanse oceniane sa jednakze jako niepewne. · W przypadku uslug zorientowanych na przedsiebiorstwa regionowi przygranicznemu zasadniczo daje sie szanse. Faktyczny rozwój zalezy jednakze od stanu zasiedlenia przedsiebiorstwami w tym regionie. Przede wszystkim dla rejonów zageszczonych spodziewac sie nalezy zaistnienia potencjalów, ale tylko w przypadku wykwalifikowanej sily roboczej bedacej tamze do dyspozycji. · Nalezy wyjsc z zalozenia, ze po wprowadzeniu zasady swobodnego przemieszczania sie podejmujacych prace wzrosnie ilosc pracobiorców przekraczajacych granice z Polski do Niemiec i z powrotem. Przypuszczalny rozmiar tego zjawiska z trudem daje sie okreslic w liczbach. Zalezy on od ofert pracy, zróznicowania w pozimie wynagrodzen, które nadal bedzie malec, rozwoju demograficznego i infrastruktury komunikacyjnej. Wedlug prognozy planowania przestrzennego Federalnego Urzedu ds. Budownictwa i Planowania Przestrzennego (BBR) na lata 1999-2020 dla regionu Oderwald-Spree zaklada sie, ze w roku 2020 bedzie ok. 11.000 polskich pracobiorców stale przekraczajacych granice. zródlo: HWWA Report 263, Analysen und Entwicklungstrends für den deutsch-polnischen Grenzraum 2006

11

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

2. INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA - BADANIE ZASOBÓW

2.1 Siec ruchu szynowego

2.1.1 Siec ruchu szynowego w badanym rejonie

Siec ruchu szynowego w badanym rejonie nacechowana jest osiami WSCHÓD- ZACHÓD: Berlin – Frankfurt (Oder) - Warszawa oraz Berlin – Strausberg – Kostrzyn – Gorzów oraz szlaki kolejowe styczne PÓLNOC-POLUDNIE: Eberswalde – Frankfurt (Oder), Frankfurt (Oder) – Cottbus oraz Szczecin – Kostrzyn – Rzepin - Wroclaw. Dochodzi do tego wycho-dzace z Frankfurtu nad Odra polaczenie kolejowe z Königs Wusterhausen przez Grunow.

Linia kolejowa: Berlin - Frankfurt (Oder) – granica D/PL

Ta dla relacji ruchu w Europie Zachodniej (szczególnie: NL, B, L) – Niemcy (szczególnie: Rhein/Ruhr, porty nad Morzem Pólnocnym) – Europa Srodkowa i Wschodnia (PL, RUS, kraje baltyckie) bardzo znaczaca linia kolejowa skonfigurowana jest dwutorowo i umozliwia aktualnie predkosci pociagów: 120 km/h (Berlin – Fürstenwalde) wzgl. 160 km/h (Fürsten-walde – Frankfurt (Oder)). Jedynie na odcinku: Frankfurt/O Personenbahnhof – Oderbrücke mozliwe sa tylko predkosci 40-60 km/h - a to z powodu usterek nawierzchni, prac budowla-nych oraz zlego stanu mostu kolejowego na Odrze. Ponadto przez most kolejowy na Odrze pociagi przejezdzac moga tylko jednotorowo. Do dworca osobowego we Frankfurcie nad Odra (Frankfurt/O Personenbahnhof) linia ta sterowana jest z centrali Berlin-Pankow poprzez nowoczesna elektroniczna technike nastawnicza (ESTW). Do tego zainstalowany jest nowo-czesny system komunikacyjny: GSM-R.

Linia ta jest zelektryfikowana na calej dlugosci. Urzadzenia sieci trakcyjnej az do punktu zwrotu na dworcu towarowym granicznym Oderbrücke (Grenzgüterbahnhof Oderbrücke) zasilane sa napieciem przemiennym 15 kV 16,7 Hz, aby tamze przejsc na konfiguracje napiecia jezdnego stalego 3 kV polskiej sieci.

Urzadzenia stacyjne znajduja sie w niemal doskonalym stanie, przy czym wspomniec nalezy, ze dokonano szczególnie duzych inwestycji w dworce kolejowe dalekobiezne w Berlinie oraz dworce kolejowe w Fürstenwalde i Frankfurcie nad Odra (Frankfurt (Oder)).

12

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Rozbudowa trasy

Jako pierwszy stopien rozbudowy trasy dla predkosci 160 km/h oddano do uzytku odcinek Erkner – Frankfurt (Oder) z chwila zmiany rozkladu jazdy w grudniu 2005 roku. Wyjatek stanowi odcinek Hangelsberg - Fangschleuse jeszcze z predkoscia 120 km/h, rozbudowa umozliwiajaca 160 km/h rozpoczela sie w dniu 22.10.2006 roku i zostanie zakonczona w kwietniu 2007 r. Do tego oddany zostal do uzytku nowy wiadukt kolejowy nad ulica Leipziger Straße w Frankfurcie nad Odra. Czas podrózy w relacji: Berlin Ostbahnhof – Frankfurt (Oder) zmniejszyl sie tym samym o okolo pieciu minut (pociagi typu: RegionalExpress) wzgl. ok. 15 minut (pociagi EuroCity (EC)).

Z chwila zmiany rozkladu jazdy w grudniu 2006 roku oddana zostala do uzytku nowa nastawnia elektroniczna (ESTW) na stacji granicznej Oderbrücke. Od tego czasu trasa ta jest kompletnie wyposazona w nowoczesna technike sterowania i zabezpieczenia ruchu.

Wedlug informacji uzyskanych od spólki ds. sieci (DB Netz AG) – odcinki: Berlin Ostbahnhof - Erkner oraz Bf. Frankfurt (Oder) - Oderbrücke przystosowane zostana do predkosci 120 - 160 km/h wzgl. 200 km/h w terminie pózniejszym (prawdopodobnie po, wzglednie do roku 2010). Czas podrózy pomiedzy stacjami: Berlin Ostbahnhof a Frankfurt (Oder) ma wtedy wynosic tylko 36 minut. Przedsiewziecia te uzaleznione sa od wystarczajacego sfinansowania przez wladze federalne. Docelowo w infrastrukture zainwestowanych ma byc lacznie okolo 560 milionów euro.

Po polskiej stronie, po dokonanej w ubieglych latach obszernej rozbudowie, moga byc w duzej mierze osiagane predkosci 160 km/h. Równiez tu celem jest dalsze skrócenie czasu podrózy.

Parametry eksploatacyjne dla ruchu towarowego

W ramach rozbudowy trasy, na stacjach kolejowych: Fangschleuse, Fürstenwalde, Berkenbrück, Briesen oraz Pillgram dla ruchu towarowego zrealizowano obustronnie stacyjne tory glówne dodatkowe, umozliwiajace wyprzedzanie pociagu.

Dlugosc tych torów wynosi na wszystkich stacjach conajmniej 750 m, poniewaz dostawy rud na trasach z portów morskich do huty nad Odra: Rostock / Hamburg – EKO Ziltendorf odbywaja sie juz dzis pociagami o dlugosci do 750 m. Tym samym znacznie przekraczane sa warunki wymagane dla ruchu miedzynarodowego, tj. dlugosci torów: 600 m.

Waskie gardla istnieja obecnie jeszcze w rejonie Frankfurtu nad Odra (dworce: osobowy (Personenbahnhof) oraz przy moscie granicznym na Odrze (Oderbrücke)). W r. 2007 dokonana zostanie optymalizacja torów na stacji Frankfurt (Oder), wraz z szeroko zakrojona budowa nowych zwrotnic w celu zapewnienia wystarczajaco dlugich torów umozliwiajacych wyprzedzanie dla ruchu towarowego. Wraz z nastawnia elektroniczna (ESTW) na stacji Oderbrücke) istnial bedzie na tej trasie ciagly odstep blokad wynoszacy 1.500 m – dla maksymalnej przepuszczalnosci trasy.

13

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Punkt ciezkosci ruchu towarowego bedzie mial miejsce nadal w godzinach nocnych, w których nie musi byc uwzgledniany czesty i szybki ruch osobowy (160 km/h). W przypadku taboru stosowanego dzis i w blizszej przyszlosci regula jest predkosc pociagów towarowych wynoszaca 90 km/h. Przy tej predkosci ruch towarowy odprawiany byc moze w takcie pieciominutowym (12 pociagów na godzine w danym kierunku).

Most kolejowy na Odrze

Dla ruchu transgranicznego istnieja obecnie ograniczenia w rejonie mostu kolejowego na Odrze. Krytyczny stan tego mostu umozliwia jedynie eksploatacje jednotorowa (od chwili zmiany rozkladu jazdy w grudniu 2005 roku) z predkoscia 50 km/h przez tor kierunkowy Frankfurt nad Odra > Kunowice, który to tor doprowadzony zostal do stanu uzywalnosci za 370.000 euro.

DB Netz AG planuje, aby bedacy w zlym stanie most kolejowy zastapic zupelnie na nowo wybudowanymi mostami nad obszarami zalewowymi Odry oraz pretowym mostem lukowym nad glównym nurtem rzeki Odry (przejezdnosc przez most: kazdorazowo 100 km/h). Przedsiewziecia te obejmowac beda kwote kosztów ok. 20 milionów euro i zakonczone zostana prawdopodobnie pod koniec 2008 roku.

Po tym jak zakonczone zostalo planowanie projektu, mialo jeszsze w roku 2006 zawarte zostac porozumienie finansowe pomiedzy Polska a Niemcami (umowa panstwowa). Nastepnym krokiem jest postepowanie w celu ustalenia planu zabudowy oraz przetarg na przedsiewziecia budowlane. W pazdzierniku 2007 r. powinny zaczac sie wlasciwe prace budowlane, razem w czterech fazach budowy, w których najpierw na nowo zbudowany zostanie pólnocny, a nastepnie poludniowy tor na moscie.

ryc. 11: Most kolejowy na Odrze we wrzesniu 2005 roku

zródlo: DB Netz AG

14

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Graniczna stacja towarowa Oderbrücke

Graniczna stacja towarowa Oderbrücke znajduje sie w zlym stanie wskutek zaawansowanego wieku zbudowanych tam urzadzen oraz wskutek duzej ilosci ruchu na przestrzeni wielu dekad.

Do dyspozycji jest osiem torów. Sa one jeszcze podzielone na grupe importowa i grupe eksportowa – po cztery tory – i odpowiednio jednostronna sygnalizacja. Wraz z oddaniem do uzytku na tym dworcu z koncem 2006 roku nastawni elektronicznej (ESTW Oderbrücke), do dyspozycji jest osiem torów z obustronna sygnalizacja (dwa tory liniowe i szesc torów odprawowych). Aktualnie modernizowane sa oba centralnie przebiegajace tory liniowe (wymiana torów, budowa nawierzchni). Calosciowa modernizacja torów trwac bedzie jeszcze w roku 2007.

Na dworcu Oderbrücke odbywa sie wymiana lokomotyw elektrycznych, co spowodowane jest innym zasilaniem trakcji elektrycznej po obu stronach granicy. Pociagi wjezdzaja na tory dworca i z opuszczonymi odbierakami pradu przemieszczaja sie az do sygnalizatorów wyjazdowych. Lokomotywa manewrowa z tej stacji dokonuje przemanewrowania lokomotywy trakcyjnej z toru, po czym lokomotywa elektryczna polskiego wzglednie niemieckiego partnera przejmuje pociag.

Podczas postoju przeprowadzane sa czynnosci zwiazane z odprawami granicznymi. Obejmuja one w szczególnosci odprawe dokumentów przewozowych przez urzedy celne (nie ma tu torowych urzadzen wagowych), przeglad wjazdowy i w razie potrzeby regulacje taboru przez rewidentów wagonowych.

Z powodu istniejacych warunków geograficznych (lokalizacja na nasypie, w obszarze przyrodniczym ekologicznie wrazliwym) nie jest praktycznie mozliwe powiekszenie tej stacji. Pion ruchu towarowego w koncernie Deutsche Bahn: Stinnes Logistics / Railion – jako kompetentny operator w transgranicznym ruchu kolejowym towarowym w planach dlugofalowych rozwaza mozliwosc, aby odprawy przeniesc na polska strone - do Rzepina, na istniejacy tam nieporównanie bardziej rozlegly teren stacyjny.

15

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 12, 13: Oderbrücke – graniczna stacja kolejowa towarowa w sierpniu 2006 roku (lewa: widok w kierunku dworca osobowego Frankfurt nad Odra; prawa:. widok w kierunku mostu kolejowego na Odrze)

Inne obiekty ruchu towarowego i urzadzenia przeladunkowe we Frankfurcie nad Odra

Stacja rozrzadowa we Frankfurcie nad Odra (Rangierbahnhof Frankfurt (Oder))

Stacja rozrzadowa we Frankfurcie nad Odra miala duze znaczenie w kolejowym ruchu towarowym w NRD. Ponad 500 zatrudnionych wtedy pracowników odprawialo okolo 50 pociagów towarowych dziennie. Od roku 1990 bardzo szybko zmalalo znaczenie tego obiektu. Powodem tego jest znaczne obnizenie funkcji zbiorczej i rozdzielczej stacji rozrzadowej w zwiazku z wejsciem w zycie mocno zmienionych metod w ruchu towarowym oraz ogólnym trendem do dluzszych relacji eksploatacyjnych i wzrastajacemu zaangazowaniu terminali transportu mieszanego (ruch kontenerowy).

DB Netz AG planuje, aby – w zwiazku z zaistnialym juz przestawieniem na nastawnie elektroniczna (ESTW) zredukowac urzadzenia torowe do sensownej konfiguracji eksploatacyjnej (optymalizacja urzadzen). Z dniem 20.12.2005 r. stacja rozrzadowa we Frankfurcie nad Odra zostala ponadto przewlaszczona i stala sie samodzielnym podmiotem.

Terminal transportu mieszanego, wchodzacy w sklad ETTC we Frankfurcie nad Odra (KV-Terminal ETTC Frankfurt (Oder))

W obrebie dawnej grupy poludniowej na stacji rozrzadowej we Frankfurcie nad Odra uruchomiono w dniu 06.04.2005 r. (wybudowany juz pod koniec 2001 r.) terminal przeladunkowy Centrum Ruchu Towarowego Euro Transport & Trade Centers (skrót: KV- Terminal ETTC) przeznaczony dla transportu mieszanego. Terminal ten sklada sie z dwóch torów przeladunkowych o dlugosci 620 m, dwa dzwigi ruchome (suwnice) oraz powierzchnie przeladunkowa okolo 20.000 m². Wlascicielem tego obiektu, który kosztowal 10 milionów euro, jest miasto Frankfurt nad Odra, a dzierzawca jest BTS 16

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Kombiwaggon. Istnieje tam jednostronny tor bocznicowy laczacy ten terminal z urzadzeniami torowymi dworca osobowego we Frankfurcie nad Odra - poprzez tor rozrzadowy. Zabezpieczenie poprzez dworzec osobowy zapewnia codzienna eksploatacje calodobowa.

Aktualna oferta terminalu transportu mieszanego sklada sie z trzech pociagów towarowych kontenerowych bezposrednich (jednogrupowych) na tydzien i kierunek w polaczeniu bezposrednim: Frankfurt (Oder) – Bremerhaven / Hamburg oraz ruchu pociagów pojedynczych (publiczna placówka ruchu towarowego). Planowane sa kolejne relacje (Brzesc / Moskwa, Zaglebie Ruhry/Ruhrgebiet / zachodnie porty morskie nad Morzem Pólnocnym, Wlochy). Obecnie przeladowywane sa glównie produkty przeznaczone dla regionu Brandenburgii wschodniej wzglednie w tym regionie wyprodukowane. Wedlug informacji operatorów: BTS Kombiwaggon (terminal) oraz spedycji Spedition Petersen (ruch pociagów) stopien wykorzystania pociagów towarowych wynosi 65-75 % - jednakze eksploatacja nie pokrywa kosztów. Zamierza sie zwiekszyc ilosc pociagów kontenerowych od stycznia 2007 roku – do pieciu na tydzien.

ryc. 14: Terminal transportu mieszanego (wchodzacy w sklad ETTC) w sierpniu 2006 r.

Miasto Frankfurt n. Odra jest za pewna forma optymalizacji urzadzen, która nie ograniczy eksploatacji terminalu transportu mieszanego wzglednie nie obciazy go dalszymi wysokimi kosztami. Stalo sie to wyraznie w zwiazku z sprzeciwami w ramach udzialu TÖB w postepowaniu w sprawie o wydanie zezwolenia, wszczetego przez DB Netz AG.

Miasto Frankfurt nad Odra zamierza wynajac od DB Netz AG (Spólka Akcyjna ds. Sieci koleji niemieckich Deutsche Bundesbahn) kolejne tory (konkretnie: cztery tory – jako rezerwe zdolnosci eksploatacyjnej) wzgl. przejac cala niezbedna infrastrukture torów i we wlasnej gestii eksploatowac ja – jako bocznice. Negocjacje w tej sprawie nie zostaly jeszcze zakonczone. Spólka DB Netz AG zobowiazala sie, aby w roku 2006 nie demontowac torów wylaczonych chwilowo z ruchu, ale przewidzianych dla terminalu transportu mieszanego – jako rezerwe.

17

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Linia kolejowa: granica D/PL – Poznan – Warszawa

Europejskie usytuowanie

Linia ta jest czescia skladowa Paneuropejskiego Korytarza Transportowego II (Pan- European Transport Corridors II) Berlin – Warszawa – Minsk – Moskwa, zdefiniowanego przez Komisje Europejska, któremu przypisuje sie zasadnicze znaczenie dla stosunków handlowych pomiedzy Unia Europejska a Federacja Rosyjska. ryc. 15: Usytuowanie linii kolejowej Berlin – Warszawa w kontekscie Rail Baltica

trasa Via Baltica

Europejski Korytarz Transportowy I

Europejski Korytarz Transportowy II

badany rejon

zródlo: podloze graficzne - mapa PKP z 1997 r.

Korytarz II laczy wieksza czesc osrodków przemyslowych Unii Europejskiej z centrami przemyslowymi Federacji Rosyjskiej (Moskwa, Niznyj Nowgorod, Samara, Togliatti, Wolgograd i Swierdlowsk). Udzial rosyjskiego handlu zagranicznego przypadajacy na Unie Europejska wyniósl 31% w roku 2003. Choc wieksza czesc eksportów z Rosji to energia w formie ropy naftowej lub gazu przesylanych rurociagami, pozostaje duza czesc wolumenu transportu w formie rud, metali oraz produktów czesciowo przetworzonych.

18

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Przewidywany jest staly wzrost wykorzystania taboru przewozacego w obu kierunkach produkty w pelni przetworzone. Trase Rail Baltica osiaga sie w Warszawie, skad odgalezia sie ona jako Paneuropejski Korytarz Transportowy I.

Stan faktyczny

W ramach „Porozumienia pomiedzy Federalnym Ministerstwem ds. Komunikacji, Budownictwa i Mieszkalnictwa Republiki Federalnej Niemiec (Bundesministerium für Verkehr, Bau- und Wohnungswesen der Bundesrepublik Deutschland) a Ministrem Infrastruktury Rzeczpospolitej Polski o wspólpracy przy rozwoju polaczen kolejowych Berlin – Warszawa (C-E 20) oraz Dresden – Wroclaw (E30/C-E 30)“ z dnia 5 czerwca 2003 roku cele planowanych przedsiewziec zostaly blizej skonkretyzowane (tylko dla linii kolejowej Berlin – Warszawa):

· predkosc maksymalna 160 km/h · dopasowanie do parametrów Porozumien AGC i AGTC odnosnie do przepustowosci i klasy obciazen · zredukowanie czasu podrózy z ponad 6 godzin do nie wiecej niz 5 Stunden (ruch EC) · zharmonizowanie warunków technicznych w ruchu kolejowym pomiedzy panstwami · zwiekszenie standardów dla transportu towarowego, przede wszystkim równiez dla transportu towarowego mieszanego · podwojenie udzialu transportu kolejowego w rynku w tym korytarzu (sytuacja wyjsciowa: 4% ruch osobowy, 2 % ruch towarowy) · realizacja do konca roku 2006

Istotna realizacja zdefiniowanych przedsiewziec oczekiwana jest do konca roku 2006. Odchylenia od stanu docelowego beda wtedy mialy miejsce jedynie w obrebie stacji Swiebodzin, Zbaszynek, Zbaszyn, Poznan (czesciowo) oraz Konin, a takze przypuszczalnie w czesciach odcinka Lowicz – Warszawa geben.

Orientacyjny poglad odnosnie do istotnych przedsiewziec na tej linii kolejowej, wlacznie z dotacjami z Unii Europejskiej, daje nastepujaca tabela (patrz rycina 16). Linia kolejowa: granica panstwa D/PL - Rzepin – Terespol – granica panstwa PL/BY zajmuje w Narodowym Planie Rozwoju na lata 2007–2013 (patrz rycina 17) zajmuje nadal bardzo wazna role.

19

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 16: Przedsiewziecia na trasie kolejowej E 20 (Berlin – Warszawa – Rosja)

kategoria przedsie- dlu- pocz. zak. koszty zródlo dotacji linii kraj odcinek wziecie gosc (rok) (rok) status (mln €) (w przypadki dotacji (km) z Unii Europejskiej) os glówna Niemcy Berlin – Frankfurt/O modernizacja 84,0 1997 2010 539 ERDF: 103 mln € – granica D/PL os glówna Polska Kunowice - Rzepin modernizacja 25,0 2002 2005 zakon- 24 fundusz spójnosci (75%) czone os glówna Polska wezel Poznan modernizacja 2003 2009 105 fundusz spójnosci (75%) os glówna Polska Warszawa – modernizacja 38,0 2002 zakon- Minsk Mazowiecki czone os glówna Polska Minsk Mazowiecki – modernizacja 52,0 2000 2006 zakon- 133 fundusz spójnosci (75%) Siedlce czone os glówna Polska Siedlce – Terespol modernizacja 121,0 2004 2007 291 fundusz spójnosci (75%) (etap I) os glówna Polska Lowicz – modernizacja 182,0 2010 Skierniewice – (obwodnica dla Luków ruchu towar.) os glówna Polska Malaszewicze – modernizacja 2002 zakon- Terespol (przejscie czone gran.) os glówna Polska granica BY/RUS - naprawa 500,0 EBRD Moskwa zródla: PKP 2006, HB Verkehrsconsult / VTT 2005, badania wlasne

ryc. 17: Rozwój polskiej sieci kolejowej w biezacym programie operacyjnym

zródlo: www.plk-sa.pl

20

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

W linie zaliczona do dotowania przez UE i oznaczona jako Europejski Szlak Kolejowy E- 20 zainwestowanych ma byc lacznie 1.709 milionów euro w okresie objetym planem przy ko-finansowaniu przez Europejski Fundusz Spójnosci, a w zaliczona i oznaczona E-75 polska czesc Rail Baltica zainwestowana ma byc kwota 380 milionów euro (por. ryc. 15).

W tym kontekscie projekt linii o duzych predkosciach Warszawa – Lódz – Poznan / Wroclaw jest znaczny, albowiem w Narodowym Planie Rozwoju na lata 2007 – 2013 dla pierwszej fazy przewidziane sa inwestycje w wysokosci 1.700 mln euro – równiez przy ko- finansowaniu przez Europejski Fundusz Spójnosci. W rezultacie w perspektywie srednio do dlugofalowej powstana dodatkowe moce eksploatacyjne dla osi Berlin – Poznan – Warszawa, poniewaz na istniejacej trasie Poznan – Warszawa uwolnione zostana przypuszczalnie dodatkowe moce eksploatacyjne dla ruchu towarowego, albowiem ruch osobowy przemieszczony zostanie w wiekszosci na linie o duzych predkosciach.

Przygraniczny odcinek linii kolejowej do Rzepina oraz w obrebie województwa lubuskiego

W modernizacje na odcinku: granica panstwa D/PL – Rzepin zainwestowano 30 milionów euro przy 60 % dotacji z programu przedakcesyjnego ISPA (Instrument for Structual Policies for Pre-Accession). Modernizacje 16 km odcinka zakonczono juz w roku 2005 (por. ryc. 16 u góry). Z przedsiewzieciem tym zwiazane byly nastepujace cele:

· sanitacja i modernizacja wszystkich czesci odcinka oprócz budowy wierzchniej z roku 1995, w przypadku której odnowiono tylko krytyczne czesci podtorza · wzmocnienie mostów w wymaganym zakresie · zwiekszenie przelotowosci linii i bezpieczenstwa ruchu przy pomocy automatycznych blokad liniowych urzadzenia sygnalizacyjne odpowiednio do ERTMS / ETCS TAP · przewody sieci trakcyjnej i podstacje transformatorowe · przejscia i przejazdy przez tory · urzadzenia peronowe z uproszczeniem chodników dla pieszych · predkosci jazdy do 160 km/h · utrzymanie norm AGC i AGTC

Podczas gdy na odcinku Kunowice – Rzepin jezdzic mozna z predkoscia 160 km/h, to na odcinku: granica panstwa – Kunowice istnieja ograniczenia do 100 km/h wskutek lukowatego wytyczenia trasy. DB Netz AG wskazuje ponadto na to, ze polski operator sieci PLK dopuszcza na tym odcinku – z powodu przepisów innych niz po stronie niemieckiej – tylko predkosc srednia 80 km/h.

Linia ta wyposazona jest w elektroniczne urzadzenia nastawnicze produkcji niemieckiej (Adtranz, dzis: Bombardier Transportation) oraz jednopoziomowe przejscia i przejazdy przez tory.

21

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 18: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej w rejonie województwa lubuskiego

CHARAKTERYSTYKA ODCINKA granica D/PL – Rzepin – Poznan - Warszawa (w województwie lubuskim) numer odcinka PLK / 003 / korytarz kolejowy E 20 rodzaj trakcji zelektryfikowana ilosc torów dwutorowy znaczenie wazny panstwowy korytarz kolejowy rodzaje ruchu osobowy dalekobiezny, osobowy lokalny, towarowy Vmax 120 - 160 km/h dlugosc odcinka 96 km

Zabezpieczenie ruchu na tym odcinku odbywa sie w technice SHP (samoczynne hamowanie pociagu) (niem.: PZB = punktförmige Zugbeeinflussung), czyli podobnie jak po stronie niemieckiej; jednakze – pomimo dalekoidacej jednakowosci budowy – nie ma kompatybilnos-ci systemów, zatem w lokomotywach partnerów niemieckich system ten, zainstalowany w pulpicie maszynisty, musi zostac wylaczony (patrz równiez rozdzial 3.2). Przygotowywane jest wyposazenie tego odcinka w nowoczesna technike telekomunikacyjna (GSM-R).

ryc. 19, 20: Impresje z dworca kolejowego Kunowice (kierunek spojrzenia: Slubice wzgl. Rzepin)

22

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Stacje / urzadzenia ruchu towarowego

Podczas gdy istniejaca stacja Kunowice zostala zmodernizowana, to w rejonie skrzyzowania drogi krajowej nr 29 na poludniowym-wschodzie miasta Slubice powstala nowa, nowoczesna stacja: Slubice. Obie stacje funkcjonuja jako przystanki w lokalnym ruchu osobowym, kazdy z dwoma peronami zewnetrznymi bezposrednio przy torach szlakowych.

ryc. 21, 22: Stacja Slubice (oba widoki w kierunku Kunowic)

Nie ma tu torów umozliwiajacych wyprzedzanie ruchu towarowego, gdyz przez bliskosc stacji Rzepin o bardzo duzej pojemnosci nie jest to wymagane. Na stacji Kunowice istnieje bocznica dla ruchu towarowego o malej i skromnymi mozliwosciami przeladunkowymi (rampa, droga ladunkowa / plac ladunkowy).

ryc. 23, 24: Stacja Kunowice –urzadzenia peronowe i bocznica dla ruchu towarowego (oba widoki w kierunku Rzepina)

23

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Wezel kolejowy Rzepin

Na stacji Rzepin z odcinkiem korytarza kolejowego E 20 krzyzuje sie polaczenie kolejowe PÓLNOC-POLUDNIE Szczecin – Kostrzyn – Rzepin – Zielona Góra – Wroclaw. Konfiguracja stacji odzwierciedla historyczny rozwój tego wezla kolejowego. Pólnocna czesc urzadzen peronowych i torowych przyporzadkowana jest trasie Berlin – Warszawa, a czesc poludniowa – polaczeniu PÓLNOC-POLUDNIE. Pomiedzy nimi, w polozeniu wyspowym, znajduje sie budynek dworca osobowego. Stan tego wezla jest nastepujacy: zmodernizowane urzadzenia peronowe i torowe w czesci pólnocnej, ale jednoczesnie istniejaca potrzeba odnowy urzadzen w czesci poludniowej.

ryc. 25, 26: Stacja Rzepin (urzadzenia peronowe w czesci pólnocnej, widoki w kierunku: zachodnim / wschodnim)

Na swoim zachodnim czole stacja Rzepin dysponuje bardzo duzymi mozliwosciami eksploatacyjnymi do formowania pociagów, odprawiania ich i kontroli ruchu towarowego.

Przestronna pólnocna formacja torów przyporzadkowana torom liniowym Berlin – Warszawa oferuje, dzieki przedsiewzieciom zrealizowanym w ramach rozbudowy linii, duza moc eksploatacyjna i nowoczesny standard. Formacja poludniowa dysponuje srednia moca eksploatacyjna i wymaga modernizacji, a tym samym dopasowania do standardu formacji poludniowej.

Dla ruchu towarowego tranzytowego w relacji Szczecin – Kostrzyn – Zielona Góra – Wroclaw (polaczenie PÓLNOC-POLUDNIE) istnieje mozliwosc okrazenia stacji Rzepin przez trase okrezna o dlugosci ok. 7 km. Jest ona dwutorowa, zelektryfikowana, a pociagi moga poruszac sie po niej z predkoscia do 80 km/h. Wylaczenie z trasy glównej ma miejsce okolo 2 km na pólnocny-zachód od stacji Rzepin w poblizu miejscowosci Drzensko. Nastepnie przekraczana jest (góra wiaduktu) trasa Berlin – Warszawa, a na pewnym odcinku okreznica przebiega w bezposredniej bliskosci równolegle do drogi europejskiej E30 i w rejonie skrzyzowania z nia wlacza sie w tor zasadniczy linii kolejowej w kierunku Zielonej Góry.

24

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Sama linia zasadnicza z kierunku Szczecina skonfigurowana jest dwutorowo, a z kierunku Zielonej Góry tylko jednotorowo, przy czym wykorzysana moze byc tylko formacja poludniowa urzadzen torowych towarowych; mozliwy jest jednak wyjazd w kierunku Kunowic / Berlina.

W przeciwienstwie do tego – pociagi towarowe na trasie Berlin – Warszawa moga, za posrednictwem toru laczacego na wschodnim czole stacji Rzepin, korzystac z obu formacji torów towarowych, wlacznie z mozliwoscia jazdy w kierunku Szczecina wzgl. Zielonej Góry.

ryc. 27, 28: Urzadzenia torowe towarowe na zachodnim czole stacji Rzepin (formacja pólnocna i poludniowa, oba widoki w kierunku Kunowic)

Trasa kolejowa Szczecin – Rzepin - Wroclaw

W polskiej sieci kolejowej trasa ta stanowi szeroka styczna PÓLNOC-POLUDNIE i jest zakwalikowana jako wazny panstwowy korytarz kolejowy (CE 59). Zgodnie z krajowym planem rozwoju na lata 2007-2013 na rozbudowe odcinka Rzepin – Wroclaw (223 km) zaplanowano inwestycje o wolumenie 650 milionów euro (por. równiez mape rozwoju polskiej sieci szynowej w biezacym planie rozwoju, ryc. 17).

Odcinek Kostrzyn – Zielona Góra rozwazany jest dodatkowo jako trasa czesciowa dla zachodniego wariantu (uzyskujacego w zamiarach coraz wieksze znaczenie) polaczenia kolejowego pomiedzy dwoma glównymi osrodkami miejskimi województwa lubuskiego: Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra.

25

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 29: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej w rejonie województwa lubuskiego

CHARAKTERYSTYKA ODCINKA Szczecin – Rzepin - Wroclaw (w województwie lubuskim) numer odcinka PLK / 273 / korytarz kolejowy CE 59 rodzaj trakcji zelektryfikowana ilosc torów dwutorowy znaczenie wazny panstwowy korytarz kolejowy rodzaje ruchu osobowy dalekobiezny, osobowy lokalny, towarowy Vmax 40 – 60 km / h dlugosc odcinka 146 km

Do tej pory obecny stan tej trasy prawie nie daje po sobie poznac nic z jego przyszlego zamierzonego znaczenia. Jest ona co prawda na calej swej dlugosci skonfigurowana dwutorowo oraz zelektryfikowana, jednakze dopuszczalne predkosci odcinkowe wahaja sie bardzo znacznie w przedziale 40–100 km/h – w zaleznosci od stanu utrzymania odcinków. Predkosci 120 km/h niezbedne dla ruchu szybkiego nie sa osiagane. Aktualnie wykonywane sa przedsiewziecia majace na celu usuniecie powodów znacznych zalaman predkosci na odcinku Rzepin – Zielona Gora.

ryc. 30, 31: Urzadzenia peronowe w poludniowej czesci stacji Rzepin

26

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 32: Dwutorowe przejscie (obwodnica) na zachodzie stacji Rzepin (na wysokosci przejazdu z droga lokalna Rzepin – Nowe Biskupice; w tle przejazd przez trase Berlin – Poznan – Warszawa) ryc. 33: Jednotorowe wprowadzenie szlaku na poludniowo-wschodnim czole stacji Rzepin (widoczny wjazd sezonowego pociagu pospiesznego Wroclaw – Swinoujscie)

Odcinek: Berlin – Strausberg – Küstrin-Kietz – granica D/PL

Do roku 2010 od miejscowosci Strausberg zmodernizowana zostanie technika sterowania i zabezpieczenia ruchu, a nawierzchnia przystosowana zostanie do predkosci odcinkowej 120 km/h. Pierwszy odcinek budowy z nastawnia elektroniczna (ESTW-Z) Küstrin-Kietz oddany do uzytku z chwila zmiany rozkladu jazdy w grudniu 2006 r. W tym pakiecie przedsiewziec zawarta jest m. in. sanitacja mostów w pasie nadrzecznym Odry.

Projekt ten obejmuje równiez elektroniczna technike ESTW po polskiej stronie – az do stacji Kostrzyn. Wskutek tego utworzone zostanie wyrazne zlacze systemowe w wezle kolejowym Kostrzyn nad Odra.

Dalsza modernizacja trasy na odcinku Berlin Ostkreuz – Strausberg nie zostala jeszcze kon-kretnie umiejscowiona w planach (od roku 2010). Przedsiewziecie to obejmie takze przebu-dowe dworca Strausberg.

27

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 34: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Berlin – Strausberg – Küstrin-Kietz – granica D/PL

CHARAKTERYSTYKA ODCINKA Berlin – Strausberg – Küstrin-Kietz – granica (w Brandenburgii) D/PL numer odcinka PLK / 6078 / -- korytarz kolejowy rodzaj trakcji brak elektryfikacji ilosc torów jednotorowy (odcinek Trebnitz – Seelow-Gusow dwutorowy) znaczenie regionalne; w szczególnosci (jako odcinek objazdowy) ponadregionalne rodzaje ruchu osobowy lokalny, towarowy Vmax 100 km/h dlugosc odcinka 68 km

Odcinek: granica D/PL – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. – Krzyz – Tczew

Z powodu zuzycia oraz zaniedbania napraw na odcinkach czesciowych trase te pociagi pokonywac moga tylko z maksymalna predkoscia 40-60 km/h – tak, ze czas podrózy w ruchu osobowym na odcinku Kostrzyn – Gorzów Wlkp. zwiekszyl sie do 41 minut (o 7 minut wiecej niz poprzednio). Niezbedne ograniczenia wynikaja w szczególnosci z deficytów stanu nawierzchni, zlej widocznosci oraz niedostatków techniki sterowania i zabezpieczenia ruchu.

Dzieki inwestycjom w wysokosci 8 milionów zlotych w okresie lat 2007-2010 osiagnieta ma zostac ponownie na calej dlugosci predkosc maksymalna 100 km/h. Aktualne wykorzystanie odcinka wynosi dziennie 22 pociagi osobowe i 8 towarowych.

28

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 35: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. – Krzyz – Tczew

CHARAKTERYSTYKA ODCINKA granica D/PL – Kostrzyn – Gorzów – Krzyz – Tczew (w województwie lubuskim) numer odcinka PLK 203 / -- / korytarz kolejowy rodzaj trakcji brak elektryfikacji ilosc torów dwutorowy znaczenie regionalne ruch osobowy lokalny, towarowy Vmax 100 km/h z ograniczeniami (40-60 km/h) dlugosc odcinka 51 km

Trasa ta na odcinku Gorzów Wlkp. – Kostrzyn moglaby zyskac na znaczeniu przez przystosowanie jej do szybkiego ruchu regionalnego pomiedzy dwoma glównymi osrodkami miejskimi województwa lubuskiego: Gorzów Wlkp. i Zielona Góra. Warunkiem jest jednak przede wszystkim budowa luku lacznikowego w Kostrzynie. W rezultacie tego czas podrózy w tej relacji zredukowany zostalby do 132 min (o 52 min mniej niz obecnie). Jako alternatywa rozwazany jest przebieg odcinka przez Miedzyrzecz – Zbaszynek.

ryc. 36, 37: Odcinek: Kostrzyn – Tczew; dworzec Kostrzyn nad Odra

29

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Odcinek: Eberswalde – Werbig – Frankfurt (Oder)

W ostatnich latach w etapach odnowiona zostala nawierzchnia. Rozpoczeto ponadto modernizacje przejazdów kolejowych. Przewiduje sie, aby do ok. roku 2012 na odcinku czesciowym: Eberswalde – Werbig umozliwic predkosc odcinkowa 80 km/h. Otwarta jest jeszcze sprawa realizacji czwartego etapu budowy ESTW Ostbahn (centrala na stacji Küstrin-Kietz) w przebiegu odcinka: Bad Freienwalde – Frankfurt (Oder). Mozliwe jest, ze zastosowana zostanie bardziej ekonomicznie oplacalna, prosta technika sterowania i zabezpieczenia ruchu.

ryc. 38: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Eberswalde – Werbig – Frankfurt (Oder)

CHARAKTERYSTYKA ODCINKA Eberswalde – Werbig – Frankfurt (Oder) (w Brandenburgii) numer odcinka / 6758, 6156 / -- korytarz kolejowy rodzaj trakcji brak elektryfikacji ilosc torów jednotorowy znaczenie regionalne ruch osobowy lokalny, towarowy Vmax 60 km/h (Ew. – Werbig); 100 km/h (Werbig – Ff./O) dlugosc odcinka 85 km

30

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Odcinek: Frankfurt (Oder) – Grunow – Königs Wusterhausen

Celem jest, aby równiez tu, do ok. roku 2012 zapewnic predkosc odcinkowa 80 km/h. Prace dotyczace nawierzchni (ok. 25 %) urzadzen przejazdów kolejowych (w duzym stopniu zmodernizowane) znajduja sie w zaawansowanym stadium. Scentralizowanie nastawni na odcinku Frankfurt (Oder) – Grunow jest juz zostalo juz zakonczone.

ryc. 39: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Frankfurt (Oder) – Grunow – Königs Wusterhausen

CHARAKTERYSTYKA ODCINKA Frankfurt (Oder) – Grunow – Königs Wusterhausen (w Brandenburgii) numer odcinka / 6253, 6520 / -- korytarz kolejowy rodzaj trakcji brak elektryfikacji ilosc torów jednotorowy znaczenie regionalne ruch osobowy lokalny, towarowy Vmax 60 km/h (Grunow – Kwh); 100 km/h (Ff./O – Grunow) dlugosc odcinka 82 km

31

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Odcinek: Frankfurt (Oder) – Guben - Cottbus

Na trasie tej pociagi poruszac sie moga z predkoscia 120 km/h, a od stacji Peitz Ost z predkoscia 140 km/h przy dalszym istnieniu dwutorowosci. Przy zalozeniu utrzymywania w nalezytym stanie technicznym i punktowe odnawianie czesci zamiennych, nie sa tu wymagane zasadnicze czynnosci zapewniajace utrzymanie obecnego czasu podrózy. Modernizacja urzadzen przejazdów kolejowych jest na ukonczeniu.

Pion ds. sieci DB Netz AG odroczyl planowanie nastawni elektronicznej ESTW Guben. Obecnymi przedsiewzieciami jest dopasowanie planu utrzymania parametrów toru na stacji Guben w celu uproszczenia dróg jezdnych w kierunku granicy (Gubin).

ryc. 40: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: Frankfurt (Oder) – Guben - Cottbus

CHARAKTERYSTYKA ODCINKA Frankfurt (Oder) – Guben – Cottbus (w Brandenburgii) numer odcinka / 6153, 6345 / -- korytarz kolejowy rodzaj trakcji zelektryfikowana ilosc torów dwutorowy znaczenie ponadregionalne ruch osobowy lokalny, towarowy Vmax 120 km/h (Frankfurt/O – Peitz Ost); 140 km/h (Peitz Ost - Cottbus) dlugosc odcinka 86 km

2.1.2 Inne odcinki linii kolejowych majace znaczenie dla transgranicznego ruchu towarowego pomiedzy Polska a Niemcami

Dla zróznicowanego usytuowania i oceny odcinków linii kolejowych, którymi nacechowany jest badany rejon i które przedstawione zostaly w rozdziale 2.1.1, sensowne wydaje sie rozpatrzenie takze pozostalej infrastruktury sieci kolejowej, majacej znaczenie dla transgranicznego ruchu towarowego kolejowego pomiedzy Polska a Niemcami.

Przygraniczna siec ruchu szynowego zostala zarówno po niemieckiej, jak i po polskiej stronie bardzo znacznie rozrzedzona; wszystko to po to, aby – przez koncentracje na sieci glównej oraz odcinki regionalne w aglomeracjach, w zwiazku z kolejnymi dzialaniami w restrukturyzacji rynku – osiagnac krótkoterminowe efekty modernizacyjne. Proces ten,

32

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

bedacy w pelnym toku zwlaszcza w PKP, daje taki skutek, ze zarówno stan infrastruktury, jak i taboru przedstawia sie bardzo heterogennie.

Na ponizszej rycinie przedstawiona jest przykladowo struktura sieci kolejowej w województwie lubuskim. Równiez na kolejnych rycinach indywidualnych z wiekszymi szczególami przedstawione sa kolejne, znaczace dla niniejszego opracowania, odcinki linii kolejowych RP oraz plany PLK S.A.

ryc. 41: Siec kolejowa w województwie lubuskim

kategorie tras

trasa o znaczeniu krajowym trasa o znaczeniu regionalnym trasa unieruchomiona warianty tras dla ~ zyskujacego na znaczeniu polaczenia szynowego pomiedzy dwoma glównymi osrodkami miejskimi: Go- rzów Wlkp. – Zielona Góra

# przez Kostrzyn – Rzepin (korytarz zachodni) ~ przez Miedzyrzecz – Zbaszynek # (korytarz wschodni)

rozpatrywane odcinki (rozdz. 2.1.1 i 2.1.2)

polaczenia ponadregionalne

003 (Frankfurt/O) - Kunowice – Rzepin – Zbaszynek – (Warszawa) 273 (Szczecin) – Kostrzyn – Rzepin – Zielona Góra – (Wroclaw)

polaczenia regionalne

014 (Forst) - Zasieki – Zagan – (Glogów – Lódz) 203 (Küstrin-Kietz) – Kostrzyn – Gorzow Wlkp. – (Krzyz – Tczew) 275 (Guben) – Gubinek – Zagan – (Wroclaw) 358 (Guben) – Gubin – Zbaszynek zródlo: PLK S.A. 2006

33

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Odcinek: granica D/PL – Gubin – Zbaszynek

Ten jednotorowy szlak dzieli sie na szlak czesciowy zachodni (Gubin i Czerwiensk) wylacznie o ruchu towarowym i szlak czesciowy wschodni (Czerwiensk i Zbaszynek) z dodatkowym ruchem osobowym.

Aktualne wykorzystanie szlaku czesciowego wschodniego z 30 pociagami w ruchu towaro-wym i 20 pociagami w ruchu osobowym ocenic nalezy – jako dla szlaku jednotorowego – jako stosunkowo duze, co wskazuje na jego stosunkowo duze znaczenie.

Aktualny stan szlaku nacechowany jest znacznymi ograniczeniami, które sa skutkiem przede wszystkim zaniedbania utrzymania go we wlasciwym stanie technicznym. Stan podtorza wschodniego odcinka okreslany jest jako az tak zly, ze przy dalszym zaniechaniu przedsiewziec remontowych do roku 2010 grozi jego unieruchomienie. PLK propunuja, aby w okresie lat 2007-2010 zainwestowac tu kwote 3 milionów zlotych, dzieki której odnowione moglyby zostac uszkodzone i zuzyte obszary (naprawa podtorza i torów, wymiana szyn), aby osiagnac maksymalna predkosc 90 km/h.

W innym scenariuszu PLK proponuje na okres 2009-2013 przedsiewziecia idace dalej niz podano powyzej, o wolumenie inwestycyjnym 60 milionów zlotych, dzieki którym osiagnieta moglaby byc predkosc odcinkowa 120 km/h.

Punkt ciezkosci aktualnych planów zwiazanych z wprowadzeniem poprawki odnosi sie do odcinka trasy Czerwiensk – Zbaszynek. W ramach badania wariantów dla szybkiego polaczenia szynowego pomiedzy Gorzowem Wlkp. a Zielona Góra, ten wlasnie odcinek odgrywa role jako szlak czesciowy dla wschodniego wariantu. Obecny czas podrózy w ruchu osobowym wynoszacy 81 minut zredukowany ma zostac – odpowiednio do przyszlej predkosci maksymalnej: do 46 (przy 90 km/h) wzgl. do 35 minut.

ryc. 42: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Gubin – Zbaszynek

CHARAKTERYSTYKA ODCINKA granica D/PL – Gubin - Zbaszynek (w województwie lubuskim) numer odcinka PLK / 358 / --- korytarz kolejowy rodzaj trakcji Czerwiensk – Zbaszynek zelektryfikowana; w pozostalej czesci brak elektryfikacji ilosc torów jednotorowy znaczenie wazny panstwowy korytarz kolejowy ruch osobowy lokalny (Czerwiensk – Zbaszynek), towarowy Vmax 60 km/h (brak danych z odcin-ka Gubin – Czerwiensk) dlugosc odcinka 95 km

34

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Odcinek: granica D/PL – Gubinek – Zagan – Wroclaw

Obecnie trasa ta nie jest przejezdna na calej dlugosci; odcinek: granica D/PL – Gubinek – Lubsko, niezbedny do przekroczenia granicy jest unieruchomiony. Trwaja obecnie negocjacje dotyczace koncowego demontazu. Podczas gdy PLK faworyzuja likwidacje, to trzy wspólnoty terytorialne lezace przy tej trasie odmówily zgody na likwidacje. Otwarta jest tym samym jej przyszla uzytecznosc w transgranicznym ruchu towarowym.

Z powodu malego, jedynie regionalnego znaczenia tej trasy, relatywnosc wydaje sie byc z dzisiejszego punktu widzenia nieprawdopodobna. W zwiazku z tym uwzglednic nalezy przede wszystkim trase przebiegajaca na poludniu: (Forst) – granica D/PL – Zagan – Glogów – Lódz, która w Zaganiu umozliwia przejscie na czynna czesc trasy 275, a w Glogowie na polaczenie dluzsze: Szczecin – Rzepin – Wroclaw (trasa 273).

ryc. 43: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Gubinek – Zagan – Wroclaw

CHARAKTERYSTYKA ODCINKA granica D/PL – Gubinek – Zagan – Wroclaw (w województwie lubuskim) numer odcinka PLK / 275 / korytarz kolejowy --- rodzaj trakcji brak elektryfikacji ilosc torów jednotorowy znaczenie wazny panstw. korytarz kolej. (Bieniów – Wroclaw); w po- zostalej czesci regionalny ruch osobowy lokalny, towarowy; Gubinek – Lubsko unieruchomiony Vmax 50 – 70 km/h dlugosc odcinka 45 km

Odcinek: granica D/PL – Zagan – Glogów – Lódz

Polaczenie to jest szlakiem czesciowym relacji Leipzig – Cottbus – Zagan – Wroclaw. Pomimo przewazajacej jednotorowosci, nalezy przypisac mu zasadnicze znaczenie dla ruchu towarowego. Obecnie sprawa otwarta jest jak dalece polaczenie to moze zostac utrzymane w kontekscie dalszej rozbudowy magistrali dolnoslaskiej na trasie: Falkenberg – Ruhland - Horka – Wegliniec – Milkowice – Wroclaw.

Pomimo wykorzystania przez ruch Intercity (IC Wawel) odcinek ten traktowany jest do tej pory niezbyt priorytetowo. Czesciowo wykonywane byly naprawy nawierzchni. Widoczne sa deficyty w zabezpieczeniu przejazdów kolejowych oraz zly stan wielu urzadzen na stacjach Zary i Zagan.

35

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 44: Charakterystyka techniczno-ruchowa odcinka linii kolejowej: granica D/PL – Zagan – Glogów - Lódz

CHARAKTERYSTYKA ODCINKA granica D/PL – Zagan – Glogów - Lódz (w województwie lubuskim) numer odcinka PLK / 014 / -- korytarz kolejowy rodzaj trakcji brak elektryfikacji ilosc torów przewaznie jednotorowy (Zary – Zagan: dwutor. ) znaczenie ogólnopanstwowe ruch osobowy lokalny, towaro- wy; (Zagan – Glogów tylko towarowy) Vmax 80-100 km / h (w badanym obszarze) dlugosc odcinka w wo- 86 km jewództwie lubuskim

Odcinek: Angermünde - Szczecin

Nawierzchnia na odcinku Tantow – granica D/PL przystosowana zostala w ostatnich latach do predkosci 120 km/h. Odcinek: Passow – Tantow podlega obecnie gruntownej sanitacji i przystosowywany do przyszlej predkosci 160 km/h. Od granicy mozliwa jest jednak predkosc tylko 80 km/h, przy czym na czterech niestrzezonych przejazdach kolejowych predkosc redukowana byc musi do 40 km/h. Po polskiej stronie nie bylo do tej pory zadnych godnych uwagi aktywnosci zwiazanych z poprawieniem stanu tego odcinka; szlak w kierunku Grambow / Pasewalk mial pierwszenstwo (miala juz miejsce naprawa nawierzchni).

Trwa modernizacja techniki sterowania i zabezpieczenia ruchu, jednostka zewnetrzna na- stawni elektronicznej ESTW-A Passow jest juz zrealizowana. Do roku 2008 zakonczone zostana przedsiewziecia az do granicy (ESTW-A Tantow). Korelowane czasowo, trwaja prace zwiazane z przystosowaniem nawierzchni, aby na trasie tej pociagi mogly poruszac sie w duzej mierze z predkoscia 160 km/h. Aby osiagnac dlugoplanowy cel ciaglej predkosci 160 km/h na jednotorowej i zelektryfikowanej trasie, potrzebne jest kolejnych 40 milionów euro – wedlug informacji DB Netz AG. Wygenerowane moga byc one z dodatkowego pakietu EFRE.

36

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Odcinek: Cottbus – Forst – granica D/PL

Aczkolwiek wytyczenie tej trasy cechuje sie duzym potencjalem mocy eksploatacyjnej, istniejacy plan przewiduje drugi tor, tymczasem jednak z powodu usterek zwiazanych z naprawa pociagi moga jechac tam tylko z predkoscia 80-100 km/h. Niezadowalajacy jest tez stan urzadzen na stacji Forst oraz mostu na rzece Szprewie (Spree) w rejonie miasta Cottbus, który obecnie przejezdzac mozna tylko z predkoscia 10 km/h. Z powodu stosunkowo malego zainteresowania oraz ograniczonych srodków finansowych, nie przewiduje sie rozbudowy trasy w najblizszej przyszlosci. Do roku 2008 zakonczona ma zostac modernizacja przejazdów kolejowych.

Berlin – Cottbus - Görlitz

Do konca roku 2008 zakonczona ma byc modernizacja techniki sterowania i zabezpieczenia ruchu do Cottbus. Przystosowanie trasy Berlin - Cottbus do wyzszej predkosci odcinkowej (w wiekszosci 160 km/h) znajduje sie obecnie w przygotowaniu i zakonczone ma byc do roku 2011.

Dla dajacej sie przejezdzac w wiekszosci z predkoscia 120 km/h trasy Cottbus – Görlitz nie sa do tej pory przewidywane zadne gruntowne przedsiewziecia. Federalny Plan Rozwoju Dróg Komunikacyjnych (Bundesverkehrswegeplan) przewiduje rozbudowe dwutorowa dla predkosci 160 km/h oraz elektryfikacje. Przedsiewziecie to nie jest jednak umiejscowione na liscie bardzo pilnych potrzeb i dlatego nie zostal tu okreslony termin. Dyskutowane jest ono przez Berlin, Brandenburgie, województwo dolnoslaskie i miasto Wroclaw na tle pózniejszego poprowadzenia ruchu dalekobieznego z Berlina do Wroclawia przez miejscowosc Horka przy wlaczeniu dworca dalekobieznego BBI (Berlin Brandenburg International). W obrebie projektu Unii Europejskiej Via Regia trwaja badania, czy równiez krótkoterminowo sensowne jest poprowadzenie ruchu dalekobieznego z Berlina do Wroclawia przez Görlitz (a pózniej przez bezposrednie polaczenie Horka – Wegliniec).

Cottbus – Leipzig, Cottbus - Dresden

Srednioterminowo spelnione sa to warunki infrastrukturalne do sfinalizowania ruchu towaro-wego o duzym natezeniu. Prawdopodobnie do roku 2008 zrealizowane zostanie wyposa-zenie w nastawnie elektroniczna ESTW na odcinku Ruhland – Großenhain. Celem jest zwiekszenie predkosci odcinkowej do 120 km/h, a tym samym skrócenie czasu podrózy w relacji Cottbus – Dresden.

Magistrala Dolnoslaska

Celami rozbudowy w projekcie „Magistrala Dolnoslaska“ (Niederschlesische Magistrale) sa: dwutorowa rozbudowa odcinka magistrali: Knappenrode – Horka – granica D/ PL oraz szeroko zakrojona odnowa nawierzchni (do predkosci odcinkowej conajmniej 120 km/h), modernizacja techniki sterowania i zabezpieczenia ruchu wlacznie z urzadzeniami przejazdów kolejowych (predkosc w projekcie 160 km/h), a takze atrakcyjne stacje w obrebie magistrali i na sasiednich trasach. 37

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Projekt ten zainicjowany zostal w szczególnosci w celu polepszenia warunków ruchu towarowego ciezkiego, w relacji: porty nad Morzem Pólnocnym (Nordseehäfen) – Niemcy Srodkowe (Mitteldeutschland) – Górny Slask – Ukraina / Slowacja.

Pierwszym punktem ciezkosci jest rozbudowa odcinka Knappenrode – granica D/PL. Pierwszy etap budowy obejmuje dwutorowa rozbudowe oraz wyposazenie w ESTW odcinka Knappenrode - Horka Gbf. (dworzec towarowy), w drugim etapie budowy nastapi dwutorowa rozbudowa oraz wyposazenie w ESTW az do granicy z Polska, a takze elektryfikacja trasy. Szacuje sie, ze zamkniecie tego odcinka na czas robót trwac bedzie 12 do 18 miesiecy (nie ma jeszcze konkretnego harmonogramu), ze znacznym wplywem na ruch objazdowy, szczególnie równiez w rejonie badanym w niniejszym opracowaniu.

2.2 Siec ruchu drogowego

2.2.1 Siec dróg dalekobieznych w badanym regionie

Ponadregionalna siec w rejonie Frankfurtu nad Odra / Slubic nacechowana jest autostrada A12 i droga krajowa nr 2. Zakwalikowanie tej trasy jako drogi europejskiej E30 wyjasnia jej pozycje dla transkontynentalnego ruchu WSCHÓD-ZACHÓD z jej koncowymi punktami w Holandii (zachód) i Moskwa (wschód). Kolejne wazne polaczenie miedzypanstwowe w scislym rejonie badanym to os komunikacyjna: droga federalna B1 / droga krajowa 132: Berlin – Gorzów Wlkp. – Elblag przez Küstrin-Kietz / Kostrzyn.

W dalszym ciagu niniejszego studium przedstawione beda te polaczenia i zaplanowane przedsiewziecia z nimi zwiazane. Zrezygnowano ze szczególowego przedstawienia transgranicznych polaczen drogowych o charakterze lokalnym / maloobszarowym, poniewaz dla wielkoobszarowego ruchu towarowego nie maja one znaczenia.

Droga europejska E30: Amsterdam - Berlin - Warszawa - Moskwa

Polaczenie to, jako magistrala dla ruchu WSCHÓD-ZACHÓD, jest na zachód od Odry skonfigurowane jako 4-pasmowa autostrada. Na odcinku AD Spreeau – AS Fürstenwalde West istnieja jakosciowe ograniczenia wskutek braku pasa awaryjnego. W wezle Autobahndreieck Spreeau autostrada A12 wychodzi na rozbudowana w poludniowo- wschodniej czesci opasajacej do 6-pasm obwodnice Berlina: Berliner Autobahnring A10.

38

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 45: Charakterystyka techn.-ruchowa drogi E30: Amsterdam - Berlin - Wwa - Moskwa

CHARAKTERYSTYKA ODCINKA Amsterdam - Berlin - Warszawa – Moskwa (w badanym obszarze) (E30) klasyfikacja autostrada (D) A12, E30 droga krajowa (PL) nr 2, E30 stan rozbudowy autostrada 4-pasmowa (D); 2-pasmowa droga dalekobiezna z poboczem (PL) polaczenie Holandia / Ren – Zaglebie Ruhry wielkoprzestrzenne – Berlin – Warszawa - Moskwa znaczenie / wielkoprzestrzenna miedzypan- zainteresowanie stwowa os drogowa / zaintereso- wanie duze do bardzo duzego przejscie graniczne Frankfurt (Oder) - Swiecko perspektywa konsolidacja i rozbudowa jako droga o wysokiej wydajnosci w europ. ruchu wschód-zachód plany rozbudowa do 6 pasm: Spreeau

– Frankfurt (O); autostrada ciagla Swiecko – Brest (bis 2013 r.)

Od przejscia granicznego po polskiej stronie na dlugosci ok. 3 km do skrzyzowania z droga krajowa nr 29 (Slubice – Krosno Odrzanskie) jest do dyspozycji droga szybkiego ruchu rozbudowana do 4-pasmowej. Punkt przeciecia sie tych dróg, charakteryzujacy sie znacznym ruhem takze z/w kierunku Zielonej Góry, krzyzuje sie co prawda w róznych poziomach, jednakze z utrudnionymi polaczeniami dla skrecajacych w lewo (potencial konfliktowy, ograniczona przepustowosc).

ryc. 46, 47: Stan drogi E30 za przejsciem granicznym po polskiej stronie (z pasem srodkowym rozdzielajacym jezdnie wzgl. z barierkami ochronnymi i pelnowartosciowym pasem awaryjnym)

W dalszym przebiegu pojazdy samochodowe jezdza spotykanym czesto w sieci krajowej RP pasem ruchu (jezdni) o profilu o szerokosci ok. 3,50 m oraz pasem awaryjnym o szerokosci ok. 2,00 m breiten w obu kierunkach. Przez nader zmienne, aczkolwiek nie 39

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

zawsze bezpieczne wykorzystanie duzego przekroju poprzecznego drogi przepustowosc ruchu jest zadziwiajaco wysoka. Ruch przerywany a nawet zator powstaja – wedlug wlasnych obserwacji – jedynie w nielicznych strefach robót drogowych, limity predkosci moga byc bez problemu osiagane i przekraczane, poniewaz policja drogowa z rzadka tylko demonstruje swoja obecnosc.

ryc. 48, 49: Jakosc drogi krajowej nr 2 na zachód od Rzepina oraz w poblizu Pniew

Bardzo rzuca sie w oczy mocne zuzycie nawierzchni jezdni z powodu niezwykle wysokiego udzialu ciezkiego ruchu towarowego. Nawet stosunkowo swieze pokrycia asfaltowe nacechowane sa czesciowo mocnymi koleinami, majacymi wplyw na bezpieczenstwo ruchu, szczególnie przy zmianie pasa ruchu oraz przy nadmiernej predkosci i mokrej wskutek deszczu nawierzchni drogi (niebezpieczenstwo poslizgu na warstwie wody, czyli utrata przyczepnosci opon skutkiem dzialania klinów wodnych).

ryc. 50, 51: Bardzo glebokie koleiny w przebiegu obwodnicy Swiebodzina

Podczas gdy miasta Rzepin, Swiebodzin a w dalszym przebiegu omijane sa szerokimi obwodnicami z uregulowanymi skrzyzowaniami, to ilosc ruchu (liczba pojazdów przejezdzajacych w jednostce czasu) w niektórych malych miejscowosciach, szczególnie 40

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

na odcinku Rzepin – Swiebodzin, ocenic nalezy jako bardzo wysoka. Oprócz wyjatkowo wysokiej emisji halasu przez udzial ciezkiego ruchu towarowego, rzuca sie w oczy to, ze bezpieczne przejscie pieszych przez droge mozliwe jest tylko w miejscach ochranianych (np. wysepkami kanalizujacymi ruch) i dodatkowo oznakowanych swiatlami sygnalizacyjnymi.

ryc. 52, 53: Przejazd przez Bytyn w ciagu drogi krajowej nr 2 na odcinku Pniewy - Poznan

W poblizu miasta Nowy Tomysl, na 105 kilometrze drogi na zachód od granicy z RFN, jest do dyspozycji od roku 2004 4-pasmowy, platny odcinek autostrady A2 do Konina (dlugosc 150 km, obwodnica Poznania bezplatna). Ekspert ocenia, ze stosunkowo slabe wykorzystanie tej autostrady do Poznania, spowodowane jest nie tylko oplata, ale takze równowaznym, bezposrednim dalszym przebiegiem drogi krajowej nr 2 przy zadowalajacym potoku ruchu, równiez za zbiegiem dróg nr 24 / 3 (Szczecin – Poznan) w poblizu Pniew.

Wedlug GDDKiA w grudniu 2007 roku oddany ma zostac do ruchu odcinek autostrady Konin – Stryków (w poblizu Lodzi, kolejne 100 km, 4-pasmowa). Plany przewiduja, realizacje kolejnych odcinków czesciowych: w relacji Berlin – Warszawa do 2010 r. (Swiecko – Nowy Tomysl) wzgl. 2013 r. (Stryków –Warszawa).

ryc. 54, 55: Przedsiewziecia budowlane na odcinku A 2 Konin – Stryków

zródlo: GDDKiA

41

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Droga dalekobiezna: Berlin – Gorzów Wlkp. – pólnocno-wschodnia Polska

Przygraniczne odcinki drogi federalnej B1 oraz drogi krajowej nr 22 zostaly w ostatnich latach doprowadzone jednakowo do stanu przepustowosci. I tak np. na rozbudowe drogi nr 22 na odcinku Kostrzyn – Gorzów Wlkp. tylko w latach 2001-02 przypadly inwestycje w wysokosci 11,3 milionów euro. Jednakze bezposredni pasaz graniczny na przejsciu Küstrin-Kietz / Kostrzyn dozwolony jest tylko dla pojazdów 7,5 t, co ma znaczne konsekwencje na popyt w ruchu towarowym.

ryc. 56: Charakterystyka techn.-ruchowa drogi: Berlin – Gorzów Wlkp. – póln.-wsch. PL

CHARAKTERYSTYKA ODCINKA Berlin – Gorzów Wlkp. – póln.-wschód Polski (w badanym obszarze) klasyfikacja droga federalna B 1 (D) droga krajowa (PL) nr 132 (22) stan rozbudowy 2-pasmowa; zach. obwodnica Berlina Berliner Ring 4-pasmowa polaczenie Berlin – Gorzów Wlkp. – Elblag wielkoobszarowe (póln. Polska); alternatywa do trasy Berlin – Poznan przez nr 22 znaczenie wielkoobszarowa miedzypanst. os drog. o znaczeniu regional- nym i funkcji odciazajacej przejscie graniczne Küstrin-Kietz / Kostrzyn perspektywa wielkoobszarowa miedzypan- stwowa os drogowa plany obwodnica Küstrin-Kietz w budo- wie; w Kostrzynie planowana jest obwodnica pólnocna

Przejscie graniczne: Frankfurt (Oder) / Swiecko

To przejscie graniczne ma dla ruchu miedzynarodowego wielkie znaczenie. Z powodu ogromnych problemów z mocno zwiekszonym natezeniem ruchu urzadzenia przejscia graniczngo byly w ostatnich latach modernizowane i rozbudowywane – tak, ze obecnie sa do dyspozycji nastepujace mozliwosci eksploatacyjne:

Urzadzenia przejscia graniczngo D > PL: § 2 pasy dojazdowe § przyporzadkowanie: prawy pas jezdni przeznaczony jest dla samochodów ciezarowych, a lewy pas jezdni - dla samochodów osobowych § rozszerzenie na 8 pasów odprawy (3x sam. osob. + przyczepy, 1x Bus, 4x sam. ciez.) w obrebie punktu kontroli granicznej § stanowiska odprawy granicznej (okienka pawilonów) dostepne z kazdego pasa odprawy § zmieniajace sie otwieranie stanowisk odprawy granicznej w zaleznosci od natezenia ruchu pojazdów oraz obsady personalnej 42

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Urzadzenia przejscia graniczngo PL > D: § 2 pasy dojazdowe § przyporzadkowanie: prawy pas jezdni przeznaczony jest dla samochodów ciezarowych, a lewy pas jezdni - dla samochodów osobowych § rozszerzenie na 7 pasów odprawy (3x sam. osob. + przyczepy, 1x Bus, 3x sam. ciez.) w obrebie punktu kontroli granicznej § stanowiska odprawy granicznej (okienka pawilonów) dostepne z kazdego pasa odprawy § zmieniajace sie otwieranie stanowisk odprawy granicznej w zaleznosci od natezenia ruchu pojazdów oraz obsady personalnej zas trwania przekroczenia granicy zmniejszyl sie tutaj znacznie dzieki rozbudowie urzadzen granicznych. Podczas gdy z reguly nie przekracza on 30 minut dla samochodu osobowego, to w ruchu towarowym zaplanowac trzeba jednakze kilka godzin. Znaczna kolejka samochodów ciezarowych czekajacych na odprawe osiaga regularnie wielokilometrowa dlugosc, przy czym kolejka ta po stronie niemieckiej, majaca przecietnie ok. 4 km dlugosci, jest dluzsza niz ok. 3 kilometrowa kolejka na terytorium Polski (obserwacja eksperta, dane policji niemieckiej).

ryc. 57, 58: Odprawy graniczne w Swiecku w dniu 2 sierpnia 2006 r. (lewa: w kierunku PL, ok. godz. 10:00; prawa: w kierunku D, ok. godz. 16:00)

Wedlug informacji wlasciwego polskiego Oddzialu Strazy Granicznej – aby skrócic czas oczekiwania, to od wrzesnia do odprawy samochodów ciezarowych sa do dyspozycji (ciagle) 3 pasy odpraw po obu stronach. Ponadto jest do dyspozycji dodatkowy personel i szkoli sie nowy. zródlo: Brandenburg aktuell 18.09.2006

43

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 59, 60: Kolejka samochodów ciezarowych przed przejsciem granicznym na Odrze (po stronie niemieckiej, widok na wschód)

2.2.2 Inne odcinki dróg majace znaczenie dla transgranicznego transportu towarowego pomiedzy Polska a Niemcami

Dla zróznicowanego przyporzadkowania i oceny dróg dalekobieznych przedstawionych w rozdziale 2.2.1 i majacych istotne znaczenie dla rejonu badanego w niniejszym opracowaniu, sensowne wydaje sie rozpatrzenie pozostalej infrastruktury dróg kolowych dalekobieznych, majacych znaczenie dla transgranicznego ruchu towarowego kolejowego pomiedzy Polska a Niemcami.

Przygraniczna siec dróg kolowych dalekobieznych, a w szczególnosci przejscia graniczne, zostaly w minionych latach w odczuwalny sposób odnowione i rozbudowane.

Po stronie niemieckiej oznaczalo to szczególnie kwalifikowanie sieci autostrad i realizacje wielu obwodnic miejscowosci, w szczególnosci przy mocno obciazonych drogach federalnych (Bundesstraßen).

Siec dród w Polsce, o ograniczonej jeszcze wydajnosci, dozna w przyszlych latach znacznego pchniecia w kierunku rozwoju – przez realizacje trzech wielkoobszarowych osi autostrad, które skutecznie uzupelniane beda drogami szybkiego ruchu pierwszej kategorii. Celem dlugofalowym jest zbudowanie 2.500 km autostrad i ponad 3.100 km dróg szybkiego ruchu.

Do chwili obecnej Polska dysponuje iloscia ponad 550 km autostrad i ponad 220 km kwalifikowanych dróg szybkiego ruchu. Nalezy podkreslic, ze jeszcze przed przystapieniem RP do Unii Europejskiej mialy miejsce znaczne dotacje ze strony Unii Europejskiej do projektów realizowanych w Polsce (programy PHARE, ISPA, SPOT).

44

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

Dla regionu transgranicznego Frankfurt (Oder) / Slubice oraz dla korytarza komunikacyjnego Rail Baltica maja przy tym znaczenie projekty nastepujace, juz zrealizowane:

· autostrada A2 Wrzesnia – Konin (E30, rekonstrukcja, uruchomienie 12-2002) · autostrada A2 Poznan Krzesiny - Wrzesnia (E30, nowo wybudowana, uruchomienie 11-2003) · autostrada A2 Poznan Komorniki – Poznan Krzesiny (E30, nowo wybudowana, Ibn. 12-2003) · autostrada A2 Nowy Tomysl – Poznan Komorniki (E30, nowo wybudowana, Ibn. 10-2004) · rozbudowa drogi np. Kostrzyn – Gorzów Wlkp. (droga krajowa nr 22), Skwierzyna – Pniewy (24), Gubin – Polupin (32), przejscie graniczne Gubinek (most, dojazdy) · rekonstrukcja drogi np. Slubice – Krosno Odrzanskie (29) · obwodnice, np. Swiebodzina (E30, E65), Sulechowa (E65, 32), Pniew (E30, 24), Wilkanowa (27), Polupina (32), Wolsztyna (32)

Na rok 2006 GDDKiA zaplanowala oddanie do uzytku 170 km autostrad i 163 km dróg szybkiego ruchu. Dodatkowym bodzcem jest teraz to, ze na rozbudowe dróg Polska otrzymala z Unii Europejskiej srodki z funduszu spójnosci w wysokosci 960 milionów euro, które rozliczone musza byc do roku 2008, gdyz w przeciwnym razie przepadna. Wraz z zakonczeniem realizacji Narodowego Programu Rozwoju na lata 2007-2013 powinna powstac jak najdalej idaca zasadnicza siec autostrad w Polsce z trzema wielkoobszarowymi osiami.

Dla badanego regionu oraz równoleglej do Rail Baltica trasy drogowej ruchu samochodowego maja w tych ramach znaczenie przede wszystkim nastepujace przedsiewziecia.

Realizacja do roku 2007 · autostrada A2 Konin – Stryków (Lódz) (E30)

Realizacja w latach 2007 - 2013 · autostrada A2 Swiecko - Nowy Tomysl (E30) · autostrada A2 Stryków – Warszawa (E30) · droga szybkiego ruchu S3 Szczecin – Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Legnica (E 65) · droga szybkiego ruchu S8 Warszawa – Bialystok (E 67)

Uwzglednic nalezy ponadto transgraniczne osie komunikacyjne o znaczeniu regionalnym (przez Hohenwutzen / Osinów Dolny oraz Guben / Gubin) i transgraniczne polaczenia dróg o znaczeniu lokalnym wzgl. maloobszarowym (Frankfurt (O.) / Slubice oraz Guben / Gubin) (por. ryc. 61).

45

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 61: Siec dróg po obu stronach granicy – rozpatrywana z szerszej perspektywy

wielkoobszarowe miedzy- panstwowe osie drogowe

osie dróg o znaczeniu regionalnym i dalszych polaczeniach (strzalka)

przejscie graniczne

transgraniczne polaczenia drogowe o znaczeniu przewaznie lokalnym / malo- obszarowym (bez przedstawienia dróg)

autostrada w budowie, otwarcie 2007 (przedstawienie stylizo- wane)

nowe transgraniczne polacze-nia drogowe (w stadium plano-wania)

ryc. 62 - 66: Charakterystyki kolejnych znaczacych tras

CHARAKTERYSTYKA TRASY (Szczecin) – Chojna – Bad Freienwalde – (Eberswalde / Berlin) klasyfikacja droga federalna (D) B 158 droga krajowa (PL) nr 124 stan rozbudowy 2-pasmowa polaczenie Eberswalde – Bad-Freienwalde - wielkoobszarowe Zachodniopomorskie znaczenie przede wszystk. region., funkcje odciazajace w transgranicznym ruchu samochodów osobowych przejscie graniczne Hohenwutzen / Osinów Dolny perspektywa znaczenie regionalne plan nowe transgraniczne polaczenie drogowe poludniowe (Hohen- wutzen Süd – Gozdowice)

46

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

CHARAKTERYSTYKA TRASY planowana trasa: Hohenwutzen-Süd - Gozdowice klasyfikacja droga federalna B 158 n; droga wojewódzka nr 126 stan rozbudowy konferencja z 27.01.2000 r. na temat wprowadzenia projektu za- gospodarowania przestrzennego polaczenie Eberswalde – Bad-Freienwalde - wielkoobszarowe Zachodniopomorskie znaczenie przede wszystkim regionalne, funkcje odciazajace przejscie graniczne Hohenwutzen Süd / Gozdowice perspektywa ... plany wedlug planu BVWP 2003: nowe przedsiewziecie ze stwierdzonym wysokim ryzykiem ekologicznym i pózniejszym zapotrzebowaniem

CHARAKTERYSTYKA TRASY (Cottbus / Eisenhüttenstadt / Forst) – Guben – Gubinek – (Zielona Góra / Swiebodzin) klasyfikacja droga federalna (D) B 112 droga krajowa (PL) nr 32 stan rozbudowy 2-pasmowa polaczenie Brandenburgia pol.-wschodnia wielkoobszarowe – poludn. czesc woj. lubuskiego znaczenie przede wszystkim regionalne, funkcje odciazajace dla przejsc granicznych Frankfurt/O / Swiecko oraz Forst / Olszyna przejscie graniczne Guben / Gubinek perspektywa znaczenie regionalne stopien raalizacji stan docelowy osiagniety planu

CHARAKTERYSTYKA TRASY planowane: polaczenie pomiedzy miejscowoscia-mi Frankfurt (Oder) a Eisenhüttenstadt klasyfikacja B 246 / PL droga krajowa lub wojewódzka stan planowania konferencja z 21.08.2003 r. na temat wprowadzenia projektu za- gospodarowania przestrzennego polaczenie polaczenie bezposrednie: wielkoobszarowe Rzepin - Eisenhüttenstadt znaczenie odciazenie przejsc granicznych Frankfurt (Oder) / Swiecko oraz Guben / Gubinek przejscie graniczne prawdopodobna nazwa przejscia: Eisenhüttenstadt Nord perspektywa ... plany wedlug planu BVWP 2003: nowe przedsiewziecie ze szczególnym, bardzo pilnym zapotrzebowaniem objetym programem ochrony przyrody 47

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

CHARAKTERYSTYKA TRASY Berlin – Cottbus – Legnica – (Wroclaw – poludniowo-wschodnia Polska) klasyfikacja autostrada (D) A15, E36 droga krajowa (PL) nr 8, E36 stan rozbudowy autostrada 4-pasmowa (D); droga dalekobiezna 2-pasmowa (PL) polaczenie Berlin – Cottbus – Wroclaw – pol.- wielkoobszarowe wsch. PL – Ukraina (Lwów) znaczenie wielkoobszarowa miedzy- panstwowa os drogowa przejscie graniczne Forst (Lausitz) / Olszyna perspektywa rozbudowa do osi glównej Niemcy – Polska poludniowa plany opcja dlugoterminowa: rozbudowa odcinka Olszyna – Golnica do autostrady; do 2013 r. od Golnic: autostrada ciagla do Tarnowa (PL poludn.-wschodnia)

2.3 Przejscia graniczne

W ocenie i zaszeregowaniu urzadzen przejsc granicznych istniejacych w badanym regionie (ruch kolejowy i drogowy) pomóc ma ponizsze przedstawienie wszystkich przejsc granicznych zlokalizowanych w centralnej czesci pogranicza Niemcy – Polska (wykaz tabelaryczny i mapa pogladowa):

ryc. 67: Urzadzenia przejsc granicznych w ruchu kolejowym

przejscie os komunika- jakosc obciazenie ru- obciazenie ruchem prog- graniczne cyjna w strefie chem 2004 / 24 h noza ograniczenia granicznej 2000 / 24 h trasa poc. ilosc po- poc. ilosc po- ilosc po- pa- ciagów pa- ciagów ciagów sa- towaro- sa- towaro-wych towaro- zer- wych zer- bezpo- wych skie bezpo- skie srednich bezpo- srednich srednich Küstrin- Berlin - Gorzów dwutorowe 34 8 34 7 20 brak odprawy ruchu towa- Kietz / - Tczew rowego w godzinach Kostrzyn 18.00 – 06.00 i w niedziele Frankfurt Berlin - Poznan dwutorowe, 16 20 16 101 ograniczenia wskutek (O) / - Warszawa zelektryfi- jednotorowosci; w roku Kunowice (E 20) kowane, 2007 planowane jest obecnie zamkniecie na czas jednotorowe sanitacji mostu kolejowego Guben / Cottbus - jednotorowe 0 24 0 10 10–15* brak odprawy ruchu towa- Gubin Zbaszynek – rowego w godzinach (Poznan) 18.00 – 06.00 Forst / Cottbus – jednotorowe 8 12 6 4 10–15* brak odprawy ruchu towa- Zasieki Zagan - Lódz rowego w godzinach 19.00 – 07.00 i w niedziele *uwaga: wartosc zalezy od stanu rozbudowy i od faktycznego popytu w ruchu towarowym

48

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 68: Przeglad przejsc granicznych

1 u

A w Polsce: autostrada w budowie 1 2 1 przejscia graniczne

3 1 Hohenwutzen / Osinów Dolny 1B 2 Küstrin-Kietz / Kostrzyn 1 3 Frankfurt (Oder) / Slubice 4 4 Frankfurt (Oder) / Swiecko 1 5 Guben / Gubin 6 Guben / Gubinek v 7 Forst (Lausitz)-Stadt / Zasieki 8 Forst (Lausitz) / Olszyna

planowany ruch drogowy

u Hohenwutzen Süd / Gozdowice C 15 v pomiedzy miejscowosciami 1 Frankfurt (Oder) a Eisenhüttenstadt 6 1

7 A Küstrin-Kietz / Kostrzyn 1 B Frankfurt (Oder) / Kunowice D C Guben – Gubinek 1 8 D Forst (Lausitz) – Zasieki

1 tylko w celu orientacji:

zródlo: Grenzübergänge D/PL, MIR / LBVS 2003

49

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjaly i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odra / Slubice ______

ryc. 69: Urzadzenia przejsc granicznych w ruchu drogowym

przejscie os jakosc ilosc ruchu ilosc ruchu graniczne komunikac w strefie 2000 / 24 h 2006 / 24 h prog- ograniczenia yjna granicz- (wartosci noza nej * przyblizone) drogowe numer pojazdy w tym pojazdy w tym samo- ruch samo- ruch chodo- towaro- chodo- towaro- we wy we wy ciezki* ciezki* Hohenwutzen/ B158 / 124 2-pasmowe 5.000 0 brak 0 1.000 zakaz dla pojazdów Osinów Dolny danych ponad 3,5 t Küstrin-Kietz / B1 / 22 2-pasmowe 6.000 500 6.289 264 7.000 zakaz dla samochodów Kostrzyn ciezarowych ponad 7,5 t Frankfurt (O) / B5 / 29 2-pasmowe 5.000 0 10.225 0 5.000 zakaz dla pojazdów Slubice ponad 3,5 t Frankfurt (O) / A12 / N2 4-pasmowe 7000 3150 15.738 6.916 16.000 bez ograniczen Swiecko (E 30) Guben / droga 2-pasmowe 5.000 0 brak 0 3.000 zakaz dla pojazdów Gubin komunalna danych ponad 3,5 t Guben / B97 / 32 2-pasmowe 2.000 300 3.826 549 7.000 bez ograniczen Gubinek Forst / droga 2-pasmowe brak 0 brak 0 2.000 zakaz dla pojazdów Zasieki komunalna danych danych ponad 3,5 t Forst / A15 / 18 4-pasmowe 6000 800 7.052 2.007 11.000 bez ograniczen Olszyna (E 40) zaplanowane powód stan planu (drogowe) zaplanowania Hohenwutzen- B158 / 124 2-pasmowe odciazenie konferencja 6.000 ruch osobowy i towarowy Süd / przejsc graniczn. z 27.01.2000 r. Gozdowice Hohenwutzen / nt. wprowadzenia Osinów Dolny projektu zagospo- oraz Küstrin-Kietz darowania / Kostrzyn; przestrzennego wedlug planu BVWP 2003: zapotrzebowanie perspektywiczne przejscie polaczenie 2-pasmowe odciazenie przejsc konferencja 3.000 ruch osobowy i towarowy graniczne pomiedzy graniczn. Frankfurt z 21.08.2003 r. na pólnoc od B246 (112) (Oder) / Swiecko nt. wprowadzenia miejscowosci a oraz Guben / projektu zagospo- Eisenhütten- droga Gubinek; wedlug darowania stadt krajowa nr 2 planu BVWP przestrzennego (A2) 2003: bardzo pilne zapotrzebowanie zródlo: MSWV 2003, oprócz ilosci ruchu w roku 2006 (Landesbetrieb Straßenbetrieb 2006) wskazówka: Prognozy opracowane przez Landesbetrieb Straßenbetrieb dot. ruchu drogowego beda zmienione (stan 11/06). Nowe dane beda do dyspozycji przypuszczalnie od wiosny 2007 r.

* stopien rozbudowy dróg dojazdowych

50

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

3. WOLUMEN I CHARAKTERYSTYKA TRANSGRANICZNEGO RUCHU TOWAROWEGO

3.1 Rozwój usług transportowych w ruchu towarowym w Polsce i w Niemczech

Ruch towarowy w obu pa ństwach nacechowany jest jednakowo zasadniczymi przemia- nami. Dotyczy to zarówno ogromnego zwi ększenia całkowitego wolumenu, jak i du Ŝego przesuni ęcia si ę świadcze ń transportowych na korzy ść ruchu drogowego.

I tak w okresie lat 1995-2004 przewóz ładunków kolej ą w RP zmniejszył si ę znacznie (-24,3 %), a – w przeciwie ństwie do tego – w tym samym okresie czasu przewóz ładunków wi ęcej ni Ŝ podwoił si ę (+115,8 %).

ryc. 70: Rozwój popytu na przewozy w Polsce

zmiany jednostka 1995 2003 2004 w okresie 1995 - 2004 przewóz ładunków mld t km kolej 69,1 49,6 52,3 -24,3 % (mld tonokilometrów) drogi mld t km 51,2 86,0 110,5 +115,8 % mld t km Ŝegluga śródl ądowa 0,9 0,9 1,1 +22,2 % transport lotniczy mld t km 7,4 8,6 9,3 +25,7 % mld t km ruroci ągi dalekosi ęŜ ne 13,5 23,9 24,8 +83,7 %

ruch pasa Ŝerski mld osob. km kolej 26,6 19,6 18,3 -31,2 % (mld osobokilometrów) drogi mld osob. km 34,0 30,0 30,1 -11,5 % transport lotniczy mld osob. km 4,6 6,9 7,1 +54,3 % pasa Ŝerowie samolotów mln (milion) 3,3 7,1 8,9 +169, 7 % w tym transp. lotniczy krajowy mln 0,6 1,7 1,8 +200,0 % źródło: Statistisches Bundesamt 2005

W Niemczech usługi transportowe w ruchu towarowym łącznie rozwijały si ę w roku 2005 wyra źnie pozytywnie (+2,4 % wobec roku 2004). Sortuj ąc cało ść według przewo źników, okazuje si ę, Ŝe najbardziej zyskała Ŝegluga środl ądowa (+4,9 %), ale tak Ŝe ruroci ągi dalekosi ęŜ ne (+2,5 %), transport towarowy kolejowy (+2,2 %) oraz przewóz towarów w ruchu drogowym (+2,0 %).

Podczas gdy usługi transportowe w komunikacji wewn ętrznej w Niemczech (ruch krajowy) obj ęła niemal stagnacja (+0,3 %), to ruch transgraniczny zwi ększył si ę wyra źnie. Wzrósł zwłaszcza ruch tranzytowy (w roku 2005 +10,4 % w porównaniu z rokiem 2004). Lekkie wzrosty odniosły ekspedycja i przyjmowanie towarów (odpowiednio: +1,8 % oraz +1,9 %). źródła: Verkehrskonjunkturreport Prognos / ProgTrans 2006

51

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

3.2 Transgraniczny ruch towarowy Niemcy – Polska, a szczególnie w rejonie (Frankfurt (Oder) – Słubice)

3.2.1 Ruch kolejowy

Rozwój

Pomi ędzy Republik ą Federaln ą Niemiec a Rzeczpospolit ą Polsk ą przetransportowano kolej ą w roku 2004 r. około 12,2 mln t towarów. Wydaje się, Ŝe ten pozytywny rozwój w latach 2001-04 został w roku 2005 zastopowany, poniewa Ŝ w pierwszych dziewi ęciu miesi ącach roku 2005 skonstatowa ć nale Ŝy mniejsz ą poda Ŝ ładunków do transportu w porównaniu z odpowiednim okresem w 2004 r. ryc. 71: Rozwój transgranicznego transportu towarowego kolejowego D/PL (przewozy towarów w tysi ącach ton) wolumen przewozów rocz- 2001 2002 2003 2004 2005 nie I. – III. kwart. przyjmowanie D/PL 9.104 8.902 9.795 9.676 5.334 ekspedycja D/PL 2.088 2.458 2.244 2.507 2.110 razem D/PL 11.192 11.359 12.038 12.183 7.443 razem granice D 88.441 85.370 88.698 97.359 68.539 źródło: Bundesamt für Güterverkehr

Ruch towarowy kolejowy z RP bazuje na du Ŝej tradycji. NRD praktykowało Ŝyw ą wymian ę towarów z PRL i ZSRR w ramach członkowstwa w RWPG. Oznaczało to z jednej strony przyjmowanie szczególnie surowców i materiałów podstawowych oraz pojazdów, a z drugiej strony ekspedycj ę dóbr inwestycyjnych (jak: maszyny i urz ądzenia produkcyjne) oraz produktów przemysłu przetwórczego. Lwia cz ęść tej wymiany towarowej odbywała si ę przy pomocy transportu kolejowego.

Wskutek wielokrotnego demonta Ŝu drugich torów ( świadczenia reparacyjne po II Wojnie Światowej) oprócz Görlitz / Zgorzelca do dyspozycji pozostało tylko przej ście graniczne Frankfurt (Oder) / Kunowice jako trasa dwutorowa. Udział w ruchu był odpowiednio du Ŝy i obejmował szacunkowo 30-40 poci ągów dziennie w ka Ŝdym z obu kierunków. Zestawianie / formowanie poci ągów odbywało si ę przewa Ŝnie na du Ŝych stacjach rozrz ądowych Berlin-Rummelsburg oraz Frankfurt (Oder) , a odprawa graniczna na stacji Oderbrücke . ryc. 72: Program eksploatacyjny 1990/91 trasy Berlin – Frankfurt (Oder) – granica D/PL (stacja Fürstenwalde)

kierunek Berlin kierunek Frankfurt (O) odcinek wzgl poci ągi rozpoczynaj ące bieg wzgl poci ągi z Berlina ko ńcz ące bieg w kierunku Berlina SPFV SPNV SGV SPFV SPNV SGV [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] Berlin Ostbahnhof – Frankfurt (Oder) punkt odniesienia: stacja Fürstenwalde 22 24 32 22 23 26 źródło: DB Netz AG

52

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

Je śli chodzi o okres lat 1990-tych to mówi ć mo Ŝna o lekko degresywnym trendzie w transporcie towarowym kolejowym, ze stabilizacj ą wzgl. z lekkim wzrostem w programie eksploatacyjnym do dnia dzisiejszego (p. tabela). W przeciwie ństwie do tego – stale wzrastały ilo ści poci ągów w lokalnym ruchu osobowym szynowym. Spowodowane zostało to głównie nowym marketingowym pozycjonowaniem produktów – poci ągów. ryc. 73: Program eksploatacyjny 2006, odcinek: Berlin – Frankfurt (Oder) – granica D/PL

odcinek kierunek: granica PL kierunek: Berlin Osb SPFV SPNV SGV SPFV SPNV SGV [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] Berlin Ostendgestell - Berlin Stadtforst 6 38 1,5 6 38 1,5 Berlin Stadtforst - Erkner 8 39 30,5 8 39 30,5 Erkner – Fürstenwalde (Spree) 6 38,5 28 6 38,5 28 Fürstenwalde (Spree) – Frankfurt (Oder) 6 35,5 28 6 35,5 28 Frankfurt (Oder) - Oderbrücke - granica D/PL 6 2,5 34,5 6 2,5 34,5 źródło: DB Netz AG

Uwagi: Dane odnosz ą si ę do ilo ści faktycznie je ŜdŜą cych poci ągów na danych odcinkach w połowie miesi ąca wrze śnia 2006. Aby umo Ŝliwi ć porównywalno ść programów eksploatacyjnych, ilo ści poci ągów zostały dokładnie podzielone przez 2 tylko w sumie poci ągów dla obu kierunków.

Ilo ść poci ągów towarowych tutaj przekracza znacznie ilo ść świadcze ń transportowych na pozostałych trasach transgranicznych. Jedynie przejście Horka – W ęgliniec wykazuje znaczny ruch towarowy: ok. 30 poci ągów dziennie (nie s ą znane dane dla przej ścia Görlitz - Zgorzelec na trasie Dresden – Görlitz – Wrocław). Na przej ściach Küstrin-Kietz – Kostrzyn i Guben – Gubin odprawianych jest obecnie odpowiednio: 7 i 10 poci ągów towarowych dziennie, a Tantow – Szczecin-Gumie ńce oraz Forst – Tuplice jeszcze mniej.

Prognozy

Celem politycznym prezentowanym w o świadczeniach przez rz ądy Niemiec i Polski w odniesieniu do transportu jest zwi ększenie udziału transportu kolejowego w całkowitym ruchu towarowym – przez polepszenie warunków dla ruchu towarowego szynowego, a tym samym przyczynienia si ę do odci ąŜ enia ruchu towarowego drogowego, znacznie bardziej obci ąŜ aj ącego środowisko naturalne.

Przed zawarciem porozumienia resortowego obu krajów w roku 2003 przeprowadzone zostały oceny ekonomiczne w odniesieniu do gospodarki narodowej miarodajnych tras transgranicznych według ujednoliconej metodyki stosowanej w RFN przy rz ądowym planowaniu dróg komunikacyjnych (Bundesverkehrswegeplanung) . Podstaw ą tych ocen były prognozy przyszłego transgranicznego ruchu towarowego (BVWP-Horizont 2015) . Przegl ąd wyników prognoz pozwala na stwierdzenie, Ŝe perspektywicznie około 65% całkowitego ruchu towarowego szynowego z RP odprawiana ma by ć przez magistral ę dolno śląsk ą (Niederschlesische Magistrale) . abgewickelt werden sollen. Warto ść 26,8 mln t rocznie odpowiada ilo ści ruchu około 175 poci ągów towarowych dziennie. Dla trasy Berlin – Frankfurt (Oder) – Warszawa przewidywany jest transgraniczny całokształt świadcze ń transportowych w wysoko ści 12,0 mln ton rocznie. źródło: Deutscher Bundestag, Drucksache 15/5413

53

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

Bazuj ąc na tych warto ściach prognostycznych przypisuje si ę programom eksploatacyjnym zadanym dla przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z rozbudow ą tras kolejowych wysokie ilo ści poci ągów w ruchu towarowym, aby tak Ŝe długofalowo móc unikn ąć barier infrastrukturalnych dla trwałej, zrównowa Ŝonej hossy w ruchu towarowym szynowym.

I tak – w programie eksploatacyjnym zadanym Betriebsprogramm 2015 dla rozbudowane- go odcinka Berlin – Frankfurt (Oder) – granica PL zapisane s ą odpowiednio: 133 poci ągi towarowe dziennie ( Berlin – Frankfurt/O ) wzgl. 101 takich poci ągów.

DB Netz AG podaje ponadto, Ŝe rozbudowa odcinka – bazuj ąc na programie eksploata- cyjnym zadanym – zwymiarowana została wzgl. zostanie z 15-20 % rezerw ą mo Ŝliwo ści eksploatacyjnych. Oznaczałoby to, przy wykorzystaniu obliczonych tras dla ruchu pasa Ŝerskiego, maksymalnie 160 wzgl. 120 poci ągów dziennie.

ryc. 74: Program eksploatacyjny 2015 dla odcinka Berlin – Frankfurt (O) – granica D/PL

odcinek kierunek: granica PL kierunek: Berlin Osb SPFV SPNV SGV SPFV SPNV SGV [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] [ Z/d ] Berlin Ostbahnhof - Berlin-Rummelsburg 9 70 0 9 70 0 Berlin-Rummelsburg - Berlin-Rummelsburg Rgba 11 70 2 11 70 0 Berlin-Rummelsburg Rgba - Berlin Ostendgestell 11 70 2 11 70 0 Berlin Ostendgestell - Berlin Stadtforst 12 38 66 12 36 67 Berlin Stadtforst - Erkner 12 38 66 12 36 67 Erkner – Fürstenwalde (Spree) 12 38 66 12 38 67 Fürstenwalde (Spree) – Frankfurt (Oder) 12 38 66 12 38 67 Frankfurt (Oder) - Oderbrücke - granica D/PL 12 8 53 12 8 48 źródło: DB Netz AG

W godzinach nocnych mo Ŝliwy jest ruch towarowy w takcie 5-minutowym, przy kalkulo- wanej średniej pr ędko ści poci ągów 90 km/h. Je Ŝeli perspektywicznie zastosowane b ędą specjalne szybkie poci ągi kontenerowe, mog ące porusza ć si ę z pr ędko ści ą do 160 km/h, to zało Ŝyć mo Ŝna kolejne zwi ększenie mocy eksploatacyjnej (przepustowo ści) takiej trasy.

3.2.2 Ruch drogowy

W pierwszych miesi ącach po rozszerzeniu UE o o. 30 % wzrosła ilo ść wjazdów i wyjazdów samochodów ci ęŜ arowych na na granicy polsko-niemieckiej - w porównaniu do poprzednich miesi ęcy, przy czym całokształt świadcze ń transportowych na przej ściu granicznym Frankfurt (Oder) – Świecko wi ęcej ni Ŝ podwoił si ę. W m-cu wrze śniu 2004 r. przekroczyło tam granic ę około 180.000 samochodów ci ęŜ arowych, to jest średnio około 6.000 jednostek dziennie (patrz ryc. 75).

54

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

ryc. 75: Dalekobie Ŝny ruch drogowy towarowy samochodów ci ęŜ arowych w obu kierunkach przez przej ście graniczne Frankfurt (Oder) – Świecko (od kwietnia do wrze śnia)

źródło: Landesamt für Straßenwesen Brandenburg, Investor-Center Ostbrandenburg

Takie skoki wzrostu nie były ju Ŝ osi ągane w roku 2005. Wzrosty te koncentrowały si ę na przej ściach granicznych autostradowych o du Ŝej przepustowo ści, szczególnie Frankfurt (Oder) – Świecko oraz Forst - Olszyna ze zwi ększonym o 30 % wzgl. 20 % nat ęŜ eniem ruchu samochodów ci ęŜ arowych. źródło: Bundesamt für Güterverkehr, Marktbeobachtung Güterverkehr, April 2006

Miarodajne dla regionu badanego przej ście graniczne Frankfurt (Oder) – Świecko nacechowane jest wysokim udziałem ruchu towarowego (około 50 % całkowitego nat ęŜ enia pojazdów). Ten wysoki udział osi ągany jest (przy podobnym wolumenie) jeszcze tylko na przej ściach granicznych Pomellen – Kołbaskowo (autostrada Berlin – Szczecin) oraz Ludwigsdorf - J ędrzychowice: ryc. 76: Transgraniczne poł ączenia drogowe D/PL z wysokim wolumenem ruchu towaro- wego w roku 2002 przej ście graniczne pojazdy / 24 h samoch. ci ęŜ arowe / 2002 dni robocze 2002 A11 Pomellen – Kołbaskowo 7.741 1.916 A12 Frankfurt (Oder) – Świecko 8.166 3.450 A 4 Ludwigsdorf - J ędrzychowice 7.210 2.440 źródło: Straßenverkehrliche Auswirkungen der EU-Osterweiterung, IVV 2004

55

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

Stwierdzi ć mo Ŝna ponadto, Ŝe nat ęŜ enie ruchu towarowego w dalszym przebiegu autostrady A12 (E30) w kierunku obwodnicy berli ńskiej Berliner Autobahnring A10 odczuwalnie zwi ększa si ę, przy zwielokrotnieniu ruchu pasa Ŝerskiego w tej relacji (w ęzeł AD Spreeau – zjazd/wjazd AS Müllrose : klasa DTV (DTV-Klasse) 30.001 – 40.000 według mapy nat ęŜ enia ruchu dla Brandenburgii, rok pomiarów 2000). W przeciwie ństwie do tego zmniejsza si ę nat ęŜ enie ruchu towarowego w przebiegu drogi krajowej nr 2 (E30) po polskiej stronie od skrzy Ŝowania z drog ą krajow ą nr 29 (Słubice – Zielona Góra). W odniesieniu do istniej ącego przekroju poprzecznego drogi nale Ŝy to wszelako uzna ć za du Ŝą ilo ść ruchu.

3.2.3 Usługi w dziedzinie przeładunku towarów

Działalno ść eksploatacyjna terminalu transportu mieszanego (KV-Terminal) we Frankfurcie nad Odr ą, czyli przewozów z przeładunkiem, nie mogła si ę do tej pory zbytnio rozwin ąć - zgodnie z oczekiwaniami. Spowodowane jest to przede wszystkim tym, Ŝe nie potrafiła wykształci ć si ę szeroka funkcja usługowa na styku mi ędzynarodowego przewozu ładunków. Dopiero w listopadzie 2006 r. przekroczony został poziom 10.000 tys. euro - tak, Ŝe dla całego roku nale Ŝy liczy ć si ę tu z przeładunkami na poziomie maksimum 12.000 tys. euro. źródło: DVZ Deutsche Logistik-Zeitung 12/06

Centraln ą rol ę odgrywa w tym kontek ście silny trend do wi ększych (dłu Ŝszych) o środków aglomeracyjnych, maj ących znaczenie narodowe i mi ędzynarodowe, b ędących docelowymi regionami zbiegania si ę relacji przewozu towarów o bezpo średnich poł ączeniach. W takiej sytuacji dla terminalu transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odr ą istnieje przemo Ŝna, na dodatek nadal jeszcze rosn ąca, konkurencja, któr ą stanowi ą centra logistyczne w aglomeracji berli ńskiej. W szczególno ści wymieni ć tu nale Ŝy: berli ńskie centrum przewozu ładunków Frachtzentrum Berlin przeniesione do Großbeeren na południowym obrze Ŝu stolicy i nazwane GVZ Berlin Süd Großbeeren (Centrum Transportu Towarowego Berlin Południe w Großbeeren ) (przeładunki: droga – kolej, dystrybucja dokładna) oraz stacj ę rozrz ądow ą w Seddin , jako centralne miejsce styku relacji ruchu towarowego kolejowego (zestawianie i rozdzielanie poci ągów).

Istniej ące ju Ŝ centra logistyczne w kierunku wschodnim: Pozna ń, Konin i Gliwice oraz kolejne, projektowane w innych aglomeracjach RP, ich (potencialn ą) atrakcyjn ą lokalizacj ą, a tym samym poda Ŝą ładunków do transportu, konkuruj ą i b ędą coraz bardziej konkurowa ć z Frankfurtem nad Odr ą. Ponadto nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe nie bez znaczenia dla badanego obszaru i regionu jest źródłowe i docelowe nat ęŜ enie ruchu w bezpo średnim poł ączeniu drogowym lub – i doskonałym przykładem jest tu EKO Ziltendorf – w formie poł ącze ń bezpo średnich w ruchu kolejowym. Z powodu niewystarczaj ącej bazy danych nie jest tu jednak mo Ŝliwe dokładne przyporz ądkowani i przedstawienie udziałów.

Jaki poziom perspektywicznie osi ągnie przeładunek towarów na terminalu transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odr ą zale Ŝeć b ędzie w szczególno ści od udost ępnienia

56

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

pakietu kolejnych usług oferowanych w dziedzinie dystrybucji towarów w tym regionie. Na przykład mo Ŝliwo ści w zakresie logistyki handlu wydaj ą si ę by ć w du Ŝej mierze wyczerpane wskutek istniej ących ju Ŝ dostaw do centr dystrybucyjnych na zachodzie Polski (Metro, McDonald’s) . Mo Ŝliwe jest, Ŝe pozyskane zostan ą ładunki do transportu w zwi ązku z ulokowaniem si ę we Frankfurcie nad Odr ą przedsi ębiorstw z bran Ŝy techniki ogniw słonecznych. Póki co – z dzisiejszego punktu widzenia – w regionie tym nie mo Ŝna zakłada ć znacz ącego wzrostu przeładunku towarów (por. wywody w rozdziałach 4 i 5).

57

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

4. ATUTY I SŁABO ŚCI ISTNIEJ ĄCEJ INFRASTRUKTURY

4.1. Najbardziej charakterystyczne cechy struktury gospodarczej

4.1.1 Cechy atrakcyjne (atuty)

Miejsca lokalizacji o niskich kosztach produkcji – w pobli Ŝu chłonnego rynku

Aglomeracja berli ńska z ok. 4,5 mln mieszka ńców odległa jest od badanego obszaru o 60–120 km i jest szybko osi ągana przez dobrze rozbudowane drogi komunikacyjne.

Obsługiwane st ąd mog ą by ć stosunkowo blisko poło Ŝone trzy z wi ększych miast Polski: Szczecin (150 km), Pozna ń (200 km) i Wrocław (250 km) (w sumie ok. 1,5 mln mieszka ńców), miasta o wznosz ącej si ę, ambitnej strukturze gospodarczej, rosn ącej sile nabywczej oraz wytwarzaj ącej si ę warstwie średniej.

Koszty pracy s ą jeszcze na stosunkowo niskim poziomie. Po polskiej stronie wynosz ą one obecnie 20–40 % kosztów pracy w porównywalnych miejscach lokalizacji w Niemczech zachodnich, Wielkiej Brytanii lub Francji. Wysokie bezrobocie na poziomie 20–25 % w rozpatrywanym regionie skutkuje du Ŝym popytem na miejsca pracy i w konsekwencji niskimi stopami wzrostu płac. Do tego mieszka ńcy s ą stosunkowo dobrze wykształceni; dotyczy to szczególnie miast z o środkami akademickimi, jak np. Frankfurtu nad Odr ą.

Atrakcyjne warunki dla osiedlaj ących si ę w celu prowadzenia tu działalno ści gospodarczej

Przy wyborze lokalizacji w Kostrzy ńsko–Słubickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej zapewniane s ą ułatwienia i dotacje. Dotycz ą one znacznych ulg podatkowych dla przedsi ębiorców, wspieranie realizacji budów i oraz wyposa Ŝenia przedsi ębiorstw, a tak Ŝe wynagrodze ń i kosztów ubocznych płac.

Warunki po niemieckiej stronie s ą mniej korzystne. Wskutek słabo ści strukturalnej tego regionu skorzysta ć mo Ŝna jednak Ŝe z szerszych dotacji ni Ŝ w rejonach aglomeracji.

Ponadregionalne poł ączenia komunikacyjne z jeszcze lepsz ą jako ści ą w perspektywie średniofalowej

Region ten, a szczególnie miasta bli źniacze Frankfurt nad Odr ą – Słubice, posiada znacz- ną zalet ę lokalizacji w korytarzu komunikacyjnym Berlin – Warszawa.

Drogi komunikacyjne w ww. korytarzu ju Ŝ dzi ś maj ą przewanie du Ŝą przepustowo ść i ja- ko ść , a w perspektywie średniofalowej zostan ą jeszcze bardziej rozbudowane.

Przez rozbudow ę trasy kolejowej Szczecin – Rzepin – Wrocław wzmocni si ę charakter węzła komunikacyjnego.

58

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

Poło Ŝenie i pojemno ść centrum logistycznego ETTC (bez uwzgl ędnienia terminalu trans- portu mieszanego)

ETTC (Euro Transport & Trade Center) posiada na styku dw śch paneuropejskich dróg komunikacyjnych (Holandia – Niemcy – Polska – Rosja oraz Morze Bałtyckie – Szczecin – Praga) dobr ą jako ść miejsca lokalizacji dla intensywnego wykorzystania w komunikacji. Dzi ęki temu, Ŝe le Ŝy ono bezpo średnio przy autostradzie A12, istnieje eksponowany dost ęp do tego centrum w ruchu drogowym towarowym.

Przez niezadowalaj ące do tej pory efekty marketingu jest jeszcze do dyspozycji w ETTC wiele uzbrojonych terenów lokalizacyjnych (działek pod działalno ść zarobkow ą zoriento- wan ą na logistyk ę).

Usytuowanie miast bli źniaczych: Frankfurtu nad Odr ą i Słubic - polsko-niemieck ą platform ą usług naukowo-badawczych

Szczególnie w poł ączeniu z z istniej ącymi ju Ŝ instytucjami naukowo-badawczymi (np. Uniwersytet Viadrina, Collegium Polonicum, Park Technologiczny Brandenburgii wschod- niej (Technologiepark Ostbrandenburg) wraz z Instytutem Techniki Półprzewodników) istnieje mo Ŝliwo ść szerokiej kooperacji, mog ącej na wskro ś pełni ć charakter polsko- niemieckiej platformy usług naukowo-badawczych, dotycz ących tak Ŝe logistyki i sektora transportu.

4.1.2 Deficyty i problemy (słabo ści)

Baza gospodarcza regionu

Siła i struktura gospodarcza regionu s ą – pomimo intensywnych stara ń w ubiegłych latach stosunkowo słabo wykształcone. Z powodu uwarunkowanym historycznie poło Ŝeniu na obrze Ŝach pa ństw, małej liczby ludno ści i mało optymalnemu poło Ŝeniu w stosunku do ośrodków aglomeracji, ado tego ograniczonej jako ści miejsca lokalizacji, nie nale Ŝy si ę liczy ć z jakim ś gwałtownym rozwojem gospodarczym w tym regionie.

Lokalne poł ączenia komunikacyjne z obszarami przemysłowymi i handlowo-usługowymi

Niektóre miejsca w Kostrzy ńsko–Słubickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej cechuje brak zadowalaj ących poł ącze ń drogowych. A Ŝ do chwili realizacji obwodnicy dróg krajowych nr 29 / 31 (oczekiwa ć tego mo Ŝna najwcze śniej w roku 2009) pokonane musi zosta ć śródmie ście Słubic, aby osiągn ąć mo Ŝna było o ś Berlin – Pozna ń lub równie Ŝ Zielonej Góry.

59

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

Obszary przemysłowe i handlowo-usługowe po polskiej stronie zlokalizowane s ą przewa Ŝ- nie w bezpo średniej blisko ści tras kolejowych, nie dysponuj ą jednak Ŝadnymi lub jedynie mało wydajnymi poł ączeniami dla ruchu towarowego. Ze znacz ących miejsc lokalizacji w mie ście Frankfurt (Oder) jedynie dzielnica rzemie ślniczo-przemysłowa i handlowo-usługo- wa Seefichten posiada (nieaktywne) przył ącze kolejowe.

Poło Ŝenie, dojazdy i warunki rozwoju terminalu transportu mieszanego

Dojazdy drogowe do terminalu transportu mieszanego (KV-Terminal Frankfurt (Oder)) nie są zadowalaj ące. Ze znacz ących terenów przemysłowych i miejsc handlowo-usługowych terminal ten jest cz ęś ciowo osi ągalny z trudem. W warunki rozwoju (wygodne wł ączenie w sie ć szynow ą, ekspansja przestrzenna, warunki obsługi) s ą nieokre ślone.

Stan marketingu w ETTC

Niezadowalaj ący do tej pory stopie ń efektów marketingowych uzyskanych dla ETTC jako miejsca lokalizacji działalno ści gospodarczej, a w szczególno ści przede wszystkim równie Ŝ dla usług zwi ązanych z ruchem towarowym, uwidocznia istnienie tamŜe tylko niewielkiego popytu.

Długofalowa perspektywa powstawania przedsi ębiorstw z powodów kosztów

Nale Ŝy obawia ć si ę, Ŝe proces zbli Ŝania si ę wielko ści kosztów produkcji do poziomu za- chodnioeuropejskiego (mała motywacja osiedlania si ę, przenoszenie produkcji w korzyst- niejsze miejsca), prowadził b ędzie do zmniejszania si ę rozwoju gospodarczego, dotycz ą- cego zwłaszcza przedsi ębiorstw z wysokim udziałem kosztów personelu.

4.2 Najwyra źniejsze cechy infrastruktury komunikacyjnej oraz przebiegu ruchu

4.2.1 Ruch towarowy szynowy

4.2.1.1 Cechy atrakcyjne (atuty)

Przepustowo ść trasy kolejowej: Berlin – Frankfurt (Oder) - Warszawa

W dalekiej mierze nowoczesna infrastruktura odcinków i stacji kolejowych

Infrastruktura polskiej cz ęś ci tej trasy kolejowej zapewnia ju Ŝ dzi ś atrakcyjne warunki dla ruchu towarowego. Dotyczy to szczególnie pr ędko ści (160 km/h prawie na całej długo ści), przepustowo ść trasy (odst ępy blokad, ilo ść i długo ść torów do wyprzedzania paci ągów oraz zapewnienie nowoczesnych warunków eksploatacyjnych. Na odcinku o długo ści ok. 55 km, w centralnej cz ęś ci trasy Berlin (Ostbahnhof) – Frankfurt (Oder) – granica D/PL s ą ponadto do dyspozycji gruntownie zmodernizowane urządzenia liniowe i stacyjne. 60

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

Du Ŝe mo Ŝliwo ści eksploatacyjne stacji kolejowych Oderbrücke i Rzepin

Na stacji Oderbrücke wraz z uruchomieniem nastawni elektronicznej ESTW pod koniec roku 2006 jest obecnie do dyspozycji osiem torów z obustronn ą sygnalizacj ą (dwa tory liniowe, sze ść torów dla odpraw wzgl. zestawiania i rozdzielania składów w ruchu towarowym. Tym samym umo Ŝliwiona jest elastyczna eksploatacja – w zale Ŝno ści od faktycznego nat ęŜ enia ruchu.

Stacja Rzepin oferuje swoimi 20 pełnowarto ściowymi torami do odpraw dla poci ągów towarowych doskonałe warunki zarówno do odpraw granicznych, jak i do formowania i rozdzielania składów poci ągów, a tak Ŝe do wł ączania ich do optymalnych, g ęstych odcinkowych rozkładów jazdy. Dzi ęki mo Ŝliwo ści ą objazdu (objazd dla ruchu towarowego) dla ruchu tranzytowego w osi PÓŁNOC-POŁUDNIE urz ądzenia formacji południowej na stacji Rzepin wystarczaj ą równie Ŝ długofalowo (przynajmniej pod wzgl ędem przepustowo ści) dla wzrastaj ącego nat ęŜ enia ruchu w relacji: Berlin - Frankfurt (Oder) – Zielona Góra – Wrocław. Nale Ŝy ponadto wyj ść z zało Ŝenia, Ŝe znacznie wi ększa cz ęść ruchu w tej relacji nadal przechodzi ć b ędzie przez rozbudowuj ącą si ę Magistral ę Dolno śląsk ą (Niederschlesische Magistrale) .

Dalsze obszerne przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z rozbudow ą trasy kolejowej – z oddziaływa- niem na ruch transgraniczny

Magistrala Dolno śląska (Niederschlesische Magistrale)

Jako szczególnie skuteczne przedsi ęwzi ęcie uzna ć nale Ŝy pod tym wzgl ędem dwutorow ą rozbudow ę oraz elektryfikacj ę odcinka Magistrali Dolno śląskiej: Knappenrode - Horka - granica D/PL. Zamiar ten, nie tylko bilateralny lecz wa Ŝny tak Ŝe w europejskim wymiarze (korytarz 501 w Europejskiej Sieci Poci ągów Towarowych, cz ęść składowa paneuropejskiego korytarza Berlin/Dresden – Wrocław – Kijów), przypiecz ętowany został podpisem wła ściwych ministerstw RFN i RP w obopólnym porozumieniu. Zamierzenie to zapewnione jest ponadto w federalnym planie zapotrzebowania na drogi kolejowe (Bundesschienenwegebedarfsplan) oraz w planie średniofalowym (Mittelfristplanung) spółki DB Netz AG . Modernizacja trasy po polskiej stronie (realizowana na odcinkach: Legnica – Wrocław i Wrocław – Opole) jest daleko zaawansowana – tak, Ŝe planowo osi ęgni ęta zosta ć mo Ŝe przepustowo ść : 72 poci ągów towarowych dziennie (bez lokalnego ruchu kolejowego pasa Ŝerskiego, 6 dodatkowych poci ągów, plus rezerwa przepustowo ści zapisana w programie eksploatacyjnym zadanym (Soll-Betriebsprogramm 2010) (federalny plan dróg komunikacyjnych „BVWP 2015” ). Oznaczałoby to, przy dzisiejszym ruchu towarowym w wymiarze około 30 poci ągów dziennie, wi ęcej ni Ŝ podwojenie nat ęŜ enia ruchu.

61

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

OdcinkI: Berlin – Angermünde - Szczecin oraz Berlin – Strausberg – Küstrin-Kietz

Dzi ęki przedsi ęwzi ęciom znajduj ącym si ę w realizacji, odczuwalnie poprawi ą si ę warunki dla ruchu towarowego. Po rozbudowie tras jednotorowych b ędzie mogło by ć odprawianych conajmniej 20 poci ągów towarowych dziennie (dzi ś kursuje ok. 6-8 poci ągów dziennie).

4.2.1.2 Deficyty i problemy (słabo ści)

Deficyty infrastrukturalne trasy: Berlin – Frankfurt (Oder) - Warszawa

Budowa nowej stacji Oderbrücke

Porozumienie dotycz ące finansowania (umowa pa ństwowa) dotycz ąca tego przedsi ę- wzi ęcia nie została jeszcze podpisana (stan na miesi ąc pa ździernik 2006 r.). Według spółki DB Netz AG przyczyn ą jest fakt, Ŝe zarówno polska, jak i niemiecka strona upieraj ą si ę przy obowi ązuj ących normach budowlanych, które s ą ró Ŝne w obu tych krajach. Mogłoby to doprowadzi ć do wyst ąpienia ró Ŝnej jako ści lub nawet ró Ŝnej konfiguracji przy przedsi ęwzi ęciach cz ęś ciowych.

DB Netz AG szacuje, Ŝe okres trwania niezb ędnego procesu zbli Ŝania si ę i dokonywania uzgodnie ń (wł ącznie z parlamentarnym zaj ęciem si ę t ą spraw ą) a Ŝ do uwolnienia środków finansowych przez władze federalne - na ok. jednego roku, a tak Ŝe sugeruje wyra źnie, Ŝe awizowany do tej pory termin rozpocz ęcia prac (pa ździernik 2007 r.) prawdopodobnie nie będzie mógł zosta ć dotrzymany.

Zarówno przed, jak i w trakcie prac budowlanych dochodzi ć b ędzie do całkowitych wstrzy- ma ń ruchu, w czasie których ruch dalekobie Ŝny i towarowy kierowany b ędzie objazdami przez przej ście graniczne: Kostrzyn - Küstrin-Kietz (trasa wschodnia Ostbahn , 6 par poci ągów w ruchu dalekobie Ŝnym, 12 par poci ągów w ruchu towarowym), Gubin - Guben (5 par poci ągów w ruchu towarowym) oraz Tuplice - Forst (3 pary poci ągów w ruchu towarowym). Du Ŝa ilo ść poci ągów przekierowanych na odcinku kolei Ostbahn wymaga wprowadzenia ruchu zast ępczego dla poci ągów regionalnych. Według spółki DB Netz AG pierwsze całkowite wstrzymania ruchu, b ędą miały miejsce w ci ągu pi ęciu weekendów pomi ędzy czerwcem a wrze śniem 2006 roku – tj. w czasie, gdy na stacji manewrowej Betriebsbahnhof Oderbrücke odnawiane b ędą tory i zwrotnice. W roku 2008 dojdzie dojdzie do dwóch, ka Ŝdorazowo 14-dniowych całkowitych wstrzyma ń ruchu w zwi ązku z dostarczeniem nowego mostu głównego drog ą wodn ą.

Ograniczenia spowodowane dalszymi przedsi ęwzi ęciami budowlanymi

Po stronie niemieckiej istnie ć b ędą jeszcze tak Ŝe w pó źniejszych miesi ącach roku 2007 ograniczenia w eksploatacji z powodu przedsi ęwzi ęć budowlanych na dworcu pasa Ŝerskim Frankfurt (Oder) oraz stacji granicznej Oderbrücke . Ponadto negatyny wpływ na jako ść eksploatacji b ędą miały przedsi ęwzi ęcia budowlane trwaj ące do kwietnia 2007 r. i słu Ŝą ce odnowie odcinka: Fangschleuse – Hangelsberg (trasa cz ęś ciowa Erkner – Fürstenwalde ).

62

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

Odnowa odcinka cz ęś ciowego: Berlin Ostbahnhof – Erkner ( Berlin Rummelsburg – Erkner 160 km/h) jest obecnie w stadium projektu. Rozpocz ęta ju Ŝ wcze śniej wprowadzonymi przedsi ęwzi ęciami (np. budow ą wiaduktu Rummelsburg ) realizacja b ędzie od roku 2007 powodowa ć wzmo Ŝone ograniczenia.

Po polskiej stronie oczekiwa ć nale Ŝy w szczególno ści modernizacji wi ększych stacji, jak: Świebodzin, Zb ąszynek, Zb ąszy ń i Pozna ń. Przedsi ęwzi ęcia, których daty nie zostały jeszcze dokładnie sprecyzowane, skutkowały b ędą z pewno ści ą ograniczeniami, z powodu regulacji torowisk i odnowy nawierzchni w obr ębie stacji kolejowych.

Deficyty spowodowane brakiem harmonizacji w ruchu mi ędzynarodowym

Deficyty zwi ązane z brakiem harmonizacji w transgranicznym ruchu szynowym istniej ą w obszarze sterowania drog ą jazdy, a w szczególno ści zabezpieczenia drogi jazdy. Dochodzi do tego istniej ąca od dłu Ŝszego czasu problematyka ró Ŝni ących si ę od siebie systemów pr ądu jezdnego.

W obszarze sterowania drog ą jazdy spółka DB Netz AG ju Ŝ zareagowała. Istniej ące na stacji Oderbrücke dwie mechaniczne nastawnie zast ąpione zostan ą do ko ńca 2006 roku przez obsługiwan ą lokalnie nastawni ę elektroniczn ą (ESTW) , która nie b ędzie sterowana z centrali ruchu Berlin-Pankow , aby zapewni ć uzyskanie wy Ŝszej operatywno ści lokalnej, szczególnie przy komunikacji z polskimi partnerami oraz w przypadkach wyst ąpienia zakłóce ń. W szczególno ści ma to zwi ązek równie Ŝ z niezainstalowan ą jeszcze po polskiej stronie technik ą komunikacji GSM-R, podczas gdy nowoczesn ą elektroniczn ą technik ę nastawcz ą (ESTW) zrealizowano ju Ŝ po polskiej stronie w ramach rozbudowy linii kolejo- wej. Interfejs systemu zlokalizowany jest na polskim terytorium, ok. 1.000 m na wschód od mostu kolejowego na Odrze. Zlokalizowana jest tam m. in. tak Ŝe tarcza ostrzegawcza do semafora wjazdowego dla poci ągów wje ŜdŜaj ących od strony Polski na stacj ę graniczn ą Oderbrücke .

Systemy SHP (samoczynnego hamowania poci ągu) (tu: PZB = punktförmige Zugbeein- flussungssysteme ) po polskiej i niemieckiej stronie skonfigurowane s ą podobnie. Brak jest jednak kompatybilno ści tych systemów na skutek ró Ŝnic w informacjach przekazywanych z urz ądzenia jezdnego na lokomotyw ę, zastem stosowanie systemu w kraju partnera spowodowałoby bł ędne reakcje; dlatego przy je ździe przez granic ę system samoczyn- nego hamowania poci ągu musi by ć wył ączony.

Problemy w ruchu w rejonie granicy

Niedostatki odpowiednich lokomotyw

W przeciwie ństwie do dalekobie Ŝnego ruchu kolejowego pasa Ŝerskiego (Berlin- Warszawa-Express cz ęś ciowo z czeskimi lokomotywami dwusystemowymi typoszeregów DB lub CD 180 oraz 371) ruch kolejowy towarowy odbywa si ę do tej pory bez zastosowania lokomotyw wielosystemowych. Powoduje to konieczno ść przymusowej wymiany lokomo-tyw na stacji Oderbrücke – w przypadkach gdy nie s ą wykorzystywane lokomotywy spalinowe (jako zast ępcze). Uzgodnione musz ą by ć ich cykle sygnalizacyjne wzgl ędnie oczekiwa ć musz ą one na dworcu osobowym Frankfurt/O Pbf. i w Rzepinie; konsekwencj ą tego jest zwi ększone zapotrzebowanie na lokomotywy. Zarówno po 63

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

niemieckiej, jak i po polskiej stronie jest to nierzadko problematyczne i uniemo Ŝliwia krótkoterminowe rozszerzenie ruchu.

Nadal relacjonuje si ę o trudno ściach (wyst ępowaniu tzw. „w ąskich gardeł”) przy delegowaniu maszynistów lokomotyw. Dotyczy to tak Ŝe przypadków z zastosowaniem lokomotyw spalinowych, poniewa Ŝ z powodów bezpiecze ństwa, tj. problemów z systemem samoczynnego hamowania poci ągu SHP / (PZB) (patrz podrozdział „Deficyty spowodo- wane brakiem harmonizacji ... ”) jazdy z przekraczaniem granicy obsadzone musz ą zosta ć podwójnie (tzw. „zasada 4 oczu”: jeden maszynista polski, jeden maszynista niemiecki).

Uci ąŜ liwe procedury odpraw

Odprawa graniczna poci ągów towarowych na stacji Oderbrücke trwa w korzystnym przypadku, tzn. zaszeregowania jako „poci ąg specjalny“ (niem.: Vertrauenszug = „poci ąg zaufania“) (np. Ostwind = „Wschodni Wiatr“), a tym samym skróconej kontroli technicznej przez rewidenta wagonów oraz przedło Ŝenia wła ściwych dokumentów przewozowych: od 2 (dwóch) do 2½ (dwóch i pół) godzin, jednak Ŝe mo Ŝe si ę te Ŝ przedłu Ŝyć do 5 (pi ęciu) godzin. Do lata 2005 roku dochodziły do tego dodatkowo kontrole polskiego Urz ędu Celnego na stacji Rzepin, które od tego czasu zintegrowane s ą z odpraw ą na stacji Oderbrücke .

Personel dokonuj ący odpraw na na stacji granicznej ( Stinnes / Railion wzgl. PKP) jako powody długich czasów postoju podaje ka Ŝdorazowo odr ębne systemy przetwarzania da- nych ze skutkiem du Ŝej uci ąŜ liwo ści z wprowadzaniem danych, a tak Ŝe liczne przepisy obowi ązuj ące przy przekazywaniu poci ągów przez ekipy (zmiany robocze) s ąsiedniego pa ństwa taboru wzgl ędnie ładunku.

Czas trwania przekazywania poci ągu zdeterminowany jest zdecydowanie ilo ści ą personelu będącego na słu Ŝbie. U operatora Stinnes / Railion ta manualna kontrola wspierana jest wykorzystaniem czynników elektronicznych. Przypadki szkód i ich regulacji (np. niewystar- czaj ące zabezpieczenie kontenerów wzgl ędnie ładunków, uszkodzone wagony towarowe, przekroczenia wymiarów ładunkowych, numery wagonów lub kontenerów nie zgadzaj ą si ę z danymi w dokumentach przewozowych) zwi ększaj ą czas postoju poci ągu, szczególnie wtedy, gdy wagony musz ą zosta ć odczepione. Poniewa Ŝ z reguły do dyspozycji jest tylko jedna lokomotywa manewrowa, która ma za zadanie takŜe przemanewrowanie lokomotyw elektrycznych, w procesie zmiany systemów, nierzadko równie Ŝ to dochodzi do opó źnie ń.

64

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

Niepewna perspektywa rozwoju terminalu transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odr ą (KV-Terminal Frankfurt (Oder))

Z powodu napi ętej sytuacji „koszty – przychody” oceni ć nale Ŝy, Ŝe z trudem doprowadzony do uruchomienia terminal transportu mieszanego (jego urz ądzenia uruchomiono dopiero po ok. trzech latach od zrealizowania budowy) – b ędzie długofalowo stabilny tylko przy jego intensywniejszym wykorzystaniu. Urzymanie zdolno ści rozwojowej terminalu zwi ązane jest jednak z wysokimi kosztami nabycia / dzier Ŝawy urz ądze ń torowych stacji kolejowej rozrz ądowej. Widocznie miasto liczyło na długotrwał ą rozporz ądzalno ść na warunkach korzystniejszych ni Ŝ oferuje je dzi ś spółka DB Netz AG , na podstawie jej systemu cen (znajduj ącego si ę na wysokim poziomie) za urz ądzenia i trasy przejazdu.

65

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

4.2.2. Ruch towarowy drogowy

4.2.2.1 Cechy atrakcyjne (atuty)

Wydajno ść autostrady A12 i ł ącz ącej si ę z ni ą sieci autostrad po stronie niemieckiej

W ostatnich latach autostrada A12 została na wi ększo ści swych odcinków gruntownie odnowiona i równie Ŝ średniofalowo oferuje ona z czterema pasami ruchu wystarczaj ącą pojemno ść . Daleko zaawansowana jest (forsowana du Ŝymi środkami finansowymi) rozbudowa (wzgl. gruntowne odnowienie) obwodnicy berli ńskiej (Berliner Autobahnring) oraz odchodz ących od niej poł ącze ń promienistych. Tym samym stwierdzi ć mo Ŝna, Ŝe istniej ą dobre, a Ŝ do wy śmienitych, warunki dla ruchu towarowego drogowego.

Stopie ń rozbudowy i stan urz ądze ń przej ść granicznych drogowych

Wszystkie istotne dla ruchu towarowego przej ścia graniczne drogowe w regionie zostały w ostatnich latach wyra źnie rozbudowane i wyposa Ŝone w nowoczesne urz ądzenia do odpraw. Doszły do tego – przede wszystkim po stronie niemieckiej – strefy parkowania o olbrzymich powierzchniach.

4.2.2.2 Deficyty i problemy (słabo ści)

Wydajno ść sieci dróg po stronie niemieckiej

Stosunkowo mała przepustowo ść sieci dróg przynosi ze sob ą problemy szczególnie w przypadkach zakłóce ń (miejsca budowe, wypadki, skutki warunków atmosferycznych). Faktyczna ilo ść ruchu (liczba pojazdów przeje ŜdŜaj ących w jednostce czasu odcinek drogi) ukrywana jest jest cz ęś ciowo przez niekonwencjonalne wykorzystanie przekroju poprzecznego drogi. Pilnie potrzebna jest planowana obwodnica miasta Słubice (w ci ągu dróg krajowych 31/29).

Opó źnienia w przedłu Ŝeniu autostrady A2 w kierunku granicy

W przeciwie ństwie do przebiegaj ących przewa Ŝnie planowo przedsi ęwzi ęć budowlanych maj ących na celu przedłu Ŝenie autostrady A2 w kierunku Łodzi / Warszawy (z wybudowa- niem kolejnych odcinków ju Ŝ w latach 2006-07) bardzo znacznie opó źnia si ę realizacja bardzo wa Ŝnego dla ruchu transgranicznego 150-kilometrowego odcinka cz ęś ciowego Nowy Tomy śl - Świecko.

Jako powody opó źnienia podaje si ę spory pomi ędzy prywatn ą spółk ą buduj ącą autostrady (Autostrada Wielkopolska) a województwem lubuskim. I tak województwo lubuskie Ŝą da mi ędzy innymi przedło Ŝenia raportu dotycz ącego ochrony środowiska, którego jaknajszyb- ciej mo Ŝliwe opracowanie zostało teraz przez t ę spółk ę obiecane. Ponadto spółka ta do tej 66

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

pory nie porozumiała si ę ostatcznie z bankami w sprawie finansowania tego zamierzenia. Gdyby takie porozumienie udało si ę osi ągn ąć jeszcze w roku 2006, to spółka Autostrada Wielkopolska obiecuje rozpocz ęcie robót w roku 2007 i uruchomienie tego odcinka cz ęś ciowego w roku 2009 . źródło: Gazeta Lubuska z 27.09.2006 r.

Czas przeznaczany na przekroczenie granicy w ruchu towarowym

Procedury odpraw na przej ściu granicznym Frankfurt (Oder) – Świecko

Rozdzielenie stanowisk do odpraw na przej ściu granicznym Frankfurt (Oder) – Świecko nie odpowiada rzeczywistym potrzebom. W kierunku Polski ( Świecka) dla samochodów ci ęŜ arowych urz ądzone s ą tylko cztery z ogólnej liczby o śmiu pasów odprawy, w kierunku Niemiec ( Frankfurt (Oder) ) - tylko trzy z ogólnej liczby siedmiu, a z tego tylko od ko ńca wrze śnia 2006 r. do odpraw dla samochodów ci ęŜ arowych wykorzystuje si ę po trzy pasy z ka Ŝdej strony. Prowadzi to do olbrzymiej nierównowagi w czasie przeznaczonym na przekroczenie granicy – na niekorzy ść ruchu towarowego.

Brak wystarczaj ącej powierzchni przeznaczonej na cele komunikacyjne dla ruchu towaro- wego na przej ściu granicznym Frankfurt (Oder) – Świecko

Fakt, Ŝe na drogach dojazdowych do przej ścia granicznego dochodzi do mieszania si ę ruchu pasa Ŝerskiego z ruchem towarowym na przyporz ądkowanych z ka Ŝdej strony po dwóch pasach dojazdowych (pomimo obowi ązuj ących nakazów i zakazów, ale bez skutecznej regulacji ruchu) wzgl. fakt, Ŝe nie tylko po polskiej stronie podje ŜdŜanie pojazdów do przej ścia odbywa si ę cz ęsto z łamaniem przepisów ruchu drogowego, zwi ększa długo ść kolejek pojazdów (brak dyscypliny w podje ŜdŜaniu w kolejkach samochodów ci ęŜ arowych, zwłaszcza w godzinach nocnych) oraz niebezpiecze ństwo najechania na stoj ący pojazd (wskutek ra Ŝą cej nieuwagi, cz ęś ciowo nieoczekiwany koniec kolejki).

Po niemieckiej stronie zareagowano na to przez wprowadzenie generalnego ograniczenia pr ędko ści (80 km/h ju Ŝ od poło Ŝonego kilkana ście kilometrów od granicy miejsca obsługi podró Ŝnych Rasthof Biegener Hellen przy autostradzie), aczkolwiek nadal dochodzi do wypadków drogowych, cz ęś ciowo bardzo ci ęŜ kich.

Problemy po polskiej stronie powstaj ą szczególnie w rejonie skrzy Ŝowania z drog ą krajow ą nr 29, poniewa Ŝ cz ęste kolejki (zarówno od strony Rzepina, jak i Słubic lub Zielonej Góry) zakłócaj ą b ądź wr ęcz uniemo Ŝliwiaj ą wjazd od strony Słubic lub Zielonej Góry w kierunku przej ścia granicznego. Zwi ększone niebezpiecze ństwo wypadków powstaje tu tak Ŝe dla ruchu pasa Ŝerskiego, równie Ŝ wskutek złej widoczno ści przy wje ŜdŜaniu samochodów osobowych na lewy pas po uprzednim, cz ęsto bardzo utrudnionym przejechaniu prawego pasa, na którym w niektóre dni tygodnia z reguły stoi długa kolejka samochodów ci ęŜ aro- wych.

67

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

4.3 Ocena transgranicznej infrastruktury komunikacyjnej

Metodyka

W poni Ŝszych tabelach pogl ądowych zawarta jest ocena oferty infrastruktury komunikacyj- nej, oparta na zamieszczonej w rozdziale 4.2 analizie atutów i słabo ści.

Zastosowana została forma oceny porównawczej, tzn. badany region został rozszerzony na centraln ą cz ęść pogranicza D/PL. W obszarze infrastruktury kolejowej uwzgl ędniono do tego dalsze trasy kolejowe, maj ące znaczenie dla ruchu transgranicznego D/PL.

Ocena odbywa si ę w systemie 10-punktowym, aby wyra źniej móc przedstawi ć cechy akrakcyjne (atuty) oraz deficyty i problemy (słabo ści). Oprócz znaczenia, stopnia rozbudowy oraz stanu infrastruktury poszczególnych obiektów – wa Ŝnym kryterium oceny jest stan danego przedsi ęwzi ęcia (realizacja / planowanie), gdy Ŝ w ten sposób wyja śnione mog ą zosta ć priorytety podmiotów realizuj ących przedsi ęwzi ęcie, tempo realizacji a w konsekwencji – kolejne cechy jako ściowe.

Wnioski z wyników ocen poni Ŝszych przegl ądów

Infrastruktura kolejowa: Linia kolejowa Berlin – Frankfurt (Oder) – Pozna ń – Warszawa podkre śla, z lekk ą przewag ą po polskiej stronie, bardzo wa Ŝne znaczenie oraz priorytet przedsi ęwzi ęcia przez dobry wynik oceny. Tylko linia Berlin – Szczecin, istotnie słabsza w kontek ście mi ędzynarodowym, wykazuje na odcinku do Angermünde podobnie dobry wynik. Jako ść Magistrali Dolno śląskiej – jako drugiego bardzo wa Ŝnego poł ączenia w transgranicznym ruchu towarowym D/PL, a tak Ŝe infrastruktur kolejowych ł ącz ących si ę bezpo średnio z regionem badanym, jest wyra źnie mniejsza.

Infrastruktura drogowa: Najwa Ŝniejsze poł ączenie w dalszym korytarzu komunikacyjnym Rail Baltica , czyli: Berlin – Frankfurt (Oder) – Pozna ń – Warszawa przekonywa ć mo Ŝe do tej pory tylko pod wzgl ędem znaczenia oraz wielko ści przedsi ęwzi ęcia, a pod wzgl ędem stopnia rozbudowy nie mo Ŝe wyprzedzi ć pozostałych tras. Dlatego te Ŝ w porównaniu do sieci ruchu szynowego istniej ą mniejsze ró Ŝnice jako ści i wi ększe pole działania dla alternatywnych poł ącze ń.

Przej ścia graniczne: Stan przej ść granicznych przedstawia si ę do tej pory niezadowalaj ąco (ruch kolejowy) wzgl. powszechnie przyj ęty i odpowiadaj ący aktualnym czasom (ruch drogowy). Dla przepustowo ści i czasu przeznaczonego na przekroczenie granicy w ruchu towarowym dla obu rodzajów komunikacji osi ągni ęte zostały warto ści niezadowalaj ące, przy małej rozpi ęto ści wyników pojedynczych.

68

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

ryc. 77: Ocena infrastruktury kolejowej

INFRASTRUKTURA KOLEJOWA PRZEDSI ĘWZI ĘCI KRYTERIA OCENY ZNACZENIE STOPIE Ń ROZBUDOWY STAN A

ść cia cia ęć

ę ść wzi wzi ę ę dko / Ekr ę popyt popyt OCENA OCENA pr realizacja dzynarodowe dzynarodowe stan stacji stacji stan planowanie planowanie ę elektryfikacja elektryfikacja stan podtorza stan przedsi ruch towarowy ruch towarowy znaczenie sieci przepustowo przedsi mi bezpieczenia ruchu stan techn. kier.techn. istan za- mo Ŝliwa ilo ść punktów 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 100 Odcinki linii w rozszerzonym rejonie badanym Eberswalde – Werbig – Frankfurt (O) 1 1 2 1 0 3 3 5 2 3 21 Berlin – Kostrzyn – granica D/PL 7 3 4 2 0 5 5 4 6 6 42 Berlin – Frankfurt (O) – granica D/PL 10 7 6 8 9 8 8 9 8 4 77 Frankfurt (O) – Guben - Cottbus 4 6 7 6 10 6 4 5 2 4 54 Frankfurt (O) – Königs Wusterhausen 2 1 2 1 0 4 3 5 2 3 23 granica D/PL – Gorzów - Tczew 7 3 4 6 0 2 2 2 1 3 30 granica D/PL – Pozna ń - Warszawa 10 7 9 10 10 9 9 6 4 6 80 Szczecin – Rzepin - Wrocław 6 6 2 7 10 1 2 2 2 8 46 granica D/PL – Gubin - Zb ąszynek 5 4 2 2 5 2 1 2 1 3 27 Cottbus – śaga ń – Łód ź / Wrocław 6 2 2 2 0 2 1 1 1 1 18 średnia ilo ść punktów 5,8 4,0 4,0 4,5 4,4 4,2 3,8 4,1 2,9 4,1 41,8 kolejne odcinki linii o znaczeniu dla ruchu transgranicznego D/PL Berlin - Angermünde 7 6 6 6 10 8 10 9 2 6 70 Angermünde - Szczecin 7 2 2 2 3 4 4 3 6 6 39 Berlin – Cottbus - Görlitz 6 3 5 4 6 5 6 6 6 8 55 Cottbus - Leipzig 5 4 6 6 10 5 4 4 2 4 50 Cottbus - Dresden 4 4 4 4 10 5 4 5 2 6 48 Magistrala Dolno śląska (Niederschlesische Magistrale) 7 8 4 5 7 5 4 3 6 6 55 średnia ilo ść punktów 4,5 3,4 3,4 3,4 5,8 4,0 4,0 3,8 3,0 4,5 39,6

69

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

ryc. 78: Ocena infrastruktury drogowej

INFRASTRUKTURA DROGOWA ZNACZENIE STOPIE Ń ROZBUDOWY PRZEDSI ĘWZI ĘCIA

KRYTERIA OCENY

ęć ęć

wzi wzi ę ę ść

ść dko stan stan ę popyt popyt OCENA OCENA nie sieci pr ruch towarowy ruch towarowy przepustowo dzynarodowe dzynarodowe znacze- ę realizacja przedsi mi planowanie planowanie przedsi mo Ŝliwa ilo ść punktów 10 10 10 10 10 10 10 70 autostrady i wa Ŝne drogi w rozszerzonym rejonie badanym Berlin - Bad Freienwalde - Chojna - Szczecin 3 2 4 3 7 2 1 22 Berlin – Kostrzyn – Gorzów – Polska północno-wschodnia 5 4 4 3 7 3 2 28 Berlin – Frankfurt (O) – granica D/PL 10 10 8 8 7 2 3 48 granica D/PL – Pozna ń - Warszawa 10 10 5 5 5 8 8 51 Frankfurt (O) / Cottbus – Guben – Z. Góra / Świebodzin 5 6 4 3 7 3 2 30 Berlin – Cottbus – Legnica – Polska południowo-wschodnia 8 6 7 7 6 6 4 44 średnia ilo ść punktów 8,2 7,6 6,4 5,8 7,8 4,8 4,0 44,6

70

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

ryc. 79: Ocena urz ądze ń przej ść granicznych

URZ ĄDZENIA PRZEJ ŚĆ GRANICZNYCH PRZEDSI ĘWZI ĘCI KRYTERIA OCENY ZNACZENIE STOPIE Ń ROZBUDOWY A

ęć ęć

wzi wzi ę ę ść stan stan popyt popyt OCENA OCENA dzynarodowe dzynarodowe ę ruch towarowy ruch towarowy ruch towarowy znaczenie sieci przepustowo mi czas czas przeznaczony na przekroczenie granicy przekroczenie granicy realizacja przedsi planowanie planowanie przedsi mo Ŝliwa ilo ść punktów 10 10 10 10 10 10 10 70 przej ścia graniczne kolejowe w rozszerzonym rejonie badanym Küstrin-Kietz - Kostrzyn 7 3 5 3 5 6 6 35 Frankfurt (O) - Kunowice* 10 7 4 2 3 9 4 39 Guben - Gubin 5 4 3 3 4 1 4 24 Forst - Tuplice 6 2 3 3 4 1 1 20 średnia ilo ść punktów 7,0 4,0 3,8 2,8 4,0 4,3 3,8 29,5 przej ścia graniczne drogowe w rozszerzonym rejonie badanym Küstrin-Kietz - Kostrzyn 5 4 1 2 9 1 1 23 Frankfurt (O) - Świecko 10 10 5 1 9 2 1 38 Guben / Gubinek 5 6 3 2 9 1 1 27 Forst - Olszyna 8 6 5 2 9 1 1 32 średnia ilo ść punktów 7,0 6,5 3,5 1,8 9,0 1,3 1,0 30,0

* bez uwzgl ędnienia stacji Rzepin

71

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

4.4 Profil: atuty – słabo ści

atuty słabo ści

• miejsca lokalizacji o niskich kosztach produkcji • małe zaplecze gospod. Brandenburgii Wsch. i woj. – blisko rynków zbytu lubuskiego (poło Ŝenie peryf., strukt., priorytet rozwoj.)

• atrakcyjne warunki podejmowania działalno ści gospo- • niezadowalaj ące lokalne poł ączenia komunikacyjne i darczej (wspieranie z funduszy strukturalnych i gospo- obszarami przemysłowymi i handlowo-usługowymi darczych, Specjalna Strafa Ekonomiczna) (np. Specjalna Strefa Ekonomiczna w Słubicach)

• dobre ponadregionalne poł ączenia komunikacyjne • niekorzystne poło Ŝenie, poł ączenia komunikacyjne i - średniofalowo o jeszcze lepszej jako ści warunki rozwoju terminalu transportu mieszanego

• poło Ŝenie i pojemno ść centrum logistycznego ETTC • stan marketingu ETTC (bez uwzgl ędnienia terminalu transportu mieszanego) struktura gospodarcza • niepewna długotermin. perspekt. dla podejmuj ących działalno ść gospodarcz ą motywowan ą kosztami

• bardzo wa Ŝne europejskie znaczenie osi • odc. linii Frankfurt (O) – granica D/PL wł ącznie ze st. WSCHÓD-ZACHÓD Berlin – Frankfurt (Oder) - Oderbrücke jako znaczne w ąskie gardło dla trasy Warszawa Berlin – Warszawa (pr ędko ść , przepustowo ść )

• wysoki stopie ń rozbudowy odc. cz ęś ciowych linii niezadowalaj ący stan osi PÓŁNOC-POŁUDNIE Erkner – Frankfurt (O) i granica D/PL - Warszawa Szczecin – Rzepin – Wrocław i sieci regionalnej regionu (bariery popytu) • obszerne, nowoczesne moce eksploatacyjne w ruchu towarowym (st. Rzepin, tory do omijania na • znaczne deficyty transgranicznej infrastruktury kole- licznych stacjach, wkrótce równie Ŝ na st. jowej (brak kompatybilno ści systemów: pr ądu jezdne- Oderbrücke ) go, wpływania na ruch poci ągów)

• kolejne przedsi ęwzi ęcia w celu rozbudowy linii kole- • opó źniaj ące si ę przedłu Ŝenie autostrady A2 w kier. jowych (Berlin – Szczecin, Berlin – Kostrzyn, granicy (Nowy Tomy śl – Świecko dopiero w 2009 r.) Magistrala Dolno śląska) • przepustowo ść sieci dróg po polskiej stronie, szcze- • przepustowo ść autostrady A12 i ł ącz ącej si ę z ni ą gólnie w przypadku zakłóce ń infrastruktura komunikacyjna sieci autostrad po niemieckiej stronie • brakuj ąca przestrze ń komunikacyjna w dojazdach do • ogólny stopie ń rozbudowy i stan przej ść granicznych Punktu Kontroli Granicznej Frankfurt (O) - Świecko drogowych Frankfurt (O) – Słubice i razem w regionie

• lekko wzmocniona koncentracja przestrzenna, • uci ąŜ liwe kontrole ładunków i tech. przejmowanie osobowa i techniczna procedur odpraw pociągów na poc. na st. gr. Oderbrücke (ró Ŝni ące si ę systemy stacji granicznej Oderbrücke przetwarzania danych, obszerne przepisy kontrolne)

• elastyczno ść w korzystaniu z urz ądze ń torowych • brak lokomotyw wielosystemowych i konwencjonal- towarowych na stacjach Rzepin oraz Oderbrücke nych oraz personelu w uci ąŜ liwym procesie zmiany (zniesienie uzale Ŝnienia od kierunku na stacji systemów na stacji Oderbrücke Oderbrücke , w realizacji) • złe rozmieszczenie stanowisk do odprawy w GPK • lekkie zwi ększenie przepustowo ści i coraz bardziej Frankfurt (O) – Świecko (bardzo długi czas przekra- uproszczony proces kontroli ruchu towarowego w czania granicy w ruchu towarowym, krótki w ruchu Punkcie Kontroli Granicznej Frankfurt (O) - Świecko pasa Ŝerskim)

przebieg ruchu • polepszona organizacja ruchu w strefie kolejek do • niedorozwini ęte systemy kierowania ruchem przez odprawy w PKG w ci ągu autostrady A12 (ogólny przej ścia graniczne (zły rozdział ruchu towarowego limit pr ędko ści 80 km/h) / pasa Ŝerskiego)

• organizacja ruchu w rejonie skrzy Ŝowania A2 – droga krajowa nr 29 (kolejki w stron ę przej ścia granicznego)

72

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

5 KSZTAŁT TRANSGRANICZNEGO RUCHU TOWAROWEGO WYMAGANEJ INFRASTRUKTURY

5.1 Ocena potencjału rozwoju infrastruktury gospodarczej i komunikacyjnej oraz potencjału w przebiegu ruchu transgranicznego

5.1.1 Struktura gospodarcza

Na podstawie badania zasobów oraz analizy profilu: „atuty – słabo ści“ poni Ŝszym przegl ą- dem dokonano oceny potencjału struktury gospodarczej badanego regionu. Ocena po- tencjału ma posta ć pi ęciostopniowej macierzy i porusza si ę w zestawieniu wyników conajmniej w skali narodowej (przestrzennej struktury gospodarczej RFN i RP).

Wyniki pokazuj ą porównywalny, mały potencjał rynkowy tego regionu gospodarczego, zwi ększone impulsy rozwoju wskutek polityki miejsca lokalizacji i wspierania gospodar- czego i stosunkowo dobre mo Ŝliwo ści istniej ących miejsc lokalizacji przemysłu, handlu i usług w odniesieniu do ulokowania obszarów usług dot. ruchu towarowego. ETTC we Frankfurcie nad Odr ą posiada potencjał, aby wyra źniej profilowa ć si ę jako centrum logistyczne, z punktem ci ęŜ ko ści na lokaln ą i regionaln ą dystrybucj ę dokładn ą towarów dla istniej ących ju Ŝ oraz rozwijaj ących si ę przedsi ębiorstw przemysłowych oraz handlowo- usługowych. Natomiast nie nale Ŝy oczekiwa ć rozwoju w kierunku centrum ruchu towarowego o wybitnej funkcji intermodalnej wzgl ędnie funkcji centralnego w ęzła logistycznego. ryc. 80: Ocena potencjału struktury gospodarczaj

POTENCJAŁ CECHA KRYTERIUM ROZWOJU MAŁY < ------> DU śY

znaczenie tego obszaru gospodarczego i jego pozycja na rynku o w kontek ście narodowym i mi ędzynarodowym impulse rozwoju (polityka miejsca lokalizacji, wspieranie gospodarki) o ze strony polskiej i niemieckiej udział usług z dziedziny transportu towarowego w wolumenie gospodar- o czym przydatno ść istniej ących obszarów przemysłowych i handlowo-usługo- wych oraz specjalnych stref ekonomicznych w pozyskiwaniu podmiotów o zakładaj ących działalno ść gospodarcz ą w sferze usług dotycz ących ru- chu towarowego rozwój ETTC we Frankfurcie nad Odr ą...... w kierunku znacz ącego centrum ruchu towarowego z punktem ci ęŜ - o ko ści zmiany przewo źnika DROGA-KOLEJ w ruchu mi ędzynarodowym ...w kierunku znacz ącego centrum ruchu towarowego z punktem ci ęŜ - ko ści typu centralnego w ęzła w mi ędzynarodowym ruchu towarowym o KOLEJOWYM ...w kierunku znacz ącego centrum logistycznego z punktem ci ęŜ ko ści na o transgraniczn ą regionaln ą i lokaln ą DYSTRYBUCJ Ę dokładn ą towarów 5.1.2 Infrastruktura komunikacyjna

73

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

Na bazie badania zasobów oraz analizy profilu: „atuty – słabo ści“ poni Ŝszym przegl ądem dokonano oceny potencjału infrastruktury komunikacyjnej badanego regionu. Ocena po- tencjału ma posta ć pi ęciostopniowej macierzy i porusza si ę w zestawieniu wyników conaj- mniej w skali narodowej (system infrastruktury komunikacyjnej RFN i RP), a tak Ŝe w po- równaniu centralnoeuropejskim.

Wyniki pokazuj ą du Ŝy potencjał infrastruktury komunikacyjnej badanego regionu – na pod- stawie znaczenia europejskiego, rozpi ęto ści i jako ści projektów b ędących w realizacji, a tak Ŝe szczególnie rezerw w zakresie harmonizacji.

Z powodu niedorozwini ętej relacji komunikacyjnej PÓŁNOC-POŁUDNIE, której znaczenie eksploaatcyjne równie Ŝ w perspektywie długofalowej nie jest obecnie widoczne, badany region nie stanie si ę centralnym w ęzłem mi ędzynarodowego ruchu towarowego, ale zapewne jednak region ten stanie si ę centralnym punktem–przył ączem do nadal zyskuj ącej na znaczeniu dla ruchu towarowego osi Berlin – Warszawa, przez który prze- chodz ą drogi komunikacyjne o znaczeniu narodowym.

ryc. 81: Ocena potencjału infrastruktury komunikacyjnej

POTENCJAŁ CECHA KRYTERIUM ROZWOJU MAŁY < ------> DU śY

znaczenie infrastruktury komunikacyjnej badanego regionu dla zapew- o nienia ruchu transgranicznego D/PL oraz ruchu z Europą Wschodni ą rozpi ęto ść i jako ść kolejnych projektów dotycz ących infrastruktury, będących w realizacji wzgl. wi ąŜą co zaplanowanych, maj ących na celu o wzmocnienie ruchu towarowego kolejowego rozpi ęto ść i jako ść kolejnych projektów dotycz ących infrastruktury, będących w realizacji wzgl. wi ąŜą co zaplanowanych, maj ących na celu o wzmocnienie ruchu towarowego drogowego harmonizacja infrastruktury kolejowej w eksploatacji transgranicznej o rozwój funkcji komunikacyjnej badanego regionu...... w kierunku w ęzła w mi ędzynarodowym ruchu towarowym – przez wzmocnienie wa Ŝnych tras PÓŁNOC-POŁUDNIE o znaczeniu o mi ędzynarodowym ...w kierunku centralnego punktu-przył ącza tras komunikacyjnych o zna- o czeniu narodowym do osi Berlin – Warszawa ...w kierunku punktu-przył ącza tras komunikacyjnych o znaczeniu po- o nadregionalnym i regionalnym do osi Berlin – Warszawa

74

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice ______

5.1.3 Przebieg ruchu

Równie Ŝ dla sfery skuteczno ści przebiegu ruchu przeprowadzono ocen ę mo Ŝliwo ści rozwojowych. Podstaw ą s ą wyniki badania zasobów infrastruktury komunikacyjnej, oceny szczególnie urz ądze ń przej ść granicznych oraz utworzony z tego profil: „atuty – słabo ści”. Ocena potencjału ma posta ć pi ęciostopniowej macierzy i zorientowana jest kolejnych obszarach granicznych nacechowanych ruchen towarowym, jednakowo w skali bilateralnej, jak i europejskiej.

Wyniki ukazuj ą duŜy potencjał przy wa Ŝnych cechach transgranicznego ruchu towarowego. W ruchu towarowym kolejowym przez redukcj ę deficytów w zastosowaniu pojazdów szynowych i deficytów przy kontroli ładunków i pojazdów, tj. przy przekazywaniu poci ągów stronie pa ństwa s ąsiedniego, osi ągni ęta mo Ŝe by ć znacznie wy Ŝsza jako ść przebiegu ruchu. Natomiast w ruchu drogowym mo Ŝliwa jest wyra źna poprawa przede wszystkim przez rozwój w sferze nadzoru i kontroli ruchu.

Ocenia si ę, Ŝe towarowy ruch transgraniczny (zarówno kolejowy, jak i drogowy, a tak Ŝe Ŝegluga rzeczna) w badanym regionie rozwija ć si ę b ędzie coraz bardziej bez wpływu barier administracyjnych i komunikacyjno-technicznych. Istnieje jednak niebezpiecze ństwo wyst ąpienia problemów brakuj ących mocy eksploatacyjnych, wskutek nadal mocno rosn ącej ilo ści ruchu (tj. liczby pojazdów przeje ŜdŜaj ących w jednostce czasu odcinek drogi) szczególnie w ruchu towarowym drogowym.Niebezpiecze ństwo to uwidaczniało będzie si ę tym bardziej, im bardziej wolno przebiegało b ędzie usuwanie niedostatków administracyjnych i komunikacyjno-technicznych.

ryc. 82: Ocena potencjału przebiegu ruchu

POTENCJAŁ CECHA KRYTERIUM ROZWOJU MAŁY < ------> DU śY

rozwój zastosowania pojazdów w ruchu towarowym kolejowym o (wielosystemowo ść ) rozwój w dziedzinie kontroli ładunków i pojazdów (harmonizacja, wpro- wadzanie techniki cyfrowej i liberalizacja, np. w przekazywaniu poci ągów o stronie pa ństwa s ąsiedniego) rozwój w dziedzinie nadzoru i kierowania ruchem o przebieg ruchu w rejonie granicznym okre ślany b ędzie perspektywicznie (przez)...... przez dalsze istnienie problematycznych procedur z powodu proble- o mów z uzgodnieniami na styku administracja / przedsi ębiorstwa ...przez procedury coraz bardziej wolne od barier, jednak Ŝe bardzo moc- ne zwi ększenie wolumwnów komunikacyjnych, a tym samym problemów o zwi ązanych z brakuj ącymi mocami eksploatacyjnymi ...przez procedury coraz bardziej wolne od barier i płynny ruch o

75

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice

5.2 Cele dla ukształtowania atrakcyjnego ponadgranicznego rozwoju ruchu towarowego (tezy)

Transgraniczny ruch towarowy pomi ędzy Republik ą Federaln ą Niemiec a Rzeczpospolit ą Polsk ą b ędzie dalej zwi ększał si ę, z tendencj ą do szczególnie wysokiego tempa wzrostu ruchu towarowym drogowym. Projekt Rail Baltica i zwi ązane z tym przyci ąganie ruchu umo Ŝliwia ć powinien jednak Ŝe odczuwalne odzyskanie udziałów w ruchu towarowym kole- jowym w korytarzu komunikacyjnym Berlin – Warszawa, w poł ączeniu z kolejnymi polep- szeniami infrastrukturalnymi i eksploatacyjnymi z ruchu kolejowym z Białorusi ą, Rosj ą i Ukrain ą. W celu atrakcyjnego kształtowania tego rozwoju w rejonie Frankfurt (Oder) / Słubice d ąŜ yć nale Ŝy – z punktu widzenia eksperta – do nast ępuj ących celów:

Cel 1

Badany region powinien mie ć wi ększe korzy ści gospodarcze wynikaj ącego z rozwoju ruchu towarowego. W szczególno ści rozwija ć nale Ŝy stosunkowo słab ą baz ę gospodarcz ą przez mo Ŝliwie uzgodnion ą po obu stronach granicy polityk ę samorz ądów terytorialnych w dziedzinie osiedlania si ę podmiotów gospodarczych na tym terenie oraz polepszone przeplatanie si ę obu s ąsiaduj ących ze sob ą gospodarek. Specyficzne atuty miejsc (np. dost ępno ść poł ącze ń komunikacyjnych, koszty pracy, poziom wykształcenia, wspieranie inicjatyw gospodarczych) powinny bardziej ni Ŝ do tej pory prowadzi ć do tworzenia si ę grup bran Ŝowych o modelu gronowym (niem.: Branchen-Cluster ). Środowiska akademickie i naukowo-badawcze, które ju Ŝ na wysokim poziomie komunikuj ą si ę ponad granicami, powinny bardziej ni Ŝ dotychczas orientowa ć si ę na wzmacnianie gospodarcze tego regionu, a tym samym zredukowanie wysokiego bezrobocia tam Ŝe.

Cel 2

Rozwój ruchu towarowego w badanym regionie kształtowa ć nale Ŝy w kierunku mo Ŝliwie zgodnym z wywa Ŝonym korzystaniem z istniej ącej ju Ŝ oraz wi ąŜą co zaplanowanej infrastruktury Nale Ŝy przy tym w wi ększym stopniu korzysta ć z nowoczesnych systemów kierowania ruchem oraz – przynajmniej w okresie wyst ępowania obci ąŜ aj ących „w ąskich gardeł” – wysondowa ć mo Ŝliwo ści zastosowania bardziej restrykcyjnych środków w ruchu pasa Ŝerskim na korzy ść udro Ŝnienia i płynno ści ruchu w transgranicznym transporcie towarowym.

Cel 3

Przyjazny dla środowiska ruch towarowy kolejowy nale Ŝy szczególnie zintensyfikowa ć, zarówno w sferze jego funkcjonalno ści, jak i jego udziale w cało ściowym nat ęŜ eniu ruchów komunikacyjnych. Przez zrealizowan ą ju Ŝ w du Ŝej mierze rozbudow ę trasy kolejowej Berlin – Frankfurt (Oder) – Pozna ń – Warszawa oddano do dyspozycji bardzo skuteczn ą infrastruktur ę zasadnicz ą, która perspektywicznie b ędzie w stanie przyj ąć na siebie około podwojonej g ęsto ści przewozów w ruchu towarowym. Przez jednoczesn ą realizacj ę

76

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice

kolejnych przedsi ęwzi ęć polegaj ących na rozbudowie (na przykład: Berlin – Kostrzyn – Gorzów Wlkp., Szczecin – Kostrzyn – Rzepin – Wrocław) rozwój ten mo Ŝe by ć wyra źnie wspierany współprac ą w sieci, trasy alternatywne).

Cel 4

Po tym jak w przypadku przej ść granicznych drogowych miały miejsce znaczne inwestycje w przedsi ęwzi ęcia budowlane, niezb ędne jest teraz forsowanie cz ęś ciowo pilnie koniecznych przedsi ęwzi ęć budowlanych w dziedzinie przej ść granicznych kolejowych. Przy ustalaniu stanu docelowego urz ądze ń uwzgl ędni ć nale Ŝy perspektywiczne zastosowanie lokomotyw wielosystemowych, coraz bardziej liberalny rucht towarowy, a szczególnie intensywniejsze wykorzystanie bardzo rozbudowanych obiektów ruchu to- warowego stacji Rzepin, poniewa Ŝ ekspansja obszarowa na stacji granicznej Oderbrücke w celu dalszego zwi ększenia przepustowo ści jest prawie niemo Ŝliwa.

Cel 5

Przez odpowiednie dopasowania infrastrukturalne i eksploatacyjne nale Ŝy w ruchu towaro- wym kolejowym ukształtowa ć kierowanie ruchem tak, aby był on wyra źniej płynny. W pierwszym rz ędzie odpowiednich uzgodnie ń powinny znale źć si ę nast ępuj ące sfery działa ń: optymalizacja lokomotyw, uproszczenie procedur odpraw oraz sharmonizowanie techniki sterowania i zabezpieczenia. Z powodu niewielkich post ępów na szczeblu naczelnych władz pa ństwowych wykorzysta ć nale Ŝy szczególnie wzajemne kontakty (hasło: „Partnerstwo Nadodrza ńskie“ = „Oderpartnerschaft“ ) w celu utworzenia gremiów ekspertów wzgl ędnie zintensyfikowania działania istniej ących ju Ŝ bran Ŝowych grup robo- czych. Odpowiednio do rozwoju rynku komunikacyjnego wł ączy ć powinni si ę tak Ŝe kolejni „aktorzy”, nie tylko przedsi ębiorstwa DB AG i PKP S.A.

Cel 6

Sytuacj ę w ruchu towarowym drogowym polepszy ć nale Ŝy szczególnie przez terytorialnie obszerniejsze przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z kierowaniem ruchem (system kierowania ru- chem dla środkowego obszaru transgranicznego). Przedłu Ŝenie autostrady A2 po stronie polskiej do granicy, generowa ć b ędzie wzrost popytu – tak, aby pomimo bardziej uprosz- czonego w przyszło ści przekraczania granicy, zaplanowane było zwi ększenie przepusto- wo ści w ruchu towarowym w rejonie granicznym Frankfurt (Oder) – Świecko.

Cel 7

Z powodu słabej bazy gospodarczej, stosunkowo niekorzystnego poło Ŝenia w stosunku do ośrodków aglomeracji oraz brak centralnego, zintegrowanego miejsca lokalizacji, w rejonie obj ętym badaniem nie b ędzie mogło rozwin ąć si ę centrum ruchu towarowego o znaczeniu ponadregionalnym. Tym samym wa Ŝnym celem powinien by ć dalszy rozwój ETTC w kierunku centrum logistycznego z punktem ci ęŜ ko ści: transgraniczna lokalna i regionalna dystrybucja dokładna. Stacj ę kolejow ą towarow ą Rzepin rozwin ąć nale Ŝy, przez

77

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice

wzmocnienie osi PÓŁNOC-POŁUDNIE: Szczecin – Rzepin – Wrocław oraz wzmocnieniem funkcji na samej tej stacji, w kierunku w ęzła w ruchu kolejowym szynowym Schienengüterverkehr (bez transportu mieszanego).

5.3 Zalecenia odno śnie do ukształtowania infrastruktury oraz transgranicznego usieciowienia komponentów infrastruktury

5.3.1 Ruch towarowy kolejowy

Krótkoterminowe usuni ęcie deficytów infrastrukturalnych w tej sieci kolejowej, która ma znaczenie dla transgranicznego ruchu towarowego kolejowego

Środki krótko- i średnioterminowe

• planowa realizacja przedsi ęwzi ęć , które nie zostały jeszcze wykonane na odcinku: Berlin – Frankfurt (Oder) – granica D/PL, wł ącznie z infrastrukturalnym zwi ększeniem znaczenia stacji kolejowej granicznej Oderbrücke • forsowanie uzgodnie ń mi ędzypa ństwowych w celu rozwi ązania problemów ró Ŝni ących si ę norm budowlanych przy planowaniu realizacji budowy nowego mostu kolejowego na Odrze wzgl. wsparcie pomoc inwestorom DB Netz AG oraz PLK S.A. ze strony pa ństwowych administracji budowlanych • krótkoterminowe wykonanie zaplanowanych przedsi ęwzi ęć na trasach: Berlin - Straus- berg – Kostrzyn (rozbudowa do 120 km/h, modernizacja techniki sterowania i zabez- pieczenia) oraz Kostrzyn – Gorzów Wlkp. (dost ępno ść 100 km/h) • tematyzacja perspektywy dla trasy: Cottbus – Forst - śaga ń – Łód ź / Wrocław (stan docelowy, priorytet, koncepcja przedsi ęwzi ęć ) w mi ędzypa ństwowej grupie roboczej

Środki długoterminowe

• modernizacja wszystkich istniej ących tras oraz przej ść granicznych, a tak Ŝe maj ących znaczenie dla transgranicznego ruchu towarowego w badanym rejonie (pr ędko ść od- cinkowa conajmniej 80 km/h, nowoczesna technika sterowania i zabezpieczenia) • zwi ększenie przepustowo ści wa Ŝnej linii stycznej PÓŁNOC-POŁUDNIE: Szczecin – Rzepin – Wrocław przez szeroko zakrojone przedsi ęwzi ęcia w celu rozbudowy i modernizacji

78

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice

Uproszczenie procedur odpraw granicznych na stacji Oderbrücke oraz polepszenie podziału pracy ze stacj ą kolejow ą Rzepin

Środki krótko- i średnioterminowe

• mi ędzypa ństwowe uzgodnienie jednorodnych dokumentów przewozowych przy wł ą- czeniu do rozmów pa ństw bałtyckich oraz Rosji, Białorusi i Ukrainy, a tak Ŝe wa Ŝnych przedsi ębiorstw kolejowych

• zapewnienie kompatybilno ści w cyfrowym opracowywaniu dokumentów przewozowych we wła ściwych administracjach: polskiej i niemieckiej (grupa robocza, w razie potrzeby pomoc finansowa przy dopasowywaniu oprogramowania • skrócenie procedur kontrolnych w odniesieniu do wjeŜdŜaj ących wagonów, np. przez przeniesienie odpowiedzialno ści na przedsi ębiorstwa ruchu kolejowego oraz przeprowadzanie kontroli w miejscach źródłowych wzgl ędnie docelowych, ograniczenie si ę do kontroli wyrywkowych, wprowadzenie procesów zautomatyzowanych • dokonanie uzgodnie ń dotycz ących odpowiedniego podziału pracy pomi ędzy stacjami Oderbrücke i Rzepin

Środki długoterminowe

• koncentracja odpraw granicznych i kontroli wagonów na stacji Rzepin przy wykorzystaniu licznych urz ądze ń torowych (stacja Oderbrücke słu Ŝy jako jako rezerwa dla niezb ędnej wymiany lokomotyw)

5.3.2 Ruch towarowy drogowy

Zmniejszenie czasu przekraczania granicy na przej ściu Frankfurt (Oder) – Świecko

Środki krótko- i średnioterminowe

• wybudowanie kolejnego pasa ruchu po polskiej stronie od skrzy Ŝowania dróg E30 / droga krajowa nr 29 jako kolejna podstawa do efektywnej odprawy granicznej przy wykorzystaniu całej infrastruktury słu Ŝą cej do odpraw oraz zwi ększenie bezpiecze ństwa w ruchu drogowym • urz ądzenie bardziej operatywnego i płynnego przyporz ądkowania w rejonie dojazdów z odpowiedni ą infrastruktur ą do kierowania ruchem (oznakowanie, sygnalizacja, sterowanie IT reaguj ące na nat ęŜ enie ruchu oraz np. równie Ŝ uzale Ŝnione od warto ści granicznych obci ąŜ enia mostu drogowego na Odrze)

79

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice

Środki długoterminowe

• rozbudowa infrastruktury do kierowania ruchem na przej ściu granicznym Frankfurt (Oder) - Świecko (patrz wy Ŝej) do systemu kierowania ruchem obejmuj ącemu rejon graniczny: Kostrzyn – Frankfurt (Oder) / Rzepin – Eisenhüttenstadt (cel: rozdzielenie ruchu pasa Ŝerskiego przy małym popycie przez reglamentowane przej ścia graniczne, otwarcie kolejnych pasór ruchu i pasów odprawy dla ruchu towarowego) • realizacja nowego przej ścia granicznego drogowego na północ od miasta Eisenhütten-stadt wł ącznie z odpowiednimi dojazdami (cel: przekierunkowanie zwłaszcza ruchu ci ęŜ arowego w relacji: Berlin – Frankfurt/O – Zielona Gora) • zwi ększenie przepustowo ści istniej ących przej ść granicznych przez odpowiednie przedsi ęwzi ęcia budowlane i eksploatacyjne (cel: efekty przeniesienia ruchu przez krótki czas przekraczania granicy i reglamentacj ę) w zale Ŝno ści od faktycznego nat ę- Ŝenia ruchu

Krótkoterminowa realizacja wa Ŝnych przedsi ęwzi ęć rozbudowy sieci

Środki krótko- i średnioterminowe

• krótkoterminowa realizacja planowanego przedłu Ŝenia autostrady A2: Nowy Tomy śl – Świecko wł ącznie z wydajnym przył ączeniem drogi krajowej nr 29 w rejonie granicy • planowe uruchomienie planowanej obwodnicy miasta Słubice • wykonanie wła ściwej drogi dojazdowej do terminalu transportu mieszanego (KV-Terminal Frankfurt (Oder)) (zwłaszcza poprawienie ulicy Georg-Richter-Straße oraz budowa nowych w ęzłów komunikacyjnych w kierunku drogi federalnej B112, polepszony system kierowania ruchem)

5.3.3 Logistyka ruchu towarowego

Koncentracja usług logistycznych w badanym rejonie

Środki krótko- i średnioterminowe

• ponadgraniczna koordynacja działa ń zwi ązanych z ulokowaniem działalno ści gospodarczej oraz wspieraniem gospodarki z celem sensownego i ogólnie wyrównanego tworzenia grup bran Ŝowych w strukturze gospodarczej • koncentracja na działalno ści gospodarczej w bran Ŝy logistyki i usług w ETTC Frankfurt (Oder) przy wykorzystaniu korzy ści płyn ących z miejsca lokalizacji (poło Ŝenie centralne w systemie miejsc lokalizacji działalno ści gospodarczej, bezpo średnio przy nowym styku autostrady A12 z drog ą federaln ą B112)

80

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice

• odci ąŜ enie istniej ących urz ądze ń torowych i przeładunkowych terminalu transportu mieszanego (KV-Terminal Frankfurt (Oder)) w poł ączeniu z zabezpieczeniem przył ącza ze strony kolei oraz przedsi ęwzi ęcia w zakresie budowy drogi dojazdowej (patrz rozdział 5.3.2)

Środki długoterminowe

• celowy podział pracy pomi ędzy terminalem transportu mieszanego we Frankfurcie nad Odr ą, a stacj ą kolejow ą towarow ą Rzepin z celem koncentracji na usługach przeładunkowych: SZYNA – DROGA (transport mieszany) wzgl ędnie funkcji w ęzła w ruchu kolejowym (usługi nastawniczo-rozrz ądowe)

5.4 Streszczenie i perspektywa

W latach ubiegłych rozwój transgranicznego ruchu towarowego w rejonie Frankfurt (Oder) / Słubice doprowadził zarówno do znacznych wyników, jak i problemów z powodu znacz- nych, ró Ŝnorakich deficytów .

Ogólny trend mocno wzrastaj ącego ruchu towarowego drogowego wywołał w badanym rejonie szczególnie wyra źne skutki. Dominuj ący jeszcze 15 lat temu transgraniczny ruch towarowy kolejowy o znacznych mocach eksploatacyjnych, szczególnie na stacji rozrz ą- dowej Rangierbahnhof Frankfurt (Oder) , stracił na znaczeniu – ze skutkiem tworzenia si ę bardzo długich zatorów na przestarzałych, słabo zwymiarowanych przej ściach granicz- nych drogowych.

Przez olbrzymie inwestycje w sie ć autostrad i dróg dalekobie Ŝnych oraz urz ądze ń przej ść granicznych, potrafiono w mi ędzyczasie odczuwalnie za Ŝegna ć ten problem. Skokowo zwi ększone nat ęŜ enie ruchu wraz z rozszerzeniem Unii Europejskiej w roku przebiegało mniej problematycznie ni Ŝ zakładano, poniewa Ŝ równocze śnie z zaprzestaniem kontroli celnych, zmniejszyły si ę czasy oczekiwania w punktach kontrolnych.

Atrakcyjno ść transgranicznego ruchu towarowego kolejowego w rejonie badanym zwi ększy si ę obecnie znacznie dzi ęki w du Ŝej mierze zako ńczonej ju Ŝ rozbudowy trasy: Berlin – Frankfurt (Oder) – Warszawa. Jako główne bariery dla intensywniejszego wykorzystania dobrych warunków infrastrukturalnych, działaj ą uci ąŜ liwe procedury kontrolne na stacji kolejowej granicznej Frankfurt (Oder) Oderbrücke oraz Ŝmudny proces usuwania deficytów harmonizacyjnych.

Pomimo znacznych wysiłków we wspieraniu lokowania si ę tutaj działalno ści gospodarczej (przemysł, handel i usługi) nie udało si ę do tej pory ukształtowa ć zadowalaj ącej bazy gospodarczej. Odpowiednio mały jest regionalny popyt ruch towarowy, ze skutkiem małego popytu na usługi zwi ązane z przeładunkiem towarów, poniewa Ŝ do tej pory nie potrafiła rozwin ąć si ę szeroka funkcja zł ącza na styku ruchu tranzytowego.

Przy wykorzystaniu istniej ących potencjałów dla rejonu Frankfurt (Oder) / Słubice zało Ŝyć mo Ŝna coraz bardziej przyjazny środowisku rozwój ruchu towarowego, wspieraj ący rozwój

81

Transgraniczny ruch towarowy – wyniki, potencjały i problemy w rejonie: Frankfurt nad Odr ą / Słubice

gospodarczy. Rozwój ten nacechowany jest jednakowo przez coraz bardziej zwi ększone wolumeny oraz przebiegi bez barier. Funkcja komunikacejna tego rejonu determinowana jest w dalszym ci ągu przez sił ę osi komunikacyjnej: Berlin - Warszawa, z przył ączeniem dróg komunikacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym.

ETTC we Frankfurcie nad Odr ą mo Ŝe – przy trwaj ącym rozwoju gospodarczym oraz korzy-staniu z dobrej jako ści miejsca lokalizacji – rozwin ąć si ę do znacz ącego centrum logi-stycznego z punktem ci ęŜ ko ści na ponadgraniczn ą regionaln ą i lokaln ą dystrybucj ę dokładn ą. Stacja towarowa Rzepin awansuje – dzi ęki jej poło Ŝeniu i mo Ŝliwo ści ą eksploatacyjnym – do coraz bardziej wykorzystanego punktu na styku ruchu towarowego kolejowego (w ęzeł) oraz gwarantem przepustowo ści osi komunikacyjnej Berlin – Warszawa.

82