History and Cultural Themed Parks

Inonu University Journal of Art and Design İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi ISSN: 1309-9876, E-ISSN: 1309-9884 Cilt/Vol. 7 Sayı/No.12 (2017): 129-140

Ayşe Betül GÖK 1, Bora BİNGÖL2*

1: Mehmet Akif Ersoy University, Faculty of Engineering and Architecture, Department of Spatial Planning, Burdur 2: Mehmet Akif Ersoy University, Faculty of Engineering and Architecture, Department of Landscape Architecture, Burdur *: Corresponding Author, [email protected]

Abstract The increase in leisure time with the decrease in working hours has enabled the emergence of theme parks as a result of increasing in people's living standards and changes in requests for recreational activities and changing tourism demands and tourism sector's quest for alternatives to sea, sand and sun. The theme parks are a museum role based on scientific, cultural and historical issues. However, they animate their subject around a certain theme. This animation is provided by auditory and visual presentations and using interactive methods. Historical and cultural parks within theme parks are also parks that offer various activities by describing the culture and history, traditions, architecture, beliefs and lifestyle of different civilizations. Our country, which has hosted many civilizations and cultures with various beliefs, has a very good potential for establishing historical and cultural parks. In addition to classical tourism, our country is also able to respond to the desire to acquire new experiences and to recognize different cultures. The construction of theme parks sensitive to environment, well planned, close to tourist facilities and high quality of service will contribute to the tourism of our country. Keywords: History and Cultural Themed Parks, Theme Parks, Themed En- tertainment, Themed Design

Suggested Citation Gök, A. B., & Bingöl, B. (2017). History and Cultural Themed Parks. Inonu University Journal of Arts and Design, 7(15), 129-140.

129

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

History and Cultural Themed Parks

Extended Abstract

Increased leisure time as a result of re- subject, the definition and history of the duced working hours, increasing living theme park concept has been put forward. standards and changing their desire for Features of history and cultural themed recreational activities, changing tourism park among the theme park types and their demands and tourism sector quest for al- examples on the world are examined and ternative to sea, sand, sun triplet has re- tried to clarify the concepts. With the re- sulted in the emergence of theme parks. ports obtained, domestic and foreign tour- The theme parks are a museum role based ism potential of the theme parks have been on scientific, cultural and historical subject. revealed. The location of history and cul- However, they revive their subject around tural theme parks within theme parks, the a certain theme. This revival is provided by contribution on tourism and the appropri- audio and visual presentations and using ateness for our country were tried to be de- interactive methods. History and cultural termined. The theme parks are intense de- themed parks that also located within the mand due to their extraordinary architec- theme parks are offer various activities op- ture and landscapes, they stories with var- portunity by describing the culture and his- ious scenes and characters, offering to tory, traditions, architecture, beliefs and their visitors the opportunity to experience lifestyle of different civilizations. These new experiences with mechanical tools parks are usually set up in areas where the and devices that give them different excite- civilizations in which they have themes live. ment. Theme parks are major tourist activ- The structures on the field were restored, ity centers that contribute to the economy the existing remains were evaluated and and promotion of countries and their num- they were constituted a section of the park. bers are increasing day by day. Despite the Their architectural and landscapes were global recession in the world economy, the reflected the architectural and landscapes entertainment world continues to globalize. of that period. The aim of history and cul- According to the TEA (2015), theme parks tural themed parks is to create a feeling of were visited by 382 million people in 2014 living in that period for their visitors. There- and 420 million people in 2015 and grew by fore, another important activity used in 7.2%. In parallel, they increased their an- these parks is the theater stage and the nual income, which was $ 16.6 billion in dance. When we look at the global distribu- 2014, by 10.4% in 2015, raising $ 18.3 bil- tion of history and cultural themed parks, it lion. Walt Disney Company, one of the seems to be concentrate in Asia and Eu- leading names in the industry, earned rope. The parks in these continents have about $ 10.9 billion from theme parks in intellectual infrastructure, unlike the Holly- 2015. According to the numbers of visitors wood type theme parks that are focused to the 2015 TEA (Themed Entertainment sensory saturation. In addition to classical Association), the first 25 theme park lists tourism, our country is also able to respond are seen to be in the 17th, 21st and 25th to the desire to acquire new experiences places of history and cultural themed and to recognize different cultures. The parks. Although history and cultural theme parks can be considered as a good themed parks are not listed in the top list, it investment for the tourism of our country is observed that there are parks that in- with the contribution they make to the crease the number of visitors together with recognition of the country and the econ- the studio parks compared to the previous omy. In this study, it was tried to show year. For example, the Songcheng Lijiang whether the construction of such parks for Romance Park, built on the history and cul- our country is suitable, considering the ture theme established in 2014, increased richness of our country in history and cul- the number of visitors by a record rate of ture. For this purpose, "History and Cultural 170.4%. According to TEA (2015), Asian Themed Parks", which play a part the continental theme parks have increased theme parks varieties, is dealt with in this the number of visitors by 6.9% and over- study. By reviewing literature related to the

130

Gök & Bingöl İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

took other continents in the world. Accord- hosted many civilizations and cultures with ing to Collier International (2016) data, vis- various beliefs, has quite good potential for ited Chinese theme parks with 4 million na- establishing history and cultural theme tive visitors, 130 million foreign tourists and parks. When examined the visitor rates of 2.5 billion annual income. This shows the the last few years, these parks show a ris- potential of the theme parks as well as the ing trend. In addition to, the researches has domestic tourism as well as the potential shown that many countries are in the stage for the economy in the external tourism. of project and interview to build history and Theme parks can be considered as a good cultural theme parks. Making theme parks alternative, with the contribution they make sensitive to the environment, well planned, to the economy and recognition of the close to touristic facilities and high quality country. In addition to classical tourism, our of service will contribute to the tourism of country is also able to respond to the desire our country. to acquire new experiences and to recognize different cultures. Anatolia, was

131

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

History and Cultural Themed Parks

Tarih ve Kültür Temalı Parklar

Ayşe Betül GÖK 1, Bora BİNGÖL2*

1: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mekânsal Planlama Anabilim Dalı, Burdur 2: Mehmet Akif Ersoy University, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Burdur *: Corresponding Author, [email protected]

ÖZET Çalışma saatlerinin azalmasıyla boş zamanlardaki artış, insanların yaşam standartlarının yükselmesi ve rekreasyon faaliyetlerine yönelik isteklerindeki değişiklikler ve değişen turizm talepleri ile turizm sektörünün deniz, kum, gü- neş üçlemesine alternatif arayışları tema parklarının ortaya çıkmasını sağla- mıştır. Tema parkları bilimsel, kültürel ve tarihsel konuları temel alan bir müze rolündedirler. Ancak konularını belirli bir tema çevresinde canlandırırlar. Bu canlandırma işlemi işitsel ve görsel sunumlarla ve interaktif yöntemlerin kulla- nımıyla sağlanır. Tema parkları içerisinde yer alan tarih ve kültür temalı parklar da, farklı medeniyetlerin kültür ve tarihini, geleneklerini, mimarisini, inancını, yaşam biçimini betimleyerek çeşitli aktivite olanakları sunan parklardır. Çeşitli inançlara sahip birçok medeniyete ve kültüre ev sahipliği yapmış olan ülkemiz, tarih ve kültür temalı parkların kurulması için oldukça iyi bir potansiyele sahiptir. Ülkemiz klasik turizmin yanı sıra yeni deneyimler edinme ve farklı kültürler tanıma isteğine de karşılık verebilecek durumdadır. Çevreye duyarlı, planla- ması doğru yapılmış, turistik tesislere yakın ve hizmet kalitesi yüksek tema parklarının yapılması ülkemiz turizmine büyük katkı sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Tarih ve Kültür Temalı Parklar, Tema Parkları, Tematik Eğlence, Tematik Dizayn

Önerilen Atıf Gök, A. B., & Bingöl, B. (2017). Tarih ve Kültür Temalı Parklar. Inonu University Journal of Arts and Design, 7(15), 129- 140.

132

Gök & Bingöl İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

1. GİRİŞ

NAPHA (The National Amusement Park Bu yazıda, Tema Parkları çeşitleri arasında Historical Association) (2016) tema parkla- yer alan “Tarih ve Kültür Konulu Tema rını; içerisindeki eğlence araçlarının, atrak- Parkları” ele alınmıştır. Tema park kavra- siyonların, gösterilerin, bir tema veya tema mının tanımı, ortaya çıkışı ile tema park çe- grubu merkezinde yer aldığı eğlence park- şitleri arasında yer alan tarih ve kültür ko- ları şeklinde tanımlamıştır (URL1, 2016). nulu tema parklarının özellikleri ve dünya üzerindeki örnekleri incelenmiş ve kavram- Wylson’na (1994) göre tema parkları; “Yük- lara açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Bu sek kalitede çevre tasarımına sahip, kentin tarzdaki parkların, ülkemizin tarih ve kültür çevre kalitesini yükselten, eğlence aktivite- alanındaki zenginlikleri de göz önüne alın- lerini de bir taraftan geliştiren parklardır”. dığında, ülkemiz için uygun olup olmadığı Baund ve Lawson’a (1997) göre tema park- ortaya konmaya çalışılmıştır. ları ise; “Ailelerin eğlenebilmesi ve hoşça vakit geçirebilmesi için dış mekanda yara- 2. TEMA PARKLARININ TARİHÇESİ tılan eğlence ünitesi ve farklı konseptiyle Eğlence parklarının kökeni, Ortaçağ’da Av- dikkati çeken yeni bir kavramdır. Tema rupa kentlerinde yer alan mutluluk bahçe- parkları, nostalji, fantezi dünyasına bir ka- lerine kadar uzanmaktadır. Bu bahçeler, çış, eski günleri yad eden bir fırsat, orjinal canlı eğlencenin, ateş oyunlarının, dansın, yabancı yerlerin heyecanı gibi bir temanın çeşitli oyunların ve hatta korku trenlerinin belirleyici olarak seçilmesiyle oluşturulur.” varlığı ile bu günün eğlence parklarının ilk Tema parkı ve bahçelerinin ortaya çıkış ne- örneklerindendir. 1583’te Kopenhag’da ku- deni; çalışma saatlerinin azalmasıyla boş rulmuş olan Bakken Dünya’nın en eski eğ- zamanlardaki artış, insanların yasam stan- lence parkı olarak günümüze kadar gelmiş- dartlarının yükselmesi ve rekreasyon faali- tir (Şekil 1.) (Arslan, 2016). yetlerine yönelik isteklerindeki değişiklikler- 1800’lerin sonunda, endüstrinin Amerika dir. Bu değişiklikler insanların geniş kap- kentlerinde baskın olması ile eğlence park- samlı faaliyetlere yönelmesine neden ol- larına da yer verilmeye başlanmıştır. muştur. Ziyaretçilere değişik faaliyetlerin 1893’te Chicago’da açılan “Worlds Colum- sunulması, bu faaliyetlerin uygulamaya bian Exhibition” daha sonra tesis edilecek yansıtılması, insanlara seçme-izleme ve örnekler için başlangıç noktasıdır. “World katılım imkanının sağlanması tema parkla- Columbain Exhibition” ayrıca dünya fuarı rının önemli özelliklerinden olup aynı za- olarak da önem kazanmıştır. Bu fuarda ya- manda da tercih edilme sebepleridir (Dalkı- bancı ziyaretçi ve sanatçıların yer aldığı çe- lıç, 2007). şitli gösteriler ve etkinliklere de yer verilmiş- Tema parkları bilimsel, kültürel ve tarihsel tir. Fuarda eğlence sektörüne yönelik çok konuları temel alan bir müze rolündedirler. sayıda alan ve kullanımlar vardır (Arslan, Ancak konularını belirli bir tema çevresinde 2016). canlandırırlar. Bu canlandırma işlemi işitsel Daha sonra New York Coney Adası’nda ve görsel sunumlarla ve interaktif yöntem- yer alan eğlence parkı, su içi ve kıyısı ile lerin kullanımıyla sağlanır. Tema parkları- çeşitli rekreasyonel aktivitelere olanak tanı- nın bir diğer önemli özelliği ise eğlence sis- masının yanı sıra kıyı boyunca çok sayıda temlerini bir kurgu çerçevesinde hikayeler yapısal elemanı ile eğlence temalı parkla- ile birleştirip, ziyaretçilerine konsept olarak rın öncüsü olmuştur (Şekil 2.) (Arslan, sunmalarıdır. 2016).

133

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

History and Cultural Themed Parks

Şekil 1. Kopenhag Bakken (URL2, 2016). Şekil 2. Sea Lion Park, Coney Adası (URL3, 2016). Savaş sonrası 1950’lere gelindiğinde ço- 3. TARİH VE KÜLTÜR TEMALI PARK- cuklara yönelik eğlence parkları gündeme LAR gelmiştir. 1955 yılında Amerika’da Los An- Tema parkları içerisinde yer alan tarih ve geles kentinde açılan Disneyland ilk tema kültür temalı parklar, farklı medeniyetlerin parkı olma özelliğini taşımaktadır. 17 mil- kültür ve tarihini, geleneklerini, mimarisini, yon Amerikan Doları gibi bir bütçe ile oluş- inancını, yaşam biçimini betimleyerek çe- turulan Disneyland o zamana kadar yapıl- şitli aktivite olanakları sunan parklardır. Ta- mış olan bu sektördeki en büyük yatırım- rih ve kültür temalı parkların amacı ziyaret- dır. Böylesine yeni bir yaklaşıma şüphe ile çilere o dönemi yaşıyor hissi uyandırmak- bakılmış ancak büyük bir başarı kazana- tır. rak bu yatırımı ilk sezonunda 3,8 milyon kişi ziyaret etmiştir. Bu parklar genellikle tema edindikleri medeniyetlerin yaşadığı alanlarda kurulmuş- 1961 tarihinde Six Flags Park açılmış ve ilk lardır. Alanda bulunan yapılar restore edil- sezonunda 1,5 milyon ziyaretçi çekmiştir. miş, mevcut kalıntılar değerlendirilmiş ve 1971 yılında Florida’da açılan Walt Disney parkın bir bölümünü oluşturmuştur. Mimari World o zamana kadar eğlence parklarına ve peyzajlarında da o dönemin mimarisi ve yapılmış olan yatırımların en büyüğüdür ve peyzajı kopya edilmiştir. 250 milyon Amerikan Doları bütçe ile yapıl- mıştır. Disneyland ve Disney World 20. Bu parklarda kullanılan en önemli aktivite yy’ın en önemli eğlence merkezleri ara- araçları ise tiyatral sahneler ve danstır. sında kendilerini göstermiştirler. Teknoloji Bazı parklarda bu sahneler yalnızca park ve eğlenceyi birleştirerek; ülke ekonomi- çalışanlarının o döneme ait kıyafetleri giy- sine katkı sağlamış ve tema parkların küre- mesi ve amatör sahneler oluşturmasıyla sel ölçekte boyutlarının gelişmesine öncü- gerçekleştirilmektedir. Bazılarında ise kos- lük etmişlerdir (Arslan, 2016). tüm, sahne ve senaryo bütünüyle ele alına- rak, profesyonel bir şekilde tasarlanıp ser- 1983 yılında ise Tokyo Disneyland, 1992 gilenmektedir. Oyuncuların giydiği kostüm- yılında ise Euro Disneyland açılmış, büyük ler, yansıttığı dönem ve karaktere uygun başarı elde etmişlerdir. Böylelikle eğlence seçilmekte, oyunun gerçekleştiği sahne sektöründeki diğer firmalar da Uzak Doğu özel ışık ve efektlerle zenginleştirilmekte ve ve Avrupa’ya ilgi göstermeye başlamıştır. o döneme ait önemli olaylar sergilenmekte- 1990’lardan günümüze değin Avrupa kent- dir. Parkların içerisinde ayrıca yöresel lerinin dışında Asya, Güney Afrika ve Latin ürünlerin bulunduğu satış ünitelerine ve yö- Amerika ülkelerinde sayıları giderek art- resel yemeklerin sunulduğu yemek bölüm- maktadır (Arslan, 2016). lerine de yer verilmektedir. Günümüzde en çok ziyaret edilen 25 tema 2015 TEA (Themed Entertainment Asso- parkı incelendiğinde ise bunların 10 tanesi- ciation) ziyaretçi sayılarına göre ilk 25 nin Amerika’da, 10 tanesinin Asya ülkele- Tema Park listesi incelendiğinde tarih ve rinde diğerlerinin de Avrupa ülkelerinde te- kültür temalı parkların 17, 21 ve 25. sırada sis edildiği görülmektedir (Anonim1, 2015). yer aldığı ortaya çıkmaktadır. Her ne kadar listede tarih ve kültür temalı parkların üst sıralarda olmadığı görülse de bir önceki

yıla göre stüdyo parklarıyla beraber ziya-

134

Gök & Bingöl İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

retçi sayısını en çok arttıran parklar olduğu da gözlemlenmektedir (Tablo 1.).

Tablo 1. TEA, Theme Index 2015 (Anonim1, 2015).

PARK 2014 2015 ARTIŞ

1 MAGIC KINGDOM at Walt Disney World, FL, U.S. 19,332,000 20,492,000 %6.0 2 DISNEYLAND, Anaheim, CA, U.S. 16,769,000 18,278,000 %9.0 3 TOKYO DISNEYLAND, Tokyo, Japan 17,300,000 16,600,000 -%4.0 4 UNIVERSAL STUDIOS JAPAN, Osaka, Japan 11,800,000 13,900,000 %17.8 5 TOKYO DISNEY SEA, Tokyo, Japan 14,100,000 13,600,000 -%3.5

17 HANGZHOU SONGCHENG PARK, Hangzhou, China 5,810,000 7,289,000 %25.5

21 EUROPA-PARK, Rust, Germany 5,000,000 5,500,000 %10

25 SONGCHENG LIJIANG ROMANCE PARK, Lijiang, China 1,730,000 4,678,000 %170.4

4. DÜNYADAN ÖRNEKLER 4.1. Hangzhou Songcheng Park Teması Çin tarihi ve geleneksel Çin kültü- rüne dayanan Song Cheng Park, M.S. 960’dan 1279’a kadarki süreçte Çin tarihinin Altın Çağı olarak bilinen Song Dynasty Ha- nedanlığı dönemini konu edinmektedir. Park Zhejiang kentinin en iyi manzaralı yerine ko- numlandırılmıştır. Şehrin planlanması, yerle- şimi ve mimari tarzı hanedanlığın yaşam tar- zında rol oynayan ünlü ressam Zhang Ze- duan’ın eski resimlerinden yola çıkılarak ya- Şekil 4. Parktaki gösteriler (URL5, 2016). pılmıştır (URL4, 2016). Hangzhou Şehri’nin tarihi hikayesi ve efsa- Sokaklar içerisinde sıralanan mağazalar, nelerini yüksek teknoloji sunum teknikleriyle restoranlar, depolar ister çocuk ister yetişkin birleştiren, şiirsel ve etkileyici tarzıyla seyir- olsun tüm ziyaretçilerine o dönemde yaşıyor ciyi uzun süre etkisi altında bırakan, The Ro- hissi vermek için Eski Song Dynasty Dö- mance of the Song Dynasty, Dünya’nın en nemi’nin özellikleriyle tasarlanmıştır. 9 Dra- ünlü üç gösterisinden biridir.Gösteri 60 mil- gon Meydanı ve Jiulong Meydanı, Song Dy- yondan fazla seyirci tarafından izlenmiştir nasty Şehir Meydanı, Peri Tepe ve Muhte- (Şekil 4.) (Song ve Cheung, 2010). şem Kule, Güney Song Dynasty Hükümdar Sarayı, Romance Sokak ve Yeniden Doğuş Song Cheng Park 1996 yılında 90 Ha’lık bir Alanı olmak üzere altı bölüme ayrılmıştır alana kurulmuş olup 7.289.000 ziyaretçi alarak TEA 2015 listesinde 17. sırada yer almış- (Şekil 3.) (URL4, 2016). tır. 4.2. Lijiang Songcheng Romance Park Songcheng Grup’un bir diğer tema parkı olan Song Cheng Romance Park, Lijiang tarihi kentinde konumlandırılmıştır. Chama Antik Kenti, Nacuo Kasabası, Lijiang Cen- neti ve Xunging Vadisi olmak üzere 4 ana tema içermektedir (URL6, 2016). Led, lazer gibi çeşitli ışık oyunları ve görsel Şekil 3. Parktan festival görüntüsü (URL5, 2016). imajlarla güçlendirilen, yüksek teknolojinin

135

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

History and Cultural Themed Parks sunduğu olanakları kullanarak zenginleştiri- Lijiang Park 1996 yılında 140 Ha’lık bir alana len sahnelerde 20 farklı gösteri sunulmakta- kurulmuş olup ziyaretçi sayısını %170.4 ora- dır (Şekil 5.), (Şekil 6.) (URL6, 2016). nında artırarak TEA (2015) listesine 25. sıra- dan girmeyi başarmıştır.

Şekil 5. Parktaki gösteriler (URL7, 2016 Şekil 6. Parktaki gösteriler (URL7, 2016). 4.3. Europa Park Europa Park Avrupa’nın en büyük 2. tema treni olmak üzere, 100 farklı aktivite ve 13 parkıdır. Avrupa Dans Festivali’nin düzen- ayrı bölgeye dağıtılmış durumdadır. lendiği yerdir (URL8, 2016). 1975 yılında 95 İlk ülke teması olan İtalya 1982’de açılmıştır. Ha’lık bir alana kurulmuş olup 5.5 milyon zi- Ardından 1984’te Hollanda, 1988’de İngil- yaretçi alarak TEA 2015 listesinde 21.sırada tere, 1990’da Fransa, 1992’de İskandinavya yer almıştır. ve 1994’te İspanya temaları açılmıştır. 2016 Almanya, İngiltere, Fransa, İzlanda gibi 14 yılında ise çocuk eğlence araçlarını içeren İr- Avrupa ülkesinin tema edildiği alanlardan landa bölgesi açılmıştır (URL8, 2016). oluşmaktadır (Şekil 7.), (Şekil 8.). 13’ü hız

Şekil 7. Roma Teması (URL8, 2016). Şekil 8. Yunan Teması (URL8, 2016). 4.4. Puy Du Fou Puy du Fou Batı Fransa bölgesinde Ven- sabasında eski bir rönesans kalesinin ka- dee şehrinin can alıcı yerlerinden biri olan lıntısını keşfetmesi üzerine, 14.yy’dan Les Epesses’de yer alan tarihi bir tema Fransız Devrimi’ne kadar süren çatışma parktır. 1978 yılında 73 Ha’lık bir alana ku- döneminde Vendée ve Fransız Halkı ara- rulmuş olup Park her yıl ortalama 2 milyon sında geçenleri Vendée ailesi üzerinden ziyaretçi çekmektedir. Disneyland Paris’ten senaryolaştırmıştır (URL9, 2016). sonra Fransa’nın en büyük 2. tema parkıdır Haziran 1978’de Cinéscénie ilk şovunu (URL9, 2016). yaptığında büyük bir başarı elde edememiş Puy du Fou’nun tema parkı olma hikâyesi olsa da ilk sezonun sonunda hemen değiş- bir Fransız politikacı olan Philippe de Vil- tirilerek büyük bir seyirci kitlesi yakalamayı liers’ın 1977’de 27 yaşında bir öğrenciyken başarmıştır. 1988’den beri her yıl “Cinéscénie” adında orijinal bir gösteri Cinéscénie’in dışında da birçok gösteri dü- oluşturmaya karar vermesiyle başlamıştır. zenleyen park, at binme ve kılıç savaşına Villiers, 13 Haziran 1977’de Les Epesses’in hâkim profesyonel oyuncu ve eğitimcilerin ka de içinde yer aldığı “Académies Junior”ın

136

Gök & Bingöl İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

gayretleriyle kendine özgü bir oyuncu en- televizyon alanında düzenlenen “Uluslara- düstrisi oluşturmuştur (Şekil 9.) (Şekil 10.) rası Gümüş Jüpiter Ödülü”nü almıştır. 17 (URL9, 2016). Mayıs 2012’de Los Angeles’ta düzenlenen Thea Classic Award 2012’de bağımsız jüri Puy du Fou’nun Grand Park’ı 1988’de tarafından “Dünya’nın En İyi Tema Parkı” Cinéscénie’in yanında açılmıştır ve bugün seçilmiştir. 2013’te İtalya’da düzenlenen Fransa’nın en popüler tema parklarından Parksmania Ödülleri’nde “Avrupa’nın En İyi biridir. Ayrıca 2011’de Fransa Bisiklet Tema Parkı” ünvanını ve 2014’te Internati- Turu’nda takımın tanıtılmasına da ev sa- onal Association of Amusement Park and hipliği yapmıştır (URL9, 2016). Attractions’dan “Onur Ödülü”nü almıştır Puy du Fou tema parkı birçok ödüle de la- (URL9, 2016). yık görülmüştür. 3 Ağustos 2011’de sinema

Şekil 9. Parktaki gösteriler (URL10, 2016). Şekil 10. Parktaki gösteriler (URL10, 2016). 4.5. Xcaret Mexico Xcaret Park Meksika’nın Karayip Kıyı- keşifleri sayesinde turizm potansiyelini gör- ları’nda turizmin gelişimi için tasarlanan bir meleriyle kamuya yönelik bir Ekolojik Park bölge olan Riviera Maya bölgesine konum- açmaya karar vermişlerdir. Ulusal Antropo- landırılmış bir tema parkı ve aynı zamanda loji ve Tarih Enstitüsü’yle işbirliği halinde eko turizm gelişim bölgesidir. Mayalar’a ait hareket ederek Maya piramitleri kalıntıla- arkeolojik bir sitede yer almasının yanı sıra rını ve bu bölgede buldukları yapıları yeni- ekolojik bir parka sahiptir (URL11, 2016). den inşa etmişlerdir (Şekil 11.) (URL13, 2016). Meksika ve Maya kültürünü korumak ve geliştirmek adına çaba gösteren park, fes- Park Mayaların günlük yaşamını deneyim- tival ve seramonileriyle UNESCO’nun “So- leme fırsatı sunan Maya Köyü, halkın yaşa- mut Olmayan Kültürel Mirasları” arasına dığı evleri, toplumsal örgütlenme şeklini, girmiştir. Travy Ödüllerinde, 2016 yılının yeme-içme alışkanlıklarını sergiler durum- “En İyi Tema Park”ı olarak seçilmiştir dadır. Bu alana gizemli ormanlar arasından (URL12, 2016). ve mağaralardan ulaşım sağlanmaktadır. Köprüler, yollar ve mağaralar üzerinden 1991 yılında 81 Ha’lık bir alana kurulmuş ulaşılabilen sanatkar alanları ise bölgenin olup TEA’nın Latin Amerika ve Karayipler el sanatlarını bulma ve yaratıcı sürecini ta- listesine göre 2015’te 1.212.000 ziyaretçi nıma imkanı sağlamaktadır (URL13, 2016). alarak bir önceki yıla kıyasla %6.2 büyüme kaydetmiş ve bölgenin en çok büyüyen Xcaret Park çeşitli aktivite imkanları sun- tema parkı olmuştur. maktadır. Parkta Maya kültürüne ait dans gösterileri, çeşitli seremoniler ve ritüellerin Mimar Miguel Quintana Pali öncülüğündeki yanı sıra Meksika kültürüne ait dans göste- Meksikalı girişimci bir grup bölgeyi satın al- rileri ve yarışlar da sergilenmektedir (Şekil mışlardır. Bölgeyi temizlemeye başladıkla- 12.). rında, 3 milyon yıllık erozyon sonucu zayıf- layan mağara hücrelerinin içerisine yeraltı nehirlerinin ve denizin akmasıyla oluşan obrukları, subatanları keşfetmişlerdir. Bu

137

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

History and Cultural Themed Parks

Şekil 11. Parktaki kalıntılar (URL14, 2016). Şekil 12. Parktaki gösteriler (URL14, 2016). 4.6. Tjapukai Aboriginal Park Tjapukai Aboriginal Kültür Parkı, Avust- Tjapukai Aborijin Kültürel Parkı, Tjapukai ralya’da Smithfield yakınlarında Cara- tarihinin anlatıldığı tarih tiyatrosu, tiyatral vonica’da 25 da’lık bir alan üzerinde yer al- ilizyonlar ve en son teknoloji kullanılarak maktadır (Topaloğlu, 2007). dünyanın yaratılışı hakkında geleneksel inançların sergilendiği yaratıcı tiyatro, gele- 1987 yılında Aborijin Dans Tiyatrosu olarak neksel çalgılar (didgeridoo) ve kıyafetler Cairs yakınlarında Kuranda adlı küçük bir eşliğinde kutlamaların yapıldığı dans tiyat- köyde kurulmuştur. Daha sonra bu alan, rosu, Aborijin yiyecekleri ve ilaçlarının sa- alışveriş merkezi ve çeşitli aktivitelerle des- tıldığı bölüm, boomerang-mızrak atış alanı, teklenmiştir (Topaloğlu, 2007). Aborijin resimlerinin, geleneksel el sanat- Bugün Tjapukai, Avustralya’da Aborijin kül- ları örneklerinin yer aldığı sanat galerisi ve türünün en iyi tanıtıldığı ve ayrıca yerel, Boomerang restoran olmak üzere 7 ayrı ulusal ve uluslararası barışa katkıda bulu- bölümden oluşmaktadır (Şekil 14.) (URL15, nan bir yerleşim yeri özelliğindedir. Bu kül- 2016). Park, kültürel değerlerin güçlü su- tür parkında Tropikal Kuzey Queensland numu, doğa koruma sadakati ve yerel kül- yağmur ormanlarında yaşayan insanlar ta- türe yardımıyla en yüksek Eco Sertifikas- rafından Aborijin kültürü tiyatral bir dille an- yon sistemi olan “Advanced Eco Certifica- latılmaktadır (Şekil 13.) (Topaloğlu, 2007). tion” programına dahildir (URL15, 2016).

Şekil 13. Parktaki gösteriler (URL16, 2016). Şekil 14. Parktaki gösteriler (URL17, 2016). 5. SONUÇ Sıradışı mimarileri ve peyzajları, çeşitli ziyaretçi profillerine uygun çeşitli faaliyetler sahne ve karakterle aktardıkları hikâyeleri, sunması, aileyle, arkadaş gruplarıyla veya farklı heyecanlar yaşatan mekanik araçları tek başına eğlenmek için tema parklarını ve düzenekleriyle ziyaretçilerine yeni dene- ideal kılmaktadır. yimler edinme olanağı sunmaları, tema Tema parkları ülkelerin ekonomisine ve ta- parklarının yoğun talep görmesini sağla- nıtımına katkı sağlayan önemli turistik akti- maktadır. Faaliyetlerin uygulamaya yansı- vite merkezleridir ve sayıları her geçen gün tılması, insanlara seçme, izleme ve katılım artmaktadır. Dünya ekonomisindeki küre- imkânı sağlaması, kullanıcı tepkilerine kar- sel durgunluğa rağmen eğlence dünyası şılık verecek farklı planlamaların yapılması küreselleşmeye devam etmektedir. TEA bu parkları başarıya ulaştırmaktadır. Farklı (2015)’a göre tema park işletmeleri 2014

138

Gök & Bingöl İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

yılında 382 milyon, 2015 yılında ise 420 oranla artırmıştır. Collier International, milyon ziyaretçi alarak %7,2 büyümüşler- 2016 verilerine göre, Çin tema parklarını 4 dir. Buna paralel olarak 2014’te 16,6 milyar milyon yerli, 130 milyon yabancı turist ziya- Dolar olan yıllık gelirlerini 2015 yılında ret etmiştir ve 2.5 milyar yıllık gelir sağla- %10,4 artırarak 18,3 milyar Dolara yükselt- mıştır (Anonim2, 2016). Bu durum tema mişlerdir. Sektörün önde gelen isimlerin- parklarının iç turizmin yanı sıra dış turizm den Walt Disney Şirketi ise 2015 yılında içinde ne kadar büyük bir potansiyel oluş- tema parklarından yaklaşık 10,9 milyar Do- turduğunu ve ekonomiye sağladığı katkıyı lar gelir elde etmiştir (Anonim1, 2015). gözler önüne sermektedir. Tarih ve kültür temalı parkların dünya ge- Değişen turizm talepleri turizm sektörünü neli dağılımına bakıldığında Asya ve Av- klasik turizm olan deniz, kum, güneş üçle- rupa’da yoğunlaştığı görülmektedir. Bu kı- mesine alternatif arama yoluna itmiştir. talardaki parklar duyusal doyum odaklı Tema parkları ekonomi ve ülkenin tanın- Hollywood tipi tema parklarından farklı ola- ması sağladıkları katkı ile iyi bir alternatif rak entelektüel alt yapıya sahiptirler. Ti- olarak düşünülmektedir. Ülkemiz klasik tu- yatro ve dans alanında sanatsal eserler or- rizmin yanı sıra yeni deneyimler edinme ve taya koyarak birçok sanatçının yetişmesine farklı kültürler tanıma isteğine de karşılık olanak sağlamışlardır. Kendi oyuncu ensti- verebilecek durumdadır. tüsünü kuran Fransız tema parkı Puy du Ülkemizde çeşitli inançlara sahip birçok Fou tiyatral sahnelerinde, Song Cheng medeniyete ve kültüre ev sahipliği yapmış parkları dans gösterilerinde kendini kanıtla- olan Anadolu, tarih ve kültür temalı parkla- mıştır. Meksika arkeolojik sit alanında yer rın kurulması için oldukça iyi bir potansiyele alan Xcaret Mexico tema parkı ise doğaya sahiptir. Son birkaç yılın ziyaretçi oranı göz ve geçmişe olan saygısını ekolojik turizm önünde bulundurulduğunda bu parkların anlayışıyla sürdürmesi ve Maya kültürünü yükselen bir grafik çizdiği görülmektedir. anlatmaktaki başarısıyla UNESCO’nun Bunun yanı sıra yapılan araştırmalar da bir- “Somut Olmayan Dünya Mirasları Lis- çok ülkenin tarih ve kültür temalı park yap- tesi”ne girmeyi başarmıştır. mak için proje ve görüşme aşamasında ol- TEA (2015)’a göre Asya kıtası tema park- duğu görülmüştür. Çevreye duyarlı, planla- ları ziyaretçi sayısını %6.9 artırarak diğer ması doğru yapılmış, turistik tesislere yakın kıtaların önüne geçmiştir. 2014 yılında ku- ve hizmet kalitesi yüksek tema parklarının rulan tarih ve kültür teması üzerine kurgu- yapılması ülkemiz turizmine büyük katkı lanmış Songcheng Lijiang Romance Parkı sağlayacaktır. ziyaretçi sayısını %170.4 gibi rekor bir

KAYNAKLAR

Anonim1. (2015). Themed Entertainment Asso- Song, H., & Cheung, C., (2010). Factors affec- ciation & AECOM 2015, Theme Index: The ting tourist satisfaction with theatrical perfor- Global Attractions Attendance Report, Cali- mances: A case study of the romance of the fornia. song dynasty in Hangzhou, China. Journal of Travel & Tourism Marketing, 27(7), 708- Anonim2. (2016). Collier International, China 722. Theme Parks: A Magical Journey Ahead. Topaloğlu, S. (2007). Ankara Harikalar Diyarı Arslan, M. (2016). Tema Parkları. Plant Dergisi, Kent Parkı’nın Tema Park Kavramı Kapsa- http://www.plantdergisi.com/yazi-prof-dr- mında İrdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. mukerrem-arslan-207.html, (Erişim Tarihi: Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Fen Bi- 21.11.2016). limleri Enstitüsü, Zonguldak. Baud, M. & Lawson, F. (1997). Tourism an Rec- reation Development Theme Parks, p.:107. London, England. URL1. (2016). The National Amusement Park Historical Association, Dalkılıç, E. (2007). Eğlence Parklarının Tarihsel http://www.napha.org/ LIBRARYRESOUR- Gelişim ve Planlama Kriterleri. Ankara Üni- CES/FactsFigures/Definitions/tabid/75/De- versitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Li- fault.aspx, (Erişim Tarihi: 10.11.2016). sans Tezi, Ankara.

139

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ İnönü University Journal of Art and Design

History and Cultural Themed Parks

URL2. (2016). Kopenhag Bakken, URL10, 2016. Puy Du Fou, http://www.puydu- https://en.wikipedia.org/wiki/Dyrehavs- fou.com/, (Erişim Tarihi: 09.11.2016). bakken, (Erişim Tarihi: 21.11.2016). URL11, 2016. Xcaret About, http://www.xca- URL3, (2016). Coney Island - Sea Lion Park, ret.com/about-xcaret.php, (Erişim Tarihi: http://www.westland.net/coneyisland/artic- 15.10.2016). les/sealionpark.htm, (Erişim Tarihi: 21.11.2016). URL12, 2016. Xcaret World Heritage, http://www.xcaret.com/world-heritage.php, URL4, (2016). Travel Guide, https://www.tra- (Erişim Tarihi: 15.10.2016). velchinaguide.com/attraction/zhejiang/hangzhou/song-dynasty-town.htm, (Eri- URL13, 2016. Wikipedia, https://en.wikipe- şim Tarihi: 10.11.2016). dia.org/wiki/Xcaret_Park, (Erişim Tarihi: 16.10.2016). URL5, (2016). Songcheng Hangzhou, http://www.songcn.com/SongSce- URL14, 2016. Xcaret, Gallery, http://www.xca- nic_en/About/, (Erişim Tarihi: 14.11. 2016). ret.com/gallery.php, (Erişim Tarihi: 13.10.2016). URL6, 2016. Songcheng Lijiang, http://www.songcn.com/Eternal- URL15, 2016. Tjapukai, http://www.tja- City_en/lj/jqjs.shtml, (Erişim Tarihi: 14.11. pukai.com.au/about-tjapukai, (Erişim Tarihi: 2016). 19.10.2016). URL16, 2016. Tjapukai, http://www.tja- URL7, (2016). Songcheng Lijiang, http://www.songcn.com/Eternal- pukai.com.au/tjapukai-night-fire, (Erişim Ta- Love_en/Lj.shtml, (Erişim Tarihi: 09.11. rihi: 20.10.2016). 2016). URL17, 2016. Tjapukai, http://www.tjapukai.com.au/tjapukai-aboriginal-gallery, URL8, (2016). Europa Park, https://en.wikipedia.org/wiki/Europa-Park, (Erişim Tarihi: (Erişim Tarihi: 22.10.2016). 19.11.2016). Wylson, A., Wylson, P. 1994. Theme Parks, Le- isure Centers, Zoos and Aquaria, Longman URL9, 2016. Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Puy_du_Fou, (Erişim Tarihi: Building Studies, New York. 09.11.2016).

140