KORNUBIERA CORNISH, CÓRNICO, CORNIQUE

Language family: Indo-European, Celtic, Insular, Brythonic. Language codes: ISO 639-1 kw ISO 639-2 cor ISO 639-3 Variously: cor - cnx - Midle Cornish oco - Old Cornish Glottolog: corn1251. Linguist List: cnx – Midle Cornish oco - Old Cornish Linguasphere: 50-ABB-a

Beste izen batzuk (autoglotonimoa: kernowek, kernewek): cornish [CRN] hik. Erresuma Batua. curnoack alt cornish [CRN]. kernewek alt cornish [CRN]. kernowek alt cornish [CRN].

ERRESUMA BATUA cornish (kernowek, kernewek, curnoack) [CRN] Hogei urtetik beherako batzuen lehen hizkuntza da eta 1000 bat pertsona dira kornubiera eguneroko hizkuntza dutenak eta beste 2 bat mila erraz mintzatzen dutenak (1999). Kornuallesko konterria, Ingalaterrako hego- mendebaldea. Indo-European, Celtic, Insular, Brythonic. Elebitasuna ingelesez. Haur batzuk elebidun ari dira hazten. Eliz funtzioak kornubieraz. Badira gaueskolak, korrespondentzia ikastaroak, udalekuak, jolaserako haur-taldeak. Badago kornubieraren Hizkuntz Batzorde bat. 1777an iraungi zen lehen hizkuntza bezala, baina berpizten ari da. Bi ortografia daude indarrean. Eskoletan irakasten da.

Hizkuntza / lengua: kornubiera / cornish / córnico / cornique. Hiztunak / hablantes (2008): 3.500 (Wikipedia). Herrialdea / país: Kornualles.

oOo

HISTORIA. Kornubiera (kernowek edo kernewek) hizkuntza britoniko-zeltikoa da eta galesera eta bretainiera bezalaxe, antzinako britainiar hizkuntzatik eratorria da, hau Britainia gehienean mintzatua zelarik ingelesaren nagusigoa azaldu aurretik. Hizkuntzaren berpizte prozesua hizkuntza zeltikoaren zale porrokatuak abiatu zuen Handbook of the liburuarekin. Jennerrek XVIII. m.ko kornubiera erabili zuen baina bere ikasleak berpizkundea XVI. m.ko kornubieran oinarritu zuen, anartean ingelesaren eragina hain handia ez zelako. Aitortza ofiziala the European Charter for Regional or Minority Languages delakoaren babesean lortu zuen 2002an. Kornubiera tradizionalak izan bide zituen aldaerak eskualdeka, baina berreskuratzea dela eta aldaera modernoak areago dira iritzi ezberdintasunak.

HIZKUNTZA. Ezaugarri nagusiak. Fonetika. Kontestu gramatikalaren arabera, kornikar hitzaren lehen hotsa alda daiteke. Bretainieraz bezala 4 mutazio era daude (3 galeseraz, 2 irlanderaz, manxeraz eta gaelikoz), hurrengoak: leuna (b- → v, etc.), gogorra (b- → p), hasperendua (b aldatugabea, t- → th) y mistoa (b- → f). Morfosintaxia. Idazkera. Latindar alfabetoa.

***

HISTORIA. El córnico (kernowek o kernewek) es una lengua britónico-céltica y junto con el galés y bretón desciende directamente de la antigua lengua británica, hablada en la mayor parte de Britania antes de que llegara el dominio del inglés. El proceso de recuperación inició Henry Jenner, entusiasta de la lengua céltica, con su libro Handbook of the Cornish Language. Jenner se basó en el córnico del s. XVIII pero su discípulo Robert Morton Nance reorientó hacia el córnico del s. XVI cuando todavía no estaba tan influenciado por el inglés. Su reconocimiento oficial llegó de la mano de European Charter for Regional or Minority Languages en 2002. El tradicional córnico pudo poseer variedades regionales, pero debido a la naturaleza de la recuperación, las modernas variedades más tienen que ver con las diferencias de opinión.

LENGUA. Principales características. Fonética. El primer sonido de una palabra córnica puede cambiar según el contexto gramatical. Como en bretón, hay 4 tipos de mutaciones (3 en galés, 2 en irlandés, manx y gaélico) que son las siguientes: suave (b- → v, tc.), fuerte (b- → p), aspirada (b no cambiada, t- → th) y mixta (b- → f). Morfosintaxis. Escritura. Alfabeto latino.

GRAMATIKAK, METODOAK, ESKULIBURUAK

Literatura

AN SOWTER, Lyver an Salmow trelys dhe Gernewek, furv liturgek, 17x11, 192 or., Cheltenham, 1997. AN TESTAMENT NOWYDH, Kesvan an Taves Kernewek, An Testament Nowydh, treylys dhe Gernewek (The New Testament, translated into Cornish), 21,5x15, 428 or., Cornwall, 2004.

KORNIKAR ALFABETOA CORNISH ALPHABET

Kontsonanteak / Consonants

labi labi post- bilab o- den alveo pala o- vel glot alveo ial den tal lar tal vela ar tal lar tal r p b t d k ɡ nasal m n ŋ f v θ ð s z ʃ ʒ x h approxi ɹ j ʍ w mant lateral l approxi mant

Consonant Mutation in Cornish () Unmutated Soft Aspirate Hard Mixed consonant mutation mutation mutation mutation p b f - - t d th - - c, k g h - - b v - p f d dh - t t g1 disappears - c, k h g² w - c wh gw w - qw wh m v - - f ch j - - -

Hurrengo koadro honek adierazten ditu kornubierazko hitz batzuk ortografia ezberdinetan (, Unified Cornish Revised, Kernewek Kemmyn, Revived Late Cornish, the Standard Written Form, and ).

This table compares the spelling of some Cornish words in different orthographies (Unified Cornish, Unified Cornish Revised, Kernewek Kemmyn, Revived Late Cornish, the Standard Written Form, and Kernowek Standard).

UC UCR KK RLC SWF KS Engli sh Kernew Kernew Kernow Kernewe Kernû ek, Kernow Corni ek ek k ak Kernow ek sh ek gwenen gwenen gwenene gwene gwenen gwenen bee en en nn n en en cadar, chayr, cader, kador, chair, kador chair chayr cadar chair cador cadar chees kēs cues keus keaz keus keus e outsid yn-mēs yn-mēs yn-mes a-vêz yn-mes in mes e kodha, (to) codha codha koedha codha codha codha fall gavar gavar gaver gavar gaver gavar goat choy, chȳ chȳ chi chi, chi, chei chy house chy gwelv, gwēus gwēus gweus gweus gweùs lip gweus aber, ryver, ryver, river aber ryvar aber ryver aber aber mouth numb nyver nyver niver never niver nyver er peren peren perenn peran peren peren pear skol, schoo scōl scōl skol scoll scol scol l (to) megi, megy megy megi megi megy smok megy e steren steren sterenn steran steren steren star hedhyū hedhyw hedhyw hedhiu hedhyw hedhyw today wiban, hwibana (to) whyban whyban whyban hwibana whiba , whistl a a a n whibana e whêl hwel, quarr whēl whēl hwel whel 'work' whel y lün luen leun lean leun leun full arghans arhans arghans arrans arhans arhans silver arghan arghans mona, arhans, mone muna s, mona , mona arhans mona y mona

Hurrengo taulak kornubierako hitzak alderatzen ditu bere hizkuntza britoniko ahizpa diren galesera eta bretainierako hitz baliokideekin eta bere hizkuntza lehengusina diren irlandera, eskoziera gaeliko eta manxerako hitzekin, ingeleseko glosa batzurekin. The following table compares Cornish words with their equivalents from its sister Brythonic languages of Welsh and Breton and its cousin languages Irish, Scottish Gaelic and Manx, along with an English gloss.

Cornis Scottis h Welsh Breton Irish h Manx English (SWF) Gaelic Kerne wek, Cerny Kerneve Còrnai Coirnis Cornish Cornish Kerno weg ureg s wek gwene gweny gwenane seillea beach shellan bee nen nen nn n, beach kador, cadair kador cathaoir cathair caair chair cador keus caws keuz cáis càis(e) caashey cheese tu fas, a- yn-mes tu er-maez amuigh mooie outside muigh allan codw kodha, kouezha tuit(ea tuitt(ym m, tit(im) (to) fall codha ñ m) ) syrthio gavr/gao gaver gafr gabhar gobhar goayr goat r chi, tŷ ti teach taigh thie house chei lip gwefu gweus gweuz liopa bile meill (anatom s ical) mouth of a aber aber aber inbhear inbhir inver river, estuary rhif, àiream niver niver uimhir earroo number nifer h gellyg peren en, perenn piorra peur peear pear peren skol, ysgol skol scoil sgoil scoill school scol tobac a megi, ysmyg smoc(a toghtan( (to) mogediñ chaithe megy u dh) ey) smoke amh stereden steren seren réalt reul rollage star n hedhy heddi an- hiziv inniu jiu today w w diugh hwiban a, chwib c'hwiban fead(ai fed(dan (to) feadaíl whiban anu at l) agh) whistle a hwel, chwar coireal arvez cairéal quarral quarry whel el l leun llawn leun lán làn lane full arhans arian arc'hant airgead airgead argid silver arhans, arian, moneiz airgead airgead argid money mona pres

Esaldi arruntak / Common phrases

Standard Written Form ahoskera Standard Written Form pronunciation

Cornish IPA English Myttin da [ˌmɪtɪn ˈdaː] "good morning" Dydh da [ˌdɪˑð ˈdaː] "good day" Fatla genes? [ˌfatla ˈɡɛnɛs] "how are you?" Yn poynt da, meur [ɪn ˌpɔɪntˈdaː "Well, thank you" ras ˌmœˑrˈraːs] Py eur yw? [pɪ ˈœːr ɪʊ] "What time is it?" Ple'ma Rysrudh, [ˈplɛː ma rɪzˈryːð "Where is mar pleg? mar ˈplɛːɡ] Redruth please?" Yma Rysrudh [ɪˈmaː rɪzˈryːð "Redruth is near ogas dhe ˈɔɡas ðə ˈɡambrɔn Camborne, of Gambron, heb hɛb ˈmaːr] course!" mar!

Testu-lagina / Sample text

Yma pub den genys frank hag equal yn dynyta hag yn gwyryow. Ymons y enduys gans reson ha keskans hag y tal dhedhans omdhon an eyl orth y gela yn sperys a vredereth.

Itzulpena / Translation

Euskaraz: Gizon-emakume guztiak aske jaiotzen dira, duintasun eta eskubide berberak dituztela; eta ezaguera eta kontzientzia dutenez gero, elkarren artean senide legez jokatu behar dute. (Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsaleko 1. artikulua)

Ingelesez: All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood. (Article 1 of the Universal Declaration of Human