Gebiedsanalyse 2017 1. Centrum-West Stadsdeel Centrum

Gebied Centrum-West in het kort  Centrum-West heeft een groot en gemiddeld goed beoordeeld aanbod van cultuur, horeca en winkels. Ook is Ontwikkeling van het gebied het een aantrekkelijk vestigingsgebied voor kantoren.  Centrum-West is het drukste gebied van de stad. In alle wijken is de verblijversdichtheidsindex veel hoger en veel Aandachtspunten sterker toegenomen dan gemiddeld. Er is veel personen-,  De veiligheidsindex-score is de minst gunstige van de stad horeca- en drugsoverlast en de eerste twee nemen toe. en stabiel. Hoewel tussen 2014 en 2016 de criminaliteit  Bewoners zijn gemiddeld zeer tevreden met hun buurt. De relatief sterk afnam, nam de overlast sterk toe, met name verwachting voor de ontwikkeling van de buurt neemt op de Burgwallen. Het veiligheidsgevoel gebied is hoog. echter af en steeds meer bewoners vinden dat hun buurt  De scores op indicatoren voor participatie en sociale achteruit gaat. Ook neemt de verhuisgeneigdheid toe. uitsluiting zijn gedaald naar gemiddeld niveau.  Het aantal banen en hotelbedden groeide tussen 2012 en De laatste jaren ontvangt het stadsdeel meer signalen van 2016, onder het vorige hotelbeleid, sneller dan het aantal vervuiling en verslechtering van de openbare ruimte. inwoners. Het groeiende aanbod van horeca en op  Er is een afname van particuliere sociale huurwoningen en consumptie gerichte winkels, waaronder de op toeristen een toename van dure huurwoningen te zien. gerichte bakkers, kaas- en ijswinkels, en de stijgende  De overlast van verkeersdrukte is het hoogst en de scores (huur)prijzen van woningen en winkelruimten, maken het voor parkeren, zowel voor auto’s als fietsen, het laagst. gebied minder divers en toegankelijk.  Relatief veel woningen worden aangeboden via Airbnb.  De bevolking vergrijst, maar de woningen zijn vaak niet Ontwikkeling Centrum-West, 2012-2016 (+/- 1 jaar) geschikt (te maken) voor ouderen.  15 en 16 –jarigen roken en blowen hier relatief meer en hebben vaker ongewenste seksuele handelingen ervaren. Ook volwassen bewoners roken en drinken relatief veel.  De niet-dagelijkse producten waar het kernwinkelapparaat op leunt, worden steeds vaker via internet aangeschaft.

Aandachtsbuurten ► Op de Burgwallen Oude en Nieuwe Zijde is de drukte het grootst en het sterkst toegenomen. Er is veel overlast en verloedering, en de sociale cohesie is relatief laag. De huren stijgen hier snel. Een kwart van de werkgelegenheid is in het toerisme. ► Op de Oude Zijde neemt de tevredenheid van de bewoners met de buurt het meest af en neemt de overlast, waaronder drugsoverlast, sterk toe. De verhuisgeneigdheid stijgt en het oordeel over het winkelaanbod daalt. ► Binnen de Haarlemmerbuurt wijkt de Haarlemmerstraat/- Sterke punten dijk af wat betreft functies, drukte en toename overlast.  Bewoners van Centrum-West zijn gemiddeld genomen zeer ► Rondom het Centraal Station is veel drukte op de tevreden met hun buurt, hun woning en woonomgeving. fietspaden en te weinig ruimte voor fietsparkeren.  De sociaaleconomische positie van de bewoners is goed en ► Er is een aantal buurten aan de westelijke rand van het het gemiddeld inkomen stijgt sneller dan gemiddeld. gebied en in Burgwallen Nieuwe Zijde waar de welvaart veel lager is dan gemiddeld.

1 Wat is de gebiedsanalyse? Het gebied (zwart) in wijken (rood) en buurten (blauw) De gebiedsanalyses vormen het startpunt van de Amsterdamse gebiedscyclus. Iedere analyse beschrijft de toestand en ontwikkeling van één van de 22 gebieden in de stad. Daarbij wordt zowel gebruik gemaakt van statistieken en onderzoeksgegevens als van de signalen uit de buurt die professionals in het gebied opvangen. De gebiedsanalyse dient als onderlegger voor de gebiedsagenda 2019-2022.

Leeswijzer  Informatie over het gebied als geheel o.b.v. onderzoek, statistieken en feitelijke gebiedsinformatie ► Idem voor een wijk of buurt in het gebied Oog en oor informatie o.b.v. waarnemingen van professionals in het gebied

Bevolking Gebiedstypering

Bevolkingssamenstelling Wijken in Centrum-West  Begin 2017 heeft Centrum-West 43.228 inwoners die samen ► Centrum-West omvat het oudste middeleeuwse deel van 27.871 huishoudens vormen. Amsterdam, namelijk de beide Burgwallen (Oude en  Bewoners zijn grotendeels van Nederlandse (60%) of Nieuwe Zijde) gebouwd aan weerszijde van de Amstel. westerse herkomst (27%). Dit is meer dan gemiddeld (48% Daaromheen ligt de planmatig aangelegde 17e -eeuwse en 17%). Het aandeel westerse bewoners is hoger dan in de Grachtengordel-West, De Jordaan en de Haarlemmerbuurt andere 21 gebieden en groeit verder (2012: 25%). (incl. Westerdokseiland en de Westelijke eilanden).  Van de bewoners is 43% een nieuwe stedeling (Amsterdam: ► Het centrum van Amsterdam is een beschermd 29%). Dat wil zeggen: niet ouder dan 54 jaar en na zijn of stadsgezicht, de grachtengordel heeft de status van haar 18e voor studie of werk vanuit elders in Nederland of UNESCO Werelderfgoed. een westers land naar Amsterdam getrokken. ► Centrum-West is een zeer druk gebied, met name op de  De meeste huishoudens bestaan uit één persoon (62% Burgwallen en de Haarlemmerstraat/-dijk, waar winkels, versus 53% in Amsterdam). Dit aandeel neemt langzaam af horeca, bedrijvigheid, toerisme én bewoners de beperkte (2012: 65%). Het aandeel stellen zonder kinderen stijgt licht ruimte delen. Op de Burgwallen vind je zowel de rosse en is met 21% gemiddeld voor de stad. Het aandeel buurt als het kernwinkelgebied. gezinnen met kinderen stijgt zeer langzaam en is met 14% ► De Grachtengordel-West (die doorloopt in Grachtengordel- nog steeds erg laag (Amsterdam: 25%). Zuid in het aangrenzende gebied Centrum-Oost) met zijn  Het aandeel 65-plussers neemt al jaren toe en ligt iets grote statige grachtenpanden is altijd een rijke woon- en boven het stedelijk gemiddelde (14% versus 12%). werkbuurt geweest. Zowel economisch als op fysiek en

sociaal gebied staat deze buurt er goed voor. ► Op de Burgwallen wonen mensen vaak niet zo lang, ► De dichtbebouwde Jordaan kenmerkt zich juist door smalle gemiddeld rond de 5 à 6 jaar (Amsterdam: 8,6 jaar). Hier straten en fijne parcellering. Het is een geliefde woonwijk wonen relatief veel alleenwonenden of stellen zonder met kleinschalige bedrijvigheid. kinderen. Daarnaast zijn er meer mannen dan vrouwen. ► De Haarlemmerbuurt strekt zich uit rondom de winkelstraat ► In Grachtengordel-West wonen wat meer stellen zonder Haarlemmerdijk- en straat. De Westelijke Eilanden en het kinderen dan gemiddeld in de stad (25% versus 21%). Westerdokseiland, met relatief veel nieuwbouw, zijn vooral woongebied waar ook gewerkt wordt.

2 ► In de Jordaan bestaat tweederde van de huishoudens uit  Tussen 2017 en 2025 zal het aantal inwoners naar één persoon, het aandeel huishoudens met kinderen is laag verwachting licht stijgen van 43.200 naar 43.800. Hiermee is maar neemt heel langzaam toe naar 14%. de verwachte groei lager dan gemiddeld in Amsterdam ► In de Haarlemmerbuurt daalt het aandeel nieuwe (1,3% versus 7,6%). stedelingen naar 38%, maar is nog altijd bovengemiddeld.  Veel bewoners die in de babyboomjaren na 1946 geboren Het aandeel huishoudens met kinderen is met 18,4% zijn, bereikten tussen 2005 en 2017 de 65-jarige leeftijd. In relatief laag, maar het hoogste van de wijken in Centrum- Centrum-West nam het aantal 65-plussers in die periode West. toe van 3.200 naar 6.100. In 2025 staat de teller op 7.800. ► In Grachtengordel-West (17%), de Jordaan (16%) en sinds kort de Haarlemmerbuurt (15%) wonen meer 65-plussers  Het aandeel 65-plussers nam toe van 8% in 2005 naar 14% dan gemiddeld in de stad (12%). in 2017. In 2025 is het aandeel 18%. In heel Amsterdam steeg het aandeel van 11% in 2005 naar 12% in 2017. In 2025 Aandeel nieuwe stedelingen en 65-plussers, 2005-2017 zal 14% van de bevolking 65 jaar of ouder zijn. %  In 2025 zal het aandeel jongeren tot en met 17 jaar gelijk 50 Centrum West, % nieuwe stedelingen blijven: 10%. In Amsterdam wordt een afname verwacht Amsterdam, % nieuwe van 18 naar 17%. 40 stedelingen Centrum West, % 65-plussers

Amsterdam, % 65-plussers 30 Stedelijke ontwikkeling en wonen

20 Buurtwaardering  Bewoners van Centrum-West zijn gemiddeld genomen zeer

10 tevreden met hun buurt (rapportcijfer 8,0 versus 7,5 gemiddeld in de stad). Hun verwachting over de toekomst van de buurt is echter gedaald. In 2013 gaven zij hier nog 0 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 een 7,5 voor, in 2015 is dit afgenomen tot 7,0 (7,1 gemiddeld

in de stad). Een groeiende groep geeft aan dat de buurt bron: OIS achteruit is gegaan (van 13% in 2014 naar 22% in 2016).

► Op de Burgwallen-Oude Zijde is de tevredenheid met de Bevolkingsprognose buurt gedaald van een 7,6 in 2013 naar een 6,8 in 2015. De

verwachting voor de toekomst daalde van een 7,0 naar een Bevolking Centrum-West naar leeftijd en geslacht, 6,0. Een derde deel van de bewoners (33%) geeft aan dat de 1 januari 2005, 2017 en 2025 buurt achteruit is gegaan. In 2014 lag dit aandeel met 14% 100 nog rond het gemiddelde. ► In de andere wijken bleef de tevredenheid met de buurt wel

90

100

12.000

60 90

40

80 20

50 op peil, maar nam de verwachting voor de toekomst wel af.

30

10

70 0 Dit is het sterkst het geval in de Grachtengordel-West (van 80 7,9 naar 6,9) en de Jordaan (van 7,6 naar 7,1).

70 8.000 Tevredenheid met de eigen buurt, rapportcijfer

60 9

4.000 50 8,5

40 Amsterdam 8 Centrum-West

Burgwallen OZ 0 30 Burgwallen NZ 7,5 Grachtengordel-West Haarlemmerbuurt 20

7 Jordaan 4.000

10 6,5

8.000 0 6 800 600 400 200 0 200 400 600 800 2005 2007 2009 2011 2013 2015

m v 2005 2025 bron: OIS Bron: WIA 12.000 3 Wonen toegenomen en ligt in 2015 op het gemiddelde van de stad  Centrum-West telt bijna 29.000 woningen, de (van 17% in 2011 naar 28% in 2015 versus 26% gemiddeld in woningdichtheid is hoog (10.000 woningen per km²). de stad). Zij willen vaak groter wonen of hebben behoefte  Een groot deel van de woningen wordt door particulieren aan (meer) buitenruimte. Ook geven bewoners aan dat de verhuurd (42%). Drie op de tien (31%) is in eigendom van drukte en overlast teveel wordt. corporaties en 28% is een koopwoning Deze verhouding is ► Op de Burgwallen Oude en Nieuwe Zijde is de redelijk stabiel door de tijd en corporaties verhuren hun verhuisgeneigdheid bovengemiddeld hoog en gestegen, woningen nagenoeg allemaal in het sociale segment. respectievelijk van 30% naar 39% en van 26% naar 32%. (Verhouding op basis van registraties; de onderstaande  De WOZ-waarde per m² is in Centrum-West het hoogst van figuur geeft de verhouding weer op basis van ‘Wonen in alle gebieden: €5.406 versus € 3.833 gemiddeld in de stad. Amsterdam’ waarin een iets afwijkende definitie wordt ► Op de Burgwallen Oude Zijde is de gemiddelde WOZ- gehanteerd). waarde per m² met € 4.692 het laagst van Centrum-West. In  De particuliere huur wordt wel duurder, het aandeel sociale Grachtengordel West met € 6.248 het hoogst. huur in de particuliere sector nam af van 28% in 2011 naar 22% in 2015. De gemiddelde huur in de vrije sector ligt in  In Centrum-West worden ongeveer 7 Airbnb adressen Centrum-West op €1.269, hoger dan gemiddeld in de stad aangeboden per 100 woningen. Het aanbod is daarmee (€1.123). relatief groot en samen met Oud-West/De Baarsjes het ► De grootste huurstijging is te zien op de Burgwallen en dan hoogst van de stad (gemiddeld 4 per 100 woningen). met name op de Oude Zijde. Hier nam het aandeel sociale  Centrum-West telt weinig nultredewoningen, oftewel huur, oftewel met een huur onder de huurtoeslaggrens, af woningen die zonder trap zijn te bereiken en waarvan alle van 61% in 2011 naar 42% in 2015. De regels op de vertrekken gelijkvloers liggen (14% versus 26% gemiddeld huurmarkt zijn verruimd en sinds 2011 kunnen ook kleine in de stad). Bewoners vinden hun woning minder vaak woningen op gewilde locaties in de vrije sector verhuurd geschikt om oud in te worden (32% versus 40% gemiddeld worden. Particuliere verhuurders zullen dit ook vaak doen. in Amsterdam). Doordat hier veel verhuisd wordt, gaan de  Het aandeel ouderen (65+) dat de woning geschikt vindt om huurprijsveranderingen snel. oud in te worden neemt af, van 56% in 2011 tot 46% in  Van alle woningen is in 2015 12% een huurwoning in het 2015. Wellicht dat deze groep 65+ers ouder wordt en merkt duurdere segment en heeft een huur hoger dan €971. Dit is dat het niet altijd meer gaat. De verhuisgeneigdheid onder een verdubbeling ten opzichte van 2011 en twee keer zo ouderen neemt niet toe en is gemiddeld (13% versus 12%). veel als gemiddeld in de stad. ► In de Jordaan willen ouderen wel relatief vaak verhuizen ► Burgwallen Oude Zijde heeft het grootste en snelst (18%). stijgende aandeel dure huurwoningen (25%). Daarna volgen ► Met name in de Burgwallen en de Jordaan vindt men de Grachtengordel-West (17%) en Burgwallen Nieuwe Zijde woning minder vaak geschikt voor ouderen (23%-30%). (15%). Er zijn veel monumentale panden in Centrum-West, welstandeisen en bouwvorm geven soms beperkingen bij Woningvoorraad naar segment, 2007-2015 het aanpassen van woningen.

2007 29 30 7 35 Ruimtelijke ontwikkelingen  In de bevolkingsprognose van OIS is uitgegaan van 391 2009 28 28 8 36 extra woningen tussen 2017 en 2025. Project Tabak II op de 2011 28 28 12 32 Burgwallen Nieuwe Zijde is daarvan met 69 woningen het grootste project. 2013 28 25 13 34  In Centrum-West zijn niet veel plekken meer waar bijgebouwd kan worden. 2015 29 22 16 31 %

0 20 40 60 80 100 Verkeer en openbare ruimte sociale huur, corporatie sociale huur, particulier vrije sector huur, corporatie vrije sector huur, particulier Drukte koop  Centrum-West huisvest veel publieksfuncties, zoals bron: WIA populaire winkelgebieden en het Centraal Station, en trekt grote aantallen bezoekers van over de hele wereld. Het is  Bewoners van Centrum-West zijn gemiddeld genomen zeer verreweg het drukste gebied van de stad en de drukte is de tevreden met hun woning (rapportcijfer 8,1 versus 7,6 afgelopen jaren verder toegenomen. gemiddeld in de stad). Maar de verhuisgeneigdheid is sterk

4  In 2017 noemt 50% van de respondenten van de speelvoorzieningen. De straten zijn volgens hen wel in orde. buurtenquête Centrum-West heel druk. Dit is veel meer dan In de Oude Zijde lijken de rapportcijfers langzaam te dalen, gemiddeld in de stad (2016: 15%). Van de mensen die het terwijl deze in de Nieuwe Zijde langzaam stijgen. tamelijk tot heel druk vinden, vindt 53% de drukte ► In Grachtengordel West, Haarlemmerbuurt en Jordaan is de vervelend en 20% gezellig. verloederingsscore gemiddeld (27, 29 en 27).  De verblijversdichtheidsindex is een maat die het aantal verblijvers per hectare openbare ruimte beschrijft op een  Centrum-West heeft van alle gebieden het minste groen. gemiddelde dag in het jaar. Er wordt daarbij gekeken naar  Het aanbod van speelvoorzieningen krijgt van alle gebieden het aantal bewoners, werkenden, studenten en bezoekers. het laagste cijfer van de bewoners (6,3 versus 6,8). De waarde 100 is het stedelijk gemiddelde in 2014. Voor ► Bewoners op de Burgwallen OZ en NZ en in Grachtengordel Amsterdam steeg de verblijversdichtheidsindex in 2016 West zijn in 2015 minder tevreden over het aanbod van naar 108. In alle wijken in Centrum-West is de speelvoorzieningen dan voorheen (5,1; 4,7 en 5,9). verblijversdichtheid veel hoger en veel sterker toegenomen De bovengemiddelde rapportcijfers over onderhoud en dan gemiddeld. schoonhouden van de openbare ruimte zijn van 2015. ► Op de Burgwallen Oude Zijde is de verblijversdichtheid het Sindsdien krijgt het stadsdeel signalen over toenemende hoogst en het meest gestegen: van 950 naar 1.069. vervuiling en verloedering. Het stadsdeel merkt dat door ► Burgwallen Nieuwe Zijde is de op één na drukste wijk van drukte de openbare ruimte steeds moeilijker is schoon te de stad (525) gevolgd door Grachtengordel West (457). Ook maken is. hier steeg de index fors, in Grachtengordel West sneller dan in Burgwallen Nieuwe Zijde (2014: 496 en 411). Verkeer ► De Haarlemmerbuurt is de minst drukke wijk, maar met een  Centrum-West is het gebied met de hoogste overlast van verblijversdichtheidsindex van 265 nog altijd verkeersdrukte en parkeren. Bewoners oordelen hierover bovengemiddeld. Hier liggen de relatief rustige Westelijke lager dan gemiddeld. Voor de overlast van verkeersdrukte Eilanden en Westerdokseiland in. geeft men een 6,4 versus 7,0 gemiddeld en voor die van Binnen de Haarlemmerbuurt is de Haarlemmerstraat/dijk, parkeren een 6,0 versus 6,7. De parkeervoorzieningen juist een van de drukste buurten in Centrum-West. krijgen van bewoners de laagste cijfers van de stad, zowel voor auto’s (2015: 5,2 versus 6,4) als fietsen (5,1 versus 5,8). Verblijversdichtheidsindex 2014 en 2016 ► In Burgwallen OZ en Grachtengordel West, de wijken met de laagste score voor autoparkeren, daalt het oordeel de 1100

1000 laatste jaren verder (2015: 3,6 en 4,8).

900 ► Bij de fietspont op het Centraal Station is de

800 bezettingsgraad van de fietsparkeerplekken zeer hoog: het

700 eerste half jaar 2016 was dit op een gemiddelde werkdag 600 2014 98%. In de fietsflat is deze 79%. 500 2016  Het OV-aanbod krijgt van de bewoners in Centrum-West 400 een 8,0 9Amsterdam: 7,7). 300 ► De Burgwallen Nieuwe Zijde scoort op dit punt het beste 200 van de hele stad met een 8,9. 100 ► Het Centraal Station, met name bij de metro, is de meest 0 genoemde onveilige plek in het OV (3% Amsterdammers). Belangrijkste oorzaken: drukte en het gedrag van anderen.

Volgens het gebiedsteam is er grote druk op de fietspaden Openbare ruimte rondom het Centraal Station.  Voor het onderhoud en schoonhouden van de straten geven bewoners van Centrum-West in 2015 bovengemiddeld hoge cijfers (7,0 en 6,9 versus 6,6 en 6,4). Duurzaamheid en water De cijfers voor het onderhoud volgen zowel in de stad als Centrum-West een stijgende lijn. De cijfers voor het  In 2015 leverden geregistreerde zonnepanelen in het gebied schoonhouden van de straten zijn stabiel. 9,1 Kwpiek vermogen per 1.000 woningen. Dat is weinig  De verloederingsscore voor Centrum-West is stabiel en ligt vergeleken met het stedelijk gemiddelde (39,2 Kwpiek per in 2016 met 29 op het gemiddelde van de stad. 1.000 woningen). ► Voor de wijken Burgwallen Oude en Nieuwe Zijde is de  De gemiddelde stikstofdioxide concentratie in dit gebied is verloederingsscore veel hoger dan gemiddeld (35 en 36). 31 µg/m³. Dit is onder de WHO advieswaarde van 40 µg/m³. Bewoners geven hier ook lage rapportcijfers voor het ► Er is een aantal buurten waar de concentratie op bepaalde onderhoud en schoonhouden van het groen en meetpunten hoger is dan 35 gµ/m3. Dat zijn Kop Zeedijk, 5 Stationsplein, Hemelrijk, Spuistraat Noord, Spuistraat Zuid,  Het aandeel starters is wat lager dan gemiddeld: 8,1% Kalverdriehoek, Leliegracht, Felix Meritisbuurt en tegenover 10,5% in Amsterdam. Van de vestigingen wordt Haarlemmerbuurt Oost. 46% gerund door een zzp’er (Amsterdam: 56%). Genoemde buurten zijn plekken met relatief veel  Het aandeel vestigingen in de functiegroep ‘bedrijf’ is in doorgaand verkeer. Centrum-West relatief laag (13% versus 21% in Amsterdam:  Het particuliere elektriciteitsverbruik is met 2.700 21%), maar in absolute aantallen toch substantieel te kWh/vastgoedobject iets hoger dan gemiddeld. Het noemen (1.713). Het aandeel met een horecafunctie is juist zakelijke elektriciteitsverbruik ligt hier ruim boven (23.900 hoog (9% versus 5%). Ook zijn er relatief veel vestigingen versus 20.800 kWh/vastgoedobject). met een winkelfunctie (12% versus 7%). Het energieverbruik ligt hier ondermeer hoog door de oude  De meeste banen zijn in de horeca (19%), onderzoek en bebouwing en doordat er relatief veel bedrijvigheid is in advisering (17%) en detailhandel (14%). Centrum-West; waaronder het kernwinkelgebied.  Het particuliere gasverbruik is hoger dan in Amsterdam  Centrum-West telt 1.215 horecavestigingen. Dit zijn er 28 gemiddeld (1.200 versus 1.100 m³ / vastgoedobject). Dit per 1.000 inwoners (Amsterdam: 6). In 2017 zijn er 18.305 geldt ook voor het zakelijke gasverbruik (4.300 versus hotelbedden in 150 hotels, een derde van alle hotels in de 4.100 m³/ vastgoedobject). stad. Er zijn sinds 2014 750 hotelbedden bijgekomen.  De blauwe vlakken in de kaart laten zien in welke straten/ Ondermeer door opening van het W Hotel. Deze toename buurten een sterk verhoogde kans bestaat op overlast en kon plaatsvinden onder het vorige hotelbeleid. schade bij extreme neerslag. In de rode/oranje/gele vlakken  Het aantal cafés daalde tussen 2013 en 2017 van 318 tot geldt dit voor panden en (kwetsbare) infrastructuur. 286, terwijl het aantal restaurants steeg van 524 tot 602. Bewoners geven het horeca-aanbod verreweg het hoogste Kwetsbaarheid bij extreme regen (bron: www.Rainproof.nl) cijfer van alle gebieden (8,7 versus 7,0 gemiddeld).  Er zijn in Centrum-West 62 coffeeshops, een derde van alle coffeeshops in Amsterdam. Hiervan zijn er 19 te vinden in Burgwallen Oude Zijde en 17 in Nieuwe Zijde.  Van de vestigingen is 13% actief in de sector toerisme (Amsterdam: 9%). Het gaat om 15.224 banen; een kwart van alle Amsterdamse banen in toerisme. De werkgelegenheid in de sector groeit tussen2013 en 2017, maar niet zo snel als in de stad als geheel (11% versus 21%).

 In Centrum-West ligt het kernwinkelgebied. Het gebied heeft het hoogste aantal winkels per 1.000 inwoners van de stad (30,7 versus 6,6 gemiddeld). Het aantal winkels voor dagelijkse boodschappen stijgt (+14% versus +8%). Het aantal winkels voor niet-dagelijkse boodschappen daalde t.o.v. 2013 met 5% (Amsterdam: +1%). Bewoners geven het winkelaanbod een 8,2. Ook dit is het hoogste cijfer van alle gebieden (Amsterdam: 7,3). De stijging in winkels dagelijkse goederen komt ook door bijvoorbeeld toeristische kaas-, ijs- of bakkerswinkels.

 De koopkrachtbinding in 2016 is 85% voor dagelijkse en

43% voor de niet-dagelijkse boodschappen. De daling ten

Economie en cultuur opzichte van 2014 (toen de binding voor niet-dagelijkse boodschappen 57% was) komt doordat meer bewoners kleding en schoenen via internet bestellen, producten waar Bedrijvigheid het kernwinkelapparaat sterk op leunt.  Centrum-West huisvest 10% van de Amsterdamse Stadsdeel Centrum, en daarbinnen Centrum West telt veel werkgelegenheid, ofwel 50.374 banen verdeeld over 12.828 ondernemersverenigingen en Bedrijfsinvesteringszones, vestingen. Er werken hier meer mensen dan er wonen. waaronder Amsterdam City, De haarlemmerbuurt BIZ, Tegenover elke duizend inwoners staan 1.165 banen rozengracht, Van Dam tot Stopera en Prins Heerlijk. (Amsterdam: 624). In 2013 was dit nog 1.071.  De winkelleegstand in stadsdeel Centrum bedraagt in 2017  Ten opzichte van 2013 steeg het aantal banen met 9,8% en 1,8% van de voorraad en 2,6% van de oppervlakte en dat is het aantal vestigingen met 10,1%. In Amsterdam was de vergelijkbaar met 2016. groei respectievelijk 9,2 % en 19,1%.

6 ► Op de Burgwallen Oude Zijde is de winkelleegstand in 2016 worden de winkelgebieden in Amsterdam met een 7,2 relatief hoog met 18%. beoordeeld.  Het percentage kantoren dat leegstaat, is 11% tegenover 16% in heel Amsterdam. Cultuur  Van alle gebieden heeft Centrum-West de meeste ► Op de Burgwallen Nieuwe en Oude Zijde concentreert de cultuurvoorzieningen. Het gaat hier om openbare bedrijvigheid zich met bijna 25.000 banen en 4.000 gelegenheden zoals bibliotheken, theaters en clubs voor vestigingen. Een kwart van deze banen is in toerisme, amateurs, maar ook producenten en beoefenaars van genoeg voor tweederde van alle toerismebanen in podiumkunsten vallen onder de definitie. Het aantal per Centrum-West. Er zijn hier meer hotelbedden dan 1.000 inwoners is twee keer hoger dan gemiddeld (14 inwoners. Op de Burgwallen Nieuwe Zijde zelfs 2,1 keer versus 6,8 in Amsterdam). zoveel. Het aantal horecagelegenheden neemt toe. Tussen ► De top drie van buurten met de meeste monumenten 2013 en 2017 steeg op de Oude Zijde het aantal liggen alle in de wijk Grachtengordel-West; de buurten Felix horecagelegenheden per 1.000 inwoners van 79 naar 86 en Meritis, Leliegracht en Langestraat zijn samen goed voor op de Nieuwe Zijde van 83 naar 90. 12,5% van alle monumenten in de stad. ► Op de Burgwallen Nieuwe Zijde is 26% van de vestingen  De culturele participatie van de bewoners van Centrum- een winkel. De Kalverstraat in deze wijk is nog steeds de West is hoog: 71% bezocht in 2016 minstens 4 verschillende duurste straat van Amsterdam, op de voet gevolgd door de typen uitgaansactiviteiten (Amsterdam: 50%). Heiligeweg (huur: €2.000 tot € 3.000 per m² per jaar). Op de ► Het Anne Frankhuis in de Grachtengordel-West is het Dam, Damrak en Beurspassage liggen de huren tussen de drukst bezochte museum in heel Centrum. €1.100 en €1.825 per m². ► Grachtengordel West heeft 1,5 keer meer banen dan inwoners (2013: 1,3). De meeste vestigingen (57%) vallen in Openbare orde en veiligheid de functiegroep ‘kantoor’. De zakelijke dienstverlening is met 40% sterk vertegenwoordigd, net als ICT en de Veiligheid creatieve industrie. In Grachtengordel-West bevinden zich  Centrum-West heeft van alle 22 gebieden de slechtste ook de Negen Straatjes, waar de huren al jaren stijgen score op de veiligheidsindex (2016: 141 versus 104 vanwege hun populariteit. Momenteel liggen de huren gemiddeld in Amsterdam). De hoge score is grotendeels tussen €600 en €1.200 per m² per jaar. toe te schrijven aan de hoge score op de deelindex overlast ► De Haarlemmerbuurt is met 800 banen tegenover 1.000 (232 versus 123). inwoners eerder een woonbuurt. Het aantal banen neemt  De veiligheidsindex is ten opzichte van het basisjaar 2014 wel sneller toe dan de bevolking. Net als in andere nauwelijks veranderd, maar dit geldt niet voor de drie woonbuurten is het aandeel zzp’ers relatief hoog (55%), deelindexen waaruit de score is opgebouwd. De al zeer omdat veel zzp’ers op hun woonadres staan ingeschreven. hoge score op de deelindex overlast steeg in deze periode Het aandeel vestigingen in de creatieve industrie is hoger 20 punten, veel meer dan gemiddeld in de stad (+1). In 2016 dan gemiddeld (40% versus 31%). De Haarlemmerstraat daalde de deelindex criminaliteit sterk (2014-2016: -15 behoort tot de beter beoordeelde winkelstraten van versus -8 in Amsterdam). Er was een afname in zowel high Amsterdam (8,0 als rapportcijfer). volume (bijvoorbeeld zakkenrollerij) als high impact crime ► In De Jordaan is wonen dominant, er zijn 400 banen per (bijvoorbeeld overvallen). De deelindex voor 1.000 inwoners. Desondanks zijn hier bijna 8.5000 banen onveiligheidsbeleving is stabiel. verspreid over bijna 4.000 vestigingen. Het aandeel zzp’ers  De verschillen tussen de wijken in dit gebied zijn groot. is 60% en relatief veel vestigingen zijn actief in de creatieve ► Beide Burgwallen scoren van alle wijken in de stad het industrie (39%). In de Jordaan zijn ook veel slechtst op de veiligheidsindex en t.o.v. 2014 is deze score horecavoorzieningen en winkels. verder toegenomen (2016: Oude Zijde 176 en Nieuwe Zijde ► Het winkelgebied Elandsgracht is beoordeeld met een 7,8. 189). Er is veel, maar licht afnemende, high volume crime. Met uitzondering van de parkeermogelijkheden wordt hier De al hoge overlast nam sterk toe, sinds 2014 met vrijwel alles positief beoordeeld, zowel qua uitstraling als respectievelijk 33 en 46 punten naar 301 en 345 in 2016. aanbod. Net als in andere aanloopstraten met een ► In de Jordaan en de Haarlemmerbuurt is in 2016 relatief authentieke uitstraling zijn de winkelhuren gestegen. weinig criminaliteit (75 en 74). De overlast neemt toe in de ► Winkelgebied Westerstraat krijgt een 7,7. Ook hier is men Haarlemmerbuurt, en de deelindex is met 128 inmiddels alleen kritisch op de parkeermogelijkheden. bovengemiddeld. In de Jordaan nam de overlastindex juist ► De Jordaan heeft de best beoordeelde markten van de stad; af door een sterke afname in verloedering, maar er is hier de Noordermarkt en de Lindengrachtmarkt krijgen in 2016 ook minder personenoverlast dan in 2014. van bezoekers van de markt een 8,3 en een 7,8. Gemiddeld ► In Grachtengordel West is de veiligheidsindex verbeterd en beter dan gemiddeld in de stad (86). Er was een sterke

7 afname in criminaliteit (index van 91 naar 68). De overlast is 40%). Daarnaast heeft 24% een westerse herkomst hier net als in heel Centrum-West hoger dan gemiddeld (Amsterdam: 14%) en 17% en niet-westerse (47%). Het (123) aandeel minimajongeren is laag (10% versus 21%).  Weinig jeugdigen en hun gezinnen in Centrum-West maken  Ondanks de hoge score op de veiligheidsindex is het gebruik van zorg. Uitzondering is het hoge aandeel met veiligheidsgevoel in Centrum-West bovengemiddeld goed. opvoed- en opgroeiondersteuning (3,8% versus 2,2%). Van de bewoners voelt 18% zich wel eens onveilig in de  Relatief weinig 10-jarigen hebben overgewicht of obesitas eigen buurt (Amsterdam: 27%). (12% versus 21%). ► In Grachtengordel West en de Jordaan is het  De 4e-klassers (15-16 jarigen) uit dit gebied roken en/of onveiligheidsgevoel het kleinst (15% en 13%) en op de gebruiken relatief vaak cannabis: 14% rookt 1x per maand Burgwallen gemiddeld (OZ: 31% en NZ: 29%). of vaker (Amsterdam: 9%) en voor cannabis is dit 12% (Amsterdam: 7%). Het alcoholgebruik (1x per maand of Overlast meer) ligt met 28% ook ver boven het stedelijk gemiddelde  Volgens 19% van de bewoners is er in Centrum-West veel (12%). overlast (Amsterdam: 15%). Samenhangend met de drukte  Relatief veel 4e-klassers zijn wel eens gedwongen tot een in het gebied is er vooral veel personen- en horecaoverlast. seksuele handeling (2016: 5% versus 3% gemiddeld). De verschillen tussen de wijken zijn groot.  Onder de jongeren (12-24 jaar) die in het gebied wonen zijn ► Op de Burgwallen Oude Zijde vindt 56% van de bewoners relatief weinig jeugdige verdachten (1,5% versus 2,8%). dat er veel overlast is en volgens 31% neemt deze toe. Het gebied scoort gemiddeld op overlast van buurtbewoners, Onderwijs maar de overlast van anderen is groot (rapportcijfer 4,1  In Centrum-West staan niet veel scholen: 4 basisscholen, 1 versus 7,0). Van de bewoners heeft 65% veel overlast van school voor speciaal onderwijs en 2 middelbare scholen. Op dronken mensen op straat, 31% van drugsoverlast, 40% van de Burgwallen Oude en Nieuwe Zijde zijn geen middelbare horecagelegenheden en 33% van lastig vallen op straat. De of basisscholen gevestigd. overlast van rondhangende jongeren is sinds 2014  Van de peuters in Centrum-West wordt slechts 14% tot de verdubbeld naar 26%. doelgroep van de voorschool gerekend (Amsterdam: 34%). ► Op de Nieuwe Zijde zijn de cijfers minder extreem, maar  Driekwart van de basisschoolleerlingen heeft ook erg hoog. Hier ervaart 35% van de bewoners veel hoogopgeleide ouders, dit aandeel ligt hoog ten opzichte overlast en vindt 19% dat deze toeneemt. De drugsoverlast van Amsterdam (48%). Het aandeel gewichtleerlingen is lijkt wel iets af te nemen, van 25% in 2014 naar 16% in 2016. dan ook laag (3% en 14% in Amsterdam). Ook is er minder jongerenoverlast (van 26% naar 15%). ► In Grachtengordel West ervaart 20% veel overlast, maar Aandeel basisschoolleerlingen met hoogopgeleide ouders, 2016 % vindt 31% deze toenemen, veel meer dan in 2014 (17%). Er 100 is vooral overlast van horeca (25%) en dronken mensen 90 (29%). De drugsoverlast ligt in 2016 met 9% iets boven het 80 70 stedelijk gemiddelde (6%) in plaats van daaromtrent. 60 ► In de Haarlemmerbuurt vindt 21% de overlast toenemen. Er 50 40 is hier relatief veel overlast van dronken mensen (29% 30 versus 14% in Amsterdam) en drugs (14% versus 6%). 20 ► In de Jordaan vinden relatief weinig bewoners dat er veel 10 0 overlast is (9%). Wel wordt er vaker dan gemiddeld overlast ervaren van horeca (18%) of dronken mensen (24%). Centrum West Amsterdam

Brandveiligheid bron: CBS/OJZ, bewerking OIS ► Op de Burgwallen Oude Zijde en Burgwallen Nieuwe Zijde zijn relatief veel branden, namelijk 3,1 en 4,7 per 1.000  Van de middelbare scholieren heeft 68% hoogopgeleide woningen versus 1,6 gemiddeld in Amsterdam. ouders, ook dit is aanzienlijk meer dan in Amsterdam gemiddeld (43%).  Ruim driekwart van basisschoolleerlingen (78%) krijgt een Onderwijs, jeugd en diversiteit havo/vwo basisschooladvies (Amsterdam: 52%). ► Met name in de Grachtengordel-West krijgen veel Jeugd en jeugdhulp basisschoolleerlingen een havo/vwo advies (94%).  In Centrum-West wonen veel minder jongeren tot 18 jaar  Slechts 5% van de jongeren verlaat het onderwijs zonder dan gemiddeld in Amsterdam (10% versus 18%). De startkwalificatie (Amsterdam: 9%). meerderheid is van Nederlandse herkomst (58% versus

8 ► In de Haarlemmerbuurt ligt het aandeel laagopgeleide  Het gemiddeld besteedbaar huishoudinkomen is €35.700 schoolverlaters met 10% boven het gemiddelde. (Amsterdam: €33.200). Tussen 2010 en 2014 stijgt het  Het aandeel studenten dat in Centrum-West woont, is gelijk inkomen hier sterker dan gemiddeld (10% versus 8%). aan het Amsterdams gemiddelde (8%). Hiervan is een  Grachtengordel-West valt op met een zeer hoog gemiddeld relatief groot aandeel universitair student (59% versus 41% besteedbaar huishoudinkomen (€52.200). in Amsterdam).  In enkele buurten is de welvaart lager dan gemiddeld. In Nieuwendijk-Noord, de Begijnhofbuurt (Burgwallen Diversiteit Nieuwe Zijde) en de Planciusbuurt-Noord  Zowel volwassenen als jongeren in Centrum-West scoren (Haarlemmerbuurt) is het gemiddeld besteedbaar veel hoger dan gemiddeld op het gebied van acceptatie van huishoudinkomen lager dan het Amsterdamse gemiddelde homoseksualiteit. en in de Planciusbuurt-Zuid en de Zaagpoortbuurt  Er zijn relatief weinig spanningen tussen groepen bewoners (buitenrand van de Jordaan) veel lager dan gemiddeld. in Centrum-West (indexscore 83 versus 101 gemiddeld).  Het aandeel 18-plussers in de schuldhulpverlening is in ► Bewoners van de Burgwallen Nieuwe-Zijde rapporteren Centrum-West laag en daalt (2016: 0,8% versus 2,2% in relatief veel discriminatie (19% versus 14% gemiddeld). Amsterdam).  Het rapportcijfer voor sociale cohesie ligt met 5,8 rondom ► In de Zaagpoortbuurt is het percentage ‘Vroeg erop af’- het stedelijk gemiddelde (5,6), maar hierbij zijn er grote meldingen (veel) hoger dan gemiddeld (2016: 2,9% versus verschillen tussen wijken. 1,5%). ► Op de Burgwallen Nieuwe-Zijde is de sociale cohesie zeer ► Het aandeel 15-64 jarigen dat bijstand ontvangt en een laag (4,9), en het is gedaald vergeleken met 2014 (5,2). grote afstand tot de arbeidsmarkt heeft is relatief laag op ► Ook op de Burgwallen-Oude Zijde is het rapportcijfer voor de Burgwallen Oude Zijde, Burgwallen Nieuwe Zijde en sociale cohesie gedaald, van 5,5 in 2014 naar 5,2 in 2016. Grachtengordel-West. ► In de Haarlemmerbuurt en de Jordaan is de sociale cohesie met 6,1 daarentegen veel hoger dan gemiddeld. Bijstand trede 1 en 2, 2015-2017 % 6 Rapportcijfer sociale cohesie, 2014-2016

10 5 Amsterdam 2016 9 Centrum-West 8 2015 4 Burgwallen-Oude Zijde 7 2014 6 3 Burgwallen-Nieuwe Zijde 5 Amsterdam Grachtengordel-West 4 2 3 Haarlemmerbuurt

2 1 Jordaan 1

0 2015 2016 2017

Bron: RVE Inkomen

Bron: Veiligheidsmonitor Participatie  Centrum-West scoort in 2016 gemiddeld op indicatoren voor participatie en sociale uitsluiting. In 2012 scoorde het Werk, inkomen en participatie gebied echter gunstiger dan gemiddeld. Zo participeert 87% van de bewoners van 19-64 jaar in (vrijwilligers)werk, Werk en inkomen mantelzorg of een opleiding versus 93% in 2012.  Centrum-West scoort gemiddeld tot bovengemiddeld op  Sociale uitsluiting, een situatie waarin mensen vanwege sociaaleconomische indicatoren. Grachtengordel-West omstandigheden als weinig financiële middelen of gebrek behoort zelfs tot de wijken met de sterkste aan zorg niet volledig kunnen deelnemen aan de sociaaleconomische positie van de stad. samenleving, komt in het gebied wat minder vaak voor (6%  De werkloosheid is laag (4% versus 7% in Amsterdam). versus 8%) in 2012 ging het om 3%.  Centrum-West heeft relatief weinig minimahuishoudens  Het aandeel bewoners dat vrijwilligerswerk doet ligt, (15% versus 20% gemiddeld) maar onder die evenals in 2014, rond het stadsgemiddelde (39% versus minimahuishoudens zitten relatief veel huishoudens met 35%). een inkomen uit werk (loon of eigen bedrijf).  Bewoners van dit gebied hebben net zo vaak contact met hun buren als gemiddeld in Amsterdam. Zij hebben 9 daarnaast vaker wekelijks contact met overige Sport buurtbewoners (31% versus 23%).  In Centrum-West is het aandeel 10-jarigen dat lid is van een  De inzet voor de buurt of stad is bovengemiddeld (32% sportvereniging het hoogst van de stad (92% versus 73% in versus 24%) en toegenomen (2012 23%). Ook is men veel Amsterdam). vaker lid van een vereniging (63% versus 50).  Van de bewoners sport 72% minimaal één keer per maand.  Relatief weinig bewoners voelen zich verwant met een De sportdeelname ligt daarmee iets onder het stedelijk geloof (15% versus 34%). gemiddelde van 77%.  Het rapportcijfer dat bewoners van Centrum-West geven Educatie en inburgering voor het aanbod van sportvoorzieningen is gemiddeld voor  In het gebied wonen 2,4 statushouders per 1.000 inwoners, de stad (6,8). dat is gemiddeld voor Amsterdam (6,1 per 1.000 inwoners). ► In de Jordaan zijn bewoners het meest tevreden over het sportaanbod in de buurt. Zij geven een 7,2 als rapportcijfer. ► Het minst tevreden over het sportaanbod zijn bewoners van Welzijn, zorg en sport de Burgwallen Oude (5,7) en Nieuwe Zijde (6,3).

Welzijn  De standaard leefsituatie-index, een samengestelde score op het gebied van gezondheid, participatie en leefbaarheid die het gemiddelde welzijnsniveau van een buurt beschrijft, is in het gebied veel gunstiger dan gemiddeld in de stad (110 versus 105) en ook verder vooruitgegaan (2012: 107).  Het aantal ernstige eenzamen in dit gebied ligt rond het gemiddelde ( 11% versus 13%), maar is wel toegenomen (2012: 6% versus 11% gemiddeld).  Er is minder sprake van kwetsbare bewoners: 7% ervaart geen regie over het eigen leven versus 10% gemiddeld.

Zorg  De gezondheid van de bewoners is op vrijwel alle indicatoren bovengemiddeld goed in Centrum-West. Ernstige psychische klachten komen niet meer minder vaak voor dan gemiddeld (7% versus 2% in 2012).  Er wordt relatief vaak gerookt (34% versus 27%) en er is veel vaker sprake van overmatig en/of zwaar alcoholgebruik onder bewoners (27% versus 17%). Op het gebied van bewegen en overgewicht wijken de scores niet af van het stadsgemiddelde.  De helft van de bewoners in centrum-West verleent wel eens informele hulp, dat is meer dan gemiddeld (50% versus 41%) en ook toegenomen (2012: 40%).  Er wordt, evenals in 2012, iets vaker mantelzorg verleend dan gemiddeld (10% versus 9%). ► De bewoners van Burgwallen Oude en Nieuwe Zijde verlenen wat minder vaak mantelzorg (8%).  Bewoners zijn net zo tevreden over het aanbod van buurthuizen en zorg- en welzijnsvoorziening als gemiddeld in de stad. Er zijn relatief veel zorgvoorzieningen in dit gebied (inclusief zzp’ers in de zorg 10,6 per 1.000 bewoners versus 7,1 gemiddeld in de stad). ► De ervaren gezondheid van bewoners in de Haarlemmerbuurt en in de Jordaan is minder gunstig dan in de overige wijken (cijfers over 2012). Alleenstaande ouderen, een steeds groter wordende groep in centrum, vormen een risicogroep voor wat betreft armoede, eenzaamheid en zorg.

10 Kernindicatoren

11

Kernindicatoren (vervolg)

Legenda tabel voorpagina en kernindicatoren De kleuren geven aan hoe de waardes van een indicator verspreid zijn over de stad. De kleuren geven niet aan of de verschillen statistisch significant zijn en hebben geen relatie met gestelde normen of beleidsdoelen.

> 1 SD meer / beter dan gemiddeld 0,5 - 1 SD meer / beter dan gemiddeld 0,5 SD rond gemiddelde 0,5 - 1 SD minder / slechter dan gemiddeld > 1 SD minder / slechter dan gemiddeld geen gegevens beschikbaar

Deze en meer cijfers zijn voor meerdere jaren en op verschillende schaalniveaus terug te vinden in het Basisbestand Gebieden Amsterdam van OIS (zie ook: http://www.ois.amsterdam.nl/visualisatie/dashboard_kerncijfers.html). Op deze site staan ook de definities en bronnen vermeld van alle indicatoren.

12