(Formerly AN DEO GREINE) T&be Montftly Magazine of Jin Qomunn ^aidftealad) ^coflwd . - '-KoUo^d fVvwt'w .

Volume XXXI. Oct., 1938, to Sept., 1936, inclusive

AN COMUNN GAIDHEALACH, 131 West Regent Street, Glasgow. CONTKNTS

GAELIC DEPARTMENT. PAGE PAGE Am Fear Deasachaidh— Craobh-sgaoileadh, 44, 61, 76, 92, 108, 123, An de is an diugh, - 178 139, 155, 172, 186 Aois Sgoile, 81 Cuirm-Chnuic Bharraidh, - - - 138 Bas an High, - 65 Eire agus Eireannaigh, etc., - - 68 Caochlaidhean, - 113 Eoghan MacLachlainn, - - - 134 Comhnadh do’n Ghaidhlig, 17 Foirbeasach Chulodair, - - - 179 Cruinneachadh nam Fineachan, 1 Gearrloch, ----- 115, 148 Dealbh Chluich an Uidhist, 33 lomradh air innleachdan an la’n dingh, 183. Earail Brosnachaidh, 49 Losgann Sgiobalta, An, - - - 21 lomradh Sonraichte, 145 Nighean larla Bhraid Albann, - - 166 Mod Inbhirnis, - - - 129 Oidhche Dhonnachaidh Bhain, - - 99 Grain Ghniomha, - - - 161 Oraid a’ Chinn Suidhe, - - - 4 Urras Charnegie, - - - 97 Roinn a’ Ghebidh, - - - - H4 Bheurla Bhradach, A’, 102 Seann Chleasagan, - . - - 24, 41 Buaidh na mara air a’ Ghaidheal, 164 Sgoil Ghaidhlig, - - - - 56, 71 Ceilidh Clann an Fhraoich, - - - 60 Tir nan Og, - - - 19, 35, 52 Comunn na h-Oigridh, 28, 58, 59, 70, 89, Varia, ------83 103, 119, 132, 152, 169, 170, 181 Bardachd. PAGE PAGE Catriona Nic Pharlain, - 90 Sugra,” - - 10 Comunn na h-Oigridh, - 38 Tomhaiseachain, - - 107 Gniomh Oran, - 37 Uiseag, An, - 140 Ruairidh MacLeoid, - 23 ENGLISH DEPARTMENT. PAGE An Comunn— Carnegie Trust and Choirs, - - - 98 Annual Business Meeting, - - 9 Celtic Congress, The - - - - 18 Executive Council, 10, 39, 74, 117, 167 Celtic Foundations of British History, 83 Members of Executive, - - - 22 Comunn na Clarsaich, - - - 40 New Members, - - 30, 46, 141 Dramatic Competition, 35 Book Reviews, - - 29, 90, 122, 147 Gaelic-English New Testament, - 3 Branch Reports, 30, 45, 62, 78, 93, 109, Gaelic Songs, lecture by President, 125, 142, 156 Glasgow Celtic Lectureship, 3 PAGE PAGE Highlanders’ Culture, The - 107 Provincial Mods— Development and Gaelic , - - - - 190 Renaissance, - 181 Badenoch, - - - - - 124 How to learn Gaelic, - - 86 Dailriada, - - - - - 157 Irish Play, An - - 82 East Sutherland, - - - - 157 Irish Singer, An - - 182 Islay, ----- 173 King George, - 67 Kintyre, 124 Leaving Certificate, - 53, 130, 145 Lewis, ------173 Letters to the Editor, 14, 26, 85, 104, 120, , ----- 142 168, 184 Lorn, - 158 Perthshire, ----- 174 National Mod— Skye, 190 Day by Day, - Ross, Dr. Neil, honoured - - - 118 Donations, 23, 140, 156, 174, 185 Royal Patron, Our - - - - 184 List of Hotels, - - 122, 158 Secretary’s Notes, 43, 56, 76, 91, 106, 121, Mod of 1935, - 138 154, 171, 185 Mod of 1936, - 28 Some Early Celtic Nature Poems, - 136 President’s English Address, 7 Special Committee on teaching of Gaelic, 150 Prize List, - - - 11 Summer School of Gaelic, 72, 109, 116, 151, Nature’s Gift, - - - 163 188 Needs of the Highlands, The 69 Teaching Gaelic in Schools, - - - 168 Obituary— Treasure Hill, - - - - 50, 87 Dr. Alexander Fraser, 104 English Poetry Dr. Duncan MacGillivray, 104 Sorrow of me, The - - - - 84 Prestige, - - - - 178

MOD NUMBER

EDITOR.—Rev. NEIL ROSS, C.B.E., D.Litt., The Manse, Laggan, Kingussie, to whom all literary communications should be addressed; business and other communications to 131 West Regent Street, Glasgow. Telegrams.—Runaire, Glasgow. Telephone.—Douglas 1433. Leabhar XXXI.J An Damhar, 1035. [Earrann 1

THE ANNUAL MOD, 19 3 5. CRUINNEACHADH NAM FINEACHAN. “Chunnaic mi ’n diugh an Dun Eideann Bhan Phrionnsa, Helena Victoria, air Mod Comunn na feile cruinn.” Dbuin Eideann. Thug sin toileacbas air leth Mar tlieid bliadlma an deidh bliadhna do na bha an lathair. Tba mi an duil gu bheil seachad tha am Mod a’ sior fhas agus a’ doL dilseacbd dualach dhuinn; agus an uair a bho neart gu neart. Tha moran an crochadh cbl sinn buill de’n teagblacb riogbail a’ cur air an aite anns am bi Mod ’g a chumail. Am urraim is meas air ar canain agus ar cedi, mar measg nam beann is an fhraoich tuigear gur e tbacbair an Dun Eideann, nacb dearbhte gu’n sin an suidbeachadh nadurra airson na gluais sin ar n-aignidhean gu mor. Mar sin canain agus a’ chiuil. Ach air sraidean lom chan iongnadh ged cbuireamaid slos an so ar nan clach cia mar gheibbear an cor anns an n-aidmheil; agus tha mi an duil gu’n cuir an urrainn Mod a bhi soirbbeacbail. Is e leugbadair aonta gu bheil sin flor is ceart. cridbeacban blatb nan Gaidheal a mhain d’ an comas a leitbid sin de cbruinneacbadh a Is deagb ebomharradh air adhartas a’ Mbdid dheanamb sunndach sona, eadbon an teas gu bheil aireamb nam farpuiseach a’ dol suas meadbon a’ bhaile mboir. Is ann mar sin a an cuid de na deucbainnean. Tha so fior gu thachair air an turus so. Bba buidbeann de h-araidh a tbaobh na b-digridh. Tba a’ chlann Ghaidbeil thapaidb ag ullacbadb fad na bliadbna a nis a’ faotainn tuilleadh aire is misneachaidb airson a’ Mboid ; agus an uair a tbainig am na b’abhaist. Airson so tba moladb ri tionail las gacb cridbe suas leis an eud a nochd dbeanamb air Seoras Gallda coir, smior a’ a’ bbuidbeann so feadh na bliadbna. Ghaidbeil esan, is deagh cbaraid na h-digridh. * * * An combcheangal ri seinn na cloinne is Ged is e an Diuc Rothesay ar n-oide rioghail iomcbuidh ainmeachadh gun do choisinn coisir mar Cbomunn, agus ged tha ainmsan eadhon air Lacasdail cliu air letb. Chan e a mhain gun ar duilleagan sgriobbaidb mar Tbigbearn nan do cboisinn iad duais; ach bba an comh- Eilean, gidheadh cha d’fhuair sinn riamh sbeirm cho coimblionta is gun ghabh na fhathast gus a’ so an taitneas agus an cul-taice breitbeanan mor iongnadb. Thubbairt bean a bheir lathaireachd ar teagblaicb rloghail an uasal anns an eisdeachd a bba ’n a h-Ollamh diugh do aobbar no do cboinneamh ann ar Ciuil (Mus. Doc.) gun robb an t-seinn ud tearc dutbaich. Thug mi cunntas gearr Beurla anns da rlreadh, agus ’n a h-eisimpleir do iomadb an ath dhuilleig mu na tadhlaicbean taitneach coisir inbbeacb. Tha na coisirean air fad a’ cairdeil a rinn Bain Diuc Eboracum, agus an sior dhol am feabbas an alt na seinn. Tha so AN GAIDHEAL. An Damhar, 1935. cimxteach gu sonruiclite nxu na coisirean THE MOD DAY BY DAY. duthchail. Agus le bhi ag eisdeacbd bliadhna an deidh bliadhna ri beachd is binn an luchd- No finer natural feature than the Castle meas, tha an sluagh fein a’ fas nas gleusta Rock adorns any modern city; and the Mod ’n an cail, agus nas duiliche a riarachadh. of this year, has taken place in the vicinity of that Rock in the Scottish capital. Edinburgh * * * has always a romantic corner in its heart for A thaobh litreachais is ur-labhraidh tha Highlanders. This time the Mod was welcomed adhartas mor ri nahothachadh a nis. Am with a civic reception on a grand scale. Nothing measg nam farpuiseach tha cuid de na was omitted to make all Mod enthusiasts feel h-dganaich is de na maighdeannan a tha ’n at home. The Lord Provost and Magistrates am foghlumaichean anns na h-ard sgoilean, showed the utmost kindness and hospitality. agus aig a bheil G-aidhlig mar aon de an But in addition to the civic welcome the Mod cuspairean sgoile. Is e a tha ri fhaicinn ri this year had the unprecendented honour of linn sin, gu bheil loinn ur is lan ghleus air being visited by Royalty. Her Royal Highness Gaidhlig a’ Mhoid mar tha an fheadhainn sin the Duchess of York attended on several a’ strith, an sgriobhadh no an ur-labhradh. occasions. She listened to competitions and Tha An Comunn mar thoradh air so a’ faotainn concerts, she presented prizes, and she was an cuideachadh luachmhor; agus air a’ laimh appreciative listener at several ceilidhs. The eile tha an oigridh sin iad fein a’ faighinn Mod was attended by another Royal visitor, cothrom anns na farpuisean air an comas a The Princess Helena Victoria, who came dhearbhadh, agus an oilean a choimeas ri a accompanied by her host and hostess Lord and cheile. Dh’eirich fothail mhor an uair nach Lady Cassillis. cualas sgeul air a’ bhard d’ am b’ ainm The Edinburgh Committee acquitted them- “ Sugra.” Sioraim sios sioram suas cha robh selves with conspicuous credit. It was a huge ball de Ruaraidh agam. Ge b’e air bith co’e task they took in hand a year ago—but they no 1 am bard neo-aithnichte, tha aon ni cinnteach had faith, and courage. It is manifest that the co dhiu, is math a ghnothach ri dhol a team spirit was there from the first. The dheanamh bardachd. constancy, pluck, and perseverance of this * * * band of workers are indeed worthy of all Chan e a mhain gun robh am Mod ’n a aon praise. The organising of the Edinburgh chuirm-chiuil, ach bha cuirmean eile ri sholar Feill in early summer must have meant a mar an ceudna. Chuir ard mhaithean a’ great exertion. Other forms of endeavour were bhaile failte air a’ Mhoid, agus thug iad cuireadh numerous and most effective. The common gu feisd a bha fialaidh da rlreadh. Chuireadh effort had two good results—a team united in biadh is deoch an tairgse na cuideachd a bha cordial co-operation; and a sound financial tuilleadh is mile an aireamh. Rinn Ard success as the outcome of it all. Phrobhaist Dhun Eideann oraid ghasda anns Tuesday. an do shonruich e cuid de na leasachaidhean The proceedings on Tuesday were entirely a tha feumail airson maith na Gaidhealtachd. confined to the junior section. The competitions Fhreagair Ceann Suidhe A’ Chomuinn am for the day were in oral delivery on the one briathran freagarrach, agus thugadh buidheachas hand, and vocal and choral music on the other. na cuideachd do Ard Chomhairle a’ bhaile airson The oral side included the usual heads, an aoidheachd. Ach a thuilleadh air sin bha recitation from memory, reading, and con- cuirmean ciuil is ceilidhean an cuid de versation, while the vocal covered solos, duets, thighean bsda, anns an robh seann chairdean and choral work. The quality of the singing a’ coinneachadh, agus cairdean ura a’ cur was good, and the judges were very well an tuilleadh eolais air each a cheile. Agus mar pleased with it; while they also pointed out a sheinn Donnachadh Ban ri linn am breacan few small matters in the way of friendly counsel. aiseag as hr do na fineachan: These hints are most valuable, coming as they “ Togaidh na Gaidheil an cinn, do from such competent adjudicators. The Cha bhi iad fo chuing nas mb.” silver medal, the highest honour for juniors, went to Annie Maclean, Tobermory, and Iain MacCuaig, Glasgow. The Oban Times Shield ORIGINAL Celtic-designed Linen, traced ready for was won by the Laxdale Choir, Stornoway. embroidery—Teacloths, Cosies, Cushion Covers, The junior concert was held in the Music etc.—MairiGlasgow, C.3. MacBride, 11 Charing Cross Mansions, Hall in the evening. The chair was taken by An Damhar, 1935. AN GAIDMEAL. 3 Mr. Marjoribanks, that friend, organiser, and Genial as are the ceilidhs, and bright as are the inspirer of our Gaelic youth throughout the concerts, there is a peculiar note of dignity and Highlands. His address was most interesting. splendour about a civic reception such as this. He described his recent visit to Wales, where An Comunn Gaidhealach has reason to be he had got some insight into the Welsh youth grateful to the city fathers for adding so movement which includes some seventy generously to the impressiveness and joy of thousand children. Mod week. Thursday. The prizes were presented to the young Oral delivery formed a feature of this day’s people by Mrs. Marjoribanks. The programme transactions. The winners in recitation were was sustained by prize-winners. It was noted Mr. Nicol Campbell, Tobermory, for verse; that the singing of one very young first-prize Miss Chris Macpherson, , for folk-tale ; winner, Iain Maclaren, Edinburgh, was Miss Kitty Macleod, Lewis, for prose; and received with great enthusiasm by the audience. Miss Macleod was very successful in various Wednesday. other classes, oral and vocal. The gold medallists A prominent class in the programme for for solo singing were Miss Cathie M. Clark Wednesday was the Oran Mor competition. (Mrs. Dunlop), Glasgow, who was runner-up The prescribed pieces were full of scope for a last year in Oban; and Mr. Hugh Macinnes, dramatic interpretation; the Battle of . The Gaelic judges expressed Alexandria and the Massacre of Glencoe provide satisfaction over the proficiency of the Gaelic. room enough for a spirited rendering. The The trophy shield for Rural Choirs was won audience was not disappointed. The contest by the Kinloch Rannoch Gaelic Choir. The in the tie in the Oran Mor between Mrs. Grant, large number of rural choirs which appeared Ballachulish and Cathie M. Clark (Mrs. Buchanan is a good index of the extent and amount of Dunlop), Glasgow may truly be described as choral work done in country districts. This one of the finest episodes of the whole Mod. type of music is gaining in popularity as it well Here was an instance of what two fine singers deserves to do. The growing proficiency of in friendly rivalry can achieve. The whole these choirs is also an indication of the excellent thing was well worth going far to hear, apart work done by the music teachers of An from marks and results. Both ladies are to be Comunn in the various districts where they congratulated on making a splendid and train the choirs. enduring impression. The rural concert in the evening was well The official opening ceremony took place attended. The chair was occupied by Sir at noon in the Music Hall. The proceedings Alfred Macaulay of Golspie, a Lochaber Gael, began with a Gaelic prayer by the Rev. Donald who made a racy speech in excellent Gaelic, M. Cameron, M.A., St. John’s, Leith. The and also in English. A considerable number President was accompanied on the platform by of former gold medallists volunteered to sing Bailie Raithby who welcomed the Mod in at this concert, so that the quality of the name of the Town Council, as well as by several evening’s entertainment was on a very high former presidents and their friends, and other level. Miss Whigham presented the Lorn leading workers and sympathisers in the Gaelic Shield to the conductor of the Kinloch Rannoch movement. The President delivered two Choir. excellent orations, in Gaelic and in English, On Thursday evening a memorable ceilidh of which a full copy is included in this issue. took place in the Caledonian Hotel. The As will be seen by reference to his speeches, occasion was graced by the presence of Her he dwelt on lines of thought which are of vital Royal Highness, the Duchess of York who importance to An Comunn at this stage. The was manifestly pleased with the informal appreciation of the audience was expressed in gathering, for half the audience sat on the a hearty vote of thanks which was fittingly floor and sang chorus after chorus. Much of proposed by Mr. Malcolm Macleod, Convener the novelty and charm of the ceilidh consists of Mod and Music Committee. in its free unconvential form. A civic reception by The Right Honorable Friday. Lord Provost, Sir William Thomson, LL.D., The competitions this forenoon included and the Magistrates and Town Council, was duets, quartettes, choral harmony; violin given in the Music Hall on Wednesday evening. and pianoforte. All these were well contested. A thousand guests attended the assembly, Her Royal Highness, the Duchess of York, and and the hospitality was on a magnificent scale. Her Highness, the Princess Helena Victoria 4 AN GAIDHEAL. An Damhar, i935. arrived at different stages of the forenoon’s ORAID A’ CHINN SUIDHE. proceedings. They were received by Mr. Bannerman, the President. The audience were Adhartachd. not slow to mark by acclamation the honour Thoiream mo lan bhuidheachas do’n aiteam conferred on the movement by the presence chairdeil sin a chuir mise anns an dreuchd so ; of the Royal visitors. dreuchd nach do shaoil mi a thiginn gu brath The competition between the advanced na coir, gu sonruichte nuair bheachdaicheam choirs took place in the Usher Hall in the after- air sar chomasan inntinneil nan sonn a bha noon. The great hall was filled to capacity. anns an inbhe so, aig atharrachadh amannan, The audience listened in breathless silence to bho’n a thoisich An Comunn. some excellent choral part-singing. The Lovat- Mar is .trie a chluinneas sibh tha an Comunn Tulliebardine Shield was secured by the Gaidhealach so againn ann am bith bho’n Campbeltown Choir. bhliadhna 1891 agus re a bheatha tha e air The grand concert in the Usher Hall was obair ionmholta a dheanamh as leth air presided over by His Grace the Duke of Gaidhlige. As eugmhais-san ’n ar measg Montrose. Before the commencement of the ciamar eile ach gu lapanach a bhiodh cor ar concert, the office-bearers of An Comunn were canain’s ar ciuil air an lath’ an diugh. presented to Her Royal Highness, the Duchess Ach a sheachd aindeoin oidheirpean a’ of York. Her Royal Highness presented the Chomuinn tha a’ Ghaidhlig a’ sloladh as an prizes. The identity of “ Sugra,” who took sud ’s an so cha mhor gun fhios duinn. Is first place in verse composition, could not be chan e cion sluaigh is coireach d’a sin daonnan ascertained; the winner of ghe second place, ach an dearmad ’san diol-dubh suarach a tha Donald Grant, was crowned as bard for the moran, a tha ’s a bhitheas a’ comhnuidh anns year. Many members could not obtain a’ Ghaidhealtachd a’ deanamh air a’ chanain so, admission ; so an overflow concert was held in is i an coirbhreith. Is ann a nis a tha daoine the Central Halls. Dr. Neil Ross, presided. glice anns gach cearn a’ fas mothachail gu The hall was crowded ; and in the kindness of leor air a’ mhor luach spioradail a th’anns a’ her heart the Duchess of York came for half-an- Ghaidhlig dhaibhsan ’s a’ tighinn fo churam hour, and honoured the audience by making a mun chall do-labhairt a bhiodh ann do’r neat short speech. She was received by the cinneadh ’nan leigte leatha dol ceum na ’s Rev. David Duncan, convener, of the Edinburgh fhaide air rathad an aoig. The gach suil, gun Mod Committee. She spoke to Mr. Duncan teagamh, a’ coimhead gu h-iomagaineach ris Morrison, the accompanist, who has recently a’ Chomunn Ghaidhealach airson na furtachd dedicated his new book to Her Royal Highness. sin a dh’fheumas tighinn ’g a h-ionnsuidh gu The ovation given the Duchess by the Central h-ealamh. Hall audience, and by thousands outside Gidjheadh a reir cuid mhath de na comharran the Hall yielded to none in warmth and a tha ’g an deanamh fhein cho follaiseach enthusiasm. dhuinn ’s ann a shaoileamaid gur h-ann a bha a’ Ghaidhlig a’ cinntinn gu torach agus gu Such was the Edinburgh Mod of 1935, a Mod buadhmhor, oir cha robh riamh barrachd meas memorable in several respects, favoured by oirre le foghlumaichean ughdaraichte air feadh excellent weather, encouraged by civic an t-saoghail; gu litreachail tha i soirbheachail, hospitality, graced by the presence of such ’s cha robh riamh roimhe, d’ar n-fhios-ne, distinguished visitors, and marked by the uiread de mhiadh air a cedi. Os barr air cordiality of its ceilidhs and the good feeling gach ni tha i’n diugh a’ mealtainn sochair nach and friendliness of competitors. One regretted robh idir air a siubhal ’s na seann laithean, is that the time flew so quickly; which only makes e sin coir laghail air cuid de h-aite dligheach anticipation all the more ardent for the next fhein a bhi aice ann an sgoiltean a duthcha, a Mod of 1936. jg- thaing sin uile do’n Chomunn Ghaidhealach ach mar thubhairt mi, ge b’oil leis gach 0 cobhair a thainig fhathast tha Ghaidhlig ann an airc, ma bha i riamh ann, air clar-leathann a SEAN CHLEASAGHAN. duthcha fhein far a mhMn an urrainn di bhi maireann. Owing to pressure on our space this month, Is ann ri deagh chuimhne dhaoine a tha the instalment of Gaelic Games has been fhathast bed slan a leigeadh le galair a bhais unavoidably held over. dol na h-aoraibh air feadh na M6r-thir is faodar An Damhar, 1935. AN GAIDHEAL. a bhi cinnteach nach’eil roimh’n aimhleas deanamh de’n t-sochair bheannaichte so a rahallaichte sin stad le thoil fhein eadhon mu thainig do’n ionmsuidh mar dhlleab. Is iad chladaichean siara na tire. Is ann a tha a’ na h-eaglaisean Gaidhlig a thogas am fianuis Ghaidhlig ann am mor roinnean de’n learn’s an ni so. Ghaidhealteachd, eadar Tir-mor is eileanan, Anns na laithean a dh’aom bha a’ Ghaidhlig ann diugh fhein anns na h-ospagan far an robh air a Baile-mor na daingneach nadurra fhein, i bho chionn bsagan bhliadhnachan am mullach is ma tha bheag no mhor de’n t-seann a slainte. Tha lan am ann luim a dheanamh a bheothalachd innte fhathast’s ann a thaobh ’s bhios co-chothramaichte ris a’ chall-fola gun robh am Freasdal ’ga comhnadh’s gun do Ghaidhealach a tha nis a’ tachairt ma tha an dhubh dh’fhailich e air a naimhdean ruigheachd call do-bheartach sin ri bhi air a stamhnadh gu oirre an uair ud gus cur as dith gu buileach. brath. Is e na bha ’nan comas a dheanamh, agus rinn Gun aona cheist tha eolas na Beurla do- iad e gu dioghaltach, seisd, mar gum b’eadh, sheachainte feumail dhuinn uile, ach chan a chur rithe a chlaoidheadh i h-uile latha tuille. ionnan aideachadh de’n t-seorsa sin ’sa Dhiultadh dhith gach inbhe ’s gach saorsa bu radh gum feumar air tailleamh na Beurla a’ choir a bhi aig canain sluaigh, dhiteadh i fa Ghaidhlig a spionadh as a freumhaidh chomhair an t-saoghail le cur air chul- duthchasach fhein. Saoilidh mise co-dhiubh chleachduinn ann an cuisean laghail agus nach ’eil a’ Bheurla idir a’ laighe gu nadurra chleirsinneachail is thamailticheadh i gu air Tlr nam Beann ’s nan Gleann, no air h-eucorach le an-uaisleachd a chur as a leth ’s machraichean is lochan is oban nan eileanan; bha gach binn dhiubh sin ri bhi seasmhach gu ar learn gur h-e ni an aghaidh naduir a th’ann, latha briith. Ach is ann le aiteas a dh’aidichear ach biodh sin mar a dh’fhaodas e mur biodh suim leinn air a shon sin gu bheil iad ann an diugh aig a’ Ghaidheal de chainnt ach gum b’e doigh am measg luchd gniomhachais fbghluim a tha labhairt a bh’innte anns nach robh sugh no ’nan cairdean cho dileas agus cho eudhmor susbaint a bha ion-mhiannaichte le chridhe no air taobh na Gaidhlig ’s a bha riamh ’nan le thoil dh’fhaodadh e bhi an uair sin cearta imbhidhean. coma ged a dheanadh i falbh bhuaidhe gun Ged dh’fhaodas luchd-riaghlaidh nan sgoiltean tilleadh. B’fhearra dha gu dearbh a bhi na a’ Ghaidhlig a sharachadh gu mor chan Ghall gu buileach no na neothoirt air taobh a urrainear a radh gur h-e uile gu leir sgoil na dhuthchais fhein, ach chan ann mar sin a tha Beurla a tha ’ga ditheachadh, chan abhaist chuis air aona chor, is ann a tha iunntasan do’n sgoil leatha fhein a leithid sin de iomadach agus luachmhor aig a’ chanain fhein dh’atharrachadh anabarrach a thoirt air cainnt ri thoirt dha. Is ise innte fhein suim nan chleachdta taobh diithcha sam bith. Tha’n iomadh feart agus subhailce spioradail a tha dbigh labhairt aig scan is og an ceann shios tighinn ’g a ionnsuidh bho ghne is bho ghliocas a’ bhaile so fhein mar bha e bho chian nan cian. nan Gaidheal a chaidh roimhe agus is ann Is e gu fad is mo tha foghnachduin do’n troimpe-se tha guthan gaolach nam feadhnach Ghaidhlig droch bhuaidh nan togalaichean sin ’ga ruighinn nach bu mhath leis gun di- Gallda sin, le’n cuid dhaoine Gallda a tha chuimhnicheadh e ri a bheo. tuineachadh ann an taobh a stigh de chriochaibh Is i fior mhathair-aobhair do’n ghradh- nhdurra na Gaidhlig ’s a tha foir-eigneadh a duthcha no chinneadail sin a tha ’na aigneadh, mach le’n droch Bheurla a’ Ghaidhlig mhath oir ciod air bith mar tha co-mheasgadh na fola a moran ionadan a tha gu sonraichte ’na dlighe- ’s na laithean a th’ann is ann aig a’ Ghaidhlig se. a tha bhuaidh, oir is ise a nis agus ise a mhain a Tha luchd-ughdarrais foghluim aig nach tha deanamh a’ Ghaidheil na Ghaidheal, oir ’eil baigh ri Gaidhlig car cinnteach gu’m mur biodh ise ann cha bhiodh neach idir air faod iad cuisean a ghabhail gu foil a ainmeachadh oirre, c’ait’ air bith a bhiodh nis ’s gach cunntas a’ dearbhadh gu’m aite comhnaidh no co air bith bu dhaoine dha. bheil i dol a sealladh leatha fhein. Ma’s fior Is e i bhi ann an ait’-eiginn a tha ceadachadh chan ’eil mi-run sam bith acasan di ach air do mhoran nach labhair i a bhi deanamh feum chinnt chan ’eil an tnu ach am folach. Feuchte de h-ainm, Is tha e cho math gu bheil sin mar ri ni ro-leasachail a chur an gnlomh as a leth sin oir is iomadach iad nach d’fhuair cothrom ’s air ball tuigear an seorsa doimhcheadas a air a togail a tha lan airidh oirre. Is ann gle chuireas sin orra agus chitear mar theid iadsan leointe a bhiodh cuis na Gaidhlig as aonais an ’s a h-eascairdean eile, gu uchd an dichill gus dion ’s an cuideachadhsan, ma tha iad ann camraichd air choreiginn a chur air an oidheirp. cuideachd de luchd-labhairt, ni a tha gu leor, Anns gach duthaich tha riaghailtean mu’m faodar aithris gur suarach na tha iad a’ iomchuidh air an coimhead a chumas canain 6 AN GAIDHEAL. An Damhar, 1935. na duthcha sin gun fhailneadhadh. Tha gu brath ’nam buill barantaichte de’n Beurla againn uile air tailleamh riaghailtean. Chomunn. Grle mhath, ach ma tha, biodh canain ar duthcha Airson nan gne riaghailtean a ghabhadh fhein againne cuideachd air tailleamh riaghail- deanadh a chum airde chur air ar cainnt nach tean, oir dh’fhalbh an latha a nis anns an trie a chluinnear tagraidhean mar so air an urrainn dhith cinntinn anns an doigh uile gu cur air adhart gu dian :—Na Comunnan ’s na leir nadurra sin a bha comasach dhith nuair coinneamhan sin a tha gabhail orra fhein a bhi nach robh a sluagh da-chainnteach. Tha Gaidhligeach bitheadh iad mar sin am measg comhairlean gle mhath ’nan aitean fhein ach an cuideachd fhein, (A chionn’s gu robh aireamh chan fhoghainn iad. Is e te dhiubh sin cho nach bmidhneadh Gaidhlig anns a’ Chomunn math ’sa th’againn “ Lean gu dluth ri cliu bho thus b’fheudar buidheann a’ steidheachadh do shinnsre,” agus is ionnan’s i ann an uallachas anns a’ Chomunn ris an abrar Clann an an suaicheantas eireachdail sin a thog sinn os ar Fhraoich nach cleachd ach Gaidhlig a mhain cinn “ Clanna nan Guidheal an guaillibh a’ anns na cuisean a tha air an earbsa riutha). cheile,” ach ’se mo churam nach ’eil steornadh Riaghailtean eile a tha air an iarraidh :—Biodh ro eifeachdach aon chuid anns a’ chomhairle an canain dhuthchasach fhein air a labhairt gu no anns an t-suaicheantas, ged aidicheam gur co-sheasmhach eadar Gaidheal is Gaidheal h-ann de na h-uiread ann an rathad treorachaidh nuair nach bi feum idir air a chaochladh doigh a tha an earail le cheile. Is e mar a tha a’ labhairt. chuis an coitcheannas nach ’eil buaidh no Biodh Gaidhlig nam parantan gu pailt aig eadhon saorsa ri’n sealbhachadh ach an taobh a’ chloinn mu’n tig air a’ chloinn sin a bhi dol a stigh de riaghailtean. Is toigh le daoine do sgoil na Beurla. Fagte teagasg na Beurla riaghailtean. Mur bitheadh iad cha bhiodh aig a Mhaighistir-sgoil agus bidh a’ Bheurla fios aca gu bitheanta ciod e bu choir dhoibh a sin ceart. dheanamh. Is ann a’ toirt umhlachd do Biodh litrichean eadar chairdean Gaidhealach riaghailt a tha mise labhairt ann an Gaidhlig air an sgriobhadh ann an Gaidhlig ma tha an drasda. Tha comunnan ann a tha na’s comas sgriobhaidh ann an Gaidhlig aca. pailte de bhuill na tha sinne de luchd-labhairt Thoirte do Ghoill a bhios deonach a bhi na Gaidhlig anns a’ Ghaidhealtachd air fad a lathair aig coinneimh do’n duth, a reir riaghailte, tha ’gan gluasad fhein gu glic fo riaghailtean a Ghaidhlig, lan di-beatha ach na deante a rinn an cinn-iuil fhein dhaibh. Sin an ni a muthadh air cainnt riaghailteach na coinnimh dh’fheumas sinne dheanamh, dluthachadh ri air an tailleamh. So aon de na doighean a’s cheile mar an aon bhuidheann agus riaghailtean fhearr air Gaidhlig a sheasamh ’s air a teagasg a thionnsgnadh’s a chraobh-sgaoileadh a bhios dhaibhsan leis am miann i. Tuite sios fa freagarrach a chum ar duthchasachd fhein a chomhair na Beurla ’s cha leis a’ Ghaidhlig a chumail slainteil. cuid no a cothrom fhein tuille ; cha bhi aice an Ged a tha am facal “ riaghailt ” air a uair sin ach a bhi riaraichte leis na greimeannan chleachdadh cha bhiodh aige ach an seadh beaga a thogras a’ Bheurla thoirt dhith a abhaisteach a th’ aige am measg luchd comuinn bonnach a’ bhrosgail. eile. Cha bhiodh laghaileachd no smachd Ann an coinneimh Ghaidhealaich far am anns na reachdan a dheante. Is ann le faod a’ mhor-aireamh a bhi Gallda biodh an bannaibh sloda agus cordaibh graidh a bhiodh t-aite toisich air a shon sin air a thoirt gu Clanna nan Gaidheal air an tarruing ri a cheile ; h-eagnuidh do’n Ghaidhlig. Is iad riaghailtean na h-aon fheartan cumhachdach sin a tha glice a chuartaicheas ar laigsinnean. Tha e tarruing uibhir dhinne comhla ann an co- na fhlor dhroch alladh air ar muinntir-ne gur chordadh duthchasach aig am a’ Mhoid. sinn a’s trice bhios gun aobhar pongail a’ Ach co aig a bhiodh coir air riaghailtean a deanamh culaidh-thruais de’r canain fhein. chur an ceill a bhiodh idir coitcheann ’nan Uine sin na foghnadh comhairlean leinn eifeachd. Bhitheadh shaoileadh neach na’s fhaide, math is gum faod iad a bhi chan aig Parlamaid na cainnte—An Comunn ’eil purp annta dhruidheas oirnn, codhiubh, Gaidhealach ris an do ghabhadh cheana leis chan ’eil stath annta mhaireas. Gach facal a’ mhor-chuid mar an t-aon Ard-Chomunn a feumail de’n t-seorsa thig bho’n Chomunn bu tha riochdachadh nan Gaidheal uile anns na mhath leamsa air aon gu’n tigeadh le cumhachd gnothaichean inntinneil sin a bhuineas do’n riaghailt, agus dheante adhartachd ged nach duthchas. Tha, mar gum b’eadh, An Comunn gabhte gu deiseil ri riaghailt sam bith ach leinn Gaidhealach cunntasach anns na nithibh sin fhein agus le luchd-buill ar meuran anns a’ airson aireamh mhor de shluagh na Ghaidhealtachd. Re uine bhiodh soirbheachadh Gaidhealtachd nach ’eil idir ’s nach bi leis an eisimpleir. An Damhar, 1935. AN GAIDHEAL. 7 PRESIDENT S ENGLISH ADDRESS. but our bi-lingualism is infinitely better. Jealous systems have prevented, and are still So far, Ladies and Gentlemen, the matters endeavouring to prevent the due and highly I have referred to have had no special concern desirable progress of Gaelic. A defensive for the non-Gaelic listener. There are, I dare system of our own must now take some action say, a few such in this Hall. Why they are to thwart all vandalic discouragements. not bi-lingualists I am not willing to understand, The Organization, and the working of it, have when there exist so many facilities for those been entrusted to that section of An Comunn interested, to learn Gaelic and keep abreast Gaidhealach known as Clann an Phraoich of its delightful culture. It is said to be a whose members use the Gaelic language only in difficult language to learn, but why let the their Comunn purposes. Through them, with matter rest at that—were not we sufficiently Mr. Marjoribanks of linguistic and Bardic counselled by our copy-book adage that fame at their head, the Gaelic youth of to-day patience and perseverance overcame difficulties ? is rapidly being enrolled on the Gaelic side of A gentleman, in this hall at present, learned it bi-lingualism, and a covenant is being made thoroughly in a year’s time, and gave a most with them which is as simple and pleasing as profound lecture in it to an all Gaelic Society it is comprehensive and effective taking the in Glasgow without the aid of a scrap of paper. long view. All that is asked of the children All of us, however, can say it is our language— by regulation is to be good Gaels, and that means ’s language, in which our most ancient good citizens during their time. In return and proudest traditions are enshrined. Being, Clann an Phraoich hope to provide for them a as it is now, the rich language of a comparatively fuller and happier life than might otherwise small and poor community, we who happen be their portion. to know it love it all the more on that account. There are already 31 bands of Comunn na In our region, humility and human-kindness h-Oigridh totalling some 700 members. This, are almost always found together. “ Almost ” however, is but the seed grain as it were, which I say, as there are a few here and there amongst is expected to yield a Gaeldom wide harvest. our own fellow-countrymen, and Gaelic Other youths’ organizations have enthusiastic speakers at that, who value the possession of helpers in their cause, we are earnestly seeking it but little. Much depends on the natural such. patriotism of the individual, and, as we know, All correspondence relative to the young patriotism is a form of love that is there or it Comunn is conducted in Gaelic and only Gaelic- is not. Nevertheless, European Culturalists speaking children are being enrolled- The reason say that its inherent worth makes them wish for this is obvious. However desirable it would they could possess it wholly. It would be to let all come in at first, a very few English- unquestionably be a best seller at the present only speakers would undoubtedly give a wrong day if only it could be sold. incidence to the movement, so the Welsh But here is a matter which concerns all people caution us. When, however, the Scotland, as Gaelic being Scotland’s only Organization has strengthened sufficiently and inalienable and distinguishing complete language gained a steady confidence in itself and its it must be preserved in its health and vigour, rules, it is the intention to enrol learners who if Scotland is to remain as patriotically true will undertake to speak Gaelic to commence as it should be to its Gaelic name. with as well as they can, and in the course of A new movement named Comunn na h-Oigridh time to become proficient in it. By this means, ensures at almost the eleventh hour, that Gaelic it is hoped to secure a Gaelic culture and spirit will be socially and nationally valued by our where Gaelic is the living tongue of the people, rising generation, and its continuance made and perhaps to reclaim for real Gaeldom much tolerably certain on a much wider scale of territory that has now become a desiccated no cultural appeal. Its initiation marks the most man’s land. vital measure An Comunn Gaidhealach has The promoters of Comunn na h-Oigridh have ever undertaken. It is being realised, that a very difficult task before them but nothing the Gaelic language with all the heartfelt less than its accomplishment will give Gaelic racial sentiments inseparable from it, must its rightful place in our homeland and restore now be committed definitely to the safe keeping the selfhood and manhood of our race. They of the children of the schools of Gaeldom. The have to overcome age-long indifference and old haphazard method of hoping for the best even much local opposition. They must not in the interests of our language will no longer only capture the imagination of the children suit. All speak English—so far so good— as young Gaels, they must train them in sports AN GAIDHEAL. An Damhar, 1935. which will inculcate in them good behaviour I say, especially to the latter, we now look to and a regard for manly codes. Comunn na make our language, our national sentiments h-Oigridh will have to be given opportunities in song and story and our racial traditions, to meet in companies and compete in games, mostly under inspiring regulations, a credit so as to have generated amongst them an to our Gaelic selves and to our beloved Scotland. enthusiasm and a feeling of fraternity which Gaelic has a future. It is acknowledged to be can only exist where there is a common pre-eminently the language of worship and patriotism and a happy sympathy of numbers. prayer, as it was in St. Columba’s day, and Endeavour must also be made to develop their though long hath the night of its sorrow reigned knowledge of craftsmanship for their own since first it sent forth its consecrated heroes enjoyment and also in order that they may be from Iona, it may be that in fulfilment of enabled in course of time to earn at least some prophecy the time now is for it to do such portion of the funds required in running their work again, and it is my personal belief that Association. we may now entertain a vision of a college or The undertaking goes to the root of the seminary of Columban learning and spirituality problem of how to preserve Gaelic and its nestling quietly somewhere in the land of higher culture, difficult though it may be, Gaelic thought, and producing, and providing, where the population is sparse, and where the ideally independent and disinterested educated helpers with the necessary leisure are thinkers and teachers so desiderated in our hard to find, and where not even all the school- day by the whole world. masters have the essential requirements. It is a cause demanding advocacy. As such, it is , ^ worthy of the most generous assistance its well wishers can give it. The new Association THE MOD OF 1935. sends forth its call for money. There must By Vincent Thomas. now be no word of turning back. The necessity At the request of Mr. Neil Shaw I am writing of making the movement an entire success is a few notes in an attempt to record my apparent if our beloved language in these impressions of the Thirty-ninth Mod, at ruthless days is to subsist healthfully and which annual Festival I appeared for the creditably. The winning of what has hitherto second time as an adjudicator, as a spectator, been too often regarded as a hopeless cause and, it should be added, as a sincere friend and will give the Gael of the future a concrete advocate of a movement which has an artistic reason for being proud of his Gaeldom. A motive, and should appeal to the sympathies thousand times better for him a vernacular of of all persons who honour courage and admire cultured Gaelic plus good English than only a gallant enterprise. glib dialect of the latter. It is a little difficult to sort out one’s Looking ahead, we see that Comunn na impressions; for, although they are still h-Oigridh’s hundreds will soon be thousands; vivid, there are so many of them and they are ex-school children will be led patriotically of so varied a character that they almost need into Clann an Phraoich and then we may the inspired pen of a Sir Walter Scott to present expect that a wave, let us hope, a permanent them in coherent shape. Last year we were all one of enthusiasm, will cheer forward the Gaelic at Oban, one of the beauty-spots of the West. bilingualists of Scotland. All honour to the It is a “ far cry ” from there to Edinburgh, and schoolmasters throughout the North and West the difference was acute. At Oban the Mod who have so far guaranteed the success of the pervaded the place; the little town was new movement. It now becomes the imperative absorbed by its Festival. In the Metropolis duty of all Branches of An Comunn in Gaeldom the Festival seemed a bit over-awed by its to become the active sponsors of Comunn na majestic setting. Edinburgh received the Mod h-Oigridh in matters relating to its Gaelic in a friendly spirit, but with dignified reserve. development. Quite evidently, an urgent It was the unbending of historical age towards want by Gaelic children is being supplied, and exuberant youth. Nevertheless, if Oban gave when we remember that the most attractive us a more social atmosphere, Edinburgh was and happy ostentatiousness that does other able to supply our practical needs. There were youths organizations proud, namely, our dress halls providing ample accommodation for and our music, we may well wonder at our competitors and spectators, and above all, modest hesitancy in making use of those the splendid Usher Hall for the chief choral attributes and qualities for our own behoof. event and the final concert. Here we were Again I say, it is to our boys and girls, may able to hear the competing choirs to great An Damhar, 1935. AN GAIDHEAL. 9 advantage. There was comfort and space and my imagination, and for some considerable it was a grand sight to see so large a building time my dreams will be haunted by visions of crowded with eager listeners. fine upstanding men, gracious ladies, a noble It was on the last afternoon that I became boulevard, and fairy castle hung in the sky. fully convinced of the real progress in the choral singing, a condition for which I had been <> hoping since last year. The result was most gratifying. The subject of choral singing is ANNUAL GENERAL MEETING. such an important one that I must add to this The annual general meeting of An Comunn statement. The conductors and their musical was held in the Music Hall, Edinburgh, on forces have absorbed many of the secrets of Saturday, 28th September. There were 180 part-singing. There is more to learn, of course, members present and the President, Mr. John but they have all done so well that they should R. Bannerman, presided. feel encouraged to carry on the good work. The minute of the previous annual general There were many moments when I was deeply meeting was read and approved. stirred by the eloquence of the interpretation, The President thanked the members of the and the beauty of the voices. I have frequently Mod Local Committee for their zeal and labour, urged the importance of tone-quality. And, and for the splendid arrangements made to notwithstanding the fact that some of our make the Mod such an outstanding success in weaker brethern allow themselves to be led every respect. Rev. David Duncan, local away occasionally by the fashionable snobberies convener, replied on behalf of the office-bearers of the day, it is instinctive in the genuine lover and members of the committee, and thanked of music to worship beauty. I want the the President for his kind words. Highland conductors to develop their own The President referred to the departure of tone-quality which is distinctive, possessing Mr. Hugh MacPhee from the services of An its own particular character and timbre. Comunn and thanked him for the faithful But if such progress was evident in the choral services which he had given as Assistant singing, I cannot honestly say that I felt it in Secretary. They regretted losing his services the solo events. It is true, that at certain but they were glad that he had received such competitions I was greatly impressed by half- an important appointment, and that in his a-dozen soloists, yet, when these competitors new office, he would do much to further the appeared at subsequent classes, at least, three Gaelic cause. of them were disappointing. Gone was the The result of the election of office-bearers and clarity of utterance I had admired ; gone were members of the executive council was announced the little flashes of inspiration, and, worst of as follows :—President, Mr. J. R. Bannerman all, the singers got out of tune. This last is a (unopposed); Vice-President, Mr. Donald vocal sin and no adjudicator can overlook it, MacDonald, Inverness (unopposed); Execu- particularly when in unaccompanied songs tive Council: —John M. Bannerman, Balmaha ; it is part of the essential test. But I remember Mrs. Burnley Campbell of Ormidale, M.B.E. ; the pleasure I received from two pairs of Capt. George J. Campbell, Yr. of Succoth; duettists. Two dear little people from the Sir Alexander N. MacEwen, Inverness ; Hector Lewis (I think) and two “ grown-ups ” from MacDougall, Glasgow; Charles Campbell, Edinburgh itself. The charm of the children’s M.B.E., Glasgow; Rev. Hector Cameron, voices and the artistry of the others are Moy; Donald Graham, M.A., Inverness; impressions that remain with me. John A. Nicholson, M.A., Glasgow ; Dr. Donald In these random reflections, I cannot omit Ross, Lochgilphead ; Mr. James MacPhee the Executive. I spoke of the Mod officials having resigned, Mr. Stewart Maclnnes, next last year in the pages of An Gaidheal and again in order of ballot takes his place for one year. this year, I found them, as before, always The Secretary intimated that he had courteous, unruffled, and completely efficient. received no invitation for next year’s Mod, and I thank them sincerely for their kindly attitude if was unanimously agreed that the Executive towards myself and the trouble they took to Council, through the Mod and Music Committee, make my visit a happy one. should be empowered to fix the place of the These are by no means the sum of my Mod of 1936. impressions; there are many memories too Of three motions, all of which had the same precious to put into cold print. The Highland end in view, the second and third were dropped, tunes have got into my blood, and stimulated and Mrs. Barron moved for the Glasgow Gaelic 10 AN GAIDHEAL. An Damhar, 1935. Musical Association :—“ That Rule 12 should, PRELIMINARY MEETING. read, ‘ Any kindred Society may, with the approval of the Executive Council of the The preliminary meeting of the Executive Association, become affiliated with the Associa- Council was held immediately following the tion on payment of £1 per Annum, and shall, annual meeting. There were 32 members when so affiliated, and while continuing to present, and the President, Mr. J. R. Bannerman, contribute, be entitled to appoint one of its presided. members to be its representative on the Associa- Minutes of the Finance Committee dealing tion and the Executive Council.’ ” with the resignation of Mr. Hugh MacPhee Mr. John A. Nicolson, seconded. were read. The Committee’s unanimous The previous question was moved by Mr. recommendation in favour of the appointment Charles Campbell, Captain Colin Campbell, of Mr. Alastair Matheson was agreed to. seconding. After discussion a vote was taken The Standing Committees for 1935-36 were when 30 voted for the motion and 80 for the appointed. previous question. The previous question ^ therefore carried. GLASGOW CELTIC LECTURESHIP. Mr. Marjoribanks moved the following motion which stood in his name:—“ Gu’n toir An We extend congratulations to Mr. James Comunn Gaidhealach an gnuis do’n riaghailt Carmichael Watson, M.A., on being appointed iidl so : ‘ Gu’m bheil cluichean, cruinneachaid- to the Celtic Lectureship. Mr. Watson is the hean, campaichean agus an leithidean ’nan youngest son of Professor W. J. Watson, cuid bhunaitich de ghniomhachas Comunn na D.Litt., LL.D. of the Celtic Chair, Edinburgh. h-Oigridh, as eugmhais nach gabh a leithid de Mr. James C. Watson graduated with Double ghluasad toirt gu buil idir; agus mar sin gur First Class Honours, in classics and in Celtic. coir sealltuinn orra mar mheadhonan neo- Last year he published an edition of Mary dhlreach gus cinn-crlche A’ Chomuinn Ghaid- Macleod. The new lecturer deserves every healaich adhartachadh.’ ” encouragement; and will prove a capable Dr. Neil Ross, seconded. and popular teacher of our academic Gaelic Mr. Alex. Fraser, seconded by Miss Lament youth in the great University of the West. of Knockdow, moved the previous question. N. R. After discussion, a vote was taken when 4 voted for the previous question. The motion “ SUGRA.” was carried by a large majority. Miss Katherine B. Cameron spoke of the need Am Bard Gun Chrun, 1935. for training a larger supply of Gaelic speaking I. teachers. It was pointed out that this matter Bha An Comunn na fhalus is being considered by the special committee. A’ sireadh’s gach caladh Mr. Stewart MacIntyre and Mr. Charles Le dichioll is dealas gu cinnteach ; Davidson urged a wider advertising of the Bha dubh agus geal air Summer School of Gaelic. Am paipearan cabhaig Mr. David MacCowan suggested that the Is chualas san adhar gu binn e ! method of distributing the Mod Concert tickets, II. with a view to giving members of An Comunn Cha bu shugradh an obair a preference, should be considered. ’S Am Mod air a bhonnaibh, Mr. Hector MacDougall referred to the method Is am bard aig a shonas’s a chiuineas, of applying the Gaelic test at Mods and suggested S gun fhios ’n an am Barraigh that competitors once having passed success- San Oban no’m Malaig fully should be exempt at succeeding Mods. Bha dachaidh a’ bhalaich Mac lonndrainn ! ! This matter lies with the Mod and Music HI. Committee. A Shugra cha mhath dhuit The Secretary intimated that the remit from Ge mor leat an sealladh— last annual meeting, with reference to alteration Bhi falach cha duineil ri chunntas— of Rule 5 of the Constitution was now under Ach is trie a bha “ Anon ” consideration by the Advisory Committee. Am measg nam fear treuna A vote of thanks to the Chairman brought A rinn rainn is iad fhein anns na cuiltibh ! ! ! the meeting to a close, C. M. An Damhar, 1935. AN GAIDHEAL. 11 MOD PRIZE-LIST. Students.Group E—UniversityTranslation intoor EnglishTraining of a CollegeGaelic JUNIOR SECTION. proseShawbost, passage Lewis; or poem—1, 2, Miss ChristinaMairi Campbell,Cameron, Whitten Competitions. Murphy,Achatenny, Cladach, Ardnamurchan; Kirkibost, 3,N. MissUist; Helen 4, MissM. Adjudicators—Mr.Mr. Hector MacDougall, Duncan Glasgow;MacCallum, Mr. Glasgow;Roderick M.Isabella Campbell, Matheson, Ulva Ferry,Lochs, Mull.Lewis; 5, Miss Jane MacKinnon,Annie MacMillan, M.A., M.A., Grantown-on-Spey; Glasgow; Mr. AngusMiss Gaelic Essay on a literary or an historical MacMillan, M.A., Glasgow; Mr. Murdo MacRae, MacLeod,subject. ChoiceLochmaddy, of four N. subjects—1, Uist; 2, MissMiss AnneKate Glasgow; Mr.Mr. John JohnF. Steele, MacDonald, M.A., Kingussie; M.A., MacLeod, Daliburgh, S. Uist; 3, Miss Doline R. Miss Euphemia Stewart, L.L.A., Glasgow. MacDonald,Morrison, North Lower Galson, Shadar, Lewis; Lewis;4, Miss Henrietta5, Miss ReproductionGroup A—Pupils in Gaelic in orof belowa short, Qualifying simple GaelicClass. Margaret C. Matheson, Sollas, N. Uist. story. Ten book prizes—1, Murdo MacKay; 2, SpecialGroup Classes. F—Evening Reproduction Continuation in Gaelic Classes of a short or Morrison;Annie MacKay; 5, Calum 3, RebeccaMacLeod; MacLeod; 6, Archie 4, Mac-Neil Gaelic story—1, A. M. MacLauchlan, Tobermory; Donald; 7, Effie MacKinnon; 8 and 9 (equal), bell,2, Dugald Tobermory; Carmichael, 4, IsabelTobermory; Stewart, 3, NicolOban Camp-High MaryHugh Morrison;MacSween alland of SirHelen E. ScottAnn School,MacKay; Harris. 10, School; 5, Donald Henry MacKay, Oldshore Group B—Pupils in the First and Second Years Public School. of Post-Qualifying Courses. Reproduction in Gaelic passage—1,Writing fromDugald Dictation Carmichael, of Tobermory;a Gaelic 2,prose A. of thea short same Gaelicstory instory, English. followed Seven by book a rendering prizes— M. MacLauchlan, Tobermory; 3, Nicol Campbell, 1, Norman Campbell, Portree Secondary School; DonaldTobermory. H. Oldshore—1,MacKay; Mary3, John A. MacKay;MacGregor. 2, 2,way; Roderick 3, SamuelMacDonald, Nicolson, Nicolson Portree Institute, Secondary Storno- Badcall-Inchard—1, Katie Ross; 2, Davidina School; 4, Roderick W. MacLeod, Sir E. Scott Morrison;Stewart. 3, Janet Macintosh. Oban—1, Isabel Institute,School, Harris; Stornoway; 5, Kennina 6 and MacPhail,7 (equal), NicolsonMaggie B. Morrison, do.; Mary A. MacLeod, do.; EssayGroup in G—SpecialGaelic on theCompetitions. Life of JoshuaFor Boys—(prizes School.Margaret J. Bremner, Tobermory Higher Grade presented by the late Mrs Stewart, Simla, India)— Group C—Pupils in the Third and Fourth Years D.1, NormanThomson, Campbell, Harris, andPortree; John MacAskill.2 (equal), Malcolm Dictationof Post-Qualifying of a Gaelic Courses.prose passage. Writing Six bookfrom For Girls—Essay in Gaelic on the Life of Joshua prizes—1, Murdo MacLeod, Royal Academy, Margaret(prizes presented Bremner, by Tobermory;the late Mrs.2, Stewart)^—1,Sarah Mac- Inverness;Fort William 2 andH.G. 3 School;(equal), AnnieMarion MacPherson, MacRaild, Phail, Tobermory. Portree Secondary School; 4, 5, and 6 (equal), Stecial Prizes for Teachers. ValerieAnn M. MacKinnon,Kennedy, Fortdo.; WilliamAnnie J.H.G. MacKenzie, School; Nicolson Institute, Stornoway. AngusFor theMacDonald, Highest SirAverage E. Scott Marks—Group School, Harris; A—1, 2, English.Reproduction Six book in prizes—1,Gaelic ofRonald a short J. MacDonald, story in MissSchool. G. GroupL. MacDonald, B—1, Miss M.A.,J. MacKenzie, Tobermory Nicolson H.G. FortRoyal William Academy, H.G. Inverness; School; 2,3, DonaldAllanina MacMillan, MacLean, Institute;Secondary School;2, Ronald 3, Miss MacLeod, G. L. MacDonald, M.A., Portree M.A., NicolsonPortree SecondaryInstitute; School;5, Katie 4, JaneAnn A.MacLeod, MacDonald, do.; MacKinnon,Tobermory H.G.M.A., School.Fort William Group H.G.C—1, School; Lachlan 2, 6, Elizabeth Allan, Fort William H.G. School. MacDonald,Alex. Urquhart, Sir M.A.,E. Scott Nicolson School. Institute; Group 3, AngusD—1, Post-QualifyingGroup D—Pupils Courses. in the TranslationFifth and Sixth of an Years English of Donald Thomson, M.A., Oban High School; 2, prose passage into Gaelic—1, Angus MacTavish, 3,Ronald Lachlan MacLeod, MacKinnon, M.A., PortreeM.A., Fort Secondary William School; H.G. ObanPortree HighSecondary School; School; 2, 3,Hughina Katie MacLean, MacKinnon, do.; School. Oban4, Malcolmina High School; MacPhee, 6, Donald do.; 5,MacKenzie, Alister Maclnnes, do. For the Highest Aggregate Marks (marks under Translation of a Gaelic prose passage into English, MacDonald,50 per cent, Sirexcluded) E. Scott— Group School; A — 1,2, AngusMiss idioms—1,followed by Helena rendering O’Reilly, into EnglishFort William of ten GaelicH.G. G.School. L. GroupMacDonald, B—1, M.A.,Ronald TobermoryMacLeod, M.A.,H.G. School; 3,2, AlisterRonald Maclnnes, Lament, ObanPortree High Secondary School; Kenzie,Portree NicolsonSecondary Institute; School; 3,2, DonaldMiss Thomson,J. Mac- 4,do.; Angus 6, Norman MacTavish, MacDonald, do.; 5,Nicolson Annie Institute.MacKenzie, MacLeod,M.A., Oban M.A., High Portree School. SecondaryGroup C—1, School; Ronald 2, A Gaelic Essay. A choice of three subjects—1, DonaldAlex. Urquhart,Thomson, M.A.,M.A., NicolsonOban HighInstitute; School. 3, Ferguson,Angus MacTavish, Portree ObanSecondary High School;School; 2,3, KatieJoan Group D—1, Ronald MacLeod, M.A., Portree Campbell, Oban High School; 4, Annie MacKenzie, NicolsonSecondary Institute; School; 3,2, Lachlan Alex. MacKinnon,Urquhart, M.A., Hughinado.; 5, MaryMacKinnon, A. MacBae, Portree Nicolson Secondary Institute; School. 6, Fort William H.G, School, 12 AN GAIDHEAL. An Damhar, 1935. SENIOR SECTION. Excellence in Gaelic conversation (boys and Liteeatube. C.girls)—1, Bain, Glasgow.Catriona A. MacLeod, Dunvegan; 2, Ewen Adjudicators—Rev.Atholl; Rev. Neil DonaldRoss, C.B.E., Lamont, D.Litt., D.D., liaggan; Blair Narrative based on some local incident, tradition, Mr. Donald MacNair, B.A., Motherwell; Mr. subjector legend, of theto benarrative, followed betweenby conversation the competitors on the Campbell,George Thomson, Glasgow; M.A., Mr. Muirend; Alex. Thomson, Mrs. Mary M.C., A. and the adjudicators—1, Donald MacLean, Tober- Glasgow; Mr. John Maclver, F.E.I.S., Inver- Moragmory; Cameron,2 and 3 (equal), Oban High Jean School, Kennedy, and Tobermory;Catriona A. Lachlangorden; MacKinnon,Mr. Neil Orr, M.A., F.E.I.S., Fort Edinburgh; William; Mr. MacLeod, Dunvegan. Archibald MacLean, M.A., Logierait. Kechnie,Reciting Oban “Linn High an School; Aigh”—1, 2, Morag Donald Cameron, Mac- Alexandria),Gold Medal for (presentedmost distinguished by Miss prize-winnerMillar Weir, in HighOban School.High School; 3, Charles MacCormick, Oban theKirkhill. literary competitions—Calum Iain N; MacLeod, Music Hall (Room 1)—Obal Deliveey. Poem on any subject—1, Donald Grant, Adjudicators—Rev. John Bain, F.S.A. (Scot.), Glasgow;Short Story, 2, Mrs. npt exceedingMacLeod, 600Fortrose. words—Mrs. Mary Edinburgh; Mr. Hector MacDougall, Glasgow. 1. Miller, Kingussie. poetry,Reading by withlearners—1 expression (equal), a piece Flora o(f Maclnnes,prose or or Gaeliclocal legendsStory based (prize on £5, actual presented historical by the incidents Gaelic Tobermory, and Anne MacLean, of Ardgour; 3, Society of Glasgow)—Calum Iain N. MacLeod, Tobermory;Chrysanna Smith,5 (equal), Dunfermline; Anna Craig 4, Sineand Campbell,Jessie I. Kirkhill.Gaelic Play of three scenes, to take not more Kennedy, Tobermory. than thirty minutes in delivery (prize £5, “Archd. byReading the judges—1, at Sight anMorag unfamiliar Cameron, prose pieceOban chosenHigh nanMacCulloch Gaidheal)—Calum Memorial” IainPrize, N. presentedMacLeod, by Kirkhill. Ceilidh School; 2, Margaret Bremner, Tobermory; 3, Action songs for children (prize £5, by Mr. Robert MargaretCameron, Black,Tobermory; Oban 5High (equal), School; Anne 4,MacLean Chris. M.of MacMillan,Essay on Glasgow)—Mrs. any subject—Dugald MacLeod, MacCormick,Fortrose. Ardgour, and Donald MacKechnie, Oban High Melbourne. School.Children under 12 years of age (boys) repeating CELTIC ART COMPETITIONS. the 85th prose Psalm or verses 16 to 28 of chapter Adjudicators—Miss Anne M. MacBride, Glasgow; 17 of The Acts of the Apostles (prizes from the late • Mr. Colin Sinclair, M.A., Ph.D., Glasgow. Mrs.2, Robin Stewart, MacLeod, Simla)—1, Tobermory. Ewen C. Bain, Glasgow; Section A—Design. theChildren 85th prose under Psalm 12 yearsor verses of age 16 to(girls) 28 ofrepeating chapter JoanDesign MacDonald, for the Cover ; of Mod 2, Programme—1, Miss Lamont, Miss of 17 of The Acts of the Apostles (prizes from the late Knockdow. Ledaig;Mrs. Stewart, 2, Jessie Simla)—1, I. Kennedy, Catherine Tobermory; A. Black, 3, or Full-sizewashed, drawings, of whole in orpencil, part chalk, of any or ink,old shadedCeltic Flora MacLean, Tobennory. sculpturedKingairloch. stone or stones—Stewart Cunningham, Music Hall (Assembly Room)—Vocal Music. Section B—Handiceaft. Adjudicators—Music, Mr. J. Frederic Staton, Mus. Metal Work—Any article in pewter, copper, brass, Donald,Doc., Chesterfield. H.M.I.S., Kilmacolm.Gaelic, Mr. Angus L. Mac- or silver, with Celtic ornamentation of competitor’s Solo singing, girls (Gaelic learners)—1, Jean 2,choice—1, Miss L. MrsGray, C. Glasgow.F. Semple, Crookston, Glasgow; Greer, Glasgow; 2, Anne MacLean of Ardgour; 3, Section C—Needlewoek. CatrionaSolo singing, Shaw, boys—1Glasgow. (£1, and Silver Medal of Chair seat of wool-work on canvas, Celtic design An Comunn), Iain MacCuaig, Glasgow; 2, Donald of competitor’s own choice—1, Miss Campbell of M.Duet Ramsay, singing Greenock;.3, (Gaelic learners) Iain Robertson, of the song, Greenock. “Dean Knockdow.Inverneill, M.B.E.; 2, Sir Norman Lamont of ba-ba mo leanabh”—1, Mary MacSween and Jenny Quilted cushion cover, with Celtic design of com- Lindsay,and Campbell Glasgow; Kerr, 2,Greenock. Flora MacDonald, Gourock, Matheson,petitor’s choice—1 Arisaig, and and 2 (equal),Miss Joan Miss MacDonald,Barbara A. Action song—1 (£4 4s, and retention for one Arisaig; 3, Miss Mary S. Trotter, Edinburgh. yearCompton of theMacKenzie), “Shiant LaxdaleShield” Juniorpresented Choir. by Mr. TUESDAY. Choral singing in two-part harmony (Gaelic Junior Section. learners)—! (equal) (£5, and retention for one year Music Hall (Lower Hall)—Oeal Deliveey. Juniorof Mrs. GaelicMiller’s Choir, Trophy), and GreenockGlasgow GaelicGaelic MusicalChurch Adjudicators—-Rev. Donald Lamont, D.D., Blair Assnf'iatinn Junior Choir. Atholl; Mr. John MacDonald, M.A., Glasgow. Music Hall (Large)—Vocal Music. Reading with expression a piece of prose or poetry diudicators—Music, Mr. Vincent Thomas, London. by native speakers—1, Margaret Black, Oban High Gaelic, Rev. Alexander MacDonald, M.A., School;3 and 4 2,(equal), Donald Charles MacKechnie, MacCormick, Oban High Oban School; High Glasgow. School, and Annie MacLean, Tobermory; 4 and 5 urgh;Solo singing2, David (boys)—1,D. MacQueen, Iain Easdale; MacLaren, 3, ArthurEdm- Morag(equal), MacPhail, Morag Cameron, Arcs, Oban High School, and ims, Kincraig. An Damhar, 1935. AN GAIDHEAL. 13 (GaelicTraditional speakers)—1, singing Iainof an Robertson, unpublished Greenock; Gaelic song 2, of SoloAn singingComunn (female Gaidhealach, voices), confinedits Branches, to members and Glasgow.Iain M. Cameron, Greenock; 3, Moira MacKenzie, Prizes”)—1,Affiliated Societies Miss Elizabeth(the “Bessie MacMartin, Campbell MemorialLawers; Duet singing of the song, “Griogal Cridhe” 2, Miss Chrissie M. Nicolson, Glasgow. Murdina(Gaelic speakers)—1,MacDonald, CatherineLaxdale; Ann2, AlastairMacKay Mac-and of SOloAn singingComunn (male Gaidhealach, voices), confinedits Branches, to members and Innes and Duncan Maclnnes, Glasgow. 2,Affiliated Donald Societies—1,MacVicar, Glasgow.Alasdair Matheson, Glasgow; of SoloAn singing,Comunn), girls—1 Annie (£1,MacLean, and the Tobermory; Silver Medal 2, Gaelic Folk-Songs, best rendering of two unpub- MacEachern,Morag Cameron, Glasgow. Oban High School; 3, Morag Martin,lished Gaelic Lawers; Folk-song 2, Missairs—1, Catherine Miss Elizabeth M. Clark, Mac- Solo singing (boys and girls), open only to former Glasgow. Donaldfirst-prize M. winnersRamsay, (learners Greenock. and native speakers)— THURSDAY. Solo singing of Gaelic song (own choice)—1, Miss Oral Delivery. Johnston,Margaret M.Glasgow; M. MacQueen, 3, MissEasdale; Rhona 2, Miss MacVicar, Iseabal Adjudicators—Rev.Donald Lament, D.D.,John BlairBain, Atholl; Edinburgh; Rev. Alex.Rev. Southend. MacDonald,M.A., Glasgow. M.A., Glasgow; John MacDonald, (£3,Unison and retentionsinging forcompetition one year of (Juniorthe Mrs. Choirs)—1 Campbell Blair Trophy), Oban High School Choir; 2, Laxdale KittyGlasgow MacLeod, Skye Lewis. Association Gold Medal—Miss Junior Choir. Recitation of the poem, “Tobar a’ Chreachain”— retentionChoral singingfor a year in two-partof the Oban harmony—1 Times Challenge(£5, and 1, Nicol Campbell, Tobermory; 2 (equal), John Trophy), Laxdale Junior Choir; 2, Portree School Perth.Campbell, Easdale, and Miss Margaret Morrison, Choir. WEDNESDAY. Recitation of a prose piece from “Duathaireachd Senior Section. naChris. Mara”—1, MacPherson, Miss KittyArdgour. MacLeod, Lewis; 2, Miss Large Hall—Vocal Music. byReading the judges—1, of an unfamiliar Miss Kitty piece MacLeod; of prose 2,chosen Mrs. Adjudicators—Music,Gaelic, Mr. Angus Mr. L. Vincent MacDonald, Thomas, H.M.I.S., London. Mary I. Millar, Kingussie. Kilmacolm. Campbell,Best prepared Easdale; original 2, Miss Gaelic Chris. speech—1,MacPherson. John Comhann”Solo singing (female of thevoices). Oran “TheMor, Jessie“Mort N.Ghlinne Mac- Recitation of piece of original poetry composed by Lachlan Memorial Prize,” £2 5s—1 (equal), Mrs. theMiss competitor—1, Susan MacKenzie, Mrs Luing.C. MacLeod, Fortrose; 2, M.Catherine Clark, Grant,Glasgow. Ballachulish, and Miss Catherine Ancient folk-tale—1, Miss Chris. MacPherson; 2, Solo singing (district songs). Prizes presented by MissBest Susan acted MacKenzie. dialogue by two performers—1, Mrs. Mrs.son, Ryan,Glasgow; Roy Bridge—1,2, Lachlan Miss MacKinnon,Chrissie M. Nicol-Fort D. Stewart, Aros, and Miss Morag MacNeilage, William; 3 (equal), Donald MacVicar, Glasgow; Taynuilt.Aros; 2, Mrs. Collie, Taynuilt, and Mrs. C. C. Bell, Pherson,Miss Morag Tiroran; MacLellan, and Glasgow;Miss Catherine Duncan M. A. Clark, Mac- Vocal Music. Glasgow. Adjudicators—Gaelic,John MacDonald, M.A., Hector Glasgow; MacDougall, Rev. Glasgow;Malcolm MedalOban (open),and Lorn for Associationthe best rendering War Commemoration of one of the MacLeod, M.A., Glasgow. Music, Dr. Frederic following songs by Lorn bards, “A’ chailin tha Staton,and Mrs. Chesterfield; Garnock Paterson,Vincent Thomas,L.R.A.M., London; Edin- tamhCoiseam.” mu LochPrizes Eite,”presented “An by Cagar,”the Glasgow and Oban“Nic burgh. and Lorn Association)—1, Miss Kitty MacLeod, Solo singing of a Gaelic song connected with the DuncanLewis; A.2 (equal),MacPherson, Iain Tiroran.G. Ross, Edinburgh, and CountyPrize)—Women—1, of Inverness Miss (JamesKitty MacLeod;Grant Memorial2 (three Assembly Room—Vocal Music. equal), Miss Effie M. Watson, Greenock; Miss Adjudicators—Gaelic, Rev. Alexander MacDonald, Elizabeth MacMartin, Lawers, and Miss Catherine M.A., Glasgow. Music, Dr. J. Frederic Staton. M.Glasgow; Clark, 2,Glasgow. Duncan A.Men—1, MacPherson, Donald Tiroran. MacVicar, Solo singing of the Oran-mor, “Blar na h-Eiphit” “TheBest Birlinn rendering of the of WhiteMrs. KennedyShoulders” Fraser’s or “The songs, Old Memorial(male voices). Prize,” “The£2 5sJessie — HughN. MacLachlanMaclnnes, Crone’s Lilt”—1, Miss Catherine M. Clark; 2 Ballachulish. Effie(equal), M. MissWatson, Marie Greenock. W. Paton, Greenock, and Miss (prizesSolo singingpresented of an by unpublished Glasgow MullMull or andIona songIona Song, “Mi ’n so ’nam onar,” by John Cameron, MissAssociation)—1, Catherine M.Duncan Clark, MacLellan,Glasgow. Greenock; 2, H.with M. clarsach Campbell, accompaniment Airds—Mrs. fromMollie arrangements E. Low, Ilford. by Accompanying a singer with the clarsach. a CompetitionBeul”—1, Miss for Kittyseniors MacLeod, in solo singing Lewis; of2, “Puirt John Prescribed song, “Mhnathan a’ Ghlinne so” (Royal M.Greenock. Campbell, Greenock; 3, Duncan C. MacLellan, Greenock.Celtic Society Prize) — Miss Janet MacAulay, 14 AN GAIDHEAL. An Damhar, 1935. Playing of two Gaelic airs on the clarsach (con- LETTER TO EDITOR. underfined totwo those years)—1, who have Miss played Janet theMacAulay; clarsach for2, William Cameron, Ardgour. Dear Sir,—On behalf of Comunn na h-Oigridh, Choral singing of the songs, “Nighean donn nan I would like to acknowledge in your columns, Caorach” and “Eilean an Fhraoich” for the Lom having received the following sums to be RannochShield (confinedGaelic Choir;to rural2, Taynuilt choirs)—1, Gaelic KinlochChoir; applied to the project of getting up a Gaelic 3,Senior Grantown-on-S'pey Choir. Gaelic Choir; 4, Lochgilphead Camp next Summer for some hundred of the Best rendering of any song or melody, exclusive members of Comunn na h-Oigridh ;— Calumof four, MacPharlain by the late MemorialMr. Calum Prize, MacPharlain presented (theby From “ Calum Seoladair ” - - £25 Paisley Highlanders’ Association)—1 and 2 (equal), ,, “ Caraid gun ainm ” - - 25 Ilford.Miss Kitty MacLeod and Miss Mollie E. Low, ,, Profit on Dance at Port-Sonachan 5 urquhart,Song (confined and Stratherrick)—1, to natives of Glenmoriston,Peter J. T. Grant; Glen- ,, Mr. Iain L. Campbell - - 1 2, John Tolmie, Drumnadrocht. £56 M.Gold Clark, Medal Glasgow; Finals.—Ladies—1, 2, Miss KittyMiss MacLeod,Catherine DuncanLewis. C.Men—1, MacLellan, Donald Greenock. MacYicar, Glasgow; 2, The receipt of these donations is a very great encouragement to those responsible for the GOLD MEDAL AWARDS. organisation of this movement. From what I Ladies—1, Miss Catherine M. Clark, Glasgow; 2, saw of the Camps for Girls and Boys in the MacLeod,Mrs Catherine Lewis. Grant, Ballachulish; 3, Miss Kitty Welsh Youth Movement, I am sure that there Men—1, Hugh Maclnnes, Ballachulish; 2, is no other activity so immediately fruitful, Lachlan MacKinnon, Fort William; 3, Donald both in stimulating interest in the language, and MacVicar, Glasgow. in training up future leaders and helpers for the FRIDAY. organisation. Such Camps need very long and Adjudicators—Gaelic, Rev. Donald Lament, D.D., careful preparation, and it is an immense help Rev. Malcolm MacLeod, M.A. Music, Dr. J. to have funds in hand now to enable these to be Frederic Staton and Vincent Thomas. begun. It strikes me, that there may be some ArdgourQuartette—1, Quartette. Keltic Quartette, Greenock; 2, of your readers, particularly those who feel Choral singing (female voices)—1, and Esme that, not having Gaelic themselves, they are Smyth Trophy, Greenock Gaelic Choir; 2, Campbel- unable to help in the actual running of Comunn town Gaelic Choir. na h-Oigridh who might welcome an opportunity Choral singing of “Puirt a Beul”—1 and of strengthening our hands, by contributing Greenock Gaelic Choir Cup, Greenock Gaelic Choir; to this, or any other of the many activities we 2, Campbeltown Gaelic Choir. are planning for the movement during this andDuet David singing Bell, of Edinburgh; song—1, Miss 2, IsaMiss H. Helen Macintosh Mac- session. Diarmid and Duncan C. MacLellan, Greenock. It is true, that An Comunn Gaidhealach is Choral singing (male voices)—1 and Mull and responsible financially for Comunn na h-Oigridh, Iona Shield, Oban Gaelic Choir; 2, Campbeltown and no doubt it will do its part as far as its Gaelic Choir. resources admit. But An Comunn has already Trophy,Choral Campbeltownsinging—1 and Gaelic Lovat Choir; and 2,Tullibardine Greenock its own host of activities to finance, with no Gaelic Choir; 3, Oban Gaelic Choir. new sources of revenue to meet the requirements Instrumental Section. of its latest offspring, and, if Comunn na Adjudicators—Mrs. Neil MacLean, Kilmichael- h-Oigridh is to accomplish all that it is setting Glassary; Pipe-Major Wm. Ross, Edinburgh. out to do, it should be made as independent as Highland march, strathspey, and reel on piano- possible of the ordinary revenues of the Parent forte (seniors)—1, Miss Mary MacDougall, Bow- body. At least, the raising of an independent Ivymore; Beaton, 2, Miss Laggan. Muriel Brown, Glasgow; 3, Miss Fund is a most desirable object, and the fact Slow Gaelic air and march (bagpipe setting) on of the fine example given by the above Friends pianoforte (juniors)—1, Miss Margaret Sutherland, of our Highland Children may move others to Edinburgh; 2, Miss Helen C. MacLullich, show their interest in a like practical way. Lochgilphead;gilphead. 3, Miss Nan M‘C. Wilkie, Loch- Highland march, strathspey, and reel on violin—1, Yours truly, Lachlan Wynne, Fort-William; 2, Miss Elizabeth G. Marjoribanks. Crawford, Dunoon; 3, Donald MacDonald, . Sonachan, Dalmally, LachlanStrathspey Wynne; and 2, reelDonald on MacDonell,violin (confined)—1, Morar. Argyll, 17/9/35. GAELIC BOOKS GuideBy Lachlanto Gaelic MacBean. Conversation 1/6 andnet. Pronunciation.An English- . . ADVERTISE . . whichGaelic EnglishHandbook sentences of phrases are followedand dialogues, by Gaelic in DAY AND NIGHT Elementaryequivalents. Lessons in Gaelic. By Lachlan Mac- WITH Bean.excellent With handbook Vocabulary for andanyone Key. taking 1/- net.up theAn SIMMATH Gaelic"study Withoutof Gaelic. Groans. By John MacKechnie, M.A.has happened. New Edition, The learning2/- net. of Gaelic“The incrediblehas been Ray Road Signs madeScotsman. not only easy but amusing as well”—The GaelicEnglish Proverbs Translations. and ProverbialBy T. D.Sayings. MacDonald. With $ Gaelic5/- net.English Dictionary. By Calum MacFarlane. THE ADVERTISEMENT matter.5/- net. “NoneFull supplement can surpass with it inwide accuracy range of that’s ALWAYS definitions”—The Scotsman. WORKING OutlinesBean. of1/- Gaelic net. Etymology. By Alexander Mac- AnMacFarlane. Treoraiche 1/-(Gaelic net. Primer). By Malcolm C$3 An Smeorach (The Mavis). Song Book in Gaelic. All information from AmBy Bru-Dhearg Malcolm MacFarlane. (The Robin). 6dSong net. Book in Gaelic. HighlandBy Malcolm Legends. MacFarlane. Paper 1/-3d net. net. Cloth 2/- net. THE SIMMATH PRESS, LTD. StoryFarlane. Teller 6d of net. the Sheiling. By Malcolm Mac- Simmath House, Roseangle, Story6d net.Teller of the Shore. By John Macormaic. DUNDEE ENEAS MAC KAY, STIRLING EDINBURGH MOD DONATIONS. SITUATIONS WANTED. Previously acknowledged £1660 2 7 Received at Head Office- Miss M. M. MacLeod, Joppa 0 5 0 Sir D. Y. Cameron, Kippen 3 0 0 Mrs. Muriel E. Maitland, Stockwell ... 3 0 0 Miss Flora MacMillan, Scotstoun ... 0 10 0 P. E. Cameron, Esq., Ardgour 10 0 Highland Society of London 21 10 0 The Hon. Mrs. MacLean of Ardgour ... 3 3 0 Paisley Highlanders’ Association ... 3 3 0 Donaldburgh Smeaton Munro, Esq., Edin- 110 Angus Robertson, Esq., New Barnet 5 5 0 Royal Celtic Society, Edinburgh ... 2 2 0 OUR GAELIC ARTISTS’ REGISTER. Miss MacDougall, Craignish Castle ... 0 10 0 James Stewart, Esq., Ullapool 0 10 0 D. C. MacLeod, Esq., Skelmorlie ... 2 2 0 Miss Ina Rubin, Balerno 0 10 0 Thomas Paton, Esq., Balerno 0 10 0 John Grant, Esq., Craigleith 0 5 0 Mrs MacNaughton of Ardachearanbeg 2 2 0 P.E.N. Club (Scottish Centre) 5 0 0 £1,715 10 7 ' COMUNN BADGES. Advertisements under the above headings will be fromMembers Head canOffice; now price be supplied 2/7i, post with free. Badges direel House,accepted Roseangle,by The Simmath Dundee. Press, Ltd., Simmath THE GREAT HIGHLAND or MILITARY BAGPIPES Full Size & Half Size At All Prices All Accessories Repairs

Carriage Paid Free Price List R. GILLANDERS, BAGPIPE MAKER (Grandson of late JOHN CENTER of Edinburgh) 26 BLACKSCROFT, DUNDEE

THE CLARSACH OR CALEDONIAN HARP J. W. BRIGGS Violin Maker 8 Cambridge Street, Glasgow MAKER OF “DALRI ADA” and “OSSIAN” CLARSACHS These Clarsachs are made entirely by Mosthand inof ourthe own leading workshop players in Glasgow.of this delightfulexpressed theirScottish appreciation instrument of the beautyhave revivalof tone ofof thethose Clarsach already has supplied. given greatThe Mackay’s Palace Hotel Highlandpleasure tomusic. all lovers of the traditional EDINBURGH. HljtlrHlrhU Rtcommcnded.ffeeomnwMided |I t^BLEBEDROOM, D’HOTE ATTENDANCE, BREAKFAST, LIGHT, from 8> AN* id. Prices and particulars on application to En Pension Rates on Application. above address. Mrs. HUGH MACKAY, Proprletrix. Na Stad bus an rulB thu so. EDITOR.—Rev. NEIL ROSS, C.B.E., D.Litt., The Manse, Laggan, Kingussie, to whom all literary communications should be addressed; business and other communications to 131 West Regent Street, Glasgow. Telegrams.—Runaire, Glasgow. Telephone.—Douglas 1433. Leabhar XXXI.J An t-Samhuin, 1935. [Earrann 2 COMHNADH DO N GHAIDHLIG. Ghaidhealaich anns an deuchainn airson nan duaisean foghluim. Cha robh Gaidhlig an Anns a’ bhliadhna 1709 thugadh cead. Leodhasaich no an Uibhistich ach air an aon laghail fo laimh Banrighinn Anna, do’n ruith ris an Fhraingis aig fear a mhuinntir Chomunn airson Craobh Sgaoileadh Eolas nan Arcaibh. Cha robh sin a’ cur urram Criosdail, gu faodadh iad sgoilean a chur suas no luach sonruichte sam bith air Gaidhlig anns a’ Gbaidhealtachd. Fbuair an Comunn ged is i canain na duthcha. Ach air an laimh ud niar an ceudna ughdarras laghail bho’n eile bha coig tasdain an ceann ’g a thairgsinn Ard Riaghladh, gu ionmhas a thional agus a do sgoil sam bith air a’ Ghaidhealtachd a ghabhail troimh thabhartais de chaochladh chuireadh sgoilearan air an adhart gu deuchainn gne—fearann, spreidh, bathar, dileab airgid anns a’ Ghaidhlig. Chan fheumadh tuilleadh no tiodhlac sam bith eile a dheonaicheadh is deich puinnd Shasunnach dol gu aon sgoil. luchd deagh-ghean. Agus bha am beartas Is gann nach e sin uile an comhnadh a rinneadh sin gus a bhi ’ga chur a mach airson leas nan leis a’ chanain fo na riaghailtean aig Urras Gaidheal, a chum an teagasg an eolas spioradail, Foghluim na Gaidhealtachd is nan Eilean agus cuideachd a chum foghlum coitchionn a gus a nis. Cha robh ann ach aon bhursary thoirt dhaibh, leughadh, sgriobhadh, cunntas, Ghaidhlig air fad airson oigridh na Gaidheal- anns na cearnaibh anns nach robh a leithid tachd gu dhol air an adhart gu oil-thigh. sin de fhiosrachadh ri fhaotainn. An 1739, * * * fo laimh Dheorsa II, chuir an t-Ard Riaghladh Mar is aithne do’n leughadair a cheana chuir mar impidh air a’ Chomunn ud, gun teagaisg- Ard Riaghladh Bhreatunn air chois bho chionn eadh iad cuspairean eile do oigridh na beagan bhliadhnaichean Buidheann Ughdarrais Gaidhealtachd, eadhon eolas tuathanachais, aig am bheil comas air sgrudadh a dheanamh obair-tighe, maille ri teomachd is ealantas a thaobh ionmhais a chaidh a thiomnadh airson anns na ceairdean laimhe, mar tha an saor, foghluim an ard-sgoilean agus an oil-thighean an greusaiche, an clachair, agus na ceairdean na h-Alba. An uair a mhothaicheas a’ eile. Bha lamhan nan Gaidheal gu bhi air an Bhuidheann sin dad sam bith a shaoileas iad teagasg cho math ri an cinn ! a bhi dochair tha ughdarras aca na nithean sin a chur ceart a reir am barail-san. Mar tha na Chan ann airson na Gaidhealtachd a mhain bliadhnaichean a’ ruith seachad is du gu’m a tha na sochairean sin. Tha cearnan eile ’g bi iomadh caochladh a’ tighinn air aireamh an an gabhail a stigh.—Dun Breatann, Siorramachd t-sluaigh, air gniomhachas na duthcha, agus Bhoid, is Mhoraidh, is Ghallaibh, co math ris eadhon air gne an fhoghluim fein. Thachair na h-Arcaibh agus Sealtainn. Thainig an sin uair no dha far an deachaidh suim airgid stiuireadh mu’n cuairt aig Urras an Fhoghlum fhagail airson foghlum bho chionn fhada. Is airson Tir Mor is Eileanan taobh tuath na e a leithid sin a b’aobhar air an Bhuidheann h-Alba, air chor is gu robh an aon chothrom Ughdarrais a chur air chois. Thug iad breith aig oigridh Shealtainn agus aig oigridh a reir an soluis, ged bha cuid gle dhiombach is An gaidheal. An t-Samhuin, 1935. dhiu ; ach a thaobh cothrom is comhnadji do ’n Cameron and I travelled together as good Ghaidhlig tha aobbar againne bbi buidheach companions. We reached Cardiff late in the gu leor dhiu. Thug iad breith fhialaidh is evening, and Welsh hospitality met us at the thoirbheartach air taobh na Gaidhlig. station. We were immediatley sorted out for * * * hotel accommodation, escorted through the Air do’n Bhuidheann Ughdarrais main streets, shown the sights of the illuminated beachdachadh le geur aire, air gach teisteas city, and thrust into a lecture room of the agus cor a thugadh fo ’n comhair, bhreithnich University, where Dr. J. Lloyd Williams was iad gu bheil caochladh mor an deidh tighinn delivering the opening lecture of the Congress air ard fhoghlum anns a’ Ghaidhealtachd, on the subject of “ Welsh Music.” anns na ginealaich bho chuireadh air leth an Essential thoroughness characterised the seann ionmhas, a tha fo stiuireadh an Urrais undertakings of our Welsh friends. No leakage Foghluim airson na Gaidhealtachd. Tha e nor loopholes. At the Civic Reception, we were mar fhiachaibh a nis air Comhairlean ura nan marshalled into formation, halted at intervals Siorramachd duaisean a bhuileachadh air and advanced into the Reception room in relays. sgoilearan aig am bheil feum air cuideachadh. When all the guests were received and ushered Mar sin dheonaich an Bhuidheann Ugdarrais, into the Hall of Marble, the doors, guarded no an Commission mar theirear, gum bi by attendants, were closed ; and a Concert tuilleadh de bhursaries air an suidheachadh party, equipped for action, held the field for our airson nan oil-thighean ; gur e an luach leth- entertainment and delectation. No options— cheud punnd Sasunnach an t-aon ; ach is e but the Committee had ordered well. The so an cumhnant ur, eadhon gu bheil roghainn Concert was an inspiration. Arrayed in the aig an luchd farpuis a sheasas deuchainn anns national costume and led by Miss Dolan Evans, a’ Ghaidhlig. Is coir beachd a ghabail air sin, this ladies’ choir was enchanting in the loveli- oir tha e a’ cur urram hr air ar canain. ness of its performance. Here was the musical * * * magic of Welsh wizardry. T shall not readily Thug an Commission fainear gu bheil Achd forget it—nor will Cameron. an Fhoghluim 1918, ag orduchadh gum bi The official opening was performed under the Gaidhlig ’g a teagasg far an iarr parantan gum Chairmanship of the Bishop of Llandaff with bi an cuid cloinne a’ faotainn teagasg anns a’ due dignity and decorum ; Gadelic and Cymric Ghaidhlig. Air an aobhar sin dh’atharraich an intermingling in the responses of the delegates Commission an cleachdadh mu na coig tasdain to the cordial welcome extended by our Welsh an ceann airson Gaidhlig ; agus mar an ceudna hosts; responses, which evoked from the mu fhoghlum coitchionn anns na sgoilean; Bishop the statement that when he heard those agus an aite sin rinn iad lagh ur—gu’n languages spoken, he felt that there was a teagaisgear Gaidhlig anns na h-ard sgoilean a certain affinity between them all and a certain bhios air an taghadh airson sin le Comhairle comradeship. an Fhoghluim ; agus gu’n deanar sin le bhi A veritable plethora of lectures occupied the ag ardachadh tuarasdal an luchd teagaisg, days which followed ; ranging from economics, agus a’ coinneachadh cosgais leabhraichean music, art, history, and archaeology to West Gaidhlig airson nan sgoilearan. A ris tha Highland Folk Lore, by Mr. Hector Macdougall, bursaries gu bhi ’g an cur air leth airson oigridh than which no contribution did more to co- a chum a bhi a’ foghlum dhreuchdan is ordinate the kinship of the six nations. cheairdean, tuathanachas is obair tighe, a There were some sixteen lectures in all; reir toil an luchd-tiomnaidh; ach is e an ni a breathless week. Of these, the learned and sonraichte an sin mar an ceudna, gu bheil scholarly papers of Miss Augusta Lament, raghainn thar chach aig an oigridh a sheasas M.A., B.Sc., on “ Historical Links between deuchainn Ghaidhlig. Scotland and Brittany,” the Rev. John — MacKechnie, M.A., B.D., on “ Deirdre and the Sons of Uisneach ” and Mr. J. Carmichael THE CELTIC CONGRESS. Watson, M.A., who gave as his subject, “ Some The venue of the Congress was happily Gaelic Poets of the Seventeenth Century ” chosen. In praise of Cardiff, much might be elicited much appreciation. written. I had looked for coal, but saw none. Other notable papers included, “ The I found a fair city encircling a romantic castle Gaeltacht Problem,” by Mr. Michael Lennon, and keep, associations redolent of Rothesay and B.L.; “Welsh Agriculture,” by Mr. Moses a Civic Centre which is the envy of the world. Gruffydd, M.Sc. ; “ The Old Miracle Plays in An t-Samhuin, 1935. AN GAIDHEAL. 19 Cornwall,” by Mr. R. Morton Nance ; “ The TIR NAN OG. Sources of Irish Tradition,” by Dr. Robin Flower; “ Future Relations among Celtic Peoples,” by Professor J. E. Daniel; “Welsh By Donald Gillies. and Manx Linguistics, ” by J. J. Kneen, M.A.; “ Some Aspects of Welsh Literature,” by Dr. (First Prize, Mod 1933.) Idris Bell; while “ Present Day Breton Art,” Co’n Gaidheal an diugh, ’n ar measg nach delivered by Mons. Bouille was a welcome urrainn a radh gu ’n do chual’ e iomradh air introduction to a phase of Celtic culture which chor-eigin air Tir nan Og? Gidheadh, cia lion was new to many. Among the speakers at the Gaidheal is urrainn a radh gu ’n aithne dha various sessions, informative contributions were an corr mu ’timchioll, no eadhon ciod tha ’n made by the Rev. Dr. G. Hartwell Jones, seanachas “ Tir nan Og ” a’ ciallachadh ? Professor Agnes O’Farrelly, Mr. R. Pierce Co i—“ Tir nan Og ” ? no, c’ait’ an robh i Jones, B.A., Professor O’Maille, Mr. Percy air a’ suidheadhadh?—ceistean tha ’n diugh Kelly, Mr. John Cameron, LL.B., Miss Roisin ag eiridh suas fo chomhair mothachadh a’ Walsh, M.A., Miss Jenny Williams, and Mr. Ghaidheil aig gach am ’s an toirear iomradh Angus Matheson, M.A. air a’ chuspair so. Tha cuid a’ smaoineachadh gur e duthaich nan sithiche, agus “ Tir nan Notwithstanding the intensive character of Og ” an t-aon aite. Ach, tha cuid eile ag the week’s programme, organised visits to radh nach e—ach, gur h-e bha ’n “ Tir nan Cardiff Central Library and to the National Og,” ach gne de neamh, no dachaidh sholasach, Museum of Wales were duly carried out and anns an robh na seann Cheiltich a’ creidsinn enjoyed. At the former, a comprehensive do ’n rachadh sar-ghaisgich agus daoine range of works extending over a wide field of treibhdhireach an deidh dhaibh an saoghal Celtic Literature was displayed, including such so fhagail. A bharrachd air so, tha e air rare exhibits as Llyfr Aneirin—the earliest innseadh dhuinn gur e eilean, no aireamh de literary manuscript in Welsh, and the Laws of eileanan a bh’anns an tir so, a bh’air a shuidh- Hywel Dda. I thank Mr. Farr, the City eachadh cein-a-mach ’s a’ chuan an iar. Librarian, for including “ Leabhar na Ceilidh ” Ach, an corr air so, chan eil e furasd ’an diugh in the collection. Is mi a bha toilicht’ a fhaicinn a bhi air fhiosrachadh am measg nan Gaidheal ann ! gu coitchionn. Is e easbhuidh an fhiosraichidh A sumptuous Banquet, provided by the so, mata, a dh’ aobhraich dhomhsa, air mo Local Committee to guests and delegates, sgath fhein, sgrudadh a dheanamh air feadh crowned the proceedings; and the speech of obair nan seana bhard ’s nan seanachaidh, a Hector Macdougall, in felicity of Gaelic phrase dh’amais aig amaibh sonraicht’ air iomradh a and idiom did credit to Scots Gaeldom. thoirt dhuinn air fearann, no, air eileanan a Socially and culturally, the Congress was a bha ’n am barail-san air an suidheachadh pronounced success; and to our compatriots fada mach ’s a’ chuan an iar, far a’ faodadh of Wales we owe a debt of gratitude for the “ Tir nan Og ” a bhi. extent and warmth of their generosity. Anns a’ cheud aite—chan eil teagamh nach As to the aims and objects of the Congress, ann o gheur mhothachadh nan seann druidhean let me quote the words of the President, Dr. a dh’eirich an t-ainm, agus an t-ionad “ Tir nan Hartwell Jones: “ Great heights had been Og ” an toiseach, oir bha na seann druidhean attained in diplomatic, military, intellectual, ’n an daoine a bha anabarrach fiosrach a and literary worlds, by Celts through the ages, thaobh obair nadair agus nithean aimsireil. but to those at that Congress their ideal was Bha iad mar an ceudna min-eolach air to maintain their individuality, their power of speuradaireachd. Cha robh reul an aird nan self-expression, and self-development. That speur nach b’aithne dhaibh, agus bhiodh an was the significance of the Celtic Congress.” suil gach oidhch’ a’ leantuinn an cursa gus an Leaving the Congress I stepped out into the rachadh iad sios as am fianuis, an diomhaireachd world and saw there the clamour of discord, cul a’ chuain. Bha iad, mar na ceudna, and heard the rumours of wars. I listened for eolach air slighe na greine, agus na gealaich. the voice of the Celtic nations assembled in Dhubhadh iad, a’ ghrian air a’ leithid so de conclave, imploring that the spirit of peace latha, no, a’ ghealach air a’ leithid sud a should descend upon the dwellers of the earth. dh’oidhche—a’ dearbhadh do ’n t-sluagh, am Is it not well that the achievements of the fiosrachadh, ’s an cumhachd-riaghlaidh a past should inspire the opportunities of the bhuineadh dhoibh-san seach daoine air bith present ? C. S. eile. 20 AN GAIDHEAL. An t-Samhuiri, 1935. An uair a tha e air innseadh dhuinn gu ’n na aoradh a dheanamh do nl air bith—a tha racliadh aca air sin a dheanamh air a’ cheart ’s nan neamhan shuas, no air an talamh a latha, no ’n oidhche a chomharraicheadh bhos “no anns na h-uisgeachan shios fo ’n iad a macli, tlia e’ leigeil fhaicinn dhuinn talamh.” gu ’n robh uiread de colas aca air speuradair- Tha eadhon tuigse nadair a’ foillseachadh eachd, ’s gu ’n robh fhios aca air an dearbb dhuinn gur e uisgeachan a’ chuain-mhoir, a latha a bhiodh a’ ghealach a’ dol seachad tha sruthadh timchioll, agus mar gu ’n sreath-dhireach eadar an saoghal ’s a’ ghrian, abramaid, slos fo ’n talamh, no fo ’n no ’n oidhche ’bhiodh an saoghal a dol seachad t-saoghal—a tha air a chiallachadh ’s an sreath-dhireach eadar a’ ghrian ’s a’ ghealach, dara aithne. mar is gnath leo aig aman sbnraichte de ’n Mar sin, bha slighe agus siubhal na greine, bhliadhna, agus a tha ’g aobhrachadh an mar gu ’n abramaid, an comhnuidh ’na chuis dara h-aon a bhi air a dhubhadh leis an aon ioghnaidh, agus ’na aobhar mothachaidh do eile. Chan eil teagamh, a thaobh an eolais na seann druidhean. aimsireil so, a bh’aca, nach robh an cearna Bha iad a’ faicinn a cumhachd agus a freasdail, de ’n t-saoghal’s an robh an ionad-comhnuidh agus mar sin a’ deanamh aoraidh dhi, mar an (air iar-iomal an domhainn, mar theireadh iad dia mor a bha toirt dhaibh-san soluis, beatha aig an am so) a’ tabhairt dhaibh-san iomadh agus tuigse. Bha iad, air an aobhar sin, eolach cothrom, air a bhi fiosrachadh mu nithean air a bhi faicinn a cursa gach feasgar do ’n iar, nadurra nach robh idir an comas do ’n chuid far am biodh i a’ ciaradh, agus a’ fas mall mar eile de shluagh an domhainn ; oir, ’s an aimsir sheann duine, gus mu dheireadh gu’n sloladh thrath so, bha e air agairt gu ’n robh ’mhor- 1 sios do ’n diomhaireachd, far an robh an chuid de luchd-aiteachaidh an t-saoghail cuan a’ tachairt ris an athar. Anns a’ a’ creidsinn gu ’n robh aghaidh na talmhuinn, mhaduinn, bha iad a ris ’g a faicinn’s an ear, ’s na mara uile comhnard. a’ nochdadh thar mullach nam beann, ’s 1 air Ach, tha sinn a’ foghlum gu bheil e coltach a h-ath-nuadhachadh ’na h-dg-ghrian na maidne nach b’e so, idir, a’ bharail a bh’ aig na seann le ur-neart. Air an aobhar so bhiodh an Cheiltich a bha aig an am so ag aiteachadh a’ inntinn aig iomadh uair a’ cur riutha fhein mhor chuid de iar-iomal na Roinn-Eorpa, ’s ’na ceiste :—C’ aite robh a’ ghrian a triall nan eileanan siar; oir, ’s e bha iad-san a’ o ’n am a rachadh i fodha ’s an fheasgar, mar creidsinn gu ’n robh an saoghal cruinn-cothrom. sheann ghrein gus an am a dh’eireadh i ’s a’ Tha so air a nochdadh dhuinn le aon de mhaduinn ’na h-6g-ghrein. fheallsanaich mhora na Greige, mar a tha Bha e daonnan mar chleachdadh aig Herodotus—far am bheil e ’g innseadh dhuinn na seann druidhean a bhi suidheachadh an eachdraidh na “ Scithia ” mu eilean a am mac-meanmainn le bhi toirt fainear, tha air a shuidheachadh fada a mach ’s a’ agus a’ fiosrachadh laghan a tha riaghladh chuan an iar ri ’n abradh iad “ Eirthia ” naduir, agus nithean aimsireil, agus uaithe moran mhiltean taobh mach “ ursnan sin, o ’n bha e nadurrach do ’n ghrein Herculeis,” (Gibraltar); agus gu bheil luchd- aig crioch a latha dhol do “Tir nan Og” chum aiteach an eilein sin ag radh gu bheil an cuan- a rithist a h-ath-nuadhachadh, gum biodh e mor a sruthadh timchioll mu ’n t-saoghal, nadurrach do ’n duine aig crioch a latha, no o n ear gu ’n iar. agus, eadhon, gu ’n chuir ’bheatha, dhol do Thir nan Og mar an ceudna, aon dhiu-fhein de ainm “ Agabus ” cuairt chum’s gu’m biodh e air aiseag gu dige ris. timchioll mu ’n t-saoghal air saighead. Ach, Bha “ Tir nan Og ” mar so, an inntinn nan chan eil Herodotus e-fhein, idir, a’ faicinn— seann Ghaidheal air a suidheachadh an diomh- ionnsaichte ge robh e, cionnus a b’urrainn aireachd a’ chuain—sios fada seachad air daoine sam bith a bhi creidsinn gu’m bheil an ionad dol fodha na greine. A reir ’s mar a saoghal cruinn as eugmhais dearbhadh cinnteach bha cumhachd macmeanmainn an duine a’ a bhi aca gu ’n robh e de ’n chruth sin. meudachadh bha “ Tir nan Og ” a’ leudachadh, A thaobh barail dhaoine, mu thimchioll a gus mu dheireadh gu ’n d’fhas 1, o bhi ’na chuain a bhi sruthadh timchioll mu ’n t-saoghal, aon mhor-thir, gu bhi ’na tir de mhoran chan urrainn dhuinn a’ radh gur iad a’ eileanan. cheud dhaoine aig an robh am fiosrachadh Dheth ’n chuid a b’ainmeile de ’na h-eileanan so. Tha sinn a smaoineachadh gu ’n robh so so, bha Flathinnis—is ami o ainm an air a leigeil fhaicinn do na h-Israeilich corr eilein so a fhuair sinn an t-ainm, “ Flathanas ” agus mile bliadhna roimh am Herodotuis—an an t-soisgeil. uair a fhuair iad an lagh le Maois, tha e air B’e so an t-eilean do ’n rachadh gach flath iarraidh orra, gun iad-fein a chromadh sios, agus sar-ghaisgeach ’n uair a bhasaicheadh e, An t-Samhuin, 1935. AN GAIDHEAL. 21 no, ’rachadh a mharbhadh an gniomh tapaidh d’eirich iad suas a mac-meanmainn luchd- a’ dion a dhuthcha. Bha eilean eile ann— aiteachaidh duthchannan na h’airde an ear ri ’n abradh iad Innis-Sbona no “ innis nan iad-fhein, chan urrainn dhuinn an so moran naomh ” (Isles of the Blest). Bba ritbist a radh, ach, gu ’n robh na ceart bheachdan ann—“ Tir Tairngiri ”—tir shitheil, sholasach, aig na seann Ghreugaich, agus aig cuid eile’s a bha air a gealltuinn do na saoi. Tha cuid an ear, aig fior thus eachdraidh nan duthchannan ag radh gur h-ann o ainm an eilein so a fhuair sin. sinn am facal solsgeulacb “ tearnaichte.” Bba Bha na “ Phoeniche ” (Phoenicians) ’s an “ Tir Tairngiri ” agus eilean eile rl ’n abradh t-sean aimsir ’nam maraichean cho ainmeil iad “ Innis Mhannain,” daonnan air an ’s a bh’air an t-saoghal ’n an latha fhein. Aig gabhail mar an t-aon aite. tus an eachdraidh bha dluth cheangal aca ris A bharrachd orra so, bha aite eile ann ris an iar, oir, bhiodh an luingeas gu trie a’ seoladh an canadh iad “ Tir fo Thonn.” Bha ’n tir fada mach an diomhaireachd a’ chuain-mhoir, so eadar-dhealaichte uile bho ’n a’ chuid eile air na dh’fhas iad eolach. Tha e eadhon de “Thir nan Og,” oir, ged is e gaisgich bu trice air aithris gu ’n do shiubhail dithis de na bhiodh a’ dol innte, is ann a chogadh daonnan diathan bu chumhachdaiche a bha aca, “El” a bhiodh iad a’ dol, ach, a chogadh an agus “ Cronos,” a mach do ’n iar far an comhmiidh air taobh ceartais agus an aghaidh deachaidh iad as an t-sealladh, agus gu ’n na h-eucoir. Ged a bha “ Tir fo Thonn ” d’fhalbh “ Malcearth ” le aireamh mhor de air a’ suidheachadh thall fada fo dhruim a’ eil-thirich air an luirg. Dh’fhaodadh e bhi, chuain far an robh each, thainig i mu dheireadh le so, gu ’n do chuala na Phoeniche iomradh an sgeulachd gu bhi ’na tir dh’ionnsaidh an mu na h-eileanan siar bho na Ceiltich, no, robh e comasach faighinn, le leum sios gu gu ’n rainig iad cho fada mach air aon de ’n grunnd loch domhainn uisge ’s an duthaich so cuairt-mhara is gu ’n do ruig iad na h-eileanan fhein, agus ruigheachd air tir “ Tir fo Thonn.” solasach so iad-fhein, agus gu ’n d’innis iad Chan eil teagamh nach ann o bhi creidsinn mu ’n timchioll do na Greugaich. gu ’n robh an saoghal cruinn a thainig na smuaintean so a stigh do inntinn an duine— (Ri Leantainn.) ’s e sin gu ’n robh “ Tir nan Og ” thall air <> taobh eile an t-saoghail, shios fodhainn, ’s gu ’m biodh e moran na b’aith-ghearra, an uair a thigeadh cabhag, leum sios troimh ’n AN LOSGANN SGIOBALT. t-saoghal, mar gu ’n abramaid, na bhiodh e Latha bha an sin thainig sionnach ’na dhian seoladh a null thairis air uachdar. ruith gus an linne a dh’61. Bha an losgann Bha aite briagha eile de “ Tir nan Og ” ’na shuidhe an sin, agus thoisich e air rocail ri ’n canadh iad “ Magh-Mell,” no, “ Machair ris. “ Gu de an t-ardan agus a’ mhorchuis an t-Subhachais,” far an robh solas agus tha’n so ?” ars’ an losgann. “ Tha mise na’s subhachas an comhnuidh ri am mealltuinn. luaithe na sibhse.” An sin fhreagair an sionnach, A reir nan sgeulachdan a’s aosmhoire tha “ Ceart gu leoir, ruithidh sinn le cheile gu ruig againn o bheul-aithris, mar tha e air a am bade, agus chi sinn co is luaithe. ghleidheadh an “ Leabhar na h-Uidhri,” An sin thionndaidh an sionnach mu’n cuairt, chaidh a sgriobhadh an Eirinn timchioll mu’n agus an uair a rinn e so, leum an losgann suas bhliadhna 1100 a.d. ’s e tir anabarrach ’na earball mor dosanach. Sud an sionnaeh aoibhneach, sholasach, a bha’n “ Tir nan Og ”— air falbh, agus ’n uair a rainig e geat’ a’ Tir anns nach robh bron, no bas, dorainn no bhaile, thionndaidh e mu’n cuairt a rls dh’fheucb tinneas, no dorran, ach, oige, sith, is sonas. am faiceadh e an losgann a’ tighinn; an uair Bha ’n samhradh ann fad na bliadhna, gun a rinn e so, leum an losgann a mach as earball atharrachadh. Tir anns an robh noachraichean gus an lar. An deigh dha sealltuinn agus glinn fo thoradh trom le meas, a bhiodh a mu’n cuairt dha air gach taobh air son an cur dhiu foghar abaich da uair ’sa bhliadhna. losgann fhaicinn, thionndaidh an sionnach Air an aobhar so cha bhiodh e idir na ni air ais gus a dhol a steach do’n bhaile. An iongantach ged a ’sgaoileadh iomradh air a sin ghlaodh an losgann ris : “ Oho, tha sibh leithid so de thir sholasaich a dh’ionnsaidh air tighinn mu dheireadh thall! Tha mise cuid de dhuthchannan eile na Roinn-Eorpa. direach a dol air ais, oir bha mi smaoineachadh Ach, co-dhiu a fhuaireadh na sgeulachdan nach robh sibh idir a’ tighinn.”—Eadar- so, a thaobh eileanan solasach a’ chuain shiar, theangachadh o’n Bheurla le bho ’na seann Cheiltich an toiseach, no gu ’n E. B. NicGhillemhaoil. 22 AN GAIDHEAL. An t-Samhuin, 1935. LIST OF EXECUTIVE COUNCIL, Alexander Fraser, Parkgrove, Bishopton. Lord James Stewart Murray, Cul-an-duin, 1935-36. Ballinluig. Colonel A. D. Greenhill Gardyne of Glen- President. forsa, Aros, Mull. John It. Bannerman, 120 Albert Road, John MacDonald, M.A., 40 Grant Street, Gourock. Glasgow, C.3. Vice-Presidents. Colonel Kenneth MacDonald of Tote, Donald MacDonald, Ardalanish, Beaufort D.S.O., Skye. Road, Inverness. Sheriff J. MacMaster Campbell, C.B.E., Colin Sinclair, M.A., Ph.D., St. Campbeltown. Margaret’s, Ralston Avenue, Crookston. Neil Orr, F.E.I.S., 7 Osborne Terrace, Rev. Malcolm MacLeod, M.A., F.S.A.Scot., Edinburgh. 45 Balvicar Street, Glasgow, S.2. Miss Campbell of Inverneill, M.B.E., Ardrishaig. Treasurer. Hugh MacCorquodale, F.S.A.Scot., Inver- Robert MacFarlane, C.A-, J.P., 212 West lochy, Tweedsmuir Road., Cardonald. George Street, Glasgow. Dr. R, R, MacNicol, Highfield, Taynuilt. General Secretary and Organiser. The Very Rev. Lauchlan MacLean Watt, Neil Shaw, F.S.A.Scot., 131 West Regent D.D., LL.D., Kinloch, Loch Carron. Street, Glasgow. Stewart MacInnes, 37 Charles Street, Inverness. Assistant to the Secretary. Rev. Alexander MacDonald, M.A., 50 Alasdair Matheson. Hillhead Street, Glasgow, W.2. Organiser, Northern Area. Robert Bain, 25 Kingslynn Drive, King’s Park, Glasgow. Donald Macphail, 98 Doehfour Drive, Fred. T. MacLeod, 10a George Street, Inverness. Edinburgh. Executive Council. Standing Committees. John M. Bannerman, M.A., B.Sc., Old Manse, Balmaha. Finance Committee — Alexander Fraser Mrs. M. Burnley Campbell of Ormidale, (Convener), Robert Bain, Captain A. R. M.B.E. Campbell, Charles Campbell, Capt. G. I. Capt. G. I. Campbell, Yr., of Succoth, Campbell, Mrs. J. R. Colquhoun, Rev. Crarae Lodge, Minard. David Duncan, John MacIntyre, Hugh Sir Alexander N. MacEwen, Lethington, MacLean, Malcolm MacLeod, John A. Inverness. Nicolson, Andrew Stewart, the President Hector MacDougall, 28 Traquair Drive, (ex-officio). Cardonald, Glasgow. Education Committee — Rev. Malcolm Charles Campbell, M.B.E., 46 Rannoch MacLeod (Convener , John M. Bannerman, Drive, Bearsden. Mrs. Buradey-Campbell, Capt. G. I. Camp- Rev. Hector Cameron, Manse of Moy, bell, Miss Lamont of Knockdow, John Tomatin. MacDonald, Sir Alex. N. MacEwen, Donald Graham, M.A., 36 Lovat Road, Malcolm MacLeod, Alexander Nicolson, Inverness. John A. Nicolson, Neil Orr, Colin Sinclair, John A. Nicolson, 14 Kersland Street, the President (ex-officio). Glasgow, W.l. Publication Committee — Malcolm Mac- Dr. Donald Ross, Tigh na Linne, Lochgilp- Leod (Convener), Miss Campbell of Inver- head. neill, Col. A. D. G. Gardyne, Col. Kenneth Rev. Neil Ross, C.B.E., D.Litt., The MacDonald, John MacDonald, Hector Manse, Laggan. MacDougall, Fred. T. MacLeod, John Mac- Mrs. J. R. Colquhoun, 48 Berridale Avenue, Intyre, Rev. Malcolnr MacLeod, George E. Glasgow. Marjoribanks, Dr. Donald Ross, Colin Malcolm MacLeod, 5 Carillon Road, Sinclair, the President (ex-officio), the Glasgow, S.W.l. Editor (ex-officio). Miss Lamont of Knockdow, Inverchaolain, Propaganda Committee—Charles Camp- Toward. bell (Convener), George I. Campbell, Capt, A. R. Campbell, O.B.E., Highlanders’ Mrs. J. R. Colquhoun, Colonel Greenhill, Institute, 27 Elmbank Street, Glasgow. Gardyne, Dqnald Grahaip, Col. Gilbert An t-Samhuin, 1935. AN GAIDHEAL. 23 Gunn, Duncan MacCallum, Hugh Mac- RUAIRIDH MACLEOID. Corquodale, Donald MacDonald (Inverness), Col. Kenneth MacDonald of Tote, Sir Alex. “ Caidil gu Id.” N. MacEwen, George E. Marjoribanks, the Tha caoidh feadh nam fuar bheann, chan President (ex-officio). ioghnadh aig sluagh e, Art and Industry Committee — Miss Is fear a bha buadhmhor ’na shuain fo na foid; Campbell of Invemeill (Convener), Mrs. ’S e fear a bha dileas mar Ghaidheal san linn so Burnley Campbell (Vice-Convener), Mrs. E. Bhi cadal gu dllinn dh’fhag na miltean fo bhron. Barron, Capt. George I. Campbell, Mrs. Iain Campbell (Airds), Mrs. J. B. Dunlop, B’e Ruairidh an t-armunn an seinneadair aluinn, Col. Gilbert Gunn, Miss Lamont of An t-uasal a b’abhaist bhi baigheil aig seoid, Knockdow, Hugh MacLean, Bev. Malcolm An Leodach a fhuaradh o’n duthaich le’n MacLeod, Dr. Donald Ross, Colin Sinclair, dualchas the President (ex-officio). A dhearbh a bhi suairc a reir buaidh sin a sheors’. Mod and Music Committee.—Malcolm An fhine bha cliuiteach is fearail ’nan giulan, MacLeod (Convener), Rev. John Bain, John D’am buin a bhi fiughail’s fo chliu air gach doigh, M.Bannerman, Charles Campbell, Mrs. Iain An dream ud bha ainmeil o thoiseach an Campbell (Airds), Mrs. Colquhoun, Alex- t-seanchais, ander Fraser, Donald Graham, Rev. An grinneas gan leanmhuinn an sealbh a bhi coir. Alexander MacDonald, Dr. R. R. MacNicol, Ach Asainn nan stuadhan, nam beann is nam John A. Nicolson, Neil Orr, the President buailtean, (ex-officio). Cha’n fhacas’s cha chualas air tuath aig do phor Clann an Fhraoich.—Seoras E. Marjori- Fear a b’fhearr leinn na Ruairidh am fiuran finn banks (Fear Gairme), Tearlach Caimbeul, luachmhor A’ Mhgn. Catriona Chamshron, Domhnall A nadur gun bhruaillean, a bhuadhan ’nan or. Greumach, A’ Mhgn. Anna Nic Gillebhra, Iain M. MacGille-na-Brataich, Domhnall Fear seasamh na Gaidhlig’s a thogadh os ard i MacDhomhnaill, Iain Mac Dhomhnaill, Le cebl-ghuth a thaladh na baird is na h-eoin, Eachann MacDhughaill, An t-Urra. Calum An cridhe ’s an ceuman fior thaitneas nan MacLeoid, Calum MacLeoid, An t-Urra. Gaidheal Daibhidh MacDhonnchaidh, Ceann Suidhe Ah caraide treubhach is eibhneas an t-sloigh. (ex-officio). Bha thu taitneach a dhiulnaich, do phearsa deas urail, — Bu lan do dha shuil thu air urlar’s aig bord, An trusgan an fheilidh aig mod is air ceilidh EDINBURGH MOD DONATIONS. Bu sgiobalt do cheum is tu ’g eirigh gu cedi. FINAL LIST. Bhiodh do chridhe ’s do chhil leat ’s cha mhilleadh tu bardachd Previously acknowledged £1715 10 7 Bhiodh an saoghal mar bha e ’n uair bu ghnhth Received at Head Office— le MacLeoid Mrs. Ryan, Roy Bridge 5 5 0 Bhiodh gach cridhe ’n co-ghleus leat ’s tu ’g Mrs. Iain Campbell (Airds) 3 10 0 aithris do sgeula Received at Edinburgh— ’S bhiodh ciuineas is seimheachd an ceill ’na do Dugald Maclean, Esq., LL.B., Edin- choir. burgh 2 2 0 A Bhaile nan treubhan nan Gall is nan Gaidheal Alex. MacLaren & Sons, Glasgow ... 2 2 0 lonar-Nis a bha sgeimheach is leir e do nos, Duncan(Sum MacLeod,collected) Esq., Edinburgh 1 16 6 Chan ionann’s an de thu oir chaill thu fear-feile D. H. Huie, Esq., C.A., Edinburgh ... 10 0 Nach d’fhag dha reir fhein na do cheudan tha bed. Mrs. Skeoch-Cumming, Edinburgh A Thom ud na h-Iubhraich gur pailt iad nach (Sum collected) 0 14 6 duisgear Appin Branch of An Comunn 0 10 0 Gu seisdear an trdmpaid’s an cunntar na sldigh; W. J. MacLean, Esq., Edinburgh (Sum Ach cha nar leam a raidhtinn gu bheil duslach collected) 0 7 6 do bhhghain Anonymous 0 5 0 Air cinntinn nas gradhaicht o thamh ann £1733 3 1 MacLedid. H. H. 24 AN GAIDHEAL. An t-Samhuin, 1935- SEAN CHLEASAGAN BROCHAN BUIRN. An uair a bhiodh an leanabh mu cheithir agus Dhuanagan Gaidhlig air son miosan a dh’aois bhiodh e an inbhe brochan Naoidheanan agus Cloinne Bige. grinn a ghabhail. Rachadh a’ mhin choirce Anns na seann laithean bha naoidheanan chriathradh, a’ chuid gharbh a chumail as, air an gleidheadh an aodach fada geal, le agus brochan a dheanamh de’n chuid mhin. currac grinn ’s an latha agus currac Bha sinn ’g a thoirt dha a’ cheud uair no dha beag ’s an oidhche. Bha so a’ marsainn fad le siucar, agus sheinneamaid :— sia no ochd miosan a reir am na bliadhna. Brochan buirn, brochan buirn, An sin bha’n t-aodach a’ faotainn a’ cheud Brochan buirn gheibh mo leanabh ; ghiorrachaidh, agus bha an geal air a chur ’Nuair a bheireas an crodh-laoigh air leth-taobh. Bha’n ath ghiorrachadh air Gheibh mo ghaol brochan bainne ! a dheanamh an uair a bhiodh iad mu bhliadhna dh’aois, agus a bhiodh iad a’ toiseachadh ri’n SO MAR CHAIDH NA H-EICH, ETC. casan a ghabhail. Ach bha’n oilean a’ An uair a bhiodh aodach an leinibh air a toiseachadh fada roimh ’n am sin. ghiorrachadh agus a gheibheamaid aig a chasan, Ma’s math mo bheachd, b’e ’cheud chleas:— ruisgeamaid iad, agus a’ beirsinn air a dha Bha, bha, bha ! lurgainn chuireamaid aon seach a cheile gu Dh’fhosglamaid ar beul, theireamaid “Ah !” h-athaiseach ag radh :— agus bhuaileamaid ar beul le ar bas tri So mar chaidh na h-eich do’n mhuileann, uairean, ni a thug oirnn. ‘‘Bha, bha, bha” So mar chaidh na h-eich do’n mhuileann, a r&dh. An sin bhuaileamaid beul an leinibh So mar chaidh na h-eich do’n mhuileann,— tri uairean ; an uine ghle ghoirid thuigeadh an sin ag cur nan casagan thar a cheile cho an leanabh gu’n robh esan ri bheul fhosgladh, luath ’s a b’urrainn duinn, theireamaid— agus an uair a dh’amaiseadh esan air na facail “ So mar thig iad dhachaidh, so mar thig iad a radh bha e toilichte. dhachaidh, so mar thig iad dhachaidh ! ” HUP-HUP AIR AN EACH. GIUSAN, GEUSAN. Aig am eile chuireamaid an leanabh ’na Air dha bhi beagan na bu shine chuireamaid throtan air ar glun, ag radh :— e ’na shuidhe le aghaidh ruinn air ar gluinean ; Hup-hup air an each; bheireamaid air a dha ghairdean le ar da C’fhad a ruigeas tusa nochd ? laimh, ag cumail nam boiseagan a mach saor. Ruigidh mise baile Pheairt; An sin leigeamaid a sios e ’s bheireamaid a D’e gheibh thu ann ? nios e ’g a tbulgadh gu socair, ag radh :— Aran agus leann; Giusan, geusan, DA bheir thu as ? Mir is deuran, Craiceann chi a chinn ; Cuid a’ chait bhain Och, och ! ’s goirt sin, ’s goirt sin ! ’Na laighe air meiseig bhig, bhig, bhig, bhig ! Ann an radh ’Craiceann chi a chinn Ann an radh nan ceithir facal mu dheireadh ’bheireamaid sgleog bheag do chhl cinn an bha sinn a’ bualadh nam basan beaga ri cheile. leinibh, agus theireamaid “ Och, och, etc.,” Bha so a’ toirt gaire air an leanabh. Mhair mar gu’n do ghortaich e sinn. ’S fheudar an eifeachd na cluiche so fad mhlosan. B’e an sgleog a bhi gle mhaoth a’ cheud uair no dha ath chleas aig an am so :— gus an tuig am phisde gur feala-dha a tha ann. Cuir a’ bhiodag, etc. Le ar corrag a mach, chuireamaid ar lamh ORDAG, COLGAG. mu’n cuairt os cionn an leinibh tri no ceithir Bhiodh an t-km a nis ainmean a thoirt do na a dh’uairean, ag radh :— corragan, agus a’ toiseachadh leis an ordaig, theireamaid, a’ beirsinn air gach meur ma Cuir a’ bhiodag anns a’ mharaig ! seach:— Cuir a’ bhiodag anns a’ mharaig ! “ Ordag, Colgag, Fionnladh-fada, Mac-an Aba, Thuirt a’ mharag Cuibhteag!” Purra-hu,-hu,-hu,-hu!—aig a’ cheart am a’ Bha so air eisdeachd ris gu dil gus an robh e toirt purradh thall ’s a bhos do’n leanabh; air ionnsuchadh air an teangaidh, ged nach bha so ag cur ciogailt ami. abradh e facal ceart. An t-Samhuin, 1935. AN GAIDHEAL. 25 DANNS A STAIGEIN. A CHORRA-CHOSAG. Bhiodh an leanabb a’ toiseacbadh ri chasan A Chorra-chorra-chosag, fhaireachduin air dha seasamh air ar gluinean a An innis thusa dhomh-sa, nis agus bhiodh e air a dhannsadh ri duanagan Am bi la math am maireach ann, le fonn, no as eugmbais; tha’n so h-aon no Is ni mi paidhir bhrog dhuit. dha dhiubh :— Theireadh iad sin cho cinnteach agus a Danns a staigein danns a staigein, rugadh tu choinnicheadh iad corra-chosag. Na’m ’sa gheambradh, staigein ! faigheadh iad nead coin chumadh iad an anail Danns a staigein, danns a staigein ; cuir a bharr nan uighean agus an deidh a fagail stigh na gambna staigein ! sheinneadh iad :— M’eudail an gille goirid ; tha e beag ach tha e Id-id-idein, co chreach mo nidein ? lagbacb ! Ma’s e duine mor e, cuiridh mi le torr e ; M’eudail an gille goirid, sugh mo chridhe Ma’s e duine beag e cuiridh mi le creig e ; Sannd-an ! Ma’s e duine gun chiall, gun nair’ e Ceann ruadh, ceann gille ! ceann ruadh fir a Fagaidh mi ’g a mhathair fhein e : ghlinne! Id-id-idein, co chreach mo nidein ? Ceann ruadh, ceann gille, sugh mo chridhe Sannd-an ! Na’n cluinneadh iad a’ chuthag sheinneadh AN T-SEAN RONG MHOR. iad :— ’S an caraich thu no’n tionndaidh thu ’shean Gug-ug thuirt a’ chuthag air geig rong mhoir ? Chan fhaca mi’n diugh thu na’n d6 ! An caraich thu, no’n tionndaidh thu’n caraich Gug-ug thuirt a’ chuthag’s i falbh, thu no’n tionndaidh Tha sealgair an doire so searbh ! Is ciamar ni thu dannsadh a shean rong mhoir ? Togaidh mi mo luideag-an is crathaidh mi mo sheireanan. Is sin mar ni mi dannsadh a shean rong mhoir CHAILL AN GILLE MAOL A BHOINEID ’Sa shean rong mhoir, ’sa shean rong mhoir ! Chaill an gille maol a bhoineid, Chaill an gille maol a bhoineid, Chaill an gille maol a bhoineid CUIR ’SA CHISTE MHOIR MI. Buachailleachd nan gamhna. Cuir’s a chiste mhoir mi ’s na coig bonnaich Sud mar chaidh an cal a dholaidh air mo cheann; Sud mar chaidh an cal a dholaidh Cuir’s a chiste mhine mi; ’s beag is misde mi Sud mar chaidh an cal a dholaidh dol ann ! Air na bodaich ghallda ; Loisg a’ mhin air mas a’ choire, ’S COMA LEAM BUNTATA CARRACH. Loisg a’ mhin air mas a’ choire, ’S coma learn buntata carrach mur a teid a Loisg a’ mhin air mhs a’ choire sgrlobadh, ’S bean an tighe dannsadh ! ’S coma learn buntata carrach mur a teid Air dhuinn gille-guirmein a bhuain, a sgrlobadh, thoinneamaid a chas eadar cliathaich na ’S coma learn buntata carrach mur a teid a h-drdaig agus ar laimh, ’g a ghleidheadh teann sgrlobadh, leis an ludaig; an uair a bhiodh e toinnte gu ’S coma learn e idir idir mur a tdid an t-lm air ! leoir, dh’fhuasglamaid an ordag beagan los gu’n rachadh ceann a’ bhlaith mu’n cuairt, agus theireamaid :— Ann an dol a mach air a’ bhruthach bha na “ Gille, gille-guirmein, mur teid thusa mu’n leanaban ag ionnsuchadh dhuanagan mu na cuairt tdirgnidh mise darn ort\ ” h-uile nl a chitheadh no chluinneadh iad :— aig a’ cheart am a’ tighinn a nuas le dorn trom “ Sobhragan, seamragan, sealbhagan, feada- air a’ bhlath, ged a bha e a’ dol mu’n cuairt coille ; fad na h-uine. Biadh na cloinne bige’s t-samhradh 1” (Ri Leantainn.) AN GAIDHEAL. An t-Samhuin, 1935. LETTERS TO THE EDITOR. seorsa ri am faotainn ri an ceaird am Breatann leis. “Fir Bolg” agus “Belgae.” So an oidheirp mu dheireadh a thugadh air Uasail,—Is cinnteach gur beag a bha a lorg aig ciall a thoirt as an ainm aca ! Is e am feile an Gaidheil gun sgoil, an latha Mhic Ailpein, air Fir t-earradh Gaidhealach. Is e na briogaisean, Bolg. Ach is soilleir mar a tbainig MacAilpein gu na na builg, a bha air na Fir Bolg ! Canaidh na bhi a’ cunntas gum b’iad na Belgae na Fir Bolg. Sasunnaich “bags” ri briogaisean, agus is math Ann a latha-san is e sin am beachd a bha aig a dh-fhaodas iad sin a dheanamh an diugh, cuid mhath de luchd eachdraidh. Ma bheirear agus ma bha na briogaisean aig na Fir Bolg cho “ o ” a Bolg agus “ e ” a Belg ruigear air an glugach riubha so cha do chaill na Gaidheil an aon ni, agus bu leor sin. Chuir an t-ollamh suilean. Feumaidh mi innseadh gur ann an Rhys stad air an obair sin an uair a thuirt nail thar na Fraing a thainig am beachd so. e so, “ Neither the people nor its name had Tha e cho ur ris a’ gheamhradh a chaidh. Chan anything whatever to do with the Irish Fir ’eil pioc dheth a’ cur annais orm ach nach ann Bolg.” Is iomadh oidheirp eile a thugadh air a America a thainig e. Fir Bolg a mhineachadh. A reir nan seann Chuala sibh an t-ainm a bha air a’ mhadadh seanchaidhean Gaidhealach b’iad na Fir Bolg ruadh am balgaire. Tha facal eile againn anns aon de cheithir seorsachan sluaigh aig an robh a’ Ghaidhlig, bale, a’ ciallach ole na do-bheairt; Eirinn mar oighreachd mun do ghlac na agus canar balgairean ri droch dhaoine. Dean Gaidheil, na Clanna Mllidh, i. Chuir na Loch- bole, bolg, bale, balg, dheth. Agus, creid mise, lannaich a rithist na Gaidheil fo smachd, ach sin am beachd a bha aig na Gaidheil air Fir an uine ghearr dh’ eirich na Gaidheil agus Bolg, na Fir Balg, beachd Bhalgairean. Theid chuir iad na Lochlannaich fo smachd agus air mise an urras gur iomadh latha bha ceannach fogradh. An sin thainig na Normanaich, agus aig Fir Bolg is Gaidheil air a cheile a cheart thug iadsan buaidh air Gaidheil an Eirinn ; cho cinnteach agus a bha ceannach aig Goill is agus ri linn sin bha ceannas aig na Sasunnaich Gaidheil air a cheile ri linn ban-righ Ealasaid. air Eirinn gu ruige an linn so fhein. Tha a Tha cuid eile a’ cumail a mach gur e nis ‘ saorsa ’ aig a’ chuid as motha a dh’Eirinn Cruithnich a bha anns na Fir Bolg. Mar a bha agus tha dochas aig na h-Eireannaich gum hi Boid is an t-olc, cha b’ann an Alba a mhain a Eirinn ’na Gaidhealtachd aon uair eile. Aig an bha na Cruithnich. Ach ged a bhiodh fhios am a tha lathair is i a’ bheurla shasunnach an againn cinnteach gum bu Chruithnich Fir bolg canan a tha coitcheann an Eirinn. Chan ’eil cha bhiodh againn ach an gad air an robh an luchd na Gaidhlig ach air an taobh bheag. Tha t-iasg, agus cha deanamaid ach cleas an eisg,— Sluagh Eirinn a nis, ma ta, de iomadh gne, leum as a’ phana do’n teine ! Oir chanadh ach faodaidh sinn a bhi cinnteach gu bheil m’ fhear cinnidh Eachann MacGilleathain, agus sliochd nam Fear Bolg, agus sliochd nan chanadh Mac Bheathain leis e, gur e treubhan eile a bha an Eirinn mun do thog Breatannaich a bha anns na Cruithnich an na Gaidheil lann is ceann anns an tir, lionmhor Alba. Is cinnteach, ma ta, ma bha iad nam laidir gu ruige so. Is fior am facal, “ Is treise Breatannaich an Alba nach robh iad nan tuath na tighearna.” Turcaich an Eirinn. Agus direach mar a bheir Is e a’ cheud oidheirp a thugadh air Fir Bolg so oirnn a chomh-dhunadh gu robh na a mhineachadh an oidhirp a b’ionraice uile. Breatannaich an Alba roimh na Gaidheil bheir Tha am facal bolg aig gach Gaidheal. Is e sid oirnn a chomh-dhunadh gun robh iad an balg a tha againne air an Alba. Is e bole a Eirinn roimh na Gaidheal math gu leor, ach bha aig na seana-Ghaidheil air. Is e bag a c’ait’ as a nis an d’thainig na Gaidheil ? Air chanas na Sasunnaich ris. Mar sin theirte a h-uile cor tha ceist nan Gaidheal a nis nas gum b’iad na Fir Bolg luchd an eallaich, daoine daora na ioma-cheist mhor nan Cruithneach. bochda a bha fo chuing agus fo uallach, fo Theirear gur e an gorm dath a’ Ghaidheil, ag smachd dhaoine eile. Tha an naidheachdan innseadh gun d’thainig e as an adhar ! Theirear fhein aig na seann sgeulachdan air a’ chhis gur e priomh chiall an fhacail Scot, Scath, sin, agus co aige tha fhios nach e tha sin faoin- sgoilt, sgolb na gearr. Abair gun robh iad sgeul cosmhuil ri naidheachd na Caillich a math air scathadh ma thainig iad, air cul nam thug ainm air Loch Nis, “ Bu ghleann an Breatannach agus troimh mhiltean Bhrea- raoir e,” arsa ise, “ ach is loch nis e.” Gidheadh, tainn, gun fuigheall fhagail as an deidh gu tha iad ann a tha de’n lan bheachd gur e so fonn fionn Fodhla. Tha aon bheachd eile firinn na cuise agus gum bu mheinnearan agus ann, agus foghnaidh sin an so, agus is e so e, luchd obrach mheitealan na daoine agus luchd gu robh na Fir Bolg agus na Belgae mar aon ceairde air feadh Eirinn agus gun robh an de an t-sluagh sin a lion taobh an iar na An t-Samhuin, 1935. AN GAIDHEAL. 27 h-Eorpa, agus na h-Eileanan mora so, mun do Barbara Matheson, Mairi Orra, Caitriona W. thog Ceiltich de seorsa seaclx seorsa iollach Nic Ghriogair, Bertha M. Stewart of Achara, anns an Roinn Eorpa. Agus co aige tha fhios S. Greenhill Gardyne, M. Greenhill Gardyne, nach ’eil firinn an sin. Ach co dhiu is leir F. O’Donovan, James K. N. Doak, Anna nach bu G-baidheil Fir Bolg air tus. Ma tha MacBride, Mairi MacBride, Jessie C. Connor, an t-armunn Van Den Broeck airson eolas Edith E. Mason, Mary Ritchie Thomson, cruinn, sgriobhadh esan gu na h-Ollamhan Marion Cameron, Anne M. McKenzie, Annie Mac Alasdair agus Mac Neill, an Ollscoil MacLeod, Mary Stuart Macphail Holt, Baile Atha Cliatb, an Eirinn. Gabrielle Barbara Ann Macphail Holt, Mary Stuart Deirdire Macphail Holt, Christian Calum MacG-illeathain. Murray Fisher, Malcolm Gillies, Cairistiona NicLeoid, S. MacKinnon, Ealasaid Nic Mhartainn, Greumach Croll, John McIntyre, Gaelic Summer School. W. Oliver Brown. Dear Sir,—We the undersigned students, Tobermory, 30th July, 1935. past and present, of the Gaelic Summer School, organised under the auspices of An Comunn Gaidhealach, would like to take this opportunity Comunn Cluichean Gaidhealach to give expression in a public manner to our na Drealluinne. appreciation of the great services that are being rendered through the medium of the School A charaid,—Bhithinn moran an comain to the cause of Gaelic studies. Many students bhur luchd-leughaidh na ’n innseadh feadhainn who would otherwise have no opportunity of diubh dhomh ni’s am bith a ’s aithne dhaibh becoming acquainted with the Gaelic Language, mu dheidhinn scan chomh-fharpuise no cleasa Literature, Music, and Art are enabled year by ris an d’ thubhairteadh o chian “ leum a’ year to gain a preliminary knowledge which in bhradain.” Is coma learn co dhiubh is ann as many cases has grown to ripe maturity by eachdraidh no litir-fhoghlum no as an eolas further study. pearsantail fein a tharruingeas iad na tha The main object of this letter is, however, to aca ri a radh: is ann air cleasachd bheo, call attention to the fact that abundant evidence direach mar a chleachdar i an diugh, a tha mi from time to time presents itself of the existence gu h-araidh an tbir. Mar sin, bu mhaith learn of a far wider body of students who would be ainm is seoladh a dh’ fhiosrachadh o neach a glad to attend the School if greater publicity ghabh pairt anns a’ chleas no a chunnaic e air were given to its existence, aims, and objects. a dheanamh ; ’airde, ma ’s e leum ard e, no It is suggested, therefore, to An Comunn that ’astar, ma’s e leum fada e, na feithean, air neo notices should be inserted in the most important codaichean na collainn, a theid a dh’uisinnea- newspapers such as the Scotsman, Glasgow chadh ann; a riaghailtean, ma tha riagh- Herald, The Aberdeen Journal, The (London) ailtean aige idir ; cunnart ’s am bith a dh’ Times, etc. at frequent intervals throughout fhaodas a bhith comh-cheangailte ris; agus the year, and that descriptive articles should clip no doigh’s am bith leis an gabh car toirt also appear in the press stating at greater as na breitheamhnan. Nach ’eil dad aig length the aims, object, and general activities Sebras Gallda mu ’n chuspair ?—Is mise, le of the School. muirn, It is further suggested that bills of sufficient A. M. MacLachlainn, size and attractive appearance should be put Runair, up in the Universities, Colleges, and Schools Tobar-Mhoire, throughout Scotland, England, Wales, France, 19mh dhe ’n t-Sultuine. etc. By these means a far larger body of people would have an opportunity of knowing about <> the School, and thus a knowledge of Gaelic Copies of “Voices from the Hills’’ can still be life and scholarship would be spread over a obtained from the Secretary. A compilation of wider area.—We are, Yours, etc. Charles articles on living topics bearing on the work of An Davidson, Edgar MacWilliam, William P. Comunn and kindred subjects, this volume is one Milne, Mary McGregor MacLean, Helen E. C. of the most varied and attractive books ever offered MacColl, M. F. Fyfe, A. F. Fyfe, R. Greenhill to the Gaelic public. No member should be with- Gardyne, Janet Macdonald, Stewart McIntyre, out a copy. An excellent present for friends David Fyfe, Elizabeth Cameron Stewart, overseas. Price, 6/6; postage, 9d. 28 AN GAIDHEAL. An t-Samhuin, 1935. MOD OF 1936. COMUNN NA H-OIGRIDH. A meeting representative of the Town Council, Nis o’n a tha Mod M6r Dhun-Eideann seachad Local Branch of An Comunn, Ceilidh nan faodaidh sinn smuaineachadh air ni no dha Gaidheal an Inbhir Nis, the Kilt Society, the a bha buntuinn gu dluth dhuinn fein ann. Inverness Gaelic Musical Association, and elected Bha e ’na thoileachadh do Chlann an Fhraoich members of the Executive Council was held at fhaicinn gun robh grunnan math de Chomunn Inverness on Saturday, 12th October. Mr. na h-Oigridh a’ strith anns na co-fharpuisean : Donald MacDonald, Vice President of An rinn sealladh air na braistean “ Ghaidheal ” Comunn presided- He explained that at the ar cridhe a thogail agus ar taladh a dh’ionnsuidh Annual General Meeting of An Comunn held an t-seomair ’san robhas ag co-stri ann am recently at Edinburgh there had been no beul-aithris. Bha Feachd Thobairmhoire fo invitation for next year’s Mod. A desire had an Ceann-Feachd Nic Dhomhnuill am broilleach been expressed that next year’s Mod should be na cuideachd sin : chualas gun tug iad seachd held at Inverness, and he undertook to call a duaisean deug gu leir leo dhachaidh. Agus meeting of the Local Associations to consider mo luaidh thu, Chatriona NicLeoid a the matter. He was pleased to see such a Dunbheagan, a bhuidhinn ann an oirdheirceas representative attendance present. The an labhairt na Gaidhlig ! Nar leigeadh Comunn various Halls in the town had been inspected na h-Oigridh an ceart cho-fharpuis sin bharr that forenoon, and Mr. Neil Shaw, General an lamhan gu brath. Agus thusa, Anna Secretary, who was present, expressed himself Nicllleathain, le do bhonn-suaicheantas airgid satisfied with the accommodation available. airson seinn—math a rinn thu ! After favourable expressions of opinion had Chunnacas foillseachadh gasda de dh’obair- been given, Capt. William MacKay, President Ikimhe nan Caileagan an seomar nan of the Local Branch, moved : “That this Ealdhainean. Bha obair nam Feachd a leanas meeting of representatives of the Town Council sonruichte grinn :—Boghmor, Tobarmhoire, of Inverness, the Local Branch of An Comunn, Cairinnis, Sgoil MhicDhiarmaid, Cornaig Mhor. and kindred Societies extend a hearty invitation Gun teagamh, dh’fhaodadh tuilleadh a bhi to the Mod and Music Committee of An Comunn ann bho na Feachdan eile an deidh dhaibh an to hold the 40th Annual Mod at Inverness in stuth fhaotuinn a nasgaidh: ach tha fhios September, 1936.” The Chairman seconded, nach do rinneadh toiseachadh gus an robh and this became the unanimous finding of the crloch an t-seisein am fagus. Le bhi sealltuinn meeting. air ais air a’ Mhod so gu leir, tha aobhar againn The Mod and Music Committee, at their a bhi mor as na rinn Comunn na h-Oigridh ann. meeting on 21st October, accepted the invitation Fhuaras iomradh ceutach agus coimhlionta from Inverness, and will report accordingly to air ar Comunn bho Cheann-suidhe a’ Chomuinn the Executive Council. The dates recommended Ghaidhealaich fhein, Fear na Brataich, ’na for the Mod are 22nd, 23rd, 24th, and 25th oraid-fhosglaidh : sin agaibh duine cho dian- September, 1936. togarrach air cul Comunn na h-Oigridh ’s a At a subsequent meeting at Inverness the tha beo an diugh. Tha mi’n dochas gun do following office-bearers were appointed, subject leugh sibh a h-uile facal dheth anns an aireimh to the approval of the Executive Council:— mu dheireadh de’n mhiosachan so. Mr. Donald MacDonald, Convener; Mr. John N. MacLeod, Kirkhill, Secretary; and Mr. Ceasnachadh Airson Inbhe Lan-Ghaidheal. J. M. Hunter, North of Scotland Bank, Tha e ’na thoileachadh dfiomh deireadh a’ Treasurer. cheasnachaidh sin a thoirt dhuibh cho fad’s a 0 fhuair mi fios air gus a so. Chan ’eil a’ chuis air a cur an dara taobh am Boghmor agus an of Theproviding following shinties contributions for boys towards in Comunn the costna Aisir fhathast. 0 153 Buill a sheas na h-Oigridh have been received :— paipearan-ceasnachaidh, fhuair 142 buaidh Mr. John Cameron £110 annta. Agus tha mi cur meal-an-naigheachd Capt. George I. Campbell, Yr., of araon air na Buill agus air na Cinn-Feachd a Succoth 3 0 0 thaobh feabhas nam paipearan gu leir. Bha’ <> cuid mhor anabarrach math agus fhuair aon ceithir fichead 90% no an corr. Cornaig Mhor COMUNN BADGES. agus Tobarmhoire a fhuair na comharran as kirde. So an aireamh a fhuair buaidh :— fromMembers Head canOffice; now price be supplied 2/7J, post with free. Badges direct Tobarmhoire 22 ; Ruaig 15 ; Ath-tharacail 14 ; An t-Samhuin, 1935. AN GAIDHEAL. 29 Cornaig Mhor 29 ; Bagh a Tuath 10 ; lochdar laimhe. Cha bu mhaith le Clann an Fhraoich 13; Hoghmor 11 ; Port nan Long 18; gun deantadh dearmad air aon ni anns an Buneasain 10. t-seirbhis sin. A bharr air a sin fhuair 9 Buill de Fheachd Ma theid cuisean a reir ar miann is docha Cornaig Mhor buaidh ann an Ard-theisteanas gun cuir Comunn na h-Oigridh uibhir eile ris na Sgoile-latha an Gaidhlig agus choisinn iad fein air a’ bhliadhna so tighinn, mur a cuir e a mar sin inbhe “ Lan-Ghaidheal.” Fhuair dha. Tha Fear-deilbhe an Taoibh Tuath ag ceathrar dhiubh sin buaidh ann an Deuchainn- cur roimhe Feachdan a steidheachadh an taobh sgoile na treas Bliadhna thar an t-Sreith an iar Chataibh, Rois agus Inir Nis. Thig iad Dheasachail, cuideachd, agus gheibh iad inbhe sin gu corr is fichead, gun guth air na bhios “ Sar-Ghaidheal ” aig ceann an t-seisein so, aige anns na h-eileanan siar; agus bithidh gun ceasnachadh eile a sheasamh. aireamh mhor aig Mgr. Macllle Sheathanaich Gun teagamh, bithidh moran a bharrachd ’san Taobh Dheas cuideachd. Tha e furasda a’ seasamh a’ cheasnachaidh so an ath-bhliadhna fhaicinn, ’nuair a bhios Feachdan againn ’nan agus tha dochas agam gun seas a h-uile Lan- ceudan, agus Buill ’nam miltean, nach bi Ghaidheal aca sin an ceasnachadh airson Sar- e comasach dhuinn Comunn na h-Oigridh Ghaidheal. a stiuradh eadar Clann an Fhraoich agus na Tha dochas agam gum bi na Ceannardan agus Cinn-Feachd a mhain. Feumar Comhairlean na Bana-Cheannaird air an taghadh as ur leis beaga chur suas airson riaghladh gnothuichean na Buill anus gach Feachd mu’n am so, agus gach Feachd fa leth, air am bi na Ceannaird an ainmean air an cur a dh’ionnsuidh Runaire agus na Bana-Cheannaird a’ deanamh an cuid a’ Chomuinn. Air neo, guidheam air na Cinn- ’san obair : agus na Feachdan a ghrunnachadh Feachd sin a dheanamh gun dail. Far nach eil ’nan “ Roinnean,” le Comhairle air ceann Ceannard no Bana-Cheannard aim, caillidh an gach Roinne. Biodh Meuran a’ Chomuinn Fheachd sin trian de a brigh—bithidh i car Ghaidhealaich a’ dusgadh gu mothachadh coltach ri gunna gun fudair, no ri abhaig a air an dleasanas a thaobh Comunn na h-Oigridh dh’fhag a sron ’na deidh ann an talamh-toll ma ’s e gum bheil againn ri ruigheachd air a’ bhruic : gun tighinn air gum bheil sin gu lan-thoradh ar saothrach. tur an aghaidh aon de phriomh-riaghailtean Ach an deidh sin’s ’na dheidhinn, is sibh-se, ar Comuinn. a Chlanna mo ruin, a bheir buaidh, no a Dh’amais sinn air ddigh as fearr airson gum chaochladh, do bhur Comunn air a’ cheann bi na Ceannaird agus na Bana-Cheannaird thall. Ma bhios sibh dileas do’n ghealladh a (nach tubaisteach nach dean aon fhacal an thug sibh—ma bhios sibh ’nur deagh Ghaidheil, gnothuch do’n dithis sin!) a’ faotuinn An thig gach ni ceart, Dia ’na thoiseach. Gaidheal gu cunbhalach o so a mach. Theid Seoras Galljja. na tri leth-bhreacan, a chur an aon phaipear- suainidh a’ dh’ionnsuidh a’ Chinn-Feachd, agus bithidh esan cho math, is cinnteach, agus BOOK REVIEWS. a dha dhiubh a riarachadh mar is coir. Gun toireadh na Cinn-Feachd an deagh aire Mary Macpherson (Mrs. Clark), the Religious do’n phunc so. Is dbcha gum bi Clann eile Poetess of Badenoch: Her Poems and Life. air ur-thighinn do bhur Sgoil, agus feadhainn a Editedby the Heraldby Eev. Press, Alexander Arbroath. Macrae. 72 pp.Published Cloth. bha innte an uiridh a nis ochd bliadhna a Price 2/6. dh’aois. Ma tha iad freagarrach faodaidh sibh The religious poems of Mrs. Clark still enjoy a an deanamh ’nam Buill de Comunn na wide vogue in Badenoch. It is evident at once to h-Oigridh gun a bhi feitheamh Fir-dheilbhe any reader that this remarkable woman possessed no eile. Cuiribh fios gu Runaire a’ Chomuinn ag areligious saintly spiritsoul. ofIn the addition, pieces, therehowever, is strong to the poetical deep innseadh dha co meud braiste a tha dhith power. She was able to wield her native Gaelic oirbh airson nam Ball ura sin. ’Nuair a gheibh with ease and elegance. It is quite possible that sibh na braistean, guidheam oirbh Clann a’ much of her work died with herself. It was merely Chomainn a thional ri cheile agus facal- downa coincidence on stray thatsheets a offew paper of her in apoems phonetic were spelling. taken brosnuchaidh a thoirt seachad mar a rinn sinn Of the seven pieces contained in this edition, four an uiridh. An sin bheir gach Ball iir a ghealladh were discovered by the late Dr. Sinton in the Cluny seachad gu follaiseach :—“ Tha mise gealltuinn Charter Chest. Mr. Macrae follows Dr. Sinton’s gum bi mi a’m dheagh■ Ghaidheal (no Bana- literaryoriginal MS.rendering of these of thefour phoneticpoems isscript. now in Themy Ghaidheal) cho fad’s is beo mi” : ni sibh-se possession. It was gifted to me by the late Cluny an sin am braiste a phrineachadh air agus an Macpherson a few months before his death. I do cumhnant a dhaingneachadh le crathadh notbook believeis Mrs. that Clark’s the lastat all.poem It inis. Mr. in aMacrae’s manner 30 AN GAIDHEAL. An t-Samhuin, 1935. anddifferent melodious from hersin its entirely, flow as and the is genuinenot half work so free of October,gathering and in hethe was I.L. supported P. Hall byon Mr.Thursday, Hugh May, 3rd theMr. poetess. Macrae does not give us the dates of the Mr.President, Neil Mr.MacLean, Neil Shaw,past Generalpresident. Secretary, Mr. Mayand birthbe easily and ascertained.death of the Itpoetess, would bothbe well of whichif we could Branch,appealed theto thoseonly presentone in theto become city. Mr.members Shaw of gave the meritshave had of anMrs. accurate Clark, opinionapart altogetheras to the from poetical her Mr.a resume May ofin thehis workappeal of for An members.Comunn, and supported thegenuine introduction and simple more piety. interesting This would from havea literary made ingTain.—Mr. meeting ofDonald the TainMacPhail Branch attended on Friday, the open-18th thepoint clergy of view. of BadenochMuch trouble in the islatter taken part to miscallof the Donald,October. andHe an was all-Gaelic accompanied programme by Mr. was John submitted Mac- eighteenthto the point century.if we could Ithave would had a havemore satisfactorybeen more into ana flourishingaudience ofcondition. over 70 people.The PresidentThis Branch is Mr. is Thorracritical Dhamh.estimate of the surviving poetry of Bean Kenzie,Campbell, Heathmount. and the Secretary Mr. Alasdair R. Mac- Scottish American Year Book, 1935. Published at President,Vale ofpresided Leven.—Mr. at the openingHector meeting MacDougall, of this 777Price Mission 50c. 107 Street, pp. 9 Sanin. byFrancisco, 5 in. California. Branch on Wednesday, 9th October. There was a This most informative handbook, beautifully wassplendid submitted turnout by of the members, Gaelic Choir.and a fineSympathy programme was printedbe a welcome and illustrated visitor toon many art paper,a Scot must in the surely far expressed with Miss Millar Weir in her illness, and flung regions of the west. The Scot carries with the hopeceilidhs. expressed that she would soon be back to andhim awherever deep attachment he goes theto thelove old of waysthe oldand country, ancient alore living of Scotland.link to bindSuch together a book theas thisfolk mustof Scottish prove NEW MEMBERS. blood who cannot change their nature even when LIFE. circumstances require that they change their Mrs. John M. Bannerman, Balmaha. nationality.on twenty-six The topics, book suchcontains as “Thebrief, Daughterscrisp articles of Wm. Beck Baxter, Esq., Seulthorpe. Scotia,” “Mo Dhuthaich Fhein,” “The Order of WilliamMrs. Beck Forsyth, Baxter, Esq., Sculthorpe. M.A., Grantown-on-Spey. Scottish“Native Clans,”Dyes used “The by Highlandthe Gael,” Bagpipe “War Abroad,”Cries of Miss Dorothy M. Henderson, Kilmelford. the Clans.” There are ten excellent illustrations. Mrs.Donald D. MacDonald,MacDonald, Esq.,London. Inverness. ItThere is area mosteight pagespatriotic of Gaeliclittle prosebook—an and verse.ideal Miss J. C. MacDonald, Portree. companion for Scots in remote places. It should MissStewart Mary MacIntyre, MacIntyre, Esq., Bridgend, Longniddry. Islay. command a wide circulation. N. E. Miss Adeline J. MacLean, Worplesdon. WilliamDonald SmeatonNicolson, Munro, Esq., Rhu.Esq., Edinburgh. BRANCH REPORTS. ProvostMiss Janet Roderick Reid, Smith,Colinton. Stornoway. Avr.—The Ayr Branch held its first meeting of Dr.Mrs. H.Vera F. B.Watson, Stewart, Edinburgh. Tarbert. President,the session Mr. on Donald Thursday, Macphie, 17th occupied October. the chair,The ^ friendsand there present. was a largeMiss companyNora Morrison of members and Mr.and AN COMUNN GAIDHEALACH. Alasdairsang several Matheson, of the Glasgow,lesser known were Gaelicpresent, songs. and Founded 1891. MissDumbarton. Turner, Glasgow,— The wasopening accompanist. meeting of this withAll theScottish Gaelic Gaels, movement, and allare persons cordially in invitedsympathy to 10thBranch October. was held Mrs.in the Brock Masonic presided Halls onover Thursday, a large becomeare to encourage members. andThe promote objects of the Association Generalgathering, Secretary. and was Duringsupported the byevening Mr. Neil Mr. Shaw,Shaw The teachingstudy and and cultivation use of the ofGaelic Gaelic Language, Literature, madeaddressed a strong the meeting appeal toin thoseGaelic presentand English, to support and TheHistory, native industriesMusic, and of Art,the Highlands of Scotland, the Gaelic Class, which had been a feature of the Theand wearing of the Highland Dress. MissBranch Margaret since its Duncan inception. and Mr.The DonaldGaelic singersMaclsaac. were Elgin.—The Elgin Branch opened its session on Life MembersTERMS OF MEMBERSHIP.One Subscription of £3 3s. Wednesday,presided over 9th a October.large gathering.Miss M. Mr.F. SimpsonDonald Ordinary Members, An Annual Subscription of 5s. MacPhail, Northern Organiser, was present, and in (FREE“AN TO GAIDHEAL.”ALL MEMBERS.) theand courseEnglish, of ahe stirring made address,a strong deliveredappeal to in Gaelic-Gaelic The Monthly Magazine of the Association contains speaking parents to teach their children the andrecords Affiliated of Meetings Societies. of the Association, its Branches, language of their forefathers. Mr. MacPhail was Post Free, 2/6 per annum (Subscriptions to be MacDonald,accompanied andby Mr.Mrs. Walter Colin Ross,MacLeod, who sustainedMr. John a sent to the Secretary). high-class programme of Gaelic songs. Treasurer,Secretary, ROBERTNEIL SHAW. MACFARLANE, C.A. theGovan.—This new session. BranchMr. Wilson was one presided of the overfirst toa largeopen Offiee - - 212 West George Street, Glasgow. GAELIC BOOKS Guide to Gaelic Conversation and Pronunciation. By Lachlan MacBean. 1/6 net. An English- |h*uTttmj whichGaelic EnglishHandbook sentences of phrases are followedand dialogues, by Gaelic in equivalents. Has become one of the modern ElementaryBean. With Lessons Vocabulary in Gaelic. and Key.By Lachlan1/- net. Mac-An essentials of business and social excellent handbook for anyone taking up the life, and it is recognised as the Gaelic*study Withoutof Gaelic. Groans. By John MacKechnie, best method of ensuring success M.A. New Edition, 2/- net. “The incredible in almost any enterprise. More- madehas happened. not only easyThe learningbut amusing of Gaelic as well”—The has been over, unlike its publicity con- Scotsman. temporaries, it is within the GaelicEnglish Proverbs Translations. and ProverbialBy T. Sayings.D. MacDonald. With reach of everyone, and can be 5/- net. utilised to one’s own particular Gaelic5/- net.English Full Dictionary. supplement By with Calum wide MacFarlane. range of requirements. For your future matter. “None can surpass it in accuracy of Printing needs, our experience Outlinesdefinitions”—The of Gaelic Etymology. Scotsman. By Alexander Mac- and plant are at your service. Bean. 1/- net. A ’phone or postal message will AnMacFarlane. Treoraiche 1/-(Gaelic net. Primer). By Malcolm bring our representative to any An Smeorach (The Mavis). Song Book in Gaelic. address in town for instructions. AmBy Bru-Dhearg Malcolm MacFarlane. (The Robin). 6dSong net. Book in Gaelic. HighlandBy Malcolm Legends. MacFarlane. Paper 1/-3d net. net. Cloth 2/- net. ARCHD. SINCLAIR StoryFarlane. Teller 6d of net. the Sheiling. By Malcolm Mac- Celtic Press, 27aCadogan Street, Story6d net.Teller of the Shore. By John Macormaic. GLASGOW, Tel. No. 2626 Cent. ENEAS MACKAY, STIRLING SITUATIONS WANTED. . . ADVERTISE .. DAY AND NIGHT WITH SIMMATH Ray Road Signs $3 THE ADVERTISEMENT OUR GAELIC ARTISTS’ REGISTER. THAT’S ALWAYS OBIGINAL Celtic-designed Linen, traced ready for WORKING embroidery—Teacloths, Cosies, Cushion Covers, Glasgow,etc.—Mairi C.3. MacBride, 11 Charing Cross Mansions, tJj All information from THE SIMMATH PRESS, LTD. Simmath House, Roseangle, DUNDEE Advertisements under the above headings will be House,accepted Roseangle,by The Simmath Dundee. Press, Ltd., Simmath THE GREAT HIGHLAND or MILITARY BAGPIPES Full Size & Half Size At All Prices All Accessories Repairs

Write for Carriage Paid Free Price List Anywhere R. GILLANDERS, BAGPIPE MAKER (Grandson of late JOHN CENTER of Edinburgh) 26 BLACKSCROFT, DUNDEE

THE CLARSACH OR CALEDONIAN HARP J. W. BRIGGS Violin Make® 8 Cambridge Street, Glasgow MAKER OF “DALRIADA” and “OSSIAN’' CLARSACHS These Clarsachs are made entirely by Mosthand inof ourthe own leading workshop players in Glasgow.of this delightfulexpressed theirScottish appreciation instrument of the beautyhave revivalof tone ofof thethose Clarsach already has supplied. given greatThe Mackay’s Palace Hotel pleasureHighland tomusic. all lovers of the traditional EDINBURGH. HjihlyNlrhW Rtcommcoded.ffecnmmended I| TABLEBEDROOM, D.H0TE ATTENDANCE, BREAKFAST, LIGHT, from 81AND M. Prices and particulars on application to Bn Pemlon Rates on Application. above address. Mrs. HUGH MACKAY, Proprietrix. Na Stad gus an rulz thu so. EDITOR.—Rev. NEIL ROSS, C.B.E., D.Litt., The Manse, Laggan, Kingussie, to wham all literary communications should be addressed; business and other communications to 131 West Regent Street, Glasgow. Telegrams.—Runaire, Glasgow. Telephone.—Douglas 1433. Leabhar XXXI.J An Dudlachd, 1935. [Earrann 3 DEALBH CHLUICH AN UIDHIST. mar bha an sgioba eile. Air an aobhar sin thugadh comharradh a bharrachd airson Is e so an dara bliadhna bho chuireadh riochdachaidh do sgioba Chirceboist. Mheas am dealbh chluich Gbaidhlig air chois an Uidbist. breitheamh gu robh an da bhuidhinn ionnan Air a’ mhios so chaidb ghabh mi mo thurus an ur-labhradh is eagnuidheacHd cainnte. a db’ionnsuidh an eilean sin, mar thoradh air Tha da chup’ airgid mar gheall airson a’ cheud a’ chuireadh a fhuair mi gu dhol a thoirt breith is an dara h-aite anns a’ chomhfharpuis. Thug air comhfharpuis na dealbh chluich. Is math Comunn Uidhist is Bharraidh an Glascho is airidh an gnothuch air iomradh anns an seachad an cupa airson a cheud aite ; agus earrainn-chinn so. Chumadh a’ cheud fharpuis thug an t-uasal coir Alasdair Mac Fhearguis anns anns a’ Bhailesear. B’e an cuspair “ An a’ Chlachan an cupa eile mar thabhartas Gaol a Bheir Buaidh.” Thaitinn an dealbh airson an dara h-aite. Theirear cupaichean chluich ris a’ chuideachd, agus mar an ceudna dubhlain ris an da thabhartas. Gleidhear ris a’ bhreitheamh. Labhair an luchd-gniomha iad fad na bliadhna leis an sgioba a choisneas gu poncail, blasda, an Gaidhlig a bha air leth iad. Agus air dhomh a bhi a’ sgriobhadh mu snasail. Riochdaich iad pearsachan na dealbh dhuaisean is coir ainmeachadh gu’r airidh chluich gu h-eagnuidh is gu nadurra. Nochd muinntir Bhailesear is Chirceboist air deagh cuid dhiu comas abhachd a chuir sunnd air an mholadh airson na dealbh chluichean a chumail luchd eisdeachd. Mar bheir sinn fainear nach suas, agus airson mar an ceudna a’ chosguis d’fhuair an sgioba so stiuibhreadh an alt na gu leir a sheasamh, gun an taic a leigeil air drama is e tha ann ach cuis iongnaidh gu bheil neach sam bith. Is airidh Mgr. Domhnull iad cho ealanta agus cho foghainteach is a tha iad. Mac Illeathain A.M., ’s a Bhailesear, air * * * iomradh sonruichte. Air an dara h-oidhche chualas comhfharpuis aig Cladach Circeboist. Is e so a’ bhuidheann Is aithne do’n leughadair cionnus a thainig a choisinn an dara duais an uiridh. Ghabh iad ath-bheothachadh air alt na dealbh chluich “ Suiridhe Raoghail Mhaoil ” mar chuspair, am measg an t-sluaigh choitchionn. Thachair a’ cheart aon a chleachd iad air a’ bhliadhna so bho am a’ chogaidh mhoir. Tha buidhnean so chaidh. Faodaidh gur e sin a dh’fhag iad drama a nis anns gach cearn de’n duthaich. gle eolach air na facail—cha robh iad a’ Agus is ni annasach a tha ann gu’n do rainig deanamh na h-oidheirp airson a’ cheud turuis an dusgadh so Eileanan siar na Gaidhealtachd. 34 An gaidheal. An Dudlachd, i935. Faodar a radii gun d’rinn an gluasad coitcliionn A GAELIC-ENGLISH NEW sin cuideachadh leis a’ Ghaidhlig. Is matli gur TESTAMENT. ann fo cliuram A’ Chomuinn Ghaidhealaich a tlia stiuireadh nan dealbli-chluich an Uidhist. Tha cleacMadh an alt so ’g a chunntas mar Some time ago the Rev. Dr. Frank Knight obair dhligheacb air clar-oibre nam meanglan. of the National Bible Society of Scotland brought forward a proposal that the Society Is gann gu bheil dbigb idir air an urrainn might publish a Gaelic-English New Testament. labbairt na Gaidhlig misneachadb fhaotainn Dr. Knight consulted a large number of persons cho math ris an dbigh so. Tha fearas in the Gaelic world whose opinion carries weight chuideachd anns an dealbh chluich gus an in a matter of this nature. Without exception, oigridh a thaladh, agus an deanamh foghainteach the individuals approached were enthusiastic in their approval of such a scheme. It was airson labhairt na canain. Co dhiu mhothaich duly recognised that an edition of the New mi an Uidhist nach robh feum air Beurla aig Testament, with Gaelic and English on opposite na ceilidhean a bha aig an oigridh an deidh nam pages, like the Welsh-English edition used in farpnisean. Wales, would be readily welcomed by learners * * * of Gaelic, and by readers whose Gaelic could be assisted by the English rendering on the Bu mhath learn an cothrom a ghabhail gus opposite page. mo beachd innseadh gu goirid mu an dusgadh It is a sad fact that copies of the Scripture ur so am measg Ghaidheal nan Eilean. Bha in Gaelic are not now being printed at anything e soilleir dhomh nach ann bho an cuid foghlum like the rate at which they were produced in Beurla a fhuair an luchd cluiche an snas recent years. Such a project as that under discussion would greatly encourage the cainnte air aon laimh, no an teomachd publication of the New Testament in the Gaelic riochdachaidh air an laimh eile. Is e tha an tongue. The diglot form would be an additional sin ach buaidh a tha du dhaibh. Buinidh an help to many students and readers. True, labhradh blasda agus an giulan grinn, flathail, any one can take a Gaelic copy and an English do sheann oilein an sinnsir. An uair a thainig copy and compare the versions in the different volumes. That, of course, is possible—but crloch air Rioghachd nan Eilean mu dheireadh as a matter of fact very few persons go to the na coigeamh linn deug cha robh iomadh ceann trouble of resorting to this simple device. cinnidh comasach air bard agus amadan a But, the diglot version would overcome the ghleidheadh. (Mar bu trice b’e an t-amadan difficulty, and encourage the reader to go on from verse to verse. The method of acquiring aig an triath fear cho sgaiteach teanga’s a bha languages by the diglot method is growing in anns an duthaich). B’eiginn do na baird is popularity. Examples are the Loeb classics, do na h-amadain an Ion a chosnadh le bhi ag and recent publications in German, French, aithris sgeulachdan is dhuan feadh an t-sluaigh and other languages, with English translations. chumanta. Is e sin is aobhar gu bheil tuath The proposed version of the New Testament na Gaidhealtachd a bhuineas do’n t-seann would be hailed by Gaels at home and abroad. treubh, cho fileanta, eirmseach, gus an latha an Apart from the spiritual benefit, one can diugh. Agus tha a bhuil ann. Mar thoradh scarcely think of anything more likely to foster the maintenance of the Gaelic than the diglot air na nithean sin tha oigridh Uidhist deas, version of the New Testament. An appeal is teoma, gus dealbh chluich a nochdadh, gun now earnestly made for funds and guarantees chomhnadh no stiuireadh bho luchd na Beurla. for this very desirable undertaking. It would Tha dochas againn mar sin gu faigh an be a great pity if the handsome guarantees cleachdadh ionmholta so deagh chothrom ; already offered were not availed of. It is a valuable opportunity. Those who wish to agus nach ceadaich buill A’ Chomuinn render assistance are requested to communicate Ghaidhealaich, gu’m hi dearmad ’g a dheanamh, with the Rev. G. A. Frank Knight, D.D., National gus mu dheireadh am faicear comhfharpuis Bible Society of Scotland, 5 St Andrews Square, dealbh chluich air clar-iomairt a’ Mhoid Edinburgh. Naiseanta. N. R. An Dudlachd, 1935. AN GAIDHEAL. 35 DRAMATIC COMPETITION IN TIR NAN OG. NORTH UIST. By Donald Gillies. By the Editor. II. lOMRADH O NA GrEIGICH. Readers who peruse the leading article in Tha ’n seann bhard Homer a’ nochdadh this issue will find an account of the contest in dhuinn ’s an Odyssey gu ’n robh a leithid so Drama held in North Uist towards the end of de thir sholasaich sa chuan an iar—dachaidh October. It will be recalled that last year a bhuan nan gaisgeach—far am bheil e ag start was made in that Island on similar lines. radh mu ’n t-sar-ghaisgeach Menelaus “ nach This year two teams competed. The competitors, robh e air orduchadh dha-san bas fhaotainn, at Baleshare took the play ’An Gaol a Bheir ach, gu ’n giulaineadh na diathan h dh’ionnsaidh Buaidh by Mr. Hector Macdougall. Their Machair Elicium (Elysian Fields), aig iomal an work was marked by correctness of elocution, t-saoghail far an robh beatha soirbheachail and a surprising ease and naturalness in their do ’n duine; far nach ’eil sneachda, no stoirm, acting. A deep sense of humour was displayed no braon ; ach an cuan-siar daonan a’ seideadh by some of the performers, a feature which was oiteagan cubhraidh o ’n iar a’ fionnarachadh clearly understood and appreciated by the dhaoine.” audience. The team at Claddach Kirkebost, Tha rithis, bard Greugach eile, Hesiod chose a play which they rendered last year. (800 B.c.) a toirt dhuinn iomradh air an ionad It was partly for this reason that an intimate cheudna; ach, gu bheil “ eileanan ” againn familiarity with words and situation was shown. an aite “machair,” far a’ bheil e a’ labhairt They were not better speakers than the mu ghaisgich a dhuthcha mar so:—“Ged a Baleshare team, but they were a little more chaidh cuid de na gaisgich, a thaobh eas-aontachd assured and convincing, in their acting, than do staid an dorchadais, gu’n d’ ordaich ‘ Zeus ’ the other team. The premier place was an t-athair, do chuid eile de ’na gaisgich staid accordingly given to Claddach Kirkebost. aig iomal an domhain, fad air falbh o ionad They retain for one year the handsome trophy comhnuidh dhaoine bas-mhor an t-saoghail donated by the Glasgow Uist and Barra so ; far am beil Cronos a rloghachadh ; ’s an Association. Baleshare will hold the silver sin bithidh iad a’ comhnuidh gu brath an cup so generously given for that position by slth, ri taobh tuinn a’ chuain mhoir an eileanan Mr. Alexander Ferguson, Clachan, North Uist. nan naomh far a’ bheil toradh abaich I wish I could convey to the reader the ’ga chur dheth tri uairean ’s a’ bhliadhna de refreshing uplift this competition gives to any mheasan a tha cho milis ri mil.” one who really desires to see our language get Tha mar an ceudna am bard Greugach a helping hand. It will be a sad misfortune if Pindar a’ deanamh aithris air an tir so, ceudan this movement is not encouraged. Local effort bliadhna a deigh sin (522—443 b.c.), far a’ was equal to the defraying of all expense; bheil e foillseachadh,—nach e sar-ghaisgich a but, the cause is so important that it deserves mhain a rachadh do na h-eileanan so, ach:—■ to be taken notice of, and materially aided from gach duine a sheasas “ treibhdhireach tri outside. Here you have perfect Gaelic, dignified uairean na bheatha, agus a chumas e-fhein acting in an amazing degree, and a rediscovery saor o shannt, gu’n leanadh iad air lorg ‘ Zeus ’ of native talent and capacity which should be a dh’ionnsaidh caisteal Chronois ann an eileanan carefully developed. nan naomh, far a’ bheil oiteagan cubhraidh a’ chuain a’ seideadh, agus fluraichean a’ dealradh -x> mar or, a bhios iad a’ figheadh ’nan dornanan air son an lamhan agus fleasgan air son an cinn.” BRANCH CONSTITUTION AND RULES. Tha againn an so ceangal dluth eadar “ El ” agus Cronos nam Phoeniche, ’s nan Greugach agus Magh Mell na Magh m-Ell nan A new supply of Branch Constitution and Rules Ceilteach. Tha rithis iomradh againn mu has been prepared in five different colours, so as “ tir mhor a’ chuain-an-iar ” bho “ Plato ” to have them available for successive years. These (427-347 b.c.), far a bheil e ’g innseadh dhuinn are sold at 3/6 per 100, postage extra, and they mu thimchioll tir mhor a bh’air a suidheachadh may be had on application to the General Secretary. fada mach’s a’ chuan. 36 AN GAIDHEAL. An Dudlachd, 1935. Anns an “ Timereus ” tlia Plato a* toirt boireannach dg, a bha anabarracb briagba a’ seachad sgeulacM a fhuair Solon bho Sals, sagart direadh suas far an robb e. Dh’fhiosraich e Eipheiteach, mu thimchioll sean eachdraidh na dhi cia aite as an tainig i. Fbreagair 1 gu’n Greige, ag radh:—gur e cbuid a’s iomraidicbe d’ tainig as Tir nam Bed. Tir anns nach ’eil do shean eachdraidh na Greige—leir-sgrios bas, no brdn, no briseadh-reachda ” ars’ ise. “ Innis Atalanta,” b’e so tir mbor a bha Dh’aithris i gu’n tainig i ’g a iarraidb, air son suidhiclite ’s a cbuan-an-iar, fada mach air gum falbbadh e cuid rithe gu Magh M-ell, air “Ursnan Herculuis,”; agus gu’n robh an tir son gu’n do tbuit i ann trom-ghaol le so; na bu mbotha na’n Asia agus Libia air an ’bbdidbcbead. Sbeiim i fo cbombair dran- cur cuideachd; ach, gu’n robh critb-thalmhuinn molaidb air Tir nam Bed a bba cbo druidheil mhor ann, agus gu’n deacbaidh Innis mor ’s nacb b’ urrainn do Chonnla Caoin fuireach na “ Atalanta,” as fianuis sios do’n cbuan; is b’fbaide. Dh’fbalbb iad sios a cbum na traghad, bho’n uair sin gu’n d’ fbuair muinntir na agus leum Connla a stigb cuid ritbe do’n bhata Greige sith, oir, bhiodb muinntir “ Innis lefs an tainig i ga iarraidh, agus a bha air Atalanta ” daonnana’ tigbinn a chogadh riutba. a’ deanamb air gloine. Chunnaic an rigb iad Cha do sguir sgriobbaicbean de bhi toirt aitbris a’ fagail na traghad, agus cbum e sbuil orra air eileanan a’ chuain-an-iar as deigb so mar gus an deacbaidb iad as fhianuis ’s an iar aig gheibb sinn, an sgeulacbdan mu Tbir nam ait’-dirdhearc dol fodha na greine ; agus chan Merapas le Theopompus agus an sgeulacbdan fhacas Connla Caoin’s an duthaich so gu brath Tir Saturnae le Plutarcb (117 a.d.) corr agus tuilleadh. coig ceud bliadhna as deidh Phlato. Tba ritbis iomradh againn mar ’cbaidb am bard ainmeil Oisein Mac Fbinn do Thir A bbarracbd orra so, tha sgeulacbdan eile nan Og. Is ann gne air an aon ddigb a chaidb againn o litreacbas na Greige aig a’ bbeil ceangal Oisein do Tbir nan Og is a cbaidh Connla Caoin, gle dbluth ri eileanan a cbuain-an-iar mar a acb an aite dbol innte am bata, ’s ann a cbaidh tba sgeulacbdan mu gbaradb-lios “ Hesperides” e innte air druim eicb. Chunnaic Oisein aon far an robb na tri maigbdeanan a’ gleidbeadh latha each mor geal a’ tigbinn a nail air uachdar nan ubhlan-dir aig iomal an domhainn, aig na mara. Bba maighdean dg bbriagha air aite dol fodba na greine. muin an eich, le fleasg mu ceann, agus a fait lOMRADH O SEAN SGEULACHD GaIDHEALACH. dr-bhuidheasguabadh sios chun a’ lair. Tbubbairt Na sgeulacbdan is traitbe, ’s is sine a i ri Oisein, gum b’ ise “ Niamb ” nigbean righ th’againn o bbeul-aitbris nan Gaidbeal mu Tir nan Og, agus na’n gealladb e falbh cuide eileanan diombair a cbuain mhoir tba gne ritbe-se do Tbir nan Og agus a pdsadb, gu’n chomb-cbordaidb aca ri seann sgeulacbdan nan deanadh a b-atbair rigb Tir nan Og dheth. Greugacb mu thiomcbioll Garadb-lios “ Hesper- Db’fbalbb Oisein mar a db’iarr i, cuide rithe air ides,” oir, ’n uair a cbaidb Cian atbair druim an eicb a null do’n iar, a’leum o tbonn Lugh a mbarbbadb le triuir mbic Tbuireann— gu tonn gus na rainig iad Tir nan Og. Brian, luchar, agus lucbarba, cbaidb an cur fo Db’fbuiricb Oisein da cbeud bliadhna an sin throm-dbiteadb le Lugb; agus b’e aon de na agus a reir na sgeulachd bha e cbo dg a’ tigbinn cainean a chaidb a cbur orra gu’n toireadb iad aisde sa bba e nuair a chaidb e innte. seacbad tri ubblan a bba fas an Garadb-lios Cbaidb fear eile de na Fianaicbean, Diarmad “ Hisbernia ” aig iomal an dombain. O’Duibhne, do Tbir nan Og, acb a reii mar a tba Cbum gu’n racbadh an t-eucbd mor so ’cbur e air aitbris an sgeulachdan a’ Ghille Dbeacair, an gniomb b’eiginn do mbic Tbuireann iosad ’s ann a cbaidb Diarmad do Tbir fo Thonn, agus fhaigbinn de’n churrach aig Mannan Mac ’s e’n ddigb a cbaidb e innte gu’n do leum e Lir, agus an deigb dhoibb Garadb-lios Hisbernia sios do gbrunnd loch dombain, agus rainig 6 a ruigheacbd thug iad leo tri ubhlan as mu dheireadh Tir fo Tbonn. Tha’n ath-sgeulachd againn mu Tblr nan (Ri Leantainn.) Og no, Tir nam bed, o bbeul-aithris an Leabbar na h-Uidhre (1100 a.d.), far a bbeil iomradh $ againn mar a cbaidb Connla Caoin an fbuilt bbuidhe do Tbir nam Bed. Is e mac do’n rigb Copies of “Voices from the Hills’’ can still be ainmeil sin Conn Ceudcbatbach a bba’n obtained from the Secretary. A compilation of Connla Caoin. Bba Conn Ceudcbatbach bed Comunnarticles onand living kindred topics subjects, bearing thison the volume work isof oneAn ’s an dara linn (123-133). of the most varied and attractive books ever offered Aon latha ’bba “ Connla caoin an fbuilt to the Gaelic public. No member should be with- bhuidhe ” aig tigb athar, ’n uair chunnaic e outoverseas. a copy. Price, An 6/6; excellent postage, present 9d. for friends An Dudlachd, 1935. AN GAIDHEAL. 37 GNIOMH ORAN. Leis a’ Bhean Uasal NicLeoid, A’ Chananaich. A’ cheud duais, Mod 1935. “ B’fhearr leam bhi ’nam phiobaire.” (meadhonach luath.) Don is C. Seist. { .d> I r' . r' . 1 : 1 . t | d' . d1 : d1 . d' | d . d : d . d } Chan urrainn innseadh dhuibh, Gu de a cheaird a b’fhlnealt leam. Oir { I r .r b’fhearr leam bhi ’nam phiobaire. Ei piobaireachd

{.,1 , , f . s 1.1 : 1 . r' | d' . d' Na’m bithinnr ’na mo thuathanach, Na’m bithinn thuathanach, Na’m { U .r 1.1 : 1 . n I d . d thuathanach. Gu spealainn | r' . r' : r' . r' | 1 . 1 ceanglainn suas gu snasail sgioblachadh ’nan ’Nan sreathan Na’m bithinn ’na mo chlbeir, Bheirinn botul milis dhuit Na’m bithinn ’na mo chibeir, Is acfhuinn dha do shlinneanan; Na’m bithinn ’na mo chibeir ’S an t-siataig a rinn cripleach dhiot ’Cur chaorach dha na chro dhuit; Cha chuireadh tuilleadh groig ort. Gu’n lomainn-sa gu h-aithghearr iad ; Ag gearradh cloimh gu cabhagach ; Na’m bithinn ’na mo shaighdear, ’S a h-uile te mar bhearrainn Na’m bithinn ’na mo shaighdear, Rachadh ’sadadh chum na mointich. Na’m bithinn ’na mo shaighdear Gu seasainn loinneil, comhnard, Na’m bithinn ’na mo bhreabadair, Ag coiseachd sraid gu farumach, Na’m bithinn ’na mo bhreabadair, Is ceum air cheum a bragadaich ; Na’m bitbinn ’na mo bhreabadair Cho sgiobalta ’s cho aigeannach Gu fighinn plaid’ is cld dhuit. ’S gu’n sealladh tu le prois rium. Gu fighinn breacan dathach dhuit Le dluth is cur cho ealanta ; Na’m bithinn ’na mo theagaisgear, ’S le feile-beag mu d’aisnidhean Na’m bithinn ’na mo theagaisgear, ’S ann ort a bhiodh a’ mhor-chuis. Na’m bithinn ’na mo theagaisgear Ri teagasg chloinn’ an comhnuidh. Na’m bithinn ’na mo lighiche ’Toirt foghlum glan gu smachdail dhaibh ; Na’m bithinn ’na mo lighiche ’Toirt comhairP dhaibh; toirt earail dhaibh; Na’m bithinn ’na mo lighiche ’S a chuid aca nach gabhadh iad Cha chuireadh tinneas toir ort. Gu’n spailpinn fo na bhord iad. 38 AN GAIDHEAL. An Dudlachd, 1935. COMUNN NA [-OIGRIDH. Ta beirthe ort feasda, Tha thu agam an sas a nis, a din bhig, a ein bbig, eunain bhig, eunain bhig, ta beirtbe ort feasda, tha thu agam an sas a nis, fan farrainn go foill. bi samhach’s tu beo. Cbun eitilt dhein Dia me, Thug Dia dhomh mo sgiathan, a leanbhaf, a leanbbaf, a bhalachain, a bhalachain, chun eitilt dhein Dia me, thug Dia dhomh mo sgiathan le sciathain chum seoil. gu bhi triall troimh na neoil. Ach gheoidh tu uainn cfste, Ach’s fialaidh a bhiathar thu a ein bhig, a ein bhig, eunain bhig, eunain bhig, ach gheoidh tu uainn cfste ach’s fialaidh a bhiathar thu agus mfleain go leor. an iarradh tu’n corr ? Nil bia riamh do b’ail Horn Do phailteas chan ail learn, a leanbhaf, a leanbhaf, a bhalachain, a bhalachain, ml bia riamh do b’ail liom do phailteas chan ail learn na fasann am ’choir. ’s nas fhearr air na loin. Ach beimfd ad’ gharda, Ach gldidhidh mi grinn thu, a din bhig, a din bhig, eunain bhig, eunain bhig, ach beimfd ad’ gharda ach gldidhidh mi grinn thu a gcaisfn buidhe 6ir. an slinn-thigh an oir. An palas is aoibhne, An caisteal as airde, a leanbhaf, a leanbhaf, a bhalachain, a bhalachain, an palas is aoibhne an caisteal as airde is priosun dom short. is basadair dhomhs’. Is ffor mar a dubhrais, An fhlrinn gu leir e, a din bhig, a din bhig, eunain bhig, eunain bhig, is ffor mar a dubhrais, an fhlrinn gu leir e chun siubhal leat go deo. as gu d’ dubhnas a sheoid. Fhuair mi na rainn so an la roimhe bho cluich na pioba moire aig ceilidh Bhuneasain. Ghaidheal dlleas. Is cinnteach nach biodh Cha bhi sinn riaraichte gus am bi piobaire an aon bhalach an Comunn na h-Oigridh cruaidh ceann gach Feachd de’n Chomunn so th’againn, air na h-eoin, ach cha mhisd’ sibh barail nan agus buidheann de phiobairean aig cuid dhiubh eun a chluintinn, agus riochd na Gaidhlig an co-dhiu. Eirinn thall fhaicinn aig a’ cheart am, taobh ri taobh ri ar Canain fein. Bha e ’na annas mor a bhi tadhal air Feachd Tha Comunn na h-Oigridh a’ slor-dhol am Bhuneasain, a’ cheud Fheachd anns am faca meud. Thug mi fhein agus Mgr. Macllle mi na Buill ag giulan am braistean “Lan- Sheathanaich sgriob do Mhuile o cbionn goirid Ghaidheal,” rud a rinn mo chridhe a thogail. agus rinn sinn cuairt air a’ chuid mhoir de Biodh iad uile ’nan Sar-Ghaidheil mu’n am so sgoilean an Eilein. Chuireadh na Feachdan an ath-bhliadhna. so air bonn:—Dearbhaig, Fanmor, Ulbha, Is ann aig Tobarmhoire a tha’n t-urram gur Aros, Grioban, Peighinn-a-Ghaidheil agus h-iad a’ cheud Fheachd de Comunn na h-Oigridh Creich, le 77 buill gu leir. God nach eil na a chuir Comhairle-Feachd air bonn gus obair a’ sgoilean sin ach beag tha coltas gealltanach Chomuinn a stiuradh. Bithidh a leithid de air cuid de na Feachdan ura. Tha aon Chomhairle aig Feachd Aros mu’n am so, is “ Ghaidheal ” am Peighinn-a-Ghaidheil ’na cinnteach, agus bha a’ h-uile coltas air gun lan-phiobaire cheana, ged nach eil e ach dona rachadh muinntir an aite gu uchd an dichill gus bliadhna deug a dh’aois. Rinneadh Ceannard clar-eagair de dh’obair agus de shugradh a dheth, agus air an fheasgar sin fhein bha e thoirt fa chomhair nam Ball, An Dudlachd, 1935. AN GAIDHEAL. 39 Tha naigheachd cheutach aig Mgr. Domhnull EXECUTIVE COUNCIL. MacPhail ’san Taobh Tuath. Chuir esan Feachdan air bonn ’san t-Sratb (Sgiathanacb) A meeting of the Executive Council of An agus an Dornaidh, ’sa Pbloc, Loch Carran, ’sa Comunn Gaidhealach was held in Allan Park Chlachan, Achd-ille-bhuidhe, Leacmeilm agus Lodge, Stirling, on Friday, 22nd November. an t-Alltan Dubh—na ceud Fheachdan a The President, Mr. J. R. Bannerman presided th’againn gus a so an Siorramachd Rois. Tha and the following members were present:— aon da cheud Ball anns na Feachdan sin. Tha John M. Bannerman, B.Sc., Balmaha; Mrs. Feachd an t-Srath gu sonruichte gealltanach, Barron, Glasgow; Mrs. Burnley Campbell fo Cheann-Feachd Mgr. Domhnull MacAoidh. of Ormidale, M.B.E.; Charles Campbell, M.B.E., Chuireadh Comhairle-Feachd bheag air bonn. Glasgow; Mrs. I. Campbell (Airds) ; Mrs. Tha oidhche—ceilidh gu bhi aig na Buill an J. R. Colquhoun, Glasgow ; Rev. David Duncan, ceann tacain, anns am bi buidheann-drama Musselburgh; Alex. Fraser, Bishopton; ag cluich “Tea a Nasgaidh,” a’ cheud ionnsuidh Francis Cameron-Head of Inverailort; Niall air dealbh cluich a rinneadh le Comunn na Kennedy, Scotstoun ; Miss Lamont of Knockdow; h-Oigridh. Tha’n Fheachd so ag cur rompa John MacDonald, M.A., Glasgow; Roderick banc beag a chur air bonn a chum agus gun MacDonald, Dundee; Hector MacDougall, teid aca air cuid de na Buill a chur a dh’ionnsuidh Glasgow; Gilbert MacIntyre, Killin; Mrs. Camp Comunn na h-Oigridh an Sonachan air MacKintosh, Pitlochry ; A. M. MacLachlainn, an t-Samhradh so tighinn. Gu ma luath bhios Tobermory ; Allan MacLeod, Glasgow ; Fred. na Feachdan eile a’ leantainn na deagh- T. MacLeod, Edinburgh; John D. MacLeod, eisimpleir so. Hamilton; Rev. Malcolm MacLeod, M.A., Tha Feachd Leacmeilm a’ dol an greim gu Glasgow ; Malcolm MacLeod, Glasgow ; John dlchiollach cuideachd, ’s iad ag cur rompa M icNicol, Stirling; Rev. J. W. MacPhail, ceilidh nam Ball a chumail an uine ghoirid, M.A., Burnside ; Miss Jean Mair, Dumbarton ; anns an dean iad “ Little Red Riding-Hood ” George E. Marjoribanks, Sonachan; Alex. a dhealbh-chluich an Gaidhlig. Tha e ’na Nicolson, M.A., Glasgow; John A. Nicolson, thoileachadh mor a bhi cluintinn gum bi M.A., Glasgow; Neil Orr, Edinburgh; Rev. seirbhis Ghaidhlig araidh airson Comunn na Neil Ross, C.B.E., D.Litt., Laggan ; Donald h-Oigridh air a cumail o am gu am anns an Scott, Perth; H. S. Shield, Edinburgh ; Dr. Baglais leis an Urr. Mgr. MacArtair ; agus tha Colin Sinclair, Glasgow; A. M. Sweet, a’ Chlann ag ionnsuchadh nan salm agus an Skelmorlie; Miss E. L. 0. Taylor, Dunblane. leasain roimh-laimh. Airson Feachd de Chloinn Attending :—Robert Macfarlane, C.A., nach robh an Gaidhlig ro-laidir gu ruig so, Treasurer; Neil Shaw, General Secretary; tha’n sgeul so cho ionmholta ri aon a chuala mi Alister Matheson, Assistant to the Secretary; fhathast. Gu ma luath bhios a’ Chlann a’ and Donald MacPhail, Northern Organiser. deanamh na seirbhis gu leir iad fhein (ach an Minutes of Extraordinary and Preliminary t-searmoin) mar a tha a’ Chlann a’ deanamh an Meetings were read and approved. Cuimridh air “Domhnach na h-Oigridh.” The Treasurer read a minute of the Finance Committee. The first draft of the Accounts Campa Comunn na h-Oigridh. of the Edinburgh Mod was submitted, and Mu’m faigh sibh an litir so, is dbcha, bithidh these show a balance of £1,894 18/- less sanas air a chur a dh’ionnsuidh gach Ceann commission to local secretaries. This surplus de na Feachdan a chuireadh air bonn o is the highest ever obtained from a Mod, and the thoiseach Comunn na h-Oigridh gu deireadh committee expressed great satisfaction with a’ mhios so chaidh, ag innseadh dhaibh gum the result and with the work of the Edinburgh bi Campa air a chumail air an t-Samhradh so Local Committee. tighinn airson leth-cheud Balach as na Feachdan Mr. Malcolm MacLeod, on behalf of the sin agus ’nan deidh-san, airson leth-cheud members, thanked the Edinburgh Committee Caileag, an Sonachan, Earraghaidheal. Bithidh for their splendid achievement. The Rev. tuilleadh agam ri radjh m’a dheidhinn so air an David Duncan, acknowledged the vote of ath-mhios. Sian leibh an drasda. thanks, and said they were very gratified with Seoras Gallda. the result. The minute was adopted on the motion of the Convener, Mr. Alexander Fraser. 0 A minute of the Education Committee was COMUNN BADGES. read. The Convener, the Rev. Malcolm MacLeod, in moving the adoption of the minutes fromMembers Head canOffice; now price be supplied 2/7^, post with free. Badges direct thanked the Teachers of the Summer School 40 AN GAIDHEAL. An Dudlachd, 1935. for their splendid work each year. A special A minute of the Advisory Committee was vote of thanks was recorded Mr. Neil Orr for read. The Committee had considered a remit his work as supervisor of the School. from the Executive Council on the advisability Mrs. Burnley Campbell suggested that the of instructing the Chairman on the interpretation School be advertised in the London papers. of Rule 54 in the conduct of the Business Mrs. Iain Campbell (Airds) thanked the Meeting. The Committee recommended that Education Committee for the facilities afforded the interpretation of the Rule be left to the the Clarsach Society, for holding a class for discretion of the Chairman. The adoption of instruction in Clarsach playing. Mr. Neil Orr the Minute was moved by the Chairman, and said that he had received a guinea from a well- seconded by Mr. Malcolm MacLeod. wisher which he proposed using in advertising Mr. A. M. MacLachlainn moved that the the Summer School. This was agreed to. Chairman be instructed, and Mr. John A. Dr. Sinclair suggested that the B.B.C. might Nicolson seconded. On a vote being taken be approached with a view to having the the minute was adopted. venue and dates of the School announced during Dates of Meeting of the Council were arranged one of the Gaelic Broadcasts. as follows :—24th January, 3rd April, 3rd July, A letter in Gaelic from Provost MacGilp, 26th September, 20th November. Tobermory, was read to the meeting. The A vote of thanks to the Chairman brought letter conveyed the cordial thanks of the the meeting to a close. community of Tobermory to the Education Committee, and a hearty invitation to the School to return to the town was extended. The minute was adopted. COMUNN NA CLARSACH. The Committee decided to hold next year’s (The Clarsach Society.) Summer School in Port Ellen, Islay, the dates being 14th July to 7th August. The Fourth Annual General Meeting of the A minute of the Publications Committee Society was held in Keith & Ralston’s Rooms, was read and adopted on the motion of the Stirling, on Friday, 22nd November, 1935. Convener, Mr. Malcolm MacLeod. Revision of the Constitution and Rules, A minute of the Propaganda Committee was which included the raising of the Life Membership read and approved on the motion of Mr. Fee from one guinea to three guineas, was Charles Campbell, Convener. Mr. John M. passed unanimously. Reference was made to Bannerman thanked Mr. Campbell for the a scheme, which is being drawn up, in order to trouble he had taken in connection with the get into touch with the Rural Choirs, and it is allocation of marks at Gaelic Drama Competi- hoped that the Society will be able to lend tions. clarsachs, and to send a travelling teacher to Mr. A. M. MacLachlainn, Tobermory, referred the country districts. to “ Rules of the Road ” issued by the Ministry The total membership of the Society has now of Transport in Welsh, and suggested, that the risen to 374, of whom 212 are Life Members, same might be done in Gaelic. The secretary 96 ordinary members 50 playing members, and was instructed to communicate with the 16 Honorary associate members. There are Ministry on the subject. many young people who are learning to play A minute of the Mod and Music Committee the Clarsach, but have not yet joined the was read and adopted on the motion of the Society. Convener, Mr. Malcolm MacLeod. Dr. Sinclair Makers of the clarsach are increasing their suggested that the pianoforte and violin output of instruments. The very great competitions at the Mod might be discontinued. improvement in the tonal quality is partly Mrs. Iain Campbell (Airds) supported the answerable for this increase. Throughout the suggestion, and the matter was remitted to the year, the President has given seven lectures Mod and Music Committee for consideration. with clarsach illustrations. She was assisted Minutes of two meetings of Clann an at some of these by a member of the Executive, Fhraoich were read and adopted on the motion and by two Honorary Associates. Broadcasting of Mr. George E. Marjoribanks, Convener. by members has been much appreciated. At this stage, the President left to preside It is believed that the clarsach will eventually at the Annual Gathering of the Stirling Branch, be much used for accompaniment to the voice. and the Rev. Malcolm MacLeod, Senior Vice- Well written clarsach music is still an urgent President, took the Chair. requirement. An Dudlachd, 1935. AN GAIDHEAL. 41 SEAN CHLEASAGAN EIRICH A PHOCA SHALAINN! agus Dhuanagan Gaidhlig air son Laigheadh fear ’n a spaigean air a dhruim air an lar. Thigeadh fear d’a chompanaich Naoidheanan agus Cloinne Bige. agus dh’fheuchadh e ri thogail, ag rkdh :— ’SI MO CHAS CHRUBACH. “ Eirich, a phoca shalainn ! ” Air do’n leanabh toiseachadh ri coiseachd, Theireadh am fear eile ; “Chan eirich, mur a bheireamaid air laimh air, agus choisicheamaid faigh mi ceannach ! ” o cheann gu ceann de’n t-seomar leis, ag gabhail oirnn gu’n robh sinn crubach, agus ag curuail ceum ris na briatbran :— IM IS CAISE. ’Si mo cbas chrubach, cbrubacb, chrubach, Bheireadh balachan air laimh fear eile le ’Si mo chas chrubach ’chum air deireadh mi! Taimh chli; chumadh e slnte i am feadh a ’S i mo chas chrubach, chrubach, chrubach, rubadh e a ghairdean le cul a laimhe a suas o ’Si mo chas chrubach ’chum air deireadh mi! chaol an duirn gus a ghualainn, agus a nuas Bhiodh an leanabh a nis a’ feuchainn leis a’ bhois fhosgailte, ag radh cho bitheanta. “ Cailleach a Chrubain ” a leum, mar a’ chlann ’S a thoilicheadh e :— a bu shine. B’e sin a’ crubau agus a’ “Im is caise, ’s da bhuntata ; leumartaich mar mhuile-mhag. Im is caise, ’s da bhuntata ; No, a’ freagairt aon a bu shine a chuireadh (mu dheireadh) Is fuighleach an tkilleir !” a’ cheisd:— A’ tighinn a nuas air an alt le oir na laimh le “ An robh thu air an fhaidhir ? ” neart. Cha leigeadh aon air an deachaidh so Freag—“ Bha, bha, bha,”—leis a’ bhas a’ a dheanamh aon uair le companach a dheanamh bualadh a bheoil. an dara uair! Ceisd—“ An do reic thu’m mart odhar ? ” Freag—“ Reic ! ” Na’m b’fheudar do dh’aon de’n chloinn Ceisd—“ ’De fhuair thu oirre ? ” tomhas ciod an laimh anns an robh putan, no Freag—“ Pimd, is pand, is neapaicin shloda, nl eile aig fear eile, chuireadh am fear aig an ’S Ui! horo, air Tulaichean !” robh e a dha laimh air a chulaobh agus theireadh Ann an radh na sreith mu dheireadh, bha’n e:— leannabh a’ dol mu’n cuairt an leum a’ chrubain. “ Aonrachdan, bnrachdan; cul an duirn air maid’ an doruis; cia meud adharc th’air a’ bhoc ? ” THA MI AIR DO CHRIOCH. Na’n abradh am fear a bha ri tomhas;— An uair a bhiodh a’ chlann bheag ag cluich “ A dha,” agus gu’m b’e aon chorr a bha suas, comhladh, bha aon air a thaghadh gu bhi ’na chailleadh e a chothrom, ach na’n abradh e an bhodach ; rachadh e as an rathad, agus thrusadh aireamh cheart, gheibheadh e am putan. each ’nan croidhlean, chrubaineadh iad agus am feadh a bhiodh iad ag gabhail orra bhi togail sll bharr an talaimh ’s ’ga itheadh, CNIDSEIN, CNEADSAIN. theireadh iad:— B’e so cluich chaileagan. Rachadh aireamh “ Tha mi air do chrioch, a bhodaich ! dhiubh ’nan suidhe ’nan cuairt. Chuireadh ’g itheadh do chuid sll is fodair ! ” aon duibh a bha ri dol mu’n cuairt a chroidhlein Thigeadh g’an sgapadh ’s ’gam a basan paisgte air ceann gach te ag radh nam fuadach, agus bhiodh an aon air am beireadh facal so gus an ruitheadh iad a macb :— e ’n a “ bhodacb ” ’n a ’aite. “ Cnidsein, cneadsain, Mairi buidsein, Dh’ith thu mo chuid subh ! THA MI AIR MO BHAILE. Tbig am madadh-ruadh am maireach, No, rachadh aon de na balaich bheaga air ’S bheir e leis a’ chaora b’fhearr a bh’agam tom agus ghlaodhadh e:— riamh ” “ Tha mi air mo bhaile mhor, co ’chuireas as Air dhi “ riamh ” a radh, theicheadh i; mi ? ” ruitheadh an te ris an do bhean i mu Rachadh cuid de chach agus pbucadh iad dheireadh as a deidh gus am beanadh i dhi, air dheth e, agus gheibheadh fear eile stigh ’n a neo a gheibheadh an te a bh’air a ruaig a stigh aite, gus an cuireadh fear eile as esan mar an ’n a h-aite. Bha so a’ dol air adhart gus am ceudna. faigheadh gach te a cothrom. 42 AN GAIDHEAL. An Dudlachd, 1935. Na’m biodh aon de’n chloinn a’ feuchainn cheannaich m’athair air son da Shusim; aon tighinn a stigh air fear eile, no ’g a bhriodal, mheann, aon mheann. tbeireadb e le guth min, ag amharc air, agns ’g (8) Agus thainig fear-casgraidh agus mharbh a shliogadh : e ’n damh a dh’ol an t-uisge a chuir as an teine, “ Sliogamaid am boc; Cba teid e ’n gbaradb- a loisg am maide, a bhuail an eft, a thug greim cbail a nocbd !” as a’ chat, a ghlam am meann a cheannaich Na’m bu mbatb led dimeas a nocbdadb da m’athair air son da Shusim ; aon mheann, aon cbeile, smeideadh iad le’n corraig, ag radh :— mheann. “ Do sheanmbair ag cratbadb riut; do (9) Agus thainig aingeal a’ bhais agus sheanmhair ag cratbadh riut! ” mharbh e’m fear-casgraidh a mharbh an damh Cha ghabhadh freagairt a tboirt d’a leitbid a dh’61 an t-uisge a bhath an teine a loisg am sin, agus bheireadb e oilbbeum mor seacbad. maide, a bbuail an eft a thug greim as a’ chat, Is cinnteach gun toir an sgriobhadb so a dh’ith am meann a cheannaich m’athair air toileacbadb do mbdran. Fhuaradb a macb o da Shusim ; aon mheann, aon mheann. cbionn gboirid an tobar—mar a db’fbaodar (10) Agus thainig an Ti Naomh, beannaichte a radh—as an tainig “ Murcbadb is Marachan,” gu’n robh e, agus mharbh e aingeal a’ bhais, a agus am Beurla “ The House that Jack built,” mharbh am fear-casgraidh, a marbh an damh, agus rannan eile de’n cbeart sbeorsa. Tba e a dh’61 an t-uisge, a bhath an teine, a loisg am ri fhaotainn an Eabhra agus am Beurla anns maide a bhuail an eft a thug glamhsadh air an leabhar a bhios na h-Iudhaich ag gabbail a’ chat a dh’ith am meann a cheannaich g ’an stiuradh gus na b-uile ni mu’n chaisg m’athair air da Shusim; aon mheann, aon aca ’ghleidheadh a reir nan riaghailtean a tha mheann. an creideamb ag ordachadh, “ Passover.” Tba mineachadh goirid crabhach air a thoirt Is iad cinnich eadar-dhealaichte a tha na an deigh gach tacbartas, acb cba toirear iad mlneachaidhean a’ toirt fo ainm, no riochd nan sin, oir chan ’eil feum orra ’n so. ainmhidhean air leth. [A’ Chrioch.] AIR EADAR THEANGACHADH. “Air an dara b-Oidhcbe, toisichear air cunntas ❖ an Omer.” AN COMUNN GAIDHEALACH. (1) Aon mheann, aon mbeann a cheannaich Founded 1891. m’atbair air da Shusim; aon mheann, aon mheann. All Scottish Gaels, and all persons in sympathy (2) Agus thainig cat agus ghlam e am meann with the Gaelic movement, are cordially invited to a cheannaich m’atbair air da Shusim; aon become members. The objects of the Association mheann, aon mbeann. are to encourage and promote (3) Agus thainig ch agus thug e greim as a’ The teaching and use of the Gaelic Language, chat a ghlam am meann a cbeannaicb m’atbair The study and cultivation of Gaelic Literature, air da Shusim; aon mbeann, aon mbeann. History, Music, and Art, (4) Agus thainig maide agus ghabb e air The native industries of the Highlands of Scotland, a’ cbu a thug greim as a’ chat a ghlam am and meann a cheannaich m’athair air son da The wearing of the Highland Dress. Shusim ; aon mheann, aon mheann. TERMS OF MEMBERSHIP. (5) Agus thainig teine a loisg am maide Life Members One Subscription of £3 3s. ’ghabh air a’ chu a thug greim as a’ chat a Ordinary Members, An Annual Subscription of 5s. ghlam am meann a cheannaich m’athair air son da Shusim ; aon mheann, aon mheann. “AN GAIDHEAL.” (6) Agus thainig uisge agus chuir e as an (FREE TO ALL MEMBERS.) teine, a loisg am maide, a ghabh air a’ chu, The Monthly Magazine of the Association contains a thug greim as a’ chat, a ghlam am meann a records of Meetings of the Association, its Branches, cheannaich m’athair air son da Shusim; aon and Affiliated Societies./ mheann, aon mheann. sentPost to theFree, Secretary). 2 6 per annum (Subscriptions to be (7) Agus thainig damh agus dh’61 e’n t-uisge Treasurer, ROBERT MACFARLANE, C.A. a bhath an teine a loisg am maide a bhuail an Secretary, NEIL SHAW. eft a thug greim as a ’chat a ghlam am meann a Office - 212 West George Street, Oiasgow. An Dudlachd, 1935. AN GAIDHEAL. 43 SECRETARY’S NOTES. tion of Feachdan in the rural areas will have far-reaching effects on the use and preservation The winter session is now in full swing, and of the language. branch meetings are being well supported every- * * * where. Highland Societies, in the cities, are reaping the benefit of improvement in trade It is with deep regret, that we have to record by having larger audiences at their Annual the death of two of our oldest members and Gatherings. Ceilidh nan Gaidheal an Inbhir prominent Mod competitors. Mr. Arch. Munn Nis continues to draw large audiences to the passed to his rest, at his residence in Oban, a meetings, which are held monthly, and few days before the opening of the National conducted entirely in Gaelic. There were Mod. He had been associated with An Comunn fully 150 present at the opening meeting of the from its earliest days, and was a frequent and new session. successful competitor at the National Mod. His * * * most recent appearance was at the Dingwall It was with pleasure we noted the Special Mod of 1931, when he gained first prize for prizes which were offered at the North reading prose and second for the best prepared Sutherland Provincial Mod, held at Tongue, Gaelic speech. He possessed a wide knowledge last September. The Clan MacKay Society of local folk-lore, and will be greatly missed by presented two prizes of £1 each, for the best the Gaelic-speaking people of Oban. singers in the Senior and Junior Sections of the Mod. The Royal Celtic Society presented prizes of equal value for those Competitors Mr. John MacFadyen, the well-known poet gaining highest marks in the Oral Section, and seanachaidh passed away within a month Junior, and Senior. of his Mod contemporary, Mr. Arch. Munn, at his home in Crookston, and was buried in Cathcart Cemetery. Glasgow. He had been a regular competitor, and prize-winner at National The Provincial Mod Committee offered a Mods for almost 40 years. At the Perth Mod prize of £1 to the mother of the boy or girl of 1924 he was crowned Bard of the year for gaining the highest marks in the Literary and his poem “ Aitealan o’n lar.” He published Oral Sections of the Mod. This prize was two volumes of his poems and sgeulachdan.— presented in the hope that greater interest “ An t-Eileanach ” and “ Sgeulaiche nan Caoi,” would be taken by the parents in the use of the both of which are in their second edition. language in the homes. Needless to say, these Mr. MacFadyen was a great favourite at ceilidh Special prizes created keen interest in the meetings. His ready wit and genuine Highland districts, and the sincere thanks of all Gaelic gentleness and courtesy made him a welcome people are due to the Donors. guest. Dh’fhalbh iad’s bu laghach iad. Bidh sinn ’g an cuimhneachadh ’s ’gan ionndrain. Satisfaction is expressed in the Northern Area that the 1936 Mod is to be held in Inverness. On behalf of his fellow members we accord Various Conomittees are now at work for the heartiest congratulations to Mr. John Cameron, purpose of raising money to meet the expenses LL.B. for the honour bestowed on him by his of the Mod. The Syllabus is now ready, and Alma Mater, Glasgow University, by conferring may be had, post free, from the Offices of An on him the degree of Doctor of Philosophy Comunn, 131 West Regent Street, Glasgow, C.2. (PhD.). Dr. Cameron’s Thesis was :—“ Celtic * * * Law :—(1) with special reference to the Senchus M6r and the Book of Aicill, and (2) a critical Progress continues to be made with Comunn examination of the traces of an early Gaelic na h-Oigridh. In the Northern Area eight new system of law in Scotland.” Dr. Cameron Feachdan have been formed : seven in Ross-shire has acted for many years as Law Agent for and one in Skye. Seven new Feachdan were An Comunn and we rejoice in the distinction formed in Mull recently, bringing the number in which he has earned and wish him many years that island up to nine. It is encouraging to the of health to carry it. His friends presented him Organisers to find so much enthusiasm for the with the appopriate robe at a recent meeting Youth Movement in the homes and in the Schools and also presented Mrs. Cameron with a memento and it is confidently anticipated that the forma- of the occasion. 44 AN GAIDHEAL. An Dudlachd, 1935. CRAOBH-SGAOILEADH. tba Sar-Ghaidheil ann a tba cumail suas bratach na Gaidblig, gu h-araidh, Mgr. Alasdair Mac An Airde Tuath. Coinnich, Runair Meur Bbaile Dhubbthaich. Tha Mod mor Dhun Eideann a nis seachad Air an la-ar-fbicbead tbog Mgr. Mac Pbail agus tha toiseach-toiseachaidh air a dheanamh air gu Sglre Loch Bbraoin agus re na seachduin le obair a’ Gheamhraidh airson Seisein hr. sin cbuir e air bonn ceithir Feachdan de Faodar anns an dol a mach iomradh beag a Cbomunn na h-Oigridb,—’s an Alltan Dubh, thoirt air Mod Ceann a Tuath Chataibh. Achd Ghille Bhuidhe, Leac Meilm agus An Chumadh am Mod so air an 13mh la de’n Clacban. Anns na Feacbdan sin tba aon t-Suiltuin aig Tunga. Fhuaradh paipearan deug is tri ficbead ball. Is e so ’a cheud litreacbail bbo na sgoilean am Bad Call, oidheirp a rinneadh air Comunn na h-Oigridb Diuranais agus Mealanais. B’e so a cbeud a steidbeachadb an Siorracbd Rois. Fbuair uair a fhuaradh obair-litreachail bho sgoilean Mgr. Mac Pbail gacb cuideachadh bbo na Dhiuranais agus Bad Call, agus bba Mgr. Iain Maigbstearan Sgoile ann a bbi ag cur air chois Mac Leoid, am breitbeamb, lan riaraichte leis nam Feacbdan sin agus bba a’ Cblann uile an oidheirp a rinn a’ cbloinn ’nan ceud lan deonacb a bbi co-cbeangailte ris a’ Chomunn thoiseachd. A chum • agus gum bi barrachd Og. Cbumadb coinneamban ’s an fheasgar suim air a gabbail do’n Ghaidhlig anns na aig Achd Tile Bbuidbe, Ullabol agus An Clachan. dachaidhean, thairg luchd-riaghlaidh a’ Mhoid so duais sonruichte (£1) airson mathair a’ Air feasgar Di-baoine bha am Fear-deilbhe ghille no na b-lgbne, a cboisneadh an t-urram ’na Fbear-Catbracb aig Ceilidh am Bail’ Ur a b’ airde, ann an leughadb, aitbris agus an an t-Sleibbe. Bha aireamb gasda cruinn—mu sgriobbadh na Graidblig. Sheas aireamb mbath cbeud. Tha Croileanan Canain agus Ciuil ’g de’n cbloinn an deucbainn so agus fbuair bean- an cur air adhart an so. uasal choir am Mealanais an duais. Is cinnteach Re an ath sbeachduin, chuir am Fear-deilbhe gum bi ise ’na b-eisimpleir do pharantan eile gu air cbois tri Feacbdan ura de Cbomunn na gu bhi a’ cleachdadh na G-aidhlig ’nan dachaidh- b-Oigridb, aig Loch Carrunn, Ploc Loch Aillse ean fhein. Tba taing A’ Chomuinn aig luchd- agus An Doirnidb, agus Feacbd eile ’s an Ath riaghlaidh a’ Mhoid so, airson cho dileas is Leathann, anns an Eilean Sgitheanacb. Tba a tha iad air cul na Gaidhlig. seacbd is ceithir ficbead ball anns na tri Air an 9mh la de’n Damhair bha am Fear- Feachdan an Siorramachd Rois agus ceitbir is deilbhe ’san lathair aig a’ cbeud choinneimh da fhichead ’s an Atb Leatbann. Bha fior de’n t-Seisein, an Eilginn. Bha faisg air ceud dhroch thlde ann fad na seachdain ach a cruinn agus an deidb do Mhgr. Mac Phail db’aindeoin sin, bha aireamb laghacb aig labhairt an Gaidhlig ’s am Beurla bba Ceilidh coinneamban an Loch Carrunn, Uachdar ghrinn ann. Chuidich triuir sheinneadairean Thire agus An Doirnidh. a baile Inbhir Ms leis a’ Cbeilidb. Tba ochd- Tha a’ Mhgn. Peigi Me Dbombnaill a’ ball-deug anns a’ chroilean Gbaidblig a tba teagasg Croileanan Ciuil an Taobh an Ear fodh stiuireadb Ard Fbogbluim na Siorramachd. Cbataibh,—aig Dornoch, Euraboll, Brura, Air an dara-la-deug cbumadh coinneamh Goillspidb, Bun Illidh, Raoghard agus Srath de’n Cbombairle Thuatbach le Mgr. Domhnall Halladail. Mac Dbombnaill air a ceann. An Taobh Deas. Air a cheart la cbumadb coinneamb de gacb A tbaobb is gu’n robh Mgr. MacMhathainn, Comunn Gaidblig am baile Inbhir Ms agus a thainig an aite Mhgr. Mhic a Phi, ’na tbainig iad gus an co-dhunadh gu h-aon-sgeulacb, Choigreach air gnothaichean an dreuchd-lann —tairgse a thoirt do’n Cbomunn Gbaidbealach, a’ Chomuinn cha d’fhuair Mgr. Mac Gille Mod na h-ath-bhliadhna a chumail an Inbhir Sheatbanaich air gbluasad cho trath anns an Nis. Bha Mgr. Mall Mac Me Sbeatbanaicb, t-seisinn ’sa b’abbaist dba, ach fhritheil e Runair A’ Cbomuinn ’san latbair, agus an aig coinn eamhan faisg air laimb. Bha e aig ainm Comhairle A’ Mhoid is a’ Chiuil, thug e fosgladb na Ceilidh am Baile Gbobhainn taing do’n chuideachd airson na tairgse. (Govan) air an treas la de’n Damhar agus Labhair am Fear-deilbhe aig coinneimh am labhaire ri cuideachd ghasda an sin. Tha am Baile Dbubbthaich air an ochdamh-la-deug. meur so ag coinneacbadh gach seaebdain. Bha an oidhche garbh agus air an aobbar Air an deicbeamh la de’n Damhar bha e aig sin cba robb e comasach do na buill a bha ceud choinneimh a’ mheoir am baile Dbun fuireacb fad as, a bhi ’san lathair. Rinneadh Breatunn. Bba moran cruinn aig a’ ullachadh airson Coisir o’n ionad so a bbi choinneimb so agus tbagair an Runaire a’ farpuis aig Mod Inbhir Ms. Chan eil a’ cuideachadb as letb a’ Chroilein Ghaidhlig a Ghaidhlig ’g a cleachdadh mar chanain laitbeil tha gach blladhna air a cbumail fo ughdarras am Baile Dhubhthaich air an la ’n diugh, acb Comhairle Foghluim a’ bbaile. An Dudlachd, 1935. AN GAIDHEAL. 45 Dh’fhosgail Meur an Tairbeart, taobh Loch Is iad na Feachdan ura a steidhicheadh Fine, air an deicbeamh la fichead de’n Damhar am Muile :—Aros, Creich, Dearbhaig, Fangmor, agtis bha an Runaire ’s an lathair. Bha faisg Griobunn, Peighinn a’ Ghaidheil agus Ulbha. air ceud pearsa cruinn agus bha ceilidh Fhritheil an Runaire aig coinneimh de’n shunndach aca. Tha Coisirean Oigridh is Chomhairle Dheasaich an Glaschu air an aona Inbheach air bonn anus a’ bhaile agus tha la deug de’n t-Samhainn agus thug e mion- duil gu’n teid na h-Inbhich ga Mod Inbhir Nis. chunntas air a thurusan. Air ceud la na Samhna chaidh an Runaire Thoisich Mgr. Iain Mac lomhair air teagasg agus ’fhear-cuidichidh, Mgr. Alasdair ciuil an Eilean Thiriodh air an ochdamh la MacMhathainn, gus a’ Chrithionn-laraich. Bha deug de’n t-Samhainn. cruinneachadh gasda an sin fo bhratach a’ Chomuinn agus b’e aobhar na cuirm- chiuil airgiod a thionail a chuidicheadh le BRANCH REPORTS. eosdas fear teagaisg Gaidhlig car tacain. Tha dochas gu’n teid aig a’ Chomhairle air ceilidhCampbeltown.—This on 20th November, branch and thereheld wasits openinga large cuideachadh leis a’ Mheur anns an doigh so. turnout of members and friends. Mr. Donald B’e an t-Urramach Alasdair MacDhomhnaill, Galbraith, president, presided, and made a strong Ardchatain, a bha ’na Fhear Cathrach. beenappeal an for annual support feature of theof thelocal branch’s Mod, which activities has Dh’fhalbh an Runaire air a’ cheud sgriob since its formation. fhada gu Muile air a’ cheathramh la de’n Govan.—The Govan branch, which is the only t-Samhainn. Bha Mgr. Seoras Marjoribanks isbranch having within very Glasgow fine attendancesboundaries Anat Comunnits weekly has, comhla agus a thuilleadh air coinneamhan de meetings. This year they have secured a suitable chuid de na Meuran a fhrithealadh thadhail hall in Govan Road (I.L.P. Rooms). On 14th iad le cheile an deich de na sgoilean agus chuir November, Mi’. Hector MacDougall, president of iad seachd Feachdan ura de Chomunn na Association,the Gaelic Societywas in theof chair,Glasgow, and congratulatedand of the Collthe h-Oigridh air bonn. Tha a nis naoi Feachdan branch on their success. He assured them that as am Muile. Bha a’ cheud Cheilidh an Dearbhaig a branch of An Comunn they stood very high in air Di-luain. Bha mu dheich ar fhichead the estimation of the Executive. He, however, cruinn agus chuireadh seachad oidhche emphasised,weekly ceilidhs, the butnecessity also ofnot becoming only of members,attending andthe thogarrach. Bha an ath Choinneamh anns thus strengthening the hands of the office-bearers. an t-Sailein. Cha robh uibhir cruinn an so Inveb.ar.ay.—The first meeting of the winter ’s a chleachd ach bha an oidhche fior fhliuch season was held in the St. Malieu Hall, on 7th agus bhac sin moran a b’abhaist tighinn air inNovember, the chair. Lady Her Elspeth Ladyship Campbell, was re-electedhon. president, hon. astar gu frithealadh. Bha sinn duilich nach president; Rev. Angus Gray and Provost A. J. robh Uachdaran Ghlinn Forsa aig baile air MacIntyre, J.P., vice-presidents; Mr. George M. an fheasgar so. Mr.Sime, Hope National Mac ArthurBank ofwas Scotland, appointed treasurer, secretary and in Tha ceum no dha eadar an Sailein is Bun- place of Provost MacIntyre, who resigned after a easain ach cha bhi an carbad-ola fada a’ long period of service in that office. The following deanamh an rathaid agus bha sinn aig Management Committee was appointed—Mrs. Alex. cruinneachadh mor ciatach am Bun-easain JohnGillies, MacIntyre, Mrs. Peter Miss MacIntyre, Flora Munro,Mrs. Jenkins, Miss Peggy Mrs. air feasgar an la-arn-a-mhaireach. Bha cho Ferguson, Miss Hebe MacGugan, and Miss Jessie math ri ceud cruinn aig a’ cheilidh so. Tha Munro. Programme Committee—Miss P. Ferguson, moran oigridh ’s an Ros Mhuileach fhathast votedand Messrs. to attend H. MacArthur the Gaelic andClass A. whichGillespie. Rev. ElevenAngus agus theid iad astar mor gu Ceilidhean a’ Gray proposed to take up on Wednesday evenings. Chomuinn. Songs were sung by Miss Peggy Ferguson, Miss Phill Mgr. Marjoribanks ga tir mor air Hebe MacGugan, Miss Flora Munro, Miss Flora Di-haoine ach chaidh Mgr. MacGille Hall,Alaster Miss Munro, Rena Bain,Mr. A.Provost Gillespie, A. J. andMacIntyre, Mr. Hope Mr. Sheathanaich gu I Choluim Chille air an MacArthur. Tea was served by the ladies’ com- fheasgar sin. Bha corr is ceithir fichead mittee. A cordial vote of thanks was accorded to cruinn anns an talla agus chuireadh seachad Lady Elspeth, and to those who had sustained the Ceilidh shunndach. Bha Mgr. MacGille programme.Invebgarby.—Twenty-two tables were taken up Sheathanaich anns a’ chathair agus thug e at a successful basket whist drive held in iomradh an Gaidhlig ’s am Beurla, airobaira’ the Coronation Hall, Invergarry, under the Chomuinn. auspices, and in aid of, the local branch of An Bha Coinneamh ghasda eile an Creich air Gillivray,Comunn. theThose veteran present president included of theMr. branch,John Mac-who feasgar Di-sathuirne agus chuireadh Comhairle extended a cordial welcome to all in his usual genial bheag air bonn a ghiulan air aghaidh an manner. Mr. Wm. J. MacLean, Station House, Fheachd de Chomunn na h-Oigridh a chaidh was time-keeper, and the prizes were presented by a steidheachadh anns an sgoil. Missexcellent Tait, tea Faichemard.was served by Atthe ladies.the interval an 46 AN GAIDHEAL. An Dudlachd, 1935. theKillin.—A Public Hall meeting on 20th of November,the branch the was president, held in Mrs.G. S. J.Dutt, S. Durward, Esq., London. Edinburgh. annualMr. James business MacCraw, meeting M.A., was held,in the when chair. all Thethe Mrs.Angus MacLeod S. Fletcher, Easson, Esq., Edinburgh. London. introducedretiring members Miss Elizabethwere re-elected. MacMartin, The andchairman made MissMrs. A.Helen F. Fyfe,M. Fletcher, Glasgow. London. referencepleasant eveningto her successeswas spent at inthe song,recent story, Mod. andA Dr.Mrs. David M. F. Fyfe, Fyfe, Glasgow. Glasgow. welcomeinstrumental re-appearance music. afterMrs. some Christie years of madeabsence, a Miss ChrissieAnnie L. Grant, Grant, Invergarry. Invergarry. andone ofwas the warmly largest welcomed.ever held underThe thegathering auspices was of Miss Winifred D. Hutchison, Glasgow. the branch. HectorDavid Kilgour,C. Kennedy, Esq., Esq.,Edinburgh. Fort William. Lewis.—The second ceilidh of the session, under Mrs.Hamish O. G.Laing, King, Edinburgh. Esq., Dysart. thewas auspicesheld in theof Townthe local Hall branch on Friday, of An when Comunn, there G. Melbourne Lloynd, Esq., A.R.C.C., Oban. was a very large audience present. After tea had MissA. Law, Janet Esq., MacAulay, Balvicar. Greenock. bagpipebeen served, selections the fromprogramme Messrs. wasMurdo opened MacLeod, with Lieutenant MacColl, Woolwich. Hughprogramme Buchanan, followed. and DonaldMr. J. MacLeod. Thomson, ABayble, varied FionanMrs. MacCulloch, MacC'olium, Gourock. Esq., Dublin. president, proposed the votes of thanks at the close Miss JanetCatriona MacDonald, MacDonald, Irvine. Greenock. wasLismore.—The held in the Public opening Hall ceilidh on Friday of the evening,local branch the W. M. MacDonald, Esq., Glasgow. 25th October. The Rev. D. Bell, president, MissRev. KatherineJohn Maclnnes, Maclnnes, M.A., Dalmuir. Halkirk. memberspresided, andand friends. extended There a wascordial a large welcome attendance,- to Mrs. MacIntyre, Carrbridge. and several new members were enrolled. The MissMr. MacKay.Johan P. MacKay, Edinburgh. proceedings“Suas leis a’were Ghaidhlig.” opened with A specialthe audience feature singing, of the Duncan MacKenzie, Esq., Applecross. evening was the fine rendering of several Gaelic Rev.Mrs. EithelGeorge MacKenzie, MacKenzie, Portree. B.D., Greenock. whosongs received by Mr. a Angusvery cordialWhyte, reception. Mod Gold During Medallist, the Mrs. Jessie MacKenzie, Portree. interval, tea was served and much enjoyed. Votes Rod.John MacKinnon,K. MacKenzie, Esq., Esq., M.A., Portree. Dulnainbridge. makeof thanks the toceilidh the artistes a success and towere those accorded who helped to Miss Muriel H. D. MacLean, Edinburgh. Vale of Leven.—This branch of An Comunn William J. MacLean, Esq., Edinburgh. Gaidhealach held their ceilidh, at which Mr. Miss A.Agnes MacLennan, MacLeod, Golspie. Edinburgh. Georgeextended MacLeod a welcome was to inall the present. chair. ItThe was chairman pleasing Miss A. J. C. MacLeod, Edinburgh. to note that they had been able to open the session JohnDr. P. D. A. MacLeod, MacLeod, Esq., Carloway. Hamilton. withhe felt a certainGaelic thisChoir choir from before the longVale would of Leven, be among and Miss Charlotte MacMillan, Drymeu. the leaders. Tea was served during an interval Rev.Miss MalcolmS. J. MacNaughton, MacNeill, M.A., Edinburgh. Glendaruel. 0 MissMrs. ElizabethE. MacPherson, F. MacPherson, Inverpattock. Hotel. NEW MEMBERS. Captain Iain MacRae, Colinton. JohnJames MacSween, MacRae, Esq.,Esq., Glasgow. ORDINARY. Miss Emily M. Martin, Belfast. Miss E Bassin, L.R.A.M., Glasgow. JohnWilliam Menzies, Matheson, Elsq., Esq., Elgin. Edinburgh. AllanMiss Beddington,E. Cameron, Stockbridge. Esq., Oban. MurdoMiss Mairi Montgomery, Munro, Edinburgh.Esq., Laxdale. Rev.Mrs. D. M. Cameron, Leith.M.A., Leith. F.Mrs. W. A. Neill,Paul, Esq.,Golder’s Hawthorn Hill. (Aust.). DugaldMiss Agnes Campbell, Campbell, Esq., Edinburgh. Laggan. Mrs. S.Robert A. Ritchie, Peel, C'ongleton. Laggan. Mrs.Miss Fraser-Campbell,Flora Campbell, Tarbert.Edinburgh. Pat.Miss Sandeman,Margaret Robertson,Elsq., B.Sc., Edinburgh. Bearsden. Mrs.Rev. S. J. M. Compton, Edinburgh. DavidDonald Scott, Scott, Elsq., Esq., Glen Perth. Aros. MrsMrs. Clarke,Clarke-Carnegie, Milngavie. Edinburgh. MissMrs. A.Margaret C. Scott, W. Plockton. Simpson, Elgin. RobertMiss Jessie Dewar, C. Connor,Esq., Glasgow. Bearsden. CaptainKenneth A.Stewart, N. Skinner, Esq., Edinburgh.Paisley. JamesMiss E. K. M. R. Dudgeon, Doak, Esq., Musselburgh. Dunfermline. NicolDonald Smith, Shaw, Esq.,Esq., Aberdeen.S.S.G., Edinburgh. Miss MargaretH. H. Dudgeon, M. Duff, Musselburgh. Edinburgh. AngusJ. C. Watson, Whyte, Esq.,Esq., Edinburgh.Edinburgh. Miss MaryAlice MackintoshM. Terret Dunsmure,Duff, Edinburgh. Edinburgh. MissNorman Mena White, M. Whigham,Eisq., London. L.I.B., Edinburgh. GAELIC BOOKS GuideBy Lachlanto Gaelic MacBean. Conversation 1/6 andnet. Pronunciation.An English- FOR THE BEST DESCRIPTION whichGaelic EnglishHandbook sentences of phrases are followedand dialogues, by Gaelic in AND THE Elementaryequivalents. Lessons in Gaelic. By Lachlan Mac- BEST VIEWS OF SCOTLAND excellentBean. With handbook Vocabulary for andanyone Key. taking 1/- net.up theAn SECURE Gaelicstudy Withoutof Gaelic. Groans. By John MacKechnie, M.A.has happened. New Edition, The learning2/- net. of Gaelic“The incrediblehas been Come to Scotland madeScotsman. not only easy but amusing as well”—The Price - 1J- GaelicEnglish Proverbs Translations. and Proverbial By T. Sayings.D. MacDonald. With By Post, 1/9 Gaelic5/- net.English Dictionary. By Calum MacFarlane. 5/- net. Full supplement with wide range of A Magnificent Guide Book matter.definitions”—The “None canScotsman. surpass it in accuracy of with Outlines of Gaelic Etymology. By Alexander Mac- One Thousand Beautiful AnBean. Treoraichc 1/- net. (Gaelic Primer). By Malcolm Views, and Printed on AnMacFarlane. Smeorach (The1 / - Mavis).net. Song Book in Gaelic. Finest Art Paper. AmBy Bru-Dhearg Malcolm MacFarlane. (The Bobin). 6dSong net. Book in Gaelic. By Malcolm MacFarlane. 3d net. ON SALE AT ALL BOOKSELLERS StoryHighland Teller Legends. of the PaperShelling. 1/- net.By MalcolmCloth 2/- Mac-net. Farlane. 6d net. The SimmathPublished Press by Ltd., Story6d net.Teller of the Shore. By John Macormaic. Dundee, ENEAS MACKAY, STIRLING SITUATIONS WANTED. . . ADVERTISE . . DAY AND NIGHT WITH SIIYIMATH Ray Road Signs $3 THE ADVERTISEMENT OUR GAELIC ARTISTS’ REGISTER. that’s ALWAYS WORKING

All information from THE SI MM ATH PRESS, LTD. Simmath House, Roseangle, DUNDEE Advertisements under the above headings will be House,accepted Roseangle,by The Simmath Dundee. Press, Ltd., Simmath THE GREAT HIGHLAND or MILITARY BAGPIPES Full Size & Half Size At All Prices All Accessories Repairs

Write for Carriage Paid Free Price List Anywhere R. GILLANDERS, BAGPIPE MAKER (Grandson of late JOHN CENTER of Edinburgh) 26 BLACKSCROFT, DUNDEE

THE CLARSACH OB. CALEDONIAN HARP J. W. BRIGGS Violin Make® 8 Cambridge Street, Glasgow MAKER of “DALRIADA” and “OSSIAN” CLARSACHS These Clarsachs are made entirely by Mosthand inof ourthe own leading workshop players in Glasgow.of this delightfulexpressed theirScottish appreciation instrument of the beautyhave ofrevival tone ofof thethose Clarsach already has supplied. given greatThe Mackay’s Palace Hotel Highlandpleasure tomusic. all lovers of the traditional EDINBURGH. Bllfcly 8«commendtd. | TABLEBEDROOM, D'HOTE ATTENDANCE, BREAKFAST, LKiHT, from 8»ANi td. Prices and particulars on application to En Pension Rates on Application. above address. Mrs. HUGH MACKAY, Proprietrix. Na Stad gus an rulg tbu so. EDITOR.—Rev. NEIL ROSS, G.B.E., D.Litt., The Manse, Laggan, Kingussie, to whom all literary communications should be addressed; business and other communications to 131 West Regent Street, Glasgow. Telegrams.—Runaire, Glasgow. Telephone.—Douglas 1433. Leabhar XXXI.] Atn Faoilteach, 1936. [Earrann 4 EARAIL BROSNACHAIDH. bailtean mora, far a bheil a leithid de Ghaideil a’ fuireach, agus far am faigh Goill chairde'l Anns na laithean so tha an saoghal cho deagh chothrom air beachdachadh air a’ cheol an-fhoiseil is gu bheil neul dorcha a’ cur sgail co dhiu. Is e an dara toradh air Mod air aoibhneas na Bliadbna Uire. Ach ged soirbheachail, gu bheil togail ga thoirt do tha na laithean lan iomaguin tha sinn a’ guidhe ionmhas A’ Chomuinn. Is trie a their sinn Bliadhna Mhath Ur do ar luchd leughaidh gum biodh An Comunn bochd gu leor a chion anns gach cearn. Tha moran de ar cairdean airgid, mur b’e an cuideachadh a tha a’ tighinn thall thar chuantan; agus bu mhath leinn bho na Moid bhliadhnail. teachdaireachd a chur g’ an ionnsaidh a’ guidhe * * * slainte agus soirbheachadh dhaibh ge b’e Tha obair gnathaichte A’ Chomuinn tir am bheil iad a’ comhnaidh. Aig an am so a’ dol air adhart gu sunndach. Tha na croileanan de’n bhliadhna is dualach gu’n teid an cuimhne leughaidh a’ coinneachadh an comhcheangal air ais gu duthaich an oige. Bu chiatach nan ri iomadh meanglan tuath is deas. Is e tha duisgeadh a leithid sin de chuimhne na ann ach gnothach iongantach gu bheil cho fogaraich gu gnlomh—eadhon gu bhi ’n am liutha foghlumaiche ag ionnsachadh na canain. buill de’n Chomunn air sgath na canain is Ma tha ar cainnt a’ fulang a thaobh na a’ chiuil—agus ’n am buill de Chomunn air h-aireamh a tha ’ga labhairt, tha i gun bith eile mar an ceudna aig a bheil leas is teagamh a’ fas a thaobh na h-aireamh a tha buannachd na G-aidhealtachd anns an amharc. ’ga leughadh. Faodar a thaing sin a thoirt * * * do’n Chomunn. Agus airson a’ chiuil tha an Is cleachdte leinn anns a’ cheud mhios de’n luchd teagaisg ag oibreachadh gu surdail. bhliadhna gearr iomradh a dheanamh air Tha coisirean an iomadh cearn, eadar oigridh saothair A’ Chomuinn feadh na bliadhna a is inbhich, a’ cleachdadh gu dian, agus ag tha air ur thighinn gu crlch. Anns an t-seadh ullachadh fa chomhair nam Mod dhuthchail. so is e sgeul taitneach, misneachail a tha ri Tha lan dull gum bi aireamh mhath de aithris. Is eol do’n leughadair cho soirbheachail choiseirean an taoibh tuath comasach air is a bha Mod Dhuneideann. Thug sin togail Mod Mor Inbhirneis a fhrithealadh, oir tha air leth do’n Chomunn a thaobh da nl—eadhon ceann bhaile na Gaidhealtachd goireasach craobhsgaoileadh agus ionmhas. Is mor an dhaibh an coimeas ri bailtean an taoibh deas. cothrom do’n aobhar gu’n cruinnicheadh am * * * Mod an ceann-bhaile na rioghachd, far an Is comharradh cinnteach air beatha is cluinn na ceudan coigreach an cedi G-aidhealach spionnadh gu bheil Comunn na h-Oigridh an airson a’ cheud uair. Mhothaich sinn gun deidh greim daingean a dheanamh air aire tainig deagh aireamh de bhuill ura a stigh do’n agus meas an t-sluaigh. Is airidh an gluasad Chomunn ri linn am Mod a bhi an Duneideann. sin air deagh mholadh, oir is e crloch araidh Is ceart gu’n biodh am Mod air uairibh anns na a’ ghluasaid, a’ chanain a dheanamh urramach 50 AN GAIDHEAL. Am Faoilteach, 1936. an suilibh na b-oigridh. Ma bhios an TREASURE HILL. ginealacb 6g suarach mu’n Ghaidhlig is deimhin gu faigh i bas an nine aithghearr. Ach air an laimh eile ma gbabhas an oigridh ritbe le By Dr. Alexander Macintyre. uaill is tlachd is fior gu faigb a’ cbainnt aonnda In the leisure hours of evening who does nuadh de bheatha. Tha an comunn ur so not take pleasure in sitting down by the fireside a’ deanamh feum de na h-innleachdan a gblacas thinking musingly of the days we have passed, uidh na h-6igridh, mar tha cluichean is of the people whom we knew, and of the campaichean ; acb is i crioch shonraicbte nan happenings that came our way in that beautiful nitbean sin uile gu’m bi an oigridh a’ labbairt land in which we all spent our youth? na Gaidhlig. Cumadh gach neach a’ chrioch In such circumstances were written the sin anns an t-sealladh mus toir e breith chlaon following verses. air a’ ghluasad ur so. The first verse contains only a very simple * * * truth, known to every one; but, is it not an impressive truth—the thought of that wonderful Guidbeamaid buaidb leis gacb gluasad is thing called memory, through which we can oidbeirp a ni stritb a chum leas nan Gaidbeal see the people, and scenes of the past, pass a chuideachadh. Is trie a chluinnear nacb before us again in the present ? mair a’ chanain anns a’ Ghaidhealtachd mur Closely allied to the memory is that other bi daoine anns an duthaich gus a’ chainnt a faculty which we call our imagination, through labbairt. Ach ged tha sin cinnteacb, gidheadh which, on hearing the simplest tale, we can chan eil dearbhadb sam bitb againn gu labbradh form pictures of scenes and men of ancient an sluagh Gaidblig, ged a rachadh an times, as if they belonged to our own memory. suidheaebadh anns na glinn gu socair We might say that those mental pictures comhfburtail. Chan e cion an airgid gu leir are really racial memories. a dh’fhagas an Gaidbeal gun Ghaidblig. Acb The memory of the Celtic peoples goes further is ann a chion eud is uaill a dhuthebais a back in time than that of any other people in cbailleas e a ebanain gu tur. Is e dreuchd Europe. A’ Cbomuinn an t-eud sin a chumail bed. An old Greek, who lived over two thousand Tbachair e anns na laithean a dh’fbalbh, gur years ago, tells us of an old Celtic chief who ann mar gheibbeadh oganach Gaidbealach was asked if there were anything that the air adhart ’na chrannchur, a tboisicheadb e Celts held in fear, and, who answered that they air dimeas a dbeanamb air a chainnt mhathrail. had fear of nothing except that the heavens Mar sin chan eil e idir a’ leantainn gun gleidhear might fall or the ocean sweep over the Kind. a’ Gbaidblig ged bbiodb tuatb anns na glinn. From those few words we can form a dreadful Acb is e An Comunn, no a leithid, a chumas picture of a fearsome happening, and, truly, na Gaidbeil cuimhneachail air na nitbibh a we may say that that picture is really a memory, tba ullamh gu dol a sealladb mur cumair iad that belongs to the Celtic peoples, of some bed gu curamacb. catastrophe that happened ages ago, long before any historical records were written in Europe, for geologists tell us that just such a GAEL1C-ENGLISH NEW TESTAMENT. calamity did actually take place in Europe. In the December number of this magazine The accompanying verses relate to legendary I mentioned that the Gaelic would be on the events the details of which are long forgotten. one page, and the English on the opposite page Behind the farm of Achtercairn in Gairloch, of the forthcoming edition of the New Testa- Ross-shire, there is a little hill called Torr na ment. My attention has, however, been drawn h-Ulaidh, or the hill of the treasure. to the fact that both languages will be on the Between it, and the higher hills, is a little same page—two columns on each page, and glen through which one can climb to a pass the Gaelic and English beside each other on the that opens on to the corries and defiles of the same page. This will make the edition all the hill-land. more readable and useful. All Gaels must In one of those corries lies a small loch called feel grateful to the National Bible Society Lochan nan Arm, or the Loch of the arms of Scotland for their enterprise in putting such (weapons). a welcome book in the hands of readers of all Local folk-lore tells us that a treasure was once ages. Whenever the volume appears, we trust buried at the back of this hill by people fleeing it will be very extensively bought and read, from an enemy, and that it remains hidden as it deserves to be. N.R. to this day. Am Faoilteach, 1936. AN GAIDHEAL. b\ Similarly, it is said of Loclian nan Arm that Beyond, thy far side moors, caressed a body of men in flight once threw their heavier In sunshine, glow in glittering hue : arms into this loch in order to lighten them- The Misty Island, in the west, selves for the climb over the heights. But stains the sky a deeper blue ; No detail is given as to how, or to whom, or And high, the heaven’s ardent glow when, or whence came those misfortunes, Strikes fire upon the mountain crags, but there is every reason to believe, that an Be-hazing field and fen below, invasion of Vikings had been responsible for And shimmering o’er thy rocks and crags. the flight. And, when a calm steals o’er thy land, Treasure Hill is directly on the path of flight All things in silence droop and peace, from the coast to the hills, and the back of this Save where the waves break on the strand tor is the first place where an opportunity could In measured stroke, and never cease, be found to bury treasure, out of view of sea And, neath their banks, thy murmuring burns and shore. Among the stones, in playful glee, If the burdens were too heavy to carry Entice them on through many turns quickly over the steep and high hillside, and the From mountain fastness to the sea. pursuit very rapid, this is the spot where they At Achtercairn thy higher hills would have to be hidden. To eastward form a guarding wall, And from their clefts and upland hills TREASURE HILL. Come laughing streams in waterfall; And, southward, Boishven beholds A Tale of Gairloch. Thee from her throne, a very queen, (Translated from Gaelic.) Her lower flanks in many folds Though fades the bloom upon the brae ; Of forest draped, in shades of green ; Though falls the mantle from the tree ; Her head aloft and golden-crowned; And love and hate have had their day ; Her shoulders even formed and spare ; Yet, all are there in memory. Her breast bejewelled, silken-gowned ; Her sides so even moulded fair—- In legend comes to us the tale The ben of our desire and love, Of havoc robber bands have wrought; Of most alluring, regal charm, But, who or what can now avail There ruling from her seat above To lift the veil from scenes forgot? O’er fiord and ford and field and farm ; But—let us seek the silent grove : While, on each side, the mountains join There’s dreamland in its stilly shade ; To pay their homage to her grace— And we shall see how legions strove, Beinn Ailiginn and Beinn an Eoin Of old, and how they lived and played ; Upon her turn a smiling face ; While murmuring burns carol a lay And, at her feet, hills offer her, In muffled tone and crooning rhyme, Each in its garment richly decked Like whispers from the land of fay, Of heather green or stately fir, Of far off hidden things of time. Their lasting fealty and respect. Who, that has passed by thee, Loch Gair, Our Gairloch—beautiful thou art; His boyhood keeps not sweet in mind Thy people gentle, brave and kind : The wander-joy mid scenes so fair, Peace rules today o’er hearth and heart; Where paths by strand or corrie wind ? But, thou hast sadder days in mind. Wide, open to the ocean, free, On Achtercairn’s warm breast a band In blue and silver, miles on miles, Of boys, we often heard the tale : The lofty, rugged rocks thy sea By Loch nan Arm we’d often stand, In strife or play forever wiles. And Torr na h-Ulaidh’s summit scale. Upon a peerless summer’s day Our thoughts on things we had been told Superb the view upon thy strand— Of far off days by loch and field— Thy blue waves break in white to stray How, yonder, men hid pots of gold, In lacy lines on golden sand. And how their weapons they concealed, A mirror set in air, thy tide And how there was no man alive From shore to distant ocean sweeps : Who knew to whom or when or whence The fragrant meadow by its side There came such horrors that could drive In peaceful slumber fastly sleeps. A race of hardy heroes hence ; 5$ An GAIDHEAL. Am Faoilteach, 1936. Or, where the gold, lay underground, na h-Eorpa, oir aig an am seo, thoisich cuid de That left us but a name behind : mharaichean na Spain air deanamh dealbh- As follows, perhaps, I may have found chlar air suidheachadh a’ chuain-an-iar, anns The truth, as far as one can find. a’ bheil moran eileanan air an comharrachadh a (To be continued.) mach led mar a tha:—“ Innis Bhranain,” 0 “ Innis Bhrasail,” “ Innis Mhannain,” “Innis Teirnciri,” “ Innis Antilla ” agus cuid eile. TIR NAN OG. Bha so timchioll mu dheireadh na coigeamh linn deug. Aig a’ cheart am ri so, tha sinn a’ By Donald Gillies. fiosrachadh gu’n robh cuid de mharaichean First Prize, Mod 1935. Shasuinn a’ strf ri deanamh taisdeal-chuain An deidh do’n t-soisgeul a bhi air a thoirt a’ dh’fhiachainn am faigheadh iad a’ mach do ’na duthchannan so, chaidh beachdan eileanan iomraiteach a’ chuain-an-iar. Tha dhaoine a thaobh Tir nan Og atharrachadh fear de sgriobhaichean Shasuinn “ Uilleam gu mor. Bha eileanan a chuain-an-iar nis air Betoner ” ag radh gu’n d’fhalbh a’ bhrathair- an tuigsinn mar eileanan talmhaidh do’n robh ceile fhein “ Iain lai ” air taisdeal cuain a e’n comas do neach ’s am bith a dhol, ach “ Bristol ” an Sasuinn, air an 15mh la de mios gu’n robh iad cho fada mach ’s a’ chuan lull 1480, a dh’iarraidh Eilean “ Bhrasail,” ’s nach robh daoine gle chinnteach c’ ait ’an agus cuid eib de eileanan a chuain-an-iar, rachadh iad g’ an iarraidh. Chaidh innseadh ach, gu’m b’eiginn dha tilleadh air an 18 mh do Bhran Mac Feabail le fear Barantas, gu’n robh la de’n t-Sultuinn, as eugmhais aon de na e air iomradh gu’n robh ceud gu leth de eileanan h-eileanan sin fhaighinn a mach. Tha ris a mach fada thar druim a chuain-an-iar air Spainteach iomraiteach “Pedro De Ayala,” ag Eirinn, agus gu’n robh gach aon aca cho mor aithris, an litir a sgriobh e air 25 mh luli 1498, ri da uiread Eirinn. Rinn Bran Mac Eeabhail ’n uair a bha e an Sasuinn ;—gu’n deachaidh (dh’eug e 577 a.d.) deiseil bata ’s sgioba, tri moran taisdeil-chuain a dheanamh anns na fichead’s a coig deug de mhanaich, agus sheol seachd bliadhna a chaidh seachad, le cuid iad a mach fada do dhiomhaireachd a’ chuain- de mharaichean a Breutainn a stri ri bhi deanamh an-iar a’ dh’iarraidh “ Tir nan Og.” Thug iad oidheirp air “ Innis Bhrasail ” agus “ Innis seachd bliadhna a’ seoladh air feadh a’ chuain, Antilla ” fhaighinn a mach. agus fad na h-aimsir sin fhuair iad a’ mach moran eileanan air an tug iad ainmean, mar Tha e coltach gu’n do dhuisg iomraidhean a tha—“Eilean nam Ban” : “Eilean Subhach” mu thaisdeal-cuain nam Breatannach, suas agus fear eile a bha iad a smaoineachadh, maraichean na Spaine air son iad-fein stri “ Tir nan Og.” a dheanamh gu bhi faighinn a mach eileanan Timchioll air ceud bliadhna an deigh so rinn diomhair a chuain-an-iar, oir tha sinn a’ fear ri ’n abradh iad Mealduin deiseil air son fiosrachadh gu’m bheil aon dhiu de ’n ainm taisdeal-cuain, a dh’iarraidh “ Tir nan Og.” “ Martuinn” fear-iuil mara iomraiteach, ag Dh’ fhalbh e le sgioba, tri-fichead fear, agus aithris, timchioll mu’n am so, gu’n do sheol chuir iad sachad da bhliadhna is seachd miosan e-fhein a mach do’n iar cho fada ri da cheud- air a’ chuan far an d’fhuair iad moran eileanan deug de mhiltean, far na thog e caoban do fhiogh neonach. Thugadh dhuinn iomradh air deich neonach, a bha e dearbhte chaidh a shnaidheadh thar fhichead de na h’eileanan sin, mar a bha le faobhar iaruinn geur. “Eilean nan Ian, aig a’ robh comhradh ” ; Tha againn mar an ceudna “ Pedro Correa ” “Eilean nan Craobh-ubhla”; “Eilean nan daoine Spainteach eile, agus brathair-ceile do’n air an robh craicinn dhubha ” ; “ Eilean na mharaiche ainmeil sin “ Columbus ” ag radh Lasrach mora (Beinn theine) “ Eilean Gloine ” gu’n do sheol e fada mach do’n iar, far na thog (carraig eighe); “ Innis nan Saoi ” Innis e slatan mora fada snaimeach—a bha fosgailte an Lochain Neonaich,” arms an robh uisge a nam broinn, ’sa bha comasach air ceithir bheireadh neach air ais gu oige. Is e’n doigh seapain fiona a chumail eadar a h-uile snaim, a fhuair iad gu’n robh a leithid so de chumhachd agus a bharrachd air so, gu’n cuala e gu’n anns an loch, gu’n tug iad an aire do dha deachaidh dithis dhaoine neonach a sheideadh sheann ian, ’gan nighe adh fhein ’san uisge, agus a stigh air cladach eilein bhig a a ris a spionadh nan scan itean, as a cheile, gus b’aithne dha, fada mach ’s a’ chuan, agus mu dheireadh gu’n d’fhalbh iad air iteig mar nach robh cruth nan daoine sin, idir, coltach ris coin oga. na daoine a bha fuireach ’s na duthchannan An deidh taisdeal-cuain Mhealduin bithidh so; oir, bha iad moran na bu leatha ’san e coltach gu’n do sgaoil iomraidhean mu na aodann na daoine “ Crlosdail ” na tire so. h-eileanan siar, air feadh iar-dhuthchannan [A’ Chrioch.] Am Faoilteach, 1936. AN GAIDHEAL. 53 LEAVING CERTIFICATE Cha leighiseadh leigh e, EXAMINATION, 1935. ’S a chreuchdan a’ dol am braisead, Tonnan d ’a fhuil chraobhaich GrAELIC—Lower Grade. A’ taomachadh as a chraiceann; An t-sealg a rinn na daoine Tuesday, 2nd April—9.30 a.m. to 12 noon. Gun saothrachadh fada air astar, The value attached to each question is shown in Gun uchdach a dhlreadh, brackets after the question. Ach eadar a’ ghrlosach’s an stairsneach. N.B.—Begin the answer (or fair copy of an answer) ’S an dithis thug am binne, to each question on afresh page. Write legibly ’S a dh’fhag e an sin ’n a shineadh, and neatly, and leave a space of half an inch B ’e am breitheamh rinn a dlteadh, between the lines. Marks may be deducted for ’S b ’e an giomanach rinn a leagadh; bad or crowded writing and for bad spelling. ’S chan fhagadh iad slos e Nam faigheadh e firinn is ceartas : 1. Translate into English, paying careful Cha d’ rinn e riamh eucoir, attention to idiom; ’S deagh bheusan aige mar fhasan. Bha bothan beag tigbe an oir na coille mu Theannadh e ri eigheach thuaiream da mhlle dh’ astar uainn. C’ arson Gu h-eifeachdach is sinn ’n ar cadal, a thogadh am bothan so an tus chan fhios Is dhuisgeadh e gu leir sinn, domh, acb aig an am air a bbeil mi ’g iomradh, ’S gun eireamaid anns a’ mhaduinn. bba sinn a’ deanamh tigb-sgoile dheth. A reir coltais, cba do thogadh ord no inneal Donnchadh Mac an t-Saoir. (20) iaruinn sam bith air clachan an teampuill so; ni mb a chaidh aol no lathach a thogail a 3. Translate into Gaelic :— bhallachan. Bha toll tri-chearnach air gach A herd-boy at the farm near my house puts ballataoibh dheth a bha deanamh gnothaich air his dog to a curious use. A great part of his son uinneagan; ach uinneag de shebrsa sam flock are sent to pasture on the carse-ground* bith cha deach riamh a chur annta, is bha iad across the river, and when the boy does not mar sin fosgailte ris na siantan. Bha toll eile want to go across to count them and see that am mullach an tighe, coltach gu lebir air son they are all right, deterred from doing so by luidheir; ach chan fhiosrach mi gun d’ amais the water being flooded, or from any other an toit riamh air dol a mach an rathad sin. reason, he sends his dog to swim across and Cha robh de dhorus air an fhardaich so ach collect the sheep on the opposite bank, where sgathach bheithe nach cumadh a mach aon he can see them all distinctly. Though there chuid gaoth no uisge. ’Nuair a bhiodh an are other sheep on the carse belonging to different sneachd ’ga chur ’s ’ga chathadh chuireamaid people, the dog only brings his own flock. After sgroth ’san uinneig taobh na gaoithe, ach bha they are counted and pronounced to be all cho beag dion anns an sgathaich ’s gum biodh right by the boy, the dog swims back again to an sneachd cho domhain air urlar an tighe ’s his master. 0. St. John. (20) a bhiodh e air a’ bhlar a muigh. Bha am bothan so air a thughadh aon uair, ach bha e ’san am 4. Write in Gaelic a continuous story, based on so air cinntinn thairis le feur dosrach, uaine. the following summary, and complete it in A reir no chuimhne-sa air a’ ghnothach, chan your own way. Give it a title. The story urrainn domh radh gum b’e tigh-sgoile should be about one and a half times the comhfhurtachail a bha ’n so ; ach biodh sin ’s length of your answer to question 1, and a roghainn da, ’s ann ann a fhuair mise a’ should on no account exceed twice that mhor-chuid de’n fhbghlum leis an do chuir mi length. Failure to comply with this instruction m’aghaidh ris an t-saoghal. may lead to a loss of marks. D. MacEacharn. (20) A blacksmith in a remote Highland village slew accidentally a near relative of the chief. 2. Translate into English, paying careful The blacksmith was taken before the judge and attention to idiom :— condemned to death. The chief peasants and Marbhrann Coilich. clansmen of the village joined together and B ’e sud an coileach ceutach, begged the judge that the blacksmith should Bha coslach ris a’ bheucaig; not suffer—he was necessary to the place, to ’S an uair a chaidh a reubadh shoe horses, mend wheels, sharpen swords, etc. B ’e an deisinn learn bhith ’g a fhaicinn. * parse — faiche, f. 54 AN GAIDHEAL. Am Faoilteach, 1936. But the judge said,: “How then can justice be Is trom a dh’ fhas orm an iargainn, done ? ” The peasants answered that there Is goirte t’ar-sa na’m fiabhras : were two weavers in the village—for so small Mo chomhdhalta aluinn deas ciatach a place one would be enough— An deis a reubadh gu dluth. (Complete the story in your own way.) (20) Mile mallachd do’n laimh sin A ghabh cothrom is fath ort, A thug an comas do’n lamhach, GAELIC ’N uair chuir e ’n Spainteach r’ a shuil; Higher Grade—(First Paper). Sgeula soilleir a b’aill learn Tuesday, 2nd April—9.30 a.m. to 11.30 a.m. Gun cluinnte am follais aig each, E bhith dol ri cromaig le faradh, The value attached to each question is shown in Gus am miosa dhasan na dhuinn. brackets after the question. Ge b’e neach a rinn plot ort N.B.—Begin the answer (or fair copy of an answer) Le droch dhurachd o thoiseach, to each question on a fresh page. Write legibly Bu dana a’ chuis dha tighinn ortsa, and neatly, and leave a space of half an inch Na do lotadh as hr ; between the lines. Marks may be deducted for Bha ’n a run bhith gu h-olc dhuit, bad or crowded writing and for bad spelling. ’S gun de chridhe aig aodann a nochdadh : 1. Translate into idiomatic English :— ’S aim a thain’ e samhach mu ’n chnocan, Bha na h-Eileanan an-iar a’ snamh an ’S a ghabh ort socair o d’ chul. teas-ghathan soillseach na greine, is an cuan ’S e mo dhiubhail a thachair anns an robh an cuilbhsteidh air an suidheachadh An am do ’n fhudar ud lasadh, mar loch boillsgeach de sheudan leaghte, a’ Nach robh de d’chairdean an taic riut dealradh is a’ crbnan le aiteas, bho’n ionad Na bheireadh aicheamhail diubh ; anns an robh fairge is adhar a’ coinneachadh ’S a liuthad fiuran deas tlachdmhor, a cheile gu ruig gob gach rudha a bha ’gan Nach gabhadh curam roimh bhagradh, tilgeadh fein mar bheochreutairean am A chuireadh smuid ris an Apuinn, buillsgein na fairge gu faochadh a thoirt dhoibh A chionn gum faiceadh iad thu. bho’n ain-teas a bha a’ sior dhortadh mu an Donnchadh Mac an t-Saoir. (25) cinn. Bha duine is ainmhidh aig fois, is phaisg 3. Translate into English, or turn carefully into an eunlaith fein an sgiathan siubhlach, is leig :— iad dhiubh an ceilear gu fionnarachd an trath- Sgeul air Domhnall mac Eoin Mhuideartaich. fheasgair ; cha robh deb a adhar, is bha eadhon Do eirigh Alasdair nac Colla agus rainig an Nadur a’ leigeil ris, mar mharbh na h-oidhche, loisdfn ina raibhe Domhnall, agus do raidh gu bheil fois air a ceadachadh an teas a’ ris : “A Dhomhnaill, a mhic, dean ullmhughadh mheadhon-la. B’ e an cuan fein an aon chreutair ar do mhuinntir do chum creach do thabhairt oir is creutair e da rlreadh am beachd a’ do’n champa, agus m racha leat acht do Ghaidheil, nach robh aig fois, ach cha do mhuinntir fein agus lucht eoluis do’n tfr am bi ghabh an cuan lan fhois riamh bho an la a ar n-ordughadh.” Tugadar creacha mora thugadh fuasgladh dha bho cheanglaichean is do’n champa a n-aimsir athghoirid. Do thaitin a leigeadh ruith dha air aghaidh a’ chruinne- sin le Muntros agus leis an arm uile, ionnus che. Tha e an diugh mar a bha e air an la gur b’e Domhnall agus a mhuinntir is mo do aillidh ud a’ taomadh is a’ plosgail ris gach rinn de chreachuibh d’a raibh ’san arm uile. rudha is ris gach geodha air cladach Eilearaig, Do bhiodh moran de Ghaoidhealuibh eile do mar a bha is mar a tha e ris gach rudha is churthaoi do thogbhail chreach ag imtheacht geodha eile a bharr orra eadar sin is taobh leis na creachuibh do-m'dis d’ionnsaigh a eile an t-saoghail. dtfortha fein, gan chead d’an giniral. Nf E. MacDhughaill. (25) dheanadh mac Eoin Mhuideartaigh an nf sin, oir m leigfeadh neach d’a mhuinntir le creich 2. Translate into idiomatic English :— no le cobhartach uadha. Agus adhbhar eile, Cumha Chailein Ghleann lubhair. nar bh’urusda do mhuinntir d’fhearuibh na ’S e do chadal gu siorruidh n-oilean teacht le creachuibh d’ionnsaigh a A dh’ fhag m’aigne cho tiamhaidh ; dtfortha fein o’n mhachaire ghallda. Tug se Is trie smaointeana diomhain creach 6 Mhachair Aonghuis, agus is e do A’ tighinn gu dian orm as ur ; chreach an Mhaoirne. Tarla sean duine Am Faoilteach, 1936. AN GAIDHEAL. 55 onorach dhoibh agus iad ar an chreich sin, 3. Translate into Gaelic :— agus a gceann gach sgeil eile dar innis doibh, (1) They suspect me of having stolen the adubhairt nar chreachadh an Mhaoirne 6’n eggs. aimsir do creachadh le Domhnall a h-Ile an (2) It is all the same to us whether you bhliadhain tug se cath Gairbheach do Dhiuc come or go. Murchadh, “ agus saoilim, a oganaigb, gur ar (3) It is hard to believe you, in view of the sliocht nan daoine sin ata sibhse, masa sibh many lies you have told already. Caipdm Chloinn Raghnaill.” (4) When half way up the rock, he became “ The Book of Clan Ranald.” (15) dizzy. (5) Edinburgh is one of the most beautiful cities in Europe. GAELIC. (6) Ask the man sitting opposite you for a Higher Grade—(Second Paper). match. Tuesday, 2nd April—1.45 p.m. to 3.45 p.m. (7) I think four pence halfpenny too much The value attached to each question is shown in for that loaf. brackets after the question. (8) In the early evening I met an old man N.B.—Begin the answer (or fair copy of an answer) who asked me the time. to each question on a fresh page. Write legibly (9) Well, did you manage to catch any and neatly, and leave a space of half an inch fish today ? between the lines. Marks may be deducted for (10) Though I have only one eye, I see well bad or crowded writing and for bad spelling. with the eye I have. (20) 1. Write an essay in Gaelic, of not more than two pages in length, on any one of the following subjects:— GAELIC (a) Am baile againn fhein. (b) The attractions of the Highlands or Higher Grade—(Second Paper) Islands as tourist resorts. Tuesday, 2nd April—1.0 p.m. to 1.30 p.m. (c) Describe as vividly as you can any scene This paper must not be seen by any candidate. from Highland History. To be read out by the Teacher at 1.0 p.m. in the (d) Life in a Highland School Hostel. presence of the Supervising Officer. (30) To be written by the candidates on the separate 2. Translate into Gaelic:— sheets provided, which must be collected before In Glen Sligachan, Skye. the Second Gaelic Paper is distributed. While I was brooding, the riders and their guide were getting well ahead. The ponies Directions for Teacher. were little shaggy rascals, with short stumpy 1. Inform the candidates that they may not ask legs twisted like sticks of blackthorn, knees for the repetition of any word or pharse. stiff as rusty hinges, and never on any account 2. Read the passage aloud distinctly and to be coaxed into a trot; small eyes, where deliberately, but not slowly, the object being drowsiness and mischief met; their invariable to bring out the meaning of the whole as pace was a walk, slow but steady ; and when clearly as possible. left entirely to themselves, they could be 3. Then dictate the passage slowly, saying each relied on to pass safely where the most cautious group of words (as indicated by vertical lines) foot-traveller stumbled. The little fellows twice, and pronouncing every word very seldom erred. They planted their feet alike distinctly. The punctuation should be on the rolling stone and the slippery rock, indicated. choosing sometimes the most unlikely passages, 4. After an interval of five minutes read the and avoiding by instinct the peat bog and the text over again in the same manner as on green morass. Only when the unskilled rider the first occasion, but do not on any account in his human vanity, fancied to improve matters repeat separate words at the request of by using the rein, and guiding the beast into individual candidates. what looked the right way, did rider and steed DICTATION. seem in danger of getting into trouble. Gun teagamh tha dluth-cheangal | aig Robert Buchanan. (25) faireachdaidhean chreutairean | ri an cail- 56 AN GAIDHEAL. Am Faoilteach, 1936. aigne, | ach air a shon sin | bidh sinn ag SECRETARY’S NOTES. gabbail tlacbd | ann a bbi ag creidsinn | gu bheil a’ cbuid as miosa air ar cul. | Cba tig diobradh | air a’ ghealladh | tha an cois Nollaig Cbridbeil is Bliadhna Mbatb Ur imeacbd Naduir, | ged bhios na siantan Sin ar guidhe dbuibh gu leir, greannacb. | Tbig a’ ghaotb an ear | bbo Biodh gacb la dbi mar is math leibb cbriocban Ruisia | cbo geur is cho nimbeil | ’s a bba i an uiridh, | agus ar leinn gun giulain i Le slainte’s fallaineachd ’nur ere ; | air a sgiatban | saigbead na’s nimheile, | Gun gbainne poir, no stoir, no earrais, ann an seagb eile, | na rinn i riamh ; | oir tba Ach slth is maitbeas fad bhur re, aice ri seideadb I tbairis air a’ Grbearmailt | Comuinn cbaidreach mu bhur cagailt, mun ruig i sinn. | Acb cumaidb sinn ar sron Guth nam beannacbd anns gacb beul. direach ’n a h-agbaidb | gu neo-sgatbacb. | Bidb lucbd nam bailtean mora | ag gearain gun cuir fuachd na gaoitbe an ear | crith troimb an It is encouraging to record, that the various com, | ged bbios eideadb blatb | air a Branches of An Comunn are having well- sbuaineadb umpa ; | acb ciod e an coimeas [ attended meetings this session. There are a tba aig an staid | ri cor cbroitearan | air also many Gaelic Classes in town and country, latba reotbairt, | a’ buain feamaxm ; | am and this may be taken as a true indication of bogadb gus na cruacbanan, | trang a’ deanamb the real interest taken in the language. an ratba deiseil | mun tig an lionadb ? Provincial Mods are, to a large extent, D. Mac-a-Phi. (10) responsible for the renewed interest in Gaelic matters in the rural areas. Local Committees are preparing for these Mods, and already AN SGOIL GHAIDHLIG. Kintyre and Dailriada have issued their Bithidb an Sgoil Ghaidblig air a cumail am syllabus. * * * bliadbna ann am Port Ilean an He. Is ann air Di-mairt, an ceatbramb la deug de’n lucbar, a db’fhosglar an Sgoil agus bithidb We have just received a copy of the Syllabus i a’ dol air a h-adhart gus Di-haoine, an of the British Columbia Gaelic Mod to be held seacbdamh la deug de’n Lunasdal. in Vancouver, on 5th, 6th, and 7th March. Tba trl clasaicbean Gaidhlig gu bhi ann am There are competitions for Juniors and Seniors, bliadhna:— and the syllabus provides for four competitions (a) Clas Toisichidh, Fear Teagaisg, Mgr. in the Literary Section; eight in the Oral Niall Orra, F.E.I.S. Section ; fourteen in the Vocal Section, and (b) Clas Meadhonach, Fear Teagaisg, Mgr. six in the Instrumental Section. As yet, there Lachann MacFhionghainn, A.M. is no provision made for Choirs, but no doubt (c) Clas Ard, Bean Theagaisg, A’ Mhgn. these will follow as the influence of the Mod Anna Nic Mbaoilein, A.M. increases. We wish the British Columbia Clas Ealadbain Ch6ilteach, Bean Theagaisg, Mod Committee every success in their laudable A’ Mhgn. Mairi Nic Gille Bbrighde. efforts to stimulate interest in Gaelic. Clas Seinn, Fear Teagaisg, Mgr. Niall Orra, F.E.I.S. Mr. John MacDougall, Glace Bay, N.S., is Clas na Clarsaich. responsible for adding seven names to our roll Is e cosdas na Sgoile:—Na Clasaicbean of members, all from the Maritime Province uile, 30/- ; Gaidhlig a mbain, 25/- ; Ealadbain of Nova Scotia. We are much indebted Cheilteach, 10/-; Seinn, 5/-; Clarsach, 21/- to Mr. MacDougall for this splendid piece of airson bball Comunn na Clarsaich, agus 25/- propaganda, and we thank him most cordially airson muinntir eile. for his practical interest in An Comunn. The following are the members referred to:—J. J. Maclnnes, Esq., Sydney; Capt. J. L. BRANCH CONSTITUTION AND RULES. MacKinnon, Glace Bay ; Rev. S. P. MacDonald, A new supply of Branch Constitution and Rules Sydney; Rev. Vincent MacDonald, Glace has been prepared in five difierent colours, so as Bay; William S. MacDonald, Glace Bay; to have them available for successive years. These Donald MacDonald, Glace Bay; James H. mayare soldbe had at on3/6 application per 100, postageto the General extra, Secretary.and they MacNeil, Sydney. Am Faoilteach, 1936. AN GAIDHEAL. 57 Brandies in the Northern Area are arranging The Lewis Mod will be held at Stornoway for Flag Days in aid of National Mod Funds. on Thursday and Friday, 18th and 19th June, The first of these was held at Latheronwheel and following the success of the Laxdale Junior on Saturday, 21st December. The Branch Choir at the National Mod, competition will at Kilmuir, Skye, is arranging for a Flag Day no doubt be even keener this year. Thirteen towards the end of this month or beginning of Junior Choirs competed at last Mod in February. Other Branches intending to organise Stornoway. Flag Days should communicate with the Mod * * * Local Secretary, Mr. John N. MacLeod, Kirkhill, Inverness, or with the General Secretary It is pleasing to record that in the most of in Glasgow. Sutherland, Gaelic is coming into its own. * * * During the Organiser’s visit to the Branches The first of the Provincial Mods to be held in the Kinlochbervie District, Chairmen’s in the Northern Area, in 1936, is that of remarks, Organiser’s addresses, songs, in fact, Badenoch and Strathspey. This Mod is to be everything was in Gaelic. Very satisfactory held at on Friday, 3rd April. It progress is also being made with the teaching is expected that several Teams will compete of Gaelic in the Schools of that district. The in a Gaelic Drama Competition which is to be members of Comunn na h-Oigridh contributed staged on the eve of the Mod. A similar com- largely to the success of the Ceilidhean. petition held at Grantown, last year, proved very successful. Mr. MacPhail is at present experiencing a * * * keen demand from Branches for suitable Gaelic The Lochaber Mod has been arranged for Plays to be undertaken as part of the winter’s Friday, 22nd May, at Fort William. Mr John work. This is most promising but Gaelic MacDonald, An Comunn Music Teacher, is dramatists should follow the example set by at present preparing Choirs at Arisaig, Morar, Mr. Marjoribanks, and write short one-act and , and is meeting with much success. plays to meet this demand. The need is The thanks of all lovers of Gaelic are due to the clamant here. Rev. Canon MacNeill, Morar, for the keen interest he takes in the work of An Comunn The Gaelic people of Inverness, in general, in the district. Mr. Lachlan MacKinnon, M.A., learned with deep regret of the death of Miss is Secretary for this Mod, and he will be pleased Catriona Macfarlane, who was actively associated to supply copies of the Mod Syllabus to intend- with the Gaelic cause in Inverness and ing Competitors. District for many years. She died in a Nursing * * * Home in Edinburgh. Her remains were taken The East Sutherland Provincial Mod enters to Portree, and on passing through Inverness, on its fourth year, and will be held at Brora, were met by a large body of friends in as formerly, on Friday, 5th June. Mr. David Inverness Station. A short service was held, Grant, the energetic Secretary, has arrange- after which, the various Gaelic Associations ments well in hand, and Miss Margaret with which she was identified placed beautiful MacDonald is at present teaching Choirs in the area. Miss MacDonald is meeting with a wreaths on the coffin. splendid response, having seven Junior and five Bidh sinn ’ga cuimhneachadh’s ’ga h-ionndrain. Senior Choirs in training for the Mod. * * * * * * The Syllabus for the Inverness Mod is now At a meeting of the North Sutherland in the hands of most of last year’s com- Provincial Mod Committee, held at Tongue on petitors and anyone interested in the Mod Saturday, 14th December, it was decided to competitions may have a copy, post free, hold next year’s Mod at Durness. Gaelic is from the office of An Comunn. The attention the language of the home in Durness and we of competitors is directed to the Entry Form can look forward to a most successful Mod in enclosed with each copy. This Form must this area. Miss Dolly Gunn, Sangamore, accompany each entry and should reach the Durness, will be pleased to supply intending General Secretary not later than 25th July. competitors with any particulars they may The Choral Booklet is now on sale, price 9d desire. The date arranged for this Mod is per copy, postage |d. When ordering please Friday, 11th September, state Staff or Solfa notation. 58 AN GAIDHEAL. Am Faoilteach, 1936. CAMPA COMUNN NA H-OIGRIDH, Com air a’ Champa. 1936. A chionn’s nach bi aite an 1936 ach airson 100 Ball air fad, so an doigh air am faod na Buill Tha Comhairle Clann an Fhraoich a’ tairgseadh aite fhaotainn anns a’ Champa: Campa uidheamachadli airson aon cheud de Bithidh coir aig 25 balaich agus 25 Caileagan Bhuill Comunn na h-Oigridh, 50 Balach airson ann am Feachdan an Taoibh Tuath (’s e sin na seachdain agus 50 Caileag airson seachdain Feachdan a tha fo stiuradh Mgr. Domhnull eile, as na Feachdan a chuireadh air bonn ’san MacPhail) agus aig an uiread sin eile ’san t-seisean so cbaidb, agus a chuirear air bonn Taobh Deas fo Mhgr. Macllle Sheathanaich), tighinn do’n Campa. gu ruig deireadh na Samhna, 1935. Cha ghabhar ach ri Buill a tha os cionn 12 Aite a’ Champa. bliadhna dh’aois. Bithidh an Campa an Sonachan Uachdrach, Cha ghabhar ach suas ri sianar Bhall (eadar Earraghaidheal, 9 mile bho Dhail-Mhaillidh, Balaich is Caileagan) as an aon Fheachd anns air taobh Loch-Odha, agus direach fa chomhair am bheil fo dha fhichead Ball air fad : deichnear Chruachan Beann, an duthaich Dhonnachaidh as an aon Fheachd anns am bheil da fhichead Bhain nan Oran. Seallaidhean as breagha air no barrachd. loch is monaidhean chan eil ri’m faighinn an Air na cumhnantan sin, bheirear coir tighinn Albainn. do’n Champa do na Buill as luaithe chuireas Am a’ Champa. an iarrtus airson aite ann. Campa nam Balach—Di-haoine an 17mh. Iarrtus air aite ’sa Champa—Paigheadh. la—Dir-daoin an 23sa la de’n luchair. Cuireadh gach Ceann-Feachd ainm a’ Campa nan Caileagan—Di-haoine an 24mh. Bhuill, no ainmean nam Ball, a bhios ag iarraidh la—Dir-daoin an 30mh la de’n luchair. aite, a dh’ionnsuidh “Mgr. Seoras Marjori- banks, Sonachan, Argyll,” ag innseadh aois UlDHEAMACHAIDH A’ CHAMPA. gach Balaich no Caileig, agus ag cur 2/6 bho Caidlidh na Buill ann am pailliunan, suas gach Ball mar earlas an coinneamh prls a’ ri sianar anns gach pailliun. Bithidh cainb- Champa. Ma’s e nach eil aite airson Buill thearra air lar gach pailliuin; gheibh gach araidh, cuirear a leth-chrun air ais: ma Ball leaba-champa, agus leaba-iochdrach air tharruingeas e air ais roimh dheireadh a’ a deagh-lionadh le connlaich. Feumaidh gach Ghiblein, bheirear 2/- air ais ; ma tharruingeas Ball 2 phlancaid a thoirt leis. e air ais an deidh sin, cumar an lethchrun mar Aitreabhan eile. unlagh. Tha Talla a’ bhaile air a threasdadh airson Bheirear na h-aitean do na Buill as luaithe seomair-bidh, anns am bi trathbidh air a sholar thig an ainmean a steach. Feumaidh gach tri uairean ’san la. Cumar buth beag anns an ainm a bhi ann roimh’n 15mh la de cheud mhios talla so anns am faod neach milsean, briosgaidean 1936: cha ghabhar ri ainm a thig as deidh sin. agus rudan eile a cheannach. Tha piano-cruit Deanamh suas aireamh an Luchd-Champa. anns an t-seomar so agus is iomadh ceilidh Aitean sam bith nach eil air an lionadh a reir aighearach a bhios aig na Buill ann. Tha’n na doigh ud shuas, faodaidh Comhairle Clann seomar cho mor agus gun deanadh e aite-cadail an Fhraoich an lionadh le Buill eile mar a chi do na h-uile nan eireadh na siantan gu garbh. iad iomchuidh, agus chan eisdear ri gearan Curam a’ Champa—Luchd-dreuchd. sam bith a thaobh an taghaidh sin. Bithidh fear comasach de mhuinntir a’ Chomuinn Ghaidhealaich air cheann a’ Champa, Turus do’n Champa agus Dhachaidh. agus fodha-san bithidh dithis no triuir de Bheirear min-chunntas mu a thurus do gach Chinn-Feachd Comunn na h-Oigridh ’ga Ball fa leth a bhios a’ tighinn, mu thoiseach an chuideachadh. Bithidh Oileanach-leighis, ’na Og-mhios. Cuirear gu feum gach Isleachadh- threas bliadhna, a’ sealltainn as deidh slainte faraidh a bheir Cuideachdan nan Rathad- nam Balach agus Bean-eiridnidh, aig am bheil iarruinn, etc. Feumaidh gach Ball cosdas a teisteanas, airson nan Caileagan. thuruis gach rathad a phaigheadh ; ach mar chuideachadh leo-san a thig as na h-aitean as Pris a’ Champa. fhaide mach, bheirear air ais do gach Ball na Paighidh gach Ball a thig, 17/6 airson buird : phaigheas e tharais air 10/-, suas gu crun. ’s e sin, leth-chrun gach la. Paighidh an Mar eisimpleir, ma phaigheas e 12/6, gheibh e luchd-dreuchd an uiread sin cuideachd. leth-chrun air ais; ma’s 17/6, gheibh e crun air ais. Am Faoilteach, 1936. AN GAIDHEAL. 59 Goireas is coir do na Buill a THOIRT LEO. SUGGESTED SCHEME OF SEWING, 1. Aodach. Thoireadh na Buill leo etc., for Girls in Comunn na h-Oigridh. atharrachadh gach buill-aodaich agus caisbheirt.s By Mrs. Flora Mackinnon, Bearsden. 2. Airson a’ bbuird: sgian, gobbal agu It must, by now, be generally understood that spain. (Gbeibhear cupannan is truinnsearan An Comunn Gaidhealach is providing materials, ’sa Champa). free of cost, to the various Feachdan of Comunn 3. Da phlancaid aig a’ chuid is lugha : na h-Oigridh so that the girls may undertake searadair agus siabunn : cir, brusfhiacal. needlework, embroidery, cutting out, and Is fearr cbta-uisge na cota-drogaid. making garments and other articles, etc. Three Na fagadh Balach sam bith a chaman aig an prizes have also been offered by An Comunn for tigh! “ The best article for personal use, with Celtic design.” A form has recently been sent out to Riaghailtean a’ Champa. each Ceann-Feachd, to be filled in, showing the Feuchar ris a’ Champa so ruith air a’ chuid materials they would like sent to them by the as lugha de riaghailtean, a chum’s gum bi an Committee of Clann an Fhraoich for the above cuid mhath de shaorsa aig na h-uile. Ach purpose. But, as some of the Cinn-Feachd feumaidh gach Ball a bhi umhail do na bhios appear to find difficulty in making up their de riaghailtean, agus bithidh lan choir aig minds what to ask for, the following few Ceannard a’ Champa Ball sam bith a bhriseas suggestions are offered, showing the kind of riaghailt a chur dhachaidh. So na riaghailtean work that Girls of various ages might undertake bunaiteach : and, it is hoped, that they may help the Cinn- (i.) A’ Ghaidhlig a bhruidhinn mar aona Feachd to make their indents for materials, chainnt a’ Champa. which, of course, should be done as soon as possible. (ii.) Gach Ball a bhi taobh-stigh criochan a’ 1. —6-7 years’ old. Sewing, using tacking Champa an deidh suipearach, agus ’sa phailliun stitches in colours for ornamentation—square aige fhein an deidh 9.30. or oblong articles such as mats, tray-cloths, (in.) Gun dol ann am bata’s gun Fhear- etc. Materials—unbleached calico, linen, dreuchd a bhi leis. lineen, derry-cloth. Thread—Coloured thread ; Clark’s D.C.M. or Coton a broder. Bun is Brigh a’ Champa. 2. —8-9 years’ old- Sewing bags such as lap-bags, dorothy bags, nightdress bags, Gum faigh na Buill a bhios ann seachduinn knitting bags, book covers, etc. Materials and de laithean saora a bhios cho sona, aoibhneach thread the same as first year. agus nach dl-chuimhnich iad gu brath iad : 3. —9-11 years’ old. Afternoon apron, tea- laithean fada, fallain a muigh ’san aileadh cosy, curtains, etc. Materials and thread the ghlan: biadh pailt, blasda: cluichean ait, same as 1 and 2. ceol is sugradh gu am miann. 4. —11-14 years’ old. Fine sewing—knickers, (ii.) Gum faigh Buill nan iomadach cearn petticoat, nightdress, overall, using suitable eolas air a cheile; air an doighean-labhairt material such as white and pastel shades of eugsamhail; air fiosrachadh is smuaintean calico, phildonna, nainsook, dorcas cambric, each a cheile—an compharteachadh-beatha etc. These can be decorated with designs in sin a tha cho luachmhor a chum daingneachadh coloured thread, preferably Celtic. Paper ruintean a’ Chomuinn do’m buin iad. patterns for cutting out can be sent for these (in.) Nach bi ach Gaidhlig ’ga cleachdadh articles, costing from 3d. to 6d. each. araon le Buill agus le Luchd-dreuchd fad na 5. —Over 14 years’ old. Tray-cloths, tea- h-uine, rud a neartaicheas an greim agus am cloths, cushion covers, table-scarfs, chair-back, meas air Canain chaomh nam Beann. curtains, etc. Materials—linen crash, Celtic or (iv.) Biodh an Campa so ’na aite-araich other canvas, etc. Thread—Coton a broder, as an togar daoine agus mnathan a bhios ’nan D.C.M. or wool. cul-taic foghainteach do Chomunn na h-Oigridh General. anns na laithean ri teachd. Decorations should be original and Celtic, if Ma shoirbhicheas leinn ’san oidheirp so, is possible, and should show originality in design, e ar dochas gum bi Campa aig Comunn na construction, and vegetable dyeing. (Miss h-Oigridh bliadhna an deidh bliadhna, agus e Gordon, Needlework Dept, of Pettigrew & a’ sior-dhol am meud. Stephen, Sauchiehall Street, Glasgow, will Seoras Gallda. send patterns of materials if asked.) 60 AN GAIDHEAL. Am Faoilteach, 1936. Clark’s cotton can be had in three varieties, na h-Oigridh: gu h-araidh Ceann-Suidhe a’ stranded, Coton a broder, and a thicker matte Chomuinn a bha cur na h-inbhe aird ’san robh cotton, and beautiful shades of tapestry wool e gu feum a chum adhartachadh na h-oibre for the older girls are made by Paton & Baldwin, so. and will be ordered from one of their agents if Is ann air Fear na Brataich fhein a bha’m fonn a dhol an ceann facail. ’Nar Ik-ne, ’nuair asked for. a tha ar Canain air a truailleadh cho mor le For the personal article competition, Celtic tuar na Beurla ’na gnathsan-cainnt, ’s e flor design patterns are available in An Comunn’s thoilinntinn a th’ann bhi ’g eisdeachd ri Gaidhlig office, and will be supplied if asked for. Crash ghlan, luthmhor Fear na Brataich—chuir e is a very effective and cheap material for Celtic fonn is ceol-gaire air gach aon d’a luchd- design and can be had in many different eisdeachd. Luaidh e air an obair ionmholta a widths. bha “ Athair na Cloinne ” a’ deanamh ann an Please remember that the total of materials Comunn na h-Oigridh. supplied free is not to cost over 1/- per head. If Bha comhlan grinn de luchd-seinn againn— more is required, the balance will have to be Eilinn NicCoinnich, Mairead M. NicDhonnchaidh, paid for. Eilidh NicMhaoilein agus Nora Nic Ghillemhoire <> agus bho na h-uaislean Domhnall Mac a’ Bhiocair, Iain Og Mac ’Ule na Brataich, CEILIDH CLANN AN FHRAOICH. Alasdair MacMhathain, Iain Mac a’ Phi agus Is cinnteach gu’m b’fhearr le luchd- Niall Mac Gille Sheathanaich. Bha a’ Mhgn. frithealaidh na ceilidh so, a chumadh an Mo rag Nic ’Ille na Brataich aig an inneal chiuil. Aitreabh nan Gaidheal, Glaschu, air feasgar Thug Eachann Dughallach taing chridheal Di-Ceudaoin an aona-la-deug de’n Dudlachd, do’n luchd-ciuil, a’ leigeil fhaicinn gun “ coinneamh chaidreachd ” a radh rithe oir robh Gaidhlig uile cearnan na Gaidhealtachd sin mar a bha i da-rlreadh. Chruinnich aon air a riochdachadh ’nam measg-san. Le so uile, tri fichead an “ talla nam post ” agus mar a fhuaras ceilidh a bha anabarrach grinn, thubhairt Fear na Brataich, Ceann-Suidhe caidreamhail, agus is cinnteach, nan robh A’ Chomuinn, ’na braid bhig bheothail, bha muinntir a’ bhaile a’ tuigsinn luach an tasdain sinn direach mar aon teaghlach, ’nar suidhe a phaigh sinn airson oidhche Clann an Fhraoich, mu na buird bheaga feadh an talla, ag nach cumadh an talla as mb an Aitreabh nan cracaireachd, ag bl tea agus ag eisdeachd ris Gaidheal a mheud’s a thigeadh. na h-brain agus ris na bha aig corra fhear ri radh mu dheidhinn beatha is obair Clann an 0 Fhraoich. Dh’fhosgladh am feasgar, a reir nbs na winterWick.—Wick session is Branch’sbeing carried syllabus out successfully.for the current It Cloinne, le facal urnuigh bho’n Urr. Calum includes public ceilidhs, members’ and friends’ MacLeoid agus an sin thog Sebras Marjoribanks, ceilidhs, and several lectures on Highland subjects Fear-gairm Comhairle Clann an Fhraoich, deich bypublic prominent ceilidh northernwas largely personalities. attended. TheRev. opening John mionaidean ag innseadh do’n luchd-eisdeachd Mclnnes, Halkirk, presided, and the musical pro- mu obair na Comhairle ann an steidheachadh gramme was contributed for the most part, and Comunn na h-Oigridh an sgoilean na mostly in Gaelic, by members of the Halladale Gaidhealtachd o’n am so an uiridh. Dh’innis wasBranch. given At byone Mr.of the Hugh members’ McColl, ceilidhs headmaster, a lecture e dhuinn na bha a’ Chomhairle a’ deanamh a Canisbay, who dealt in an interesting manner with chum na Feachdan a bhlathdheacadh le the question of the proposed Gaelic College. On beothaileachd is dlchioll, agus mar a bha a’ 20th December the Branch had a visit from Mr. Chlann a’ freagairt na cath-gairme sin. Leig aDonald round MacPhail,of visits to Northern Northern Organiser, Branches. whoHe wasgave on a e ris dhuinn gu’n gabhadh e saothair is uine, rousing address to a large audience on the work of innleachd agus foighidinn, mu’n bitheadh lan the Comunn in general, and spoke of the good chlar-eagair de obair agus de dh’fhoghlum, Sutherland.progress being He made expressed in the hisneighbouring appreciation county of the of cho math ri sugradh, air a thoirt fa chomhair vigorous manner in which the Wick Branch was nam Feachd, agus mu’m bitheadh na Feachdan being carried on, and explained and commended the gu leir ag co-oibreachadh le cheile mar is coir aims and purposes of Comunn na h-Oigridh, the new a chum priomh-ruintean Comunn na h-Oigridh people.department An ofexcellent the work programme of An Comunn of solos,for the dances, young a thoirt gu lan-thoradh. Chuir e an ceill a and stories (to which Mr. MacPhail contributed), mhor-bhuidheachas do gach Ball de Chomhairle was gone through, and tea was served during the Clann an Fhraoich airson a’ chuil-taic ’s a’ evening. On the call of Mr. Miller, president, Mr. bhrosnachaidh a thug iad dha an obair Comunn andMacPhail address. was very cordially thanked for his visit Am Faoilteach, 1936. AN GAIDHEAL. 61 CRAOBH-SGAOILEADH. air leth grinn. Tha traigh an so far am b’ urrainn iomain a chluich leis na gillean agus cleasan eile a fhreagarradh do na caileagan. An Airde Tuath. Os ceann na “ Cathrach ” tha r’a fhaicinn Mar a chithear an eachdraidh an Runaire “Airigh a’ Chuil Chinn ” agus co nach cuala na ’sa chainnt eile tha Meuran a’ Chomuinn ’s h-drain bhreagh a rinn Cloinn ’icLeoid an Taobh Tuatb a’ deanamh ullachaidh airson air an da aite sin a chumas cuimhne chubhraidh nam Modan Dutbcbail a tha ri an cumail air orra cho fad’s is maireann Gaidhlig ’sa bhuaileas feadh na Gaidhealtachd mu thuath. tonn air traigh. Bba Mgr. MacPhail ’s an lathair aig Ceilidh Aig Loch an Inbhir bha ceilidh ghasda an G-leann Garaidh agus labhair e ri barrachd agus chualas moran de na scan brain a is ceud air cor na Gaidhlig. Labhair Mgr. bhuineas do’n Sgire sin. Faisg air an ionad Lachann Mac Fhionghainn mar an ceudna so rugadh “ Ruairidh ” an sar sheinneadair, agus chuidich iad le cheile leis a’ Cheilidh. Tha nach maireann. Ged a dh’fhalbh Ruairidh a’ bhan-rimaire, a Bhean Uasal Ghranndach, coir tha iad fhathast ’ga chuimhneachadh ’s a’ deanamh, gach dlchioll a chum is gu’m bi ’ga ionndrain. Feachd de Chomunn na h-Oigridh air a Is fhada an glaodh o Loch an Inbhir gu steidheachadh anns a’ Ghleann. Mealanais ach rainig an Fear Deilbhe am baile Air an ochdamh la deug de’n t-Samhain beag Gaidhealach sin ’s an anmoch an ath thug am Fear Deilbhe sgriob do Arasaig, fheasgar, agus bha lan tighe a’ feitheamh air. Morar agus Mallaig agus rinn e an rathad reidh Chuireadh seachad tri uairean a thide ag do Iain Mac Dhomhnaill, aon de fhir teagaisg aithris sgeulachd ’sa seinn bran. Air an ath ciuil a’ Chomuinn. Tha croileanan air leth latha anns an sgoil chuir Mgr. MacPhail air grinn aig Iain agus tha iad a’ deanamh bonn Feachd ur de Chomunn na h-Oigridh adhartachadh a tha taitneach. anns am bheil coig buill dheug ar fhichead. Air an la ar fhichead fhritheil Mgr. MacPhail Anns an fheasgar labhair e ri buill Meur Thunga. aig coinneimh de Chomhairle Clann an Fhraoich Air Di-sathuirne chumadh coinneamh de agus thug e iomradh air mar a bha parantan Chomhairle Mod Ceann a Tuath Chataibh agus Maighstirean Sgoile ag gabhail ris a’ agus dh’aontaich iad gu h-aon-ghuthach gu’m ghluasad ur—Comunn na h-Oigridh—anns an biodh Mod na h-ath bhliadhna air a chumail an Taobh Tuath. Diurnis, am baile as faisge air a’ Pharbh. Is Thog am Fear Deilbhe air gu Cataibh air an i a’ Ghaidhlig canain a’ bhaile sin agus is treas la de’n Dudlachd agus re na seachdain cinnteach gu’m bi Mod an da-rlreadh an sin bha e’s an lathair aig coinneamhan ciatach Diurnis. an taobh siar na Siorramachd agus an Roghard. Mu’m bi an eachdraidh bheag so an clb Aig na coinneamhan an Ceann Loch Biorbhaidh bidh am Fear Deilbhe air ais an Inbhirnis an cha chualas facal Beurla ’ga labhairt. Tha deidh tadhal air gach meur de’n Chomunn an da Fheachd de Chomunn na h-Oigridh an sin Cataibh is an Gallaibh. agus chuidich iadsan gu pongail leis na ceilidhean. An Airde Deas. Bha oidhche shunndach an Diurnis aig Thug an Runaire braid bhliadhnail do bhuill ceilidh air feasgar Dior-daoin agus moch an Ceilidh Ard Sgoil Ghlaschu air an treas la ath mhaduinn rinn Mgr. MacPhail air Roghard fichead de’n t-Samhain. Tha cuireadh fialaidh far an robh e ’na Fhear Cathrach aig ceilidh aig an Runaire gach bliadhna bho’n Cheilidh ghrinn fo stiuradh a’ Mheoir. Bha barrachd so airson braid Ghaidhlig a thoirt seachad. is ceud an lathair. Tha iad fhein cho dealasach ag cumail air Moch Di-luain mach gu Sglre Asaint ghabh aghaidh crbilean Gaidhlig anns am bheil an am Fear Deilbhe agus air an oidhche sin labhair oigridh a’ faotainn cothroim air a’ Ghaidhlig e aig cruinneachadh gasda ’s an Druim Bheag. ionnsachadh agus gur math leis gabhail ris a’ Air an ath latha chuir e air bonn ’s an Stoir chuireadh ged nach biodh ann da ach an Feachd ur de Chomunn na h-Oigridh anns am cothrom a ghabhail air taing a thoirt dhoibh bheil fichead ball. Bha ceilidh laghach ann am airson na tha iad a’ deanamh ris an bigridh ’sa feasgar sin agus mhlnich Mgr. MacPhail bun bhaile mhor. is brlgh Comunn na h-Oigridh. Thug e suil Air an naodhamh la fichead de’n t-Samhain mu’n cuairt airson aite freagarrach airson chaidh an Runaire gu Dunomhainn agus Cuirm Chnuic na Cloinne agus thagh e “ Cathair labhair e ri cbrr is ceud aig Coinneimh Ghaidhlig a’ Chuil Chinn ” ’s e cho boidheach ! Cnocan an sin. Tha am meur so ag cumail da AN GAIDHEAL. Am Faoilteach, 1936. choinneimh ’sa bhliadlma aig nach ’eil dad ’ga labhairt is ’ga sheinn ach Gaidhlig. Tha BRANCH REPORTS. am meur so ag caoidh an Ceann Suidhe suairce, Connel.—A highly successful ceilidh was held Calum MacNeill, a chaocbail am mios an by the local branch of An Comunn, in the Public Damhar. CallumHall, on presided.6th December. An Theexcellent Rev. Duncanprogramme A. Mac-was Chaidh an Rimaire gu Arainn air Di-luain, bagpipesubmitted selections, by a talented songs, company,dialogue, whichand a includedbrightly an dara la de’n Dudlachd agus bha coinneamh acted sketch by the school children. Occasion was aige air an fheasgar sin ’s an t-Seasgainn. taken to make a marriage presentation to Mr. Bba coinneamhan aige am Breadaig, ’sa Choire Clark Campbell, a well-known local Gaelic singer. agus an loch Raonasaidh an deidh sin agus in Duror.—TheNovember. firstThe ceilidhpresident, of theMr. session D. MacLean,was held fhuair e failte ’s furan bhlath bho na buill was in the chair, and there was a large attendance. anns gach aite. Tha na meuran sin ag The proceedings opened with the Rallying Song, ullachadh fa chomhar croileanan Gaidhlig is and the programme which followed consisted of ciuil mar a bha aca an uiridh agus tbisichidh TheGaelic singing readings, of “Oidhchesongs, and Mhath instrumental Leibh” broughtmusic. Mgr. Iain Maclomhair an sin goirid an deidh to a close a very happy ceilidh. na Bliadhn’ Uire. Thadhail an Runaire air Kinloch Rannoch.—A highly successful concert cuid de chairdean na Gaidhlig an Loch an was given by the local branch, in the Jubilee Hall, Eilein is an Camus nam Banag ach tha an on 22nd November. Mr. Michael MacDiarmid, aireamh ro bheag ’s na bailtean sin a chumail onFinnart, the platformwas in theby chair,Mrs. andde Saleshe was la accompaniedTerriere of crdilean iad fhein. bearersDunalastair, of the hon. branch. president, The Gaelic and Choirother wasoffice- led Fhritheil Mgr. Mac Gille Sheathanaich aig by Miss Elizabeth MacMartin, M.A., who ceilidh Clann an Fhraoich air an aona la deug conducted them so successfully at the Edinburgh de’n Dudlachd agus aig coinneimh de’n TheMod. concertSolos werewas rendered one of by thewell-known most successfulmembers. Chomhairle Dheasaich air feasgar an t-seathamh gatherings yet held by the branch. la deug. .—A ceilidh was held in the Public Chaidh an Runaire comhla ri Mgr. Hallvice-president. recently, presidedA fine overimpromptu by Mr. programmeA. Cameron, of Marjoribanks gu He air an t-seachdamh la sgeulachdan, songs, and instrumental music was deug agus bha coinneamh aca air an fheasgar gone through, and afterwards tea was served. sin le buill meoir Chill Daltain. Bha Tires.—A well attended ceilidh was held in coinneamhan gasda aca am Beul an Ath, Port Balemartin School on Friday, 29th November. In Charlotte is am Port na h-Aibhne, ach b’anns presidedthe absence over of the the gathering.president, Mr.Songs Hector were MacLeanrendered ’na Sgoilean a bha na coinneamhan cearta. by Misses Cathie MacKay, Cathie Sinclair, and B’ ann an sin a bha a’ mhisneach is an togradh. Mary MacLean, Messrs. John MacKay, Dugald Thadhail iad anns na sgoilean am Port Eilidh, MacDonald,dialogue was andacted Angus by MissesMacArthur. Sara F. AnMacDonald amusing an Airdbheag, Gleann Eigeadail, Boghamor, and Annie Kennedy, while sgeulachds were ably Beul an Ath, Bun na h-Aibhne, a’ Chill, Cill expounded by Mr. Hector MacLean. Mheanaidh, Muileanndraidh, Cill Chomain, Tobarmhoire.—Bha ceilidhean againn a h-uile Taobh na Creige, an Goirtean, Port Charlotte ceithir-latha deug bho mheadhoin an Damhair, ach agus Port na h-Aibhne. Tha nis da Fheachd chade narobh buill iad a’ martionndadh a b’abhaist. a mach, Chaach robhtha sinn moran gu dheug de Chomunn na h-Oigridh an He le 328 ceart a rithis, agus air son sin tha sinn an comaine ball. Bha e fior thogarrach a bhi ag cluinntinn Mgr. Niall Camshron. Bha cionneamh shonruichte na cloinne bige a’ labhairt Gaidhlig cho againn ’na urram air an 18 mh. la de’n t-Samhuinn, siubhlach, fileanta; agus tha muinntir He an’S ioidhche ceilidh mu’nchridheil deachaidh a bh’ann, e air naais builldo Shasunn.a’ toirt r’a shar-mholadh airson mar a tha iad ag barr air a cheile ann an oran, an ceol agus an cumail suas na seann chanain an aghaidh nan naidheachd, fear na cathrach fhein — Iain cunnartan a tha ’ga bagairtthar chuan is adhar. Camshron — ag innseadh sgeul an deidh sgeoil marclar aigegu’m ’nabiodh laimh. e a’ di-chuimhneachadhBha seann sgeoil ghasdagu’n robh aig 0 Niall cuideachd, agus an Gaidhlig fhileanta thug edha taing fhein air ’s son d’a namhnaoi. h-oidhche Ach chridheil ’s arm a bhathug sinnesinn Copies of “Voices from the Hills” can still be a’ cur urraim oirnn fein. Nach ’eil e fhein ’s a obtained from the Secretary. A compilation of bheanair son ’nar an canain. cul-taic Tha anns gaol gach mor oidheirp aig Niall a ni air sinn a’ articles on living topics bearing on the work of An Ghaidhlig agus a ceol. Gu cinnteach tha e a’ Comunn and kindred subjects, this volume is one fuireach far am bheil soirbheachadh aige — an of the most varied and attractive books ever oSered Tobarmhoire,Sunderland, achfar bithidhan d’ rugadh a chridhe e. Chuireamaid gu brath anar to the Gaelic public. No member should be with- lan aonta ris a’ mhnaoi choir a thuirt an latha out a copy. An excellent present for friends roimh “gu ma fada bhios luths nan cas aige.” overseas. Price, 6/6; postage, 9d. (Wick Branch Report will be found on page 60.) GAELIC BOOKS Guide to Gaelic Conversation and Pronunciation. GaelicBy Lachlan Handbook MacBean. of phrases 1/6 net.and dialogues,An English- in A NEW DEAL which English sentences are followed by Gaelic FOR THE Elementaryequivalents. Lessons in Gaelic. By Lachlan Mac- Bean. With Vocabulary and Key. 1/- net. An HIGHLANDS studyexcellent of Gaelic.handbook for anyone taking up the Gaelic' Without Groans. By John MacKechnie, A PUBLIC MEETING, M.A.has happened. New Edition, The learning2/- net. of Gaelic“The incrediblehas been in support of proposals to be made not only easy but amusing as well”—The, made for the Social and Scotsman. Economic Betterment of the Gaelic Proverbs and Proverbial Sayings. With Highlands and Islands, will be English5/- net. Translations. By T. D. MacDonald. held in the Gaelic5/- net.English Full Dictionary. supplement By with Calum wide MacFarlane. range of McLellan Galleries, matter. “None can surpass it in accuracy of Sauchiehall Street, Outlinesdefinitions”^—The of Gaelic Etymology. Scotsman. By Alexander Mac- Glasgow, AnBean. Treoraiche 1/- net. (Gaelic Primer). By Malcolm On Monday, 20th January, 1936, MacFarlane. 1/- net. Commencing at 8 p.m. AnBy Smeorach Malcolm (TheMacFarlane. Mavis). 6dSong net. Book in Gaelic. The Rt. Hon. Sir Ian Macpherson, Am Bru-Dhearg (The Robin). Song Book in Gaelic. p.c., K.c., m.p., will preside. HighlandBy Malcolm Legends. MacFarlane. Paper 1/-3d net. net. doth 2/- net. Story Teller of the Sheiling. By Malcolm Mac- Highlanders and friends interested are StoryFarlane. Teller 6d of net. the Shore. By John Macormaic. invited to attend and support the 6d net. proposals. ENEAS MACKAY, STIRLING SITUATIONS WANTED. flnutUTCJ Has become one of the modern essentials of business and social life, and it is recognised as the best method of ensuring success in almost any enterprise. More- over, unlike its publicity con- temporaries, it is within the reach of everyone, and can be utilised to one’s own particular OUR GAELIC ARTISTS’ REGISTER. requirements. For your future Printing needs, our experience and plant are at your service. A ’phone or postal message will bring our representative to any address in town for instructions. ARCHD. SINCLAIR Celtic Press, 27aCadogan Street, GLASGOW, Tel. No. 2626 Cent. Advertisements under the above headings will bt House,accepted Roseangle,by The Simmath Dundee. Press, Ltd., Simmath THE GREAT HIGHLAND or MILITARY BAGPIPES Full Size & Half Size At All Prices

Write for Carriage Paid Free Price List Anywhere R. GILLANDERS, BAGPIPE MAKER (Grandson of late JOHN CENTER of Edinburgh) 26 BLACKSCROFT, DUNDEE

THE CLARSACH os CALEDONIAN HARP J. W. BRIGGS Violin Maker 8 Cambridge Street, Glasgow MAKER OF “DALRIADA” and “OSSIAN” CLARSACHS These Clarsachs are made entirely by Mosthand inof ourthe own leading workshop players in Glasgow.of this delightfulexpressed theirScottish appreciation instrument of the beautyhave ofrevival tone ofof thethose Clarsach already has supplied. given greatThe Mackay’s Palace Hotel Highlandpleasure tomusic. all lovers of the traditional EDINBURGH. nil-ItiiklT y KtCOI1Recommended'ln““1‘<'- |I TABLEBEDROOM, D’HOTE ATTENDANCE, BREAKFAST, LIGHT, from 8.AND id. Prices and particulars on application to En Pension Rates on Application. above address. Mrs. HUGH MACKAY, Proprletrlx. Na Stad gus an rulg thu so. EDITOR.—Rev. NEIL ROSS, C.B.E., D.Litt., The Manse, Laggan, Kingussie, to whom all literary communications should be addressed; business and other communications to 131 West Regent Street, Glasgow. Telegrams.—Runaire, Glasgow. Telephone.—Douglas 1433. Leabhar XXXI.J An Gearran, 1936. [Earrann 5

BAS AN RICH. Tha luchd aiteachaidh na h-Impir- chrathadh air righ-chathraichean agus a eachd fo bhron airson bas an Righ. Is thugadh bho chionn fichead bliadhna air e a dh’fhag am bron sin cho mor gu ais. Ach a dh’aindeoin luasgaidh is ann robh aite ionmhainn aig an Righ an a chaidh neart na righ-chathrach aignidhean a chuid iochdaran. Fhuair e Bhreatunnaich am meud. Ciod a bho dhualchas an inbhe a bhuineas do b’aobhar air sin? Is e so an t-aobhar. ’n righ-chathair. Fhuair e le tuigse is Chathaich an sluagh fad iomadh linn gliocas an t-urram a dhleasas deadh airson ard-riaghladh anns am biodh righ. Ach an gradh fiorghlan leis an saorsa is ceartas ag aonadh. Agus mar robh an duine so air a thasgadh an thainig deuchainn a’ Chogaidh Mhoir aignidhean ar muinntir, cha b’ann bho thachair dhuinn am mathas Freasdail dhualchas no gun aobhar a fhuair e sin. gu robh an Righ lan fhiosrach air Mar bha na bliadhnaichean a’ ruith bha dleasdanas a’ chruin. Mar choisiche an Righ ag abuchadh anns na beusan smearail a chumas a cheum air slighe a ionmholta anns an robh a nadur cho tha aimhleathan is cunnartach is ann saoibhir. Agus mar bha esan a’ fas anns mar sin a ghluais an Righ le faiceall is na subhailcean oirdheirc, ann an dilseachd, a’ labhairt gu glic, agus a’ coibhneas, an ceartas, is an irioslachd, coimhlionadh gach gniomh rioghail. anns an tomhas cheudna bha e a’ fas Tha dreuchd an riaghlaidh ri a foghlum ann am meas agus muirn an t-sluaigh. cosmhuil ri dreuchdan eile. Feumaidh Chan ann a mhain mar chall coitchionn an oifig ard ud eolas air lagh is rian na agus cinneachail a tha muinntir a’ rioghachd, agus air coirichean is faireachadh a thaobh bas an Righ. Tha cleachdaidhean nan iochdaran. Bha an iad mar an ceudna ’g a chunntas mar Righ nach maireann deas anns an eolas chall diomhair agus pearsanta. sin. Is coltach gur trie a chuala e bho * * * bheul a luchd-earail a’ cheart Cha robh linn riamh an eachdraidh chomhairle a bha a cheana ’n a inntinn na h-Eorpa anns an tugadh a leithid de fein. 66 AN GAIDHEAL. An Gearran, 1936.

Bha an Righ aithnichte airson a dhian Riamh bho thus ’oige bu toigh le Righ shaothair is eud an coimhlionadh a Deorsa tighinn do dh’Alba, far an do dhleasdanais. Is lionmhor na cuisean a chaith e earrann mhor de a laithean tha an earbsa ris an neach a tha anns an saora, a’ siubhal nam frith, agus a’ ionad ard ud; oir is esan ceann na stata, faotainn fallaineachd bho fhaile fear dion a’ chreideimh, agus fuaran cubhraidh nam beann. Is iomadh gach onair is urraim. An uair a bha e seachdain shona a chuir e seachad an ’n a dhuine 6g chuir e a stigh coig Alba, an cuideachd na Banrighinn bliadhna deug anns a’ Chabhlaich chaomh, a tha nis gu bronach ’g a Rioghail. Tha riaghailtean na seirbheis chaoidh. Chan eil aicheadh nach robh e sin ag agairt umhlachd is cruadal. Is measail air Alba, agus air Albannaich. e Dleasdanas suaicheantas an t-seoladair Bu roghainiche leis gu mor tighinn mu ge b’ e ciod a thachras. B’e sin an sgoil thuath no dhol gu tir-mor na h-Eorpa. gun eisimeil anns an deachaidh an Righ Bu nos da an t-eideadh Gaidhealach a a theagasg. Bha e dileas ri uchd teine chaitheamh an Alba. Bha e de ’n is ri onfhath fairge, a’ giiilan a chuid bheachd gu robh nithean sonruichte ann fein de uallach an latha. An uair a a bhuineadh do dh’Alba mar chinneach; chaidh a ghairm gu bhi a’ seoladh long agus bha e ullamh gu bhi a nochdadh mhor na Stata chleachd e an t-oilein a sin ’n a ghniomh. Is e fein agus a’ dh’ionnsaich e 6g—duinealas is cruadal, Bhanrighinn a dh’aisig air ais tomhas a dh’aindeoin cho garbh’s gum biodh an de ghreadhnachas na seann doigh do uair. luchairt rioghail Dhuneideann. * * * Ged tha ar n-aigneadh trom an Bha an Righ Deorsa baigheil ’na deidh a’ chinn oirdheirc a thugadh fhaireachaidhean. Bha a chridhe uainn, is ann le dilseachd is meas a truasail ris na bochdan, agus sheallas sinn ris an Righ ur, oighre iomaguineach mu ’n fheadhainn a bha dligheach a’ chruin, Eamhar an a’ fulang le gainne loin is cion oibreach. t-Ochdamh; agus is ann le misneach is Thug e fhein seachad leth cheud mile dochas a ghuidheas sinn Dhia gleidh an punnd Sasunnach ’s a’ bhliadhna air Righ. Mar Phrionnsa na Cuimrigh thug sgath feumnaich na rioghachd. Leis a’ an Righ dearbhadh air a nadur cairdeil; ghniomh aircheasach sin thug e agus is fiosrach na saigdearan ciod e cho eisimpleir do na daoine beartach. Is e treun ’s a bha am Prionnsa ri uair a dh’fhag a lathaireachd cho taitneach gabhaidh. Chan eil teagamh againn gu robh e iriosal an spiorad, gun uaill nach nochd an Righ ur an coibhneas dhiomhain gun mheudmhor as a tlath agus an spiorad gaisgeal a chomasan fhein. Bha e riamh deidheil thaisbean e a cheana. Tha aon bhann air cloinn, agus a’ chlann deidheil air. sonruichte ’g ar ceangal-ne mar Bha a chrabhadh simplidh agus treibh- Chomunn ris an Righ. Is e an Righ ar dhireach. Ge b’e cearn anns am Flath is ar n-Oide Urramach. Agus tha bitheadh e bu ghnath leis an eaglais a sinn ag earbsa gun toilich an Righ gu fhrithealadh, a dheanamh aoraidh gu mair an t-urras agus an dion do’n follaiseach do ’n Ti anns a robh e fein Chomunn a fhuair sinn a cheana leis a’ cur a mhuinghin. an uile bhuidheachas bho Phrionnsa na Cuimrigh agus Tighearna nan Eilean. An Gearran, 1936. AN GAIDHEAL. 6t

KING GEORGE. The universal sorrow evoked by the It was in no conventional sense that passing of King George has been a King George shared the life and trials of convincing p.roof of the deep affection in his people. His sincerity was so great which he was held. The claim of the that his subjects felt the genuine late sovereign on our attachment was interest he took in them. At no time two-fold. He claimed our esteem on was this fact more truly realised than account of his worth and competence in the anxious days of the Great War. as King; but he secured our love by It was a time when so many thousands reason of the rich human qualities and of promising lives were sacrificed in the graces which adorned his life and country’s defence. The sympathy of character. The chief trait of the Tudor the King was inexhaustible towards the monarchs was an overbearing will. But homes that were bereaved in the War. King George led his subjects captive by Thus early in his reign the close human the appeal of his gracious personality. ties of fellow-feeling were welded The obsession of the Stuart sovereigns between the monarch and citizens in was the divine right of kings. But the distress and sorrow. It is quite possible secret of King George’s power was a that no British sovereign ever drew so nature which abounded in humility and near to the core of the sentiments of his charity. people as King George in those trying days. Our lamented sovereign was not only King of the . The rules of a constitutional monarchy Familiarity with the title of King- such as ours have a long history behind Emperor may have prevented not a few them. The training of a constitutional from realising that our monarch was king is a long process. He requires to the head, not only of the young nations be able to appreciate clearly the of our own blood that owe allegiance to intricate relations that exist between the British Crown, but he was also the the three constituents of government, head of many sovereigns in the great the legislative, the executive, and the Empire of India. He was the supreme Crown. He needs to know the limita- governor of the rulers of eighty-eight tions of the royal prerogative, and to independent states, some of which, as adapt his actions to the counsel of his Hyderabad, for example, possess a ministers. Among these delicate population of fourteen and a half matters the King always moved with millions. The mere mention of these instinctive correctness, as one who was facts may well bring home to us how to the manner born. This is indeed one vast a multitude, so varied in colour and of the advantages of a hereditary creed and language, looked to our monarchy. The wisdom, tact, and king- beloved sovereign as their temporal craft of the father are not infrequently chief, the great Emperor. And when transmitted to the son. The noble the world commotion came and the personality of the late King radiated crowns and thrones of so many kings past the barriers of convention that and emperors were humbled in the usually hedge a throne. In his high dust, the throne of the British King- station his humble spirit assumed a Emperor stood firm. It did not stand triumphant sway; the charm of firm by the fiat of temporal force. It simplicity adorned his conduct in life, stood firm because upon the throne of and its influence will remain as an the Empire sat a man whose human abiding grace to keep his memory qualities drew the hearts of millions, fragrant. commanding their loyalty and obedience. N. R. $8 AN GAIDHEAL. An Gearraft, 1936. EIRE AGUS EIRE ANN AIGH I Ged a chuir an t-Athleasachadh eadar an Fhraing agus Alba air a cheann mu dheireadh, MUIRTHEACHT NA FRAINNCE. cha do rinn an t-Athleasachadh sin air Eirinn. B’ann do Chaitlich na Roimhe iad, an da Leis an Urr. Calum Mac Gilleathain, A.M., dhuthaich ud, agus bu cheangal sin eadar Drochaid Chonain. daoine. Bha an Fhraing a rithist dluth do Is e so fear de na leabhraichean ura Gaidhlig, chaladh. Bha na h-Eireannaich air am a tha ri am faotainn an Eirinn, leabhar snasail marbhadh agus air an claoidh aig smachd na cbumadh, ’s e air a dheagh chombdacb, a tha Shasuinn, agus bha daoine a chaill a chuile air a chlo-bhualadh an litrichean mora soilleir duil a bha aca ri leasachadh a’ teicheadh an anns an doigh air a bheil sinne eolach an lion fear agus fear agus, aig amannan Albainn agus chan ann a reir an t-seann doigh carraideach, nam mile agus nan ceudan. Bu Eireannaich. Tha e na aobhar gairdeachais a truagh an tir a bha iad a’ treigsinn, leithid fhaicinn, comharra cinnteach air sgoinn Tfr bhocht bbuadhartha is uaigneach ceasta ! nan Eireaxmach mar luchd Gaidhlig anns an Tfr gan fear, gan mac, gan ceile ! latha anns a bheil sinne beo agus earlas air Tfr gan luth, gan fonn, gan eisteacht! comas na cainnte sin air cuspairean as hire agus Tfr gan comhthrom do bhochtaibh le as motha na “ crodh laoigh nam bodach ” a dheanamh! laimhseachadh gu deas agus gu cuimseach. Eadhoin anns an Fhraing cha robh iad saor Chaidh an leabhar a sgriobhadh air tus am agus doiceall, agus bhitheadh luchd nam Beurla agus is e an Dr. Risteard 0 h-Aodha bailtean puirt agus an tuath a’ cur nan aghaidh. ughdar an leabhair; agus is e Seamus Is e an aon ni a sheas iad gun tuigeadh an Mac Grianna a rinn an t-eadartheangachadh. sluagh Frangach an deidh laimhe nach robh Tha an t-ughdar ri mholadh airson an dicheall aca annta ach daoine a bha nan naimhdean aig leis na thionail e an t-eolas a tha cho cruinn agus Sasuinn. Thainig sliochd nam fogarach, ma cho mion aige, rinn e obair fear-eachdraidh agus ta, air aghart anns an Fhraing. Rinn cuid aca obair an deagh sgoilear cuideachd. Airson an ionndas nam marsantan mora agus nan luchd eadartheangair dheth is glan am fear-Gaidhlig dlighe. Rinn iad posaidhean matha a chuir esan, chan eil dith sgairt air leatha, agus is an cleannas iad fhein agus aristocrates na tire tearc a chuir a cho-math peann an dubh. Is agus bha an cuid chairdean a’ tighinn a nail ioghantach an gniomh a rinn e agus sin an a Eirinn agus an cairdean Frangach gan cur Gaidhlig cho slan, cho ceart, agus chb cruaidh air ’bealach an leasa mar bu dual. Chaidh agus gun toisich an leughadair, as cuid aca do’n arm agus rinn iad saighdearan fhaireachduinn, air a bheul a lionadh le Gaidhlig comasach a fhuair ceannas agus a choisinn reidh, ruidhteach, fhonnmhor. Os cionn gach meas nam feachd mar chinn airm fhoghainteach. ni, tha buaidh a’ Ghaidheil ri Gaidhlig air, Bha feachd Eireannach anns an arm Fhrangach tha e furasda a thuigsinn. B’ fhiach a dh’ agus bu mhor a chliu airson calmachd is Eirinn an sgriobhadair Gaidhlig so a chumail sgaiteachd. Bha Colaistean Eireannach anns a’ sior-sgriobhadh air brod duais, agus b’fhiach an tir agus oigridh ghleusda a’ teachd airson do luchd Gaidhlig an Albainn suim a ghabhail foghlum thuca. Bha, rithist moran de ann agus leasan math a ghabhail bhuaidhe. phearsachan eaglais anns an tir aig an robh Uair dha robh an saoghal bha Albannaich is ceangal cruaidh ri Eirinn. Eireannaich pailt anns an Fhraing. Tha An uair a thainig an Revolution ud agus sliochd nan Gaidheal fhathast anns an t-Suain, Reim an Uamhais is e saoghal corrach a anns an Ollaind, agus anns a’ Ghearmailt. Air dh’fhagadh aig Eireannaich agus aig sliochd an t-samhradh a chaidh, chuala mi naidheachd nan Eireannach anns an Fhraing. Bha cuid aig an Dr. MacLean Watt air mathair Albannach aca nan Rioghalaich, ach bha cuid mhath aca air an tainig ciocras a mac a bha na nam Pobulaich. A’ chuid a bha nan Rioghalaich phriosonach anns a’ Ghearmailt fhaicinn agus thainig orra bualadh as, agus a’ chuid nach suil aice ris a’ bhas. Sgriobh an Dr. MacLean do rinn sin na thrath rug a’ Mhaighdean orra. Watt gu leighiche Gearmailteach air an robh A’ chuid a chuidich na h-iochdarain anns a’ sloinneadh Chlann Ghilleathain agus chaidh bhun-os-cionn a rinn na ceanaircich fhuair an Gearmailteach sin timchioll air a’ chuis iad aite is ainm airson tim ach an uair a thainig air sgath a chinnidh, agus fhuair am priosonach a’ chuis gu deuchainn is dorainn thoisich cead agus saorsa laithean agus chunnaic e a an t-amharus agus an sgrios agus thuit an mhathair agus thill e air ais do’n phrioson t-amharus luath no mall air na h-Eireannaich, Ghearmailteach. Agus bidh daoine ag radh, eadhoin orra-san a rinn euchdan airson saorsa. “ De tha aim an ainm ? ” Chuireadh na h-Eireannaich gu diteadh agus gu An Gearran, 1936. AN GAIDHEAL. 69 di-cheanadh gun moran truais, agus mhurtadh THE NEEDS OF THE HIGHLANDS daoine nam measg a blia tur neo-chiontach. Sinealairean is sagartan agus inbhich is uaislean, cha robh soradh air mac. By the Editor. Fagar air clannaibh Eireann gu bheil e In many a Highland glen, long overgrown dualach dhaibh a bbi an aghaidh na with bracken, may be seen a rowan tree here Grobbarmaint. Cba neonach ged a bhitheadh ! and there, among green mounds, marking the Is trie a bha Grobbarmaint an aghaidb clannaibb spots where homes once stood. On more than Eireann. Co a bu mbotha a sharaicbeadh le one occasion I have passed a poignant quarter droch-dhligbe agus le claonadb ceartais na am of an hour, standing on a spot where once as por sin ? Tha an Dr. Eisteard 0’ h-Aodba a child I played around the hearth with other a’ deanamh a mach gun robb lamb aig na children, of whom the survivors are scattered h-Eireannaicb o thus arms an obair uaigneach far and wide. The story of Highland depopu- a tbainig gu ire an uambais agus an sgrios an lation is a long and melancholy one. There Revolution ud na Frainge. Bha buaidh aig is an ugly catalogue of evictions which forms ar-mach na Frainge air duthchannan eile, agus one of the blackest chapters in the agrarian bba buaidh mhor aig an ar-mach air Eirinn history of the Highlands. The land agitation oir thug e ur-mhisneachd agus dochas do of fifty years ago, needless to say, was the dhaoine bba a’ dol has le an-cotbrom agus direct and immediate result of clearances from dhuisg agus dh’athbheothaich e anns na many glens and congestion in others. One G-aidheil sin deoin-bbaigh ri saorsa agus ri feels like giving a practical illustration. I bbi stri as ur airson Gaidhealtacbd is Eirinn. know a glen where in my earliest memory there Tha nitbean anns an t-saoghal air an tig bas were twenty-two households. I can recall cho tur agus nach bi atb latba aca gu brath : how at one fell sweep nineteen of these house- acb chan ’eil cinneadb air a thruaigbead agus holds were cleared out, and the nineteen air a lughad agus air a laigead mar sin fhad tenants were huddled on pendicles of land agus a ghleidheas e a ebuimhne agus roinn de cut from other crofts on the same estate. The na nitbean a rinn cinneadh dheth agus gu seachd Report of Lord Napier’s Commission shows sonraichte a ebanain fhein. Is trie a thainig that this is no isolated case. There were scores tuar a’ bhais air Erinn le boebdainn is daorsa ; of such cases immediately before the close of acb tba tuar uraebaidh agus atbbheothacbaidh the nineteenth century. All this took place oirre nis. Ghleidb i a canain agus tba i within living memory. But it is only mild nis a’ togail na seann chainnt as ur; agus co when compared with the shame and horror of a chanas nacb dual do Ghaidhealtachd a bbi the evictions of a former age, as for example buan air thailleamh sin ? Leasaichidh na in Sutherland. In addition, however, to the leabhraichean ura so cor nan Gaidheal. Agus clearances which were made to create room leudaichidh leabbraicbean matha solus ! for sheep there have been other causes at work to hasten the decline of the Highlands. These causes are so familiar—the trend to the city; airTobakmhoire.—Bha an 27mh. de’n t-Samhuinn coinneamhan agus gasdaair an againnllmh. the failure of agriculture consequent on the de’n Dudlachd. Chnmadh ceilidh mhor na importation of cheaper cereals and animal Nollaige an Talla Arois air an 18mh. la de’n produce ; the remoteness from markets ; the Dudlachd. ’S i oidhche gharbh a bh’ann. Ged a lack of roads; the prohibitive cost of sneachdbha na is rathaidean-moraeigh, thionndaidh glear cairdeanchunnartach a mach le transport; the destruction of fishing by mar a gheall iad. Bhiodh Niall Moireasdan, poaching trawlers ; these at any rate are some Dearbhaig, ann cuideachd le phiob-mhoir agus ann of the contributory causes which have helped an dealbh-chluich, ach cha b’urrainn da, chionn ’s to bring about the sorry pass at which we have D.gu’n MacRath,robh an cnatan-morAn Sailein, air. aimsBha ana’ t-Urra.chathair. A. now arrived. Dh’fheum e a charbad’ fhagail taobh an rathaid It is indeed high time that some attempt leis cho tiugh ’s a bha na cuitheachan, ach bha e were made to arrest this general decline. In a comasach.suas ri tfm, Bhaagus a’fhuaras Bhean oraid uasal uaithe Nic bhaGriogair air leth is matter of this kind the recuperative power Niall MacLeoid, An t-Oban, gle thaitneach ann an rests with public opinion. Not many weeks comhraidhean agus orain-aonach. Fhuaras brain ago we have had in another connection a very mhilis o’n mhaighdein D. Nic Comhainn, convincing example of what public opinion Dearbhaig,bga againn agusfhbin —bho■ F. Medlicottna seinneadairean is Sine can do. But public opinion requires to be Chamshron. Bha a’ bhean uasal Nic Coinnich moved and informed. This can best be done a’ frithealadh aig a’ phiano, agus chord na h-6rain by a strong combination of responsible people mathaig Ebghann ris a’ chuideachd. Mac Aonghais, Torloisg, anabarrach emphasising by the proper means the crying 70 AN GAIDHEAL An Gearran, 1936. needs of the Highlands and the clamant urgency LITIR COMUNN NA H-OIGRIDH. for attention. It is not a matter for one political party more than another. Indeed, the question Bha mi ’nam thosd am mios mu dheireadh, seems to be more economic than political. It chionn eadar sanas a’ Champa agus iomradh is vital; and unless a remedy can be found, air obair-laimhe nan Caileagan, bha gu leoir the condition of the Highlands will be such as anns a’ “Ghaidheal” mu Chomunn na h-Oigridh all right thinking persons must deplore. air son aon tro. Ach cha robh sinn ’nar tamh. It is on these grounds that Gaels, everywhere) Chuala sibh o’n Runaire mu ar cuairt a will welcome the endeavour that is about to dh’He agus mu’n da Fheachd dheug a be made to achieve a New Deal for the Highlands. chuireadh air bonn ’san eilean bhoidheach sin. It is desirable that Gaels should not only welcome Le sud agus le Mgr. MacPhail a bhi gu trang the new Association; but they should ally ’san taobh tuath, tha nis da Fheachd agus tri themselves with it, and help the movement fichead aig Comunn na h-Oigridh agus nach with their influence and example, I have math an dol air adhart sin ? always been convinced that an Association, A thaobh Campa Comunn na h-Oigridh, like some delicate instrument, is more useful cuimhnichibh gum bheil an la mu dheireadh and effective when it is employed to do its own (am Faoilteach, 15mh.) air son ainmean luchd- special job. An Comunn Gaidhealach for iarraidh aite anns an da Champa tighinn a instance is like a delicate instrument. If you steach, a nis air dol seachad. Mar sin tha COIR were to use it for any other purpose than its AIG A H-UILE BALACH IS CAILEAG AN proper and special function you would soon COMUNN NA H-OIGRIDH A NIS AITE disrupt An Comunn. You would soon spoil IARRAIDH ANNS A’ CHAMPA, ach iad a your instrument. As I have said more than bhi da bhliadhna dheug a dh’aois no na’s sine, once, the task of our Society is a cultural one; agus gheibh suas ri leth-cheud Balach agus the language and the music. But, that is no leth-cheud Caileag aite ann. Cuiribh bhur reason why every single member of An Comunn n-ainm, agus bhur leth-chrun gam ionnsuidh should not also be an equally ardent member cho luath ’s is urrainn duibh, mu’m bi na of some other body whose object is the economic h-aitean uile air an lionadh. salvation of the Highlands. Tha sinn ag guidhe gu durachdach air na Cinn-Feachd iad a dheanamh an uile dhlchill There is surely such a thing as a wise a chum agus gun tig feadhainn as an cuid division of labour. It is a patent truism that Feachdan a dh’ionnsuidh Campa 1936. Ma’s it is vain to preserve Gaelic unless there are e eigin airgid a tha ’gur cumail air ais, Gaels in the glens to speak it. But even if cuimhnichibh gur math is fhiach do bhur there were crowds of Gaels in the glens Feachd air fad oidhirp threun a dheanamh, to-morrow, there is no assurance that they would a chum agus gum faigh co-dhiu aon Bhalach speak the Gaelic. Even if the people were once agus aon Chaileag, no barrachd, an cuideachadh more settled on the land ; and even if the a tha dhith orra. Dheanadh aon oidhche- Hebridean seas were fished by the hardy ceilidh an Fheachda faradh agus bord a boatmen of the Isles and the western seaboard, phaigheadh air son dithis Bhall co-dhiu. there is still no certainty that they would Le sin a dheanamh leigidh sibh ris bhur maintain the Gaelic. While it is the task of the n-eudmhorachd a thaobh leas Comunn na new Association to secure the desired economic h-Oigridh. conditions for the North, it will still remain Gach Feachd a bhios air a riochdachadh the task of An Comunn to appeal to the racial anns a’ Champa, tha i deanamh a cuid an instincts of the Gael, that he may retain the da-rireadh gus inbhe Comunn na h-Oigridh linguistic link that binds him to the worthiest ardachadh. Agus is ann air an Fheachd fein things in the past of his people. a bhios a bhuil, oir is cinnteach gum fag beatha 0 a’ Champa athailt buan, slainteil air aigne gach neach a chaitheas seachdainn ann, agus bithidh Copies of “Voices from the Hills” can still be a’ bhuaidh sin—spiorad a’ Champa—a’ siubhal obtained from the Secretary. A compilation of troimh ’n Fheachd air a thailleamh. articles on living topics bearing on the work of An Cuiribh na h-ainmean gun dail, mata, Comunn and kindred subjects, this volume is one agus ma’s e gum bheil tuilleadh eolais a dhith of the most varied and attractive books ever offered oirbh mu’n rud a th’ann, cuiribh bhur to the Gaelic public. No member should be with- comhairle rium-sa. An iad aimhreitean an out a copy. An ezcellent present for friends turuis a tha cur oirbh?—oibrichidh sinn turns overseas. Friee, 6/6; postage, 9d. gach buill a mach gus a’ phunc as crine. An An Gearran, 1936. AN GAIDHEAL. 71 e nach eil sibh cinnteach as a’ chuideachd a Mu’n sguir mi, innseam dhuibh facal glic bhios ann?—tha e mar dhleasanas air Clann an a chuala mi an la roimhe aig Sgoilear Gaidhlig Fhraoicb an luchd-dreuchd a thaghadh le ro- urramach, sgoilear cho pongail agus a tha cburam, agus theid mi’n urras nach bi cuideachd beo an diugh. Thubhairt e “Is e am peann as gasda cruinn an aon aite an Alba na iadsan fear-diona canain, an uair is e an teanga gu trie a riaghlas Campa Comunn na h-Oigridh. An a fear-millidh.” Smaoinichibh air na facail e gum bheil Balach no Caileag agaibh a tba gu sin—nach flor iad ? Is e aon aobhar air laigse h-airidh toillteanacb, acb gum fairtlich orra, na Gaidhlig an diugh, a lughad’s a bha i air a an deidb gacb oidbirp is rannsachaidh, an cosdas sgriobhadh ’san linn a chaidh seachad. Sin a choinneachadh?—leigibh fios dhomb-sa, agus agaibh, a Chlanna, aon ni a tha agaibh-se r’a tba mi air mo mhealladb mur a faigh mi duine chur ceart: agus gach uair a sheasas sibh coir a ni na bbios feumail. paipear-ceasnachaidh air son inbhe as airde Tba ullacbadh is uidbeamachadb a’ dol air ’nur Comunn fhein, no a ni sibh cuid an co- agbaidh gu surdail. Tha’n tigh-storais, a fharpuis litreachais aig Mod sam bith, tha sibh db’aindeoin cuilbheartan na side, brath bhi ag cur as do’n laigse sin, beag air bheag. reidb agus cba bhi an tigh-cocaireachd fada air dheireadh air. Tbugadh atharrachadb air Seoeas Gallda. roghainn nam pailliunan air combairle fear- stiuiridh t;Urdd Gobaith Cymru” ’san dutbaich sin. Bithidb iad air an deanamh air AN SGOIL GHAIDHLIG. aodach-cainbe uaine, as treise ’s as dionaicbe ghabhas faotainn, agus cba bhi acb ceathrar Bithidh an Sgoil Ghaidhlig air a cumail am anns gach pailliun. Tha iad air an ordughadb bliadhna ann am Port Ilean an He. bho Bhuidhinn Albannaich an Goraig. Is ann air Di-mairt, an ceathramh la deug A reir coltais ’s e Ceannard na Buidhne de’n luchar, a dh’fhosglar an Sgoil agus bithidh Camanachd an Oilthigh Gblaschu a bhios i a’ dol air a h-adhart gus Di-haoine, an againn mar ligbiche 6g, agus a bbarr air an deagb tbeisteanas sin tba e ’na pbiobaire agus seachdamh la deug de’n Lunasdal. deagb Ghaidblig aige—ach cha leig mi ris Tha trl clasaichean Gaidhlig gu bhi ann am a ainm gus am bi sinn cinnteach gun tig e. Ma bliadhna :— thig, chan iarramaid na b’fhearr. Agus a thaobh (a) Clas Toisichidh, Fear Teagaisg, Mgr. cocaireacbd, is math learn e bhi agam r’a Niall Orra, F.E.I.S. innseadh dhuibh gun d’fhuaireadh gealladh {b) Clas Meadhonach, Fear Teagaisg, Mgr. bho Bhean MhicCoinnich, Linn a’ Ghlugain an Gleann Aora gun tig ise a bhi ’na ban-chocair Lachann MacFhionghainn, A.M. dhuinn, agus a nighean laghach ’ga cuideachadh. (c) Clas Ard, Bean Theagaisg, A’ Mhgn. Chan e mhain gum bheil lamb air leth aice air Anna Nic Mhaoilein, A.M. gach biadh blasda dheasachadh—smior na Clas Ealadhain Cheilteach, Bean Theagaisg, fior Bhana-Ghaidheil a th’innte, agus tha i cho A’ Mhgn. Mairi Nic Gille Bhrighde. grinn, beothail ’na doigh’s gun cuireadh i Clas Seinn, Fear Teagaisg, Mgr. Niall Orra, sunnd agus fonn air cuideachd sam bith. F.E.I.S. Mo lamb dhuit-sa a fhrithealas Campa Comunn Clas na Clarsaich, A’ Mhgn. C. Barry na h-Oigridh, nach bi e aithreach leat! Milner. Tha sinn fada an comain ar bana-charaid, a’ Bhean-uasal Fionnghal Mhic Fhionghuin, Is e cosdas na Sgoile:—Na Clasaichean air son an iomraidh cheutaich a thug i dhuinn uile, 30/-; Gaidhlig a mhain, 25/- ; Ealadhain an “ Gaidheal ” an Fhaoiltich air iarrtas Cheilteach, 10/-; Seinn, 5/-; Clarsach, 21/- nan Caileagan a thaobh nithean air son airson bhall Comunn na Clkrsaich, agus 26/- obair-ghreise agus a leithid. Cha bhi lethsgeul airson muinntir eile. a nis aig Feachd sam bith mur a faigh iad A raghadh’s taghadh gach stuith as feumaile na cheile. Cha d’iarr na Cinn-Feachd orm BRANCH CONSTITUTION AND RULES. tuilleadh leth-bhreacan de’n da dhealbhchluich a dh’fhagadh leo a chur chuca fhathast. Na A new supply of Branch Constitution and Rules biodh leisg oirbh an iarraidh—tha pailteas has been prepared in five difierent colours, so as ann. Is dbcha gum bi cluich-abhachd eile to have them available for successive years. These a’ tighinn a mach an uine gun bhi fada. mayare soldbe had at on3/6 application per 100, topostage the General extra, Secretary.and they 72 AN GAIDHEAL. An Gearran, 1936. SUMMER SCHOOL OF GAELIC, 1936. Lodgings. Students must obtain their own lodgings The Summer School will be held, this year in advance. They may obtain assistance in at Port Ellen from Tuesday, 14th July, to so doing by writing to the local Secretary, Friday, 7th August, inclusive. By kind per- Miss Morag MacEachern, 29 Charlotte Street mission of the Argyll( County Education Port Ellen. Committee, the classes will be held in the TEXT BOOKS. Public School, Port Ellen, Islay. Senior Class. Owing to the Glasgow Fair holidays being Reid & MacLeod’s Elementary Course, 2/6. held during the last fortnight of July, it will New Gaelic Reader, “An Seanachaidh,” most probably be difficult to obtain lodgings MacKinnon, 2/6. during that period unless the matter is attended An Cuairtear, 3d. to as early as possible. All prospective students A Gaelic Dictionary. are requested to make arrangements for their Intermediate Class. rooms well in advance. Reid & MacLeod’s Elementary Course, 2/6. THE CLASSES. Leabhar na Cloinne Bige, Blackie’s, 7d. Morning. Elementary Class. Senior Gaelic Class—Miss Annie I. MacMillan, Gaelic Self Taught, MacLaren’s, 2/-. M.A., Glasgow. An Ceud Cheum, Blackie’s, 6d. Intermediate Gaelic Class—Mr. Lachlan Singing Class. MacKinnon, M.A., Fort William. A’ Choisir Chiuil, 3/-. Elementary Gaelic Class—Mr. Neil Orr, F.E.I.S., Grain a’ Mhoid XIII., 1/-. Edinburgh. 1936 Mod Choral Leaflet, 9d. Afternoon. Clarsach Class. “Songs of the Hebrides for Voice and Celtic Celtic Art Class—Miss Mairi MacBride, Glasgow. Harp.” Vol. I., by P. Kennedy-Fraser. Evening. Published by Boosey & Co. 3/6. Gaelic Singing Class—Mr. Neil Orr, F.E.I.S., Edinburgh. Tobermory, 1935. Clarsach. Magic Words are these, for they conjure up A Class for instruction in Clarsach playing vistas of a lovely wooded Bay, upland roads, will be held for a fortnight if a sufficient number which yield, in evening sunlight, panoramas of of pupils enrol. Teacher—Miss K. Barry breathtaking beauty, varied glens, Gribun Milner, Aberdeen. rocks clad in low, swirling mists ; Iona glowing Application should be made to the Secretary like a jewel, Calgary sands as a flawess day of the Clarsach Society, Mrs. C. M. Fisher, 18 when there was not a wisp of mist on Ben Learmonth Terrace, Edinburgh. More—all the enchantment of Mull comes to enthrall the spirit. Memories of the Summer School of Gaelic Fees. come in rich confusion. Out of that richness Full Course, including morning, afternoon, stands forth a harmonious atmosphere of and evening classes, 30/-. Gaelic Class only, friendly relationships between kindred spirits, 25/-. Celtic Art Class only, 10/-. Singing Class genial intercourse, refreshing laughter, enthu- only, 5/-. Clarsach Class—Members of Comunn siasms generously shared, and the student mind na Clarsaich, £1 1/- ; non-members, £1 6/. in its most stimulating, patient and helpful aspect. Enrolment. Standing forth equally, is the quality of the Intending students are advised to enrol teaching which was available at the School. early, and to send their names and addresses Perhaps the greatest glory of the School lies to Mr. Neil Shaw, 131 West Regent Street, in its apartness from commercial considerations, Glasgow, C.2. Fees are preferably sent to but, it is fitting to state that all students were him in advance, but may alternatively be abundantly conscious of the fact that for the paid to the teachers at the opening of the value no price was paid. Only a token of School. indebtedness passed to the treasurer, An Gearran, 1936. AN GAIDHEAL. '3 No matter how wide the previous experience The enjoyment of the School was further of sitting at the feet of teachers of varied enhanced by excursions through unforgettable subjects, all students of the School combined scenery. in paying appreciative, and grateful tribute, Especially memorable is the occasion when to the excellent power of lucid, and attractive, the ferry boat stopped for some time in the presentation possessed by Miss MacMillan and midst of the Sound of Iona, and the delay was Mr. MacKinnon, and to the unstinted expendi- whiled away by a delightful concert rendered ture of those powers. by members of the School. The writer of these impressions had no Then there was the concert, housed in the previous intention of entering upon the artistic Aros Hall. The platform was beautified by sphere of the school. Before many days had a display of certain products of the Celtic Art passed, however, the oft repeated question, Class by a beautiful old spinning wheel kindly “ Have you seen the wonderful work that is lent by a good friend, and by a border of lovely being done at the art class ? ” inspired a visit sweet peas and glowing heather. It was to that class. Thereupon, the decision to have abundantly evident that everyone, performer the afternoons free went to the winds, and and listener alike, enjoyed the concert. immediate recourse was had to the shops for There are three significant points through a suitable material, so as to indulge in the which the writer views the School that is past alluring pleasure of putting thereon some aspect and the Schools that are to come. of those timeless designs left to us by our Firstly, a young man came to the concert, forebears, and which, in some way which and was struck by the beauty of the songs eludes verbal imprisonment, satisfy that which and the enthusiasm of the singers and audience. is deep within us. Under the sympathetic and He felt tht he was in the presence of something inspiring guidance of the Misses MacBride, big, and wished to be in touch with that which one proceeded to imprint the colours of the inspires that beauty and that enthusiasm. Hebridean Seas, by means of needle or brush. Secondly, just after the School, the writer Beautiful things—needlework, pewter, leather, met, in Oban, a young American graduate rugs, pictures—were the outcome of this class. who had been attempting to translate Gaelic One cannot leave this part of the subject songs with the sole aid of a Gaelic dictionary without making reference to the happy memory and grammar. She had just come from Sweden, of songs, of work and laughter which took a where she had been attending a Summer course not unimportant place in the course of these in folk culture (the extent of and attendance afternoons at the Celtic Art Class. Nor was the at this course made our School appear very place of song forgotten in the language class. tiny). This young American had a Scots It is a very special satisfaction to the beginner grandfather; she had come to Scotland with to get an introduction to the literature as well a well conceived plan to walk through Mull as to the music of the songs. and Iona, thence to Fort William and Skye ; In the evenings, there was the opportunity and she wished fervently that she had known of expert tuition in Gaelic song at the capable that there was a Gaelic Summer School in hands of Mr. Orr, whose continual, quiet Scotland. This raises the question of the emphasis on the beautiful constituted an possibility of advertising, so as to reach Ameri- influence of inestimable value. Advantage of cans with Scots sentiment, who might avail this class was taken by several local enthusiasts themselves of the School in the event of a trip as well as by members of the School. Prior to Britain. to the senior music class, Mr. Orr had a class Thirdly, Professor Milne, in an address, of about twenty children. appealed to mothers to give to children Gaelic Those members of the School who studied as the mother tongue—the only real hope the Clarsach added to the interest of musical in this cause. To this appeal, point is lent by programmes, and on one afternoon the teacher, knowledge of a small child who has duly Miss Mason, delivered an interesting lecture- received Gaelic as her mother tongue, and who, recital upon her instrument. now that she is going out to play with other On the social side of the School there were children in a Highland community, feels Ceilidhs. The happy spirit, the finished herself odd. This is a serious indictment of the artistry generously expended on our behalf, situation, and a pregnant challenge. together with that delightful and, to the urban To one and all who produced the School, and minds, amazing ease with which talent is who contributed to its value, grateful thanks available in Highland places, made all of those are recorded. occasions thoroughly enjoyable. Elizabeth Camisron Stewart. 74 AN GAIDHEAL. An Gcarran, 1936. EXECUTIVE COUNCIL. A minute of the Education Committee was read. On the suggestion of the Committee, A meeting of the Executive Council was held the Council decided to write to the Secretary in Stirling on Friday, 24th January. In the of the Carnegie University Trust, suggesting absence of the President, the Rev. Malcolm that they should establish a Chair, or at least MacLeod, M.A., Vice-President, presided. a Celtic lectureship, in the University of St. The following members were present:— Andrews. It was stated that, in the event of J. M. Bannerman, M.A., B.Sc., Balmaha; this being done, Dr. M‘Gillivray, Dundee, was Capt. A. R. Campbell, O.B.E., Glasgow; Capt. prepared to hand over all his Gaelic books to G. I. Campbell, Yr., of Succoth, Crarae; Mrs. the University. The minute was adopted on the J. R. Colquhoun, Glasgow ; Mrs. J. B. Dunlop, motion of the Convener, Rev. Malcolm MacLeod. Glasgow; Alex. Fraser, Bishopton; Col. A minute of the Publication Committee A. D. G. Gardyne of Glenforsa, Aros; Miss was read. The Committee reported that the New Lament of Knockdow ; Hugh MacCorquodale, Gaelic Reader, edited by Mr. Lachlan Glasgow; K. MacDonald, Glasgow; John MacKinnon, M.A., was now in type and would MacDonald, M.A., Glasgow; R. MacDonald, be on sale shortly. The name of the Reader Dundee; Hector MacDougall, Glasgow; is to be An Seanachaidh. The minute was A. M. MacLachlainn, Tobermory; Miss Ann approved on the motion of the Convener, MacGilivray, Glasgow; Malcolm MacLeod, Mr. Malcolm MacLeod. Ibrox; Fred T. MacLeod, Edinburgh ; John Minute of Meeting of Propaganda Committee MacNicol, Stirling; Miss Jean Mair, Dum- was read. On the suggestion of the Portree barton ; John A. Nicolson, M.A., Glasgow; Branch, a Concert Party is proceeding to Skye Alex. Nicolson, M.A., Glasgow; Neil Orr, to hold a series of Concerts. The Portree Edinburgh ; Andrew Stewart, Glasgow ; Miss Branch will be responsible for all expenses. The W. Millar Weir, Vale of Leven. minute was approved on the motion of Mrs. Attending:—Robert MacFarlane, C.A., Dunlop. Treasurer; Neil Shaw, General Secretary; Minute of meeting of Mod and Music Committee Alasdair Matheson, Assistant to the Secretary. was read. Good progress was reported by the Before commencing the business of the Local Committee at Inverness. Invitations evening, the Chairman called on the members for the 1937 Mod were reported from the to be upstanding, while a dutiful and touching Aberdeen and Dundee Branches, and these reference was made to the death of H.M. King were passed on to the Annual Business Meeting George V. The minutes were approved on the motion of The Chairman, speaking first in Gaelic, said the Convener, Mr. Malcolm MacLeod. that the whole world knew that a great King Minutes of two meetings of Clann an Fhraoich had passed to his rest in King George V. Committee were read. Arrangements for the Among all the peoples in the British Common- Camp at Sonachan, in July, are proceeding wealth of Nations there was none more loyal to satisfactorily, and already applications have their King than the Scottish Highlander. As a been received from members of Comunn na people we were, for many centuries, accustomed h-Oigridh. The booklet “Cleasan Gaidhealach” to our Chiefs and Kings being, not only Rulers will be issued shortly. The minutes were but Fathers of their clan and people and we approved on the motion of the Rev. David rejoiced to see that His late Majesty King Duncan. George V., of happy memory, brought this into The Minister of Transport, in reply to a the wider sphere of the British Commonwealth question from the Executive Council as to of Nations. He was a real Father as well as a whether he would consider the issuing of Ruler of his people. The Chairman also the Highway Code in Scottish Gaelic similar expressed the loyalty and devotion of the to that issued in the Welsh language, wrote members to King Edward. that he did not propose at present to issue It was agreed that an expression of sorrow the Highway Code in Scottish Gaelic. It was and sympathy be forwarded to H. M. King agreed to write to Members of Parliament in Edward and to Queen Mary. the Gaelic areas in connection with this. Minute of previous meeting was read and The views of the Executive Council and signed, and apologies intimated from several their kind offer to assist with any translation members of the Council. had, however, been noted. A minute of the Finance Committee was read The report of the Special Committee on the and approved on the motion of the Convener, Teaching of Gaelic was submitted by Mr. Mr. Alexander Fraser. Malcolm MacLeod. The recommendations of An Gearran, 1936. AN GAIDHEAL. 75 the Committee, which are as follows, were 8. That by conference with teachers, parents, unanimously approved. and otherwise, An Comunn should endeavour 1. That in the Elementary Schools, in which to impress on all concerned the value of bi- Graelic is taught, more time be given—say, lingualism. half-an-hour per day, within ordinary School 9. Experiments in the teaching of Gaelic by hours, to the study of the language. the direct method with as much time allotted to 2. While many teachers complain of a lack Gaelic as to English in the time-table, should be of suitable books, it is suggested, that especially conducted in each Highland County in districts in the earlier stages of School life, much good where the children have become anglicised. work may be done by Oral instruction. A 10. That a deputation of selected teachers good teacher can be largely independent of should be sent to Aberdare to study the Welsh kooks. Interest can be stimulated by the method of teaching a second language ; these telling of tales, the recitation of suitable poems would subsequently give the benefit of their and rhymes, the singing of songs, the propound- experience to other teachers engaged in the ing of riddles, and the playing of native games. experiment. For such activities the whole School, if a small 11. Education Committees in Highland one, could be massed, and classes taught Counties, Training Colleges, the Education simultaneously. Department should co-operate in setting up, 3. Reading should be begun not later than and supporting a Gaelic Summer School for the stage of Senior 2 (Age 10), so that by the teachers already in service, to enable these time the Qualifying Examination has been teachers to extend their knowledge of Gaelic, reached the pupil should be able to read, and and to become familiar with the technique of understand, a passage of moderate difficulty. the direct method of teaching. 4. While it is admitted, that in many districts 12. In Intermediate and Secondary Schools, Graelic is not now the speech of the children, staffing should be sufficient to provide separate this is no reason why they should not be taught classes for learners. the language of their parents. Indeed, from 13. In Training Colleges Gaelic students reading the reports from some Schools, one is should include in their course methods of constrained to make the observation, that the teaching Gaelic to learners and native speakers ; presence even of a minority of English speakers The Gaelic class should provide practice in is made, too often, the pretext for neglecting lessons with Gaelic as the medium of instruction, the teaching of Gaelic altogether. Yet it is an e.g., History, Geography, Nature Study. established fact that, given tuition that is at 14. In Theological Colleges, students should once systematic and continuous, definite have facilities for practice in the conduct of progress in acquiring Gaelic may be made by Gaelic services, and should be required to write children originally ignorant of it, so long as and preach discourses in Gaelic as well as in they are associated even with a few who are English as part of their course. native Gaelic speakers. 15. A knowledge of Gaelic should be required of 5. Gaelic should, if possible, be offered to all officers in the public service in Highland districts. children whether native speakers or not in 16. That the Scotch Education Department Elementary Schools, but in any case in Post be asked to issue a memorandum on the teaching Qualifying classes; in Secondary Schools even of Gaelic as has been done in the case of other outwith the Highlands, it should be given subjects of the curriculum. equal status with any other language in the 17. That the Education Department be asked curriculum. to receive a deputation with regard to those 6. It is suggested, that the inspection of, and matters in which action by the Department the reporting on Gaelic, be more regular than seems to be called for. it is at present, as that might be the means of 18. That the Executive be asked to authorise stimulating greater interest in its study, and the printing and circulation of this report, and that this be kept in view by the Department that the Special Committee be continued in in the allocation to districts of the members being to take such steps as may be necessary of the Inspectorate. and practicable to carry out the recommenda- 7. The Committee is of opinion that in view tion of the report. of the fact that a considerable number of Notice of motion by Mr. A. M. MacLachlainn : qualified teachers of Gaelic are at present That the Summer School’s Accounts be printed unemployed, there is no justification for the separately in the Association’s Annual Report. assertion which comes from certain areas that A vote of thanks to the Chairman brought the supply of Gaelic teachers is inadequate. the meeting to a close. 76 AN GAIDHEAL. An Gearran, 1936. SECRETARY’S NOTES. CRAOBH-SGAOILEADH. During the Northern Organiser’s visit to An Airde Tuath. Lewis, just completed, a beginning was made Anns a’ Mhiosachan mu dheireadh thug am with the establishment of Comunn na h-Oigridh. Fear Deilbhe iomradh air a chuairt an Cataibh Feachdan were formed in the four Schools gu ruige Tunga. in the Point Area, and 202 children were enrolled. Air feasgar Diluain, an 16mh la de’n Dudlachd With the aid of their Feachdan it is hoped to bha e’s an lathair aig ceilidh ghrinn an Sgeireadh, re-establish the National game of Shinty in agus cha robh dlth air sgeulachd no air bran. Lewis, and to interest the girl members in Fhuaireadh sgeulachdan fiosrachail o dhithis Celtic Art. An outing in the early summer, bhodach. Cha b’ann ’nan suidhe a bha iad ag when all the children will be gathered at one cur an ceill an sgeulachd ach a’ sraideamachd point and games engaged in, is another phase air an urlar a reir an t-seann chleachdadh an of the Youth Movement, which is being con- Cataibh. Bha e ’na thoilinntinn aireamh cho sidered by a Committee in the Area in which gasda de’n Oigridh fhaicinn ’s an lathair agus those Feachdan have been formed. It is also ghabh Mgr. MacPhail an cothrom air Feachd hoped that the members may produce one of eile de Chomunn na h-Oigridh a chur air chois. the plays written by Mr. Marjoribanks in the Tha deich gillean agus naoi caileagan ’nam course of the session. buill de’n Fheachd ur so, le Domhnall MacLeoid air an ceann. Aig coinneimh de Mheur “ A’ Bhlaran Odhar” Arrangements are at present being made for bha faisg air ceud an lathair an ath oidhche. Mr. John MacDonald to conduct Music Classes B’e so Coinneamh Bhliadhnail a’ Mheoir so. in Lewis, and in all the Areas at which he was Is e Uilleam MacAoidh an Ceann Suidhe agus engaged last year, a desire was expressed that Sine Nic an Rothaich an Runaire. Thugadh he should again undertake this work. It is taing chridheil do’n Bhean Uasal Nic Aoidh interesting to learn that the Feachd at Broad- airson cho dealasach is a bha i air cul a’ Mheoir ford, under the direction of Mr. D. R. MacKay, bho cheann bhliadhnachan. Bha ceilidh laghach have already shown what can be done in the ann an deidh na Coinneimh. way of interesting the children in Gaelic drama. Chum am Fear Deilbhe air a chuairt agus aig Last December, they very successfully performed Mealbhaich rinn e ullachadh gu’m biodh an one of Mr. Marjoribank’s Plays, “ A Chlann fo t-ionad so co-cheangailte ri Mod Bhriira, a Gheasaibh.” Here is an example to other thaobh is gu’m bheil an t-astar ro fhada airson Branches of Comunn na h-Oigridh. cho-fharpaiseach a dhol gu Diurnis. Is ann ’s a’ bhaile sin a bhios Mod Ceann Tuath Chataibh air a chumail am bliadhna. Air an ath fheasgar bha e ’s an lathair aig ceilidh an Mr. Macphail, during his visit to Lewis was Srath Alladail. Tha na co-fharpaisich a so a’ successful in having a number of Sgeulachdan dol gu Brura mar an ceudna. recorded on the Dictaphone, recently purchased Chuir am Fear Deilbhe Cataibh ’na dheidh by An Comunn. Two of those who recorded an ath mhaduinn agus ’s an fheasgar bha e a’ are seventy-six and seventy-nine years of age frithealadh aig ceilidh an Inbhir-Uig, an Gallaibh. respectively, but the voices have come through Bha an Cean Suidhe, Mgr. Mac a’ Mhuilleir remarkably well. Much remains to be garnered anns a’ chathair agus fhuaireadh sgeul is bran in Lewis, but time did not permit of further bho chairdean a bha ’sa chuideachd. recording on this occasion. The weather also Air an ath fheasgar rainig am Fear Deilbhe was very severe and many of the older people Latharan a’ Phuill, agus gu de bha an Oigridh a’ were suffering from colds. deanamh ach a’ reic Bhrataichean airson ionmhais a’ Mhbid Mhoir an Inbhirnis. Ged bha cur is cathadh sneachd ann cha do chuir sin TREASURE HILL. dail air a’ chloinn agus reic iad gach aon a bh’aca mu’n do sguir iad. Ged nach eil a’ Owing to pressure on our space the chanain laidir ’s an ionad so tha spiorad nan continuation of the poem, “ Treasure Hill,” Gaidheal is na canain ri fhaireachdainn gu translated from the Gaelic by Dr. Alexander soilleir agus tha am Meur so de’n Chomunn a’ Macintyre, has been unavoidably held over deanamh oibre ionmholta ag cumail beb an until next month, spioraid so. An Gearraii, 1936. AN GAIDHEAL. 7 Aig Bun-Illidh labhair Mgr. MacPhail ri deasbuid agus b’e an co-dhunadh gus an tainig lan an tighe de luchd ceilidh agus an deidh na iad gu bheil a’ Chailleach na’s gaolaiche air an h-6raide fhuaireadh pailteas sgeulachd is oran. Tea na tha am Bodach air an Tombaca. Bidh ceilidhean air an cumail am Bun-Illidh Labhair Mgr. MacPhail air cor na Gaidhlig gach mios gu toiseach an Earraich. agus gu h-araidh air Comunn na h-Oigridh. Bha ath-bheotliaehadh ri fhaireachdainn ’s Bha cbrr is da fhichead de bhuill a’ Chomuinn an Doirneach nuair a thadhail am Fear Deilbhe. Oig’s an lathair agus nach math an cleachdadh Bha Mgr. Uisdean F. Caimbeul ’na Fhear-tighe dhoibh a bhi ag eisdeachd ri deasbaireachd aig ceilidh' ghrinn air an 26mh la de’n Diidlachd. anns a’ Ghaidhlig. A bharrachd air Oraid an Fhir Dheilbhe, Thug am Fear Deilbhe a thurus gu crich aig an Gaidhlig is am Beurla, labhair an Coirneal ceilidh mhoir an Talla a’ Bhaile an Gunnach, O.B.E., agus Uisdean MacRath. Is Stebrnabhagh air oidhche Di-haoine agus bu e Calum MacDhomhnaill is runaire an so agus cheilidh i gu dearbh ! tha esan agus a Chomhairle a’ deanamh obair Tha Mgr. Alasdair Urchadan, an Runaire, mhaith ’s an Ubirneach as leth na Gaidhlig. gu trang aig an am so a’ deanamh ullachaidh fa Tha taing ri thairgse do Iain C. Ros, runaire chomhar Mod Lebdhais agus tha e fhein is a Meur Ghoillspidh airson na h-oibre chiataich Chomhairle ri am moladh airson na h-oibre a tha e a’ deanamh ’sa bhaile sin. Bha Mgr. shonraichte a tha iad a’ deanamh air sgath Mac Phail ’na Fhear Cathrach aig ceilidh canain agus cebl nan Gaidheal an Eilean ghrinn a chumadh air oidhche Di-haoine. Lebdhais. Bha mu dha cheud cruinn. Tha crdileanan canain is ciuil ’gan cur air adhart ’s an Dh’fhag e Stebrnabhagh aig aon uair deug, Doirneach is an Goillspidh agus tha aireamh lan riaraichte leis na chunna ’s na chual e re a ghasda a’ frithealadh aig gach coinneimh. thurus. Fhuair e coibhneas agus cairdeas anns Thug a’ cheilidh so gu crich turus an Fhir gach cearn ’s an do thadhail e agus faodar an Dheilbhe gu Cataibh is Gallaibh. t-iomradh so a chriochnachadh leis an durachd— Air an ochdamh la de’n Fhaoilteach thog am “ Gus an traoghar an cuan le cliabh Fear Deilbhe air gu Eilean Leodhais agus re Nach bi am fear fial falamh.” seachdainn labhair e aig coinneamhan an An Airde Deas. Lional, Cros, Siadar, Barbhas, Bragar, Siabost, Choinnich a’ Chomhairle Dheasach an Sebmar Carlobhagh, Aird an Rudha, Leurbost agus Gnothaich a’ Chomuinn air Di-luain, an treas Stebrnabhagh. Le cuideachadh bho na la Deug de’n Fhaoilteach, agus bha am Fear Maighstirean Sgoile rinneadh ullachadh airson Gairme, Mgr. Donnchadh MacCaluim, anns a’ Crbileanan Ciuil an Sglre Stebrnabhagh agus chathair. Bha mbran de na buill ’s an lathair air an taobh an lar de’n Eilean. Tha diiil agus chual iad le mor thoilinntinn mu’n chuairt gu’m bi Iain MacDhomhnaill, aon de luchd- shoirbheachail a thug Mgr. Marjoribanks agus teagaisg a’ Chomuinn, a’ tbiseachd’s an Eilean an Runaire do lie air a’ mhios roimhe sin, mar gu h-aith-ghearr. a leugh sibh anns a’ mhiosachan so cheana. Thadhail Mgr. MacPhail air na ceithir sgoilean Thugadh fios gu’n robh Mgr. Iain Maclomhair ’s an Rudha agus chuir e air bonn Feachd de an Arainn, mar a shonraicheadh aig a’ Chomunn na h-Oigridh anns gach aon diubh. choinneimh roimhe, an deidh dha crbileanan Tha aireamh nam ball mar a leanas—Aird an ciuil gasda bhi aige an Tiriodh. An deidh Rudha, 72, An Cnoc, 28 Paibil 61, agus an Arainn theid e gu Ard nam Murchan a Sanndabhaig 41—202 uile gu leir. Is e so a’ dheasachadh cho-fharpaiseach fa chomhar a’ cheud oidheirp a rinneadh an Lebdhas air Mhoid an sin. Bidh am Mod air a’ bhliadhna Comunn na h-Oigridh a’ steidheachadh ach so an Aird-Ghobhair agus tha dbchas nach uidh air n-uidh bidh a’ chlann gu leir air an caillear, ach gu’m buidhnear, air an gabhail a steach do’n Chomunn so. atharrachadh ionaid. Thug an Runaire fios B’i deasbaireachd a bha air a’ chlar-eagair gu’n robh e ’na bheachd turus fada a ghabhail ’s an Rudha nuair a rainig am Fear Deilbhe am gu Barraidh, Colla, Tiriodh agus Axd nam bade sin air Di-ciadain agus b’ e an cuspair—- Murchan air a’ mhios so. “ Am bheil a’ Chailleach na’s miannaiche air an Tea na tha am Bodach air an Tombaca.” Chaidh <> a’ chuis air adhart gu ciallach, reidh, agus air uairean bha a’ chainnt gu math geur. Ghabh COMUNN BADGES. moran de na bha ’s an lathair piiirt anns an fromMembers Head canOffice; now price be supplied 2/7£, post with free. Badges direct AN GAIDHEAL. An Gearran, 1936. BRANCH REPORTS. ThereafterMacleUan, Mingary,a lengthy and programme Nurse Gillespie, of Gaelic . and Arisaig.—A concert under the auspices of the Englishfriends. songsRecitations was insustained English byand members Gaelic wereand localMacDonald, branch washeadmaster, held in the St.Astley Mary’s Hall. School,Mr. S. pleasinglyKilchoan Hotel.rendered by Miss Patricia Maclellan, presided over a good attendance, and in his remarks Lismore.—A successful ceilidh was held by the entertainedstories. Unison the andaudience part-songs with weremany sung humorous by the local branch in the Public Hall. The chair was mixed choir and by the junior choir, under the takenunavoidable by Captainabsence ofJames the President, MacDonald, Rev. D.in Bell.the Comunnleadership music of Mr. teacher. John MacDonald,A pleasing Abriachan,item on theAn Gaelic songs were sung by Mrs. MacDonald, programme was the Highland dancing by Miss MacDonaldAchnacroish; (agedMisses five Mary years), MacDougall, Misses Black Margaret and accompanist.Marjory MacDonald. The catering Mr. A.and MacPhee concert actedarrange- as MacCorquodale (duet), Captain MacDonald and Mr. ments were in the hands of Mrs. A. MacEachern, AlexanderGaelic talk MacColl. on St. ColumbaMiss Buchanan, and also Salen, recited gave a Comunn.hon. secretary of the local branch of An Gaelic poem composed by the late Captain Broadford.—A successful concert was held in the Anderson, a gifted son of Lismore. Mr. Ewen Public Hall on 18th December. There was a good CameronWilliam Stewartcontributed gave aaccordion humorous selections. reading andThanks Mr. attendanceheadmaster, presided Broadford over School. by Mr. SchoolJohn MacPherson,children, as werehelpers. accorded to the Chairman, performers, and all a choir and soloists, contributed to the programme. Inveraray.—The fortnightly meeting of the local TheGaelic items plays, most one enjoyedby the schoolby the children audience and were another two branch was held in the St. Malieu Hall, Rev. Angus by adults. Members of the recently formed Branch MacintyreM. Gray, Vice-President,and Miss Macintyre, presiding. Tombreck, Mr. Henryably themselvesof Comunn inNa the h-Oigridh presentation gave ofa goodthe newaccount Gaelic of sustained the greater part of the programme, both play “A’ Chlann fo Gheasaibh,” by George figuredas vocalists on theand programmeinstrumentalists. were MissOthers Peggy who Marjoribanks,“An rud a their and a’ onemhathair presented is eby dh’fheumas the seniors a wasbhi Ferguson, Miss MacNiven, Miss Jeannie Gray, Miss deanta.” Thanks were given to the performers for MaryMacArthur. Martin, Tea Miss was Flora served Halt, by andthe committee.Mr. Hope theiron the excellent call of services.Mr. D. R.The MacKay. Chairman was thanked On the call of the Chairman, thanks were given to Campbeltown.—This Branch celebrated the Old those who had contributed to the programme. New Year by holding a ceilidh in the Town Hall. Kinlocheil.—The annual New Year ceilidh was Theattendance. Rev. T. AS. splendidMacpherson programme presided of overinstrumental a large Stageheld inHouse, the Kinlocheil , Hall presided and Mr. over MacKellaig, a large musicwas voted and songsto be wasone goneof the through best yet and held the byceilidh the Fathergathering. MacLellan, The Chairman Glenfinnan, was and supported Mr. MacMillan, by Rev. Branch. J.P.,bagpipe Corrybeg. selections The by proceedingsMr. MacLennan, were openedMill House, with byCarradale.—This having a ceilidh with Branch “ buntata’s opened sgadan”the New whichYear and songs were sung by members. Mr. MacMillan attracted a large audience. The Rev. J. Argyll graphical(Bard), gave survey an ofinteresting the lands address around onCreagaig, the topo- and manner.Baker, M.A., A programme President, ofpresided songs inwas his submitted, usual happy to sgeulachdan were told by Mr MacKellaig and Mr. which friends from Campbeltown contributed. MacDonnell,great pleasure Drimsallie. to have Father It gave MacLellan the office-bearers with them Coll.—The local branch held their second ceilidh for the first time at a ceilidh in Kinlocheil. Tea of the session in Arinagour School. Mr. A. L. wasCameron, served Miss by Mrs.MacEachen, MacMillan, and Corrybeg,other ladies. Mrs. D. Thomsonceilidh opened presided with overthe rallyinga good songattendance. “ Suas leisThe a Ghaidhlig.” Mr. Angus Kennedy played bagpipe branchLochinver.—At there was a thegood monthly attendance ceilidh of members of the local and selections.selections andSongs Miss were Isa rendei’edIrvine contributedby a number violin of friends, including Mr. Donald MacPhail, organiser. members. Sgeulachdan, which were heartily welcomeMr. Macintosh, to all. whoThe presided,Comrades’ extended Hall presented a hearty a MacLeanapplauded, (Sandy were Ban), related and Rev.by JohnMr. Robertson.Alexander festive appearance with tables set for about 100 companyguests, and joined arranged in singing in horse-shoethe rallying fashion. song, “ SuasTire in Kilchoan.—Athe Kilchoan highlyHall. successfulRev. N. ceilidh G. MacDonald was held leis a’ Ghaidhlig,” after which the proceedings presided over a full house, many being present from were opened by Gaelic selections from the choir, led Salen, , and . Noticeable Grahamby Miss andRoss. Mr. ADuncan Gaelic Urquhartdialogue receivedbetween well-Miss inGlenborrodale the company Castle. was the AnHon. attractive Miss Ann feature Boote, of from the merited applause. Tea was served and a feast of programme was a demonstration of spinning. Mrs. goodmembers Highland listened farewith provided,interest to aftera Gaelic which address the Maclennan,wheel, while Mingary,Miss MacDonald, manipulated the Post the Office,spinning- was from Mr. MacPhail, interspersed with selections of carding, and Mrs. Fraser, 'Glenborrodale, attended werehumorous proposed Gaelic by stories.the Chairman. Votes of thanks to all theto thedisplay teasing, by lullabiesadditional rendered interest by beingHiss Margaretgiven to (Tobermory Branch Report will be found on page 09.) GAELIC BOOKS GuideBy Lachlanto Gaelic MacBean. Conversation 1/6 andnet. Pronunciation.An Engiish- FOR THE BEST DESCRIPTION whichGaelic EnglishHandbook sentences of phrases are followedand dialogues, by Gaelic in AND THE Elementaryequivalents. Lessons in Gaelic. By Lachlan Mac- BEST VIEWS OF SCOTLAND excellentBean. With handbook Vocabulary for andanyone Key. taking 1/- net.up theAn SECURE Gaelic"study Withoutof Gaelic. Groans. By John MacKechnie, M.A.has happened. New Edition, The learning2/- net. of Gaelic“The incrediblehas been Come to Scotland madeScotsman. not only easy but amusing as well”—The Price - 1 /- GaelicEnglish Proverbs Translations. and Proverbial By T. D.Sayings. MacDonald. With By Post, 1/9 Gaelic5/- net.English Dictionary. By Calum MacFarlane. matter.5/- net. “NoneFull supplement can surpass with it inwide accuracy range of A Magnificent Guide Book definitions”—The Scotsman. with OutlinesBean. of1/- Gaelic net. Etymology. By Alexander Mac- One Thousand Beautiful An Treoraiche (Gaelic Primer). By Malcolm Views, and Printed on MacFarlane. 1/- net. Finest Art Paper. AnBy Smeorach Malcolm (TheMacFarlane. Mavis). 6dSong net. Book in Gaelic. AmBy Bru-Dhearg Malcolm MacFarlane. (The Robin). 3dSong net. Book in Gaelic. StoryHighland Teller Legends. of the PaperShelling. 1/- net.By MalcolmCloth 2/- Mac-net. ON SALE AT ALL BOOKSELLERS StoryFarlane. Teller 6d of net. the Shore. By John Macormaic. Published by fid net. The SimmathDundee. Press Ltd., ENEAS MACKAY, STIRLING SITUATIONS WANTED. . . ADVERTISE . . DAY AND NIGHT WITH SIMMATH Ray Road Signs

THE ADVERTISEMENT OUR GAELIC ARTISTS’ REGISTER. that’s ALWAYS WORKING

All information from THE SIMMATH PRESS, LTD. Simmath House, Roseangle, DUNDEE Advertisements under the above headings will be House,accepted Roseangle,by The Simmath Dundee. Press, Ltd., Simmath THE GREAT HIGHLAND or MILITARY BAGPIPES Full Size & Half Size At All Prices All Accessories Repairs

Write for Carriage Paid Free Price List Anywhere R. GILLANDERS, BAGPIPE MAKER (Grandson of late JOHN CENTER of Edinburgh) 26 BLACKSCROFT, DUNDEE

THE CLARSACH OR CALEDONIAN HARP J. W. BRIGGS Violin Make® 8 Cambridge Street, Glasgow MAKER OP “DALRIADA” and “OSSIAN” CLARSACHS These Clarsachs are made entirely by Mosthand inof ourthe own leading workshop players in Glasgow.of this delightfulexpressed theirScottish appreciation instrument of the beautyhave MACKAY’S revivalof tone ofof thethose Clarsach already has supplied. given greatThe PALACE HOTEL Highlandpleasure tomusic. all lovers of the traditional PRINCES STREET, EDINBURGH • HotOverlooking and Cold PrincesWater InStreet All Bedrooms. Gardens. Prices and particulars on application to • Opposite Edinburgh Castle. above address. • TwoBed andMinutes Breakfast from fromRailway 8/6. Stations. EDITOR.—Rev. NEIL ROSS, C.B.E., D.Litt., The Manse, Laggan, Kingussie, to whom all literary communications should be addressed; business and other communications to 131 West Regent Street, Glasgow. Telegrams.—Runaire, Glasgow. Telephone.—Douglas 1433. Leabhar XXXI.] Am Mart, 11)36. [Earrann 6 AOIS SGOILE. tha a’ chlann geur gu foghlum a thogail aig an ire sin, mas e is gu bheil an uidh’s an aire air Tlia sinn a’ cleachdadh nam facal sin mis an dusgadh. Chan eil sin am bitheantas sgoile, airson na h-aois anns an abhaist do’n farasda, ach gabhaidh e deanamh. Is e buil a oigridb Albannach an sgoil fhagail. A reir tha ann, mata, gu bheil lagh ur air an t-slighe, lagh na rioghachd b’e ceithir bliadhna deug airson Alba agus Shasuinn maraon, gum an t-am suidhichte. Cbo luatb ’s ’a ruigeadb feumar aois sgoile a steidheachadh aig a’ chlann an aois sin bha iad aig saorsa bbo coig bliadhna deug. Bidh corr is trl fbrithealadh aig an sgoil cboitchionn. Mar bliadhna mun toirear a stigh an lagh iir; bu trice bba an cuid foghluim a’ tighinn gu agus is e dleasdanas Comhairlean nan crlch an uair sin. An fheadhain aig an robb Siorramachd, maille ri parantan is luchd deidb air fiosracbadb, bhiodb iadsan a’ teagaisg, ullachadh a dheanamh. leugbadh air an laimh fbein, agus a’ fas an * * * eolas. Ach is ann tearc a gheibbte an leithid sin. Faodar a radb gu bheil ginealacb an la an Is cinnteach gu’n tig cosguis an cois an diugb an earbsa ris na fbuair iad anns a’ sgoil lagha iiir. Tha e soilleir gur ceum eudthromaoh gus an robb iad mu cheithir bliadhna deug a tha ann. Feumaidh moran de na sgoilean an de aois. Nas lugba na tha iad air leth teoma is deanamh nas mo a chum aite a thoirt do na e gle bheag de adhart a ni iad an deidh sin, sgoilearan, gu h-araidh anns na bailtean. Tha eadhon ged leugbadh iad sgeulachd no paipear sin a’ ciallachadh gu’n tuit a’ chosguis air an naidheachd. t-sluagh, le els ’g a h-iocadh an cruth air chor * * * eigin. Cuirear feum air tuilleadh de luchd oidichidh, eadar fhir is mhnathan. Gun teagamh Ach mar tba feabbas a’ tighinn a chuid ’s is deagh chothrom so do na ceudan luchd a chuid air cranncbur is oilein an t-sluaigh tba teagaisg a tha diamhain bho chionn an lucbd riaghlaidh de’n bheacbd gur coir bhliadhnaichean. Is coltach gu feumair tombas an fbogblum chumanta a leasacbadh. aireamh de’n oigridh a ghleidheadh air falbh Mbotbaich muinntir gu bheil ceist air parantan bho an dachaidhean; oir chan urrainn na gu trie mu thimchioll an cloinne, a sguireas Comhairlean ard-luchd-teagasg a shuidheachadh de’n sgoil aig aois cheithir bliadhna deug. anns gach oisean de’n duthaich. Tha sin a’ Tha tuilleadh ’s a’ choir de uine luachmhor ciallachadh an tuilleadh cosguis. Agus far nach na h-oigridh ’g a call mu an am ud. Agus eil na parantan comasach air an cuid cloinne 82 An gAidheaL. Am Mart, 1936. a chumail aig sgoil air falbli bho an dachaidh a thoirt a mach. Ach a bharr air leas na canain, is eigin gun toirear cuideachadb dbaibb as an tha an lagh ur so mu aois sgoile, a’ dol a sporan choitchionn. thairgsinn cothrom ionnsachaidh do digridh * * * na Gaidhealtachd anns gach meur edlais a tha Tha lucbd foghluim ag radb gu’n toirear cho luachmhor, solus litreachais gus an inntinn muthadh mor air cuspairean ionnsachaidh a chuideachadh, agus gleusdachd an gniomh airson na h-6igridh sin a tba eadar dusan agus lamh a chum an deanamh foghainteach gu coig bliadhna deug de aois. Mur deanar sin aite cubhaidh a ghabhail, mar fhir is cha bbi buannachd mbor anns an lagb ur. Is mhnathan, a’ cosnadh an arain lathail. coltach gu’n tig caochladh air clar-eagair na h-obair latha anns a’ sgoil aig an aois sin. Bheirear tuilleadh aire do ghniomhachas. Air AN IRISH PLAY. do’n sgoilear fas car ealanta an leughadh is an A Children’s two-act play of peculiar beauty, cunntas, is math mar an ath cheum gun tuigeadh “ Tonn Cliodna,” comes in the Irish-Gaelic, e cia mar bu choir dha a lamhan a chur gu from the pen of Sean Toibin, who is no stranger feum. Tha an lamh ri bhi air a seoladh gu to the columns of An Gaidheal. (Messrs. Browne h-eagnuidh. Tha sin fior a thaobh ghillean & Nolan, Dublin, 6d.) It is a tale of the is nigheanan; na gillean gu eolas air innealan fairies, of feud and reconciliation, of lovers and laimhe, agus na h-ingheanan gu teomachd music. King Cairbre retaliates on Cliodna, air obair ghreis, is fuaghal, is banas tighe. goddess of the Munster sea since the beginning Nach iomchuidh na nithean sin gus an oigridh of time, for sinking his ships on her rocks, uidheamachadh. Far am bheil astar fada by breaking these to her intense disgust. His aig sgoilearan ri dhol, cuirear luchd teagaisg beautiful daughter Lasairina is abducted by air thurus ; oir tha sin soirbh gu leor an diugh Cliodna and her fairies, and none can get the le carbad ola cho deas air rathaidean ura. better of them save the man who shall learn * * * the lovely sea-music of “ Tonn Cliodna ” Is dualach do bhuill A’ Chomuinn (Cliodna’s Wave) on the clarsach. This the Ghaidhealaich fheorach ciod a’ bhuaidh a bhios fisherman hero, Art, has been trying for years aig so gu l&r air foghlum Gaidhlig anns na to do, and when the King promises his daughter’s sgoilean. An am do chlair-eagair nan cuspairean hand to the one who shall outwit Cliodna, a bhi air an atharrachadh, is mithich duinn his efiorts are redoubled. For Art, who had beachd a ghabhail, is oidheirp a dheanamh, sheltered Lasairina once in a storm, is love-sick a chum gu faigh ar canain is ar cedi aite for her. One day Cliodna herself, finding Art iomchuidh anns na sgoilean. An am do asleep, and in return for past services rendered Chomunn na h-Oigridh cuideachd dol an to her by his ancester Diarmaid, gives him the drdugh, tha an uair freagarrach gus an magic charm to accomplish whatever feat he cothrom a ghabhail. Tha an fheadhain a tha most desires. When the fisherman finds he can an ughdarras anns a’ Ghaidhealtachd fabharach vie with Cliodna at her own music, he plays do’n chainnt; agus tha a luach mar mheur “ the wave ” to her on Hallowe’en night when edlais a’ slor fhas. Gu h-araidh bho thugadh she has Lasairina in chains among the dancing raghainn do’n Ghaidhlig anns an fharpuis fairies. The chains fall off, the princess is airson bursaries sgoile is oilthigh an Urrais restored to her father, and Art in his gratitude Ghaidhealaich, tha aobhar na canain a’ faotainn gives back his gift to Cliodna, having effected misneach as ur. Agus mar is mo a chleachdar a reconciliation between her and King Cairbre. an t-seann chanain am measg na h-digridh is The strong feature of the play is the music, ann is md an comas air duais a bhuinnig a which is nearly all in the background. They bheir air an adhart iad a chum tuilleadh foghluim have the pipe, the violin and the clarsach, Am Mart, 1935. AN GAlDHEAL. S3 but it is the clarsach that plays the stoim-wave Dealing with the Gaelic colonisation of of Cliodna. The little piece of music, even Scotland, the lecturer went on then to show that when rendered on the piano, is a fine imitation the immigration of Scots from Ireland began in of that sound. The play would translate earlier times, and extended over a wider area readily into our Gaelic. The setting might of the country than is popularly believed. be somewhat difficult. But what a chance for Irish history supplies evidence of very early the clarsach ! intercourse between the two countries, and the 0 establishment of the Dalriadic Kingdom about CELTIC FOUNDATIONS OF BRITISH a.d. 500, which was the culmination of a series of HISTORY. Gaelic settlers to the eastward about the fifth century was also spoken of, and some of the At a meeting of the Scottish Anthropological Society held in Edinburgh on the 4th of findings of Prof. W. J. Watson, as given in his February, the Earl of Cassillis presiding, Miss History of the Celtic Place-Names of Scotland, Augusta Lamont, M.A., B.Sc., of Knockdow, were quoted to show the one-time spread of the delivered a lecture under the above title. Gaelic language over the South of Scotland, and Selecting for special consideration the question its long persistence in the Galloway district. of the survival of the ancient British stock in In conclusion, stress was laid on the need for England after the Saxon invasion, and the collecting and collating evidence of the kind extent of the Gaelic colonisation of Scotland, cited, in order to make more easily available the lecturer first alluded to wide-spread to the writers and readers of popular history, misconceptions regarding these two points. the results of scholarship in the domain of Celtic Evidence was adduced from the published research. It was pointed out how the Celtic writings of scholars, to show that instructed view-point is ignored even by historians of opinion is inclining to the belief that the native repute, and a plea was entered for co-opera- British population was not so thoroughly tion with experts in Celtic literature and history, driven out or slaughtered as was at one time in order that a more fair-minded outlook may supposed. The findings of investigators in such be obtained, and fresh light thrown on the early various fields of work as Celtic elements in the and obscure pages of our history. English language, English place-names, systems 0 of land-tenure, and the history of surnames, were summarised and quoted from, in order VARIA. to show that the growing opinion in favour CUMHA NA BANTRAICH MIREAGAICH. of British survival is arrived at independently ’S ann duit a b’uaibhreach basachadh—0 ’s from a variety of different standpoints. Much ann A Luaidh—’s ann. of this research work has yet to be pushed still Bha do chiste mine air a stampadh fo do chasan further, but the results so far obtained indicate —0, bha A Luaidh, bha. that Britons survived, not only as serfs on the Bha do bharaille ime air a stampadh fo do estates of their conquerors, but also to some bhasaibh—0, bha, etc. extent in little communities, maintaining their Tha cuimhne agam air a’ cheud oidhche a customs in separate villages of their own. chunnaic mi riamh thu—0, tha etc. From linguistic evidence, there is also reason to Agus b’ e sin aig posadh Mhurachaidh Bhig— conclude that British women survived in not 0, b’ ann A luaidh, b’ ann. inconsiderable numbers to mate with their Bha thu fhein ’s an oisinn shios, is bha mi Saxon conquerors, and from the study of fhein’s an oisinn shuas—0 bha, A luaidh, bha. surnames, it can also be shown that, during the Bha thu a’ toirt damh-shuil agus damh-shuil Middle Ages, there was an eastward movement orm, agus bha mi a’ toirt damh-shuil agus of the native Celts, due to economic causes damh-shuil ort— throughout the greater part of England. 0, bha, A Luaidh, bha. U An gaidheal Am Mart, 1936. Dh’eirich thu ’n siod gu mo thoirt a dhannsa— THE SORROW OF ME. —0, dh’eirich, A Luaidh, etc. My grief I must dree, unavailingly sigh (Tha a’ bhantrach a nis a’ fas aoidheil agus For the magic and wile of my dear native Isle, fiamh-ghaire oirre) The fair Isle of Skye ; Ochone-a-rie, the sorrow ’S math tha cuimhn’ agam air a’ phort a bh of me! aig an fhidhleir fhathast—0, tha, etc. I no more can see the great peaks which soar, Or hear the waves roar as they rush on the shore Agus b’ e sin—An do ridil, do ridil, etc. In boisterous glee, or, with thunderous boom, (An seo thoisich a’ bhantrach air port-a- Resound through the gloom of some Erebus cave, beul agus, air fas dhith gle aighearach Where smugglers of old hid their ill-gotten gold, thoisich i air an dannsa.) And where wings flash and gleam, of sea-birds a-scream, As lost souls might rave, hurled deep to their RABHADH A’ MHINISTEIR SHURDAIL. doom! Is an-eibhinn dhuibhse air an lobhta shios ! Och, my poor weary head ! How the years Is an-eibhinn dhuibhse air an lobhta shuas ! they have fled Caithidh sibh bhur cuid airgid air poit agus Since the days we were wee, my playmates and air a h-uile seorsa gdraiche is cha chuir sibh me, sgillinn ruadh anns a’ chollection air son aobhar When, like deer running free, up the hill-sides na h-Eaglais ; ach ma thig plubaire de phiobaire we sped Gaidhealach a mhan do’n duthaich bheir sibh To the fragrant allure of the heather-clad moor, sia sgillinn agus tasdan dha air son gun cluich Where unwearied, we’d roam, nor, till dusk, e dhuibh am port grained sin ris an can sinn— thought of home. ’Toirt nan gabhar as a’ chreig, etc. Och, my thoughts never tire as backwards (Agus nuair ghabh am port greim air teanga they’re flung a’ mhinisteir’s ann a dh’fhas e cho aighearach, To those ceilidhs of old, where strange tales surdail gun do thoisich e air an dannsa.) were told Of weird ghosts by night, till we shivered with fright As we sat round the fire. There the sweet DUANAG CHALLGINN. songs were sung ’S mise mac Iain Duibh na Feannaig : By Sheila, the fair, of the corn-yellow hair, ’S leir mo bhochdainn, ’s mi gun aodach, Who my heart did ensnare :—Ah, blue were her Le mo dha chois chaola, chruaidhe, eyes ’S dath na luathainn air am faobhar. As the deep summer skies, but not for me did Chaidh am buntata oirnn a dholaidh : she care ! Cha robh toradh air a bharr; Or, we joined the wild whirl of the reel, to the ’S cha robh againn ach beagan ebrna, skirl ’S dh’ith a bho e’ fhuair am bas. Of the pipes’ stirring strain, but such joys Fhuaradh an siod uair air a’ chladach ann am come no more. baile beag, taobh an iar Siorrachd Rois, far an Now, my grief, and my pain, I’m forlorn by robh an sluagh comharraichte le cho romach, far shore, dubh’s a bha na daoine, muc-mhara a thainig With my blood running cold, and my limbs air tir marbh. ’S ann an siod a bha a’ comhstri stiff with age ; agus an aimhreite eadar na teaghlaichean, Yet naught can assuage my heart’s fierce desire agus an t-eud eadar iad agus muinntir nam Just once, ere I die, to behold that dear Isle bailtean eile. Rinneadh bran mu’n seo. Chan Of beauty and wile,—the fair Isle of Skye :— ’eil cuimhn’ agam ach air rann no dha, agus, Unavailing my sigh ! Ochone-a-rie, the sorrow ma tha duine ’sam bith a leughas An Gaidheal of me ! aig am bheil an corr, bhithinn deidheil air am Morag Maclean Bannatyne. faicinn. Bha an seanachas gle gearrta. Ma’s sithionn cuain an ni bha uath’, Gun d’fhuair iad air a’ chladach i ; COMUNN BADGES. \S ma bha iad dubh, gun d’fhas iad geal: ’S iad siod na fir a dh’ atharraich. fromMembers Head Office,can now price be supplied2/7£, post with free. Badges direct Am Mart, 1936. AN GAIDHEAL. 85 LETTER TO EDITOR. vocabulary; how was this remedied ? By a small group of scholars mostly from Grey University College Bloemfontein making a Afrikaans and Gaelic. vocabulary. They made words for all purposes and their people supported them by accepting Dear Sir,—I have seen a peasants’ patois these words as being the proper thing. They made into a cultured and cultural language did not adopt Dutch (Nederlands) words as within the last twenty years. Pretoria they wanted to get away from Dutch as well University teaches wholly through the medium as from English, so that they really had to of Afrikaans and all other S. African Universities compile a new language in so far as the higher use the same medium in at least 50 per cent activities of the language were concerned of their teaching. It is impossible to get a and, they did so. They issued a dictionary job in S. Africa to-day unless one is proficient and on the basis of that dictionary they trans- in Afrikaans and, the fact of the matter is lated and printed the Bible which, you may English is on its knees to it. But a few years know, was published a couple of years ago. ago Afrikaans was held in derision, and it was Many of their own ministers did not greatly considered a joke, that a language that was favour the idea of an Afrikaans Bible, for the necessarily confined to the small number of Bible in use, and the most of the theological white people in S. Africa should dare to challenge training was in what was termed here High the world wide spoken English as a cultural Dutch which was not the Nederlands of to-day and educational medium. As I have stated, but the language of Holland during the period English is now on its knees to it craving to be of the Batavian Republic in the Seventeenth allowed a fifty-fifty share. How has this Century. They reminded me of the minister come about ? It has come about because the in Coll referred to by Dr. Johnson in his account leaders of the Afrikaans language movement of his journey to The Western Isles of Scotland. believed in it. They advised all their people Nevertheless they had to give way, and Afrikaans to use it on all occasions and particularly in is now the language of the church. Professors buying. For a period there was but a faint of the various faculties in the Universities response but you know how faint-hearted trade expanded the language to meet the needs, is. When they found that even a few Af rikaanders and to-day, Pretoria University teaches through would not purchase unless they were spoken the medium of Afrikaans only. to in Afrikaans they soon got one or more assistants who could speak that language. Now, Dr. Ross, I think you will agree that Once this breach was made other more Gaelic is losing ground owing to Gaelic speakers timorous Afrikaanders followed suit in using being too deferential. Their idea that it is bad their own language on all occasions, and as manners to speak their own language should you know, success follows success. They also be dug out of their minds and it should be insisted on it being the medium of teaching impressed on them that it is the English speaker in the Schools, going so far at first, as to cease who is lacking in courtesy when he does not sending their children to the Government learn to speak Gaelic. Gaelic should be the schools and founding their own schools. Now- only language in which purchases are made; adays at least 60 per cent of the children are let these be of large or small volume. Gaelic taught through the medium of Afrikaans. speakers should go into shops to make their Their leaders deliberately led them away from purchases, and speak in Gaelic only, and leave the false ideas that were drilled into them as the shops where they cannot be understood. well as into us : that it was bad manners to The Comunn should long ago have insisted speak your own language unless every one on Gaelic being not only compulsory in Highland in the company understood that language. Schools, but, that all Gaelic speaking children They insisted that it was bad manners to be should be taught at first through the medium too deferential. The result is that the of Gaelic. Afrikaanders now speak Afrikaans and Afrikaans only to one another, and if there You may think these are vain words, but I is a group or company of people speaking have seen the thing done in this country in both languages you will hear the Afrikaanders much more difficult circumstances than obtain speaking English to the English speaking in Scotland.—Yours faithfully, members of the group or company, but Highlander. Afrikaans only, to their own people Pretoria, A peasants’ patois is necessarily deficient in S, Africa, 22nd January, 1936. 86 AN GAIDHEAL. Am Mart, 1936. HOW TO LEARN TO SPEAK GAELIC. The Foreword in the book should warn the teacher to ask the questions slowly and clearly It gives me great delight every month to read and to continue repealing them until the pupils in An Gaidheal about the efforts that are being have no difficulty in understanding them and made to get the children to speak Gaelic, and, giving the correct reply. When that stage has it occurred to me, what a fine thing it would been reached the pupils should put the questions be if the hundreds of adults up and down the to the teacher. Would not that be more country, who attend Gaelic classes, and who interesting and exciting than translating spend their holidays in the Highlands, were childish sentences ? able to speak it just a little. At present, all To ensure that the pupils practise the questions the tourists who go there speak English ; the and answers, during the rest of the week, the Highland child imitates them and refuses to teacher should start each lesson by putting revert to Gaelic when they have gone. If, one of the old questions to each pupil. Anyone however, the adult learner were able to under- unable to answer correctly should be invited stand and speak the Gaelic a little he or she to put a penny into the fines’ box. Touching would insist on using the language, and would a man’s pocket acts like magic ! rebuke the Highland woman for talking English For the second lesson, I would suggest similar to her children. The news would soon spread parts of bithidh and biodh as of tha and bha that lots of the tourists were keen on the Gaelic, in the first lesson, with of course a vocabulary. and the children would then become proud of The rest of the verb to be should be divided their knowledge of it and want to show it off. between the third and fourth lessons. Every Why are these adult learners unable to question having been repeated over and over understand and speak the language? Because again, I feel confident that the pupil would be they have no practice in that, their whole time able to understand by then any one of forty being taken up in translating. How can we to fifty questions and give the correct answer. remedy this ? Very simply : abolish the I would repeat that the questions should be of grammar. A child of four who started to a useful nature. I would add also that the pupil speak at two can chatter away fluently without must write out the vocabulary every week in having ever seen a grammar; and you, my his notebook. That impresses better on the dear fellow-students, will only be able to speak memory and teaches spelling. and understand Gaelic when you spend the Our Gaelic-speaking friends are so generous whole time of the lessons in listening to and of their services, that, I am hoping that one of speaking the language. The man is not yet them will come forward and produce this book born who can learn to understand and speak of a few hundred graded questions. He will a language by spending his time in translating. be a real benefactor. Meantime, I should be It is not a secret that not more than half the very glad to read the comments of others number of adults who start Gaelic persevere interested. with it after the first few lessons. Grammar I said “ Abolish the grammar.” Do not, is a dry subject to most, and many a man however, put it in the dustbin. It will come draws the line at sitting down to study a in handy for reference. grammar after a hard day’s work. Besides, Alex. Duncan. he finds it difficult to get enthusiastic over such <> sentences as: Tha an cu anns a bhata. Tha an ciobair air a’ mhonadh. AN COMUNN GAIDHEALACH. Now, not everyone who is so good as to offer Foundid 1891. his services in the Gaelic cause is a born teacher. The ground should therefore be thoroughly All Scottish Gaels, and all persons in sympathy prepared by a competent person. What is with the Gaelic movement, are cordially invited to wanted is a book giving some hundreds of graded arebecome to encourage members. andThe promote objects of the Association questions, which should be of the useful sort. I suggest that the first lesson should consist The teaching and use of the Gaelic Language, of a dozen questions based on the following TheHistory, study Music,and cultivation and Art, of Gaelic Literature, vocabulary: The native industries of the Highlands of Scotland, Tha e Bha e and Am bheil e An robh e The wearing of the Highland Dress. Chan eil e Cha robh e TERMS OF MEMBERSHIP. Fuar, blath, fliuch; an diugh, an d<$— Life Members One Subscription of £3 3s. Ciamar a tha, Ciamar a bha. Ordinary Members, An Annual Subscription of 5s. Am Mart, 1936. AN GAIDHEAL. 87 TREASURE HILL. But in the twinkling of an eye, As often falls their fate on men, By Dr. Alexander Macintyre. There came the end and there was nigh The new that was beyond their ken ; (Continued) For, as I gazed beyond the tor, One summer’s day by Achtercairn There, from the north, there came a crew I strayed on sunny banks at noon, Of men and from each clachan more, And, as I rested mid the fern, And, as it neared, the army grew ; The murmuring burn’s unceasing croon And they were shouting as they ran, And fragrant scents of blossom made And, leaping ditch and dyke, they cried A slumbrous calm around me flow, Of viking ships and Lochlan clan When, through my thoughts there slowly played Approaching quickly on the tide. A dream of things of long ago. And, as a storm dispels the light, Methought I saw the mountains move There sudden fell on Achtercairn, And rocks turn slowly in their track, Where there was happiness, a blight, And hollows form in ridge and groove, And women moaned and men were stern. And years, like mists, go rolling back. The hunter from the chase returned : A moment, and what hands had made The herd-boy from his herd of kine ; Dissolved and melted out of view, And women ran, their knitting spurned : Each house and wall, each wood and glade, The fisher left his net and line ; Each tree and herb and thing that grew ; And children came, a saddened band : And, in a moment, there again The milkmaid gave her cows release ; There stood the things that lasting be, And silence crept upon the land— In brightness plain, each mountain chain, A silence—but it was not peace. The rocks, the meadows and the sea ; But—long that stillness did not last, And more, green woods I could espy, For soon the noble youths and true And buildings that were new to me, Prepared their armour, firm and fast, And things that startling struck the eye, And older men took weapons too. By reason of their novelty. Of many kinds their weapons keen, And, as I gazed, the knowledge grew— And each man waved a great claymore, The thing that was was there again : And axes of a glittering sheen, A fairy wand had brought anew And bows and arrows many bore. What in the past had hidden lain. Commanding was a haughty chief A thousand years had, after all, Who led them quickly to the strand But little change brought o’er the scene : And there they hid mid fern and leaf, I heard the self-same seabird call : To meet the foe upon the sand. The day appeared the same serene ; But—what was strangest to my eye— And then, I saw each aged sire, Beyond the burn and lying low The women and the children pack There was a clachan and nearby And leave the clachan, barn and byre, Were people walking to and fro. Each with a burden on his back. The hunter to the forest hied ; With lowing herds sped on before, The herd-boys tended to the kine ; Long lines of cattle maids and men, And women there their knitting plied, The dales and hillsides streaking o’er, And fishers mended net and line ; They sought the safety of the ben ; Each house upon its own fair croft, And mothers led their young along ; Its own fowl pecking on its green, And there went feeble folk and ill, Its byre and barn and, up aloft, The weak assisted by the strong, Its peat reek rising blue and clean. To gain the summit of the hill. The song-birds had the glades attuned Athwart the hillside to the tor With gentle sweetness, chirp and trill: And o’er its shoulder steep they hied, The milkmaid hummed her song or crooned Till in its shelter there no more Like fairy music from the hill. Were they in view from shore or tide. In every house and round about So vanished man and beast and gear : Were joy and love on every hand : The very song-birds ceased to trill, The children played with merry shout, And deathlike silence gripped like fear : With peace and plenty in the land, The very pulse of things was still. 88 AN GAIDHEAL. Am Mart, 1936. Then—as I stood, in dread alone, They saw me not, nor did they turn, And nothing moved in dale or dell, Although I called on them to stay. Up roared the burn in angry tone, A grin of war their features bore : And fiercer, faster broke the swell; Their fiery eyes the world defied; And—gazing outward to the sea, And, though I tried to shout the more, What saw 1 there come from the north ? The sounds I uttered simply died. A broad beamed birlinn, fast and free It was as if I were not there : And full and pulled with oars, come forth. They saw me not, nor heard my cry ; Her many oars were glittering bright; But, with a wild and barbarous air, And, with each stroke, the water gleamed ; They still went on and hurried by. And, at her bows, the foam was white ; And then, I turned again to look And, in her wake, a river streamed. Upon the homeland of the brave : And others came till there were eight: Alas ! there was on field or nook They followed her and hither stood ; Naught but the stillness of the grave. A giant seabird with her mate With grief and sorrow I could see Approaching swiftly with their brood. The clachan homes go up in smoke ; And, soon there was of ships a row But glowing embers on the lea, By Corran Dubh across the bay, Where, but that morning, heroes woke. Swung round to land and trim to go, Again my thoughts with pity went For action ready in array. To those poor folk beyond the tor, 1 heard the clang of spear on shield, The women, young and old and bent, The sound of oars and trampling feet, Who thus had lost their homes and store. The rude commands as chieftains steeled And, as I thought of them, I found The ardour of the pirate fleet. Myself above them on a ben, Then, after pausing for review, Beyond the tor, on higher ground, They sudden moved at one command : And looking down upon the glen ; With fearsome shout and fierce halloo And there I saw the people toil, They beached their vessels on the sand. Some plodding weary to the pass, It was a shout to freeze the mind And some were digging in the soil, Of coward, could one coward name ! To hide their treasures under grass ; Defiant as the rocks and wind For it was heavy, they were old, Of Alba’s shores the answer came. The hills beyond so steep and high : Of glittering steel I saw the flash, And then they hurried on to hold The clash of weapons in my ear : The pass the foe was drawing nigh. Of warring men I heard the crash, They led him through the steep defiles, The clang of sword and shield and spear. Through corries dark, with false alarms : I heard the wounded scream and yell: They tricked him through the fir wood aisles, I heard the groans of dying men ; Until they reached the loch of arms ; And echo answered, fell to fell, And, in its waters, there they threw In angry cadence through the glen. The heavy weapons that they bore, Came then a cold gust from the west And up the mountain side they flew, And through my creeping flesh a chill, The foe upon their track no more. And from the sea there came to rest I saw them then go far away Dark, gloomy clouds upon the hill. And, in the distance, fade from view: Brave men were stretched upon the sand, The foe was in the woods astray, And with their blood the sands were red : And, as they went, the silence grew. Earth shook, as if to anger fanned, And, stillness o’er the corries crept, And rain, like tears, the dark clouds shed. And ghostly echoes came and died : Too many were the foe and brave, A strange mist came and quickly swept And soon the battle sounds were gone, And hid the view from ben to tide ; No living soul remaining save And, as it ebbed, I found me there A band of them, and them alone. Again upon my flowery brae ; Across the fields they quickly rushed And, as I’d left things there they were To reach the clachan still and bare : Mid fragrant scent of flower and hay. The fields were empty ; all was hushed : Perhaps some day the little burn The spoils of battle were not there. Again in dreams will tell to me On, on they sped across the burn : Of how our people, in their turn, They passed beside me on my brae ; Came back to home and victory. Am Mart, 1936. AN GAIDHEAL. COMUNN NA H-OIGRIDH. na facail, mu’n tig na laithean ’sam bi na Feachdan ag cruinneachadh air cnoc agus an campa. Cha d’fhuair mi cead ainm an Ughdair Caismeachd. innseadh: bithidh sin againn fhathast, agus ’s Thig iad as na h-Eileanan, e deagh charaid do Chomunn na h-Oigridh a thig iad a tir-mor, th’ann. togaidh iad am brataichean Cis-Bhuird A’ Champa. le tapacbd mar is coir, Aig coinneamh Chomhairle Clann an Fhraoich cluinnear fuaim na caisimeachd an la roimhe chuir sinn romhainn cis-bhilird aig feachdan nam fear 6g, Campa Shonachain a lughdachadh bho 17/6 is thig piseacb air a’ bheo’s air a’ G-haidhlig. gu 10/-. An uair a shonraich sinn a’ chis a b’airde cha robh fhios againn gun robh airgiod Seist: bho Luchd-earbsaidh ionmhas-tiomnaidh Sms i sms i hi-ho-ro Charnegie a’ tighinn ’nar rathad air son Sms i sms i hi-ho-ro uidheamachadh a’ Champa agus shaoil leinn Sms i sms i hi-ho-ro gum feumamaid beagan probhaid a dheanamh Hi-ho-ro bidh ’Ghaidhluj bmn. air a’ bhiadh, ach a nis chan ’eil feum air a Thig iad feachdan Uibhisteach leithid. fir urrasach nach sbr, La A’ Champa. a Leodhas is na Hearadh, Do bhrigh is gum bi grunnan math de fheachd a Dunbheagan Chlann MhicLeoid, a’ Champa tighinn as na h-Eileanan siar— thig iad gasd’ a Barraidh Muile, Tiriodh, Uibhist, Beinn-nam-faoghla ’s iad cho fallain ris na roin, agus mar sin sios—is docha gum bi an Campa is cha chreid mi nach bi ceol aig na h-armuinn. a’ toiseachadh la na’s traithe, ’s e sin Dir-daoin an 16mh la de’n luchair an aite Di-haoine an Thig o thuath na Cataich 17mh latha, agus gum bi e a’ dunadh ’a na’s is na Carannaich le dedin, traithe mar an ceudna. Bheir sin comas do Caoidhich agus Asainnich na h-Eileanaich tighinn le bata Mhic a’ is Coigich as gach db, Bhriuthainn, a ruigeas an t-Oban Dir-daoin, Coinnich agus Crathaich as am bi e furasda an toirt gu Sonachan le agus Srathaich air an ddigh, carbadan mora an la ud. Bheirear fios agus chi thu gum bi tredir anns an al ud. eagnaidh mu dheidhinn so an uine gu bhi fada. Tha aite gu leoir anns a’ Champa fhathast: Muilich agus Collaich cha tainig an t-aon ainm a Barraidh no Ard agus Tiristich gu brath, nam Murchan gu ruig so, ach tha dochas nach Leathanaich is Lathurnaich fhada gus an tig. Mar a thubhairt fear rium an is Abraich as gach ait’, la roimhe, chan ion fiughair a bhi agad gun Ilich agus Caimbeulaich, smaoinich moran air dol a champachadh agus is Domunullaich an aigh, an duthaich an glaic an reothaidh so—stad is co chanadh nach biodh fas air a’ Ghaidhlig ? thusa gus am bi na gucagan ag gobachadh a mach gu duilleig, agus soirbheas blath an Leumaidh iad is ruithidh iad Earraich a’ teosainn cridhe na h-Oigridh, agus is snamhaidh iad, na sedid ; an sin cha bhi ruith ach leum! cha tig muir gun stiuireach orr’ Tha beachd aig Comhairle Clann an Fhraoich ’s i sunndach ae’ fo shedl; gur coir eachdraidh ghoirid air obair Comunn bheir iad feidh a fireach dhuinn na h-Oigridh fhoillseachadh o am gu am ann is cinnidh iad gu mdr, an paipear-naigheachd no dha, a bharr air an comunn tapaidh so na h-digridh ri Gaidhlig. litir so anns a’ Ghaidheal. Is docha gur h-iad an Oban Times agus am People's Journal na Fhuair mi an t-dran so bho’n aon Ghaidheal paipearan as freagarraiche a chum an t-iomradh dhlleas a thug an t-dran dhuinn mu na h-edin so a chur ’gan ionnsuidh. Chan ’eil teagamh da mhios air ais, agus cho luath’s a bhuail mo nach dean so feum: mar as lionmhoire na dha shuil air thubhairt mi rium fhein, nach daoine a gheibh fios mu na tha dol air aghaidh math a ni so caismeachd do Chomunn na ’nar Comunn is ann as fearr. Bu choir h-Oigridh ! Tha ddchas agam gun gabh mo naigheachdan a bhi againn mu chach a cheile : Chomhairle ris agus gun cuir iad an cld e, agus cunntasan air nithean sonraichte a tha am am fonn leis. Ach is feairrde na Feachdan e Feachd ud no am Feachd ud eile a’ deanamh. bhi aca air ball a chum agus gun ionnsaich iad Bu ghle chaomh leam na naigheachdan sin 90 AN GAIDHEAL. Am Mart, 1936. fliaotainn o am gu am. Faodaidh an Ceann- B’e roghainn do bheatha bhi banail glan stold’, Feachd fhein an cur, an Ceannard, no a’ ’S an talla nam maireann gum b’ aithneil do Bhana-Cheannard—is coma learn co dhiubh. dhoigh, Chan eil ni as mo a dhuisgeas eudmhorachd a Cha smuaislich do chadal ’nad’ leabaidh chaoil chum ghniomhachas na bhi cluintinn mu bhord, euchdan feadhnach eile. Cha duisg thu le caithream ged ghoireas na Is dbcha gun d’fhuair sibh Riaghailtean h-eoin. Comunn na h-Oigridh mu’n am so. Mur an Tha tobhta na Gaidhlig ’na bearnan gun d’fhuair, cuiribh fios chun an Runaire ’gan treoir, iarraidh. Bha na Riaghailtean sin air an ’S a chailin chum taic rith’ aig cathair na Gloir, deanamh le ro-churam le Comhairle Clann an Ach tachraidh sinn fhathast ’s bidh ’n Fhraoich, agus bu choir lan-eolas a bhi aig a t-aoibhneas cho mor, h-uile Ceann-Feachd orra. Aig dealradh do mhaise theid di-chuimhn’ air Tha Comunn na h-Oigridh a nis air sgaoileadh bron. bho cheann deas He cha mhor gu ruig am Parbh C. F. Urquhart. agus air fhardach fhaotainn eadhon ann an 0 Leodhas. Mar is mo dh’fhasas ar Comunn ’s ann as truime bhios cudthrom ar freagarrachd. BOOK REVIEW. Co a neartaicheas sinn gus an eallach a ghiulan ? Sibh fhein, a Chlanna. Cha toir sinn sian gu A LiterarySong: ItsEnigma—The authorship andCanadian associations. Boat crioch mur dean sibh fhein bhur cuid ’sa By Edward MacCurdy. Published by Eneas ghnothuch. Ach tha eun beag daonnan ag Mackay, Stirling. 110 pages, 3/6. cagarsaich ’am chluais, “ Ni iad sin ! ’* “ From the lone shieling of the misty island Fuair mi fios bho Cheann-Feachd Bhagh a’ Mountains divide us, and the waste of seas— Chaifteil gun do chuir Alasdair MacEacharn, Yet still the blood is strong, the heart is Highland, Lunnainn (am fear a bhreathnaich air Comunn And we in dreams behold the Hebrides.” na h-Oigridh air thus), punnd Sassanach ’ga (The earliest version). ionnsuidh airson feum an Fheachd sin. Bu “ A thing of beauty is a joy for ever; its loveliness deas a’ chuimhne sin bhuaidhe. increaseth ...” Seoras Gallda. The charm of the Canadian Boat Song does not fade iswith as thestrong passing as ever.years. ButIts powerits authorship to quicken remains the pulse a literaryto solve puzzle.the problem Not a fromfew attempts internal haveevidence. been madeMr. CATRIONA NIC PHARLAIN. MacCurdy has faithfully recorded all these endeavours, givingappear eachthat itsnothing fair chance was really to speak known for ofitself. this poemIt would till (A dh’eug air an t-Samhainn, 1935). it was published in Blackwood's Magazine in September, of1829. Eglinton, The claimsfor Sir of Walter authorship Scott, made for Galt,for theDunlop, Earl Chaidh thu dhachaidh mo chruinneag do dh’ Hogg, as well as for Lockhart, and “ Delta ” (Dr. Eilein a’ Cheo, Moir)examined. are exhaustively,While the poetic and genius we thinkof several very of fairlythese Far ’eil anail nan luibhean na linne ’s nan writers was quite equal to the composition of this sgorr, famous lyric, yet Mr. MacCurdy narrows the argument Gach oidhch’ agus latha le beannachd nam beo, finallyat on toseveral “ Delta.” grounds. This conclusionOne is the has sapphic been arrived metre Ga d’ phasgadh le caidreachan Innis na h-Oig. usedsong. in Thisthe firstmetre and was third used lines by Moirof the only verses of allin the Tha lion aodach geal air a’ Chuilfhionn ’na writers mentioned. Moir wrote other lines, in the same sgleo, metre in Blackwood's in December, 1827. “ Moir’s ’S an ealtainn a crubadh’s na raointibh le bron, poetryof epithets, also presentsand shortly similarities before whatof subject was presumably' and range Is ar suilean a’ sileadh an slighe ’nam beo, the probable date of the composition of the Boat Song Nach cluinnear leinn tuilleadh guth mills do he was undoubtedly receiving letters from Canada from bheoil. John Galt suggesting Canadian scenes and incidents as Thesubjects book for is averse most composition.” readable one ; and apart from his Blath thaisg sinn ’nar cridhe an ribhinn ghrinn full knowledge and critical acumen, the author shows choir, a vivid appreciation of the condition of Canadian Bu shuilbhire snasail le fialaidheachd stoir, exiles, and their love for the old fatherland. Caomh gasda ro chaidreach bu dualach a coir, It Theis a pleasureprinting tois handleexcellent, the andbook the as wellget-up as isto artistic.read it Air muirn agus tuis agus saoghal de chebl, N- R, Am Mart, 1936. AN GAIDHEAL. 91 lotte Street, Port Ellen, local secretary, will SECRETARY’S NOTES. be pleased to assist students to secure Tlie annual Mod promoted by tbe rooms. The dates are 14th July to 7th Glasgow High School Gaelic Class Ceilidh August. was held in the Berkeley Hall on Saturday, * * * 8th February. Competitions were confined One of the first duties of the Northern to juniors this year, and there were Organiser, on his arrival in North Uist, was gratifying entries in both oral and vocal to present the trophies won by Cladach- sections. The committee and members are Kirkabost and Baleshare Drama Teams at to be highly commended for their enterprise, the Gaelic Drama Festival held there and we offer them our cordial thanks for recently. The branches in Uist do not the splendid work they are doing for the approve of the use of English at their youth of the city. It was very encouraging meetings, and on this occasion also, the to see the hall well filled with interested listeners. proceedings were entirely in Gaelic. * * * Debates still hold first place at the There was a splendid turnout of members Ceilidhean held throughout the Long Island, and friends at the ceilidh promoted by the and during the Organiser’s visit, various Gaelic Section of the P.E.N. Club, in the subjects were debated in pure idiomatic Grosvenor Restaurant, Glasgow', on 8th Gaelic at Balivanich, Torlum, and lochdar. February. Mr. James C. Watson, Lecturer At Lochmaddy, a Gaelic dialogue by Misses in Celtic, Glasgow University, was the MacDonald and MacCorqudale evoked much speaker, and he treated his audience to a applause. It is hoped that this talented scholarly and comprehensive survey of couple may find it possible to compete at Gaelic literature from the earliest times. He the National Mod at Inverness. impressed his hearers by his wide know- ledge and by the simple and direct manner Very keen interest is being taken in in which he delivered his discourse. Mr. Comunn na h-Oigridh in Uist, and a special William Power presided, and other speakers effort is being made to raise funds to enable were Mr. John R. Bannerman, the Rev. thirty of the members to enjoy the Malcolm MacLeod, M.A., and Mr. Robert pleasures of the camp to be held at Bain, the well-known poet. Sonachan, Argyle, in July. The children would thus have an opportunity of coming The Kintyre Provincial Mod will be held in contact with children from all parts of at Campbeltown on 2nd and 3rd April, fully the Highlands and Islands, and this mixing one month earlier than for the past few would strengthen the bond of friendship years. It is hoped that the earlier date will between the various Feachdan. It would be found more convenient for choir members also help them to realise the great good the and competitors generally. Competitions new movement is capable of doing among are open to those resident in the Dailriada the youth of the Gaidhealtachd. Other three Provincial Mod area. The Ardnamurchan Feachdan of Comunn na h-Oigridh were Provincial Mod will be held this year at formed at Torlum, Killerivagh, and Ardgour. The date is 30th June. The Daliburgh, particulars of numbers enrolled Dailriada Provincial Mod will be held this are given in the Gaelic Notes in this issue. year, as usual, in Lochgilphead on 9th and * * * 10th June. The first of the Northern Provincial Mods to be held this year is that of Badenoch and The Summer School of Gaelic, to be held Strathspey, at Newtonmore, on Friday, 3rd this'year at Port Ellen, Islay, is attracting April. Arrangements are well advanced, and much attention, and we anticipate a big it is hoped that a Gaelic drama competition, increase in the number of students as last year, will be held on the eve of the attending. We cannot impress too strongly Mod. All information can be had from the on prospective students the necessity for Hon. Secretary and Treasurer, Mr. J. M. early application for rooms. Port Ellen is a Munro, Bank of Scotland, Newtonmore. favourite holiday resort, and in the months of July and August accommodation is fully There will be no Mod at Kyle this year. taxed Miss Morag MacEachern, 29 Char- As the National Mod is to be held at Inver- 92 AN GAIDHEAL. Am Mart, 1936. ness, the South-West Ross Provincial Mod an sin air Sathurna aig deireadh an Og-mhios Committee decided that it would not be agus bidh sgailceadh air camain, is iomadh advisable to hold a local Mod, and that the cleas eile’ gan cur air an latha sin. district should support the National Mod Bha Ceilidh ghrinn an Tigh Ghearraidh air instead. an ochdamh la fichead. Labhair am Fear- 0 Deilbhe agus Fear na Cathrach air ciiisean a bhuineas do aobhar na Gaidhlige agus le oran CRAOBH-SGAOILEADH. is sgeul chuireadh seachad oidhche thlachdmhor. Air an ath oidhche bha Mgr. Mac Phail, an An Airde Tuath. lathair aig coinneimh an Loch Eport. Tha Air do’n Fhear-dheilbhe tilleadh a Leodhas am has air a bhi trang’s a’ bhaile bheag so agus air Di-Sathuirne an 18mh la de’n Fhaoilteach, mar sin cha robh an aireamh a bha an lathair bha e a’ frithealadh aig coinneimh de’n cho mor is a b’abhaist. Bha Ceilidh laghach’s Chomhairle Thuathach an Inbhir Nis. Bha am a Bhaile Shear air feasgar Dior-daoin. Tha Fear-Gairme, Mgr. Domhnall Mac Dhomhnaill am Meur so ag cumail gu daingeann ri ruintean anns a’ chathair. A’ Chomuinn. Leugh an rvinair, Domhnall Thug am Fear-deilbhe iomradh air a Mac Illeathain, iomradh na coinneimh roimhe chuairtean bho’n a choinnich a’ Chomhairle ann an Gaidhlig bhlasda. Fhuaradh ceol roimhe agus chaidh gabhail ris an iomradh. na pioba moire is na fidhle, Sgeulachdan is Thugadh fios gun robh Mairearad Nic orain agus cha bu bheag an cuideachadh Dhomhnaill a’ teagasg Croileanan Ciuil an Ceann a rinn buill de Chomunn na h-Oigridh leis a’ a Tuath Chataibh agus air dhi an ionad sin Chlar-Eagar. Bha an Ceann-Suidhe, fhagail gun gabh i fo a curam Crbileanan am Gilleaspuig Caimbeul, ’na Fhear-Tighe agus Baideanach. bha fonn gasda air. Tha Iain Mac Dhomhnaill air togail air do Air feasgar Di-haoine labhair am Fear-Deilbhe Leodhas agus tha esan a’ teagasg anns gach aig coinneamhan de na Meuran an Cairinnis clachan o Charlobhagh gu Nis air an taobh a agus Loch nam Madadh. Bha da fhichead Siar agus an Sgire Steornabhagh. cruinn an Cairinnis agus deich ’s tri fichead an Tha Bhaltar Ros gu trang air cul a ghnothaich Loch nam Madadh. Fhuaradh orain Ghaidhlig faisg air A’ Pharbh. bho’n chloinn anns an da choinneimh agus aig Air iarrtus Runairean nam Modan ionadail Loch nam Madadh chualas Comhradh air leth am Brura, Baideanach agus Duirnis, chaidh grinn. Tha duil gum bi gillean agus nigheanan britheamhan a thaghadh air son ’nam Modan a’ dol a Loch nam Madadh gu Camp Comunn sin. na h-Oigridh an Sonachan. Buaidh leo. Air an la ar fhichead dh’fhalbh Am Fear- Chaidh Mgr. Mac Phail thar Faoghail na Deilbhe air a’ chuairt bhliadhnail a dh’Uibhist. Comraich air maduinn Di-Sathuirne agus air Aig a’ cheud choinneimh aig Cladach-Chircebost, an fheasgar sin bha e an lathair aig Ceilidh am thug e seachad na duaisean a choisinn na Baile Mhanaich. Bha barrachd is coig fichead buidhnean am Feill nan Dealbh-Chluichean aig cruinn agus bha Ceilidh chiatach ann. Tha deireadh na bliadhna. Grhabh a Mhdn. Mairi oidheirp ’ga dheanamh an so cuideachd fa Nic Fhionghuinn curam de Chupa Comunn chomhar Camp Comunn na h-Oigridh. Uibhist agus Bharraidh mar cheud dhuais, Thadhail Am Fear-Deilbhe anns na sgoilean air tailleamh buidheann a’ Chladaich agus an Gill Leir a’ Bhagh agus Cnoc na Mona air Domhnall G. Mac Illeathain Am Baile Sear, maduinn Di-luain agus steidhich e Feachdan Cupa Alasdair Tc Fhearghuis mar an dara ura ’s na Sgoilean sin. Tha 13 balach agus 12 duais. Labhair A’ Mhdn. Nic Fhionghuinn, caileag am Feachd Cill Leir a’ Bhagh, agus Domhnall Mac Illeathain, agus Calum Mac 15 balaich agus 4 caileagan an Cnoc na Mona. Leoid, Loch nam Madadh, agus leig iad ris Anns an fheasgar bha e’s an lathair aig Ceilidh gun robh iad gu leir deonach an uile dhlchill an Cnoc na Mona agus a bharrachd air Orain a dheanamh an aobhar nan Dealbh-Chluichean. agus Sgeulachdan, chaidh an cuspair go a Air an dearbh latha thadhail Mgr. Mac Phail dheasbud, “ Am bheil bocain ann no nach an Sgoil Chair Innis agus ghabh e a steach 4 ’eil ? ” A reir beachd na coinneimh tha buill ura do Chomunn na h-Oigridh. Is ann bocain a’ spaidsearachd am Beinn nam Faoghla aig Teampull Chair Innis a bhitheas Cuirm- air an latha ’n diugh agus is math gun robh Shamhraidh Comunn na h-Oigridh air a cumail oidhche bhriagh ghealaich aim air neo bhiodh am bliadhna, agus cha b’ urrainn na b’fhearr. na caileagan air chrith leis an eagal a’ dol Bidh na Feachdan a Loch nam Madadh, Am dhachaidh, is gun fhios cuin a dh’fhaotadh fear Baile Sear agus Cairinnis ag ciuinneachadh dhiu sud tighinn’s an fhradhrac. An deidh na Am Mart, 1936. AN GAIDHEAL. 93 coinneimh cliaidh Comhairle bheag a chur air An Airde Deas. bhonn gu bbi a’ deanamb ullachaidh fa cbomhar Chumadh coinneamb de’n Chomhairle Camp Comunn na b-Oigridh. Is e Domhnall Dheasach an Seomar-gnothaich a’ Chomuinn Iain Caimbeul is Runair do’n Cbombairle so. air feasgar Di-luain, an seachdamh la deug Air oidhcbe Di-Mairt labbair am Fear-Deilbhe de’n Ghearran. Bha Mgr. Donnchadh Mac ri lan an tigbe ’s an locbdar . . . Cban fhacas Caluim, am Fear Gairme, anns a’ chatbair— riamh aireamb cbo mor ’s an Tigh Sgoil. B’e agus bha aireamh math de na buill ’san latbair. an Deasbud a bba air a’ Cblar-Eagar, “ An Thugadh fios gu’n robb a’ Mhgn. Ealasaid fhearr a bbi posda na bhi gun phosadb idir? ” NicMhartainn a’ teagasg an Liosmor agus Bha a’ cbainnt geur air gach taobb ach bha gu’n robb Mgr. Iain Maclomhar a’ teagasg a’ mbor-chuid de na bba ’s an lathair de’n ceithir croileanan ciuil is Gaidhlig an Arainn. bbeacbd gum b’ fbearr, gun teagamb, a bhi Thug an Runaire iomradh air a tburus gu posda. An deidb na Ceilidh labbair am Fear- meur Srathlachlainn air an 30mh la de’n Deilbhe ris a’ chloinn is ri am parantan mu Fbaoilteach. Bba mu cheitbir ficbead cruinn thimchioll a’ Champ agus gheall iad buill a anns an tigb-sgoil agus bba an Runaire ’na cbur gu Sonacban. Air an atb latha ghabh Fhear-cathrach. Tba am meur so ag cumail a Mgr. Mac Phail a steach do Chomunn na suas an deagh ainm a bha aige bho’n a b-Oigridh tri gillean agus ceithir caileagan ’s chuireadb air bonn e. Tba coisir-chiuil Ghaidhlig an locbdar. Tba Ocbd deug ar fhicbead anns aca a tha a’ toirt cuideachaidh maitb dhoibh an Fbeacbd so a nis. aig na ceilidhean, agus a bharr air sin tba Bba an t-Urr. Calum Laing’s a’ chatbair aig crbilean Gaidhlig aca agus tba na buill a’ coinneimh de mheur Gheir-Innis air feasgar fritbealadh an ddigh a tha leigeil ris gu bbeil Di-Ciadain agus ged a bba an oidhcbe fliuch meas aca air a’ chothrom’s air an teagasg a tba agus fuar bha aireamh gbasda cruinn agus bha iad a’ faotainn. Bha ceol pioba is innealan eile Ceilidh thaghte ann. air a’ chlar-eagar, cho math ri drain bbo’n cbdisir Cba robb an t-side dad na b’fbearr an ath- agus bho chuid de na buill. Chaidh sgeulachd oidhche nuair a rainig am Fear-Deilbhe an Gbaidhlig a leughadh gu blasda agus bba e ’na Togh-Mor. Acb cba do chum na siantan na aobhar toileachaidh fhaicinn cho fuireachail Gaidbeil aig taobh a’ gbealbbainn. Bba ’sa dh’eisd an cruinneachadb ris an fhear- barrachd is da fbicbead’s an latbair agus Calum labbairt. Mac Neill air an ceann. Fhuaradb Grain is Chaidb an Runaire gu Barraidh air an Sgeulachdan am pailteas agus sheinn gille ochdamh la deug de’n Ghearran. Bidh 6g orain a rinn e fhein. Tha spiorad na bardachd coinneamhan aige an sin, an Tiriodb is an Colla anns a’ ghille gun teagamh ged nacb ’eil e acb mu’n till e gu tir-mor. sia bliadhn ’deug a db’aois. Chum Mgr. Mac Phail air a chuairt gu Loch 0 Baosdail an deidh na Ceilidh agus air an ath mbaduinn, chuir e Feacbd ur de Chomunn na BRANCH REPORTS. h-Oigridh air bonn an Dailibrog’s a bbeil coig deug is da fbichead ball. whenAppin.—A a large numberGaelic concertattended. was Mr. held D. inM'Pherson, the hall, ’S an fbeasgar chuidicb am Fear-Deilbhe aig Ardselma, was chairman. The programme included Cuirm-Chiuil an Dailibrog le bhi ag innseadb songs by Mr. White, Mod Medallist; Miss K. Sgeulachdan beaga a chuala e air a chuairtean MTnnes, Arisogan; Captain M‘Donald, Lismore; air feadb na Gaidhealtachd. Bha an Dealbb ribbie;Miss F. MTntyre,Mr. A. Jackson,Shinnerview; Portnacroish; Miss G. Boa, Mr. Tayn- A. Chluich “ An t-Agh Odhar ” air a’ Chlar-Eagar M‘Lean, Achosrigan, and Mr. D. Matheson, Inver- agus chord i ris na h-uile. folla. Much credit is due to Mr. MTherson, who Labbair am Fear-Deilbhe aig aon coinneimb is an expert in Gaelic, and keeps the language deug’s an Eilean Fbada agus cba chualas facal prominentComunn funds. in the district. The proceeds go to An acb Gaidblig aig gach coinneimh. Ged a bha an t-slde fuar agus air uairean fliuch agus in Ayrshire.—TheAyr on 17th January. Ayrshire TheBranch inclemency held a ceilidhof the stoirmeil, chruinnich moran aig na coirmeamhan. weather proved a deterrant to a crowded house, but Acb c’ait am bheil sluagh a tha ’n as deidheile a very enjoyable evening was spent by those who air seann cbleacbdaidhean nan Gaidheal na na did brave the elements. The official piper to the h-Uibbistich. Tba iad air gabhail ris a’ ghluasad Branch,spirit at Mr.the outsetJohn Nicholson,and a programme roused ofthe Gaelic Highland and ur, Comunn na h-Oigridh, gu duineil, agus is English songs was ably and delightfully sustained docba gum faic sinn deicb ar fhicbead de’n by Miss Mary Macniven, Miss Margaret C. Oigridh a Uibhist, anns a’ Champ aig Sonachan, Fergusson, Mr. Donald MacVicar and Mr. Kirk, ’s an luchair. whileproved Mr to James be in Gould,his best with vein. his Duringhumorous the readings, evening 94 AN GAIDHEAL. Am Mart, 1936. a pieseutatioii in the form of a handsome chiming timepiece was made to Mr. Colin Fergusson in tofeature the ofaccompaniment the play was theof dancingsongs ofsung a Scotch by Mrs.reel retiralrecognition from ofthe his office services of Hon.and onSecretary, the occasion which of hishe M'Laren and Mr. Kennedy. The evening was has held since the inauguration of the Branch in broughtthoroughly to aenjoyed close by by the a customarylarge company, votes ofand thanks was 1929.making Mr.the MacAskill,presentation, the spoke Hon. in President,Gaelic andin and the singing of a verse of the National Anthem. asreferred ociation in withglowing the Branch, terms toto which Mr. remarksFergusson’s Mr. M‘DonaldMelvich.—For conducted the afour singing weeks class of Januarythree times Miss a letterFergusson was maderead modestfrom Mr.but Malcolmsuitable reply.MacPhee, A aweek whist both drive junior and and dance senior. in the At Melvich its close Hall there in wasaid Kilmarnock, the President of the Branch, excusing Reayof funds. Band. Music for the dance was supplied by the Fergussonhis absence allon accountsuccess ofin illnessthe future.and wishing A veryMr. singingsociable ofand “ Oidhcheenjoyable Mhath meeting Leibh.” concluded with the suitablyNewtonmore.—A inscribed, has small been cuppresented of jubilee to Badenoch- silver, Invercauld—theStrathspey Provincial Annie Mod Sinton by MissMemorial Farquharson Cup forof of Coll.—Thethe session Coll in BranchArinagour held theirSchool—Mr. fourth ceilidhA. L. Competition by Ladies’ Choirs. Miss Sinton was Thomson, president, in the chair. Mr. Angus andsecretary of theof thefirst Newtonmore two Badenoch-Strathspey Branch of An Comunn Mods, Kennedysung by Mr.played Donald bagpipe Sutherland, selections, Dr. andDavid songs Mackie, were 1929, 1930. Mr. Duncan MacFadyen, Mr. Hector Boyd, Mr. Skerray.—A very enjoyable ceilidh was held in MacFadyen,A. L. Thomson, Mr. Mr. James James MacKinnon,MacFadyen, Mr.Mr. Lachlan Alex. the Public Hall. Songs were sung by Misses Maclean, Mr. Coyler Ferguson, Mr. Dugald Mac- JoanGeorgina Totlen, Mackay, Mr. ChristineRoss Mr. Mackay,MacLeod, Edith and Mackay,Messrs. Fadyen,stories were and relatedMr. Duncanby Rev. Maclean.John Robertson, Humorous Mr. Fred. Mackay and David Murray, Bettyhill. Mr. Dugald MacKinnon, and Mr. Duncan Maclean. WilliamSgeulachdan, Mackay by Mr.gave John selections Murdo on Mackay, the bagpipes. and a Durness.—Under the auspices of the Durness Gaelic dialogue by Katie Mackay and John James Branch, a splendid ceilidh and dance was held in Mackay,greatly appreciated. members of Comunn na h-Oigridh, were Mr.the PublicA. C. MacKenzie,Hall. The Durine.ceilidh wasAfter presided the Chairman over by addressed the audience, a splendid programme of thainigTobarmhoire.—Air an t-Urra. A.an MacGill’Anndrais29mh. la de’n Fhaoilteach a h-uile submittedinstrumental by music Messrs. and Morrison,songs (mostly P.O.; Gaelic) Miss wasB. ceum a Dail-mhailidh agus labhair e ruinn air Stewart, Mr. G. MacKay, Miss A. Campbell, Mr. laithean‘‘Lathurna sin anus bha anna ochdamh bochdan linnagus deug.” na sgoilean Anns nafo W.Senior Ross, and Mrs. Junior Hames, Choirs. Mr. D.At S. theMacKay, close andof the churam na h-Eaglais. Bha na ministearan comasach ceilidh a splendid tea was served, which all enjoyed. dotaireanagus ionnsaichte, cho sgileil ach noa choreir lionmhor.coltais cha Shiubhailrobh na Fort Augustus.—A successful concert under the aon phaisde anns gach trf mu’n robh iad deich auspices and in aid of the local branch of An laitheancha robh de an dh’aois. duais achBha suarach. gu leoir deMar obair eiseamplair, aim, ach TheComunn chair Gaidhealach was occupied was heldby inRev. the FatherPublic Hall.Cyril is e an tuarasdal a bha aig maighstir-sgoile Dhail- Dieckoff. There was a fairly good attendance, and bhliadhna,mhailidh direach le taigh da is fhichead teine a punndnasgaidh. Sasunnach Ged a ’sbha a theapplauded artistes, in allwho their were appearances. all local, Bagpipewere loudlyselec- moran de’n oigridh a’ dol thairis, bha a thrf uiread tions by Master John M'Lennan and piano and ande dhaoinediugh. anCha Lathurna bu mhath aig leinnan am na sin laithean ’s a tha ud aim a violinAllan M‘Donaldselections wereby Mrs. also Tavishvery well Cameron received. and Mr. thilleadh ’nuair chluinneas sinn an fhirinn m’ an deidhinn.MacGill’Anndrais Tha sinnair sonmoran na anh-6raid comaine a thugMhgr. e InverarayInveraray.—The Branch of fortnightlyAn Comunn meetingwas held ofin the dhuinn. Cha robh facal Gaidhlig riamh aig St. Malieu Hall. Mr. Hope MacArthur, secretary, parantanfacal de’n anchanain braidiche gus so,an agusrobh echa trf chualabliadhn’ e fheindeug Onpresided. account Tea of was another served entertainment by the Ladies’ in Committee. the town a dh’aois, ach tha a Ghaidhlig fileanta, fbghluimte the attendance was smaller than usual. A pro- ruigagus annssinn aa’ leasbhlas a cheart.bhi cho Air muladach an aobhar mur sin, bi cha a’ Allgramme the singersof Gaelic received and English enthusiastic songs was applause. submitted. chlann a’ faighinn ar canain “aig gluin am mathar.” Killin.—The monthly ceilidh was held in the M‘Raw,Public Hall, M.A., Killin, president, on 29th was January. in the chair,Mr. andJames he Copies of "Voices from the Hills” can still be was supported by the vice-presidents, Rev. D. obtained from the Secretary. A compilation of Thomson, B.D., and Mr. Duncan Strang. Tea was articles on living topics bearing on the work of served by a committee of ladies, and, after the An Comunn and kindred subjects, this volume is bagpipesinging ofselections the Rallying by Mr. Song Dunn, by thea number company of andthe one of the most varied and attractive books ever members of the Branch gave a very excellent inter- offered to the Gaelic public. No member should be pretation of the Gaelic play by John MacCormick, without a copy. An excellent present for friends set“Am to fearrepresent chaill aan Ghaidhlig.” old Highland The cottage, stage was and well a overseas. Price, 6/6; postage, 9d. GAELIC BOOKS Guide to Gaelic Conversation and Pronunciation. By Lachlan MacBean. 1/6 net. An English- Printing whichGaelic EnglishHandbook sentences of phrases are followedand dialogues, by Gaelic in equivalents. Has become one of the modern ElementaryBean. With Lessons Vocabulary in Gaelic. and Key.By Lachlan1/- net. Mac-An essentials of business and social excellent handbook for anyone taking up the life, and it is recognised as the Gaelicstudy Withoutof Gaelic. Groans.* By John MacKechnie, best method of ensuring success M.A. New Edition, 2/- net. “The incredible in almost any enterprise. More- madehas happened. not only easyThe learningbut amusing of Gaelic as well”—The. has been over, unlike its publicity con- Scotsman. temporaries, it is within the GaelicEnglish Proverbs Translations. and ProverbialBy T. Sayings.D. MacDonald. With reach of everyone, and can be 5/- net. utilised to one’s own particular Gaelic5/- net.English Full Dictionary. supplement By with Calum wide MacFarlane. range of requirements. For your future matter.definitions”—The “None canScotsman. surpass it in accuracy of Printing needs, our experience Outlines of Gaelic Etymology. By Alexander Mac- and plant are at your service. AnBean. Treoraiche 1/- net. (Gaelic Primer). By Malcolm A ’phone or postal message will MacFarlane. 1 / - net. bring our representative to any An Smeorach (The Mavis). Song Book in Gaelic. address in town for instructions. AmBy Bru-Dhearg Malcolm MacFarlane. (The Robin). 6dSong net. Book in Gaelic. HighlandBy Malcolm Legends. MacFarlane. Paper 1/-3d net. net. Cloth 2/- net. ARCHD. SINCLAIR StoryFarlane. Teller 6d of net. the Sheiling. By Malcolm Mac- Celtic Press, 27aCadogan Street, Story6d net.Teller of the Shore. By John Macormaic. GLASGOW, Tel. No. 2626 Cent. ENEAS MACKAV, STIRLING SITUATIONS WANTED. FOR THE BEST DESCRIPTION AND THE BEST VIEWS OF SCOTLAND SECURE Come to Scotland Price - 1 /- By Post, 1/9 OUR GAELIC ARTISTS’ REGISTER. A Magnificent Guide Book with CLARSACH Lessons. Preparation for Mod.—Mrs. One Thousand Beautiful Johnstone, 4 Belgrave Terrace, Edinburgh, 12. Views, and Printed on Finest Art Paper. ON SALE AT ALL BOOKSELLERS Published by The SimmathDundee. Press Ltd., Advertisements under the above headings will be House,accepted Roseangle,by The Simmath Dundee. Press, Ltd., Simmath THE GREAT HIGHLAND or MILITARY BAGPIPES Full Size & Half Size At All Prices All Accessories Repairs

Carriage Paid Free Price List R. GILLANDERS, BAGPIPE MAKER (Grandson ol late JOHN CENTER of Edinburgh) 26 BLACKSCROFT, DUNDEE

THE CLARSACH CALEDONIAN HARP J. W. BRIGGS Violin Make® 8 Cambridge Street, Glasgow MAKER OF “DALRIADA” and “OSSIAN” CLARSACHS These Clarsachs are made entirely by Mosthand inof ourthe own leading workshop players in Glasgow.of this delightfulexpressed theirScottish appreciation instrument of the beautyhave MACKAY’S ofrevival tone ofof thethose Clarsach already has supplied. given greatThe PALACE HOTEL pleasure to all lovers of the traditional PRINCES STREET, EDINBURGH Highland music. • Hot and Cold Water in All Bedrooms. • OverlookingOpposite Edinburgh Princes Castle.Street Gardens. Prices and particulars on application to • TwoBed andMinutes Breakfast from fromRailway 8/6. Stations. above address. EDINBURGH. PHONE 21964 EDITOR.—Rev. NEIL ROSS, C.B.E., D.Litt., The Manse, Laggan, Kingussie, to whom all literary communications should be addressed; business and other communications to 131 West Regent Street, Glasgow. Telephone.—Douglas 1433. Leabhar XXXI.J An Gtblein, 1936. [Earrann 7 URRAS CHARNEGIE. mar an ceudna cuideachadh le cloinn a’ bhaile mhoir le bhi a’ solar raontan cluiche dhaibh. Tha ceud bliadhna a nis air dol thairis bho * * * rugadh Andra Carnegie, an t-Albannacb coir Aig coinneamh bhliadhnail an luchd-earbsa is talantach a rinn cuideachadh cho mor le a air a’ mhios so a chaidh, nochd an ceann suidhe luchd duthcha. Smuainichidb neacb gun dail gu’n tug Urras Charnegie togail nach bu bheag air an tabhartas fhialaidh, da mhuillein punnd do na cuspairean sin anns na coig bliadhna mu Sasunnach, a dheonaicb an duine ainmeil sin dheireadh. Tha saorsa air a fagail aig an luchd- do na h-Oiltbigbean Albannacb, gu bbi a’ earbsa am breithneachadh fein a chleachdadh, dioladh an tomhas mor airson fogblum oigridb agus an doighean a stiuireadh a reir is mar na b-Alba. Acb a thuilleadh air an tabbartas dh’eireas cuisean ura feadh na rioghachd. pbriseil sin tbug e seachad airson leas na Tha muinntir a’ faicinn gur coir do’n t-sluagh Riogbachd Aonaicbte suim eile cho tomadach is fein a nis an lamh a ghluasad gu gniomh, gus gu bheil i a’ cosnadb de riadh mu sbia behead a bhi a’ solar agus a’ cumail suas organ is mile punnd Sasunnach ’sa bliadbna. Tha an leabhar lann. Rinn Urras Charnegie a dhleasnas riadh sin fo churam buidheann de luchd- a thaobh nan gnothuichean sin a cheana. earbsa, air am bheil an t-Iarla Eilgneach ’na Re nan coig bliadhna a tha air thoiseach oirnn cheann-suidhe. Is e dleasnas na buidhne an is e an durachd an t-ionmhas a chur a mach air t-airgead a roinn. cho cothromach agus is suidheachadh fearainn air tuathanaich bheaga ; urrainn iad. air misneachadh na h-digridh anns na ceairdean ; * * * agus air teagasg na h-oigridh gu seinn an Tha e mar chleachdadh aig an luchd-earbsa an comhsheirm agus an coisirean. clar-iomairt atharrachadh gach coig bliadhna. * * * Is e sin ri radh, na cuisean a bha iad a’ Tha mi de’n bheachd gu bheil an ceann mu misneachadh bho 1930 gu 1935, chan iad sin dheireadh dhiu sin—teagasg nan coisirean— na cuisean a chuidicheas iad fad nan coig gle luachmhor. Tha e soilleir gur i a’ chrioch bliadhna ri teachd, bho 1936 gu 1940. Mar is shonruichte a tha fainear do Urras Charnegie, cuimhneach leis an leughadair thug Urras an sluagh ardachadh an cail oileinich, an Charnegie brosnuchadh anabarrach do eolas agus an loinn is grinneas inntinn. Is fhiosrachadh is eolas, le bhi a’ suidheachadh coltach gu bheil iad a’ meas a’ chiuil mar iomadh leabhar lann feadh na duthcha. Chan mheadhon freagarrach gus am feabhas sin a eil aicheadh nach deachadh oilean is foghlum choimhlionadh. An uair a thig eachdraidh an t-sluagh am meud leis na bcheadan leabhar foghluim an Alba anns an fhicheadamh linn lann a chaidh fhosgladh gu saor am bailtean gu bhi sgrlobhte, is cinnteach gu’n gabhair mora agus am bailtean beaga. Agus is luachmhor suim shonruichte de na feisean ciuil a dh’ am feabhas a thainig air cail an t-sluaigh airson eirich anns a’ ghinealach so fhein. Tha cihil leis na ceudan organ a bhuilich saibhreas cfeol ’na ebuspair eidichidh a tha anabarrach Charnegie air eaglaisean is tallachan. Rinneadh feumail gu bhi a’ blathachadh nan aignidhean, 98 AN GAIDHEAL. An Giblein, 1936. agus gu bhi aig an am cheudna a dusgadh cail Jiave benefited by this endowment. But, agus a’ geurachadb nam mothaichidhean. Ma while the interests of the academic side of culture thug Freasdal do chuid talant gutha is cluas- are more closely associated with the Trust for chiuil, is dearbhte gun agair Freasdail gum bi Universities, there are other most important na buadban sin ’gan aiteachadb gu curamacb. interests, which are the special concern of the * * * Carnegie Trust for the United Kingdom. The operations of this great institution are Tha an earrann sin de chlar iomairt an Urrais, conducted on a system which may be described an earrann mu shaothair nan coisir, gle choltach in very modern parlance as the Five Year ri aon de ruintean A’ Chomuinn Ghaidhealaich. Plan System. The trustees devote periods Tha da thaobh air an obair a tha An Comunn a’ of five consecutive years to different kinds of deanamh as leth ciuil. Tha air tus an taobh undertaking; and the period of five years, duthchail ann—an oidheirp air a cheol a affords sufficient time and concentration, ghleidheadh air chuimhne a chionn gum buin generally speaking, in which to prove the e dhuinn fhein mar cbinneadh. Ach tha taobh effectiveness of any particular line of enterprise. eile air cedi na Gaidhlig—is e sin, an luach a For several periods of that kind, the Trust has tha ann mar chuspair oilein. Is e sin an taobh had great and successful results in the air am faodadh luchd earbsa Urrais Charnegie instituting of libraries, as well as in other beachd fabharach a ghabhail. Nam biodh lines of public service. The trustees have a’ chuis air a toirt fo an comhair gu pongail recently intimated that the next quinquennial co aige tha fios nach deanadh iad comhnadh period, 1936 to 1940 inclusive, will be devoted leis na coisirean Gaidhlig, chan ann a mhain to new lines of activity. The trustees have the air sgath eud is dichioll nan coisir, ach cuideachd power to exercise their judgment accordingly air sgath maise is luach a’ chiuil, a tha cho as needs arise. They consider that by this measail a nis aig na mlltean feadh na tire. time the question of libraries ought to become * * * a matter for the public. Tha sinn a’ tuigsinn gum bi mu dheich It has been intimated, that one of the things mile fichead punnd Sasunnach ’sa bhliadhna ri to be included in the plan for the next five chur a mach air cedi feadb na rioghachd anns years is the training of choirs. The cultural na coig bliadhna ri tighinn. Is coir dh jinn a value of music is wisely emphasised. An h-uile meadhon a chleachdadh a chum aire an annual sum of £30,000 is to be set apart Urrais a tharruing gu luach a’ chiuil for this purpose. The moment is opportune Ghaidhealaich, agus an argumaid a leagadh for An Comunn to consider the relation gu sonruichte air maise a’ chiuil sin mar chuspair of its own endeavours for choral work to the oilein. Bha tuilleadh is aon Ollamh Ciuil a’ scheme which the United Kingdom Trust breithneachadh aig na Moid Naiseanta. contemplates. Bheireadh iadsan an teisteas pearsanta air One element behind the interest of An Comunn saibhreas ar ciuil; agus gtiiulaineadh am in choral work is the desire to preserve Gaelic beachd-san creideas an suilean an luchd earbsa. music. That, however, is a patriotic motive. Tha Urras Charnegie a’ dol a chuideachadh The aspect of the matter that is more likely to chdisearan air an aon laimh; agus air an appeal to the trustees of the United Kindgom laimh eile tha iad a dol a dh’ullachadh sgoil Trust is the intrinsic beauty, and value of anns an faigh luchd teagaisg is stiuiridh nan Gaelic music, as a cultural asset. As men of cdisir, lan eideachadh airson na h-oibreach sin. wide and liberal views, they might also conceivably regret that such a considerable 0 body of lovely melodies should pass into oblivion. THE CARNEGIE TRUST AND The popularity of this music throughout the CHOIRS. whole country might be urged in its favour. The evidence of Doctors of Music, who have By the Editor. frequently acted as adjudicators at our Mods, would be likely to carry weight with the court The centenary of the birth of Dr. Andrew of trustees. The example of An Comunn itself, Carnegie reminds the thoughtful reader of the struggling for a generation to form the institution great debt which Scottish culture owes to that of Gaelic choral competition, is a guarantee brilliant and generous financier. His benefaction that both the material and the enthusiasm to the Scottish Universities will mark an era are there. in the history of Scottish education; in the The matter should be most carefully past thirty years, hundreds of Gaelic students considered without delay. An Giblein, 1936. AN GAIDHEAL. 99 OIDHCHE DHONNCHAIDH BHAIN. greis eile d’a latha an Dun-Eideann ’na fhear- dlon air a’ bhaile. As deidh sin thug e cuairt [Oraid a bha air a deasachadh agus air a craobh- do’n Ghaidhealtachd ’nuair a bha e tri fichead sgaoileadh leis an Ollamh Domhnall bliadhna ’s a h-ochd deug, turus a dh’fhag Seumas MacLeoid, a Glaschu, air an 21 mh againn “ Cead Deireannach nam Beann,” Id de’n Mhdrt.] dran cho coimhlionta ’s a gheibhear an litreachas nan Gaidheal. Rugadh Donnchadh Ban air co-ainm an Ri linn Dhonnchaidh Bhain bha a’ Ghaidhlig latha’n diugh ’s a bhliadhna 1724 an Albannach aig aird a neairt, fuaimneach is Druimliaghairt an Gleann Urchaidh, subailte, tlachdmhor do’n chluais le a Siorramachd Earra-Ghaidheal, is chaochail e foghairean miorbhailteach agus deas gu an Dun-Eideann ’s a’ bhliadhna 1812 aig aois gluasad-inntinn sam bith fhoillseachadh. A cheithir fichead bliadbna ’s a naoidh. bharrachd air sin, bha co-fhaireachduinn aig An nochd tha sinn a’ deanamh oidhirp air na Gaidheil ri an canain mhathaireil agus ge beagan a radh mu bbardachd is mu bheatha a’ b’e air bith aite anns an coinnicheadh iad, Ghaidheil ainmeil so, is seinnear drain bha deidh air dran is sgeula, air drain mu shonruichte leis a nocbdas a bhuaidbean is a thachartasan chaidh seachad, mu nithean shubhailcean, mar shar-bhard, mar sbealgair, cumanta is mu’n caithe-beatha laitheil. Gu mar fbear-gaoil is mar Ihear-dutbcha, oir dearbh an fheadhainn aig an robh dran ri dleasnaidh e an inbhe as airde measg bbard ghabhail no sgeul ri aithris bha iad air am na Gaidbealtacbd air son na dileib pbriseil a meas gu mor le uaislibh is le islibh. Bha aite db’ fhag e aig a luchd-dutbcha. aig na chuala Donnchadh mar so ’na oilean, Cha d’fhuair Donnchadh Ban sgoil no fogblum. agus, ged nach leughadh e, bha e air fhlor- Is gann air a cheann mu dheireadb gu’n oileanachadh troimh chluais is troimh thuigse. sgriobbadb e ainm fhein. Chan ’eil teagamh nach do neartaich so a Rugadh is thogadh e mar gu’n canamaid am chuimhne is a chomas air cainnt thlachdmhor meadbon an fbasaich, an Gleann Urchaidh. a chur an eagaibh a cheile oir dh’eisdeadh e le Bha a chaithe-beatha slim, fallain ag imeachd cluasan biorach. Feumaidh sinn cuideachd a nan sleibhtean is “ a’ sealgaireachd nam thoirt fainear nach robh ddigh aige air feum a bealaichean.” Cha robh nl air an t-saoghal ag dheanamh de leabhar, bho nach robh aige cur dragh air ach gaol “ Mairi Bhan Og ” is ach a’ Ghaidhlig, is ’nuair a chuir e ri cheile shoirbhich leis an sin mu dheireadh thall. na dain is fhearr a rinn e, nach robh buaidh no Chinntich a bhuadhan mar sin, gu saorsainneil, cumhachd aig ni sam bith air ach aig nithean a dh’eirich ’na chridhe gaol is miann a bhi geur- bhuineadh do’n Ghaidhealtachd. bhreithneachadh air na bha fachomhair gach Bha e bliadhna air fhichead mus do dhuisg la, is dh’ionnsaich e bhi togail fhoghluim gu spiorad a’ bhaird ann. Bha sia mile sreath mionaideach as an leabhar phriseil sin a de bhardachd fhein aig air chuimhne ’nuair dh’fhosgail Freasdal naduir fhein timchioll a sgriobh an t-Urramach Dr. Stiubhairt sios air, an a chuid dran a chum a bhi air an clo-bhualadh “ Coire-Cheathaich nan aighean siubhlach, ’s a’ bhliadhna seachd ceud deug, tri fichead An coire rimach as urar fonn.” ’s a h-ochd. Bha moran dhan is dran aige Bha e an dan do Dhonnchadh a bhi an air chuimhne thuilleadh air drain fhein. Leis lathair aig Blar na h-Eaglaise Brice ach cha an t-saor dhuais a fhuair e mar fhear-dion b’ann d’a dhedin. Cha robh iarrtas an inntinn an Dun-Eideann is le airgiod o’n treas clo- Dhonnchaidh air strl mhuladach is cha do bhualadh tha e coltach gu’n robh bliadhnachan chuir nithean timeil lasair ’na uchd mar chuir Dhonnchaidh aig deireadh a bheatha socrach, iad am broilleach Mhic Mhaighstir Alasdair. neo-eisimeileach, is sitheil anns gach ddigh. Cha robh e ’na dhuine garg, buaireasach air ’S e sin a dh’iarradh na Gaidheil dha. Thog dhoigh air bith, is cha bu mhotha bha rim a cairdean carragh-cuimhne briagha air uaigh chridhe leis an taobh aig Dedrsa, ged thug an an Dun-Eideann is carragh-cuimhne eile ri lagh air a lamb a thogail air a shon. Co-dhih, •Taobh Loch Odha. Ach air son sin, is iad na cha mhor cuideachaidh thug Donnchadh Ban flor chuimhneachain air, Beinn Ddbhrain, a’ dha leis a “ Bhall-teirmisg claidheamh Mhic bheinn a dh’fhag a dhan fhein cho iomraideach an Leisdeir.” ’Nuair a leig e seachad sealgair- measg Ghaidheal, is an leabhar dran ionmholta eachd an Coire-Cheathaich is air Buachaille a dh’fhag e aig a cho-Ghaidheil. Chan ’eil ach Eite, ionad far an robh e aig Diuc Earra- tri cunntais sgriobhta bho fhianuisean air Ghaidheal, shaighdearaich e aig larla Bhraid- coslais corporra a’ bhaird. ’Na dhuin’ dg Albainn, aireamh bhliadhnaichean. Chaith e bha choltas laidir, neartmhor fallain, is ’na too An gaidheaL. An Giblein, 1936. sheann aois, bha e ’na cUmine urramach air an chaochladh a dheanamh, agus sin gu saor le robh mor mheas. treibhdhireas tha daonnan fallain is urail. Chan ’eil e cur ioghnadh sam bith oirnn gur h-e Donnchadh Ban am bard da’n tug na Tha a chainnt a’ sealltuinn dhuinn, an dbigh Gaidheil gradh is rim cridhe nach tug iad do chomharraichte cho ealanta is a bha e fhein bhard sam bith eile. agus daoine cumanta de’n aon inbhe ris, anns Tha bardachd nan Gaidheal Albannach a’ a’ Ghaidhlig. Is e mearachd a bhiodh ann a nochdadh gu soilleir tri feartan sonruichte, an chreidsinn a chionn’s gu bheil a dhbigh-labhairt gradh-duthcha, an gradh-cinnidh agus am mor- aon-fhillteach, gu bheil a chainnt, thaobh mheas air oibridh a’ chruthaichidh. Tha fhocal is gnathasan-cainnte aon-fhillteach mar bardachd Dhonnchaidh Bhain a’ foillseachadh an ceudna. Tha iad le cheile, aig an latha’n na subhailcean so uile agus sin le spionnadh is diugh duilich gu lebir gu aire dhluth nan eifeachd eagnaidh. sgoilearan a ’s ionnsuichte ’s a’ Ghaidhlig a Tha sgrudadh mionaideach air a phriomh- chosnadh. 0 cheann gu ceann a phriomh dhan “ Moladh Beinn Dobhrain ” a’ taisbeanadh bran, “ Moladh Beinn Dobhrain,” “ Coir’ a’ naduir steidh-inntinn a’ bhaird; chi sinn gu’n Cheathaich,” is “ Mairi Bhan Og,” tha oidhirp do dh’uisnich e, mar bhard is mar shealgair, so-fhaicsinneach air son deilbh choimhlionta a uile bhuadhan ’san dan phriseil so. Tha thoirt dhuinn, air gach cuspair ; deilbh a tha sinn a’ faicinn deoin is togradh a’ bhaird anns am bardachd bir-dheirc agus a tha a’ nochdadh an oran so agus ’na phriomh brain eile, de gach dreach is tuar is cumadh a tha suil a’ ghne cuspaireach, cuiseach: mar a bha a bhaird fhein a’ faicinn. Tha am bard a’ shinnsrean Ceilteach, tha e an trom-ghaol air feuchainn le uile chridhe a chuspair a’ oibribh naduir aeus is ann gle ainneamh a rannsachadh cho mionaideach ’s a ghabhas shaoileas neach gu bheil e smuain-sheachranach deanamh, air dhbigh, is bho thoiseach gu no deacair r’a thuigsinn. Is iad buadhan bith- deireadh, nach urrainnear dad sam bith a bhuan naduir fhein is fior-bhonn do dheachdadh bharrachd a chur ris an dealbh—tha e cho Dhonnchaidh Bhain. buileach, cho lan-chriochnaichte, coimhlionta. Siubhlaidh e fa’r comhair measg bheanntan Eaodaidh cuid a radh gu bheil “ Moladh Beinn is bhealaichean bige, le suilean d’an aithne Dobhrain ” ro fhada, gu bheil an t-urlar car faicinn is le tuigse bheb, agus ged a shaoileas aonfhuaimneach. Ach iadsan d’an aithne a’ cuid, faodaidh e bhi, nach do roghnaich e ach Ghaidhlig o’n chiche agus tha a meas gu cuspairean gun chus sta annta fhein, gidheadh cothromach dbighean bairdeil ’s a’ Ghaidhlig, sheinn e mu chuspairean a bha tlachdmhor cha smaoinich iad mar sin. dhasan agus chan e mhain dhasan ach d’a Tha dain fhada mar “ Coir’ a’ Cheathaich ” cho-Ghaidheil, oir sheinn na miltean’ brain is “ Mairi Bhan Og ” a’ dearbhadh dhaibh an nach do leugh sreath dhiubh riamh. Tha e gradh a bha aig a’ bhard d’ a chuspair agus riaraichte ma nochdas e ’na bhardachd nithean cho titheach is a bha e air ceartas a thoirt dha mar chi a shuil fein an dbigh chuiseach, aon- agus tha so a’ bebthachadh co-fhearachduinn fhillte. ’na oidhirp air a ghradh a’ chur an ceill. Ged Chan ’eil feallsanachd air aire. Is e th’ann tha “ Moladh Beinn Dobhrain ” fada cha duine a'tha daonnan ri gniomh agus is e gu’n sgithich e cluas a’ Ghaidheil: ’s ann a tha a robh e cho tebma, deanadach, gniomhach ’na chluas sin gle bhiorach is gle fhurachail, a’ chaithe-beatha a cho-eignich nadur e fhein leantainn le cail is mothachadh gnathas- fhoillseachadh dha, agus an deidh gach cuis cainnte a’ bhaird bho urlar gu crunluath. is ann do nadur is fhearr a bhuineas inntinn Oir feumaidh sinn mothachadh gu’n robh baird a dhealbh. Bho chionn fhada sheall brain Dhonnchaidh Bhain air an dealbh o thus Matthew Arnold cho buileach is a shoirbhich a chum a bhi air an seinn le bilean dhaoine is a deachdadh nan Ceilteach air eblas air sgeimh bhi air an eisdeachd le’n cluasan. is grinneas a chur air clachan snaidhte no air Tha Moladh Beinn Dobhrain ” anns gach deilbh nan seann lamh-sgriobhaidhean an sreath, fuaighte ri beatha is aile glan nam Albainn is an Eirinn. Leantainn an dbigh monaidhean. Air a dhealbh an sreathan goirid, eblais tha so gu gnetheil, tha Donnchadh Ban aighearach, tha cumadh an brain a’ freagairt a’ toirt dhuinn ’na dhain deilbh chothromach nadur a’ chuspair, ach tha an deachdadh a’ is mhionaideach air gach aon de chuspairean. tighinn direach bho thuar is bho dhreach na Tha so gu gnetheil daonnan air aire, cha do beinne; tha mar sin am beachd-smuain cho roghnaich e cuspair ach fear a tha uile inntinn- greimeil, cho ionadail, agus an sgrudadh cho tharruingeach dha fhein, tha e labhairt gu geur a chionn gu bheil mion-eblas a’ bhaird soilleir mu dheidhinn, oir chan urrainn e cho tur-coimhlionta. An Giblein, 1936. AN GAIDHEAL. 101 ’S an aon doigk tha am bard a’ leudacbadb Is ann tearc tha e ag ainmeachadh gaisgeach le blatbs, coibbneas is caombalacbd air buadban linn an aigh; b’aithne dha moran mu’n a mhnatba. Faodaidh gu’n can cuid gu bbeil deidhinn oir tha baird Ghaidhlig na’s fhaisge am moladh so dol seachad air reusan. Bha oirnn an tim na Donnchadh Ban, a’ deanamh caraid do’n bhard fhein anabarrach riaraichte iomraidh orra ’am bardachd, ach fhuair esan leis an oran so, ach beagan air a mhealladh ann an daoine, is tachartasan a latha fhein, ’nuair a chunnaic e Mairi Bban Og i fbei'n, agus pailteas air son a ruintean a riarachadh. Air ghabh e air fhein a radh ri Donnchadh nach an aobhar sin chan ’eil a sheanachas a’ call robh Mairi cho briagha na cho bdidiieach, is ann an eifeachd no an comas, gu aire dhaoine a a bha an t-dran a’ deanamh a mach, ach is e dhusgadh. Tha an t-6ran a rinn e ’na sheann thubhairt Donnchadh Ban air a shocair fhein, aois, Cead Deireannach nam Beann. a’ sealltuin “Chan fhaca tusa i leis na suilean agam-sa.” gu’n do ghleidh Donnchadh Ban spiorad na Mar gach flor bhard eile, bha suil Dhonnchaidh bardachd ’na lan neart ge b’oil leis na Bhain a’ faicinn nithean nach fhaic an t-suil bliadhnaichean. choitchionn, agus tha e inntinn-tharruingeach Nach tig plosg an cridhe, is deur an suil, a bhi rannsachadh a bhardachd fiach an lorg gach Gaidheal a chluinneas an t-6ran sinn mathair-aobhair a dheachdaidh agus durachdach, tiamhaidh so, oir ann an smuain, aobhar an strl tha air a shiubhal air son aigh an cainnt, agus am fonn Dhonnchaidh Bhain is sonais is toileachas-inntinn a chosnadh. tha fillte stigh aignidhean gach Gaidheal a tha 0 oige suas gu Ire duine bha Beinn Dobhrain mothachail gur Gaidheal e. am fradharc aige, agus chaith e uine fad bliadhnaichean ’ga siubhal gus am b’aithne ^ dha gach lagan is gach fuaran, a daimh ’s a h-eoin, a dithean is eadhon a creagan fhein, LECTURE BY THE PRESIDENT ON mar gu’n b’iad nithean bed. Cha gheill GAELIC SONG. Donnchadh Ban do bhard Gaidhealach sam bith air son bardachd air obair a’ chruthachaidh. ’Na drain seilg gu sdnruichte tha sinn a’ faicinn The members of the Gaelic Society of Glasgow na daimh allail, na h-eilidean is na xuadhbhuic, enjoyed a rare treat at their last meeting when agus an greim a tha aca air inntinn, le’n grad- Mr. Bannerman discoursed to them, in his own charachd, le’n luthmhoireachd. Bha e ’na inimitable and well-informed fashion, on the fhlor shealgair, mar a bha e ’na fhlor-bhard. subject of Gaelic Song. Tha an damh ceannardach, an eilid chaol, As our readers know, Mr. Bannerman’s eangach, a bheinn knowledge of Gaelic music and song is of the “ Gun choimeas ’ga falluinn, most intimate, and comprehensive character, Air thalamh na Criosdachd : ” and out of his well-filled treasury he brought agus am feur fhein grinn, mlsleanach, luiseanach. forth things new and old. Gaelic music he Tha an dearbh fheart so—meas air nithean thought, was even more Celtic than the Cymric. cuimir is earachdail an oibribh naduir a’ He paid tribute to the mothers of the Highlands tachairt oirnn ’na drain gaoil. from whose lullabies so many of our fine airs Tha am meas so, air calmachd is eireachdas, had come. The Gaelic bards found it more ann an daoine, am beathaichean, is an lusan, difficult to make airs than to make words, but is an euchdan a chinnidh, a’ toirt ’nar where they found a good tune they appropriated cuimhne ddigh-smuain nan Greugach am it to their own purpose, hence the number of bardachd Homer. Cha chaomh leis idir nithean varying songs to be found to the same air. cearbach mar bha claidheamh Ceannaird He regretted that in certain parts the making Chloinn an Leisdeir, agus a thilg e air falbh aig and the singing of Gaelic songs had been so Blar na h-Eaglaise Brice. Bha eadhon a much discouraged, and, indeed, regarded as sheann mhusg, a ghunna air am bheil e sinful. He humourously suggested that real deanamh mor-chunntas, dhasan na ni tha sins were so rare that artificial ones, such as taitneach, briagha, cuimir agus anns am bheil these, had to be invented. bith cho math ri feum is tairbhe. Tha gach A large part of the lecture was devoted to the sreath de’n bhardachd so a’ foillseachadh gach less well-known songs, Orain Bheaga, which snuadh le taitneas anabarrach. were so abundant in many districts in the Tha na DMn-chogaidh aige a’ moladh Highlands. The lecture was illustrated by a curaidhean is laoch ama fein, arm nan Gaidheal, great wealth of songs sung by Miss Margaret an eideadh is an canain. Duncan, Mr. John M. Bannerman and others. 102 AN GAIDHEAL. An Giblein, 1936. A’ BHEURLA BHRADACH. “ Thachair sgaoth fhear orm, mu mhile a so, agus iad mar gum biodh iad ag argumaid. Sgeul a Eilean Acaill air a togail o “ Sliabh Sheas mi greiseag ag eisdeachd riubha agus thog Charn ” le “ Fraoch Gieal.” mi so learn ‘ good reason why ’ o an cuid cainnte 0 chionn fichead bliadlma bu bheag Beurla agus chum mi greum air na tri facail sin.” a bha ri claistinn an Acaill, agus urrad agus a “ Grle mhath,” arsa an treas fear, “ ach bb’ann dhith b’ann aig an aois og a bba i agus b’fhearr a rinn mi fhein na fear seach fear acasan a cbaitb tamull thar cuan an tir eigin agaibh agus ceithir facail foghluimte agam. eile. Ach bba seann daoine ann, mar a tba an diudh fhein, agus gun da fbacal Beurla aca. “ Sin obair mhath deanta agad-sa,” arsa na Tbacbair, an trath sin, gun robh triuir fhear fir eile, “ agus a nis de na ceithir facail iad sin?” am baile araidh an Acaill nacb do dh’fhag an “ Chan innis mi dhuibh ca ’n d’fhuair mi iad, t-eilean riamh agus nacb robh an aon fbacal a ach so iad, ‘ a box of matches.’ ” mhain Beurla aig duine aca, Bhiodh an triuir “So an obair latha as fhearr a rinn sinn o thainig so a’ toirt cluas gbeur agus a’ cur speis ioghantach sinn an so, agus chi sinn am maireach de a theid anns na naidheachdan a bhiodb gan innseadh againn air a thoirt a mach leis an urrad sin de aca sid a cbosg tamull an Sasuinn agus an tirean Bheurla,” arsa a’ cheud fhear. eile mu na seallannan a bha ri’m faicinn agus “ Is e sin mur dean sinn dearmad orra,” na cleacbdaidbean a bha aig muinntir nan arsa an dara fear. “ Chan ’eil aon eagal gun tirean sin. Mu dheireadh shocruicb an triuir leig mise as mo chuimhne m’ fhacail fhein le mar eatorra fhein nach robh rud a b’fhearr a dheanadh a tha iad raidhte agam trie gu leor o chuala mi iad na dhol a null a Shasuinn an ath Shamhradh iad, agus mholainn dhuibh-se a bhi ag radh gu faiceadh iad na h-ioghnaidhean le an suilean nam facail nur n-inntinn fhein gu maireach.” fhein agus gum biodh iad cho math ri fear eile “ Gu ta, chan ’eil an droch pleana agad,” air tapachd innseadh an uair a thilleadh iad arsa an dithis eile, agus le sin shin iad orra gu a bhaile. Thainig an t-am air son imeachd agus baile agus iad gu math riaraichte leotha fhein. dh’imich an triuir. Bha an urrad muinghin Is gann a rinn iad mile a choiseachd an uair aca asta fhein is nach deanadh iad suas ri aon a chunnaic iad fear ri taobh an rathaid agus e neach eile air an turus a null, ach ged nach do fuar marbh. Sheas an triuir a’ beachdachadh rinn dh’eirich dhaibh an taobh thall a thoirt air agus a bharail fhein aig gach fear aca ga a mach gun moran trioblaid ; ach chuireadh an toirt air de a thug a mach e. Bha urrad aca ri iuil dhaibh an sin gum biodh e cruaidh orra radh agus nach do mhothaich iad do thriuir obair fhaighinn gun bheagan Beurla air a lughad. phoilios is iad ’nan seasamh ri an taobh. An uair a bha seachduin aca thall ag iarraidh “ De a thainig air an duine so, no co a mharbh obair, agus gun dad aca air a shon, shocruich e? ” arsa fear de na poilios am Beurla. iad nach deanadh iad feum air bith gu “ Three AchiUmen,” arsa cheud fhear. “ Agus foghlumadh iad roinn Beurla. car son a mharbhadh e? ” arsa am pbilios a A mach leotha an ath latha ach cha b’ann a ribhist. lorg obair an latha so ach an toir air beagan “ Good reason why,” arsa an dara fear. “ Innis fhacail Bheurla a thogadh iad. Sgar iad o a mach e,” arsa am poilios gu feargach, “ de cheile an uair a thainig iad cho fada ri crois an an t-aobhar a bha air? ” rathaid, ach bha iad cinnteach a bhi air ais aig “ A box of matches,” arsa an treas fear. crois an rathaid cheudna trath san fheasgar Cha robh an corr air. Chuireadh a’ ghlas- agus beagan no moran Beurla foghluimte aig lamh air an triuir, agus thugadh air falbh iad, gach fear aca. An uair a thill iad air ais gu agus chuireadh a steach am priosan iad gun crois an rathaid a ribhist thuirt a’ cheud fhear tigeadh latha na cuirte. Aghmhor gu leor gun d’ fhoghlum e fhein da fhacal Beurla. cha robh aon mharc air an fhear a bha marbh, “De na dha a tha sin?,” arsa an djthis eile agus an uair a rannsaich na dotairean an corp a beul a cheile. “ An Tigh a’ phuist sin thall fhuair iad a mach gur ann le acaid cridhe a bha sgaoth fhear a’ bruidheann Beurla, agus chailleadh e ; agus leigeadh an triuir mu sgaoil. an ceann tacain thog mi 'Three Achillmen’ An uair a fhuair iad cuideachd, an deidh a bhi uatha.” saor, labhair a’ cheud fhear agus thuirt e, “ Cha d’fhuaras dona thu,” arsa an dithis “ A chuilein ort, na tig an latha bhios buaidh eile, “agus feuch nach caill thu iad.” air a’ Bheurla is mar a chaidh i cho dluth air “ Rinn mise na b’fhearr na sin,” arsa an dara mo chrochadh air son da fhacal, ge b’e air bith fear, “ tha tri facail agam-sa air am foghlum.” de an ciall a bha leotha ! ” “Is coma, san De na facail a tha sin?,” arsa an dithis eile. tubaist, de an ciall a bha leotha arsa an dara An Giblein, 1936. AN GAIDHEAL. 103 fear, “ ach gun tacadli an t-agh noise ma seisean so ; is fearr dhuinn na th’againn a chluinnear facal Beurla as mo bheul gun duin dhaingneachadh mu’n sgaoil sinn na’s fhaide am bas e agus nach d’ tbuirt mi ach na tri mach. facail, ach feumaidh e bhith gur h-uamhasach a bhrigh a bha leotha an uair a shathadh am Paipearan-ceasnachaidh. priosan mi.” Gun toireadh na Cinn-Feachd fainear gum “ Chan e sin an rud as ioghantaiche,” arsa feum iad aireamh nam Paipearan a tha a’ an treas fear, “ ach seall air mar a chuireadh am Chlann ag iarraidh airson inbhe (i) L&n- priosan sinne air son am beagan Beurla a bha Ghaidheal agus (ii) Sar-Ghaidheal; innseadh againn—agus tha fios aig sealbh cho beag is a do Runaire A’ Chomuinn (131 West Regent bha e—agus cia mar air an t-saoghal a tha na Street, C.2.) roimh dheireadh a’ Ghiblein— ceudan a’ stealladh Beurla mun cuairt oirnn a’ mhios so. Cha bhi na Paipearan airson an so agus gun dragh aig poilios na eile dhiubh. Sar-Ghaidheal ri’m faotainn ach leo-san a Sin an rud a tha deanamh an ioghantais dhomh- mhain a fhuair inbhe Lan-Ghaidheal an uiridh, sa.” “ So, so,” arsa a cheud fhear, togamaid agus tha dochas gun dean a h-uile gin diubh oirnn dhachaidh far am faod sinn ar rogha rud sin oidhirp air mullach na craoibhe ruigsinn am a radh, is far an tuig a chuile duine sinn, agus bliadhna, eadhon an fheadhainn a tha air an far nach cuir duine dragh oirnn.” “Sin direach sgoil fhagail—faicibh Frith-lagh 5. an rud a ni sinn,” arsa an dara fear ; agus rinn ; Rinneadh atharrachadh air an doigh a agus b’olc am meas a bha aca air Sasuinn agus bh’ againn an uiridh. Cha bhi ach aon Phaipear air a’ Bheurla riamh tuilleadh ! a nis airson Lan-Ghaidheal agus aon eile airson Sar-Ghaidheal, a h-uile bliadhna. Tha an dara C> Paipear gu h-araidh freagarrach airson aois 12 bhliadbna, agus am Paipear eile airson aois COMUNN NA H-OIGRIDH. air bith os cionn sin. Ach faodaidh a h-uile Tha deagh chairdean aig Comunn na h-Oigridh Gaidheal, cho og’s ’gam bi e, Paipear Lan- far am bu lugha fiughair riutha, seadh ann am Ghaidheal fheuchainn ma thogras e, agus mar is baile mor Lunnainn. Chuir cuideachd ris an mo a ni sin ’s ann as fhearr. Cha chuis naire abrar Ceilidh nan Gaidheal Lunnainn an cinn dha idir ged nach faigh e buaidh ann am ri cheile feuch ciamar a dheanadh iad rud gu bliadhna, agus bithidh e na’s fhasa dha feum Comunn na h-Oigridh. ’S e thainig as bhuidhinn an ath bhliadhna ma ni e a cheud gun do rinn iad cuirm-chiuil air an treas la oidhirp a nis. deug de’n Mhart: thug iad cuireadh cridheil Bha Paipearan air an deasachadh fa chomhair dhomh-sa thighinn agus a bhi an ceann na gach aois an uiridh agus fhuaradh a mach cuirme, rud a rinn. Bha aon tri cheud an nach robh an ddigh sin freagarrach. Ghabh sin, Gaidheil is Bana-Ghaidheil chun am brog, iomadh Ball Paipear nach buineadh d’a aois amis bha a h-uile ni aca, mar an comhnuidh, idir agus bha troimh-cheile nach bu bheag an ann an Gaidhlig. Bha e grinn a bhi faicinn cuid de Fheachdan air a thailleamh. Ach a aireamh mhor de ghillean agus de nigheannan bharr air a sin, chan ’eil e math gum fas na as na h-Eileanan siar, agus ag cluintinn na Gaidheil ’nan Lan-Ghaidheil, agus na Lan- Gaidhlig ’ga spreigeadh cho nadurra air gach Ghaidheil ’nan Sar-Ghaidheil, agus iad ro-6g. taobh. Thog iad deich notaichean fichead aig Bu choir sealltainn air ardachadh inbhe an an dorus, agus thug iad seachad a h-uile Comunn na h-Oigridh mar ni cudthromach sgillinn dheth do Chomunn na h-Oigridh : nach ruigear air gun chuibhrionn araidh de mur eil ’san ghniomh sin smior is smuais na dh’ fhoghlum Leis an dbigh uir, bu choir e h-uaisleachd, cha mhise am fear a th’ann. bhi an comas a h-uile sgoilear a bhi ’nan Sar- Chan e mhain gun dean suim mhaith airgid Ghaidheil roimh aois f&gail na sgoile, agus mar sin feum mor do Chomunn na h-Oigridh : foghnaidh sin. tha e ’na bhrosnachadh araidh, a leithid de Cha mhath an comharra air Feachd sam chuideachd urramaich mar a tha Ceilidh nan bith dearmad buileach a dheanamh air na Gaidheal Lunnain a bhi toirt speis do ar Comunn Paipearan-ceasnachaidh so. Ghabh ochd hr. Feachdan deug cuid ’san obair an uiridh, agus Tha nis deich’s tri fichead Feachd an Comunn airson toiseach-toiseachaidh bha sin gle mhath. na h-Oigridh, agus aireamh de Chloinn a tha Ach a nis bithidh fiughair againn gun iarr a streup suas ri dh mhlle. Airson bliadhna gu h-uile Ceann-Feachd aireamh chuimseach de na leth cha bheag an obair sin. Chan ’eil e coltach Paipearan, rud a leigeas ris gum bheil foghlum gun cuir sinn tuilleadh Fheachd air bonn an na Gaidhlige ag cumail a chuid fhein agus gum 104 AN GAIDHEAL. An Giblein, 1936. bheil suim aig a’ Chloinn do’n chothrom so LETTERS TO THE EDITOR. th’aca air inbhe as airde fhaotainn an Comunn na h-Oigridh. Celtic Foundations of British History. Sir,—In the synopsis of my lecture, given Bha e mor agam a bbi ’san Ath-Leatbain air in your March issue, the omission of a line a’ mbios so chaidh ’nuair a cbluicb Comunn has given rise to a very confused statement. na b-Oigridh “ A’ Chlann fo Gheasaibb ” air The passage in question should have read :— beulaibh sluagh a’ bhaile, fo stiuireadb a’ “. . . the establishment of the Dalriadic Chinn-Feachd dhlcbiollaicb, Fionnaghal Kingdom about a.d. 500 was the culmination Chaimbeul. Sealladb bu chiataiche chan fhaca of a series of settlements and no mere pioneer mi riamh, agus cbuir a’ Bbean-sbitb gu h-araidh step. The penetration of Gaelic settlers to the dreacb is loinn air a cuid-sa de’n obair. eastward about the fifth century was also CuIRMEAN-CnUIG AN t-SAMHRAIDH. spoken of . . .” The words italicised were Tha e a nis air a shonrachadh, gu ire bbig, omitted from your report.—-I am yours faithfully, c’ait am bi Cruinneachaidhean nam Feachd air Augusta Lamont. an t-Sambradb so tighinn ; co iad na Feachdan Inverchaolain, 5th March, 1936. a chruinnicheas le cbeile, agus cia meud airgiod a bhitbeas sinn ag iarraidb o’n Cbomunn Gbaidhealacb airson gach cuirm-cnuic fa leth. Fhir-Dheasachaidh,—Tha obair ionmholta O’n a tba na Feacbdan air fas cbo lionmhor a air a deanamh leis A’ Chomunn Gaidhealach nis tuigidh sibb nacb urrainn do’n Cbomunn a bho ’n chaidh a chur air bonn, agus tha sinn h-uile ni a phaigheadh mar a rinn iad roimhe, ro bhuidheach gum bheil e ag obair fhathast agus mar sin is eudar dhuinn iarraidb air a airson ar canain bhlasda, bhinn, a ghleidheadh. h-uile duine-cloinne sia sgillinn a pbaigheadb Gidheadh, eadhon am measg ard-sgoilearan mu cboinneamh cosdas bidb. Is cinnteacb gun Gaidhlig, an diugh, cluinnidh sinn gu trie, ann dean iad sin gu togarrach, agus gum bi na an cainnt Ghaidhlig, faclan Beurla gnathaichte Cinn-Feachd ag co-oibreachadh le da Fhear- airson nithean, air nach ’eil ainmean Gaidhlig. dbeilbhe a’ Chomuinn a chum agus gum bi Mar eisimpleir, de na h-ainmean Gaidhlig air la gasda aig a h-uile Feachd. Tba sinn a’ “ wireless,” “ radiator,” “ tenement,” “ gas,” sealltainn air na Cruinneachaidbean sin mar “ telephone,” agus moran eile ? chuis cbo feumail’s a tha ann an gbniombacbas Tha fios againn gun robh Gaidhlig ’ga labhairt Comunn na b-Oigridh fad na bliadhna. air tus anns an duthaich, far nach robh bailtean Tba suil againn gun dean na Feachdan am mora, no na nithean a bhuineas dhaibh, ach an Barraidh, He agus Tiriodh an dlchioll fbathast diudh, tha moran luchd-labhairt Gaidhlig a’ ann an bhi cur ainmean a steach airson a’ fuireach anns na bailtean. Nach bu choir Champa. Fhreagair an da Uibhist agus Beinn dhuinn a bhi comasach air bruidhinn mu na Faogbla a’ gbairm gu foghainteach ged a dheidhinn na nithean so a tha mu ’r timchioll, bhios an turus-san na’s fhaide agus na’s cosdaile. ’nar comhradh cumanta ? Ma bhios a’ Ghaidhlig ’S e an rud as fhearr a db’fhaodadh na Feacbdan ’na canain bheo, is fheudar dhuinn ainmean am Barraidh, He agus Tiriodh a dbeanamh— Gaidhlig a dheanamh airson na nithean so, aig an cinn a chur ri cbeile agus da Cheann-Feachd a’ bheil aite cho mor ’nar beatha an diudh. a thagbadh gu dol do’n Champa le sgioba Tha mi lan-chinnteach gum bheil ard- gasda fa leth de Bhalaich’s de Cbaileagan. sgoilearan gu leoir ann, a bhitheadh deonach an Bheir sin muingbin do na Parantan, agus mo obair so a dheanamh, agus a chur an clo- lamh-sa nacb bi e aireacb le Ceann-Feachd sam bhualadh. Chuirinn suas gum bitheadh comhairle bith a bbeir sgioba de Cbloinn gu Campa sonruichte ’ga chur air bonn leis A’ Chomunn, Shonacbain. cuideachadh a thoirt dhuinn anns a’ chuis so, Seoras Gallda. agus crioch a chur air droch bheus, a tha ro chumanta, a’ cur faclan Beurla am measg 0 cainnte Ghaidhlig. Copies of “Voices from the Hills” can still be Bhithinn toilichte beachdan eile air a’ obtained from the Secretary. A compilation of ghnothach so fhaighinn. A reir mo bharail-sa, articles on living topics bearing on the work of chan ’eil gnothach cho cudthromach airson oneAn Comunnof the most and variedkindred and subjects, attractive this booksvolume ever is luchd-labhairt Gaidhlig an diudh ’s a tha so. offered to the Gaelic public. No member should be Is mise, Le meas mor, overseas.without a copy.Price, 6/6;An excellentpostage, present9d, for friends Fiup Dubh, An Giblein, 1936. AN GAIDHEAL. 105 Ghaidhealtachd an diugh chan eil fuath How to Learn to Speak Gaelic. againn do na Goill, agus tha a’ Ghaidhlig neo- Dear Sir,—I should be much obliged, if you fheumail airson ar teachd-an-tir fhaotainn. would allow me to make a few supplementary ‘ Nuair a dh’fhalbhas an spiorad duthchasach remarks to what I wrote in the March number ’s e soraidh bhuan do’n bheul-aithris agus of An Gaidheal. do’n chanain, de fhine sam bith a th’ann. Os My unknown friend, the future author of—- barr sin threig ar n-uachdarain fhein canain an shall we say?—The Royal Road to Gaelic, may sinnsir agus c’ ait’ am bheil na caoraich gun very likely decide that there is no necessity aodhairean ?—Cha threig na Herzoegean, na to follow slavishly the orderly progression of Bothaen, na de Yilliers gu brath teanga an the grammar. He will probably leave alone, daoine-san anns an Afraic. for instance, the Conditional Tense, as well as 2. Chan eil ar teanga ur mar an “ Afrikaans ” Ged a tha mi, Mur eil mi, etc., etc., as being ach sean, agus tre na linntean cha d’fhas i no unsuitable for simple questions. He can cha do chuir fo bhlath mar na canain eile. Ged introduce these later on, when he thinks the a tha litreachas na h-Eirinn pailt agus saoibhir pupils are ready for longer questions. re na Linntean Meadhoineach cha d’fhas i an A great point in favour of the system I deidh an Ath-Leasachaidh, agus tha an sgeul advocate is, that the students can practise the ceudna an Alba—ach na’s miosa. Ma theid na questions on each other in the intervals between Gaidheil as an t-sealladh am maireach ciod a the lessons, especially during the long dh’fhagas iad ?—Mo chreach !—ach gle bheag ; interregnum between the end of one season and moran oran bhreagha, gun teagamh, ach chan the beginning of the next. There is no doubt fhag dad sam bith eile. Tha an dream that, interested as they are in Gaelic, they would Afriacanach ur, laidir, teann, agus an t-am ri find that a pleasant way of spending an hour teachd rompa ; ach tha na Gaidbeil air an together. sgapadh, agus gun aca ach cuimhne an cliu roimh-ainmichte. Gu dearbh tha “ Highlander” The French say : II n’y a que le premier pas ceart, ag radh gu’m bheil sinn “ Too deferential,” qui coute—it is only the beginning that is hard ; ach ciod is urrainn dhuinn a radb ’nuair a smao- and I consider that this system is a simple, inteas sinn nach eil ach aon phaipear sgriobhte pleasant, and effective way of getting over the anns a’ Ghaidhlig, agus gu’m bheil An Gaidheal initial difficulties.—Yours faithfully, fhein loma-lan Beurla . . . agus nach eil e Alex. Duncan. a’ tighinn a mach ach uair ’sa mhios, gun moran 9th March, 1936. cuideachaidh o na Gaidheil. Chum agus sgaoil na h-Afriacanaich an teanga dobhrigh gu’n robh agus gu’m bheil fior ghradh A Charaid,—Leugh mi an litir a sgriobh aca do an tir agus an daoine. Chan eil iad “ Highlander ” ann ur n’ aireamh a dh’fhoillsich toilichte a bhith ’n an Goill. Co-dhiu, anns a’ sibh ’sa mhios so chaidh agus, gu deimhinn, Ghaidhealtachd tha na daoine co-shamhlachadh chuir i ioghnadh mor orm. Chan ’eil coltas gach rud a thig d’an ionnsaigh o na bailtean sam bith eadar suidheachadh an “ Afrikaans ” mora agus tha mi cinnteach gu’m bi ar paisdean agus Gaidhlig na h-Alba airson na reusanan a ’n an Goill a dh’aithghearr mur tig atharrachadh leanas:— beannaichte air gach aon dhinne. 1. Thainig na h-Afriacainich o’n Olaind C’ait’ am bheil an uaill Ghaidhealach do’n Afraic roimh na Sasunnaich agus bha chliuteach a bh’aig ar sinnsirean ?—Tha mi a’ daonnan barrachd dhiu ann. Bha iad ’n an smaoineachadh gu’m bheil i’s an uaigh comhla muinntir ur ann an tir nuadh agus thainig iad riu. Co-dhiu, tha mi’n duil gu’m bi Comunn na ’n am fir buadhach. 0 thoiseach teachd nan h-Oigridh ’na thaic cumhachdach d’ar Foghlum, Sasunnach dh’ fhuathaich na h-Afriacanaich agus gu’n sabhail sinn fathast a’ chanain bhinn. iad, agus rinn iad an dichioll na Sassunaich a Ma’s comasach do na h-Eireannaich agus na sheachnadh. Eisimplear ceudna a tha fa h-Afriacainnich an teangain a theannadh suas chomhair ar suilean an Eirinn, far am bheil an is cinnteach gu’n teid aig ginealaich nam fear fheadhainn og air an togail leis a’ Ghaidhlig a bhuadhaich air na Romhanaaich air an o’n chreithil airson am miann a shasachadh canain a chumail agus fhoillseachadh.—Mise le cho maith ri am fuath do na Sasunnach. Nach meas, ceart gairm nan Eireannach : “Gun teanga Alec. McKechnie. gun Tir ” do gach duine a tha a’ cur suim agus Sudbrook Cottage, Ham Common, speis na dhuthaich fhein?—Acb, anns a’ Surrey, 6th March, 1936. 106 AN GAIDHEAL. An Giblein, 1936. SECRETARY’S NOTES. At the finals of the Highland Division Section, held at Inverness, The Ardgour Players produced An Comunn teachers are employed at seven the first act from the Gaelic Play, “ Beitidh,” different centres, just now, preparing com- and thereby made history by having the first petitors and choirs for the forthcoming Provincial all-Gaelic team at a Divisional Final Festival. Mods. The regular staff of five has been That the Adjudicator was pleased with the augmented, by the appointment of two part- effort, was evident, although, Mr. Marks time teachers, viz.:—Mr. Neil MacLean, M.A., expressed the view that the Play suffered from B.Sc., and Mr. J. L. Neil, F.E.I.S. The the fact that nothing much happened in it. following is the full list of Provincial Mods to This was because the whole play was not be held this year :— produced. Dr. D. J. MacLeod and Mr. Donald Kintyre (Campbeltown), 2nd and 3rd April. Graham acted as Gaelic Assessors, at Elgin and Badenoch Strathspey (Newtonmore), 3rd Inverness, respectively, and both gentlemen April. gave valuable assistance to the Adjudicator. Lochaber (Fort William), 22nd May. * * * The Broadford Feachd of Comunn na East Sutherland (Brora), 5th June. h-Oigridh produced the Gaelic Play, “A’ Chlann Dailriada (Lochgilphead), 9th and 10th June. fodh gheasaibh,” by Mr. Marjoribanks, at an Lorn (Oban), 11th June. All-Gaelic Concert held there recently. The Islay (Bowmore), 12th June. presentation was very good, and the characterisation left nothing to be desired- Lewis (Stornoway), 18th and 19th June. Here is an example for other Branches of the Perthshire (Pitlochry), 19th June. Youth movement, and may we here make an Skye (Portree), 23rd and 24th June. appeal for other Plays suitable for children. Ardnamurchan (Ardgour), 30th June. There is no better way to encourage the use West Sutherland (Durness), 11th September of Gaelic than through the medium of Drama. * * * * * * At the Arran Musical Festival, held at North Sutherland has taken to Shinty. A Lamlash, on 13th and 14th March, entries in letter from the Ceann Feachd of the Skerray the Gaelic Sections were larger than in the Branch, states that the boys now prefer lomain corresponding sections in English. Mr. John to Football, and that Gaelic only is spoken Maclver, who remained on the island to conduct during the course of play. In other areas also, the junior choirs, and assist individual com- the National Game has caught on, and Racks petitors, had most successful classes at each of can be seen inside School buildings, where the the four centres. His Gaelic reading classes Camain are stored during the hours of study. were no less successful than the music ones, and, it is anticipated that other centres on the island will apply for his services next session. Mr. Angus L. MacDonald, H.M.I.S., was Gaelic THE HIGHLANDER’S CULTURE. adjudicator at the Arran Festival. Mr. Hugh Munro, the well-known artist and * * * writer, proposed the toast of “ Tlr Nam Beann,” Mr. Roderick MacKinnon, and the members at the dinner of the Glasgow Highland Club, of the Gaelic Con. Class at Grantown on Spey, on the 16th March. are to be congratulated on the success of their Mr. Munro said strong efforts were being Gaelic Drama Team at the Morayshire Drama made at the present time by certain publicists to Festival, held at Elgin recently. Out of fourteen place Scotland on what they were pleased teams which competed, the Gaelic team secured to call the cultural map of Europe. All sorts second place, with only one mark less than the of other efforts connected with Scotland were winning team—Elgin Academy F.Ps. Mr. being made to-day, and one of the most Sladen Smith, the Adjudicator, stated that important, it seemed to him, would be to utilise although the characters had used the Gaelic the background and the personality of the all through, he had been quite able to follow Highlander to create for Scotland a national it and to appreciate its particular stagecraft. figure. He had to congratulate the team on giving a After all, the Highlander still remained a good atmosphere with such a convincing unity. picturesque figure because he had been true It was an achieveinent and a memorable contri- to his blood, true to his race, and to its bution to the Festival, psychology. That was the highest praise An Giblein, 1936. AN GAIDHEAL. 107 he could give the Highlander, who had never trafficked in that psychology or in his back- ground of history. OBITUARY. The fact was that the G-ael had never been Dr. Duncan MacGillivray. off the cultural map of Europe. His very It is with deep regret we record the death, garb was on that map ; his battle record, his on 28th February, of Duncan MacGillivray, songs, were on that map. M.A., LL.D., F.E.I.S. The lamp of enlightenment was lit in Dr. MacGillivray has been for half a century Scotland in the sixth century in Iona, but prominent in the Educational life of Scotland. an extraordinary thing was that in our histories Born in Inverness-shire, he spent part of his of Scotland there was no real mention of what youth in Islay, coming afterwards to Glasgow took place prior to Malcolm Canmore. What where he trained for the teaching profession was needed for the repatriation of the Highlands in the Free Church Training College and at the was a real history of the Highlands taught to University. He was headmaster in succession our youth that they might know the truth. of two of the largest Secondary Schools of The art of Scotland was supposed to be Glasgow, Bellahouston Academy and Hillhead of recent date. Before Scotland as a whole High School. knew the first thing of art the Highlander He early acquired a position of leadership had put his art on the map of Europe. It among the teachers of Scotland and received was that very wonderful thing we knew as from them every honour which was in their Celtic Art. Far too much had been made power to bestow. Dr. MacGillivray was a man of the militaristic background of the Highlander, of tireless energy and industry, of broad and whose contribution to the world had been far generous sympathies and rare kindness of heart. greater than his fighting qualities. He was a Gaelic speaker, a Life Member of An Comunn for many years, and though his 0 absorption in educational affairs left him but little time for active participation in the work TOMHAISEACHAN. of An Comunn his interest in that work was deep and sincere. For more than forty years he was Elder and Session Clerk in one of our Le Petit Blanc. Gaelic Churches in Glasgow. Fear na h-aogaise bioraich, Dr. Alexander Fraser, Toronto. labhraidh laidir, The death of this distinguished Highlander chuireadh e ‘ Highlands ’ fo bheurla has removed a well-known personality from the ’s eug air Gaidhlig. Gaelic field. Dr. Fraser was born in Inverness- shire but spent the great part of his life in Thogadh e Baile nan niseach Canada. le cliu Ghaidheal, On both sides of the Atlantic he was known chuireadh e Gaidhealtachd sgiobalt as an outstanding Gaelic scholar. Among his fo mhuir bathte. writings may be mentioned Essays on Celtic Literature, The Mission of the Scot in Canada, Bheireadh e chreidsinn air Gallaibh The Clan Fraser in Canada, History of Ontario, gur e Mac Shimidh a bhrathair, Practice Lessons in Gaelic Grammar, Short bheireadh e chreidsinn air Simidh Scottish-Canadian Biographies, and The Last gun robh Picadilly le mhathair. Laird of MacNab. To those may be added some twenty volumes of records of the Legis- Fear le feile gu guineach, lature and Courts. fear gun bhuil’s gun bhuaidh a’ Ghaidheil, Colonel Fraser’s Highland interests went fear nach iarr’s nach ardaich mise, beyond the study. He was one of the sponsors fear gun Ghaidhlig. and judges at Highland games both in Toronto Fuasgladh. and at Banff, Alberta, and founder and patron Daoine bhios ‘ Highland ’ ann an Sasuinn, of the Gaelic Society of Canada. He was daoine bhios Sasunnach air Gaidhealtachd accepted as an authority on bagpipe music, daoine chaill am meas’s an cineas, though not himself a piper. daoine grannda. 108 AN GAIDHEAL. An Giblein, 1936. CRAOBH-SGAOILEADH. an fhradhrac aig A’ Chomunn ’nuair a steidhich iad an gluasad ur, Comunn na h-Oigridh. An Airde Tuath. Thug Mgr. Marjoribanks dhaibh fiosrachadh mionaideach mu’n chuis ann an Gaidhlig Thug Mgr. Marjoribanks agus am Fear- choimhlionta agus dh’earb e ri gach aon aig deilbhe sgriob do’n Eilean Sgitheanach aig am bheil suim an aobhar na Gaidhlige a bhi deireadb a’ Ghearrain. Air oidhche Di-luain a’ deanamh an uile dhichill gus a bhi a’ an 24mb la de’n mbios bha iad an latbair aig treorachadh na cloinne ann am foghlum na Cuirm Chiuil Ghaidhlig ’s an Ath Leathann. Gaidhlige agus anns gach deagh bheus agus Bha am Maighstear-sgoile, Mgr. Iain Mac cleachdadh a tha fuaighte ri canain agus a-Phearsoin, anns a’ chathair. A bharrachd duthchas a’ Ghaidheil. air orain agus sgeulachdan leis a’ chuideachd, Re a thurais ’s an Eilean rinn am Fear chluich buill de Chomunn na h-Oigridh an deilbhe ullachadh air son Croileanan Ciuil a Dealbh-chluich, A’ Chlann fodh gheasaibh, shocrachadh anns an Ath Leathann, Sgoil le Mgr. Marjoribanks. Gu dearbh fhein, bha Mhic Dhiarmaid, Cille Mhoire agus Dun a’ chlann pongail agus chunnacas gu soilleir Bheagain. Tha a nise Bhaltar Ros air ceann gum bheil raon mor anns na Dealbh-chluichean a ghnothaich anns na h-ionadan sin. so, anns an urrainn clann na Gaidhlig dioghlum Air oidhche Di-haoine bha am Fear deilbhe le dealas, ma bheirear cothrum na Feinne an lathair aig Ceilidh an Deibhidh. Chaidh dhaibh anns a’ chuis. suim laghach a thional air son Mod Inbhir Nis. Ghabhadh a steach tri buill ura’s an Fheachd Air iarrtus Comhairle Mod Bhaideanach so de Chomunn na h-Oigridh. fhritheal am Fear-deilbhe aig coinneimh de’n Air an ath latha thadhail iad an Cille Mhoire Chomhairle sin am Bail Ur an t-Sleibh, air agus chuireadh 10 balaich agus aon chaileag ri oidhche Di-luain, an 16mh la de’n Mhart. aireimh an Fheachd sin. Fhuair iad le cheile Bha deichnear de na buill ’s an lathair agus aoidheachd bho’n Choirneilear Mac Dhomhnaill, Mgr. Tomas Grannd, an Ceann Suidhe, Tobhta, agus air an ath latha bha an Coirneilear air an ceann. Tha a nise gach ni an ordugh e fhein comhla riutha am Bearnasdail agus air son a’ Mhoid so, a tha ri chumail am Bail Carrabost. Chuireadh tri buill ura ri Feachd Ur an t-Sleibh, air an treas latha de’n Ghiblean. Bhearnasdail. Bidh Coisearan a’ farpuis a Bail Ur an t-Sleibh, Bha Mgr. Marjoribanks ’na Fhear-cathrach An Lagan, Cinn a’ Ghiuthsaich, Ceann na aig Ceilidh mhor an Dun Bheagain air oidhche Creige, Rath a Mhurchais, Obair Neithich, Di-ciadainn agus thug esan Oraid bhrosnachail Baile nan Granndach agus Coit Ghartain. seachad. Labhair e air cor na Gaidhlig an Albainn ach gu h-araidh air a’ ghluasad ur. Comunn na h-Oigridh. Bha faisg air ceud gu leth cruinn agus a chionn is gun robh grunnan An Airde Deas. laghach de’n Oigridh ’s an lathair, labhair Mar a thugadh sanas air a’ mhios mu Mgr. MacPhail air dleasdanas gach balach dheireadh chaidh an Runaire gu Barraidh air agus caileag a thaobh canain, cedi agus an ochdamh la deug den Ghearran agus bha e cleachdaidhean nan Gaidheal. Fhuaradh Grain ’s an lathair aig coinneamhan am Bagh a’ agus Sgeulachdan am pailteas agus Comhradli Chaisteil is am Baile na Creige. Bha cuideachd air leth grinn le dithis nighean 6g a Port mhor cruinn aig gach coinneamh agus mar a Righeadh. Thug am Maighstear-Sgoile, Mgr. dh’fhaodadh duil a bhith cha do chleachdadh Mac Fhionnlaigh, taing chridheil do Mhgr. facal ach Gaidhlig. Tha moran bhall co- Marjoribanks agus thugeadh a’ Chuirm gu cheangailte ri meur Bhagh a’ Chaisteil agus mu crich le bhi a’ seinn an Grain dhealachaidh. thuaiream da cheud aig gach ceilidh. Aig a’ Air feasgar Diar-daoin bha am Fear-deilbhe chruinneachadh am Baile na Creige bha an is Mgr. Marjoribanks a’ frithealadh aig Ceilidh cluich Gaidhlig “ Coir Samhna air Leannan ” am Port Righeadh. Bha Talk nan Clachairean air fhoillseachadh an doigh fior thaitneach. loma-lan, an t-Urr. Iain Mac Aoidh’s a chathair, Thug triuir bhalach seachad comhradh agus an Coirneilear coir air an dara taobh dheth seann sgeulachd gu tapaidh, pongail. agus Seoras air an taobh eile. Chuir Fear an Thadhail an Runaire an se sgoilean an eilein Tighe failt is furan air a’ chuideachd agus mu’n agus chuir e tri Feachdan ura de Chomunn na d’thainig a’ Cheilidh gu crich, thug e cothrum h-Oigridh air bonn—am Baile na Creige, do Fhear-Gairme Clann an Fhraoich e bhi a’ Eolagairidh is Breabhaig—94 ball ur uile gu mineachadh do’n chuideachd gu de a bha ’s leir. An Giblein, 1936. AN GAIDHEAL. 109 Bha an ath choinneamh aig an Runaire an BRANCH REPORTS. Sgairinnis (Tiriodh) air Di-luain, an 24xnh le de’n Mhart. Chuireadh luchd-dreuchd is Aberfeldy.—The annual concert of the Aberfeldy Comhairle ur air bonn an sin. Air feasgar and district branch was held in the Town Hall Di-mairt chumadb coinneamh ghasda an recently. The chair was occupied by Colonel I. C. Airigh nan Gobhar, an eilean Cholla. Bha mu Stewart (Fasnacloich), who was accompanied by cheithir fichead cruinn a dh’aoindeoin uisge Stewart,Mrs. Stewart, president; and supporting Rev. Iain him wereMacLellan, Mr. Alasdair Miss is gaillionn. Tha croileanan Gaidhlig is Ciuil Calder, Mr. T. M. Stewart, Mr. Hamilton, and aca fo stiuradh a’ Mhinisteir is an Lighiche. others. Major Stewart commended the members of Air tilleadh gu Tiriodh bha coinneamhan the branch for the good work done in that part of gasda air an cumail am Baile Mhartainn, Perthshire.really confined The towork the ofHighlands, An Comunn but was was now wide- not Cornaigmor is an Ruaig. Tha na Maighstearan spread throughout Scotland, and even commanded a Sgoile ag cumail nan Coisirean r’a cheile an wider field. The work of An Comunn was even Cornaig agus thug iad dearbhadh aig a’ cheilidh spreading into Ehgland. The programme was mainly air an dealas do thaobh ar n-obair agus air am Machines,a Gaelic one.Millie Menzies,The singers and wereIsabel Misses Robertson, Flora meas air teagasg ar Fear-ciuil, Mgr. Maclomhair. Messrs. Dtmcan MacLellan, Greenock; James Scott, Chuireadh meur ur air bonn an Ruaig. Thadhail Rannoch; Alasdair Carmichael, and Iain MacAskill. an Runaire air Feachdan Comunn na h-Oigridh A dialogue, “ A Friendly Gossip,” was given by Miss agus chuir e ceithir ri aireamh nam Feachdan Katepianoforte Howe selections and Mrs. were Butters, given Fearnan;by Misses violinCameron and am Baile Mhartainn is an Sgairinnis. Highland dancing by Misses Chrissie Leitch and; Air an 16mh la de’n Mhart thog an Runaire Janet Menzies with their troupe of dancers ; Mr. air gu Ard nam Murchan agus air an 17mh RobertPeterine IrvineM. Stewart gave pipingplayed selections,the accompaniments. and Mrs. la bha cruinneachadh math aige an Cille Mrs. Stewart, who is a well-known Mod competitor Chomhghain. Bu ionndrainn e nach robh am and prize-winner, also, by special request, sang two Ministeir aig baile ged a bu rogha Fear na Gaelic songs in addition to her duty as accompanist. Cathrach Iain MacDhomhnaill. AStewart, vote of wasthanks heartily to the responded artistes, on to, the and call Rev. of Major Iain Bha mu thri fichead cruinn an talla Shron- MacLellan called for a vote of thanks to the an t-Slthein air feasgar an 18mh la deug agus Chairman. chuireadh seachad oidhche thogarrach. Bha Bettyhill.—The usual fortnightly ceilidh was coinneamh mhor eile an Ath-tharacail an anheld excellent in the publicprogramme hall. ofThose Gaelic who and contributedEnglish songs to oidhche an deidh sin. Bha cho math ri ceud were:—Miss Nan Munro, Messrs. Neil Mackinnon, cruinn ged a bha ceilidh aca seachdain roimhe John Mackay, Wm. Mackay, Wm. Mackintosh, sin. JamesA humorous Mackay, duet D. by G. Mr. Murray, Wm. andHenderson M. Henderson. and Mr. A thuilleadh air na coinneamhan sin thadhail D. G. Murray proved highly entertaining, and was an Runaire air Feachdan Comunn na h-Oigridh accorded much applause. an tri de na sgoilean agus bha comhradh aige Campbeltown.—The last ceilidh of the season ri na ban-sgoilearan’s an da sgoil eile. underCeannloch the wasauspices held inof theAn Town Comunn Hall, Gaidhealachand proved Chriochnaich an Runaire a chuairt an a most enjoyable function. Mr. Donald Galbraith, Ceannlochmor () air feasgar president of the local branch, occupied the chair, and Di-haoine. Bha 250 cruinn an so agus bha an intimated apologies for absence from Sheriff Ceann Siudhe anns a’ chathair. Tha esan ag procuratorMacmaster Campbellfiscal. The and concertMr. Archibald programme Stewart, was giulan air aghaidh crdilean Gaidhlig oidhche sustained by the following artistes:—Misses M. ’s an t-seachdan re miosan a’ Gheamhraidh agus McNeill, C. McSporran, E. MacFadyen, and Mrs. tha da fhichead air a’ chlar aige. Tha am Ross, and Messrs. J. McKendrick and J. Lambie. meur so ag coinneachadh uair ’s a mhios re In the course of the proceedings Mr. Donald ain t-selsein agus tha os cionn da cheud aig CampbellGalbraith intimatedhad promised that toSheriff present and silverMrs. Macmastermedals to gach coinneimh. the best boy and girl singer of a Gaelic song. Tha an luchd-ciuil an ceann dleasnais mar a Govan.—Govan branch, by their interesting leanas:—A’ Mhgn. Nic Mhartainn, He; Iain audiencesbi-lingual eachconcerts, week tocontinue their hall to in attractGovan Road.large Mac lomhair, Aird nam Murchan. MissOn a Maryrecent C. ThursdayMacNiven, thethe chairpopular was Glasgow occupied Gaelic by Rhinnsvocalist, of who Islay. has Supportinga family Missconnection MacNiven with werethe SUMMER SCHOOL OF GAELIC. Mr. Hugh May, president; Mr. Coll MacDonald, MacNaughtonvice-president; andMr. Mr.John HughCampbell, MacCorquodale. Mr. A. C. The School will meet this year at Port Ellen, Miss MacNiven, who was given a hearty reception, Islay, from 14th July to 7th August. experiencesaid the position and she she thanked held thatthe office-bearersevening was fora newthe 110 AN GAIDHEAL An Giblein, 1936. honour they had done her. She was very pleased to held in the Town Hall, Stornoway, on Friday, 13th supportingsee the Highlanders the Committee of that whopart wereof the responsible city so loyally for March,large attendance. when Mr. JamesProceedings Thomson were presided opened over with a keeping the Gaelic flag flying in Govan. Miss bagpipethereafter selections a fine programmefrom Mr. Donaldof Gaelic MacLeod, songs wasand artistesMacNiven for not the only concert, presided, which but inalso itself provided indicates the submitted by Mrs. MacDonald and Messrs. Murdo that the talent was above the average. The Albyn MacAulay,MacLeod, HughKenneth Maclver, Ctichton, John John Matheson, MacDonald, Duncan and inQuartette the city, Party, consisting a well-known of Messrs. musical Wilson combination Rae, Master Donald MacLeod. Duets were sung by Bryson,William withThomson, Mr. AndrewSamuel TaylorOsborne as andtheir Williamaccom- Missesentitled M. “The MacDonald Seasons” and was O. performedA. MacKay. by aA party play panist,songs, andgave Mr. delightful Thomson renderings and Mr. ofRae various as soloists, Scots artistesof schoolgirls was proposed from Knock. by Mr. A Thomson,vote of thanks after towhich the added to the success of the evening. The Gaelic thecompany singing brought of “ Oidhchethe ceilidh Mhath to a .Leibh”close. by the Nicolsonvocalists wereand MissesMr. Hume Morag D. MacLellan,Robertson. Chrissie Miss MacLellan and Mr. Robertson sang unpublished PublicLismore.—An Hall. For enjoyable one evening ceilidh Lismore was heldreverted in theto tosongs her veryusual effectively, standard whilein “Gur Miss Milis Nicolson Morag” was andup days of yore, and a room of a Highland cottage was various other songs. On the invitation of the staged,a warm wherewelcome the from performers, “Fear-an-Tighe” on entering, and received “Bean- audience,president, sangMiss “Moladh MacNiven, Na Lanndaidh”to the delight and severalof the an-Tighe,” Captain MacDonald and Mrs. Donald other songs. eveningMacGregor, was respectively.due to Miss MacMartin,Much of the teacher success for of theAn Inverness.—A successful ceilidh was held in the Comunn, who had trained the choir, which delighted Glenalbyn Hotel, presided over by Mr. Murdo theprogramme audience was with sustained various by songs.Captain An MacDonald, excellent Morrison,Miss J. E. Director Mackenzie, of Education. who was Thesupported organiser by wasthe who rendered bagpipe selections. Solos by Messrs. following talented artistes :—Mrs. Matheson, Miss CaptainPeter MacDougall, MacDonald, Alex. Misses MacColl, MacMartin, Ewen MacLellan, Cameron, Macleod,R. Macpherson, Nurse Macdonald, Miss A. Drumnadrochit; Campbell, Miss Messrs. R. and Mary MacDougall. Duets by Misses MacMartin J. Tolmie, Drumnadrochit; D. Macdonald, Hugh andMacIntyre. MacC'orquodale, A humorous and reading Misses was Jessie given and by Mr.M. Macrae,School pupilsLairg; gave and a Belldancing and display,Tuach. andMerkinch Piper Ewen Cameron. During the interval, after tea had James Macdonald and Mr. Malcolm Macinnes, beenof the served, choir, Miss handed MacColl, over onto behalfMiss MacMartinof the members the wasOstaig, accompanist played bagpipe at the music. piano. Miss (Rhoda Macleod gift of a fountain pen as a token of appreciation. Kineochleven.—The Gaelic class held under the Miss MacMartin made suitable acknowledgment. auspices of the local branch is making very good choir,Towards assisted the end by ofMiss the Buchanan, ceilidh the took ladies part of inthe a progress.evening in Thesethe ante-hall, classes areand heldare conductedevery Wednesday by Mr. “Luadhadh,” which they energetically performed to James Lawson, the president of the local branch. dancingthe accompaniment of a Highland of reelold bywaulking Messrs. songs.Colthart Theand weeklyThere are attendance over 20 names is being on thewell roll, maintained, and the average and a MacGregor and Misses MacCorquodale and MacColl keen interest taken in learning the language. Mr. generation,to puirt-a-beul and musicrevived was pleasant novel memoriesto the younger among Lawsonthat good reports progress that is thebeing class made is veryin thekeen art and of many present. The piano accompaniments were conversation in Gaelic, and he looks forward to the Martin.played byA wellMrs. attendedMacCorquodale dance followed. and Miss Mac- theday memberswhen an ofall-Gaelic the local ceilidh branch will of Anbe sustainedComunn. by Nethy Bridge.—The Gaelic continuation class Killin.—The monthly meeting of the Killin taughtby Mr. inFraser, the public M.A., school has beenduring brought the winter to a seasonclose. PublicBranch Hallof An on Comunn Friday, Gaidhealach28th February. was heldMr. Jamesin the It has been well attended despite the rough weather, MacRaw, M.A., presided over a large attendance Mr.and Fraserthe pupils is an haveenthusiast, made andconsiderable well versed progress. in the invitationand on behalf to ofMr. the Alasdair Branch, Matheson,extended aAssistant cordial language of the Gael. Secretary of An Comunn, and Miss Norah Morrison, de’nTouarmhoire.—Aig Ghearran bha deagh a’ gheancheilidh air airgach an neach, 12mh. cha la excellentwho had concertaccompanied programme him was from submitted. Glasgow. Gaelic An robh fear no te ann nach d’ fhuair rudeigin a chord songs were sung by Mr. Matheson, Miss Morrison ariutha. tha gle Bha iomchuidh, drain gu dh’ledir innis ann, Anagus t-Urr. cuideachd, C. Mac ni readingsand Miss by Katie Miss MacNaughton.B. MacPhail and Other Mr. D.items Beaton, were, a Tlleathain ann am briathran blasda eachdraidh Gaelic dialogue by Miss B. MacWilliam and Miss •sheinneadhbeatha a’ bhaird cuid de Uilleam no dain Ros, a b’ agus fhearr leughadh aig a’ bhardagus MissR. MacGregor, Bickerton andviolin Mr. and Ainslie, pianoforte Highland selections dancing by an oidhche so. Airson na feadhna air am bi by Mr A. Cattanach, and bagpipe selections by Mr. sgeulachde suas, mar mhath a thubhairta dhith bha e C.fhein, Mac Pharlain,air Beinn agus na Jamesin Gaelic, Dunn. thanked At the theclose, company Mr. Matheson, for their speaking kind bdil'ich. Bha cuairt no dha air a’ phiob mhdir, agus welcome to Miss Morrison and himself. The bhocsacedi sunndach chiuil. Leisgasda an air sin a’cha phiana, robh iongantasagus air ann a’ Rev.customary Donald votes Thomson of thanks and werethe Chairman. proposed by the ged a bha scan is dg a mach air an urlar ’s iad gu bhithh-aotrom againn—cha a’ dannsadh. robh Nis uine de aireile teaa b’ dlurrainn ged a theLewis.—The auspices of closingthe local ceilidh branch for of this An sessionComunn under was bhitheadh i aim. GAELIC BOOKS GuideBy Lachlanto Gaelic MacBean. Conversation 1/6 andnet. Pronunciation.An English- FOR THE BEST DESCRIPTION whichGaelic EnglishHandbook sentences of phrases are followedand dialogues, by Gaelic in AND THE Elementaryequivalents. Lessons in Gaelic. By Lachlan Mac- BEST VIEWS OF SCOTLAND excellentBean. With handbook Vocabulary for andanyone Key. taking 1/- net.up theAn SECURE Gaelic"study Withoutof Gaelic. Groans. By John MacKechnie, M.A.has happened. New Edition, The learning2/- net. of Gaelic“The incrediblehas been Come to Scotland madeScotsman. not only easy but amusing as well”—The, Price - 1 /- GaelicEnglish Proverbs Translations. and ProverbialBy T. D.Sayings. MacDonald. With By Post, 1/9 Gaelic5/- net.English Dictionary. By Calum MacFarlane. matter.5/- net. “NoneFull supplement can surpass with it inwide accuracy range of A Magnificent Guide Book definitions”—The Scotsman. with OutlinesBean. of1/- Gaelic net. Etymology. By Alexander Mac- One Thousand Beautiful An Treoraiche (Gaelic Primer). By Malcolm Views, and Printed on MacFarlane. 1/- net. Finest Art Paper. AnBy Smeorach Malcolm (TheMacFarlane. Mavis). 6dSong net. Book in Gaelic. AmBy Bru-Dhearg Malcolm MacFarlane. (The Robin). 3dSong net. Book in Gaelic. StoryHighland Teller Legends. of the PaperShelling. 1/- net.By MalcolmCloth 2/- Mac-net. ON SALE AT ALL BOOKSELLERS StoryFarlane. Teller 6d of net. the Shore. By John Macormaic. Published by 6d net. The SimmatbDundee. Press Ltd., ENEAS MACKAY, STIRLING SITUATIONS WANTED. . . ADVERTISE . . YOUNG MAN, 7 years in Architects’ and Sur- veyors’ Office (Provincial), desires change.— DAY AND NIGHT Apply, No. X, c/o The Simmath Press, Ltd., WITH Simmath House, Dundee. SIMMATH Ray Road Signs

THE ADVERTISEMENT OUR GAELIC ARTISTS’ REGISTER. that’s ALWAYS WORKING

All information from THE SIMMATH PRESS, LTD. Simmath House, Roseangle, DUNDEE Advertisements under the above headings will be House,accepted Roseangle,by The Simmath Dundee. Press, Ltd., Simmath THE GREAT HIGHLAND or MILITARY BAGPIPES Full Size & Half Size At All Prices All Accessories Repairs

Write for Carriage Paid Free Price List Anywhere R. GILLANDERS, BAGPIPE MAKER (Grandson of late JOHN CENTER of Edinburgh) 26 BLACKSCROFT, DUNDEE

THE CLARSACH OB CALEDONIAN HARP J. W. BRIGGS Violin Maker 8 Cambridge Street, Glasgow MAKER OF “DALRIADA” and “OSSIAN” CLARSACHS These Clarsachs are made entirely by Mosthand inof ourthe own leading workshop players in Glasgow.of this delightfulexpressed theirScottish appreciation instrument of the beautyhave MACKAY’S revivalof tone ofof thethose Clarsach already has supplied. given greatThe PALACE HOTEL Highlandpleasure tomusic. all lovers of the traditional PRINCES STREET, EDINBURGH • HotOverlooking and Cold PrincesWater InStreet All Bedrooms. Gardens. Prices and particulars on application to • Opposite Edinburgh Castle. above address. •• TwoBed andMinutes Breakfast from fromRailway 8/6. Stations. EDINBURGH. PHONE 21964 EDITOR.—Rev. NEIL ROSS, G.B.E., D.Litt., The Marne, Laggan, Kingussie, to whom all literary communications should be addressed; business and other communications to 131 West Regent Street, Glasgow. Telephone.—Douglas 1433. Leabhar XXXI.J An Cditein, 1936. [Earrann 8 CAOCHLAIDHEAN. air tus. Ciod iad na coran a bha an sin ? Bha air tus ann tuath is tighearna. Bha an Is coir beachd a ghabhail air na caochlaidhean duthaich air a roinn ’na cearnan fo na Seann mora a tha a’ tighinn nru’n cuairt aim ar latha. triathan Gaidhealach. Bha ceangal cinneachail Is gann gu bheil ni nach eil fo dheuchainn. blath eadar an triath is a chineil. Tha saothair Tha moran de na seann doighean ag nan seann bhard ag innseadh sin gu soilleir. atharrachadh. Ghiorraich na h-innleachdan Bha biadh na duthcha de ghne simplidh ach ura nine agus astar. Na rathaidean a bha cho fallainn; toradh na mara, na h-aibhne, feumail airson gnothuich na linn a chaidh na talamhain agus na h-airigh. Bha an seachad, tha iad a nis air fas neo-fhreagarrach ; t-eideadh breacain de chloimh nan treud agus tha moran airgid ri chosg a chum an duthchail, air an ullachadh le calanas nam deanamh deas airson nan carbad ola is ban. Lean gach aon a cheaird fein, air beinn innleachdan nuadha eile. Tha na tighean is aig baile. Is iad sin mata na coran simplidh, comhnuidh de gach seorsa fo bhinn cur as nadurrach anns an d’fhas a’ Ghaidhlig; agus daibh—an fheadhainn mhora gam fagail fas, is i a’ cheist an diugh, cia mar is urrainn duinn agus an fheadhainn bheaga ri leasachadh. sean chanain mar a’ Ghaidhlig a cheartachadh Is aim a thaobh thighean comhnuidh is ris na coran ura ? dachaidhean an t-sluaigh a tha an caochladh * * * is sonruichte ri fhaicinn. Cha leigear a leas Ach a dh’aindeoin gach caochlaidh a thainig tim an leughadair a thogail le bhi a’ sgriobhadh riamh, is e an caochladh a bu mhotha air fad, mu na nithean ura, laghannan is riaghailtean gum b’eigin do na Gaidheil, le reachd na nach cualas riamh an leithid, mu obair air muir rioghachd, an cuid foghlum fhaotainn ann am is tir, na ghlacas an t-iasgair de iasg, na thogas Beurla. Is e so an lagh cruaidh neo-thuigseach an tuathanach de bharr. a thug bas obann air a’ Ghaidhlig. Is ann righinn da rireadh a bha i an uair a sheas i Mar is gnath leinn an am a bhi a’ idir ris a’ ghiollachd thaireil a fhuair i. Ach meabhrachadh na h-earrainn chinn so, cumaidh a nis, an deidh uine cho fada, tha muinntir a’ sinn arm ar sealladh ciod a’ bheantainn a tha mosgladh suas agus a’ faighneachd dhiu fein aig na h-atharraichean ura gu leir ri beatha na ciod an draoidheachd a thug orra an canain Gaidhlig. Agus a’ mothachadh do na nithean fein a dhearmad cho tur. Is ni cinnteach gu ura, is ceart a chuimhneachadh gur aim am bheil spiorad cinneachail a’ dusgadh ann an measg na scan choran a thog ar canain a ceann iomadh treubh feadh an t-saoghail. Is i iU AN GAIDHEAL. An Ceitein, 1936. canain comliarradli cinnich. Is i a’ Ghaidhlig agus fasgadh ach cha robh an Gaidheal fada ag suaicheantas nan G-aidheal. Agus mar is mot ha coiseachd an uair a chunnaic e tigh agus rinn a lasas an teine so an cridhe nan G-aidheal e direach air. An uair a bha e suas a Albannach is ann is teotha a dh’fhasas an dh’ionnsuidh an tighe bha an so bha am bodach lasair, gus mu dheireadh am hi meas aca orra agus a’ chailleach agus aon nighean 6g a bha fein, agus gum miannaich iad cainnt a chuireas aca, agus gille 6g a bha a’ dol a phbsadh na an spiorad treubhach ud an ceill gu beothail h-ighinn, ag coimhead a mach air uinneig agus mar bu dual. Tha a’ Bheurla math gu leor chunnaic iad an coigreach a suas a dh’ionnsuidh do’n t-Sasunnach. Chan ’eil innte ach cainnt an tighe. choimheach do’n Grhaidheal. Ach mur las an Thubhairt an gille 6g “Is e Gaidheal a tha lasair so, chan ’eil math a bhi stri ris ! so.” “ Gu de am fios a tha agad,” ars an nighean. Cia mar a dh’fhaodas sinn ar canain a “ Tha ” thuirt esan, “ leis cho ard’s a tha e cheartachadh ri innleachdan ura ach air an a’ togail a chasan. Tha na rathaidean tha aca aon doigh anns an d’rinn cainntean eile an rud ’s a’ Ghaidhealtachd cho garbh agus cho ceudna. Thoir fainear cionnus a tha a’ Bheurla cnapach agus gu feum iad a bhi a’ togail an an comain chanainean eile airson ainm nan casan cho ard, agus seall cho ard ’s a tha am gnothuichean nuadha. An uair a fhuaradh a fear so ’g an togail. Tha iad a radh gu bheil na mach an t-innleachd ris an can sinn am brath- Gaidheil fuathasach aineolach mu bhiadh agus clis cha robh aon fhacal anns a’ Bheurla a bho’n tha an dinneir againn deiseil is fhearr fhreagradh ; agus b’eigin facal ur a chuineadh dhuinn a thoirt a stigh chun na dinnearach.” bho’n Ghreugais agus is e sin am facal telegram, Thug iad a stigh an coigreach agus chuir iad a tha cho cumanta a nis mar fhacal Beurla. sios an dinneir agus chuir iad sios geadh air Tha an cleas ceudna fior a thaobh fichead is clar agus shuidh am bodach ’s a’ chailleach ceud ni eile, airson an do ghabh a’ Bheurla aig ceann a’ bhuird agus an nighean is an gille iasad bho chainntean eile. Agus mar sin ciod air gach taobh agus shuidh an coigreach aig a bhacas a’ Ghaidhlig bho iasad a ghabhail ceann eile a’ bhuird. mar bhitheas feum air. Is iomadh facal “ Is fhearr dhuit an geadh a roinn,” thuirt Beurla a chluinnear an diugh aig luchd Gaidhlig an gille 6g ris a’ choigreach. “ Chan ’eil sinne mar ainm air nithean ura. Tha sin freagarrach ro mhath gus a roinn ach tha mi cinnteach gu gu leor. Cha bhi a’ Ghaidhlig fada a’ cur a bheil thusa gle mhath.” dath agus a bias fhein air facal coigreach. “ Tha coir agamsa bhi gle mhath ” ars an Tha a cheart urad de choir aig a’ Ghaidhlig coigreach. air facal Laidiunn no Greugais agus a tha aig Rug e gu tapaidh le laimh chli air a’ gheadh a’ Bheurla fhein. Is comharradh beatha gu agus ghearr e an ceann dheth agus chuir e air bheil ar canain comasach air facail a ghabhail truinnsear a’ bhodaich e agus thuirt e, “ Bho’n agus a shnaidheadh gus an chruth a tha is sibhse ceannard an tighe is ann agaibh is iomchuidh airson a feumalachd. coir an ceann a bhith.” Ghlac e an amhach agus chuir e air truinnsear 0 na caillich i agus thuirt e, “ Bho’n is e an amhach is faisge air a’ cheann agus gur sibhse as faisge ROINN A’ GHEOIDH. air ceannard an tighe is ann agaibh is coir an amhach a bhith.” Sgeul beag a fhuair an Runaire bho Dhomhnall Ghearr e an da sgeith dheth agus chuir e te MacFhionghuin, am Bagh a’ Chaisteil. do’n ghille og agus te do’n nighinn agus thuirt e, “ Bho ’nach ’eil annaibhse ach daoine oga Chaidh Gaidheal tapaidh uair-eigin de an bhios air sgiathaich a mach ag coimhead air t-saoghal air toir cosnaidh do Ghlaschu agus rud dhuibh fhein is ann agaibh is coir na fhuair e obair ann am bata ach cha robh am sgiathan a bhith, agus bho nach ’eil annam-sa bata fada aig muir an uair a chaidh a bristeadh ach duine bochd a tha ’ga chosnadh le spionnadh air taobh an iar Eirinn. Cha robh tigh no a chuim is ann agam is coir an com a bhith.” dachaidh ’nan sealladh far an deach iad agus An uair a ghabh e a dhiol thuirt e riutha “ Bidh bha iad ’nan coigrich ’s an aite. Cha robh a mi nis a’ falbh. Bheir sud plos eile’s an rathad nis ach a h-uile fear a’ toirt sgairbh a creagan mi.” dha fhein. Dh’fhalbh gach fear air rathad dha “ Cha b’annasach ged bheireadh ” ars am fhein a dh’fheuch c’ait am faigheadh e biadh bodach. An Ceitein, 1930. AN GAIDHEAL. 115 GEARRLOCH an can sinn Torr na h-Ulaidh. Eadar an torr agus na meallan arda tha gleann beag troimh agus a Sgeulachdan mu Thorr na an dean neach direadh gu bealach a tha fosgladh h-Ulaidh agus Lochan nan Arm. air coireachan agus glacan nam fireach. Ann an coire beag leis fhein aig bun nam meall tha Leis an Ollamh Alasdair Mac-an-t-Saoir. lochan ris an abrar Lochan nan Arm. Tha beul-aithris an aite ag innseadh dhuinn gun Nuair thig trath athais an fheasgair nach d’fhalaicheadh ulaidh uaireigin air cul an torra taitneach an ni suidlie slos aig taobh an teine le muinntir air an d’thainig deuchainn air a’ beacbdsnmaineachadh air na laitbean a choreigin, agus nach do thill duine dhiubh cbuir sinn seachad, air an t-sluagh a b’aithne riamh air a toir. dbuinn agus na nithean a thachair dhuinn anns Mar an ceudna, mu Lochan nan Arm innsear an tir aluinn sin anns an do cbaitb sinn uile gun do thilg buidhean dhaoine, air an robh an ar n-dige ? ruaig uaireigin, an cuid arm anns an lochan ’S ann air a cbor sin a sgriobhadh na rainn a so, a chum ’s gum bitheadh e comasach leanas. dhaibh teicheadh as na bu luaithe. Cban ’eil ni anns a’ cbeud rann ach firinn Chan ’eil e air innseadh co ris, no co as, no cuin is aitbne do gacb neacb ; acb, nach druidhteach a dh’eirich na mi-shealbhan so, ach, tha iomadh an smuain i—a’ chuimhne sin troimh ’m bheil ni an eachdraidh ar tire a’ nochdadh dhuinn e ’nar comas na fir is na cuisean a chunnaic sinn gum bu bhriseadh a steach de luchd reubainn uair a thoirt fa chomhair na h-inntinn a rithisd cuain (Lochlainnich) air an tir a b’ aobhar air mar gum bitheadh iad fhathasd ann ? an ruaig. Ceangailte gle dhluth ris a’ chuimhne tha an Is iomadh uair a thainig an sluagh dan agus ni eile sin ris an can sinn mac-meanmainn, borb sin ’nam birlinnean mora, agus a rinn iad troimh’m bheil sinn comasach na cuisean agus dochannan eagalach an iomadh duthaich. na fir a bh’ ann o chian, air am faigh sinn an ’S ann direach air Torr na h-Ulaidh a t-iomradh a’s lugha, a dhealbhadh ’nar dh’fheumadh muinntir nan clachan a dheanamh n-inntinnean mar gum buineadh iad do ar agus iad a’ teicheadh o ’n oirthir gu na cuimhne fhein. mullaichean, agus’s e cul an torra so a cheud Faodaidh sinn a radh gur cuimhne a bhuineas aite anns am faigheadh iad cothrom air ni ’sam do ar fine a th’ anns na dealbhan sin. Theid bith fhalach, a fradharc air cuan is cladach. cuimhne nam fineachan Gaidhealach na’s Agus, nan robh an ulaidhean ro throm air fhaide air ais an tim na cuimhne sluaigh ’sam son an giulan thar nam meall arda, casa, agus bith eile’s an Roinn Eorpa. an ruaig a’ tighinn ro theann orra, ’s ann an Tha e air innse le scan Ghreigeach, a bha beo so a dh’fheumadh iad an ionmhasan a chur fo o chionn corr agus da mhile bliadhna, mu thalamh. cheannard Ceilteach, de an d’fheoraicheadh an robh ni ’sam bith ann a churadh eagal air TORR NA H-ULAIDH. na Ceiltich, gun do fhreagair esan nach robh eagal orra roimh ni ’sam bith ach nan tuiteadh Sgeulachd a Gearrloch. na neamhan no nan sguabadh an cuan mor Ged chrionas dithean ait nam bruach, thairis air an talamh. 0 ’n sgeul bheag sin ’S a thuiteas trusgan gorm nan craobh; faodaidh sinn dealbh uamhasach a tharruing Ged shiubhlas cuspair gaoil is fuath,’ air an tachartas eagalach a bhiodh an sin, Is maireann ni an cuimhne dhaoin.’ agus, gu dearbh, ’s e th’ anns an dealbh seo cuimhne a bhuineas do na Fineachan Bidh ’n t-sean bheul-aithris trie ag inns’ Gaidhealach air ni a thachair o chian nan cian, Mu iomadh reubainneachd is lochd ; fada mus deach facal eachdraidh a sgriobhadh Ach, de a nis a bheir dhuinn brigh ’s an Roinn Eorpa, oir tha daoine foghlumta Nan sgeul no tharruingeas dealbh dhuinn orr’? ag innse dhuinn gun do thachair a leithid seo Ach—rach’ maid sios do’n ghlacan shamh: de leirsgrios anns an Roinn Eorpa anns na ’Na fhasgadh uaigneach gluaisidh ’n smuain h-amannan fada as air nach ’eil iomradh aig Mar aisling, ’s chi sinn siubhal shar, sluagh. Is triall nan linn a dhealaich uainn ; Buinidh na rainn a leanas do sgeulachdan ’S thig seirm nan allt mar shanas sith aims nach ’eil ach gle bheag min-chunntais. 0 linntean cein, air oiteig chaoin, Air cul tuathanas Achdacharn, aim an A’ toirt dhuirm sgeul, ma dh’ eisdeas sinn, Gearrloch, Siorrachd Rois, tha torr beag ris Air nithean ceilt’ mu dhan nan daoin’. iie An gaidheaL. An Ceitein, 1936. Co dh’ araicheadh, A G-liearrloch, riamh A Ghearrloch’s aluinn tbu gun ditb : Fo d’ sgeith nach gleidh ’na chridhe blath Is cairdeil, fearail, bal do chlann : An tlachd mu d’ chladach sail bhi triall, An diugb tha fois air t’ uile cbrlch ; Ach, chunnaic thus’ an truaigh a bb’ann. No air do fbritbean aileacb ard’? Is iomadh.sgeul a dh’ innseadh dbuinn G-ur farsuing, fosgailte ri cuan Mar cblann air blath uchd Achdacbarn : Do cbomhnard loinnreacb, gorm, ’s a muigh, Is iomadh uair a bba sinn cruinn Gur corrach ard do chreagan buan Mu Tborr na b-Ulaidh’s Loch nan Arm, Ri cleas nan stuagh a’ strith’s a’ cluich. Ar smuaintean air na cbuala sinn Air latha samhraidh ciuin, gun smal, ’S a’ toirt fa-near mar dh’ inns’ an sgeul, A Luaigb, b’ e siod an sealladb grinn— Mar cbaidb ’n sud ulaidb cbur fo ’n lie Do thonnan gorm’ a’ tuiteam geal ’S mar chaidh na b-airm a chur o fheum ; Air gaineimb ruaidh ’nam pleasgan min’— Gun fbios an diugh aig duine beo Do mhuir mar sgathan sgaoilt’ ri neamh, Co ris no ciamar fhein no cuin 0 ’n chladach sint’ gu aird a cbuain, A thainig deuebainnean is leoin, ’S gach fadhlainn’s mealbhan’s macbair sbeimh A dh’fbuadaicb tuatb o’n tir, gu buil, ’S a’ bhrutbainn, sitbeil, trom ’nan suain— No c’ait’ an robb an ulaidb taisgt’, Taobb tball do gborm tbonn t’ aonacb liatb Nacb d’fhag ’na deidb acb ainm an ait: ’S an dearrsadb dbian gun dion, gun sgleo, Mar leanas, dh’fhaodadh, fhuair mi faisg, ’S air iomall seallaidb, fada siar, Cbo dluth’s a gbeibb sinn air mar bha. Mar fbaileas, Eilean Gorm a’ Cbeo. ’S an speur bidb dearrsadh greine’s boillsg Air latba samhraidh’s mi learn fbein Mar cbaoir air creagan ard’ nam beann ; Air raonntan Acbdacharn air ebuairt, Is t’ achaidbean uaine bait’ ’s an t-soills’ Air tamh dbomh measg nam blath’s a’ ghrein, Le coileacb-teas air cnoc is crann. Bba ’n t-allt r’ a ghairich sbios fo ’n bbruaicb, ’S nuair thuiteas featb air tir’s air muir, Is faile cubbraidb lus is fhlur Air feadh gacb ni tbig clos ach thall ’Gam chur an duiseal suain mar fhion, An siod tonn sgith a’ cbuain gun sgur Nuair dh’ eiricb cuisean’s hr a b’fhiu A’ briseadb air an traigh gu mall; ’Nam smuain, mar bh’ ann o cbian nan cian. ’S na b-uillt r’ an torman sior fo d’ chnuic Ar learn gum faca mi na enuie A’ stealladb sios am measg nan clach, A’ gluasad’s creagan a’ cur char ’Gan taladb, turus bar, le ruic, Gu sambach, ’s dh’fhosgladh’s lionadh sluic : 0 ’n mhonadh sbuas gu muir a macb. Mar cbeo chaidh mile bliadhna as. An tiota leagb gacb ni rinn lamb ; Aig Acbdacbarn tba meallan mor’ Gu buileach cbaidb iad as gu leir, Mar dhion-bball’ eadar thu’s an ear, Gacb balla’s taigb is ni a dh’ fhas, Is as gacb bealacb, beam is Ion Gach craobb is preas is luibh is feur. Tbig srutban gaireacb, easach, mear. An tiota rithisd dh’ eiricb suas Gu deas tha Bagbais-bheinn nam buadb Gacb ni a mbaireas; creag is cluain, Mar bban-rigb air a catbair aird ; Gu soilleir, soillseacb deas is tuatb, 0 a crios am breach gorm m’ a cuairt, Am monadb is na enuie’s an cuan ; Mar bbreacan bllteacb, sgaoilt’ gu lar ; ’S a tbuilleadb orra coilltean dluth’ A ceann fo sgotb mar cboron oir ; Is doirean meanglanach is pris, A guaillean combnarda ri speur ; Gach aon diubb annasacb do m’ shuil, A broilleacb neambnadacb ’na gloir, ’Gam cbur fo iongnadh mor air chlisg. ’S a sliosan caola, maola, reidb’: Gun fbios dhomh ciamar fbuair mi cinnt Gur b-ise beinn ar tlachd’s ar gaoil, Gun robb an ni a bh’ ann o chein A’s uaisle maisich’ riogbail’ cruth, Gu soilleir, follaiseach a rithisd ’S i riagbladh sios air loch is caol, Fa m’ cbombair, mar gun togte seun. Air monadb, aonacb, maol is sruth ; Na sleibbtean air gacb taobb le deoin Ri Leantainn. ’S le aoigh a’ tionndadh agbaidb rith’— Beinn Ailiginn is Beinn an Eoin A’ tabbairt dion is urram dbitb ; SUMMER SCHOOL OF GAELIC. Na meallan beag’ fo sgail a cleibh, Gacb fear’s e combdaichte gu bhraigh Le a thrusgan fraoicb no a choilltean fbein, The School will meet this year at Port Ellen, A’ toirt dbith umhlachd agus graidh. Islay, from 14th July to 7th August. An Ceitein, 1936. AN GAIDHEAL. 117 AN ARD CHOMHAIRLE. Air iarrtas Mhgr. Alasdair Friseal, Fear Gairme, ghabhadh ris an lomradh. Cluimadh Coixmeamli de Ard Chomhairle Chaidh lomradh air Coinneimh de Chomhairle a’ Chomuinn an Stmibhle air Di-haoine, an an Fhoghluim a leughadh. treas la de’n G-hiblein. Bha an Ceann Suidhe, Tha gach ni a nis an ordugh airson na Sgoil Mgr. Iain R. Mac Grille na Brataich, anns a’ Shamhraidh a tha gu bhi air a cumail an He cbatbair agus bha na buill a leanas ’s an bho’n 14mh la de’n luchar gus an 7mh la de’n lathair:—A’ Bbean Uasal Barron, Glascbu ; Lunasdal. Chaidh iomradh na Sgoil Shamhraidh A. R. Caimbeul, O.B.E., Glaschu; A’ Bhean Uasal a chraobh-sgaoileadh feadh na rioghachd agus Cbaimbeul (na h-Airdean); A’ Mhgn. Catriona chaidh mar an ceudna fios gu Oilthighean na B. Chamshron, Glaschu; A’ Bhean Uasal duthcha gu leir. Bheachdaich a’ Chomhairle Dunlop, Glaschu; Alasdair Friseal, Bade an air litir a fhuaireadh bho Urras Charnegie Easbaig; An t-Ollamh Cailean Mac na mu dheidhinn Cathair Ghaidhlig a bhi air a Ceardaidh, Glaschu; A’ Bhean Uasal Nic steidheachadh an Cille Rimhinn. Thuirt iad a’ Chombaich, Glaschu; Coinneach Mac nach d’ iarr Oilthigh Chille Rimhinn orrasan Dhomhnaill, Glaschu; Iain Mac Dhomhnaill, fhathast a leigthid de nl a dheanamh agus a A.M., Glaschu; An t-Urramach Daibhidh bharr air sin nach biodh iad a roinn an airgid a Mac Dhonnchaidh, Baile nam Feusgan; rithis gu ceann coig bliadhna. Eachann Mac Dhughaill, Glaschu; A.M. Bha an t-Iomradh Ur a chuireadh a mach Mac Lachlainn, Tobarmhoire ; Ailean Mac leis a’ Chomunn a chaidh a steidheachadh leis Leoid, Glaschu; An t-Urramach Calum Mac a’ Chrun a rannsachadh mu mhodh riarachaidh Leoid, A.M., Glaschu; Calum Mac Leoid, airgid a dh’ fhagadh a chum cuideachaidh Glaschu ; Iain Mac Leoid, Lunnain ; Alasdair foghluim fa chomhar na Coinneimh agus bha Mac Neacail, A.M., Glaschu ; Iain Mac Neacail, iad lan riaraichte fhaicinn an aite is an inbhe Struibhle ; Iain A. Mac Neacail, A.M., Glaschu ; a tha iad a’ toirt do’n Ghaidhlig ann a bhi ag Gilbeart Mac an t-Saoir, Cillfhinn ; Eoghann cur an lomraidh gu buil. Gu h-araidh gu’m Mac Thorcadail, Glaschu; An t-Urramach bheil e air iarraidh air a’ Chomunn Ghaidhealach Iain U. Mac Phail, A.M., Glaschu; Seoras E. fear-ionaid a thaghadh gu bhi ’na bhall de’n Marjoribanks, Sonachan; Niall Orra, Dun Chomunn so. Eidean. A’ frithealadh, Niall Mac Gille Bha a’ Chomhairle toilichte an cothrom Sheathanaich, Rimaire, agus Alasdair Mac fhaotainn air aite bhi aig guth a’ Chomuinn air Mhathain, Fear Cuideachaidh. Chuir an Ceann Bord Riaghlaidh Oilthigh Abaid Newbattle Suidhe failte air a’ chuideachd agus an sin agus chaidh Mgr. Niall Orra ainmeachadh mar leughar Gearr-sheanachas na Coinneimh roimhe fhear-ionaid a’ Chomuinn. agus ghabh a’ Chomhairle ris. Leugh an Bha am Fear Gairme agus Mgr. Calum Runaire fiosan bho aireamh de na buill nach Mac Leoid aig Coinneimh de’n Chomunn bu chomasach air a bhi’s an lathair. Anthropological. Tha an Comunn so a’ toirt Leughadh lomradh air Coinneimh de oidhirp air cairt a dheanamh air gnathasan- Chomhairle an lonmhais. Leig so ris gu’n cainnte feadh na duthcha agus dh’iarradh air do chuireadh cunntasan Comhairle Carragh a’ Chomunn Ghaidhealach dithis ainmeachadh Cuimhne N&ill Mhic an Rothaich fa chomhar gu bhi ’g an stiuradh a thaobh gnathasan- na Coinneimh. Tha £114 an laimh aig a’ cainnte na Gaidhlig. Chaidh iarraidh air an Chomhairle agus chomharraicheadh gu’m biodh Fhear Ghairme agus air Mgr. Alasdair Mac £30 de’n t-suim so air a chur an dara taobh fa Neacail, A.M., aite a’ Chomuinn a sheasamh. chomhar urachaidh sam bith a dh’fheumas an Dh’ainmich an Runaire gu’n robh iarraidh Carragh anns na bliadhnachan ri teachd, aig a’ Chomunn Oiseanach air bruidhinn ris a’ agus gu’m biodh an corr, £84, air a chur Chomhairle mu dheidhinn inbhe Cathrach a mu seach, agus gu’m biodh an riadh dheth thoirt do’n Ghaidhlig an Oilthigh Ghlaschu. sin aig a’ Chomunn a thoirt seachad Dh’aontaich a’ Chomhairle cuireadh a thoirt duaisean an Sgoil Inbhir Aora. Is iad na dhoibh fir-ionaid a chur a dh’ionnsuidh ath duaisean a bheirear seachad leabhraichean choinneamh na Comhairle. Neill Mhic an Rothaich. Bheir Ard Chomhairle Air iarrtas an Urramaich Calum Mac Leoid, Siorramachd Earraghaidheal gach fiosrachadh Fear Gairme na Comhairle, chaidh gabhail ris mu chloinn na sgoile an am roghainn a an lomradh. dheanamh agus bha e air iarraidh gu’m Leughadh lomradh air Coinneimh de biodh an dleasnas na duaisean a thoirt Chomhairle a’ Chlo-bhualaidh. seachad air fhagail an lamhan Comhairle an Thugadh iomradh gu’n d’fhuaireadh litir Fhoghluim aig a’ Chomunn. bho’n Ollamh Niall Ros anns an robh e a’ 118 AN GAIDHEAL An Ceitein, 1936. toirt suas a dhreuchd mar Fhear-deasachaidh Roberton agus ris an Ollamh Goiridh Mac A’ Ghaidheil. G-habh a’ Chomhairle ris an litir Gille Sheathanaich mar bhreitheamhan ciuil. le duilicliinn agus clmir iad air mhaireann an Thug a’ Chomhairle air aghaidh ainmean taing do ’n Ollamli Ros airson obrach mar dhaoin-uaisle mar bhreitheamhan Gaidhlig agus Fbear-deasacbaidh re tbri bliadbna deug. dh’iarradh air an Runaire sgriobhadh thuca. Thugadh fainear, mar an ceudna, iarraidb air Air iarrtas Mhgr. Chaluim MhicLeoid, Fear an Ollamh Ros e a leanachd mar Fbear- Gairme, ghabhadh ris an lomradh. deasachaidh gus an criochnaichear leabbar Chaidh lomraidhean da Choinneamh de Chomh- na bliadbna so de’n GhaidhecU. airle Chlann an Fhraoich a leughadh. Leig iad so ris gu’m bheil Comunn na h-Oigridh air deagh Air iarrtas an Fhir G-hairme, Mgr. Calum ghleus. Thug am Fear Gairme soillearachadh MacLeoid, ghabhadb ris an lomradh. air obair a’ Champa agus mu gach ullachadh Cbaidb lomradh air Coinneimb de Cbomhairle is airnis co-cheangailte ris. Tha an leabhran a’ Chraobh-sgaoilidh a leughadh. Thugadh fios “ Cleasan Gaidhealach” an lamhan nan Cinn gu’n do gbabh Mgr. Niall Mac Gilleatbain ri Feachd agus tha Duilleag Oran a dheasaich tairgse na Comhairle agus gu’n robh e nis a’ Iain Og Mac Ghille na Brataich an uidheam teagasg ’s an Aird-fhearna is an Tigb a’ agus tha diiil gu’m hi so aig laimh an uine Bhealaich. ghoirid- Tha ullachadh airson nan cuirmean- Bheacbdaicb a’ Chomhairle air earrainn a cnuic air a dheanamh le cuid de na Feachdan bha aig an Fhear-dheasachaidh aims a’ mar tha. Chaidh paipearan ceasnachaidh Ghaidheal, mios a Ghiblein, mu dheidhinn uidheamachadh fa chomhar deuchainnean Urras Charnegie agus teagasg Chbisirean. airson inbhean Lan Ghaidheal is Sar Chliuthaich iad do’n Ard Chomhairle iarraidh Ghaidheal. Cumar na deuchainnean so ’s an air Comhairle an Earail sealltainn a steach Og-mhios. aims a’ chuis so agus uidhir ’s is comasach a Air iarrtas an Fhir Ghairme, Mgr. Seoras E. dheanamh a chum gu’m hi An Comunn a’ Marjoribanks, ghabhadh ris an da lomradh. faotainn seilbh aims a’ chuideachadh so. Thug an Runaire fios gu’n d’fhuair e Air iarrtas na Mna Uasail Dunlop, aon de freagairt bho na Buill a tha riochdachadh bhuill na Comhairle, ghabhadh ris an lomradh. na Gaidhealtachd anns a’ Pharlamaid mu Leughadh lomradh air Coinneimh de dheidhinn Leabhar Riaghailtean nan Chomhairle a’ Mhoid is a’ Chiuil. Rathaidean Mora a bhi air a chlo-bhualadh an Thugadh aithris air obair na Comhairle Gaidhlig. Chan ’eil an Ard Ughdarras a’ lonadail an Inbhirnis agus thaitinn e ris a’ faicinn iomchuidh so a dheanamh aig an am. Chomhairle gu’m bheil an oidhirpean a Thug Mgr. A. M. Mac Lachlainn air aghaidh soirbheachadh cho math. Chuireadh Fo- an Rim a sheas ’na ainm a thaobh cunntasan chomhairlean air bonn aig a’ choinneimh roimhe na Sgoil Shamhraidh a bhi air an clb-bhualadh mu riarachadh cairtean cuirmean-ciuil a’ air leth anns an lomradh Bhliadhnail. Cha do Mhoid agus mu dheasachadh Clar-eagar Moid chuir neach aonta ris agus mar sin cha do na h-ath bhliadhna. Thug iad so am beachdan ghabhadh ris an Run. agus ghabh a’ Chomhairle riutha. Theid Rinneadh gach gnothach aig a’ choinneimh modh riarachaidh nan cairtean fhoillseachadh so an Gaidhlig agus thugadh coinneimh anns a’ Ghaidheal re mlosan luchair agus shoirbheachail gu crlch le taing chridheil a Limasdail. Rinneadh atharrachad h air Earrainn thoirt do Fhear na Cathrach. Litreachais na h-Oigridh agus thug a’ Chomhairle taing chridheil do Mhgr. Aonghas 0 Mac Leoid, Sgoil Ard an Obain, airson a dhealais is a shaothrach mu obair a’ DR. NEIL ROSS HONOURED. Chomuinn agus teagasg na Gaidhlig. Thug a’ Chomhairle taing do Mhgr. Iain Mac Cordial congratulations are offered to Dr. Dhomhnaill, an t-Oban, airson fuinn choig Neil Ross on the honour which is about to bran a thoirt do’n Chomhairle. Tha a’ Chomh- be conferred upon him by the Glasgow airle fior mheasail air an ni so agus is airidh University. Readers of this magazine Mgr. Mac Dhomhnaill air gach moladh airson would observe with pleasure that his name feabhais is freagarrachd nam fonn. is included among those who are to receive Thug a’ Chomhairle taing do bhuill nam the degree of D.D. from that University. Fo-chomhairlean airson cho coimhlionta ’sa The academic and other distinctions which rinn iad na gnothaichean a dh’earbadh riutha. now attach to the name of Dr. Ross make Ghabh a’ Chomhairle ris an Ridire Uisdean a, truly impressive list, An Ceitein, 1936. AN GAIDHEAL. 119 COMUNN NA H-OIGRIDH. uile Feacbdan Comunn na h-Oigridh a thoirt cruinn ’nan aon Chruinneachadh mor ? ’Na bliuille trom do Chomimn na h-Oigridh Tba’n Cruinneachadh Reach gu bbi ’na rud an lie thainig naigheachd bas Uisdein Mhic air leth am bliadhna : nach do gbabb ar deagh Dhughaill oirnn air a’ mhios so cbaidh. Bha Charaid, Niall Orra, os laimh cur m’ a reir airson e ’na Mbaigbstir-sgoile am Port-na-b-Aibhne Cruinneacbadb mor a bhi aig an d& Fbeachd ’nuair a cbuireadb Feacbd air bonn an sin dbeug an am na Sgoile Gaidhlige ; agus an rud aig ceann na bliadbna, agus am measg nan a gbabhas esan ’na cheann, cuiridh e ’na cbasan Ceann-Feacbd gu leir cha robb a h-aon a ghabb e. Is bochd nacb bi na Cinn-Feachd, moran ris a’ Gbluasad ur le deineas bu togarraiche no diubb co-dhiu, ’san Eilein aig an am sin. ’S le dbcbas a b’airde. Theireamaid “sitb d’a eudar dbuinn gairm air na Comhairlean-Feachd anam,” acb cban fbogbainn sin : feucbamaid agus Cairdean eile feadh an Eilein, a’ Chlann ri duilleag a tboirt a leabbar beatha ar Caraide, a tbionail agus cuideachadb a thoirt rlbninn a cbionn air an duilleig sin cbi sinn gradb do’n chum agus gun soirbbicb leinn ’san oidbirp so. aois 6g sgriobbte an litricbean mora oir. Tba rud ag cur orm, agus o nacb eil math dbomb a cheiltinn oirbb, so e. Fhuair mi Cruinneachaidhean an Oig-Mhios. dearbhadh nacb robb ann an aon no dha de Tba na Feacbdan ri’n sumacbadb am bliadbna Cbruinneachaidhean Comunn na b-Oigridh an airson nan Cruinneacbaidbean mar a leanas, uiridb acb fior cbuirmean-cnuic Gallda—nach agus mhol Combairle Clann an Fbraoicb do’n e mhain gun robh a’ Chlann a’ bruidhinn na Cbomunn Grbaidbealacb an t-airgiod so a chur Beurla fad an latha, acb nacb robb duine a’ fa cbomhair cosdas gach Cruinneachaidh fa toirt orra a chaocbladh a dheanamh. Sin letb:— naigheachd cho bochd agus a cbualas bbo An Taobb Tuath—Uidbist-a-Tuatb (3 tboiseach ar Comuinn : ach tha solas anns an Feacbdan), £1 ; Beinn na Faoghla (3), £2; smuain gur “ mur-bbitb ” a tha’n so, ’s nach e Uidbist-a-Deas (locbdar is Hogbmor), 15/-; an abbaist. Nis, cban abair mi a bheag air an Dalibrog, £1 ; Dunbbeagan, 10/-; Cille-Mboire, am, acb so :—ma’s Goill a tha sinn gus a bhi, Bearnasdail, agus Mac Dhiarmaid, £3 ; Port- mar is luaithe chuireas sinn crioch air Comunn nan-Long, 10/- ; Atbleathan, 10/- ; Aisir agus na h-Oigridh ’s ann as fbearr, seach a bhi Badcall, £1 ; Mealnais, 15/-; an Sgeir, 15/-; caitheamb airgiod a’ Chomuinn Ghaidhealaich, Acb-a’ Gbille-bbuidbe agus an t-Altan Dubh, na Cloinne agus ar Cairdean air ni gun stath, £1 ; Leacmailm agus an Clachan, £1 ; Locb gun fhaitheam. Biodh a h-uile Cruinneachadh Carran, £1 ; Am Ploc, £1 ; Dornaidb, 10/-; am bliadhna cho Gaidblig ’s ged nacb biodb Gleann Eilg, 10/-; Drocbaid Ruadh, 10/-; canain acb sin ’ga labbairt an Albainn. Sandaibbeag, Pable, An Cnoc, Aird an Rudba, Is math learn e bhi agam ri innseadh dhuibh (Leodbas), £4. gum bheil a^Mhgn. Mairead Nic Dhomhnuill An Taobb Deas—Tiriodb (5 Feacbdan), £5 (Ban-sgoilear Chiuil aig a’ Cbomunn Ghaidheal- (bho sbeann ionmbas Moid); Barraidh (6), ach) a’ tighinn chun a’ Champa a chuideachadh £5; Muile (Tuatb) (5), £4 ; Muile (an Ros) leis an t-seinn. Nach ann againn a bhios na (2), £2 ; Tobarmboire, (tha airgiod air fbagail ceilidhean ? o’n uiridb); He (12), £5; Ard-nam-Murcban Tba Clar-orain Comunn na h-Oigridh, air a (5), £3 ; Duror agus An Leitir Mbor, £1. dheasachadh le Iain Og na Brataich, a nis ann Is e Di-Satbuirn an 13sa la de’n Og- an cld, air pris sgillinn. Gheibb a h-uile Ceann- mbios an la is freagarraicbe airson nan Feachd a cbuir ainmean luchd-campachaidh Cruinneacbaidbean sin; mar is mo bhios air a steach, lethbbreac a nasgaidh. Ach faodaidh an aon la, ’s ann as fbearr. An dean Cinn- Cinn-Feachd sam bith, Campa ann no as, an Feacbd nan grunnan sin an cinn a cbur ri uiread’s a tbogras iad orduchadh bho Runaire cbeile agus la cbo gasda, Gaidhealacb ’s a a Cbomuinn Ghaidhealaich, le pris sgillinn an ghabbas a bbi a sbocracbadb fa cbombair t-aon a cbur. Gum faigb na Balaicb ’s na Comunn na b-Oigridh ? Tba sinn duilicb nacb Caileagan a tba tighinn do’n Champa greim teid againn air barracbd Fbeachdan a thionail math air na facail. fo aon bbrataicb, acb bbiodb an cosdas ro-mbor, Tba dealbh-chluich beag eile, freagarrach agus is iomadb Feacbd aonaranacb do’n eigin do Cbomunn na h-Oigridh, air ur-thighinn a a Cruinneacbadb a bbi aice leatba fbein mar a macb—“ Dealbh mo Sbeanar,” le Seoras Gallda, tha. Deanamaid a’ chuid as fearr dheth. Co aig Alasdair Mac Labhrainn ’s a Mbic, 268 aig tba fios nach tig an la ’sam bi e ’nar comas Sraid Earragbaidbeal, Glaschu. 120 AN GAIDHEAL. An Ceitein, 1936. Na Campadairean. Ghaidhlig, chan eil frith-chomhairle ur a dhith An am sgriobhaidh na litreach so, tha ainmean oirnn. 26 Balaich a stigh, agus ma ni da Cheann- Tha mi ’n dochas gu ’m bi “ Filip Dubh ” Feachd mar a gheall iad, chan fhada gus am hi an lathair agus gu ’n cum e taic rium ; a chum ar lethcheud againn. Ach chan eil ach 13 ’s nach bi am fasach gun da pheiliocan ann !— Caileagan chuige so—ciod a tha ’gar cumail air Is mise le muirn, ais ? Alastair M. Mac Lachlainn. So am faradh-bata mar a tha e air isleachadh le Mac a’ Bhruthainn airson Comunn na “ Bad-daraich,” h-Oigridh :—(an so agus air ais) Tobar-Mhoire, An-t Eilean Muileach. Claim Claim Lochboasdal—an t-Oban 7/10 15/8 15/8 Dear Sir,—I have read with much interest the Tiriodh 3/10 7/8 7/8 letters of “ Highlander ” and of Filip Dubh, Tobarmhoire ,, ,, 1/10 3/7 3/7 which appear in your last two issues, on the An Sailean ,, ,, 1/4 2/7 2/7 question of forming new words in order to keep Craig-an lubhair 0/8 1/3 1/3 a language abreast of the times. He—an Tairbeart 2/11 5/9 5/9 If Gaelic is to remain a living language it Port-Righ—Mallaig 3/3 6/6 6/6 must be able to produce names for new ideas. An Caol—Mallaig 1/10 3/8 3/8 “Highlander,” in his letter, states that in the Agus so pris nan traithean-bidh air bdrd :— case of Afrikaans the work was carried out by Trath-maidne, 1/3; Dinneir, 2/-; Tea, 1/-. a group of scholars from University College, Bloemfontein. Mur eil so uile saor gu leoir, ithidh mi mo Now I suggest that if ever such work be bhoineid. undertaken for Gaelic that both Scottish and Seoras Gaj.lda. Irish scholars should jointly take part in it, 0 so that any new words adopted be the same (differing slightly in spelling perhaps) for the LETTERS TO THE EDITOR. two kindred tongues. Anything that keeps these two languages together is good. The A charaid,—Thaitinn litir “ Philip Dhuibh ” Irish have made more progress in forming new ann bhur-n aireimh mu dheireadh gu mor rium; words, because all Government correspondence oir is fhada o ’n a thdisich mi fhein air and notices are in Irish, also there is a weekly beachdachadh mu ’n aon rud a rinn esan paper in Irish, an t-Eireannach, which has now iomradh air. (Is ann mar fhear-ionnsuchaidh been running for nearly two years. In this a mhothaich mi e : oir chan aidich na “ fior paper there is usually a leading article on some Ghaidheil ” gun gabh a’ chanain milleadh no important world event together with notices leasachadh.) 0 ’n tha “ Filip Dubh ” ag of local interest. One finds such words as iarraidh beachdan feadhnach eile mu ’n chuspair guthan, telephone; eiteallan, aeroplane; chan abair mi ach so a mhain : gu’m bheil mi togacan, lift, etc. a’ cur romham an t-adhbhar-ruin a leanas a I do not know whether this useful termination chur suas aig Coinneimh Bhliadhnail a’ an = English er, instrumental (not personal) Chomuinn:— exists in Scottish Gaelic, but if not it might “ Gu ’n cuirteadh ris an Riaghailt a be adopted. Telegram is “ sreangsceal ”. bhuineas do dhleasnas Frith-chomhairle an There does not seem to be any Gaelic word for Fhoghluim (35 (2), 1911) na facail, dealbh- wire as distinct from “ String ” or “ thread,” aidh i no rannsaichidh * a mach facail cigarettes are “ toitfni, i.e.—little smokes. agus ddighean-labhairt a chomh-fhreagras gu I do not suggest that the Irish word should cothromach nosan agus innleachdan nuadha, in all cases be adopted but that any new words agus foillsichidh i na mholas i o dm gu dm am should be practically the same for both peoples. miosachan a’ Chomuinn, uair ’s a’ bhliadhna An Comunn might perhaps approach the Gaelic air a’ chuid is lugha.” League on the matter.—Mise, le meas mor, A chionn ’s gur anns an Fhrith-chomhairle Walter F. Robins. sin a gheibhear a reir coltais na h-ard-sgoilearan 19 Grove Hill, Woodford, araon a’s fhoghluimte agus a ’s deidheile air a’ London, \Uh April, 1936. An Ceitein, 1936. AN GAIDHEAL. 121 unfortunately coincided with those of SECRETARY’S NOTES. meetings of the Standing Committees and We regret to record the death at Camp- Executive Council, the local Committee feel beltown last month of John MacLeod that they were justified in reverting to the Campbell of Saddell. He had been a Life earlier dates. The entries were more Member of An Comunn for twenty-six years, numerous than on any previous occasion, and frequently contributed to the pages of and attendances at competition proceedings this magazine. Many of our readers will and concerts were also in excess of previous remember some of his tales, such as “The years. We congratulate Mr. Peter J. Black Peat of Glen Lussa, ” all full of Campbell, secretary, and his willing helpers, Celtic mysticism; and real Gaelic spirit. He on the success of the thirteenth Kintyre was a man of wide culture, versed in Mod. archaeology and Gaelic literature, as one might expect of a direct descendant of The Northern Area also opened their “Caraid nan Gaidheal” and the noted Provincial Mod season at Newtonmore on theologian, Dr. John MacLeod Campbell of Friday, 3rd April, with a most successful Bow. That he should devote time and care gathering. The musical adjudicator, Mr. L. to the preservation of the ancient Abbey of J. Owen, L.R.A.M., expressed delight at Saddell shows a real spirituality of mind in the exceptionally high standard throughout thus wishing to preserve a memorial to the day, and complimented the school the simple piety of bygone days. teachers and also An Comunn music * * * teacher, Miss MacDonald, on the careful We desire to draw the attention of way in which the young voices were being intending competitors in the Celtic Art trained. This point, he said, could not be Section of the National Mod Syllabus to too much stressed, and as a teacher of a brochure, “Interlacing Celtic Designing in music he felt that those young voices were Six Easy Steps,’’ arranged by Miss Mairi in good hands. He appealed to An Comunn MacBride, and published under the auspices to prepare more action songs for children, as of the Art and Industry Committee. The many of these, as at present presented, were brochure is intended as a guide for the merely singing games. designer, craftworker, and others who wish * * * to work out and apply their own designs. The Gaelic adjudicators at Newtonmore It deals with interlacing only, and consists declared that all the pieces were well of detachable graded diagrams which reduce prepared, although it was evident that the intricate knots of Celtic design to many of the competitors were learners of simplicity itself. To simplify matters the language. Eev. Malcolm MacLean, one further, the one unit has been used through- of the judges, appealed to the parents to out, showing a few of its many possibilities. fake advantage of the Gaelic Clause in the The booklet may be had from this office, 1918 Education (Scotland) Act and to price 1/1 post free. approach the Education Authority with a view to having Gaelic taught in all the In a letter just received from, the secretary schools of Badenoch. In the literary of the Vancouver Mod thanking the Mod section, many good papers were submitted, and Music Committee for two parcels of and one of these, confined to learners books and a message of goodwill, it is stated attending Gaelic classes, obtained 95 per that the second Mod was even a greater cent. This is most encouraging. This pupil, success than the first. There was an Miss L. J. Battray, is a student of Mr. Iain increase of 25 per cent, in entries, and of F. Steele, M.A., Gaelic Master in Kingussie 50 per cent, in attendance at all competi- Secondary School. General regret was felt tions and grand concert. The Mod at the absence of Miss Farquharson, of competitions lasted three days, and it is now Invercauld, owing to the recent death of her considered to be firmly established as the brother, Col. Farquharson, of Invercauld. principal Highland event of the year in the * * * city. The next of the Provincial Mods will be that of Lochaber at Fort William, on 22nd The first of the Provincial Mods in the May, and already arrangements are well in Southern Area was held at Campbeltown hand. Choirs and competitors will be on 2nd and 3rd April. Although the dates forward from a wide area, including Glen 122 AN GAIDHEAL. An Ceitein, 1936. urquhart, Fort Augustus, Invergarry, Waverley Hotel. — Bed and breakfast, 7/6; Arisaig, Mqrar, Mallaig, Ardgour, Kinloch- lunch, 2/- to 3/-; high tea, 3/-; dinner, 4/-. leven, Boybridge, etc. All information can MacDougall’s Temperance Hotel, 39 Church be had from Mr. Lachlan MacKinnon, M.A., Street.—Bed and breakfast, 6/-; high tea, bed, hon secretary, Queen Anne House, Fort and breakfast, 8/-. William. Entries close on 8th May. Columba Hotel.—Bed and breakfast for members of * * * visitors,choirs, 6/-;bed andper breakfast, day, 10/-. 6/6; perFor day, outside 11/-. Gaelic Scholarship has again been Palace Hotel.—Bed and breakfast, 10/6. honoured in the person of Dr. George Calder, Bught Hotel.—Bed and breakfast, 6/6; lunch, 3/-; who is about to receive the degree of D.D. tea, 1/6; dinner, 5/-; supper, 3/-. from Glasgow University. We trust the Albert Hotel.—Bed and breakfast, 7/-; high tea, Doctor may be long spared to enjoy this bed, and breakfast, 10/-; lunch, 3/-. honour. * * * Benviewand breakfast, Hotel, Church7/6; lunch, Street.—High 2/6; full boardtea, bed, for The many friends of Mr. James C. week, £2 10/-. Campbell will be delighted to learn of his Northern Hotel.—Bed and breakfast, 6/-; per appointment as Assistant Manager of the day, 11/-. Commercial Bank in London. Mr. Camp- Glen Mhor Private Hotel, Ness Bank.—Bedroom, bell’s promotion in the service of the Bank single, 5/- per day; double, 10/- per day. has been rapid, and indicates outstanding Breakfast, 2/6; lunch, 2/6; dinner, 3/6; per professional ability. Tha do chairdean day, 12/6. toilichte an sgeul aoibhneach so a chluinn- Glenmoriston Private Hotel, Ness Bank.—Bed tinn, a Sheumais, agus tha iad ag guidhe and breakfast, 7/6; lunch, 2/6; dinner, 3/6. saoghal fada dhuit agus an tuilleadh urraim Ballifeary House.—Bed and breakfast, 5/6; per ’na lorg. day, 8/6. Reayweek. House, Old Edinburgh Road.—£4 10/- per 0 Mackenzie’s Temperance Hotel, 83 Church Sti’eet. INVERNESS NATIONAL MOD, 1936. Bed and breakfast, 6/6; per day, 10/-. Commercialand breakfast, Hotel, 10/-; Church per Street.—Supper,day, 12/6. bed, LIST OF HOTELS IN INVERNESS 0 offering Accommodation for Mod Visitors. BOOK REVIEW. □ EALBHann an MOda Shealladh,SHEANAR: Le DealbhSeoras ChluichGallda beag(Mr. County7/-; Hotel,per day, Bridge 9/-. Street.—Bed and breakfast, George E. Marjoribanks). Price, 6d. Alexander Royal Hotel.—Bed and breakfast, 10/- to 12/-; Maclaren & Sons. lunch, 2/6 to 4/-; dinner, 3/6 to 6/-. existingThis is stock a welcome of short additionplays for to children. the very Itsmall will Caledonianlunch, 3/-; Hotel.—Bed dinner, 5/-. and Breakfast, 8/-; beComunn specially na welcomeh-Oigridh, to whosethe growingactivities ranks include of Central Temperance Hotel, Academy Street.— dramatic sketches of this very type; and surely Bed and breakfast, 6/6; per day, 10/6. actorsone cannot and thinkaudience of amore better familiar means withof making the use both of Watt’sand Temperancebreakfast, 5/6; Hotel, high 25 tea, Bridge supper, Street.—Bed bed and Gaelic.have now The learned language to expectis clear from and theidiomatic, accomplished as we breakfast, 8/-. isGaelic easy scholarand most who natural, writes andthe avoidsplay. Thethe tendencydialogue Bruarand Private Breakfast, Hotel, 8/6; Oldper Edinburghday, 9/-. Road.—Bed so common in Gaelic plays, the tendency to use Station Hotel.—Bed and breakfast, 8/6. long, involved sentences. it Theis nottopic usual is most to recapitulatehumorous. theIn apoints short ofreview the Strathnessbreakfast, Hotel, 7/-; per4 Ardrossday, 10/6. Terrace.—Bed and plot; but the situations are extremely natural and Windsor Hotel, Ness Bank.—Bed and breakfast, skilfullyat the same arranged. time ludicrous.Altogether Thethis settinglittle play is verywill 6/6; per day, 10/-. Itnot will only likewise answer proveits purpose interesting of amusing to adults. the young. Imperial14/6. Hotel.—Bed and breakfast, 8/6; per day, By this literary contribution the author has put Queensgate Hotel.—High tea or supper, bed and Hethe youthhas already movement done under great a freshwork debt for of that gratitude. cause breakfast, 10/-. kindlythrough personality. his untiring energy, enthusiasm, and Hotelfast, Rossal, 10/-; Islandper day, Bank 18/-, Road.—Bed and break- An Ceitein, 1936. AN GAIDHEAL. 123 CRAOBH-SGAOILEADH. a bhi ag cruinneachadh an ceann a cheile agus gu’m biodh Gaidhlig a mhain air a labhairt An Airde Tuath. aig gach coinneimh. Chum a’ Cheilidh ris na Air an 25mh la de'n Mhart bha am Fear- ruintean sin agus bha barrachd is ceud cruinn deilbhe an lathair aig Ceilidh an Rudh’ aonach aig gach coinneimh re an t-Seisein a dh’fhalbh. Breacaidh, Siorrachd Rois, Bha an t-Urramach Tha a’ Cheilidh co-cheangailte ris A’ Chomunn Mgr. Mac Caluim anns a’ chathair agus thug Ghaidhealach. e Oraid thaitneach seachad. Labhair Mgr. An Airde Deas. Mac Phail, an G-aidhlig is am Beurla, agus thug Tha coinneamhan is ceilidhean nam Meur a’ e taing do luchd An Rudha airson na h-oidhirp tighinn gu crich airson Seisein eile agus, an a rinn iad gu bhi ag cur ri ionmhais Moid roinnean sonraichte, tha ullachadh airson nam Inbhir Nis. Mddan Duthchail ag gabhail an aite. Tha na Air Di-haoine bha e ag cuideachadh aig Ceilidh Meuran a’ strlth ri bhi ag cumail fa chomhar ghrinn am Baile Eoghainn. Chuir Bain- an t-sluaigh ruintean a’ Chomuinn do thaobh Tighearna Dhoire urram air a’ Cheilidh le bhi cleachdadh na canain anns na dachaidhean, ag gabhail ceann na cuideachd agus bha an far am freumhaich i mar nach dean i an aite Talk cho lan is a chumadh e. Chjaidh suim air bith eile. Rinn cuid de na Meuran oidhirp laghach a thional fa chomhar Moid Inbhir shoirbheachail ann a bhi ag altruim Nis. Chaidh earbsa ris an Fhear-dheilbhe taing croileanan leughaidh agus tha ar taing aca air na cuideachd a chuir an ceill do’n Bhain- a shon sin. Is e ar durachd gu’m bi tuilleadh Tighearna agus rinn e sin an Gaidhlig’s am dhiubh a’ deanamh na h-oidhirp cheudna aig Beurla. toiseach a’ Gheamhraidh so tighinn. Bha Mgr. Mac Phail an lathair aig coinneimh Fhritheil an Runaire aig coinneimh an de luchd-comhairle a’ Mhoid air Di-Sathuirne, Caradail air an 27mh la de’n Mhart agus bha an ochdamh la fichead agus aig coinneimh de moran cruinn fo stiuradh a’ Chinn Suidhe, an Chomhairle nam Ban air a’ cheud la de’n t-Urramach I. A. Argyll Baker. Cha robh Ghiblein. . uidhir choixmeamhan ’sa b’abhaist aig a’ Air an dara la de’n Ghiblein thog e air gu Mheur so am bliadhna agus is e a b’ aobhar Baideanach a chuideachadh na Comhairle dha sin gu’n tainig teachdaireachd a’ bhais lonadail gu bhi a’ deanamh cuisean reidh fa gu aireamh theaghlaichean ’sa chlachan. Tha chomhar Moid Bhaideanach is Shrath Speidh. a’ Choisir Inbheach am bith agus a’ deanamh Aig naoi uairean an ath mhaduinn bha coig feuma fo laimh Sheumais Mhic an t-Sagairt. breitheamhan trang aig cul an gnothaich agus Cha robh e comasach do’n Runaire a bhi aig bha ciaradh an fheasgair ann mu’n do Mod Chinntire am bliadhna a thaobh is gu’n chriochnaich a h-uile rud a bh’ ann. Bha robh coinneamh na h-Ard Chomhairle ag Mod anabarrach ann agus mhol breitheamhan gabhail aite an Struibhle aig an aon am. Tha na canain is a’ chiuil gach oidhirp a rinn na e taitneach is misneachail ri aithris gur e so Co-fharpuisich. Aig a’ Chuirm Chiuil ’s an Mod as soirbheachaile a bha an Ceannloch fheasgar bha Mgr. Murchadh Moireastan, A.M., fhathast. Tha a thaing so aig Mgr. Paraig Fear-stiuraidh an Fhoghluim an Siorramachd Caimbeul, an ckireach, agus aig an Urramach Inbhir Nis ’s a chathair agus thug a Bhain- T.S. Mac a Phearsain. Tha iadsan, le cairdean Tighearna Nic Mhuirich seachad na duaisean. eile, a’ deanamh seirbhis shonraichte as leth Thugadh Mod 1936 gu crlch le bhi seinn an aobhair an Ceanntire. Thug an Siorram an Orain-dhealachaidh agus Laoidh na coir is a cheile suairce buinn airgid, do’n bhalach Rioghachd. is do’n chaileig a choisinn na h-ard dhuaisean Thadhail am Fear-deilbhe aig Cille Chuimein, an seinn orain Ghaidhlig. Moran taing dhoibh. Inbhir Gharadh, agus an Tom Donn air Di-mairt Bha an Runaire’s an lathair aig cruinneachadh agus rinn e ullachadh airson Croileanan Ciuil gasda an Tigh an Uillt air an lOmh la de’n fa chomhar Mod Loch Abar. Bidh ceathrar Ghiblein. Bha Comhraidhean, an Gaidhlig Choisirean as na h-ionadan so a’ farpuis anns is am Beurla ann, agus oran no dha. Ach a’ Ghearasdan air an 22mh la de’n Cheitein. b’ann a dh’fhaicinn is a chluinntinn “ Beitidh ” Is e am Fear-deilbhe is Runair do Cheilidh a thainig an sluagh am mach, agus bha sin ran Gaidheal an Inbhir Nis agus aig an dara ann cuideachd mhor. Rinn gach aon gu coinneimh bhliadhnail a chumadh o chionn h-eireachdail anns an Dealbh-chluich so agus ghoirid bha iomradh gasda aige do’n chuideachd. is math is airidh iad air an sar-mholadh airson Chaidh a’ Cheilidh so a steidheachadh a chum cho riochdail ’s a chuir iad na pearsachan fa agus gu’m biodh cothrom aig luchd na Gaidhlig leth fa chomhar na cuideachd, 124 AN GAIDHEAL. An Ceitein, 1936. Senior Section. KINTYRE PROVINCIAL MOD. Gaelic Composition, Edward Pursell, Campbel- The 13th annual Kintyre Provincial Mod, town. Oral Delivery—Reading, Isa MacDonald. under the auspices of An Comunn Gaidhealach Reciting from Memory, Charles Reppke. Recitation Ceannloch, which was held in Campbeltown, of(equal). Prose Piece,Best IsaOriginal MacDonald Gaelic andSpeech, Charles Isa Reppke Mac- once again proved an outstandingly successful Donald. Scripture Reading, Mrs Campbell, festival. Both Senior and Junior Sections Lochgilphead. showed increases over last year’s figures, and Vocal Music. the standard in the various competitions was dale.Solo SoloSinging—Female Singing—Male voices, Voices, Effie James Fisher, Lambie, Carra- on the usual high level. Campbeltown. Solo Singing—Male and Female Two days were occupied, the first being voices, James Lambie. Solo Singing—Male and devoted to the Junior Competitions and the winners,Female voices,Duncan confined McIntosh, to formerCarradale. first prize-Solo second to the Senior Competitions. Singing—“Puirt a’ Beul,” A. M. Beaton, Loch- During both days the Town Hall and the gilphead. Christian Institute were filled to overflowing Rankine,Duet SingingCampbeltown. — Beth QuartetteMcFadyen Singing—Mixed and Archd. while the competitions were in progress and Voices, Carradale. Ladies’ Choirs—Tarbert. on the evening of each day large audiences were Choral Singing in Four-part Harmony (Retention present at the closing concerts. fordale. one Choral year ofSinging the Campbeltown of the “Puirt Cuach)—Carra- a’ Beul”— The judges were :—Music—Dr. Robert Carradale. Macleod, Edinburgh. Gaelic—Rev. Dr. English—Solo Singing, female voices, Mrs Camp- MacKinnon, Fort-William, and Rev. A. J. bell.Choral SoloSinging, Singing, Tarbert. male voices, James Lambie. MacVicar, M.A., Southend. Instrumental Music — Playing of a Highland The following are the first-prize winners Juniors,March, HelenStrathspey, C. McLullich; and Reel Seniors, on theRhona Piano— Mac- Junior Section. Vicar,Campbeltown, Southend. 691 outAggregate—Charles of possible 800. Reppke, Cameron,Gaelic Lochgilphead.Literature — Letter,Writing Gilleasbuigfrom Dictation, K. Henderson,Alison H. Ross,Whitehouse. Lochgilphead. Short Translation,Story, Jean Betty K. BADENOCH AND STRATHSPEY Ross,Oral Lochgilphead. Delivery—Reading Poetry, G. K. Cameron. MOD. Reading Prose, Johan Livingstone, Lochgilphead. The eighth annual Provincial Mod, of the JeanReciting Richardson Poetry, andJean Annie K. Ross. MacDonald, Acted Tayinloan.Dialogue, Badenoch and Strathspey Area was held at Reciting from Memory, Betty Henderson. Newtonmore. A slight decrease in the Senior Division was more than made up by an increased Vocal Music. entry in the Junior Competitions. McKinven,Solo Singing—Girls, Campbeltown. competitors’ Solo Singing, choice, Boys, Marycom- The adjudicators were :—Gaelic—Rev. petitors’ choice, Archie Paterson, Carradale. Solo Alistair Maclean, Daviot; Rev. Malcolm Singing, Girls and Boys, Mary McKinven. Solo Maclean, Conon Bridge, and Rev. Hector Singing, Girls and Boys, confined to former first Cameron, Moy. Vocal Music—Mr. Lewis prize-winners,Girls and Boys, Helen under C. 12McLullich. years, CathieSolo McNeill,Singing, J. Owen, Inverness; Mr. J. A. Mallison, Campbeltown. Duet Singing, Joan Blair and Cathie Inverness. Instrumental Music—Mr. L. J. McFarlane, Tarbert. Owen and Mr. J. A. Mallison. Bagpipe Playing Choral Singing in Unison, confined to choirs under Rev. Dr. Neil Ross, Laggan. Gaelic Literature Unison,12 years, Grammar SchoolSchool PrimaryPrimary A. B.Singing Choral in —Mr. D. Graham, Inverness. Singing in Two-part Harmony (Retention for one Mr. John Campbell, Newington, Kingussie, year of the Tangy Shield), Drumlemble. acted as chairman, while the opening ceremony Graham,English—Solo Campbeltown. Singing, Solo Girls Singing, under Boys 12, under Isa was performed by Rev. Dr. Neil Ross, Laggan. 12, Iain MacDonald. Solo Singing, Girls over 12 Several of the adjudicators commented on the but not over 16, Mary McKinven. Solo Singing, improved standard in Gaelic and music as Boys over 12 but not over 16, Donald McLachlan. compared with last year’s Mod. Singing,Choral choirsSinging led in by Unison, pupil conductors,Drumlemble. confined Unison to At a concert sustained by the prize-winners, Classes from School Primary Departments, Grammar assisted by the Badenoch Strathspey and Reel School Girls. Unison Singing, choirs led by pupil Society, Mr. M. Morrison, Director of Education conductors, confined to Classes over 12 years, for Inverness-shire, presided, and the prize- GrammarAggregate—Gilleasbuig School B. K. Cameron, Lochgilp- winners were presented with their awards by head, 668 out of possible 700. Macmaster Campbell Lady Macpherson, wife of the Hon. Sir Thomas Silver Medals, for best boy and girl singers of Stewart Macpherson, Puisne Judge, Patna andGaelic Donald solos —McLachlan, Helen C. Lochgilphead.McLullich, Lochgilphead, High Court, a native of Newtonmore. An Ceitein, 1936. AN GAIDHEAL. 125 The first-prize winners were :— BRANCH REPORTS. Junior Section. Gaelic Reading—Jane Grant, Laggau. Reciting GaidhealachDalmally.—The held a Glenorchyceilidh in thebranch Drill of Hall.An Comunn There fromSolo Memory—Jane Singing—Girls Grant. under 11, John Munro, was a splendid turnout, and a most enjoyable Newtonmore, and Grace MacDonald, Laggan theevening chair, was and spent. the followingMr. G. Marjoribanks contributed wasto thein more.(equal). Girls 11 to 16, Muriel Cattanach, Newton- evening's enjoyment—Mr. P. McDougall, Mr. A. Solo Singing—Boys under 11, James Forbes, KillinSinclair, branch Mr. Marjoribanks,of An Comunn, and who members gave aof playthe more.Newtonmore. Boys 11 to 16, Alister Ross, Newton- entitled “Am Fear a Chaill a Ghaidhlig.” Tea was Duets—Muriel Cattanach and Alister Ross, ofserved Mrs. by Nicholson. the ladies’ committee, under the guidance Newtonmore.Choral Singing—Newtonmore School Choir. Halladale.—A concert of high standard was Songs—NewtonmoreUnison Singing — Abernethy“A” and Abernethy School. (equal).Action ealach.given by Mr.members R. G. of Miller the Wick presided, An Comunn and also Gaidh- took BagpipeViolin Playing—Peter Playing, under Thomson. 18—Ian J. MacDonald, medallist),part in the programme,Melvich, and and Mr.“Jenny C. CampbellHorne” (goldalso Laggan. Senior Section. andhelped. the artistesThe audience were warmlywas large thanked. and appreciative, Oral Delivery—Reading at Sight—Angus Mac- Kilchoan.—An enjoyable ceilidh, arranged to Lean, Newtonmore; Learners — Lizzie MacDonald, welcomeGaidhealach, Mr. wasNeil heldShaw, in thesecretary Kilchoan of PublicAn Comunn Hall, Newtonmore,(equal). and Margaret Cameron, Newtonmore Mr. John MacDonald presiding. Mr. Shaw gave a Recitations — Dugald Campbell, Newtonmore. spiritedthe Kilchoan and encouraging branch upon address, its continued and complimented progress. Sgeulachd—MalcolmSolo Singing—Female MacDonald. Voices, Miss Rhoda Asher, Gaelic songs were rendered by Miss Morag McColl, Abernethy; Male Voices, Donald Grant, Aber- DuncanKilchoan; Carmichael,Messrs John Sanna; N. Henderson, Hugh Swordale;Cameron, nethy.Solo Singing — Former First Prize-winners — Portuairc; Donald McCallum, Ormsaigbeg; John Females, Mrs. MacKerrall, Abernethy; Males, MacDonald,Kingussie.—Mr. Kilchoan; John Neil Campbell, Shaw, and Town others. Clerk, MalcolmDuet Singing—Mrs. MacDonald, Newtonmore.Rose Stewart, Newtonmore, presided as fear an tighe at another very successful and Miss M. MacDonald, Aviemore. auspicesceilidh held of thein thelocal Parish branch Church of An Hall Comunn. under theAn ChoralSongs bySinging—Newtonmore Local Bards—Rhoda GaelicAsher. Choir. interesting programme was arranged for the Unison Singing—Grantown Gaelic Choir. occasion,Piper D. andS. MacKenzie, was opened followed with bagpipeby the singingmusic byof Ladies’Choral Choir. Singing—Female Voices, Abernethy the Gaels’ rallying song, “Suas leis a’ Ghaidhlig.” Violin Playing—Marjorie Gordon, Newtonmore. Thea Kingussie Misses MacRae, audience Brahan, with Gaelicmade theirduets, debut which to Literature—OldBagpipe Playing—Dugald Place Names, Campbell, Lily J.Craigdhu. Rattray, were heartily received. The Mod test pieces were Kingussie. Gaelic Essay—Miss L. Rattray. effectivelyconductorship rendered of Mr. by A. the Cameron, Gaelic Choirwhile underthe local the Kingussie,Strathspey contributedand Reel Society, much appreciatedled by Mrs. selections. Whyte, AN COMUNN GAIDHEALACH. Kinlochleven.—Over 300 people turned out to Founded 1891. the monthly meeting of the local branch of An secretaryComunn Gaidhealach of An Comunn, to hear speak. Mr. NeilHe was Shaw, introduced general withAll theScottish Gaelic Gaels, movement, and allare persons cordially in invitedsympathy to branch,by Mr. whoJames occupied Lawson, the presidentchair. In ofhis the opening local becomeare to encourage members. andThe promote objects of the Association theremarks, Gaelic Mr. cause Lawson had sufferedmade reference in Kinlochleven to the lossby The teaching and use of the Gaelic Language, the death of Mr. Robert MacDonald. A fine pro- The study and cultivation of Gaelic Literature, gramme was sustained by Messrs. Hugh Maclnnes, History, Music, and Art, JamesMod medallist, Frew, Kinlochleven, and Joseph MacColl,and Hector Ballachulish; Kennedy, Theand native industries of the Highlands of Scotland, Fort-William; the girl dancers and the Arcadians The wearing of the Highland Dress. panist.Dance Orchestra.Tea was servedMiss byA. Mrs.MacDougall H. Campbell, was accom-Leven TERMS OF MEMBERSHIP. House. Life Members One Subscription of £3 3s. Lochinver.—To conclude a successful session the Ordinary Members, An Annual Subscription of 5s. aLochinver ceilidh. branchMr. Hugh of An Macintosh Comunn Gaidhealachpresided. There held “AN GAIDHEAL.” was a good attendance of members and friends from (FREE TO ALL MEMBERS.) extendedall parts toof Mr.the Hughparish. Macrae, A special Lairg, welcomeand friends, was recordsThe Monthly of Meetings Magazine of the of Association, the Association its Branches, contains also to Miss Chrissie MacLeod and other members and Affiliated Societies. byof thebagpipe Stoer selectionsbranch. Thefrom proceedings Mr. George were Davidson, opened sentPost to theFree, Secretary). 2/6 per annum (Subscriptions to be Lochinverand the singing branch. of theThe rallying usual businesssong by preliminariesthe company 126 AN GAIDHEAL. An Ceitein, 1936. (standing) was followed by two Gaelic songs from reproduction of the Gaelic play, “Coir Samhna Air throughMiss Chrissie as MacLeod,follows —and Violin the programmeselections, carried Mr. offLeannan.” well, and All there members was someof the clever cast had acting. their partsMiss Macaskill;Forrester, Lochinver;Gaelic songs, Gaelic Mr. Murdosongs, Ross;Mr. song,John Ninaand Miss MacLean Kate MacCailumwas a most was realistic an ideal Bean-an-Tighe, Ana. Misses byMiss the Sandison. Misses Graham,A delightful Ross, tea and was Matheson, handed roundafter MasterAnnie Kennedy,excelled inEna the MacDonald, difficult masculine and Annie parts Mac- of betweenwhich the Miss company Graham enjoyedand Mr. aUrquhart; Gaelic dialoguesongs, takenCalum byNiall Miss and Catherine Uileam. MacLeanOther minor and Missparts Rosiewere Mr.MacLeod, Simpson, Mr. Mr.McLean; William an Dickson, address Mr.and DonaldGaelic MacIntyre,Phail, and MasterMessrs. DonaldArchie MacLean. MacLean, Mrs.Neil D.Mac- M. MacLeod;sgeulachd, Mr.violin Hugh selections, Macrae; Mr. song,Hugh Mr.Ross. Duncan MacLeanthe supporting was aprogramme most efficient of songs, stage recitations, manager. andIn PitlochryPitlochry.—A Public wellHall, attended in aid ceilidhof Provincial was held Mod in Thesgeulachdan participants the femalewere elementMisses Maryalso predominated. MacKinnon, Funds.Logierait, Thepresided. Rev. CollHe referredA. MacDonald, to the death D.D., of Messrs.Nina MacLean, Alex. EnaMacintosh MacDonald, and LizzieJohn Barr,Lamont. and MajorHighlander. Stewart The of branchBalnakeilly, membership a fine oldis 290,type and of Ex-Pipe-Majorbagpipe selections. John P. MacDonald gave stirring thegramme finances of areGaelic quite andsatisfactory. Scottish Asongs fine pro-was reappearanceTain.—Dingwall in Queen Gaelic Street Choir Church made Halla welcome on the includingsubmitted. theVotes secretary, of thanks Mr. Johnto all Anderson, who assisted, were ofoccasion An Comunn. of the monthly As one ceilidh of the of purposesthe local branchof the Pitlochryproposed bybranch Mr. A.of ScottAn Comunn. Rankin, president of the Modceilidh at was Inverness, the raising an of“open funds night” for the was forthcoming declared, RogartRogart.—At Branch ofthe An annual Comunn, business held inmeeting the Torbreck of the resulted.and a very A largedelightful attendance programme of the includedgeneral Gaelicpublic followingReading Room,office-bearers on the wereevening elected of 17thfor the April, ensuing the mostand English pleasing solos manner. and choralThe items,interval all produced rendered anin year :—President, Mr Angus MacDonell; vice- excellentcommittee, tea and served the closeby theevoked enthusiastic cordial votes ladies’ of Alexanderpresident, MrMacDonald; MacKay MacKay;secretary, treasurer,Mr William Mr thanks, happily proposed by Mr. K. MacLeod. Mr. Gunn. The retiring members of Committee were MacraeCampbell, replied conductor on behalfof the ofchoir, the andvisitors. Provost A ofre-elected, the choir, which Miss comprises, Grant in(music addition teacher), to members Mr. contribution of £5 will be available for the Mod Donald Sutherland, Mr. George Campbell, and Mr. funds.Tobarmhoire. — Chuir sinn Iain Camshron A.Ruaig.—A M. MacKay. very successful ceilidh took place at (Lochiall) anns a’ chathair air an llmh la deug de’n Ruaig School on Friday evening, 20th March, when Mhart,againn agusriamh. fhuair Thug sinn D. oidhche MacLeoid cho sonacuairt ’s aira bha a’ the meetingpresident, in Mr.his usualM. MacLean, homely fashion.Salum, conductedThe pro- phiob mhoir. Bha brain aig bean MhicLebid, F. ceedings opened by the entire company singing Medlicott,(Aros), Niall Morag Peuton, Nic-a-Phearsain, Capt. MacAonghais, Iain Camshron agus Lizzie“Suas leisBarr, a Ghaidhlig.”Ena MacDonald, The vocalistsJessie McGill,were Misses and D. Maclll’ losa (an t-Sailein). Fhuaras cebl air a’ Messrs J. McDougall, Alfred Walker, J. Curran, phianobha air bholeth S.taitneach Chamshron, aig Siusaidhagus bha Nic sgeulachdan Coinnich, a theH. A.programme and D. McArthur. was a debate,The outstanding “Co is fhearr item onan Luinn. Thug fear na cathrach taing do A. M. saoghal a bha no an saoghal a tha.” Miss S. F. MacLachlainncheilidh,” agus is doIain gach MacIllTosa neach a “aigthug andhuinn robh a’a MacDonaldseconded by led Mr. off byW. upholding McIntosh, “An while saoghal the apresent bha,” leithid de fhearas-chuideachd. day was sustained by Mrs. H. MacLean, seconded BranchWick.—The of An Comunnannual Gaidhealachgeneral meeting was held of inWick the byviews Miss before M. MacLean. a vote was Several taken, others which, expressed resulted theirin a Academy on Friday evening, 3rd April. Mr. win with six of a majority for “An saoghal a tha.” Millarand friends. presided The over financial a large report attendance submitted of members by Mr. MacDonald,A dialogue, added“Na Fasain to the Ura,” pleasure by L.of Barrthe evening. and E. F. R. Cochran, treasurer, showed that the balance The singing of “Oidhche mhath leibh” terminated £3at credit10s more in thethan fundsat the of same the branchdate last was year. about All session.one of the most enjoyable gatherings of the office-bearers were re-elected, with one or two Salen (Mull).—The closing ceilidh of the session thechanges proceedings, in the committee. Mrs. Sutherland In the ceilidhand Miss part K.of wascrowded held attendance,in the School and on a 4thmost April. enjoyable There evening was a McKenzie sang solos and Miss Henderson and Mrs. was spent. Mr. Hugh Maclnnes, Torloisk, presided, wasTweedie accompanist. played violinFour selections.young pupils Mrs. of Mr.Gilbertson Lyall— andsolos inwere addition rendered to bylocal Miss talent Bessie of Campbella high order,(gold Peter Glass, Robert Sutherland, Cathie Lyall, and medallist) and Allan MacLean (National Mod prize- Margaretto bagpipe Gunn—danced music by Piper Highland Christie. dances Tea, in providedcostume Comunnwinner). naSongs h-Oigridh sung werein unison greatly by enjoyed. members Anof by the ladies of the branch, was served to the amusing sketch, “Domhnall Ciobair,” was acted by acompany happy half-hourin the Cookery was thus Room passed of the in Academy, social fellow- and Farlane,Mrs. Stewart vice-president, and Miss moved MacNeilage. votes of Mr.thanks Mac- at ship. Votes of thanks to all who had provided such the close. passed,a pleasant and theevening’s session enjoymentclosed with werethe singingcordially of branchScarinish.—At of An Comunn their Gaidhealachclosing ceilidh presented the Scarmish a fine the parting song and the National Anthem. A LITERARY ENIGMA fJriututg Has become one of the modern THE CANADIAN BOAT SONG: essentials of business and social life, and it is recognised as the Its Authorship and Associations. best method of ensuring success By EDWARD MacCURDY. in almost any enterprise. More- 3/6 net. over, unlike its publicity con- The Authorship of this song is one of temporaries, it is within the those unsolved literary mysteries that have reach of everyone, and can he provoked an infinite amount of discussion utilised to one’s own particular and conjecture. Mr. MacCurdy’s unravel- requirements. For your future ling of a difficult theme makes most Printing needs, our experience interesting reading. and plant are at your service. great“The deal Author of confusionhas cleared that away ought a A ’phone or postal message will never to have been allowed to obscure bring our representative to any the issue, and he leads his readers address in town for instructions. attractivetowards solution.”a very reasonable and —Times Literary Supplement. ARCHD. SINCLAIR Celtic Press, 27aCadogan Street, ENEAS MACKAY GLASGOW, Tel. No. 2626 Cent. 44 CRAIGS - - STIRLING SITUATIONS VACANT. FOR THE BEST DESCRIPTION REQUIRED, Gaelic-speaking, well-trained Nurse, for two children (4^ and 2£), close to London. AND THE English rates paid, and sound knowledge of BEST VIEWS OF SCOTLAND written Gaelic necessary.—Write, MacKechnie, Ludbrook Cottage, Ham Common, Richmond, SECURE Surrey. Come to Scotland Price - 1 /- By Post, 1/9 OUR GAELIC ARTISTS’ REGISTER. A Magnificent Guide Book with One Thousand Beautiful Views, and Printed on Finest Art Paper. ON SALE AT ALL BOOKSELLERS Published by The SimmathDundee. Press Ltd., Advertisements under the above headings will be House,accepted Roseangle,by The Simmath Dundee. Press, Ltd., Simmath THE GREAT HIGHLAND or MILITARY BAGPIPES Full Size & Half Size At All Prices All Accessories Repairs

Write for Carriage Paid Free Price List Anywhere R. GILLANDERS, BAGPIPE MAKER (Grandson of late JOHN CENTER of Edinburgh) 26 BLACKSCROFT, DUNDEE

THE CLARSACH CALEDONIAN HARP J. W. BRIGGS Violin Maker 8 Cambridge Street, Glasgow MAKER OF “DALRIADA” and “OSSIAN” CLARSACHS These Clarsachs are made entirely by Mosthand inof ourthe own leading workshop players in Glasgow.of this delightfulexpressed theirScottish appreciation instrument of the beautyhave MACKAY’S ofrevival tone ofof thethose Clarsach already has supplied. given greatThe PALACE HOTEL Highlandpleasure totcr all lovers of the traditional PRINCES STREET, EDINBURGH • HotOverlooking and Cold PrincesWater inStreet AH Bedrooms. Gardens. Prices and particulars on application to • Opposite Edinburgh Castle. above address. • TwoBed andMinutes Breakfast from fromRailway 8/6. Stations. EDINBURGH. PHONE 21964 EDITOR.—Rev. NEIL ROSS, C.B.E., D.Lilt., The Manse, Laggan, Kingussie, to whom all literary communications should be addressed; business and other communications to 131 West Regent Street, Glasgow. Telephone.—Douglas 1433. Leabhar XXXI.J An t-Og-Mhlos, 1936. [Earrann 9 MOD INBHIR NIS. duthaicb. Mar so tba cothrom aig clann an taoibh tuath dol an sin gu Mod an uair nacb Nach eil fhios gu bheil buaidli aig cuid de b’urrainn dhaibh dol cbo fada ri bailtean an dh’aiteacban air inntinn an fbir tbadhail. Tha taoibb deas. ionadan sonruicbte de’n dutbaicb anns am * * * fairicb sinn ar cridbe a’ blathachadh, mar a Cluinnear air uairibh nacb eil tallachan mora chuimbnicbeas sinn air eachdraidb an aite. an Inbhir Nis gus aite suidhe a tboirt do’n An uair a tbig lucbd turuis mu tbuath gu luchd eisdeachd. Ged nach eil aon talla mor raon Cbulodair, is flor gu’n duisg iomadh ann, gidheadh tba trl no ceithir de sbeomraicbean smuain ann ar broilleacb mu bbliadbna an sud anns am faodar na farpuisean a chumail Tbearlaicb agus na nithean a thainig gu cricb gu comhfhurtail. Chan ’eil am baile acb beag anns a’ cbearn so de’n Gbaidbealtachd. Is agus tha na togalaichean a tba sinn a’ ciallachadh beotbail an t-inndrigeadb gu seacbdainn a’ gu math dlutb air a cheile. Le bbi a’ roinn na Mboid, gu’m biodb do smuain a’ mosgladb aig cuirm-chiuil Di-baoine ’n a b-earrannan, theid Culodair eadbon leis an dealas leis an aig an lucbd stiuraidh air an gnotbucb a cuimbnich Rigb Bambar e fein air gaisge nan dbeanamb gu reidh, mar cbaidb aca a cheana laocb a db’fbuiling airson Tbearlaicb. Biodb anns an aite cbeudna. A tbuilleadb air an seann spiorad a’ lasadh mu cbuspair eile; tallachan, is fortunach gu bbeil tigbean-osda agus is e sin ar ceann gnotbuicb gu Mod—a bhi am pailteas an Inbbir Nis, gus aite fuirich a ag uracbadb eud is eolais mu sbeann cbanain sholar do na ceudan luchd tadbail a tbig a ar dutbcba. db’ionnsaidh a’ Mbbid. Tha e iomcbuidb gu’m * * * biodb coisirean coigreach a’ faotainn aoidheachd Is gann gu leigear a leas iomradb a dbeanamb combla ri cheile ; agus mar sin bi aite gu leor air maise an aite so ; cbo taitneacb ’s a tha is ri sheachnadh airson comhfhurtachd nam e an aimsir tbiorail na Sultuinn ; cbo maiseach farpuiseacb, agus cuideachd airson ceilidbean ’s a tba an abbainn ainmeil a tba a’ ruitb tre sunndach nam feasgar. tbeis meadhon a’ bbaile, le drochaidean cbo * * * deiseil, agus leis na b-eileanan cbo oirdbearc ; Chan ’eil e reusanta gum biodb dud ri suidheachadh a’ bbaile cbo gasda cuimte, le cuideachd cbo llonmhor am baile Inbbir Nis cnoc a’ Chaisteil air an dara laimb agus Tom na aig Mod, agus a cbitbear an Glascbu no an b-Iubbraicb air an laimb eile ; aillidheachd na Duneideann. Tba na miltean Gaidheal anns na duillich cho seimb do’n t-suil, agus fade glan an bailtean mora sin, agus tba e furasda dhaibh adhair cbo cubhraidh do’n chad—mar a bheir tallachan a lionadh. Acb feuinaidh sinn thu fainear na nitbean sin a’ comhlachadh nan smuain a cbleacbdadb anns a’ chuis so. Ciod bran Gaidhlig do’n cbluais, am b’ioghnadh e a ni Mod soirbbeacbail ? An e cruinnichidhean ged tbeirinn gur freagarrach an t-ionad Inbhir mora, agus an lorg sin suim throm airgid a’ Nis airson Mod Gaidbealacb. Tba am bade tighinn a stigb ? Tba sin uile gu math ; ach mar astar cuibbeasacb bbo gacb iomall de’n faodaidh sin a bbi agad gun toradh dealais 130 An gaidheal. An t-Og-mhios, 1936. is diirachd ’n a dheidh. Is e am priomh riaghailt gu luach Moid a Khreithneachadh ciod an LEAVING CERTIFICATE dusgadh a rinn e air spiorad an t-sluaigli anns EXAMINATION, 1936. a’ cheart ionad anns an do chumadh e. Mur beothaicli Mod end is dichioll; mur bi gniomb Lower Grade. ’g a leantainn ; mur bi toradh cubhaidb ri fhaicinn an deidh saothair cbo dian is a tba am Tuesday, 31st March, 9.30 a.m. to 12 noon. Mod bliadbnail ag agairt; mur bi an eifeachd sin ri fhaotainn a’ sruthadh bho Mbod naisiunta The value attached to each question is shown tha sinn de’n bbeachd nacb eil am feabbas cbo in brackets after the question. mor ’s a bu mbatb leinn. Bbo cbionn ocbd N.B.—Begin the answer [or fair copy of an bliadbna air ais is e Inbbir Nis a tbug eisimpleir answer) to each question on afresh page. Write air Mod a bba aig an aon am pailt an ionmbas legibly and neatly, and leave a space of half agus an deagb tboradh. Is ann air an turus an inch between the lines. Marks may be ud a tboisicb stri chairdeil feucb co bheireadh deducted for bad or crowded writing and for barr urram air a cbeile bbo bbliadbna gu bad spelling. bliadbna. Acb ged tbug so togail mbor do’n 1. Translate into English, paying careful Chomunn an sitrd gniomba agus meudachadb attention to idiom :— ionmbais, gidbeadb cban fbeumar a bbi an Calum Shedrais. duil gu mair sin an combnuidb. A ris feumar Chan ’eil solas anns a’ bbeatba so as motba reusan a cbleacbdadb. Ciamar idir a tba e bheir de thoil-inntinn dha na bbi ’na shuidhe comasacb do’n Gbaidbealtacbd aig an am, an deireadb Reult na Mara agus e ag iomairt a bbi toirt barr air Grlascbu is Duneideann a na cuibble le tur agus leirsinn. Chan ’eil 6b, tbaobh airgid, ged bbios sinn pailt cbo saibbir no caolas, no rudha timchioll Eilean Leodbais an duracbd, an dealas, agus an gniomb ? air nacb ’eil e cho eolacb ri radan, agus is e mo Tba sinn a nis air fas eolacb air feisdean ciuil bheachd fhein ged bhuaileadh doille Calum feadb Alba, eadar Gballdacbd is Gbaidbeal- Sbeorais am maireacb gun stiuireadh e Reult tacbd. Faodaidb gu’n amhairc muinntir air na Mara gu caladh, ge b’e taobb a bbiodb i Mod mar aon de na cuirmean mora sin a seoladh. Tba e dol do na h-Eileanan Elannach mbaireas fad seacbdainn. Acb is coir trl uairean anns a’ bbliadbna a dh’iarraidh ainmeacbadb as ur gur e tba anns a’ Mbdd chaoracb, agus tba mise ag radh ribb nacb e acb tionail aig a bbeil seadb cudtbromacb. an sugradh idir eatbar fosgailte a stiuireadh Ged tba tlacbd ri fbaigbinn bbo sbeinn ; ged le sabbailteachd dh’ionnsaigb nan eilean sin ; tba urram ri cbosnadb le duais; ged tba acb is e an turus ud a chordas ri Calum Sbeorais gairdeacbas ri mbealtainn aig na ceilidbean is agus cba tainig sgiorradh no eigin ’na luib, na cuirmean ciuil, an cuideacbd ar cairdean; ged is iomadh uair a rinn e an turus ri aimsir gidbeadb tba Mod a’ gabbail a stigb nitbean is cbunnartaicb. Is i Reult na Mara, eatbar luacbmboire na iad sin gu leir. Tba e a’ Cbaluim Sbeorais, am bata aisig a tba againn samblacbadb na b-oidbeirp a tba Gaidbeil anns a’ bbaile so, agus cban ’eil cunntas an a’ deanamb air canain is ceol an dutbcba a eachdraidh Bhearnaraidh gun do dhiult an chumail beo. Is e a’ cbrlocb araidb sin a tba a’ sgiobair aice aiseag riamb do dhiuc no do cur eadar-dbealacbadh mor eadar am Mod cheard, agus sin gun airgiod no gun luach. is feis cbiuil sam bitb eile. Is coir do’n Cbomunn Nam biodh punnd Sasunnacb aig Calum sin a cbumail a gbnatb ri agbaidb nam meanglan, Sbeorais mu cboinneamh gacb aisig a rinn e a a cbum agus gu’n gleidb iadsan a’ cbrlocb ard null air a’ Cbaolas gu Carlobbagb agus gu sin anns an t-sealladb an combnuidh. Mar Breascleit, bbiodb e ceart cbo beartacb ris an sin tba am miosacban so, le gutb is ugbdarras rlgb, acb tba na’s fhearr aige : tba aghaidh A’ Cbomuinn, a’ guidbe air gacb meanglan, an t-sluaigb air, agus bithidh ; is esan a dhleas gun dean iad gacb ni tba ’n an comas gus Mod sin. Iain N. Mac Leoid. (20) Inbbir Nis a cbuideacbadb air gach doigb a 2. Translate into English, paying careful gbabbas sin deanamb. attention to idiom :— Toimhseagan “ GEARRLOCH.” Tba nigbeanag 6g a’ tigbinn do’n bbaile so, Is earball fada ’na deidh; Owing to pressure of space this month, the final Is leir dhi na ceudan mile air deireadh, instalmentto be omitted. of “Treasure Hill” in Gaelic has had Is air tboiseacb cba leir dhi ceum. An t-Og-mhios, 1936. AN GAIDHEAL. 131 Tlia ultach ’na h-uchd nach innis 1 dhuinne, with this instruction may lead to a loss of Is nach faca dull tha fo’n ghrein, marks. Gus an latlia am fuasgail i a sguird : A certain king called together his learned men, An sin gheibh sinn uile ar cuid fein. and asked them to tell him why a bucket of water did not increase in weight when a fish Tba feadhain tha an drasda lan aigh is othail, was placed in it. The learned men asked for le failte toirt furain d’a cbeil’, time to consider the question. After some days Nam faiceadh an nl tha sgriobhta mu’n they came to the king with long and learned coinneamh, explanations. The king had a bucket of water Bhiodh sior a’ sileadh nan deur. brought in, with a fish and a pair of scales. The bucket was placed in one scale and balanced Tha cuid a tha losal, diblidh, falamh, by a weight .... Everyone saw the Is an cridhe air leaghadh mar cheir, bucket go down .... bucket had become A thogas i a nios gun stri le a slataig, (*) heavier .... ’G an cur air rathad glan reidh. {Complete the story in your own way.) (20) Is maith do gach neach gur diomhair, paisgte, An nl tha feitheamh air fein ; GAELIC. Neo chuireadh e sios ar cridhe gu talamh, Higher Grade—(First Paper). Is rachamaid buileach bho fheum. Tuesday, 31st March—9.30 a.m. to 11.30 a.m. The Value attached to each question is shown in An Fhreagairt—A’ Bhliadhna Ur. brackets after the question. Iain Caimbeul, Bard na Leideig. (20) N.B.—Begin the answer {or fair copy of an answer) * Magic wand. to each question on a fresh page. Write legibly and neatly, and leave a space of half an inch 3. Translate into Gaelic, paying careful between the lines. Marks may be deducted for attention to idiom :— bad or crowded writing and for bad spelling. Once a hedgehog(t) and a hare arranged a race. But the hedgehog had his wife with him, 1. Translate into idiomatic English :— and he used her in order to play a trick on the Cha tug ar cinneadh ’nam bardachd no ’nan careless hare. “ You stay here hidden in this eachdraidh dearbhadh cho laidir air an gradh furrow,” said he to his wife; “ and when the d’an duthaich is a dh’earbamaid a daoine a hare arrives, you will show yourself, and say nochd, air cho liutha doigh, speis cho mor ‘ Here I am ! ’ ”. All being arranged, the race agus gradh cho teth d’an daoine is d’an dachaidh. began. The hare started off like a whirlwind, Their sinn “ duthchas ” ris a’ cheangal the and the cunning hedgehog took two or three eadar duine is a aithrichean; agus chan ann steps and remained in his furrow. When the ris a’ cheangal tha eadar duine is a dhuthaich. hare reached the other end, he heard the wife Chan fhaighear dearbhadh as laidire air gradh of the hedgehog cry, “ Here I am ! ” and as sluaigh d’an duthaich na gheibhear ’nam the two were just alike, he thought he was bardachd. Ciod an teagasg a gheibh sinn o na Baird Ghaidhealach air gradh-duthcha ? listening to the hedgehog himself. “ Oh, Leugh thairis saothair nam bard as ainmeile well,” said the hare, “ let us start again.” tha againn, agus feoraich dhiot fhein cia meud When he had reached, the starting-place, the d’an rann a tha comasach air smuaintean hedgehog himself appeared and said calmly, cothromach a ghintinn ’nad inntinn mu “ Here I am.” “ Once more,” said the hare, thimchioll do dhuthcha agus do dhleasdanas di ? “ Certainly,” replied the hedgehog, “ I am A mach o Oisein, agus maith dh’fhaoidte os ready to continue as long as you like.” cionn Oisein, is iad Donnchadh Ban agus Mac A. J. Barman. (20) Mhaighstir Alasdair as mo a fhuair de bhuaidh t Hedgehog: graineag, fem. thairis air inntinn ar luchd-duthcha a sheinn an Gaidhlig. Gheibh sinn gun teagamh, am 4. Write in Gaelic a continuous story, based measg moran de ranntachd gun toinisg, on the following summary, and complete it greadhnachas is aillidheachd na Tire air an cur in your own way. Give it a title. The an ceill am bardachd oirdheirc. Gheibh sinn story should be about the same length as your ar canain, ar cedi, is ar cleachdain air am answer to question 1, and should on no account moladh air son buaidhean a tha dligheach exceed 250 words in length. Failure to comply dhoibh, agus air son iomadh buaidh nach ’eil. 132 AN GAIDHEAL. An t-Og-mhios, 1936. Ach c’aite a bheil e air a sparradh oirnn gur e honorach, go gcuirthear ar bhord na n-uasal f. ar dleasdanas, agus gum bu cboir gum b’e ar Mar an geeadna, bi onoir ar na daoinibh mordha miann, cliu ar dutbcba a bbi luachmbor ’nar re linn a mbeathadb ; acht cbeana, an tan suilean do bhrigh gur i ar dutbaicb i ? Agus eagaid, teilthear go minic i gcamra na cruinne ar canain, is ar ceol, is ar cleacbdain altrum do .i. i n-iomdhomhain ifrinn iad, go mbfd ag bbrigb gur iad dlleab ar n-Aitbricbean dbuinn ? onfais innte. Gidheadh bi tar agus tarcuisne An t-Ard Ollamh Domhnall Mac Fhionghuin. ar na fo-dbaoinibb re linn a mbeatbadh, agus (25) bid ar n-a suidbiugbadh go minic i ndiaidh an 2. Translate into idiomatic English :— bhais ar bbord bheannaighthe na beatbadb Tba Mac-alla fo gbruaim sutbaine. Uch, is truagh nacb tuigid lucht Anns an talla am biodh fuaim a’ cbeoil, na honora saogbalta na saobh-chrotha-so An ionad tatbaicb nan cliar, ebuireas an sealgaire ud .i. an bas diobb ! Gun aigbear gun mbiadb gun phoit, Seathrun Ceitinn. (Tri Bior-ghaoithe an Bhdis.) Gun mbire gun mbuirn, (15) Gun iomracbadh dlutb nan corn, oileamhain .i. biadhadh, beoshlainte. Gun chuirn gun pbailteas ri daimb, camra .i. otrach. Gun mbacnas gun mbanran beoil. saobh-chruthonfais .i. luasgadh. .i. cruth meallta. Is mi Mac-alla bba uair (To be continued.) Ag eisdeacbd farum nan duan gu tiugb, Far am bu mbuirneach am beus <> An am dubbradb do’n gbrein ’san t-srutb ; Far am b’fboirmeil na seoid, COMUNN NA H-OIGRIDH. lad gu b-organacb ceolmbor clutb : Teachdaireachd-Caibdeis. Ge nacb fbaicte mo5 gbnuis, A Cblanna,—Fbuair Comunn na h-Oigridh Cbluinnte aca san Dim mo gbutb. an litir a leanas bbo’n Sar Dbuin ’Uasal Owen An am eirigh gu mocb ab If an Edwards, Fear-stiuiridh Urdd Gobaith Ann an teagblacb gun sprocbd gun gbruaim, Cymru (Dream Docbas Cuimridb), Comunn anns Cbluinnte gleadbraicb nan dos am bbeil corr agus 70,000 de Chlann na dutbcba Is an ceile ’nan cois a’n t-suain ; sin an geall air an cuid Canain agus Gnathsan a An tratb gbabbadb i lan; shabhaladh direach mar a tba sinn fein :— Is i cbuireadb os aird na fbuair, “ To the Members of Comunn na b-Oigridh. Le meoir fbileanta gbniombacb, Fellow Celts,—We are inspired by the news Dbritbleannacb dbionacb luatb. that you are fighting to save your ancient language. Is bbiodb a rianadair fein We know your difficulties, for we are fighting Ag cur an Ire gur b-fe bbiodb ann, the same fight too. Is e ag eirigb ’nam measg We belong to two Celtic Nations whose Is an eigbeadb gu trie ’na cbeann ; traditions are as ancient as the mountains of Ge do b’ ard leinn a fuaim, our lands. Cba tuairgneadb e sinn gu teann, Let us be strengthened by the traditions of Cbuireadb tagradb ’nam cbluais, our forefathers to face the difficulties that beset Le b-aidmbeil gu luatb’s gu mall. our languages, and to keep them alive. Ruairidh Mac Mhuirich. (Oran Mor MhicLeoid.) We offer you the warmest right band of (25) friendship. We would welcome any of your boys and, girls to our camps as our guests. 3. Translate into English, or turn carefully Will you come ? into Scottish Gaelic :— Let us cement a friendship between Scotland Feadar na daoine mordha agus na fo-dhaoine and Wales, by making the youth of the two do choimhmeas ris an seabbac agus ris an geire countries friends: keeping alive the ancient re linn a mbeatbadb agus d’eis a mMis: do languages of our lands, inspired by the traditions bhrfgh go mbi onoir ar an seabhac re linn a of our nations, let us devote ourselves to the bbeathadb, agus go dteilgthear ’san gcamra i ideals of citizenship, to serve Scotland and to ndiaidh a bhais e ; an cbearc iomorro, leigthear serve Wales.” ’san laitbigb dhi re linn a beatbadb, ag buain Nacb gasda bbi smuaineaebadb gum bbeil oileamhna as an aoileach ; gidheadh an tan an litir so air a seoladh, mar gum b’eadh, a marbhthar f, doghnithear a h-ullmhughadh go dh’ionnsuidh gacb aon againn fa leth, agus gum An t-Og-mhios, 1936. AN GAIDHEAL. 133 bheil a h-uile Ball d,e Chonninn na h-Oigridh acb a mhain bbo aon letb-dusan de Fbeacbdan, mar so a’ faotainn deagh-gbeana agus agus b’eigin do’n Runaire “ S.O.S.” a cbur a brosnachaidh bho cbairdean a tba an dearg macb do na Cinn-Feachd eile a’ sineadh na dha-rlreadh mu na nithean ris an do chuir iad h-uine gus an dara la fichead de Mhaigh. Gus an lamb. Saoilibb, nacb ’eil an teacbdaireacbd an cluinnear ciod a thainig as a’ gbairm sin cban so ’gar comb-eigneacbadb as ur gu bbi dol gu abair mi a bbeag air a’ pbunc so. ucbd, ar dlcbill anns na nitbean a gbeall sinn an Dh’iarr Cean-Feachd araidh orm an la am gabbail ann an Comunn na b-Oigridb. roimbe dealbh-cluich a cbur ebuige (no cbuice): chaidh an litir air chall agus eba ebuimbe learn PoNGALACHD. an t-ainm. Cuiribb dlreacb cairt-pbostachd Tba aon rud anns am faod Comunn na agus gheibb sibb na tba dhith oirbb le tilleadh b-Oigridh feum mor a dbeanamh mar a db’fbasas a’ phuist. iad suas am bliadbnaicbean. Ma tba letb-sgod r’a cbur as letb a’ Gbaidbeil is e sin cbo An Campa. buailteacb ’s a tba e do bbi air dbeireadb, Gun fhios nach bi cuid de Pharantan na gu sonruicbte aig coinneamban agus an leitbdean Gaidhealtachd a’ saoilsinn nacb aithne do sin. Nacb ’eil an seanfbacal ag radh luchd-stiuiridh a’ Champa so curam a gbabhail “ Tba an Gaidbeal coltacb ri earbull an de’n Chloinn a thig, faodaidh mi radh gu’n t-seanna mbairt, Daonnan air dbeireadh!” do db fhiosraich sinn beaebdan na muinntir (Ma tha, tba e ’na dbeagb fbear-marsuinn sin a tha lan-eolach air na doigbean as fbearr, cuideacbd, acb’s e sgeul eile a tba’n sin.) anns gacb seadh, air campaicbean de’n t- Cban ’eil fhios agam co-meud uair a chunnaic seorsa so a riaghladh. mi lucbd-dreucbd a’ Cbomuinn Gbaidbealaicb Tba kite againn fatbast airson ficbead balacb a’ breabadb an sailtean, na tiuagbain, aig dorus agus ficbead caileag, agus eba diult sinn gin talk air oidbcbe fbuar Gbeambraidb, agus na dbiubb sin gu la meadbonacb a’ Cbeitein. Gaidbeil a’ slaodaireacbd a steacb, aon an Greasaibb oirbb! deidb aoin, letb-uair no barracbd tbar an am cbeart. Tba e ’na cbleacbdadb agam-sa bbi Faicibb riagbailtean a’ Champa: eba ruig combdacbadb nam fidbleirean air a’ pbiano- sibb a leas a nis sgian, greimiche agus spain a chruit, ’nuair a bhios nigbeanan is gillean a’ thoirt leibb, tba b-uile sian sin againn. Bitbidb bbaile so air son a bbi cratbadb an casan aig brogan-gaineimb, briogais cbutacb agus ball-dannsaidb, agus’s iomadb oidbcbe a thug “ Jersey ” air letb uiseil. Tba sinn ag cur mi feitheamh orra fad uairean an uaireadair rombainn stoc a cbumail de na nithean sin, mu’m bitbeadh cruinn na dheanadh surd air agus an reic air phris-chosdais. Tboiribh beagan Ruidhle Tbulacbain. Tba cuimbne agam air airgid tioram leibb. Cumaidh sinn slan e ann oidbcbe db’fbas mi sgitb a’ feitheamb : thug mi am banca gus am bi feum agaibb air. ionnsuidb air na tigbean dh’fheuchainn ciod a Ma bheir balacb slat-iasgaich agus acfhuinn bha cearr, agus fhuair mi an fheadhainn 6g leis, cban abair mi nacb faigb e “ cur aird air ’nan suidhe mu’n cbagailt. Db’fbeoraich mi mealladh an eisg ”—breac no muc-locba, an dbiubb ciod a bba ’gan cumail a stigh air Loch-Odba no an Allt na Cuil-riabhaicb. oidbcbe dannsaidh. “ 0, ” ars’ iadsan, “ de’m Sanas no na Cinn Feachd. Chan aithne feum sinne thighinn gus am bi each ann ? ” dhomh co tha tighinn do’n Champa comhla ri “ Gleidh mise,” arsa mi fbein, “ Co tba ann an Cloinn, agus as eugmhais an eolais sin chan “ Cacb ” acb sibh fbein ? ” urrainn domh na tiocaidean air bheag pris Cuiridb so bias a’ ebragain air an duine as orduchadh. Cuireadh gach Ceann-Feachd a tha duracbdaicbe. Chan abair mi gum faighear a tighinn cairt-phostachd chugam gun dail a leitbid anns gacb aite, acb tba e ro-ebumanta, dh’innseadh sin. agus iarraidh mi air Comunn na b-Oigridh, Seoras Gallda. le’n deagh eisimpleir, stad a cbur air cleachdadh nacb ’eil ann acb feinealacbd—cion mothachaidh air faireaebduinnean dhaoin’ eile, rud nacb ’eil ’s nach bi a ebaoidb air a cbur as leth CONTRIBUTION TO COMUNN NA H-OIGRIDH. muinntir ar Comuinn. Bithibb pongail. A contribution of £25 to the funds of Comunn Na Paipearan-Ceasnachaidh. na h-Oigridh has been received from a Friend of the Gu deireadh a’ Gbiblein (faicibb fritb-lagh 4) Order who calls himself “Caraid-gun-ainm.” This cha tainig iarraidh air paipearan-ceasnachaidb isSeptember the same last, Friend who subscribed an equal sum in 134 AN GAIDHEAL. An t-Og-mhios, 1936. EOGHAN MACLACHLAINN. Alasdair Ghlinne-Garaidh fior mbeasail air agus mar a cbi sinn ’na fblor charaid dha. Oraid a bha air a craobh sgaoileadb air an 31mh Ged a bba Eoghan a nis a’ teagasg feadbainn la de’n Mbart le Iain Mac Gilleathan, M.A., eile cha do leig e dbeth a bbi ’ga LL.B. oileanacbadb fhein. Aig gacb cotbrom bba e aig a leabbaraicbean ; lean e gu trang air na Air croiteig bhig an Coir Uanain rugadh gille seann chanainean. Dhuisg spiorad na bardachd bho cbionn ochd ficbead bliadbna is a tri dba’n ann, agus le inntinn bheothar fbosgailte, cbuir robb e an dan a bhi air aireamb am measg e an ceill a smuaintean air boicbead is maise ard sgoilearan na b-Alba, agus a bba ’na bhard na duthcha ann am briatbran druiteach milis, barraichte. B’e so Eoghan Mac Lacblainn. ionnas gu’n robh e mu dbeireadh ainmeil air Ged is fbada bhuainn an latba’s an d’rugadh e, feadh na sglre air son a tbuigse agus eolais air tha iadsan a tba comasach air breith na cuspairean sin uile. choimhlionta, de’n bbeacbd gur ann ainmig, Mar is fburasda tbuigsinn b’e miann a chridbe ma tba iad idir ann, aig an robb mion eolas a dbol gu Colaisde. Ach cia mar a ghabhadb cbo eagnaidb air litreaehas nan Gaidbeal, sin a dbeanamb. Bha cairdean aige a bba an agus air seann cbanain na Boinn Eorpa, is a uacbdar air cdmbnadb a thoirt dba, acb dhiult bb’aige-san. Tba so ’na dbearbhadb dbuinn iad sin a dbeanamb; agus an aite a , air buadhan inntinn sbonruichte Mbic Lacblaiim, cbuideacbadb, is ann a thug iad comhairle air gu b-araidb ma mbotbaicheas sinn a liutbad atbair, is b’e sin, e a dbeanamb breabadair bruacb a bba aige ri dhireadb agus gacb iomadh de’n bhalacb’s gu’n a bbi strl ri fogbluim duin’ cnap-starradb a tbainig ’na rathad mu’n uasail a thoirt dba rud nacb buineadh dha ’s d’rainig e a cbeann uidbe, mu’s e gu’n do rinn nach ruigeadh air. Coma leibb, cbuala Mac e sin, oir cbaocbail e ann an teis-meadhon a Tc Alasdair mar a bba. B’aitbne dhasan am chuid oibre ann an aird a chliu is a neirt. balacb, agus a cbomasan agus gun dail no urras B’e breabadair a bba ’na athair, agus b’e thug e de dh’airgiod d’a atbair na bheireadh Eogban an coigeamb neacb de’n teagblacb anns Eoghan do dh’Obair Dbeatbainn, oir b’e an robb naoinear cbloinne. Cba robb nl sgoile Colaisde an Rigb’s a bbaile sin, a roghnaicb e, aig a’ bbreabadair Ibein acb, air son sin, bha e a cbionn gur b-ann an sin a fbuair a luchd- ’na dhuine tuigseacb, adbartacb, agus chuir e teagaisg am fogblum. roimbe gu’m faigheadb a chuid cloinne sgoil Cha robb e fada anus a’ bbaile ’nuair a cho math ’s a b’urrainn dba-san. Air an fhuaireadh fios gu’n do choisinn e a’ cbeud aobbar sin, cbuir e gacb neach dhiubh gu duals aims an deuchainn sgoilearachd a Sgoil-na-Sglreachd an Cill-Mhaillidh. Ged a cbuireadb orra-san a bha ag iarraidh foghluim a rinn iad uile buil mhath dbetb ’n cuid fogbluim, Cholaisde. B’e am “ First Bursar ” mar a cba robb gin aca a bba cbo geur-inntinneach ri tbeirear ’sa cbainnt eile. Nach cinnteacb sinn Eogban. Cba robb an t-ionnsachadh ’na gur e athair a bhiodh toilichte a’ tilleadh thrioblaid sam bitb dhasan. Bba buaidb mhor dhachaidh is fios aige nacb robb sgoilear 6g aig seann chanainean na Roinn Eorpa air eile an sud a bba cbo sgiobalta ri mhac-san ? inntinn agus air gach cotbrom bha e an Tba e air aitbris ’nuair a chaidh Eoghan am cuideachd nan laocb is nan cuiridb a thug measg chaich an toiseach, ’na gbille dg cuspair do’n luchd sgriobbaidb a choisinn a Gaidhealach, le fheileadh glas de’n chid a rinn leithid de ard chliu do litreacbas na Roimb is athair agus le a bhonaid leathainn gu’n do nan Greugach. Gu dearbh b’e cion leabhraicbean tbdisicb cuid dhiubh air fanaid air acb ma an t-aon eis a bb’air. Bba atbair bocbd, is bba tbdisicb, cba b’fhada gus an robh port eile aca. an teaghlach lag, feumach, air cbor ’s nacb Cboisinn e urram is cbuireadb urram air. Cbo robb moran airgid mu seacb a cbeannaicbeadh luatb is a cbuala iad gu’m b’e am priomh leabbraicbean do neacb sam bitb dhiubb. Ach sgoilear dh’fhalbh fanaid is tbainig cairdeas is bha Eogban cbo geur sgiobalta is gu’m faigheadb companas, agus tba dealbh eile againn air a e iasad de leabhraicbean bho chloinn eile na nis, mar gbille dg a bba tlath, ted-chridheach, sgoile air sgath is gu’n tugadh e cobbair dhoibh aig an robb edlas neo-cbumanta. Bba e ri le’n cuid leasan. Rinn Eogban mar so a leitbid fldhlearachd, shainneadh e dran agus dheanadh de dh’adhartas ’s nach robb e acb beag tbar e dan shnasmhor ann an Gaidhlig no Beurla, ceithir bliadbna deug ’nuair a thoisich e air no eadhon an Laidionn no Greugais. Ged a teagasg ann an tighean nan uaislean an Loch- bba e dichiollach, aig a leasain, bha e bharrachd Abar. Tba iomradh fhathast air cbo math ’s air a sin ’na dheagh fhear cuideacbd. B’ann a thainig sin dha, agus air cbo deidheil is a bba mar sin a chaidh e troimh an Cholaisde agus na parantan ’s a chloinn air. Bba Mac Tc fagaidh sinn e gus am faigb sinn an atb shealladb An t-Og-mhios, 1936. AN GAIDHEAL. 135 air ’na Ard Mhaighistir Sgoile ann an sgoil macb fo ainm a’ Chomuinn Gbaidbealaich Sgircachd na Seann Mhachrach (Old Machar), so. A reir luchd-eachdraidh Mbic Lachlainn ’an Obair Dheathainn. shaoileadb neacb gur e an Comunn so a Tha e nis ’na lan dbuine. Tba cuideachd a’ bheachd-smuaintich air iomchuidheachd ghille oig air an d’rinneadb tair air dha tighinn leabbar de’n t-sedrsa so an toiseach, agus an gu Obair Dbeathainn a nis air iarraidb am sin gu’n d’ iarr iad air Mac Lachlainn measg feallsanacb na duthcha. Tba ainm cuideachadh leotha. Cba b’ ann mar sin idir Eogbain Mbic Lacblainn air dol am fad ’s am a bha. Is ann a theann Mac Lacblainn ris an farsuingeacbd mar shar sgoilear. Bba fear- obair air a laimh fbein, agus bba e air adhart coimhid air iarraidh air son Leabhar-Lann a’ gu math mu’n do tbairg an Comunn Cbolaisde agus b’ann dba-san a cbaidb an cuideachadh leis. Ghabh e ris an tairgse a dreucbd urramach so a thairgse. Acb ged a bba chionn gu’n robb e a’ faicinn nacb biodh e urram ’g a cbur air a nis, cba do dhi-cbuimbnich furasda dhasan leabbar mor mar a bba ’na e tir a dbutbcbais. Bha sonas is soirbbeas na bheachd a cbur an clo. B’ e a b’ aobbar dha Gaidbealtacbd ’s a cuideacbd gu leir gle fbaisg toiseachadh air an fboclair, a ghradh do chanain air a chridhe. ’S ann mar so a tbubbairt e a dhuthcha, agus a mhiann air an t-slighe a fbein :—“ Lionmbor bitheadb ’ur sliocbd mar dheanamh na’s fhasa is na’ s reidhe do na reulta neimbe, cruadalacb mar an Darach nacb b-oileanaicb a thigeadh ’na dheidh na bba i closnaicb Sian a’ gheambraidh; ’s gu’n robb aigesan. Ged nacb d’ amais e air an obair saorsa, agus sonas, gu brath, ag aiteachadb fbeumail so a tboirt gu crlch, is ann dhasan Tlr nam Beann, ’s nan Gleann, ’s nam Breacan !” a bhuineas a’ mhor chuid de’n cbliu, oir chan e Agus b’e sin an run-aobbar a bb’aige ’san a mhain gu’n do chuir e earrann mbatb de’n amharc, ’nuair a tbeann e an deigb dha dol fboclar ri cheile, ach b’ e a bba mar mheadhon do’n Cbolaisde an toiseach air an ‘Iliad’ aig air gu’n do thoisicbear air a leithid idir. Homer eadar-tbeangachadh o’n Gbreugais. Bha The moran tuille a db’fhaodainn a radb suil aige ris an sgeulachd bhriagha so a chur gu mu’n Ghaidbeal cbliuiteacb so ach cba ghabh b-iomlan an Gaidhlig, ach cha d’eirmis e acb cunntas mionaideach a thoirt air fhein is air air seachd duain eadar-theangacbadb, oir bba uile oibrean ann an braid gboirid mar so. Is moran dhleasanais cbudthromach eile an urra e leabhar a ghabhadh e a chum ceartas a ris. Cbaidb earrann dbiubh sin a chlo-bhualadh dheanamb dha agus is duilich nach deacb an an leabbraicbean Gaidhlig tball ’s a bbos, ach leabbar sin a sgriobhadh fbatbast. Bu mbatb tba fiugbar gu’n teid iad uile a cbur an clo an leam ge ta focal no dha a radh mu a bhardachd. uine gboirid. Nacb bu mbath an gnothach e Their cuid nacb robb e air aireamb am gu’m biodb cothrom aig sgoilearan an latba’n measg nan sar bhard acb cha gbabb mi ris a diugh air eolas a cbur air obair cho cudthromach sin uile gu leir. Ann a bhi ag cur an t-slait a so ’n an canain fhein. tbombais thar oibre bhiodh e cbo math gu’n Chan ’eil fios agam a bbeil e cho aitbnicbte cumamaid’s an ambarc gu’n do’rinn e “ Grain is a bu choir, gu’n robh oidhirp air a dheanamb nan Aimsir ” a tba ann an Sar Obair nam Bard anns a’ bhliadhna ochd ceud deug is a b-aon mu’n d’fhag e riamh a dhachaidh. So agaibh deug a chum Catbair na Gaidhlig a’ rann no dha de “ Oran an t-Samhraidh ” steidheachadh ann an Ard Oil Thigh Dhun- Eidinn. Ghabh an Comunn Gaidhealach, a “ Mocb’s mi’g eiridh maduinn cheitein, bha ’s an am sin ro mbeasail air cor nan ’S driuchd air feur nan lointean ; Gaidbeal is air an litreacbas, mor sbuim de’n Bu shunntach eibhinn cail gacb creutair, ghnothach, ged is duilich a radb gur e ’Tighinn le gleus a’m frbgaibb, ainmhidhean na macbrach ris am motba am Gu blaths na greine b’ agh’or eiridh, meas an diugh na na b-aobharan urramacb Suas air sgeith nam mbr-bbeann ; anns an do gbabhadb tlacbd an toiseach. Ged ’S e teachd o’n cbuan gu dreachmhor buadbacb, nacb do sboirbbicb leotba aig an am, a tbaobb Rioghail, uasal, br-bhuidh. Catbair na Gaidhlig, oir cba robb a’ Ghaidhlig Bu chuirteil, priseil, foirm gach ebin, cbo ard inbbeacb an sin is a tba i an diugh, An cunntal brdail, greannar, nacb ’eil e ’na cbombarradb dbuinn air Cuir slos an sgebil is blasta glbir, luacb saotbrach Eogbain Mbic Lachlainn, gu’n Air bbarr nan bg mbeur shambraidh, robb ugbdarras na catbracb sin ri thoirt Le’n ribbeid chiuil gu fonnar dlu, dhasan. Na puirt bu shiubhlaich ranntacbd ; Tba mi toilicbte an cotbrom so a bbi agam ’S mac-talla freagairt fuaim am feadain, air beagan a radh mu’n fhoclair a chuireadh a Shuas ’sna creagan gleanntach, 136 AN GAIDHEAL. An t-Og-mhios, 1936 A Shamhraidh, gheugaich, ghrianaich, cheutaich Mhaodain ’an Aird-Ghobhar, far am bbeil a Dhuillich, flieuraicli, chiuin-ghll! shinnsreachd ’nan cadal. Fad na slighe bho Bho t-anail fhein thig neart a’s speurad, Obar-Dheathain, agus gu h-araidh ’nuair a Do gacli creutair diudi, rainigear Loch Abar, nochdadh mor urram Bha’n sas an slabhraidli reot a’ Gheamliraidh, d’a cbuimhne, leis na ciadan—uasal agus Ann an am na dudlacM, iosal—a lean an giulan, gus an do charadh e ’S tha nis a’ danns,’ feadh ghlac a’s ghleann, fo’n fhod, ri taobh athar’s a mbatbar. M’ ad theaclid a nail as uir oirxm.” Thog sinn ainm, ’s nach gabb sinn beannachd Nach briagha an obair sin do gbille 6g sam bith? leis ann am briathran a’ bhaird a thubhairt Cha ghabb e aicbeadb nacb robh lan tombas “ Mo Icon gu’n do strioc tbu cbo trath ! de fbior spiorad na bardachd ann. Mo bhron gu’n do thamh cbo luatb ! Seallaidb sinn a nis air a’ mbarbbrann a Dh’fhag so sinn fo airtneal’s fo phramh rinn e do a cbaraid is d’a cbompanacb daimbeil ’S fo smalan’s an airde tuath. dlleas, ’s e sin Cumba do Sbeumas Beattie, Fear-Teagaisg chanainean ’s a’ Cbolaisde, a Gu’n d’fhag tbu Loch Abar fo bhron, bba mar a bba Eogban e fbein, ’na bbard Cha leighis ar leon ri luath’s, ro-ainmeil agus na fbidbleir grinn. Tha am Gur geur so a cbreidb a laidb oirnn, marbhrann so, anns a bbeil e a’ leigeil ris mend O’n mbeatb tbu ar Dochas ’uainn. a bhroin air son bas a charaid, cho briagba ri Tbig Earracb, tbig Samhradh mu’n cuairt, leitbid a gbeibhear an cainnt sam bitb—gacb ’S tbig Fogbar nan sguab ’nan deidh, facal mar gu’m biodh air a sgriobbadh le deoir, Tbig Geamhradh, le ghailbhinnean fuar, agus fuaim gacb rann mar osnadb bbo’n Acb co rannas duan g’an seinn ? cbridbe leonta. Tha mulad, tba mulad ’gam chradh, “ Ocb nan och, mar ata mi, O’n chaireadh tbu’n tamh nan leac, Threig mo shugradh mo mbanran’s mo cbeol, A chaoimhnich ’bu dealasaicb gradh, Is trom an acaid tha am chradhlot, Mhic Lacblainn nan Dan lan beachd.” Is goirt am beum a rinn sgainteach am fheoil; ❖ Mi mar anrach nan cuaintean, A cbailleas astar feadh stuadban’s a’ cheo, SOME EARLY CELTIC NATURE O’n bbuail teacbdair a’ bhais tbu, POEMS. A cbaraid cbaoimb bu neo-fbailteamacb glbir. The following verses are metrical and Ocb nan ocb, mar ata mi, rhymed versions of literal translations of Mo cbridb an impis bbitb sgainte le brbn ; fragments of Irish poetry dating from the Tba an caraid-cuirte an deidh m’fhagail, ninth to the thirteenth century. The A sheasadh durachdach dana air mo choir; originals will be found in Studies of Early Bidh sud am cbliabb ’na bbeum chnamhain Celtic Nature Poetry, recently published by Gus an uair anns an tar mi fo’n fhdd ; the Cambridge University Press. The Acb’s glic an t-Aon a thug cis dhinn, poems number 41 in all. Many of them are Is d’a ordugh naomh biomaid striocbda gacb 16.” only single stanzas which have survived Sin agaibb Eogban Mac Lachlainn. Nach from longer poems long since lost and for- duilich gu’n do bbris air a shlainte is e an teis- gotten. I have ventured, perhaps rashly, meadbon oibre. Cbaochail e air an naoidheamh to put the eight which follow into ordered latba ficbead de’n Mhart ’s a’ bhliadhna ocb metrical guise, and to give them the added ceud deug is a dha air fhichead, ’se sin coig grace of rhyme, in the hope that in this fichead bbliadhna’s a ceitbir deug, Di-Satburna form they may interest readers of An so chaidh. Gaidheal. They show, even in those far-off Mar cbombrarradb air an luacb ’s an urram times, that love of Nature and natural a cboisinn e dha fbein—an duin’ uasal fogbluimte objects which is so characteristic a feature —chaidh a dhuslach a ghiulan gu Seomar- of Celtic poetry. The poems selected fall aoraidh a Cholaisde. Timchioll air ann an sin, into three groups: Hermit, Monastic, and tbional hrd lucbd foghluim, uaislean, agus Seasonal. Latimer McInnes. uachdaranan a’ bbaile, oir b’e duine cho ainmeil HERMIT. is a thainig riamb ’nam measg bho’n a’ 1. Ghaidhealtachd. An deidh dhaibb an umhlachd O blackbird, leaf-hid and alone in thy fa dheireadb a cbuir an ceill, lean iad an giulan thicket of green, gu ruig ceann a muigh a’ bhaile. B’e a It is joy to sit there in thy nest unheard dhurachd a bhi air a thiodhlacadh ’an Cill’- and unseen: An t-Og-mhios, 1936. AN GAIDHEAL. 137 And here, far away and aloof from the call 7. of a bell, Rummer. Undisturbed and secure do I sit in the Summer has come healthy and free; peace of my cell. The trees are bowed with their weight of 2. leaves, High o’er my head a spreading tree; The path of the seal is smooth on the sea, The blackbird pipes his song of praise; And the swallow builds in the sheltering His woodland mates, as fain as he, eaves. To heaven their trilling matins raise. On the slopes of the hills the brown stags And far and near, o’er all the land, stray From copse and brake the cuckoos call; Or rest from the heat mid the fern unseen, And I, with unread book in hand, The cuckoo calls through the livelong day, Sit rapt and listen to them all. And the small birds flit where the knolls 3. are green. My little hut with ivy green, The lit strand smiles when the winds are No palace court is half so dear astir, When moonlight floods the silent scene, Its long stretch fringed with a ribbon of Or summer sunshine lingers here. white; Though these rude walls my work may be, The blackbird is piping in oak tree and fir, The fruit of many a toilsome hour, And the hound in the hunt has his fill of ’Twas God who reared this sheltering tree, delight. Who clothed my thatch with moss and The salmon fights with the fierce cascade, flower. The brown trout lurks when the sun is high; No spear affrights: the winter rain, There’s a flutter of life in thicket and glade, The winds that strip the woodlands bare, And the lark is lost in the blue of the sky. Beat on these wattled walls in vain: And my heart leaps high with the joy of it This haunt of peace, this home of prayer. all, Gone are my cares and my fears are dumb; MONASTIC. For the birds and the hounds and the wild 4. deer call Under a yew tree that towered glossy-green That winter’s away and summer has come. in the sun Sit the brotherhood wrapped in its gloom 8. now that daytime is done; Winter. Ah, clear and melodious the voice of the I have tidings for you to-day; bell far away, The gaunt stag bells The bell of Columba’s dear church as it calls On the wintry fells; us to pray. Summer’s away. 5. The clouds are in flight o’er the sky; The lark on its tireless wings Low is the sun, Sings as it soars and soars as it sings, The brief day is done, And here, earth-bound, stand I, The sea runs high. Agaze as it mounts to the sky. The wind whirls the leaves as they fall; My psalms with a loftier flight, High overhead, They plead for me day and night, When the stars are spread, That my sins may be purged and my love The wild geese call. Fixed fast on my home above. The bracken lies ruddy and sere; SEASONAL. Cold is the wing 6. Of each feathered thing, Spring. Ice on the mere. The blackbird with his golden bill I have tidings for you to-day; From leafless boughs pours out his strain, Winter with woe And vale and echoing woodland thrill Of hardship and snow; To hear those mellow notes again. Summer’s away. 1 38 AN GAIDHEAL. An t-Og-mhios, 1936. SECRETARY’S NOTES. the Proprietor, who so very kindly placed the Hotel at the disposal of those present, and also Mr. Malcolm MacLeod, Convener, Mod and supplied a splendid supper at his own expense. Music Committee, Mrs. J. R. Colquhoun and * * * the General Secretary were welcomed at a Mr. Archibald Sinclair of the Celtic Press, meeting of the Mod Executive held at Inverness Glasgow, has just issued a new handbook to recently. Arrangements for the forthcoming the Isle of Skye by Mr. Alexander Nicolson, Mod were discussed and the deputation declared M.A. In this neatly bound volume of 120 themselves pleased with the progress made so pages, Mr. Nicolson deals with the derivations far. Subscriptions, large or small, may be of the various place-names. This adds greatly sent to Mr. J. M. Hunter, Hon. Treasurer, to the value of the book, and the reader must North of Scotland Bank, Inverness, or to Mr. feel indebted to the author for supplying what Robert MacFarlane, An Comunn Treasurer, most guide-books lack. The book is published 212 West George Street, Glasgow, C.2. at 1 /6 per copy and may be had from the Celtic Miss Margaret Winifred Simpson who has Press, 27a Cadogan Street, Glasgow. just resigned from the Presidentship of the Elgin Branch of An Comunn, owing to pressure of business, will be much missed. She was CUIRM-CHNUIC BHARRAIDH. a keen enthusiast for the language as well as Chumadh a’ Chuirm-chnuic so air machair the music of the Gael. The Branch is fortunate Alasdail air Diordaoin, an la ar fhichead de’n in having as her successor a Fior-Ghaidheal, Cheitein agus bha faisg air da chiad de bhuill in the person of Mr. F. MacKenzie, a native Chomunn na h-Oigridh air an raon. Bha Ceann of Gairloch. Mr. MacKenzie is a most convincing Feachd as na se sgoilean air ceann an grunnan speaker and he is equally at home in Gaelic fhein agus comhla riutha bha an luchd-teagaisg and English. Miss Catriona MacLean, Gartmhor, eile a thug cuideachadh mor seachad air an la Lossiemouth, has again been appointed Secre- iomraiteach so. tary, and the financial side of the work has Bha caman an laimh gach gille beag agus cha been entrusted to Mr. Iain Grant. do sguir iad a dh’iomain ach an tacan a bha * * * iad ag gahhail na tea. Bha cluichean eile aig The Brora Mod is to be held on Friday, 5th na caileagan, mar a tha dallan da is a leithid June, and Mr. Grant, the indefatigable Secretary, sin. Bha iad a’ dannsadh gu h-aotrom air a’ has arrangements well in hand. Mr. Owen, mhachair agus Calum ag cumail piobaireachd Inverness is to be the Music Adjudicator riutha. Riaraich na h-inbhich tea is aran am Col. Gilbert Gunn, O.B.E. is to be chairman pailteas agus bu shunndach an comhlan sin a during the proceedings, and Sir Alfred N. shuidh mu’n cuairt na bruaich mhoir ghainmhich MacAulay is to preside at the Grand Concert. far an do ghoileadh na coireachan. The Gaelic Judges are Rev. Malcolm MacLean, An deidh so hha tuilleadh iomain is reisean Conon and Rev. D. Carmichael, Reay. agus cuairtean air a’ phlob mhoir le clann Neill, * * * piobairean barraichte an eilein. Ach bho’n During the past two years, the Senior Section is crioch gach Cpniunn dealachadh thugadh a’ of the Skye Provincial Mod has not been so chlann an ceann a ch&le agus labhair Runaire well supported, possibly, owing to so many of a’ Chomuinn Ghaidhealaich riutha beagan the young people having to leave the Island bhriathran brosnachaidh is taing. ’Na dheidh to seek employment. There are very large sin sheinn iad uile “ Suas leis a’ Ghaidhlig ” entries for the Junior Section however and is dh’fhalhh iad dhachaidh lan toilichte. Cha especially in the Oral Section. The standard dan e a radh gu’m hi fadal air gach aon diubh in this particular section is very high at Pro- gus an tig an latha mor mu’n cuairt a rithis. vincial Mods in general, and testifies to the B’e aobhar misneachaidh e da-rireadh a good work done in the Schools. leithid de chruinneachadh fhaicinn agus a’ * * * Ghaidhlig a’ tighinn cho reidh siubhlach bho The Northern Organiser presided over A bhilean gach gille is nighean a bha iad ann. Ceilidh in the Commercial Hotel, Inverness, Tha An Comunn fo mhor chomain na muinntir on Friday, 15th May, in aid of the Mod funds. sin a rinn comasach a leithid de Chuirm a thoirt There was a large attendance and a substantial gu buil. Airson an saothrach agus an dealais sum will be handed to the Mod Treasurer. tha sinn a’ toirt mile taing dhoibh agus gu ma Sincere thanks are due to Mr. Donald Cumming, fada sl&n iad. An t-Og-mhios, 1936. AN GAIDHEAL. 139 CRAOBH-SGAOILEADH. balaich oga fior choimhlionta, an da chuid an Gaidhlig is an ceol agus b’ fbiach e dol astar An Airde Tuath. math g’ an eisdeachd. Tha obair an t-Seisein a nis a’ teannadb gu Chaidh a’ Bhean Uasal Dunlop agus an crlch ach anns na b-ionadan sin anns am bheil Runaire gu Dun Eideann air an dara la de’n Modan duthcbail ’g an cur air adhart. Cheitein a chum a bhi an lathair, an ainm na A tbaobh is gn’m b’fbeudar do Bhaltar Ros Comhairle Dbeasaicb, aig a’ Mhod a tha Comunn agus Mairead Nic Dhomhnaill le tinneas toirt Tir nam Beann ag cumail gacb bliadhna. thairis tba Iain Mac lomhair gu trang ’s an Dh’ fhaodadh am barrachd de cbo-fharpaisich Taobb Tuatb. Tha e aig an am so an Loch a bhi aig a’ Mhod oir rinneadb ullachadh math Abar agus as deidh a’ Mboid sin air an 22mh la leis a’ Chomhairle. Cha do thionndaidb neach de’n mhios so bidh e a’ togail air gu Cataibb a am macb airson na h-aithris, acb fhuaireadh cbur cuisean air gbleus fa chomhar Mod Bhrura. seinn mhatb bbo cbuid de na co-fharpaisich Air a choigeamb la deug de’n mbios so chaidb ’s an earrainn sin, gu h-araidh mith-orain. B’ thug am Fear-deilbhe sgriob gu Mallaig, Morar iad na breitbeambnan an t-Urra. Mgr. Mac agus Arasaig. Bba coinneamh aige am Morar Calmain, Murchadh Mac Leoid, Calum Iain air an oidhche sin agus bba an t-Urr. Canon M. Mac Leoid agus Seoras Short. Chuir an Mac Neill anns a’ chathair. Rinneadb ullachadh Ceann Suidhe, Mgr. Ros, failte fburanach air airson Fear-teagasg Ciuil a chur do na h-ionadan riochdairean a’ Cbomuinn agus thug e taing sin fa cbomhar Mod Loch Abar. dhoibh airson fritbealadh. Air an ath mhaduinn thill Mgr. Mac Phail Chumadb Mod Pbaislig air an dara lb gu Inbbir Nis agus an deidh meadhon latha deug de’n Cheitein. Bha moran an latbair a tbog e air gu bhi an lathair aig coinneimh an dh’eisdeachd ri aireamb gasda de cho- Abaireadbain. Cba deachaidh leis mar bu fbarpaisicb agus fhuair iad rogha is taghadb mbiann oir dluth do Huntly dh’fhag an carbad nan oran bho 6g is inbbeach. Bha a’ Bbean an ratbad, is cba b’urrainn dba dol na b’fhaide Uasal Nic a’ Phi agus Eachann Mac Dhughaill air an fheasgar sin agus b’fheudar tilleadb ’nam breitheamhnan aig a’ Mhod air a’ bhliadhna dhachaidh. Bha e latba na dba gun cbomas so rithis. Bba an Runaire an lathair air dol a macb acb tha e nis gu doigheil aig cul a iarrtas na Combairle Dbeasaicb. gbnotbaicb a ritbist. Is airidb na Comuinn a tha ag cumail nam Bba am Fear-deilbhe ’na Fbear-tighe aig Mod so gach bliadhna air an sar-mholadh. Tha Ceilidh ghrinn an Tigh Osda Dbombnaill iad a’ deanamb obair mhath am bailtean mora Chuimeinich, an Inbbir Nis, o cbionn ghoirid. na Galldachd agus tha luchd-comhairle gach Phaigb Mgr. Cuimeanacb gacb cosdas a bha Comuinn fa letb dligheach air gach cuideachadh ceangailte ris a’ Cbeilidb agus tba duil gu’m bhuathasan aig am bbeil high an adhartachadh bi dusan not co-dhiu a’ dol ri ionmhais Mod is craobb-sgaoileadh na Gaidhlig. Inbhir Nis. Tha ar taing aig an Sgitbeanach Bha an Runaire an lathair aig Coinneimh choir so, a tba cbo dealasach ann an aobbar na Bhliadhnail a’ mbeoir am baile Dhum-frls air Gaidhlige. an 23mh la de’n Ghiblein. Tha am meur so a’ Air an atb latba bha am Fear-deilbhe a’ deanamh feum maith ’san roinn so de’n fritbealadh aig Feill a chuireadh air doigh leis a’ Ghalldachd agus bha e taitneach uibhir bbean uasal Gbrannd, Ard Laraich. Chaidb suim Gbaidheal fhaicinn cruinn. Bha cuideachd an laghacb a tbional fa cbombar Mod Inbbir Nis. lathair a baile Chaer-leoil agus bbo mheur a’ Cha d’fbuaras Feachd de Cbomunn na Cbomuinn am baile Inbhir-air. Thug an lathaireacbd misneacb is brosnachadh do luchd h-Oigridh a cbur air cbois an Arasaig fbathast na Comhairle. Sheinn a’ Choisir Chiuil drain acb tba duil gu’m bi sin air a dheanamh gu Gbaidhlig gu fonnmbor agus cbuidich cuid eile h’aithghearr. de na buill mar an ceudna. Tha ar taing aig an An Airde Deas. luchd-riaghlaidh airson an dealais is an Bha an Runaire an lathair aig Mod Ghrianaig saotbrach. air an 18mh la de’n Ghiblein agus gbiulain e Chum meur Inbhir-air a’ Choinneimh deagb-gbuidbe bho’n Cbombairle Dheasaich Bhliadhnail air an 7mh la de’n Cheitein agus do’n chuideachd. Bba Mgr. Calum MacLeoid bha cdrr is tri fichead ball an lathair. Bha an ’na Fbear Catbracb agus b’ iad na breitbeamhnan Runaire am measg na cuideachd agus labhair a’ Bbean Uasal Nic a’ Cbombaich agus a’ e riu an Gaidhlig is am Beurla. Tha an crdilean Mbgn. Anna Nic Mbaoilein, A.M. Bba na Gaidhlig an deagh ghleus agus tha na buill a’ 140 AN GAIDHEAL. An t-Og-mhios, 1936. frithealadh gu gasda. Tha an luclid-dreuclid ’S tearc a tha ’n t-umaidh is an luchd-comliairle mar a Hha iad an uraidli. Nach ceadaich dhuit cuibhrionn Fhritheil a’ Bhean Uasal Nic a’ Chombaich, Is sneachda na dubhlachd Mgr. Calum Mac Leoid agus an Bunaire aig A’ smuradh nam blar. coinneimh de Cbombairle a’ Mhdid an InbMr ’Se ’n Ti rinn sinn uile Nis air an 8mh la de’n Cbeitein. Tha a’ Chom- Thug bith agus cruth dhuit hairle ag obair gu treun a chum am Mod a Gun ionndrainn e’n uiseag dheanamh cho soirbheachail agus is comasach ’Ni tuiteam gu lar. a dheanamh, agus gu ruige so shoirbhich leo Uiseag bheag riabhach ’nan oidhirpean uile. An spiorad no’n eun thu ? 0 Tha feartan neo-chriochnach A riaghladh do chail. Basgadh chan iarr thu AN UISEAG. Bho an-iochd nan siantan ’S tu ’fasgnadh na h’iarmailt Uiseag bheag eibhinn Gu ciaradh nan trath. Gur moch rinn thu eirigh, ’S eibhneas do m’ chridhe Do ribheid bha gleuste (’S mo leirsinn gad shireadh) ’Nuair leum thu bho d’ thamh. Bhi ’g eisdeachd do ribheid Direadh gun eislean Ri crith cheol gun tamh. Do Hath bhrat nan speuran ’Toirt umhlachd ’is urram ’S tu ’n ceud ghath na greine Do Chruithear na cruinne Mar reult anns an aird. ’S tu ’direadh le d’ luinneig ’S ceolmhor do laoidh learn Gu uinneagan Neimh. ’S an og-mhaduinn chubhraidh Ts comhdach de’n ur dhealt Aonghas Mac Eacharn. Ri lubadh gach blath. Coisir a ghlinne 0 Ri ceol air gach spiris, ’S na neoil a tha t’ ionads’ DONATIONS TO INVERNESS Boin’s binne na each ! NATIONAL MOD. ’S lachdunn do chota Gun daithean gad’ chomhdach, Received at Inverness:— Gur iosal do chomhnuidh Mrs. M. H. M. Gilmour, Invernauld ... £10 0 Air comhnard an lair; H. F. Campbell, Esq., Aberdeen 1 1 0 Ceile do sholais C. Campbell, Esq., Broadford 110 Gu dileas ’sa choinntich F. HotelS. MacKenzie, Esq., Lochboisdale Bho mhi-mhodh na rocais Lord Cassillis, Newhailes Ag comhdach a h’ail. C. Q. Fraser of Reelig ’S geur ort a h’ iolla, G. E. Marjoribanks, Esq., Sonachan ... ’S i ’g eisdeachd ri d’ bhinneas Hon.Moniack A. J. Castlean(J Lady Sybil Fraser, A taomadh cho milis J. McLeod, Esq., Thurso Bho d’ chridhe beag blath; Mrs. Sykes, Dornoch Castle Gradh agus dlighe Capt.W. L. W.MacGillivray, Mackay, Inverness Esq., Eoligarry ... Gad’ thaladh gu tilleadh Major E. D. C. Cameron, London ’S tu ’tearnadh mar spitheig Mrs. J. Ferguson, Burrance of Conraire, Gu d’ nid anns a’ char. near Lockerbie MissMrs. G.M. W.S. MacDonald,MacKenzie, AuchterarderPlockton ... Uiseag bheag shunndach A. Duncan, Esq., Manchester ’S neo-choireach do ghiulan, Miss K. MacKenzie, Tomatin ’S gach aird gum bheil cliu ort Wm. Hay, Esq., Wallasey ’S tu muirneach aig baird. BrodiePerth Gaelic Hepburn, Society Esq., 67 Blythswood ’S iriosal diuid thu Street, Glasgow ’San iollain gad chrubadh Mrs. Beid of Shandwick, Nigg Le dichioll ri sgrudadh Mrs. MacDonald, Glenmoriston Hotel ... ’Measg fuighleach a ghrain. MissJ. D. J.Williams Miller, &Colinton Co., Ltd., Manchester An t-Og-mhios, 1936. AN GAIDHEAL. 141 Miss K. Kemble, Toravaig, Skye 0 10 0 Pitlochry Branch 20 0 Dr.Mrs. andWm. Mrs. Macrae, D. J. LochailortMacrae, Coillemore, Hotel ... 0 10 0 Glasgowtion Atholl and Breadalbane Associa- 10 0 Kyle 1 1 0 Rev.Gaelic D. Society MacEchern, of Glasgow B.D., Bower ... 51 0 0 D.J. M.,Scougal, Assynt Esq., House, Edinburgh Stornoway 01 101 0 Rothesay Branch 3 0 0 Mrs. E. A. Fraser, Dorking 1 01 0 Mrs.M.B.E Burnley Campbell of Ormidale, 110 IonaMrs. BranchC. Munro Ferguson, Assynt 3 0 0 LadyLondon Brooke, Highland Ardgay Club 21 21 0 £334 6 5 Sir A. N. MacAulay, Golspie 2 2 0 <> Mrs.W. M. J. Wills, Allan, Esq., Spean Leigh Bridge Woods 32 03 0 Messrs.Miss S. W.H. Grant,& R. Holmes,Ullapool Glasgow 01 51 0 NEW MEMBERS. Hon.Mrs. Mrs.Sillars, Esme Ardgare, Smyth, byNess Helensburgh Castle ... 500 100 0 LIFE. Mrs.A. MacLeod, M. A. Blair,Esq., ArdgonrYorkton, Sask. 01 06 06 John Campbell, Esq., Rosyth. Don. Michael, Esq., Beauly 0 5 0 Mrs.Graham Pollok Croll, of Ronachan,Esq., Ardgour. Kintyre. ManchesterLochinver Branch Branch ... 102 0 0 Calum MacGilleathain, An Scarpa. Mrs.Rev. D.Fraser-MacKenzie, Duncan, Musselburgh Allangrange ... 12 02 0 ORDINARY. ElginSheriff Branch MacMaster Campbell, Campbel- 2 0 0 Miss MaudMaclvor Anderson, Brown, Bowmore.Edinburgh. Misstown Munro, Edinburgh 1 01 0 StewartG. B. Colquhoun, Cunningham, Esq., Esq., Glasgow. Kinross. TainMiss BranchBrereton, Dunain House 61 100 0 MissGeorge Winifred Hay, Esq.,Ellis, Edinburgh.Nairn. KingussieKilmallie BranchBranch 201 100 0 Mrs.Murdo E. Kerr, Hutton, Esq., Perth.Edinburgh. ClachanCeilidh nanBranch Gaidheal (Lochbroom) an Inbhirnis 21 100 0 NeilGordon MacColl, MacBeath, Esq., Esq., Milngavie. Wellington, N.Z. WickDundee Branch Highland Society 52 105 0 DonaldKenneth MacDonald, MacDonald, Esq.,Esq., GlaceM.A., Bay, Glasgow. N.S. KinlochlevenCapt. Kemble, Branch Scaniport 2 2 0 RanaldRev. S. RoyP. MacDonald, MacDonald, Sydney, Esq., Belfast.N.S. Dr.Sir IainLachlan Colquhoun, Grant, BallachulishBart., of Luss ... 0 Rev. Vincent MacDonald, Glace Bay, N.S. K. Cameron, Esq., Estate Office, Ullapool 1 1 06 JohnWilliam A. S.MacDougall, MacDonald, Esq., Esq., Glace Glace Bay, Bay, N.S. N.S. Proceeds of Functions :— Rev.Peter LewisJ. MacDougall, MacGlashan, Esq., M.A., Glasgow. Brechin. Bridge Drive, per Mrs. J. A. Mackintosh 15 5 J. J. Maclnnes, Esq., Sydney, N.S. Gaelic Concert, per Lady MacEwen ... 7 11 30 Ronald Maclnnes, Esq., London. Ceilidh, per Mrs. MacLeod and Miss IainMajor MacKay, D. S. MacKay, Esq., Inverness. M.C., D.C.M., Glasgow. Ceilidh,Jimsie per Gordon Mrs. T. Menzies 6 140 0 Miss Isobel MacKay, Inverness. Ceilidh at Drumnadrochit, per D. A. AlexanderA. C. MacKenzie, MacKenzie, Esq., Esq., Glasgow. Glasgow. FlagMatheson Day at Kilmuir, Skye, per D. Finlay- 0 16 0 Mrs. S. M. H. MacKerlie, Dumfries. son 0 14 0 Andrew MacKillop, Esq., Edinburgh. Ceilidh nan Gaidheal an Inbhirnis A.Captain F. MacLean, J. L. MacKinnon, Esq., Kilcreggan. Glace Bay, N.S. Collecting(Sweets), Card, per D.No. MacPhail 233, Miss R. 0 17 6 James H. MacNeill, Esq., Sydney N.S. # Cameron, Abriachan 1 5 0 Rev. Donald MacPherson, Port Hood, N.S. CeilidhCeilidh, perat Evanton,Miss Jessie per MacKenzie Mrs. Munro- ... 8 1 0 DonaldAlasdair MacVicar, Matheson, Esq., Esq., Glasgow. Glasgow. Ferguson 20 0 0 Miss Norah Morrison, Glasgow. Concert,Concert atper Croy, Mrs. MacLeod,per Peter TheA. MacLeodRectory, 0 6 0 Rev.Mrs. JohnGrace Robertson,Ramsay, Greenock.Isle of Coll. BridgeFortrose Drive and Sale of Work, per Mrs. 11 13 MissAngus Madge L. Ross, Ross, Esq., Badcall M.A., Inchard. Badcall Inchard. Grant, Ardlarich 51 6 1 John H. Steele, Esq., M.A., Kingussie. ConcertCameron and Dance at Moy, per Mrs. 6 5 James C. Turnbull, Esq., Hertford. Concert, per Mr. D. MacPhail 5 0 06 <> Received at Head Office:— Latheronwheel Branch (Flag Day) ... 0 10 6 COMUNN BADGES. GighaH. MacLean, Branch Esq., Troon 1005 00 Members can now be supplied with Badges direct Comunn na Clarsaich 2 50 from Head Office, price 2/7^, post free. H2 AN GAIDHEAL An t-Og-mhios, 1936. LOCHABER PROVINCIAL MOD. JanetSgeulachd—Miss Mackinnon, Morag Fort WilliamFletcher, SecondaryMallaig. School. The fifth Provincial Mod for the Lochaber Song,Instrumental Air, Strathspey, Music and(Violin), Reel—Neil playing MacDougall, of Gaelic area was held at Fort William on Friday, Morar. 22nd May. There were record entries in the ❖ various classes, and the attendance of the public at the sessions was very satisfactory. BRANCH REPORTS. Provost MacDonald presided over the Glengarry.—One of the most successful and closing concert, and Mrs. Ryan presented enjoyable functions held in the Invergarry Corona- the prizes to the winners. tion Hall in recent months was that which took The following were the adjudicators: — splendidplace when concert the Glengarryin aid of theentertainers Mod funds. gave Mra Literary, Mr. Donald Graham, Ml.A., Inver- Russell Ellice, of Glengarry, presided. Soloists ness. Oral and Vocal (Gaelic), Mr. Hector were Miss P. MacAskill, Mandally; Miss M. Mac- MacDougall, Glasgow*, and Mr. Donald Donell, Polnonochan; Miss Jean Ross, Dry- MacPhail, Inverness. Music, Mr. Lewis J. Inshlaggan;nachan; Master and Archie Mr. Wm.and MissCuthbertson, Flora MacLean, Leac. Owen, L.R.A.M., Inverness, and Mr. James Miss Tait, Faichemard, was accompanist. Three Murray, L.R.A.M., Kingussie. First prize- sketches were also presented and were much winners were: — applause,enjoyed. thatMr £5Russell 6s 6d Ellicehad beenintimated, taken atamid the ject—ValerieJunior Section.—Literature—Essay Mackinnon and Mary Maephee, on any Fortsub- Thedoor, dance and thatwhich several followed donations was also had very come successful, to hand. Dictation—MaryWilliam Secondary Maephee. School (equal).Translation Writing of English from Williamand among and thoseSpean present Bridge. were The parties Glengarry from Band,Fort- Delivery.—Reading—ValerieProse into Gaelic—Valerie Mackinnon.Mackinnon. ReadingOral andwith theMiss M.C.’s Tait wereas pianist, Messrs. played Wm. excellentMacDonald, music, A. TestUnfamiliar Piece, Prose—JessieLearners—Flora Cameron, Maephee. Fort ReadingWilliam MacAskill,Campbell catered, and A. and Macrae. the door-keepers Mr. and wereMrs. Messrs. Hugh Mackinnon.Secondary School.Learners—Margaret Reading Scripture—Valerie Cameron, Ard- £3Wm. 14s J. wasMacLean realised. and T. Fraser. The sum of Camerongomv Conversation—Valerie (equal). Recitation—Ronald Mackinnon MacLellan,and Jessie thePitlochry.—Mr. annual meeting A. ofScott Pitlochry Rankin, branch presiding of Anat Morar.with highest Kilmallie aggregate Trophy, marks—Valerie awarded to Mackinnon.competitor Comunncongratulated Gaidhealach the branch in onthe having Lesser reached Public the Hall, fine SouthVocal Laggan. Music.—Unpublished Solo Singing song—Mary (boys under Cameron, 12)— membershipthe work of theof 245,secretary, and expressedtreasurer, appreciationand committee. of MacLean,Ronald Maclellan, Inshlaggan. Morar. Boys, Girls 12-16 under years—Donald 12—Chrissie J. Mrs.services Macintosh of Mr. Scottexpressed Rankin appreciation as president. of theA MacDonald,Smith, Conaglen. Arisaig. Song, Girls, own 12-16 choice years—Margaret (open)—John underceilidh thefollowed, direction with of aMr. programme John Anderson. carried throughSongs Cameron, Morar. Lochaber Medal—John Cameron, MacKenzie,were rendered J. Anderson, by Messrs. and E.A. Fergusson; M. Ewing, a duetK. MacEachernMorar, and Margaret and Ronald Smith, MacLellan, Conaglen. Morar. Duet—John by Messrs. Ewing and Matheson; and pianoforte Choral Singing for Shield presented by Lochaber selectionscontributed by by Miss Miss May MacGregor, Anderson. andRecitals dances were by Schooland District Choir. Co-operativeUnison and Society—Arisaig Puirt-a-beul Com-R.C. Misses M. Cameron, J. Anderson, and Dorothy petition—Roybridge School Choir. Singing of MacLeish,Seaton, with Mr. Johninstrumental Preston, andselections Mr. A. M.by Ewing. Mrs. Inverness-shireUnpublished Song—Mrs Song (Men)—W. M. MacDonald, Grant Arisaig.and E. Dancing was also engaged in, and the artistes were Fraser, Glenurquhart (equal). Solo singing thankedUllapool.—A on the callvaried of the and chairman. much enjoyed pro- Cameron,(Women)—Mrs Glenurquhart. MacDonald, GlengarryArisaig. Men—P.Cup—E. gramme was presented by Ullapool branch of Fraser, Glenurquhart. The Lochaber Quaich, for LochbroomVillage Hall, An in aidComunn, of the atfunds a concertof the branch. held in Mr.the aswoman two (Mrswith MacDonaldhighest aggregate and Miss marks Joan was MacDonald, withheld, J. Stewart, J.P., president, occupied the chair, and Arisaig) tied. priorin the tocourse the ofcommencement an address in ofGaelic the andprogramme, English ChoralQuartette Singing Singing—Glenurquhart (Female Voices) —Quartette Glenurquhart (A). thanked the large audience for their support of the Gaelic Choir. Challenge Shield Competition— leadershipmovement. ofThe Miss choirs, Grant under and the Mi’.able Rintoul,and energetic had MallaigLiterature.—Gaelic and Morar Gaelic Poem—Donald Choir. MacDonald. already attained high standards, and he felt sure Essay—Flora Fletcher, Mallaig. Collection of theyBesides would performances do well byat thethe choirs,national the competition. programme GaelicPlace-Names—Miss Story—Peggy Morag McIntyre, Fletcher, Mallaig.Fort William Short was sustained by Miss Grant, Mrs. Rintoul, Mrs. Secondary School. MacLean,M. MacKenzie, Miss MacKenzie,Miss Matheson, Messrs. Mrs. James and Mac-Miss HelenOral Delivery.—ReadingO’Reilly, Fort William Unfamiliar Secondary Prose Piece—School. Kenzie, Roderick MacLeod, D. MacLeod, Suther- Recitation—Alexander Maephee, Fort William land,of whom Rintoul, acquitted and themselvesKenneth MacDonald,in excellent jun.,manner. all anderSecondary Maephee. School. Dialogue—PeggyRecitation of Prose McIntyre Piece—Alex- and A humorous Gaelic sketch caused much amusement. lid BY AIR ISLE OF MAN

• RENFREW

WONTYOU A SECOND TIME ,HESITATE - YOU WILL BEONLY CONY! WAY NCED TO TRAVEL.IT IS THE INTHERE NO WITH-TIME- OUT ORFUSS THINKFATIGUE. IT OVER l

NORTHERN & SCOTTISH AIRWAYS LTD. AIRPORT FOR GLASGOW, RENFREW CUT THIS OUT AND POST TODAY FOR BROCHURE GIVING FULL PARTICULARS. NAME *.• address:-.™ JUST PUBLISHED. SITUATIONS VACANT. BYWAYS FROM TYNE TO TAY By IAIN C. LEES. Illustrations and Maps. 5/- net. A most entertaining book describing the greater part of Southern and Central Scotland. The author’s object is to lead his readers along unfrequented routes away from the main streams of traffic, and while OUR GAELIC ARTISTS’ REGISTER. showing them the hill to climb and the bypath to explore, points out the real places of interest. A. book for the open road or fireside. and“ Thisinformative is one contributionsof the most to readableScottish lore.of the . book. . When there we is comelittle ofto thethe traditionslast page Scotlandand romantic with episodeswhich we of arethe notSouth familiar.” East of —Weekly Scotsman. From all Booksellers. acceptedAdvertisements by The underSimmath the abovePress, headingsLtd., Simmathwill be ENEAS MACKAY, STIRLING House, Roseangle, Dundee.

THE CLARSACH OH. CALEDONIAN HARP J. W. BRIGGS Violin Maker 8 Cambridge Street, Glasgow MAKER of “DALRIADA” and “OSSIAN” CLARSACHS These Clarsachs are made entirely by Mosthand inof ourthe own leading workshop players in Glasgow.of this expresseddelightful theirScottish appreciation instrument of the beautyhave MACKAY’S ofrevival tone ofof thethose Clarsach already has supplied. given greatThe PALACE HOTEL Highlandpleasure tomusic. all lovers of the traditional PRINCES STREET, EDINBURGH • HotOverlooking and Cold PrincesWater InStreet All Bedrooms. Gardens. Prices and particulars on application to • Opposite Edinburgh Castle. above address. • TwoBed andMinutes Breakfast from fromRailway 8/6. Stations. EDITOR.—Rev. NEIL ROSS, O.B.E., D.Litt., D.D., The Manse, Laggan, Kingussie, to whom all literary communications should be addressed; business and other communications to 131 West Regent Street, Glasgow. Telephone.—Douglas 1433. Leabhar XXXI.J An t-Inchar, 1936. [Earrann 10 IOMRADH SONRUICHTE. gu’n robh a’ Chomhairle so comhla rium bho chionn sia seachdainean air ais. Thug mi Bho chionn bliadlma gu leth chaidh Comhairle turns do shia de ard-sgoiltean na Gaidhealtachd, araidh a thaghadh an ainm A’ Chomuinn, a mar fhear-sgrudaidh le ughdarras bho’n chum fathunn no sgeul ullachadh mu theagasg Department, a’ ceasnachadh na h-6igridh an na Gaidhlig an Sgoiltean agus an Collaisdean. Gaidhlig, a tha a’ sireadh Teisteanas na Fagail. Tha am fathunn sin deas, agus tha e air ur Is ann an sin a chitheadh a’ Chomhairle air an thighinn a mach an cld, fo ughdarras is chosguis son fein agus chan ann bho aithris neach eile, A’ Chomuinn. Mar sin is cubhaidh gu’n cho deas agus a tha Gaidhlig na h-digridh sin, sgriobhamaid beagan an Gaidblig agus agus cho fior airidh air moladh agus a tha an am Beurla mu iomradh cho luachmhor teagasg a tha iad a’ faotainn. Their mi sin do theagasg na canain. Tha naoi buill a chum misneach a chumail, agus a chum ceartas dheug anns a’ chomhairle. Is e Morair a sheasamh ris na sgoiltean a tha a’ teagasg Srathcharronn am fear-gairme. Ghabh iad Gaidhlig feadh shia sreathan, sia bliadhna air ddigh mhath air fiosrachadh a thional mu’n an ceann, bho am bheil an oigridh a’ cheist a bha iad a’ cnuasach. Chuir iad clar- buileachadh tuilleadh oilein is grinneis inntinn cheist a mach leis a’ phost a dh’ ionnsaidh na gheibheadh iad bho Fhraingis no Gearmailtich mhaighstearan sgoile agus luchd stiuraidh anns an uine cheudna. foghluim air feadh na Gaidhealtachd. Is ann a reir nam freagairtean a thug na maighstearan Chan ’eil faisg gu leor de dh’ uine ’g a thoirt agus an luchd stiuraidh do na ceistean, a do’n chuspair anns na sgoiltean iosal. Chan e dheasaich a’ Chomhairle an t-iomradh. Chan coire sgioba an teagaisg a tha an sin, ach eil teagamh nach ann troimh an luchd dreuchd coire ard luchd riaghlaidh is stiuraidh an sin, aig am bheil gnothuch ri teagasg na Gaidhlig fhoghluim. Tha a’ Chomhairle gu dian de’n is fhearr a gheibhear seoladh is eolas air am bheachd, gu feumar cathachadh gu treun airson faodar taic a leigeil. tuilleadh uine do’n chanain air Clar-uine na * * * sgoile. Gu h-araidh far nach eil ach aon oide, Anns a’ cheud dol a mach tha am fathunn a’ agus aireamh mhor de shreathan is de chuspairean tairgse buidheachais do gach aon a thug a thuilleadh air Gaidhlig, ciamar idir is cuideachadh do’n Chomhairle. Tha aireamh urrainnear Gaidhlig a theagasg. Tha cath mhor de mhaighstearan sgoile, agus cuid mhath cruaidh ri chur fathast mu’n chuis. Feumaidh de’n luchd stiuraidh anabarrach durachdach sinn strl gu brath gus am faigh ar canain aite anns an aobhar so. Tha an oidheirp ro phriseil cho pailt is cho inbheach air a’ Chlar-uine ri ann a bhi a’ nochdadh eud air taobh na canain. cuspair sam bith eile. Agus tha sgrudadh Is ann le bhi a’ faotainn aithne air staid na glic bho am gu am gle iomchuidh. Ged a tha cainnte, a bheirear idir ceum air aghart. Eadhon cuid de na fir sgrudaidh foghainteach is ged fchiodh cuisean nas miosa na tha iad, chan baigheil air taobh na cainnt gidheadh tha cuid ’eil aobhar airson call misnich. B’ fhearr learn eile dhiu aig nach eil Gaidhlig idir; agus is e 146 AN GAIDHEAL. An t-Iuchar, 1936. sin a’ bhochdainn thruagh. Nach bu gbasda LEAVING CERTIFICATE nam biodb luchd deuchainn nan sgaoiltean anns a’ Graidbealtachd comasacb air a’ cblann a EXAMINATION, 1936. cbeasnacbadh an cainnt na duthcha eadhon mar GAELIC. tha lucbd sgrudaidh an ard-riagblaidb an Eirinn Higher Grade—(Second Paper). agus anns a’ Chuimrigb. Tuesday, 31st March—1.0 p.m. to 1.30 p.m. Tha a’ Chomhairle a’ gabhail beachd gu This paper must not be seen by any candidate. mineadach air nithean a bhuineas mar sin do theagasg na canain. Thug iad aire do To be read out by the Teacher at 1.0. p.m. in the leabhraichean leughaidh. Tha cuid de na presence of the Supervising Officer. maighstearan a’ gearan nach eil na leabhraichean To be written by the candidates on the separate aig A’ Chomunn cothromach idir a thaobh sheets provided, which must be collected before orduigh— ’s e sin gu bheil rosg anns an cheud the Second Gaelic Paper is distributed. leabhair cho duilich ach beag ri rosg an treas leabhair. Feumar a leithid sin a cheartachadh Directions for Teacher. ma tha so flor. A rithist cia mar gheibhear am 1. Inform the candidates that they may not pailteas de luchd teagaisg Gaidhlig? Cha ask for the repetition of any word or phrase. bhi eagal nach faighear sin mas e is gu’n dean 2. Read the passage aloud distinctly and sinn suas ar n-inntinn gu feum ar canain ceartas deliberately, but not slowly, the object being fhaotainn am muigh ’s a mach. Ach mur to bring out the meaning of the whole as dean sinne sin—mur dean sinn cathachadh, clearly as possible. ciod am feum a bhi a’ bruidheann. As eugmhais 3. Then dictate the passage slowly, saying each stri is deimhinn nach faigh a’ chainnt a h-aite group of words (as indicated by vertical fein bho choigrich a tha caoin shuarach mu a lines) twice, and pronouncing every word deidhinn. Agus cha mho na sin a thairgeas very distinctly. The punctuation should oigridh iad fein mar luchd teagaisg air canain be indicated. mu bheil a5 mhor chuid meadh-bhlath. 4. After an interval of five minutes read the * * * text over again in the same manner as on Dh’ainmich a’ Chomhairle aireamh de the first occasion, but do not on any account riiintean a bu choir do’n Chomunn is do repeat separate words at the request of Ghaidheil a chumail anns an amharc, agus a individual candidates. sparradh air an ard-riaghladh. Buinidh na DICTATION. riiintean sin do’n chlar-uine mar thug sinn a Chan ann a mhain | a chum feuman a cheana fainear; do leabhraichean; do luchd riarachadh | tha an duine a’ burach sios | gu teagaisg ; do’n chanain mar chuspair foghluim ; mionach na talmhainn, | ach mar an ceudna | do luchd sgrudaidh; do dhoigh-theagaisg; a shireadh soluis | air an dorchadas sin | a agus do Sgoiltean Samhraidh. Thug iad tha ag cuairteachadh | toiseach a eachdraidh fainear mar an ceudna nithean a thaobh leas fhein. | Chan ’eil eachdraidh sgriobhta | a’ toirt na canain an ard-sgoiltean, an collaisdean da ach pronnagan beaga | de ’n chuid mu is an oil-thighean. Tha iad a’ cur air shuilean dheireadh | de sgeul iongantach a thuruis air gum bu choir do’n Department leabharan thalamh. | Tha an eachdraidh so, | dhoibh-san fhoillseachadh mu’n Ghaidhlig eadhon mar as urrainn a leughadh, | air a cur fa’n comhair thatar a’ deanamh mu chainntean eile. Agus | an uamhan na talmhainn, | am bruachan a thuilleadh air sin gu’n iarrte air a’ Bhuidhinn aibhnichean, | an grunnd lochan, am blaran cheudna gabhail ri sgioba de luchd tagraidh a mona agus am meinean guail, | agus tha i a’ chum cuisean a tha air aimhreit a cheartachadh. nochdadh | gun tainig iomadh caochladh | air Tha a’ Chomhairle ri mairsinn am bith gus na an t-saoghal | bho’n chaidh a chumadh air ruintean sin a dhaingneachadh an inntinn an tus. | t-sluaigh agus am breithneachadh luchd Tha iomadh seorsa stuth | a’ deanamh suas stiuraidh an Fhoghluim Albannaich an Dun | sgroth uachdrach na talmhainn, | ach tha Eideann. $ roinn mhor dhith deanta de luibhean | a chnamh agus a thionail | gu doimhne mhoir | COMUNN BADGES. troimh bhliadhnaichean gun aireimh, | agus is Members can now be supplied with Badges direct ann mar so | a chruthaicheadh an gual agus a’ from Head Office, price 2/7£, post free. mhoine. Daibhidh Urchadan. (20) An t-Iuchar, 1936. AN GAIDHEAL. 147 GAELIC. (c) The discoveries of the present day should add to our reverence for the Creator of Higher Grade—(Second Paper) the world. (6) Tuesday, 31st March—1.45 p.m. to 3.45 p.m. Section II. The value attached to each question is shown in Two questions should be attempted from this brackets after the question. Section. The answers may be either in Gaelic N.B.—Begin the answer (or fair copy of an answer) or in English, except when otherwise indicated. to each question on a fresh page. Write legibly 4. At what periods did Gaelic borrow from Latin and neatly, and leave a space of half an inch and Norse ? Give examples. (7) between the lines. Marks may be deducted 5. Give a short account of the main home for bad or crowded writing and for bad spelling. industries of the Highlands or Islands. (7) 6. Locate and give in each case the English Section I. equivalent of the following:—Bun Ilidh, All the questions in this Section should be Gill Chuimein, Dun Chailleann, Baile Bhoid, attempted. A’ Mhaoil, Obar Bhrothaig, Arcaibh. (7) 1. Write an essay in Gaelic, of not more than 7. Give a short account of one of the follow- two pages in length, on any one of the ing :—Eoghan Mac Lachlainn, Iain Mac following subjects:— Codruim, Mkiri nighean Alasdair Ruaidh. (7) (а) “ (led a gheibhinn-se mo thagha, B’e mo rogha de’n Eorpa ^ Aite tuinidh an cois na tuinne An Eilean grinn na h-Oige.” BOOK REVIEW. (б) The contribution that aviation and the An Seanachaidh: Sgeulachdan Gaidhlig, air a wireless are making to Highland life. 163dheasachadh pp. Prls, le 2/6.Lachlann An ComunnMacfhionghuin, Gaidhealach. A.M. (c) The harvest of the sea in the Highlands This welcome collection from Cam.'pbdVs West and Islands. AnHighland Comunn’s Tales series is issued of Gaelic as the School Fifth Text-books. Reader of (d) Latha anns a’ bheinn. (30) whichIt is intendedhas been tofor fill some the timegap inbetween use, and Reader Professor IV, 2. Translate into Gaelic:— Watson’sclassical Gaelicstandard prose. work, I amBosg, of opiniona collection that thisof Down in the glens, rain, sleet and soft snow new volume will fill the gap most admirably. The had fallen continuously for many days, carried fourteen old tales which have been selected are on a raw north-easter. The glass steadily crept divided into 318 paragraphs averaging about twelve backwards. Then, without warning, the air markor fifteen of anlines experienced each. The teacher arrangement who realises bears the cleared one evening, and next morning broke advantage to be derived by pupils from precision with the ground in the grip of frost, the air clear and ready reference. There is a commendable and still, and all the high hills free of mist helpfulspace betweennotes, and the a goodparagraphs; vocabulary there extending are most to almost to their summits. Even the lower hills more than twenty pages. I note that the carried a thick covering of fresh snow, and their vocabulary has two excellent features—the head slopes were of an unbroken white, except where words are printed in heavy type, which readily moving herds of deer showed up as black photographsfeature, quite itself unique on isthe this—that pupil’s eye,every and head another word specks against the surrounding expanse of white- is immediately followed by the number of the ness. In the big glen the larches were still paragraph in which it occurs. golden, and some of the birches retained their The printing strikes me as being a triumph of brilliant autumn colouring. The river here was anworkmanship; acceptable text-book,the paper whichis very should strong—altogether find a ready faintly peat-coloured, and, no breath of wind and general vogue. disturbed the calm of the deep placid pools. EnglishI venture education the opinion can be thattraced the in effectall writers of their of Seton Gordon. (Wanderings of a Naturalist.) (25) thatGaelic effect prose induring occasional the past employment fifty years. ofI canEnglish trace 3. Translate into Gaelic :— whichidiom; isbut sometimes more especially entirely inforeign a mode to ofthe thinking Gaelic (а) Gaelic should be taught in the schools of point of view. But the old tales are the native the Highlands, but English should not product both in idiom and mental approach. In be neglected. theseThe popular respects tales the reflectnew book the chasteis a very linguistic Gaelic styleone. (б) The boy whose leg was broken by the of the old reciters; their novelistic charm; their motor car is in hospital. theirpictorial glowing art in imagination. words; their creative power;N. R.and 148 AN GAIDHEAL. An t-Iuchar, 1936. GEARRLOCH Acb—cba do mbair ach gearr an tamh, Nuair cbunnaic mi gach gille treun agus a Sgeulachdan mu Thorr na ’S gach duine calma, fearail, dan, h-Ulaidh agus Lochan nan Arm. An uidheam cath’ ’gan gleusadh fbein. Bba iomadh seorsa inneal geur’ Leis an Ollamh Alasdmr Mac-an-t-Saoir. Is claidheamh mor an laimb gach neach, Is tuagban cruadh’ a ghearradh beum, Ach caochladh mor cha d’rinn an t-ana Is bogban iubbair ac’ mu seacb, Air tir no cuan no air an la ’S bba ceannard mor ’gan cur air seol An t-aon ghlaodh faoileig os mo cheann, A’ siubbal sios gu oir na tragh’d ’S cha mhor a bli’ ann nacli robh mar bha ; Dh’am falach measg nam mealbban feoir, Is’s e bu mbo chuir iongnadh orm A dh’fheitheamh ’n sin ri teacbd nan namh. Taobb thall an alltain air an raon Bba clachan beag’s an lagan ghorm ’N sin cbunnaic mi gacb seanair coir, Is sluagh a’ gluasad air a mbaol. Na mnatban’s paisdean a’ tigbinn cruinn, A’ fagail cblacban agus cbro, Bba sealgairean a’ falbh gu fritb : Gacb neacb le ealacb air a dhruim. Bba gillean og’ ri spreidb’s a’ cbro, Ag iomain rompa an cuid cruidh, Is dbeasaicb iasgairean an lin, ’Nan sreathan bheathach, ’s dhaoine’s nigh’n, ’S bba mnatban aosd’ ann ris a’ cblo ; A’ riocbadh suas troimb ’n dail ’nan ruith, Gacb taigb air lianaig name, reidb, A shireadb tearuinteachd’s na glinn. Le chearcan sgrobacb air a Ion ; Is threoiricb mathraichean an clann : ’Na tbaic a sbaibhlean’s bathaich spreidb, Bba cuid ann a bba easlan, craidht’: ’S a’ claonadb suas dbeth ceo na mon’. Bba cobhair an laidir aig an fbann ’S an doire thall bba ceilear binn, A’ direadh thar an aonaicb aird ; Is thainig guthan cinin do m’ chluais Air fiaradh suas gu gualainn cbais Nam banaracb is iad a’ seinn An torr’ ud thall, gu h-ard tbar chluan, Mar cbaol cbeol sith’ a’ mhonaidh sbuas. Is air a cbulaibb a’ dol as Bha saibhreas agus maoin gu leoir A sealladh dhaoin’ air raon no cuan. Is aoigb is gradh an taigh gach fir : A follais chaidh gacb mor is crion : Bba fois is sitb’s an tir is treoir, Chaidh ceilear fbein nan eun a dhith ; ’S a’ chlann a’ cluicb le iolaich mbir. ’S bu truim’ air cluais na toirm nan sian An t-sambcbair bais a bh’ air an tir. Acb—ann am priobadh beag na sul’ Mar’s trie a tbuiteas dan air sluagh, ’S nuair bha mi ’n siod fo gbeilt ’nam aon Gun tainig criocb’s cbaidh siod air chul, Gun ni air ghluasad air an fbonn, ’S troimb ambghar tbainig nitbean nuadh’. Ghrad thog an t-alltan guth mar gbaoir, Mo sbuil air monadh ard nan torr, ’S na’s luaitbe, feargacb, bbris an tonn. An sud o tbuatb bba daoine teachd; Is—suil a thug mi air a’ mhuir— Is as gacb clacban tbainig corr, Ciod e bha ’n siod a’ tigbinn o tbuatb Is mar a dbluthaicb dh’fhas am feachd. Acb birlinn leatbann, lan ’gan cur ’Nan luath’s bha iad ri glaodhaich aird, Le raimb, ’s i teannadh orm gu luatb ! ’Nan leum tbar gharadh agus cblais, Bba a b-iomadb ramh le buille bbrais Mu longan Locblainneacb air sal A’ boillsgeadb le gacb satb’s a’ghrein, Is iad air tir a’ teannadh faisg. An fbairge gearrt’m’ a toiseach geal, Is sligbe shruthanach ’na deidh ; Mar dh’fhuadaicheas na siantan soills’ ’Ga leantuinn te’s te eile rithisd ; Na greine tbuit air Acbdacharn An aireamb h-ochd dbiubb air an t-sal, An aite subbacbais an t-oillt, Mar mhor eun-mara air a sbligbe ’S an sluagb a’ tional as gach cearn. A’ teachd air astar luatb le al. Is thilg na mnatban uath’ an clo : Is bha iad rombam sbios air ball Is threig na b-iasgairean an lln : Mu cboinneamh Corran Dubh an Uillt, Is db’fbag na buacbaillean an crb : ’Nan sreatb air tighinn mu’n cuairt a nail, Is thill an sealgair as an fbrith : An t-uisge tana, lorn fo ’n druim. Is sbiubbail banaracb a’ chruidh : Is chluinnteadh caitbream sbleagb air sgiatb Is thainig paisdean as gach crlch : Is farum ramh is chas air rong, Is tbainig tosd air ceol is cluicb— Is gutban borb’ nan ceannard fiadh’ B’ i sud an t-sambcbair nacb bu sbith. A’ cur an ordugb feacbd nan long. An t-Iuchar, 1936. AN GAIDHEAL. 149 Air gabhail beachd an sin gun dail, ’S le truas air oigridh agus aosd’ Gun mhaille rithisd thog iad orr’, A chaill cho tur an cuid’s a’ chruas. ’S le iolaicb bbuirb is sadadh sail ’S am priobadh sul’ ’s mo smuaintean orr’ Gu cladach rinn iad air a mhol. Gun d’fhuair mi ’n siod mi fhein gu h-ard B’ i sin an iolach cbuireadh geilt Air binnean mill, taobh thall an torr,’ Air gealtair, nan robb gealtair ann ; A’ coimhead sios orr’ aims an dail. Ach, b’ ann le dubhlan cruaidb na creig’ An siod air cul an terrain bhig A fbreagair oigfhir Tir nam Beann. Bha cuid dhiubh siubhal suas gu trom Is cuid a’ cladhach, taobh na lie’ A’ cur an ionmhasan fo thorn ; Le toirm is caismeacbd sbin an cath, Oir bha so trom is iadsan fann, Is bboillsg le lasradb lann an traigh ; ’S am monadh thall cho ard’s cho cas : An t-sleagh a’ slacbdadb’s gain air gath, ’N sin ghabh iad rompa suas an gleann, ’S an claidbeamb sgoltadb sios gun bhaigh. ’S a mach troimh ’n bhealach thar iad as. Is lionadh speur le sgal nan leont’: Is thalaidh iad an namhaid borb Bha sgread a’ bhais ’gam fbagail tinn ; Troimh choireachan is ghlacan garbh’ Is dbuisg mac-tall mar ni beo : ’Gan caradh troimh na coilltean gorm’ Le corruicb db’eigb gach creag’s a’ bbeinn. Gu ruig taobh Lochan beag nan Arm ; ’N sin tbainig oiteag fbuar o ’n iar, ’S an sin ’na mheadhon thilg iad uath’ Is cblisg mo cbridbe, ’s gris troimh m’ fheoil, Na h-airm bu truim’ a bha ’nan eis, Is air an iarmailt db’eiricb ciar Is theann iad suas ri direadh bruach Mor sgotban gruamacb, dubh’ de neoil. Nam meallan casa, grad ’nan ceum. Bha daoine sint’ air gaineimh dheirg Is chunnaic mi iad thar nam meall ’S i dait’ gu pailt le fuil nan treun ; Dol fad’ air falbh’s a’ crionadh as : Is cbritb an talamb mar le feirg ; Bha ’n namhaid measg nan coir’ air chall: Is shil na neoil mar shileadh dheur. Chan fhaicteadh creubh’s cha chluinnteadh cas. Bu gbearr an catb : ro lionmhor, garg Na naimhdean borba, treun’, gun iochd; Is shiubhail, mar shanas thaibhs’ air gaoith, ’S cha b’ fhada gus nach robh air blar Mac-talla fann troimh thosd nam frith ; Acb buidbeann dhiubh’s an corr a’ teachd. Is sgaoil ciar cheo, mar sgleo an aoig, Is tbeann iad air a cblacban fhas, Air aird’ nam beann is isle glinn ; Mar shrutb ’nan leum am measg nam buail: ’S air traoghadh dha bha mise rithisd Ach, ann cba d’fhuaradh leo an sath Learn fhein air cnoc an uillt mar bha, De’n chreich a mbianaicb iad ’nan uaill. ’S mar dh’fhag mi fhuair mi ’n siod gach ni Is, rompa tbar an uillt’s an raoin, Measg tlath’s is cubhraidheachd nam blath. A’ direadh dluth dhomh air mo chnoc, Ghrad gbabh iad seachad ri mo thaobh, Is, dh’fhaodadh, uaireigin, gum faigh Gun suil no aire tbabbairt dhomh. Mi naidheachd ur o ’n allt ’nam shuain. Bha greann a’ chatha air an craos : Mar thill ar sinnsear is mar chaidh Bha ’n lasradh sul’ mar theine spor ; Mu dheireadh ruaig air Clann a’ Chuain. Is ged a dh’eigh mi chlaoidh’dh mo ghlaodh, ’S cha d’thainig guth a ruigeadh orr.’ $ Bha mise mar nach robh mi ann : Chan fhac’ ’s cha chual’ iad mise riamh, obtainedCopies offrom “Voices the Secretary.from the Hills"A compilation can still beof Is seathan orra suas do’n ghleann articles on living topics bearing on the work of Le cabhaig sgairteil’s iomairt fhiadh. oneAn Comunnof the most and variedkindred and subjects, attractive this booksvolume ever is An sin, a rithisd, thug mi suil offeredwithout toa thecopy. Gaelic An public.excellent No present member for should friends be Air raonntan’s dachaidhean nan sar— overseas. Price, 6/6; postage, 9d. Mo thruaigh’—chan fhaict’ air lorn no cuil Ach sgrios is masladh’s tosd a bhais. Le mulad’s uamhann chunnaic mis’ An clachan beag dol suas ’na cheo, BRANCH CONSTITUTION AND RULES. Gun ni ach eibhlean dearg’ air lie, An aite thaigh is bathaich bho. hasA beennew supplyprepared of inBranch five differentConstitution colours, and Rulesso as Is chaidh mo smuain a mach le iochd to have them available for successive years. These Do’n mhuinntir bhochd’s a’ ghleann ud shuas arebe hadsold onat 3/6application per 100, topostage the General extra, andSecretary. they may 150 AN GAIDHEAL. An t-Iuchar, 1936. dictators than it has done. The time is long REPORT OF SPECIAL COMMITTEE. due; and it remains for us to see that this By the Editor. reform becomes a reality. At the time of the Oban Mod of 1934, it was suggested that a Special Committee under the Then comes the matter of Inspection. “ Many auspices of An Comunn should be appointed to declare that reports on Gaelic are made, while investigate and report on the teaching of Gaelic others state that no report is made.” One in Schools and Colleges. A Committee of answer to the questionnaire says : “ Gaelic is nineteen was duly formed with Lord Strath- not regularly inspected ; the visiting Inspector carron as Convener. The Committee have is often ignorant of the language.” Another completed their work. That portion of the says : “ It is not regularly examined,” while a Report which includes the Committee’s third says : “ There is a regular examination Recommendations was printed in the February by the inspector of Religious Knowledge, never issue of this magazine. by H.M.I.” Now here again emerges the The test of a skilful physician is the correct attitude of the educational governors to Gaelic. diagnosis of disease. It is said to be one of the If Gaelic is worth the grants of public money most difficult things in medical science to put that are being given in its behalf so far, it is the finger on the spot. When the physician surely worth the while of the Government to has located the seat of trouble, then the good ascertain through their official inspectorate surgeon goes to work, if so be that the surgeon’s that the public money is spent to the best aid is called for. In all these things their lies advantage. This is not sentiment, it is ordinary a parable. The Special Committee is our careful common sense. It will be found that Govern- physician who has taken pains to discover the ment officials are generally very watchful as symptoms, and to put in clear simple language to the standard attained in almost all other the things that at this moment are sources subjects included in the school curriculum. of weakness in the teaching of the Gaelic There are some inspectors and directors of language. To drop the medical analogy, the education in the Highlands who are doing all Committee have collected the necessary informa- that is humanly possible. But these are the tion, at first hand, from the official and exception. The system of inspection in this professional people, the teachers and the subject needs great improvement. The desirable directors of education, who are immediately thing is that Government Inspectors of Schools, concerned with the imparting of Gaelic instruc- in the northern area, should be able to examine tion in schools and colleges. in Gaelic. After perusing the Report with close The qualification and supply of teachers is attention, one is forced to the conclusion, the next topic touched upon. The Director that the most disastrous fact in the whole of Education for Argyll says : “ The supply Report is the very fact which the Committee of teachers qualified in Gaelic is becoming themselves have placed in the forefront of increasingly difficult.” There is a similar their findings and that is the absolutely difficulty in the county of Sutherland. There inadequate amount of time devoted to Gaelic is an adequate supply in Ross and Inverness in the elementary schools. “ Many schools counties. It may be said at once that as soon make a profession of only half-an-hour a week.” as the subject is put on a satisfactory basis What is the cause for this primary omission ? as a school subject there will be no lack of Why is the language shoved aside in this way ? teachers. At this moment there is a great The answer must surely be that those who are crowd of teachers with a qualification in Gaelic responsible for the allocation of its proportion who are working in Schools where Gaelic is of time to each subject have not yet taken not required. And further, there is at this Gaelic seriously. This certainly is the first moment far too many young teachers with thing to be done—to get the responsible parties excellent qualifications in Gaelic, who are, to realise that Gaelic shall be taken seriously, unfortunately, among the unemployed. Let and that it shall not continue to be, according other conditions be rectified, and the question to the forceful though familiar phrase, the of teachers will very soon adjust itself. At this Cinderella of all school subjects. In subsequent moment there is a splendid organisation for sections of the Report the Committee have creating good teachers—Secondary Schools urged with eloquence the reasons why Gaelic, putting brilliant young people, by dozens, with its native interest, and educational values through the Higher Leaving in Gaelic—Training should by this time have received a little more Colleges to provide them with professional consideration at the hands of our educational equipment; and Universities to furnish them An t-Iuchar, 1936. AN GAIDHEAL. 151 with knowledge of the subject on the best the general finding, such as, the amount of academic standard. time given to the subject in elementary schools ; As regards text books for schools, most text books, and the desirable capacity in schools assert that the text books in use are not teachers to do a good deal without books, such suitable. The following are some of the replies as practise in suitable poems, songs, rhymes, sent in to queries : “ Completely unsuitable as riddles, native games, etc. There are remarks regards grading ; ” “A graded series of general upon the stages at which pupils should practise readers is urgently required; ” “ Blackie’s reading ; as well as on the question of teaching Book I. is more difficult than Book III.; ” the language to non-Gaelic children. One “ Compared with books in other languages teacher says : “ I am convinced that where Gaelic books leave much to be desired.” A English is methodically taught the young cheap dictionary seems to be a felt want in most speak English with more correctness and schools. Such a dictionary is on the point of fluency than they do where its study is being issued. The dearth of books has been neglected.” a difficulty, but it is being generally overcome. It is suggested that the inspection of Gaelic Then, there is an interesting paragraph on should be more regular than at present, and, the question of teaching Gaelic to pupils who that this be kept in view by the Department in are not native speakers. In some counties the allocation to districts of the members of the provision is made for teaching Gaelic to children Inspectorate. who are not native speakers when the parents The Committee suggest that Education desire that they should receive instruction in Committees, in areas where the supply of Gaelic Gaelic. But owing to the difficulty of the teachers is inadequate, should go outwith their present standard in the Leaving Certificate, own Districts for teachers of Gaelic as they such pupils find it practically impossible to do for teachers of other subjects. They stress the make use of Gaelic as a subject in their Group value of bi-lingualism ; and they consider that Certificate. The observation from the Royal experiments in the direct method should be Academy, Inverness, on this question is: conducted in Highland districts where children “ The present standard of Gaelic is so high that have become anglicised. To gain familiarity non-Gaelic pupils cannot in justice be encouraged with the direct method in Gaelic, a deputation to take the subject.” Kingussie says : “Non- of teachers should be sent to Ireland to study Gaelic speakers are not encouraged to take the their method of teaching a second language. language as the standard is too high.” Bowmore There are suggestions, that Education Com- (Islay) says : “ The scheme is too high for children mittees in Highland counties, Training Colleges, commencing Gaelic as a new language; ” and and the Education Department should co-operate Oban High School points out that “ the examin- in setting up and supporting a Gaelic Summer ation for learners is uniform with that for School for teachers already in service. native speakers.” Now it is clear that the There are suggestions that in Training Colleges position is very discouraging to learners of the the Gaelic class should provide practice with language. A few weeks ago I saw the whole Gaelic as the medium of instruction in History, difficulty illustrated while doing oral work for Geography, and Nature Study. Leaving Certificate in the Secondary Schools of A knowledge of Gaelic should be required Inverness-shire and Ross-shire. The Committee of officers in the public service in Gaelic-speaking might well make the following special areas. recommendation to the Department: “that The Education Department should be asked the present searching examination for the to receive a deputation with regard to those Leaving Certificate be retained for native matters in which action by the Department speakers ; but that another examination not seems to be called for. quite so difficult, be instituted for the Leaving The Recommendations of the Committee are Certificate, for such candidates as have started clearly set forth. The Committee continues in Gaelic in school as a school subject.” Pupils who begin Latin or French in school, can being to take such steps as may be necessary, usually pass the Leaving Certificate in due and practicable, to carry out the Recommenda- course. Not so Gaelic : which makes it evident tions of the Report. that the standard is too high for learners. After noting other important facts bearing SUMMER SCHOOL OF GAELIC. on the question, the Committee proceed to make Recommendations under eighteen heads. The School will meet this year at Port Ellen, These refer to many of the points considered in Islay, from I4th July to 7th August. 152 AN GAIDHEAL. An t-Iuchar, 1936. COMUNN NA H-OIGRIDH. thaobh aimsir Dh’fheith mi cho fad’s a b’urrainn domh feuch an tigeadh cunntas chugam bho na Feachdan eile airson na litreach Ceann-Feachd Dichiollach. so, ach cha tainig fhathast. Is iongantach na ghabhas deanamh le Ceann- Feachd aig am bheil a chridhe an obair Comunn Tha aon ni a’ tachairt aig cuid de na na h-Oigridh, a dh’aindeoin iomadh ana- cuirmean-cnuic so as eudar dhomh iomradh cothruim. Thug mi sgriob an la roimhe gu air. Is abhaist le Ceann-Feachd an sud is an so Leac-meilm an Siorrachd Ros. Chuireadh am leigeil le clann nan sgoilean a bhi lathair, nach Feachd so air bonn le Domhnull coir am bliadhna eil ’nam buill de Chomunn na h-Oigridh. so fhein, agus is i as Ceann-Feachd, a’ Bhan- Tha fhios gur h-e caoimhneas a mhain a tha sgoilear Nic Amhluidh. Bha sinn ann, mi toirt orra sin a dheanamh, agus tha ar co- fhein’s Domhnull, gu bhi a lathair aig a’ chuirm- mhothachadh aca. Ach tha so a’ dol an aghaidh cnuic eadar Feachdan Leac-meilm agus an ceud-faithean ar Comuinn. Tha Comunn na Clachan an deidh meadhoin-latha. Ach anns h-Oigridh airson na feadhnach aig am bheil a’ mhaduin fhuair sinn cuirm ris nach robh Gaidhlig—cha diultar aon dhiubh sin mar suil agam-sa co-dhiu. B’e sin dealbhan-cluich Bhall. Ma tha clann eile airson aite fhaotainn Gaidhlig an sgoil Leac-meilm, agus dhiubh sin ’s a’ Chomunn, gun ionnsuich iad Gaidhlig; ’sea b’fhearr a chord rium “ Currac Bheag an sin faodaidh iad co-phairteachadh anns gach Dhearg,” no Little Red Ridinghood ’na riochd obair is sugradh a bhuineas do Chomunn na Ghaidhealaich. ’S iomadh uair a leugh mi an h-Oigridh. Chan ’eil e ceart gun toirear airgiod naigheachd sin an laithean m’ dige, ach cha a’ Chomuinn Ghaidhealaich seachad airson robh fhios agam gun robh ise cho laghach, cloinne nach eil de smuais aca, no gaol do an tapaidh, agus idir a’ bheist Madadb-alluidh sin Canain, a bheir orra a h-ionnsuchadh. cho oillteil, greannach. Chluich sianar Chlann ’Nuair a bhios na sgoilean duinte tha e an drama bheag sin air doigh a bha cho nadurrach car duilich do na Ceannaird agus na Bana- agus a bha i cho coimhlionta. An sin, chaidh Cheannaird “ An Gaidheal ” fhaotainn aig iad an greim an Oran-luadhaidh agus chan toiseach a’ mhios, a chionn e bhi air a sheoladh fhacas na b’fhearr aig mod no aig ceilidh. Rinn a dh’ ionnsuidh nan Ceann-Feachd agus iad, iad cluich eile an sin, cha chuimhne learn an mar is bitheanta, air falbh mu’n am sin. Ma t-ainm air an am. Bhruidhinn a’ Chlann cho bheir na Cinn-Feachd an aire, mu’m fag iad am pongail, soilleir agus nach deachaidh aon fhacal baile, gum bi “ An Gaidheal ” air a liubhradh thar mo chluasan. Ach ’s e bu mho chuir an do na Ceannaird agus na Bana-Cheannaird, t-ioghnadh orm, nach robh Gaidhlig aig an cuiridh iad comain mhor oirnn. luchd-cluich idir da bhliadhna air ais ; agus so Air a’ cheann thall, dh’iarr 26 Feachdan na agaibh Ban-sgoilear a tha teagasg co-dhiu paipaaran-ceasnachaidh air son Lan-Ghaidheal leth-dusan “ standards ” leatha fhein, agus a’ agus Sar-Ghaidheal Buaidh is piseach leo-san. ruith Comunn nam Ban agus iomadh ni eile A reir na h-inbhe a tha teagasg na Gaidhlige ’san aite. Rinn so mo chridhe a thogail mar a’ mealtainn anns na bun-sgoilean an diugh, nach do rinn ni eile o chionn fada. Chan eagal chan ’eil aobhar gearain anns an aireimh so. do Fheachd Leac-meilm an lamhan Nic Ach is aithne dhomh-sa iomadh Feachd eile a Amhluidh. dh’fhaodadh cuid a ghabhail anns an deuchainn Bha cuirm-cnuic air leth taitneach ’san so nan togradh iad, agus le sin a dheanamh, an Lagadh taobh thall Locha-Bhraoin, air dilseachd fhoillseachadh a thaobh ruintean traigh chomhnaird, reidh, ’s a’ ghrian a’ Comunn na h-Oigridh. Chan ’eil math do neach dearrsadh oirnn fad na h-uine. Fhuair sinn suidhe aig bun craoibhe ’nuair a dh’fhaodas e iomain is ball-coise, leum ard is leum fada, cho bhi air a mullach. math ri h-uile seorsa reis a chualas iomradh Tha Comunn na h-Oigridh a nis air da air, agus moran nach cualas. ’S e an tea fhein bhliadhna chur as a dheidh; rainig sinn ceann a thug barr air gach ni: a bharr air pitheanan ar dara seisein. Ciamar a chaidh leinn ’s an mairt-fheoil fhuair gach aon poca mor de uine sin ? dh’aran milis, agus mo lamh-sa dhuit, cha robh fios agam roimhe gun robh uiread rum an Co-fharpuis Comunn na h-Oigridh aig na goile balaich da bhliadhna deug ! Modan Duthchail. Tha e coltach gun do chumadh a’ chuid is Ghabhadh tlachd mhor anns a’ cho-stri so, mo de Chruinneachaidhean Comunn na h-Oigridh anns am feum na Buill cunntas a thoirt an air an la sin fhein, an treas la deug de’n Ogmhios, Gaidhlig fhileanta air cuspair sam bith a thogras agus ma chumadh, fhuair iad la ceutach a iad, agus ceistean a’ Bhreitheimh a fhreagairt An t-Iuchar, 1936. AN GAIDHEAL. 153 cuideachd. Aig Mod an Obain rinn sgioba ’san a’ Bhaile-shear a’ chuid a b’fhearr de’n chleas Ard-sgoil a bha ’nam Buill de Fheacbdan so, ach cha do leig Cairinnis as iad, gus an d’fhuair Tiriodh is Tobarmhoire euchd mbor anns a’ iad fhein a bhuaidh le fior spairn ann an cho-stri so, gu b-araidb Alasdair MacArtair, a draghadh-na-saill. (Tug-of-war). Bha moran bha ’na Cheannard an Tobarmhoire, agus de chleasan eile air a chlar, agus bha adhartas Iseabail Nic Fhionghuin a bha’n Cornaigmor. soilleir ri fhaicinn anns gach ni, a tha leigeil Ach is ann a Mod He a thainig an sgeul as fearr ris am feum a ni na farpuisean so do’n chloinn, uile—bha 34 co-fharpuiseach anns gach comhlan, ma chumar a dol iad gu bliadhnail. Bha diota Balaich agus Caileagan. ’S ann aig na mhor air a h-ullachadh gu pailt-lamhach, le Breitheamhan a bha’n obair ! Ach bha iad nigheanan Comunn Chairinnis, fo stiuireadh na ro-thoilichte leis an obair a rinn Comunn na Mgn. uasail Nic Dhomhnuill, ard bhan-sgoileir, h-Oigridh. sgoil Chairinnis, agus fhuair gach aon—beag Fhuair sin forcadh coise an iomadh cearn ’us mor—an sath. Bha gu leoir de luchd de’n Ghaidhealtachd, an da chuid anns na cuideachaidh am measg nan gillean mar an h-eileanan agus air tir mor. Tha tri fichead ceudna, ann a bhi cur nan cleasan Gaidhealach Feachd’s a dha dheug againn, cuid dhiubh beo air ghleus. da-rlreadh, cuid eile, ’s eudar aideachadh, ag Chaidh na duaisean a thoirt seachad leis a’ imeachd le meanbh cheumannan. Ach cho bhean-uasail Nic Gilleathain, an Tigh an Aiseig, fad’s a chi mise, tha iad uile falbh air an rathad Cairinnis. cheart. Rathad creagach, cas a th’ann : cha leir dhuinn a Cheann-uidhe, tha e falaichte an Thug Mghr. Mac Gilleathain, Baile-sear, ceo air mullach nam beann. Saidhearan- taing do Chomunn bigridh Chairinnis airson tochlaidh a th’annainn uile, agus a bhios gu gach coibhneas agus toileachadh a thug iad ceann iomadh bliadhna fhathast: cha bhuin e do’n chloinn a thainig thar na mara. Ma bha dhuinn mar sin a bhi feoraich “ Ciod e cho iad a fas sgith, b’ ann leis cho fior mhath is a fada ? ” Is aithne dhuinn ar dleasdanas—- ghabh iad cothrom air an latha a bhuileachadh. rathad reidh fhagail dhaibh-san a thig ’nar Bha gach aon lan-thoilichte le’n cuairt. deidh. Buidheachas Clann an Fhraoich do na Cinn-Feachd a ghabh tromlach na h-oibre air an guailnean. Seoras Gallda. CLUICHEAN GAIDHEALACH NA DREOLLAINNE, UlDHXST A TuATH. B’ann an Cairinnis a chumadh cuirm-chnuic TOBAR-MHOIRE, Comunn na h-Oigridh air an t-samhradh so. Diardaoin, an 23s: dhe ’n luchar, 1936. B’e an dara cruinneachadh a rinneadh leis a mheur ur so de’n Chomunn. Air Di-Sathuirne, an treas la deug de’n Og-mhios, thainig buidheann Reul Piobairean na h-Alba, Buinn- de chloinn as a’ Bhaile-shear, fo churam an shuaicheantais, Piosan agus duaisean luchd-teagaisg, gu latha aigeannach, eile ri ’bhith air an cosnadh. toilinntinneach a chaitheamh comhla ri Comunn (Duinear an clar-eagair air a’ 14mh IS, de ’n sgoile Chairinnis. anluchar. Runair, Sgriobhaibh “Bad-daraich,” airson Tobar-Mhoire.) mion-dearbhaidh gus Bha an latha tioram socair, agus b’fhada a chluinnte fuaim nam pioban ’n uair a chaidh Sealladh o ’n fhaiche cho boidheach’s a a cheud sgioba air tir am Bagh a’ Ghreusaiche, tha ’n Earraghaidheal. dluth air Teampull na Trianaid, agus lamh “Chaoidh na diobaraibh an abhaist, ris a cheart larach air an do chuireadh Blar BreacanCluich air guaill piob isnam boinneid feadan dhubh-ghorm,arda. Chairinnis (1601), eadar Domhnullaich Uidhist Osan, gartan, ’s feile cuachach, agus Clann Mhicleoid na h-Earradh. Bha Tilgeadh chlach, an t ord, ’s an cabar, corr agus leth-cheud de chloinn an lathair Ruith, a’ leum, a’ sealg nan earn, maille ri grunnan gasda de pharantan agus de RuidhleDannsaibh ceathrar tullaichean air an gu urlar. lughar, chairdean. Thoisich farpuis an latha le iomain Gille-Calum agus seann-triubhas, air raon a bha air a chur air doigh gu h-6rdail ’S bithidh sinn mar bha iad.” airson na deuchainn so. Leig an da sgioba I. MacColla. bg so fhaicinn nach b’ann gun aobhar a bha na Fagaibh an t-Oban Lathurnach aig 9 camain aca air teannadh ri cnamh, oir is math uairean’s a’ mhaduinn: ruigidh sibh e a a b’ aithne dhoibh an cluich, Fhuair sgioba rithisd aig 8 uairean’s an fheasgar. 154 AN GAIDHEAL. An t-Iuchar, 1936. SECRETARY’S NOTES. A Holiday Course in Music Teaching and Conducting for Music Teachers and The Local Committee at Inverness are Conductors of Choirs will be held at the Royal sparing no effort in their endeavour to make Academy, Inverness, from 14th to 24th July. the 1936 Mod a success. Already, many func- Lecturers are Mr. A. J. Irvine, L.R.A.M.; tions have been held to augment the funds, Dr. Robert MacLeod, Mr. James, Murray, and these have all proved successful. Their F.T.S.C., and Mr. Lewis J. Owen, L.R.A.M. biggest effort, a Feill, will be held in the Rose The Course will include lectures on the Art Street Drill Hall, Inverness, on 4th and 5th of teaching Class singing. Sight-singing, Aural September. The Conveners are the 'Hon. training and conducting. The Course has been Mrs. Smyth, Ness Castle, and Lady MacEwen, arranged specially to train conductors for Rural Lethington, Inverness. The opening ceremony Choirs, and should be of immense help to on the first day will be performed by the teachers of singing. Mr. James Murray, Marchioness of Londonderry, and on the second Dellifour House, Kingussie, is Secretary, and day by the Countess of Cromartie. There are he will be pleased to hear from anyone interested no less than ten stalls, and also attractive in the Course. The fee for the full Course is £1 ; side shows, games, and amusements. Class Books extra. In the Stornoway Gazette of 27th June the leading article appears in Gaelic, and is MOD CONCERTS. devoted to a cordial appreciation of the As has been already indicated, members of Lewis Mod held in the previous week, and An Comunn are to have first claim on tickets of the valuable purpose such Mods are for these concerts, and the following are the fitted to serve. This is a most interesting arrangements which have been made to give and welcome departure, and furnishes an effect to this decision:— example which other provincial newspapers (1) Tickets shall be available for members might well follow. wishing to attend the Friday evening Concerts, up to, and including 1st September. The prices of tickets are NOTE. 5/-, 3/6, and 2/6, and members are The dates of the Inverness Mod are 22nd, restricted to a maximum of four tickets 23rd, 24th and 25th September. Competitors each. Allocation between the two halls are reminded that entries close on 25th July, will be made in accordance with the order at the Office in Glasgow. of applications. $ (2) Up to and including 15th September, AN COMUNN GAIDHEALACH. seats shall be reserved in the Main Founded 1891. Concert Hall for members of An Comunn Executive and members of the Local Com- All Scottish Gaels, and all persons in sympathy mittee. Each member can apply for a with the Gaelic movement, are cordially invited to maximum of two seats. arebecome to encouragemembers. andThe promote objects of the Association The following Concerts have been arranged The teaching and use of the Gaelic Language, on the usual lines :— TheHistory, study Music,and cultivation and Art, of Gaelic Literature, Junior Concert, 22nd September, Empire The native industries of the Highlands of Theatre. Tickets, 2/- (Reserved) and 1/-. TheScotland, wearing and of the Highland Dress. Rural Choir Concerts, 24th September, TERMS OF MEMBERSHIP. Empire Theatre, 6.30 and 9 p.m. Tickets, OrdinaryLife Members Members, An OneAnnual Subscription Subscription of £3 of 5s.3s. 3/6 (Reserved) and 2/6. “ AN GAIDHEAL.” Grand Concerts, 26th September, Empire (FREE TO ALL MEMBERS.) Theatre and Playhouse, 7.45 p.m. Tickets, The Monthly Magazine of the Association contains 5/- (Reserved), 3/6, and 2/6. andrecords Affiliated of Meetings Societies. of the Association, its Branches, Applications for tickets, from members Post Free, 2/6 per annum (Subscriptions to be only, must be made direct to the Secretary, sent to the Secretary). 131 West Regent Street, Glasgow. Remittance Treasurer, ROBERT MACFARLANE, C.A. must be enclosed with each application. Office Secretary,- - 131 NEIL West SHAW. Regent Street, Glasgow, An t-Iuchar, 1936. AN GAIDHEAL. 155 CRAOBH-SGAOILEADH. iad san Tigh-Sgoile far an d’fhuair iad pailteas ri itbeadh ’s ri 61 agus chuireadh criocb air a’ An Airde Tuath. Chuirm le Ceilidh ghrinn. Mu’n do dhealaich Bho’n a sgriobhadh an t-iomradh mu dheireadh iad thug an Ceann Feachd taing chridheil chuireadh. da Mhod duthchail an dara taobh, do’n Chomunn Gbaidbealach airson an coibbneis ’s an Taobb-Tuath—Locbabar agus Cataibh a do’n cbloinn. Sear. Air an 13mh la de’n Ogmhios bha Mgr. B’e so an coigeamh Mod a chumadh ’s a Marjoribanks agus am Fear-deilbhe an latbair G-hearasdan agus bba Co-fbarpuisicb cruinn aig Cuirm-Cbnuic de Fheacbdan Leac-meilm a Mallaig, Morar, Arasaig, Gleann Garadh, agus A’ Chlacbain, aig Bagh an Lagain, air Cille Chuimein, Gleann Urchadan, An Drochaid taobh Locba Bhraoin. Bha latha ciatach ann Buadb agus Ard Gbobhar, a bbarracbd air agus is ainneamb a laidheas suil air aite cho aireamh lagbach as a’ Gbearasdan. boidheacb ris an oisean bheag uaine so aig Bha na britbeamhan lan riaraicbte leis na taobh Locha Bhraoin. cbuala iad agus bba am Probbaiste e fbein air Bba na Cinn-Feachd agus cairdean eile a’ ceann na Cuirm-Chiuil a chumadb ’s an toirt gacb cuideachaidh agus tha sinn fada, fheasgar. fada an comain Ministear na Sgire, An t-Urr. Tha taing A’ Chomuinn aig Lachlann Mac Donnchadh Mac Artair agus a bhean chaomb, Fhiongbuinn, an Runaire, agus a chombairle airson an uidh a tba iadsan a’ gabhail anns a’ airson na h-obracb ionmbolta a tba iad a’ ghluasad ur so. deanamb an aobbar na Gaidblig an Locbabar. Leig na buill a Leac-meilm ris dhuinn nach Bba am Fear-deilbbe an Cataibb fad robb iadsan a’ deanamh dearmaid air a’ chanain, seacbduinn roimh’n Mhod a chumadh am le bhi ag cluicb da dhealbh-cbluicb ann an Brura air a’ choigeamb latba de’n Ogmhios. deagb Ghaidblig. Bha so iomchuidh a chionn agus nach robb ach Tba a’ bhean-uasal Friseal, Leac-meilm, da sheachduinn aig Iain Mac lombair agus agus a’ bhan-Sgoilear Mairead Nic Amhlaidh Seumas L. Mac Neill gu bhi ag cur da Choisir a’ deanamh obrach shonruicbte am measg na dheug ’nan uidheam airson A’ Mhoid. Bha cloinne agus cbualas aig a’ Chuirm balaich agus carbad an Fhir-dheilbhe ro-fheumail aig an caileagan a’ labbairt Gaidblig cboimhlionta, am so agus o mhocb gu dubh re na seachduinne ged nacb robh ach gann facal aca o chionn tri bba e a’ ruith le a charbad o bbaile gu baile bliadbna air ais. leis na Fir-tbeagaisg. As eugmhais a’ charbaid Nach eil eisimpleir an so do aitean eile a tha cba bhiodh e idir comasacb gacb Coisir is Co- ag caoidh gum bheil a’ Ghaidblig air dol bas? fharpuiseach a chur air gbleus ann an uine Sbeinn a’ chuideachd Oran dealachaidh A’ cbo goirid. Chomuinn an ciaradh an fheasgair agus o nach B’e so Mod a b’fbearr a cbumadb am Brura eil ratbad mor, no frith rathad thun an oisein fhatbast agus bba e ’na thoileacbas-inntinn a aluinn so, thog an coitbional direach air na bbi a’ faicinn an Talla Mhor loma-lan re an bataicbean aca, gacb buidbeann ag gabhail latba, ag eisdeachd ri aitbris agus ri seinn. tbun an cladaicb fhein. ’Nuair a sgap sinn o Aig a’ Cbuirm-Chiuil ’s an fbeasgar bha an cbeile, chluinnteadh na seann Grain Ghaidblig Ridire Mac Amhlaidh’s a chatbair agus labbair ag eirigh le osag na gaoithe, a’ toirt ’n ar cuimhne e an Gaidblig is am Beurla. Bba an Talla cbo na seann laithean anns an robh ar sinnsirean lan is gun robh moran nacb d-fhuair a steacb beo. idir. Tha Daibhidh Grannd, an Runaire, is a An Airde Deas. Chombairle ri an sar-mholadh airson gach B’ e mlos chaidh seachad mlos nam Modan uile oidheirp a tha iad a’ deanamb, chan ann Duthchail agus mar is gnath fhritheil an Runaire a mbain aig am a’ Mhoid ach re an t-Seisein, aig na Moid a chumadh’s an Airde Deas ach a ann an aobbar na Gaidhlige. mhain Mod He. Cha robh e comasach dha an Bha am Fear-deilbbe an lathair aig Cuirm- t-eilean sin a ruigheachd an deidh Mod an Chnuic de’n Oigridb’s a Choigich air an 30mh Obain. la de’n Cheitein. Bba an t-side fuar agus frasan Chumadh Mod flor shoirbheachail an Ceann sneachda ag cur moille air cleasan an drasd Loch Gilb air an naodhamh’s an deicheamh la is a ritbist. A dh’aindeoin sin chuir an Oigridh de’n Ogmhios. Bha moran barrachd de cho- seachad feasgar aigbearracb le ruith, leum agus fharpaisich an lathair na bha ann bho cheann iomadh cleas eile. An deidh sin chruinnich beagan bhliadhnachan air ais agus thug so 156 AN GAIDHEAL. An t-Iuchar, 1936. misneach nacli bu beag do’n Chomhairle M. W. Simpson, President, who has been since the lonadail agus dboibbsan a tha ag ullachadb formation of the Branch organiser of all ceilidhs and airson a’ chminneachaidh so. Bha Coisir producer of all musical programmes, has introduced Inbheacb ann a baile Inbbir-aora airson na uponnotably each examples occasion of the some music outstanding and poetry offeature, many ceud uaire agus tha fiughar gu’m bi iad fhein branches of the Celtic race, her aim being to agus Coisir Cheann Loch Gilb a’ dol gu Mod encourage the international rather than the Inbhirnis. ofparochial the artistic outlook, standard and amongstso help towardsScottish theGaels. raising At An la-arn-a-mhaireach bha Mod Lathurna is the close of the Ceilidh, Miss Simpson intimated Mhuile air a chumail am baile an Obain agus that she was resigning from all official position and fhritheil an Runaire an sin. Chuidich e le ofwork which in connection she was happy with theto haveBranch, been the able foundations to make Mgr. Marjoribanks ann a bhi a’ toirt breith an so secure, and to which she wished all success. co-fharpaisean na h-aithris is an leughaidh. Responding to a vote of thanks by Mr. F. Ged nach robh an aireamh cho-fharpaiseach Mackenzie, Elgin, she expressed regret that she cho lionmhor uile gu leir am bliadhna bha andcould warmly not, as thanked he suggested, the artistes reconsider of the her district decision, and feabhas na h-obrach cho math ri dad a chualas all who had supported the Ceilidhs. ’san Oban bho cheann ioma lath a. Bha Gaidhlig bhlasda aig an oigridh agus bha na coisirean binn, ceolmhor. An deidh Mod an Obain chaidh an Runaire DONATIONS TO INVERNESS comhla ri Mgr. Marjoribanks, ’na charbad NATIONAL MOD. gu Inbhirnis. Choinnich e an sin ri cuid de bhuill na Comhairle lonadail agus chuir iad air doigh mu na tallachan ciuil agus nithean Previously acknowledged ...... £334 6 5 eile an coinneamh a’ Mhoid mhoir. Received at Head Office:— Chumadh Mod Siorramachd Pheairt am JohnDuror A. Branch Campbell, Esq., Glasgow .. 2 0 06 Baile Chloichridh air a’ bhliadhna so. Bha e Aberdeen Branch ...... 10 0 0 misneachail uibhir de’n oigridh fhaicinn am H. Paterson, Esq., Woodside .. .. 0 5 0 mach agus ag gabhail aite an earrannan an Oban & Lorn Association .. .. 3 0 0 leughaidh is an aithris. Chan ’eil an oigridh’s D.A. MacFadyen,Maclndeor, Esq.Esq. ' ...... 0 105 0 an t-siorramachd so a’ faotainn cothroim air Miss A. M. I. Dunsmore ...... 0 5 0 Gaidhlig a chluinntinn ’ga labhairt agus is ann Tiree Association ...... 2 0 0 is treun a ni iad air a seinn ’sa h-aithris. Is Mull & Iona Association ...... 3 0 0 airidh an luchd-teagaisg air an sar mholadh Mrs.Lochgilphead MacPherson Branch ...... 02 122 04 airson an dragha is an dealais ann a bhi ag ullachadh na cloinne—agus inbhich cuideachd— Received at Inverness:— fa chomhar latha mor a’ Mhoid. Alex. MacKechnie, 21 Tothill Street, S. W. 10 0 A reir an sgeoil a chualas bha Mod J. M.T. Bannerman,Cameron, Esq., Esq., Tallisker, Balmaha Carbost.. 110 soirbheachail an He air an dara la deug de’n A. G. Macdonald, Ostaig House, Skye .. 0 10 6 Ogmhios. Bha earrannan na h-oigridh gu A. L. Macdonald, Esq., Kilmacolm .. 110 sonraichte togarrach agus bha moran cloinne NeilKilt Orr,Society, 7 Osborne per M. Terrace,McIntosh Edinburgh .. .. 3110 3 0 ’s an lathair. Miss J. F. Grant, 4 Royal Circus, Tha taing a’ Chomuinn acasan a tha ag Edinburgh 10 0 giulan nam Modan so air an aghaidh gach T. Grant, Esq., Craigmhor Hotel, Newton- bliadhna. Tha iad a’ deanamh seirbhis mhaith Invergordenmore Branch An Comunn, per 110 ’nan ionadan fa leth agus ag cur ri luach na W. Ross 2 0 0 canain am measg am muinntir fein. Lady Grant, Logie House, Dunphail .. 110 Chriochnaich a’ Mhgn. Me Tile Mhartainn DornochMrs. MacIntyre, Branch, Cruachan, An Comunn, Portree per M... 10 0 an seisean an He agus tha Mgr. Iain Maclomhar Macdonald 2 12 0 a’ saothrachadh an Ard nam Murchan. Miss PortreeA. Macdonald, Kilvaxter, Kilmuir, 0 10 0 - <> Mrs. MacNaughton, Ardachearanbeg, ■ NurseGlendaruel, Sutherland, Argyll Nurses’ .. ..Cottage, .. 2 2 0 BRANCH REPORT. CollectingLentran Card,.. per.. Miss ..J. G. Campbell.. .. 050 Elgin.—A highly successful season was brought Schoolhouse, Cullipool, by Oban .. 0 5 0 to a close on 31st March with the last of a series of £380 19 9 attractedCeilidhs held increasingly in the Grand crowded Hotel, attendances. Elgin, which Misshave An t-Iuchar, 1936. AN GAIDHEAL. 157 EAST SUTHERLAND MOD. DAILRIADA MOD. The fourth Provincial Mod for this area was The fifteenth Mid, Argyll Provincial Mod held at Brora on 5th June. Melvich was included was held at Lochgilphead on 8th and 10th for the first time. The entries were highly June. There was a gratifying increase in the satisfactory and the high standard attained by entries this year and the Standard was very competitors was commented on by the satisfactory. Rev. Angus MacYicar, M.A., adjudicators. Sir Alfred N. MacAulay presided Southend presided over the Junior Concert, over the closing concert, and Mrs. Gilmour, and the Lady Elspeth Campbell over the Rosehall, presented the prizes. Senior Concert. In addition to the prize winners, Miss Margaret Duncan, and Mr. Donald MacYicar The adjudicators were:—Rev. Dugald helped to sustain high class programmes. Carmichael, M.A., Reay; Rev. Malcolm The adjudicators on this occasion were :— MacLean, M.A., Conon; John Maclver, Rev. George Mackenzie, B.D., Greenock; F.E.I.S., and Donald MacPhail for Gaelic, and Rev. Angus J. MacVicar, M.A., Southend, Lewis J. Owen, L.R.A.M., and J. L. Neil, Mr. J. Nicolson, M.A., Glasgow, for Gaelic. F.E.I.S., for music. Mr. Gilbert Esplin, Glasgow, for vocal music. The following is a list of the first-prize Mr. Angus McMillan, Meall Mor, for instrumental winners :— music. Mr. Michael Noble of Ardkinglas for Junior Section. dancing; and Mr. Colin Sinclair, M.A., Ph.D., Literature.—Translation of a Gaelic Passage into F.R.I.B.A., for Celtic art. Delivery.—ReadingEnglish—1, Wm. Mackenzie, piece of poetry—1,S.T.S., Golspie. Margaret Oral A. The following is a list of the first-prize Mackay, Melvich. Reading at sight piece of prose— winners:— Junior Section. MacLean,Wm. Mackenzie. S.T.S., Golspie.Reciting fromGaelic memory—1, conversation—1, Peter Literature (under 16)—Letter.—1, Neilina Me Vicar* (childrenPeter MacLean. under Repeating12)—1, Lindsay psalm andMackay, Lord’s PrayerEmbo. TranslationH.G. School. into English—1,Dictation—1, Alison Gilleasbuig Ross. Translation Cameron* Repeating1, Bessie Mackay.psalm and Lord’s Prayer (girls under 12)— intoLiterature Gaelic—1, Section—(girls) Gilleasbuig Alison Cameron. Ross, 361Most out points of 400 in ; Vocal Music.—Solo singing (girls under 11)—1 (boys) Gilleasbuig Cameron, 360 out of 400. Collection Jessie A. Grant, Embo. Boys (under 11)—1, Lindsay ofOral Wild Delivery Flowers—1, (under Alison Ross,14)—Reading 110 correctly poetry—1, named ; Ross,Mackay, Embo. Embo. Boys Girls (over (over 11 11and and under under 16)—1, 16)—1, Edward Sarah Alasdair McLachlan, Tayvallich. Reading (prose)— A. MacRae, Brora. —1,MaeArJiur. Alasdair MostMcLachlan. points inReciting Oral Delivery poetry—1, (under Alastair 14)— land,Duet Golspie. Singing.—1, Jean Mackay and Bettie Suther- (equal);(boys) Alasdair (girls) MaryMcLachlan McNicol. and OralAlastair Delivery MacArthur (under Choral Singing.—1, Melvich Junior Choir. H.16)—-Reading unfamiliar prose—1 Johan Livingstone, G. School. Reciting poetry (prescribed)—1, Julia Puirt-a-Beul—1, Helmsdale H.G. School Choir. Sinclair, H.G. School. Reciting poetry—1, Johan Senior Section. Livingstone. Sgeulachd—1, Alison Ross. Acted Conversation—1,Dialogue—1, Alison Johan Ross Livingstone. and Iseabal Most pointsCameron. in PlaceLiterature.—Gaelic names—Jessie poem—H.MacDonald, M. CheadleMacRae, House,Lairg* Oral Delivery (under 16)—(girls) Johan Livingstone Dornoch. (boys)Vocal Tom Music McGilp. (under 16).—Solo Singing (girls)—1, Halladale.Oral Delivery.—Reading Recitation—Mrs. at sight—1,J. Mackay, D. Mackay,Oman’s Jean McCallum, Lochgilphead. Solo Singing (boys)— House, Golspie. Family Gaelic conversation—Mrs. (boysI, Donald and girls)—1, McLachlan, Donald Lochgilphead. McLachlan. GoldSolo PendantSinging Roderick1, Peter MacLean, Mackay and S.T.S., family, Golspie. Melvich. Bible reading— for highest aggregate in singing—Donald McLachlan, Vocal Music.—Solo (female voices)—1, Chrissie Tayvallich.Vocal Music (underSolo Singing12)—-Solo (confined Singing—1, to Harryformer Fyffe, first H.MacLaren, MacPherson, Helmsdale. Helmsdale. Solo (male Traditional voices)—1, singing— Kenneth prize winners)—1, Jean MacCallum. Puirt-a-Beul— I, Christopher Campbell. Duet singing of a song— Junior1, Cathie Gaelic Stewart. Choir. Unison Singing—1, Tayvallich 1,Quartette—1, Christopher Helmsdale Campbell B.and GaelicCatherine folk-songs—1, Moodie. Instrumental Music (under 16).—March on bagpipes (equal) John Mackay, Halladale, and Kenneth H. —1,Donald Donald McLachlan. McLachlan. March Strathspeyon chanter—1, and Reel—1,Duncan MacPherson,1, Christopher Helmsdale. Campbell. SoloChoral singing—Puirt-a-Beul— singing—1, Brora Cameron, Minard. March, Strathspey and Reel on the Senior Choir. —1,pianoforte—(Juniors) Miss Nellie McLullich, 1, Molly Lochgilphead. Campbell; (Seniors) HighInstrumental Street, Dornoch. Music.—Violin Pianoforte (open)—Duncan (open)—1, BuntyKerr, Bruce,Dancing Lochgilphead. (under 16).—^Highland Sword Dance—1, Fling—1, Jessie Bruce.Jessie Fraser,Girl Guides Beachview, and BoyGolspie. Scouts—1, Pianoforte—Confined (equal) Christine to DanceReel of and Four—-1, Reel of Jessie Four Bruce.(Gold MedalHighland presented Fling, by Sword Mrs. MacLeod,Johnstone, PitgrudyPitgrudy House, House, Dornoch. Dornoch, and Andrew Graham-Campbell,stone. Country Dances—1, Yr. of Shirvan)—1, Team II. Johan Living- 158 AN GAIDHEAL An t-Iuchar, 1936. Literature.—Letter—1, Miss Cathie Martin, Loch- (female)—1, Miss Isobel Stewart. Solos (male)—1, gilphead. OralTranslation—1, Delivery—Reading—1, Miss Jean Ross,Mr. DuncanLoch- bell,Duncan Luing. Cameron, Puirt-a-Beul—1, Oban. Solos Capt. (open)—1, Macdonald, Neil Lismore. Camp- Sgeulachd—1.Ferguson. Recitation—-1, Mr. John N.Mr. McKay, Iain McLullich.Inveraray. Duets—1,Easdale. Misses M. Campbell and May MacIntyre, Ardrishaig.Dialogue—1, Mrs. C. Bruce and Mrs. C. McIntyre, 1, ChoralTaynuilt. Singing—1, Taynuilt. Lorn and Mull Shield—- MissVocal Nellie Music.—Solo McLullich, SingingLochgilphead. (Female Solo Voices)—1, Singing Solo(Male Singing Voices)—1, (confined Mr. to J.boys Barriskell, and girls Lochgilphead. over 16 and INVERNESS NATIONAL MOD, 1936. Singing,under 18 yearsprescribed of age)—1, (Male Miss and Nellie Female McLullich. Voices)—1, Solo LIST OF HOTELS IN INVERNESS Mr. Alasdair Carmichael. Puirt-a-Beul (Male and offering Female Voices)—1, Mrs. Campbell. Oran Mor (Male Accommodation for Mod Visitors. andGold FemalePendant Voices)—!,for competitor Mr. securingAlasdair highest Carmichael. aggre- gateDuets—1, of marks Mrs. inCrawford singing—Mr. and Miss Alasdair Susan MacAllister,Carmichael. County7/-; Hotel,per day, Bridge 9/-. Street.—Bed and breakfast, Lochgilphead. Quartettes—1, The Dalriada Quartette. Royallunch, Hotel.—Bed 2/6 to 4/-; and dinner, breakfast, 3/6 to 10/- 6/-. to 12/-; headWaulking Team. Song in traditional manner—1, Lochgilp- Caledonian Hotel.—Bed and Breakfast, 8/-; Celtic Art.—Design for poster—1, Mr. Niven lunch, 3/-; dinner, 5/-. Crawford, Minard. CentralBed andTemperance breakfast, Hotel,6/6; per Academy day. 10/6. Street.— Watt’s Temperance Hotel, 25 Bridge Street.—Bed breakfast,and breakfast, 8/-. 5/6; high tea, supper, bed and LORN & MULL PROVINCIAL MOD. Bruarand Private Breakfast, Hotel, 8/6; Oldper Edinburghday, 9/-. Road.—Bed This Mod was held at Oban on 11th June, StrathnessStation Hotel.—Bed Hotel, 4 andArdross breakfast, Terrace.—Bed 8/6. and and although there was a slight falling off in breakfast, 7/-; per day, 10/6. the number of entries the standard was very Windsor Hotel, Ness Bank.—Bed and breakfast, high, and the public attendance during the 6/6; per day, 10/-. session was very satisfactory. Col. MacDougall Imperial14/6. Hotel.—Bed and breakfast, 8/6; per day, of MacDougall presided over the evening Queensgate Hotel.—High tea or supper, bed and concert, and Mrs. MacDougall of MacDougall breakfast, 10/-. presented the prizes. Hotelfast, Rossal, 10/-; Islandper day, Bank 18/-. Road.—Bed and break- The adjudicators were : — Gaelic — Rev. Waverley Hotel. — Bed and breakfast, 7/6; Alex. MacDonald, Ardchattan; Rev. John lunch, 2/-to 3/-; high tea, 3/-; dinner, 4/-. MacPherson, M.A., Taynuilt; Mrs. MacGregor, MacDougall’sStreet.—Bed Temperanceand breakfast, Hotel, 6/-; high39 tea,Church bed, Oban; G. Marjoribanks, Sonachan; Neil and breakfast, 8/-. Shaw, An Comunn, and Donald Thomson, Columba Hotel.—Bed and breakfast for members of M.A., Oban. Music—Martin Hobkirk, Hon. visitors,choirs, 6/-;bed andper breakfast, day, 10/-. 6/6; perFor day, outside 11/-. A.R.C.M., Edinburgh. PalaceBught Hotel.—Bed andand breakfast,breakfast, 6/6;10/6. lunch, 3/-; The following is a list of the first-prize Alberttea, Hotel.—Bed1/6; dinner, 5/-;and breakfast,supper, 3/-. 7/-; high tea, winners:— Junior Section. bed, and breakfast, 10/-; lunch, 3/-. Translating Poetry (under 16 years)—1, Flora Ben viewand breakfast, Hotel, Church7/6; lunch, Street.—High 2/6; full boardtea, bed, for Campbell,1, Flora Campbell, Oban. Gaelic-English Oban. Translation and English-Gaelic— (learners under week, £2 10/-. 14)—1, Isabel Macphail, Oban. Translation (pupils 1st Northernday, 11/-. Hotel.—Bed and breakfast, 6/-; per yearOban. post-qualifyingReading (with expression)—1,classes)—1, Mary Catherine MacArthur, Black, Glen Mhor Private Hotel, Ness Bank.—Bedroom, Lochnell. Reading Prose—1, Cathie MacColl, Oban. Breakfast,single, 5/- 2/6;per lunch,day; double,2/6; dinner, 10/- 3/6;per day.per ReadingReciting—1, at Minniesight—1, Stewart. Charles McCormick, Oban. day, 12/6. Solos (boys and girls)—1, Mary Black, Oban. Solos Glenmoristonand breakfast, Private 7/6; Hotel,lunch, 2/6;Ness dinner,Bank.—Bed 3/6. (girls)—1,12)—1, Christina Mary Black. MacNaughton, Solos (boys Oban. and Solosgirls (boys)under Ballifeary House.—Bed and breakfast, 5/6; per —1, David D. MacQueen, Easdale. Unison Singing— Reayday, House, 8/6. Old Edinburgh Road.—£4 10/- per Oban High School. Choral Singing—Oban High School. Mackenzie’sweek. Temperance Hotel, 83 Church Street. Senior Section. CommercialBed and breakfast,Hotel, Church 6/6; perStreet.—Supper, day, 10/-. bed, Reciting—1,Reading Prose Hugh at Sight—1,Lament, IainPennyghael. MacDuffie, Oban.Solos and breakfast, 10/-; per day, 12/6.

TOLD IN FURTHEST Printing HEBRIDES True Stories of Second-sight given the Has become one of the modern Author First-hand. essentials of business and social life, and it is recognised as the By F. ROBERTSON CAMERON. best method of ensuring success Introduction by in almost any enterprise. More- Sheriff J. MacMaster Campbell, c.b.e. over, unlike its publicity con- 2/6 net. temporaries, it is within the Mrs. Cameron, who knows the Islands reach of everyone, and can be well, has been privileged during her utilised to one’s own particular journeyings there to make many friends. She relates the stories as they were requirements. For your future given her, and has managed to keep Printing needs, our experience both the spirit and the idiomatic charm and plant are at your service. of the Gaelic in the telling. A ’phone or postal message will The book is not only a collection of bring our representative to any very interesting tales, but it is a valuable contribution to the literature address in town for instructions. of the Highlands. ARCHD. SINCLAIR From all Booksellers. Celtic Press, 27aCadogan Street, ENEAS MACKAY GLASGOW, Tel. No. 2626 Cent. 44 CRAIGS - - STIRLING

THE CLARSACH OB. CALEDONIAN HARP J. W. BRIGGS Violin Maker 8 Cambridge Street, Glasgow MAKER OF “DALRIADA” and “OSSIAN” CLARSACHS These Clarsachs are made entirely by Mosthand inof ourthe own leading workshop players in Glasgow.of this expresseddelightful theirScottish appreciation instrument of the beautyhave MACKAY’S revivalof tone ofof thethose Clarsach already has supplied. given greatThe PALACE HOTEL pleasure to all lovers of the traditional PRINCES STREET, EDINBURGH Highland music. • Hot and Cold Water In All Bedrooms. Prices and particulars on application to • OverlookingOpposite Edinburgh Princes Castle.Street Gardens. above address. • TwoBed andMinutes Breakfast from fromRailway 8/6. Stations. EDITOR.—Rev.communications NEIL should ROSS, be addressed; G.B.E., business D.Litt., and D.D., other The communications Manse, Laggan, to 131 Kingussie,West Regent to Street, whom Glasgow. all literary Telephone.—Douglas 1433. Leabhar XXXI. J An Lunas dal, IQ36. [Earrann 11 GRAIN GNIOMHA. gu robh am fearann ’g a aiteach gu farsuinn. Mar sin bha spreidh phailt ’g am Anns an naodhamh linn deug dh’eirich beathachadh troimh an gheamhradh; ach beachd mearachdach a thaobh nadur a’ aig deireadh an earraich dh’fheumte an Ghaidheil. Tha coigrich a’ creidsinn gu crodh-laoigh le an cuid ail iomain do ’n bheil sinne mar shluagh de nadur muladach. t-sliabh fada o’n bhaile, far am faigheadh Ach mar dhearbhadh gu bheil am beachd iad suit is neart le feur an t-samhraidh. sin cearr, faodar a radh gu robh ar sinnsir Bhiodh bothagan na h-airidh de cheapan a’ seinn aig an obair Ikitheil. Tha sin a’ rbisg, agus air an tughadh le muran is nochdadh cho deidheil ’s a bha iad, air cebl. luachair. Bhiodh na taighean beaga so mar Gheibhear seann brain a b’abhaist do na bu trice an lagan fasgach laimh ri sruthan Gaidheil a bhi a’ gabhail an uair a bhiodh uisge. Bhiodh sqm cloiche ri bruaich an iad ri saothar no ri gniomh. Bha an obair uillt, agus an sin bhiodh teine ’g a charadh, na b’fhurasda, agus an t-uallach na gealbhan suilbhearra, gu bruich a’ bhldh. b’eutruime mar bha sin ’g a chomlachadh le Bu chleachdadh do shean is 6g dol do ’n ceol. Tuigear uaith so gu robh c&il a’ airidh fad thrl miosan, eadhon gu toiseach chiuil anabarrach dliith do chridhe ar an fhoghar. Bu bhiadh air an airidh aran n-athraichean; agus ged tha na ceudan coirce is e6ma; iasg is fe6il is uighean. Ach bliadhna bho rinneadh na seann luinneagan b’e toradh na h-airidh fhein am biadh so, tha e soilleir nach robh ar sluagh cho sonraichte — bainne is uachdar is miug; borb idir, ’s a tha cuid an duil. Tha alt is slaman is 1m, gruth is c&ise. loinn nan luinneag air leth gleusda, a’ * * * taisbeanadh gu robh oilein a’ chiuil aig Ire Thoir fainear obair-latha na h-airidh. B’e aird anns an t-seann aimsir. ceud churam a’ bhuachaille, cho luath ’s a * * * ghoireadh an smehrach, na h-uain 6ga a Is iomadh linn bho thoisich cleachdadh chur mu sgaoil as a’ mhainnir, na minn a na h-airidh am measg ar sinnsir. Mu’n do thoirt a mach as a’ chr6, agus na laqigh theann ar muinntir ri dol gu Galldachd a as a’ bhuaile. Chruinnichidh na h-6ganaich chosnadh an loin b’abhaist dhaibh an an crodh bainne, agus chlteadh banarach le teachd an tir a chothachadh ’nan duthaich cuman a’ bleodhainn, no a’ leigeil nam b6, fein. Bha iad an crochadh air toradh an agus a’ seinn nan 6ran. Far am biodh an fhearainn agus na mara. Is llonmhor gleann crodh-laoigh lionmhor bhiodh cuinneag is fasail an diugh anns a bheil iomairean fo cudainn l&n de bhainne blath fo chrbic. fhraoch is raineach, a tha a’ togail fianuis B-achadh imideal craicinn gu teann mu 162 AN GAIDHEAL. An Lunasdal, 1936. bheul gach soithich gus a ghiulan do’n NATURE’S GIFT. airidh. Shuidhicheadh a bhanarach am bainne blath am miasan staoine fiodha; By the Editor. agus air an ath latha thogadh i an t-uachdar Scenic beauty is Nature’s own gift to the bharr a bhainne. Dhoirteadh iad an Highlands of Scotland. There are two t-uachdar am muidhe no crannachan. sides to this beauty. There is the side Chuireadh oganaich an lamh ’s an lonaid which is emotional, and appeals to poetic gus an ce a mhaistreadh, agus bu chubhraidh taste — the side that has for centuries an t-im ur an am a bhi ’g a nigheadh am been the theme of bards, the ample fior uisge. fountain of song, the lure that ever draws * * * the wandering Gael to the hills of home. But there is also another side to this A thuilleadh air beo-shlainte bha an beauty. I must draw a sudden contrast, abhaist so piiseil air doighean eile. Bha and make a cold-blooded remark. I declare cruadal is fallaineachd anns an oigridh le my belief that in these days of stress and bhi a ghnath anns an adhar fhosgailte, agus economic decline, the natural beauty of the a’ cadal air a’ bhlkr a muigh. Bha Highlands could be made a source of cairdeas is caoibhneas aca ann an co- material profit. I know the traditional chomunn sunndach. Mar chomharradh gu prejudice of our folk; how many a robh doigh bheatha nan aireach gun fhuath conservative Gael would scorn to associate chan eil againn ach smaoineachadh air na the romantic charm of his country with such h-6rain a bhuineas do ’n airidh. Tha moran a sordid thing as money and material de na luinneagan sin a’ nochdadh suairceis benefit. is baigh. Bhiodh bganaich is maighdeanan It is surely evident that we have got to a’ cur eolas air a ch&le mar bu dual. Tha that stage when we must ask a practical na seann duanagan a’ toirt dealbh eagnuidh question — what can be done to arrest in air nbs na linn a dh’fhalbh. Ged chaidh some measure the backward movement, foghlum Gallda am farsuinneachd ann ar the decline and desolation that are so clear measg is ann a chaidh am foghlum on every hand ? The Highland Development Gaidhealach air ais. Chan eil ar muinntir League, a non-sectarian body which an diugh nas modhaile no nas fallaine na includes persons of different political views, bha ar sinnsir a thug trl miqsan de ’n is trying to do something towards the bhliadhna air an airidh anns na laithean sona stopping of that waning t-endency in so samhraidh. many things that concern the well-being of * * * the Highlands. Greatly as it is to be Bha na Gaidheil an earbsa ri obair an desired, the apportioning of land and lamh fhein mar an ceudna airson aodaich, the utilisation of its fruit, is a long process. eadar anart linn is chib is bhreacan. These things will take some time to Dh’fheumte a’ chloimh a dhath air tixs le materialise. But the scenic beauty of the dathan nadurra bho iomadh lus nach eil Highlands is ever present. It is all there, iiine againn aig an am gus an aireamh. Is ready to be availed of. The proper minic a chualas fuaim na cuibhle-sniamha husbanding of that beauty can be made as a’ measgachadh le fonn brain. An cuala profitable at least as the exploitation of our sibh riamh an sean fhacal “Chan e sin tlkm lakes and streams for water-power. When a tha air mo chuigeil.” Tha. sin a’ our civilised nation shall have reached the ciallachadh gur ann a tha m’ aire air conception of a National Park, where can gnothach eile gu sonraichte. Tha a’ chuigeal we look for finer territory than this land, so nas sine na a’ chuibheal. Is e so dealbh richly endowed with picturesque beauty. na cuigeil, slat chaol mu thri traighean air With a more worthy estimate of the require- faid. Tha tlkm cloimhe ’g a cheangal ments of public health, and the need for air bharr na slaite. Chuireadh a bhean restoring the jaded energies of the urban chalanais a’ chuigeal fo a h-achlais chll agus population, the recuperative virtue of the ghabhadh i fearsaid ’n a laimh dheis. pure Highland air will be more fully realised. Chuireadh i an fhearsaid mu’n cuairt le It was not in the twentieth century that gailleag de a meoirean, agus an sin leis an da Highland lochs were first used for practical laimh, bhiathadh i an fhearsaid le snath o’n ends. Well over a century ago, the con- tlkm. Agus bhiodh duanag ’g a seinn aig struction of the Caledonian Canal was a’ cheart am. Bha snkth na cuigeil grinn, simplified by the natural position of the teann, agus feumail airsqn anart linn no three lakes, which extend in a straight line breacan caol. along the Great Glen. The natural beauty All Lunasdal, 1936. AN GAIDHEAL. 163 of these lakes has not been marred by the hundred and forty-five miles of road, and locks which join them together, or by the several hundreds of bridges, of which not a vessels which sail on their waters. But in few are still in use. Towards the close of recent years industrial companies have cast the eighteenth century, a considerable share their eyes on some lochs that are found at of the money derived from estates that were a high elevation. Here is indeed “white forfeit after the Forty-five, was devoted to coal, ’’ to be used for generating power. We the further construction of roads. Telford could quote a case where the local benefit accordingly made nine hundred and twenty is negligible, while the harm to scenery is miles of road and twelve hundred bridges permanent. Who is going to reap the in the Highlands. And the making of roads benefit of these colossal schemes? There is still going on. Some of the loveliest are two points on which our County scenery in the Highlands is being yearly Councils must be satisfied, and these are: made accessible by new roads. Take a place that if the water power of our Highland area like Glenaffric, a paradise where the rowan is to be appropriated for industrial ends, berry rims riot by many a swirling pool. It the Councils shall make sure that the area is only recently that Glenaffric has been shall reap a reasonable benefit; and, discovered, so to speak. The traveller may further, that if the lochs are to be interfered now pass in comfort through gloomy with in the interest of any factory, the Glencoe; and ere long he may be able to Councils shall be satisfied that the natural cross in less than two hours from romantic beauty of the lochs is conserved. Badenoch through lonely Glenfeshie and the The native trees of the Highlands grow Cairngorms to the wilds of Braemar. So wild in glens and sheltered places, and even the making of new roads is in a way the on the face of rocks, where one might least making of the Highlands. expect a tree to grow. The abundance of Of late years much has been said and done birch and mountain ash, of hazel and regarding the “ Come to Scotland ’’ move- willow, lend a sense of sylvan profusion to ment. A society of those interested in many a picturesque valley. But there is popularising the Highlands is urgently also a considerable amount of wood that has required. A strong society of that kind been planted by hand. Where deep soil has could do a great deal to advertise truthfully been collected by rain into the hollows, and and intelligently the real charms of conditions are good as regards moisture and Gaeldom. It could arrange, for example, light, several types of imported trees have that beauty spots could be furnished with grown to unexpected dimensions. Varie- paths and rails. Many a verdant gorge and gated belts of forest in the glens, and choice deep ravine is never admired just because trees in policies and private grounds have the brinks and ledges are not made safe for enhanced the charm of the countryside. the spectator. And if the Highlands are During the war, large tracts of such woods ever to be an area for health and holiday, had unhappily to be cut down. The bare there must be co-ordination of the tourist slopes now detract from: the good appearance traffic. Let not the hasty reader imagine of the land. Here there is need tp push that we contend that to be a mere play- on with afforestation. These spots were ground is all that the Highlands are good shorn of their beauty for the country’s sake; for. Let our logic be clear. That the land and it is only fair that the country should in the Highlands may be more fully utilised now enable them to regain their former for cultivation than it is, I do not for a amenity. The restoration of rural areas is moment question. But I contend that in a thing of national importance. addition to cultivation, the Highlands can Till the beginning of the eighteenth also be utilised as a glorious and healthy century, the remoteness of the Highlands playground for our friends in the cities of was aggravated by the lack of roads. The the kingdom. The matter of transport by country was accordingly hindered by the road and rail must be thoroughly organised. disadvantage of isolation. Travel and Punctuality and efficiency must be aimed transport were difficult. Law and order at. The tariff of hotels and boarding-houses were impeded. Some means must be found should be fixed on equitable lines by the whereby the King’s soldiers could more leaders of the tourist industry. The art of quickly suppress any sign of disaffection. catering for the holiday-maker has been The work of constructing roads was highly developed on the Continent. Our entrusted to General Wade in 1728; and in promoters might do worse than borrow a leaf the course of a few years he made two from the book of Continental experts. 164 AN GAIDHEAL. An Lunasdai, 1936. BUAIDH NA MARA AIR A’ A rithist seall air farsuingeachd a’ chuain, seall air na caoil, na gebdhachan, na sgeirean, GHAIDHEAL. co air uachdar na talmhainn nach biodh ’n a thosd air dha sealltuinn air maise agus fior- Le Calum Iain N. Macleoid. ailleachd obair naduir—cuan nan garbh-thonn (Ceud duais, Mod an Obain, 1934.) air a chumadh le cumhachd Dhe nan Dul. Am beachd nan Gaidheal bu bheb-chreutair an cuan agus bha iad ag radh nach robh creutair “ An am dhomli bhi suaint’ beb air uachdar an domhain nach robh a leth- Am fuachd ’s an cadal a’ bhais bhreac an uchd uamhalta an aigein, mar a Mo leabaidh dean suas tha an seanfhacal ag radh :—“ Chan ’eil beb Ri fuainn na h-ataireachd aird.” air uachdar fuinn gun a mhac-samhuil an cois Nach iongantach a’ bhuaidh a bh’ aig a’ an tuinn.” Mar sin bha taobh aig na Gaidheil mbuir air aigne Dhomhnuill Mhic lombair an ris a’ mhuir :— nair a cbuir e ri cbeile na facail sin. Dh’ fbag “ Tha an cuan domh-sa mar fbear-eolais, am bard a dhachaidb an uair a bha e gle 6g Tighinn am chbmhdhail air an traigh ; agus an deidb dba a bbi dluth air da fhichead Piamh a’ ghaire air aodann preasach, bliadhna air falbb thainig e air ais gu baile bige. ’S a thuinn bheaga cur orm failt.’ ” Chunnaic e atharrachadh mor, bha a dhachaidh fbein fas, cha robb air sgeul ach na tobhtaichean, Acb ged a bha na Gaidheil a’ tagairt cairdeis ach, bha an ataireachd bbuan fhathast “a’ ris a’ mhuir na creid nach robh fios aca air sluaisreadb gaineamh na traghad,” bha na duatnarachd an taibh. Is ainneamh a db’ tonnan naibhreach ’g an cosg fein ris an traigh fhagadh iad ealadh gun a dhol an ceann facal direach mar a chunnaic e iad o shean. Bha seirm urnuigh no rann no dha a ghabhail de na mara riamh an cluasan a’ bhaird ged a bheannachadh cuain shiubhail e cian fada, bha eigh agus taladh “ Seun agus saor agus naomhaich sinne, a’ chuain ’n a fhuil agus an uair a sheall Bi-sa High nan Dul, air ar stiuir ’na d’shuidhe, e thairis air aghaidh na fairge ’n a shean ’S trebirich an sitli sinn gu ceann-crich’ ar aois thug e samhchair d’ a chridhe, chan n-uidhe.” fhaigheadh e aite na b’ fhearr air son Is iomadh uair a rinn na daoine treuna sin cadal seimh na h-uaighe na traigh mhor urnuigh an cois na mara agus na tonnan gaireach Uige. Chan ’eil teagamh nach e sebrsa de ’g an cosg fein ris an traigh ; an iarmailt air chianalas a thainig air a’ bhard aig an am so, a cbmhdach le bratach thruim de nebil bhuidhe ach cha mhor nach ’eil mi cinnteach gur e agus a’ ghrian le ceuman mall a’ tearnadh o buainead na mara a V aobhar do ’n bhardachd ghorm astar nan speur. Nach b’ eireachdail so. Chan ’eil teagamh nach eil buaidh mar so an sealladh e; nach miorbhuileach an creideamh aig na beanntan cuideachd, ach tha rud-eigin a bha aig na maraichean sin ann an Dia; nach eadar-dhealaichte aig buaidh na mara a iongantach a’ bhuaidh a bh’aig a’ mhuir air bharrachd air buaidh nam beann. Tha mi a’ inntinn spioradail an duine. Tha e soilleir gu deanamh a nach gur e duatharachd na mara bheil a’ mhuir agus creideamh ann an aobhar na buaidhe so. Ar learn nam bitheadb dluth-chairdeas ri cheile, cha b’urrainn da a sinn a’ faicinn a h-uile ni a tha ag ealadh fo bhi air dbigh eile. thuinn cha bhiodh an gnothach mar so idir ach Cha chualas riamh fhathast iomradh air duine cho fada agus a tha duatharachd ceangailte ri ’sam bith a bha air a bhreith ri taobh na mara rud ’s am bith, theid daoine gu uchd an a bha na bu deidheile air na beanntan na air dichill feuch am faigh iad beagan a mach mu a’ mhuir, ach chuala sinn iomadh uair mu dheidhinn na dibmhaireachd so. Is fhada dheidhinn duine a bha an caidreabh nan cnoc o thbisich ollamhan ainmeil breithneachail ri agus nan gleann a phill a shuil a chaoidh air sgrudadh a dheanamh air nithean diomhair an falbh o na nithean sin agus a chuir roimhe, aigein ach tha fear an deidh fir aca a’ dol air urram a thoirt do’n chuan o sin a mach. na sgeirean; dh’fhairtlich orra a dhol air Tha buaidh araidh aig caochlaidheachd a’ fuaradh na Sgeire Baire. Air an aobhar sin chuain cuideachd air inntinn a’ Ghaidheil. Air chan eil an Salmadair cearr an uair a thuirt uairibh tha an lear an saimh shuain, chan ’eil tonn a’ falpanaich air an traigh ; ach, ann am “ Mar sin an cuan tha farsuing mor, prioba na sula thig dubhradh air an iarmailt, ’S gach ni a shnagas ann, thig an uspag a’ sgumadh nan tonn agus gle Na beathaichean tha beag is mbr, aithghearr bithidh fabhradh de chop geal Gun orra cunntas cheann.” timchioll air an oitir ; co a shaoileadh e ; ach, An Lunasdal, 1936. AN GAIDHEAL. 165 is ann mar sin a bhitheas. Nach eil beatha a stiallan bana mu ghuaillibh Chragaim ; bha agus reis an duine gle cboltach ri caochlaid- a h-uile ni ’n a thosd an uair a phill mi o’n heachd an taibh. Nach iomadh uair a tha sinne traigh; ach a mach o’n la sin fhuair mi eolas air ar tilgeadh air oitir aineoil, aird, chreagaich, ur air a’ mhuir, eolas diomhair nach urrainn agus is iomadjh cruaidh-chas a thig ’n ar car, domh a chur ann an cainnt. Is ann aig an ach an ciar aimsir nan aisling thig samchair cho traigh mu mheadhon-oidhehe a dh’fhairicheas ciuin ri aiteal na maidne, agus cho caoin ri duine agus is docha a chuimhnicheas duine gu balbh dhruchd mhaidne. Chan ’eil iongnadh bheil an leithid de spiorad an lathair ris an ’s am bith ann ged a bhiodh an duine a’ coimhead can iad Dia :— air a’ mhuir mar fhear-eolais. “ 0 ! Thusa a chruthaich an cuan, A rithist bha an Gaidheal a’ cumail a mach ’S a luaisgeas a thonna trom ; gu robh dlon air chor-eigin ceangailte ris an ’S Tu chaisgeas an onfhadh a ris aigean. Tha e air a radh nach fhaigh bron na ’S a nl iad ciuin mar am fonn.” mara a chaoidh furtachd ; ach ma tha beul Tha buaidh aig a’ mhuir cuideachd air a’ aithris fior tha e coltach nach eil na daoine fo Ghaidheal air son gur ann bh’uaithe a tha e thuinn idir cho dona dheth agus a tha sinn a’ a’ faighinn moran de theachd-an-tir; ach tha smaoineachadh. Tha rioghachd agus aite e coltach gu bheil na bataichean sgrlobaidh a’ fasgaidh aca air an son fhein. Nach ’eil an feuchainn ri sin fhein a thoirt air falbh an drasda. t-Athair Urramacti Ailean Mac Dhomhnuill C6-dhiubh, chan ann gun mhodh, gun seadh, nach maireann ag radh anns a’ bhardachd a rinn na Gaidheil o shean an cuid iasgaich ; eireachdail ud, “ Eilean na h-Oige ” : bha eadhon urnuigh no beannachd iasgaich “ Ach ’s e chuir air barrachd lurachd, air a radh mun rachadh iad air sal:— Air gach tulach ’s gleann deth, “ A High nam Feart’s nan neart tha shuas, Dion na tuinne a bhi uime, Do bheannachd iasgaich doirt a nuas ” Cumail muigh na h-anntlachd.” An am na h-airce agus a’ bhais bha na “ Tilgidh mi mo dhubhan slos, Gaidheil gu trie a’ faighinn spionnaidh as ur ’S an ciad iasg a bheir mi nlos, o’ n nahuir. Is ann thairis air lear, fada' am An ainm Chriosda High nan sian, muigh anns an airde an iar a bha Tir Nan Og, Gheibh an dedr’ e mar a mhiann.” agus is ann o’n aite so a thainig an long gheal le Tha e neonach nach robh na baird ainmeil siuil gheala a dh’ aisig na mairbh a null do’n idir air son bardachd a dheanamh air a’ mhuir aros chiataich sin far an robh a h-uile duine mar chuspair. Is ddcha gur e aobhar dha sin cho 6g, iollagach. Is e gle bheag a chunnaic nach eil ann an litreachas na mara ach beul- an long faisg air cladach ; ach tha e coltach aithris agus air ddigh tha e a’ cheart cho math gu robh i ann ceart gu leoir :— nach do ghabh na sar-bhaird gnothuch ri “ Chunnacas barca breid-gheal fo m’ rosg bardachd na mara. Tha bardachd na beinne Mar cheathach air osaig a’ chuain.” air uairibh ro-thorach mar gum b’eadh ; chan Is ann slos do’n traigh a chaidh nigheanag eil ri fhaighinn innte slmplidheachd bardachd na bheag a’ bhroin a nighe ais-leine nam marbh. mara ; agus rud eile, bha baird na mara a’ Is trie a chualas i a’ durdan leatha fhein ann am cur ri cheile ruinn air cuspair a bha gle fhaisg marbhan na h-oidhche, sruth an llonaidh a’ air an cridhe. Cba d’rinn iad-san bardachd lubadh agus a’ sloisreadh mu mhulla-chlachain direach air son na ruinn a thathadh ri cheile a’ chaolaich a’ toirt freagairt do chumha na a reir deilbh air chor-eigin ; bha a leithid de h-ighne. Is ann aig an am so a bu choir bhuaidh aig a’ mhuir air an inntinn agus gu do chreutairean eigire an t-saoghail tadhal robh aca ri tuil-dhorsan an cridheachan air cuan dobhaidh nan tonn beucach. Tha fhosgladh agus gradh na mara a leigeil ma samhehair neonach, ag iathadh timchioll air sgaoil. Ciod e a dh’fhaodadh a bhi cho simplidh a’ chladach mu mheadhon-oidhehe. Tha ris a’ cheathramh a tha so :— cuimhne agam fhein a bhi a’ glanadh bhreac “ Is iomadh latha bha mi ’g iasgach, aon oidhche air mol ri taobh Locha Hog agus Eadar an sgeir is earn na riabhaig, gu dearbh cha teid e as mo chuimhne gu la Traghadh mara is gaoth an iar-dheas, luain. Bha eathar a’ tighinn dachaidh gu port A’ cur siabain as na tuinn.” agus bha na raimh a’ slapraich anns a’ mhuir ; A rithist seall air staid Mhurchaidh Mhoir shaoileadh tu gun robh iad a’ treabhadh linne mac Mhic Mhurchaidh an uair a bha e air falbh airgid leis a h-uile buille. Chaidh an eathar o chaidreabh a’ chuain :— seachad ; chuala mi a’ bhuille mu dheireadh ; “ Tha mise fo ghruaim bha a’ ghealach ag eirigh cul na beinne; ’S gun mi ’n caidreabh a’ chuain ; chunnaic mi ceo an anmoich a’ sgaoileadh ’o Cha chaidil mi uair air choir,” 166 AN GAIDHEAL. An Lunasdal, 1936. Bithidh sinn a’ guidhe o so a mach nacli ud agus nach b’aithne do mhuinntfr an eilein bi buaidh na mara air a’ Ghaidheal a’ dol an na daoine cha robh rian air dol air an toir. lughad ; ach gum bi i a sior-dbol am mothad Bha an t-iarla a’ cumha a nighinn, agus gach la ; nach cuir a’ mbuir lan bacadh ; ach rinn e gearan ris an righ; ach dad cha gun teid an long air fuaradh na sgeire, gun b’urrainn righ no a chomharlaichean a leag i na siuil aig beul a’ bhaigh agus gun ruig dheanamh ach lagh ur a dheachdadh gu feumadh i laimrig an cridhe na traghad. bho sud a mach, gach soitheach-malairt an Alba a h-ainm a bhi gu soilleir air a clhr-beoil. Cha do rinn Murchadh agus an ribhinn <> cheanalta ach posadh gu daingeann le beannachd na cleir an uair a thainig fathunn NIGHEAN IARRLA BHRAID- gun robh larla Bhraid-Albann a’ tairgseadh ALBANN. cuig ceud punnd Sasunnach do neach sam bith a dh’innseadh dha caite an robh a nighean. Sgead aich Murchadh e fhein ’na dheise Ghaid heal- Le Daibhidh Urchadan, A.M. aich agus thog e air gu Caisteal a’ Bhealaich. An uair a rainig e, cha chuireadh e an ceill Mar bu dual do sheoladairean na h-aird an a ghnothach do an dorsair, agus thainig an iar, bha Murchadh Mac Coinnich, an Ullabol, duine mor fhein chun an doruis. “ Ciod e ’na mharaiche cho gleusda is a rug air ailm, do ghnothach riumsa ? ” dh’fheoraich e. is cha robh rudha, 6b no caolas eadar Baile- “ Thainig mi a dh’iarraidh na duaise a gheall feirsd an Eirinn agus caol Lite an Alba air sibh air son sgeul air an nighinn agaibh,” nach robh e mioneolach. Bu e a dhreuchd a fhreagair Murchadh, “ Bheil thu comasach bhi a’ malairt le soitheach eadar a dhachaidh air sin innseadh ? ” thubhairt an t-iarla. “ Is agus bailtean is eileanan na duthcha. Air mi tha,” arsa an t-6ganach, “ agus an uair a turns dhachaidh le luchd de ghoireasan thainig chunntas sibh an t-airgead air mo bhois, innsidh an oidhche an uair a bha an soitheach faisg mi dhuibh am bad anns a bheil i.” Phaigh an air Eilean Luing, agus chur an sgioba rompa duine-uasal gach sgillinn a gheall e, agus an an oidhche chur seachad an Tobair-Dhonn- sin dh’fhaighnich e “ Caite a nis a bheil mo achaidh. nighean ? ” “ Tha i ann an Ullabol an Siorramachd Rois,” arsa Murchadb, “ agus ma An uair a chaidh gabhail aig an t-soithich bheir sibh dhomh cuig ceud punnd eile, cuiridh chaidh na fir air tir air son an aimsir mi ann bhur dorn lamb an fhir a ghoid i.” a chaitheamh gu taitneach, agus is ann a “ Gheibh thu sin cuideachd,” arsa ’n duine fhuair na Braonaich iad fhein aig cuirm mor. An uair a bha am pasgan an sporan bhliadhnail a bha larla Bhraid-Albann, Mhurchaidh, “ Fosglaibh bhur dorn,” thubhairt uachdaran an eilein, a’ toirt do an tuath. A e, agus an uair a rinn an t-iarla sud bhuail reir seann chleachaidh nan Gaidheal chuireadh Mhurchadh a lamh fhein an lamh an iarla. failt is furan air na coigrich. Bha Murchadh “ Sin agaibh an dearbh lamb a ghoid an nighean ’na ghille eireaehdail mar bu dual do fhear de agaibh.” Sheall an t-iarla air a’ ghille bha fhior fhuil Chlann Choinnich. Ann a bbi m’a choinneimh agus fhreagair e, “ Cha chreid conaltradh ris na h-ighnean a bha anns a’ mi nach e gille tapaidh, duineil a tha annad. chomhlan nach ann a thuit Murchadh ann an A bheil thu de theaghlach ainmeil idir ’san gaol air oigh mhaisich, agus cha tug an taobh tuath ? ” “ Tha mi,” arsa Murchadh, ribhinn cluas bhodhar dha’n oganach dheas. “ le cead bhur morachd, de fhior fhuil Clann An uine ghoirid chuir Mhurchadh a’ cheist Choinnich Chinntaile agus Ghearrloch, agus rithe am posad h i e. Dh’aidich i gun robh i chan ’eil na’s fhearr an Alba. “ Foghnaidh lan-deonach ach gum bu nighean an iarla i sin,” fhreagair an t-iarla, “ tha do choltas agus agus nach fhaigheadh i cead a h-athar falbh do chleachdadh a’ taitinn gu math rium, agus leis. is i mo bhaireil gum bi thu ’na do cheile airidh Anns a’ chas seo chuir iad rompa gun teicheadh do mo nighinn. Bheir mi dhuit tochradh i le fear a graidh. Thug Murchadh sanas d’a dligheach. Agus a nis fan air aoigheachd sgioba, agus shnaig iad do’n aon-chraxmaich, maille rium beagan laithean.” An iiine ghoirid agus mun do bhlais an t-eun an t-uisge an la- thog Murchadh air dhachaidb le sporan trom arn-mhaireach cha robh robhas air an t-soithich, is cridhe aotrom. Cbaith e fhein agus nighean an agus bha nighean an uachdarain air chall. Bha iarla am beatha gu sona solasach air cladach amharus air Murchadh, ach a chionn nach robh Loch Bhraoin, agus cha robh iad idir ’nan ainm air soithichean de an t-seorsa an latha coigrich an Caisteal a’ Bhealaich. An Lunasdal, 1936. AN GAIDHEAL. 167 EXECUTIVE COUNCIL. Scheme for the administration of the Highland Trust is approved, and if An Comunn is given The Extraordinary Meeting of the Executive representation on the governing Board, Sir Council was held in Allan Park Lodge, Stirling, Alexander MacEwen be invited to act as An on Friday, 3rd July. The President, Mr. Comunn’s representative. John R. Bannerman occupied the chair and the following members were present :—John M. The minute was adopted on the motion of Bannerman, M.A., B.Sc., Balmaha ; Mrs. M. the Convener, Rev. Malcolm MacLeod, M.A. Barron, Glasgow ; Miss Catriona B. Cameron, Minute of Publication Committee was read. Glasgow; P. Cameron, Abernethy; Miss Regarding the vacancy in the editorship of Campbell of Inverneill, M.B.E., Ardrishaig; the magazine the Committee was authorised Capt. A. R. Campbell, O.B.E., Glasgow; to invite the Rev. Malcolm MacLeod, M.A., Charles Cambpell, M.B.E., Glasgow; Capt. Glasgow, to accept the position. George I. Campbell, Yr. of Succoth; Rev. The minute was adopted on the motion of David Duncan, Musselburgh; Mrs. C. M. Mr. Malcolm MacLeod, Convener. Fisher, Edinburgh; Alexander Fraser, Minute of Propaganda Committee was read. Bishopton ; Niall C. Kennedy, Glasgow ; Miss The Committee recommended that a grant of Lament of Knockdow ; Hugh MacCorquodale, £5 should be made to Mr. Archibald MacLean, Glasgow ; Hector MacDougall, Glasgow ; Mrs. Inshlaggan, to enable him to attend the Summer Mackintosh, Pitlochrie ; A. M. MacLachlainn, School of Music, to be held at Inverness, during Tobermory; Rev. Malcolm MacLeod, M.A., the last fortnight of July, 1936, to study choir Glasgow ; Malcolm MacLeod, Glasgow ; Donald conducting. MacNair, B.Sc., Motherwell; John A. Nicolson, M.A., Glasgow ; Neil Orr, F.E.I.S., The minute was adopted on the motion of the Edinburgh ; Dr. Donald Ross, Lochgilphead ; Convener, Mr. Charles Campbell, M.B.E. Dr. Colin Sinclair, Glasgow ; Donald Thomson, Minute of Art and Industry Committee was M.A., Oban; Miss Millar Weir, Alexandria. read. The Committee expressed their high Attending—Robert Macfarlane, C.A., treasurer ; appreciation of the services rendered by Miss Neil Shaw, General Secretary; Alasdair Mairi MacBride, in preparing the booklet Matheson, assistant to the Secretary, and entitled, Interlacing Celtic Designing in Six Donald Macphail, Northern Organiser. Easy Steps. The syllabus for the Mod of 1937 Minute of previous meeting was read and had been arranged. approved and apologies intimated from several The minute was adopted on the motion of members. Miss Campbell of Inverneill, M.B.E., Convener. The President referred to the honour conferred Minute of Mod and Music Committee was read. on Dr. Neil Ross, Laggan, by the University The approval of the minute was moved by the of Glasgow, and congratulated him on receiving Convener, Mr. Malcolm MacLeod, seconded by the degree of Doctor of Divinity. Mr. Neil Orr. The minute, among other things, Minute of the Finance Conomittee was read. recommended that the request of Mrs. Bain The Committee reported that as a result of the for a further written statement of the explana- very successful Mod held at Edinburgh last tions already given her regarding the disqualifi- year the surplus for the year amounted to cation of her boys in one of the Oral Competitions £840 13/2. On the motion of the Convener, at the last Mod should not be entertained. Mr. Mr. Alexander Fraser, the minute was approved John A. Nicolson moved as an amendment with the exception of the paragraph regarding that the request be granted. Miss Katherine the allocation of the Rural Choir Concert B. Cameron seconded. On a vote being taken, proceeds, and the transference of £50 from the the minute was approved by a large majority. Propaganda Committee to the credit of the Minutes of two meetings of Claim an Fhraoich Magazine account which was referred back Committee were read. The President made to the Committee for further consideration. sympathetic reference to the Convener, Mr. The Treasurer’s Annual Statement and George E. Marjoribanks, who had met with Balance-Sheet were gone over and questions an accident, and expressed the hope that he answered. On the motion of Mr. Alexander would soon be able to resume his activities in Fraser, seconded by Capt. A. R. Campbell, connection with the Comunn na h-Oigridh O.B.E., the Financial Statement and Annual Camp. Reports were unanimously adopted. On the motion of Mr. Malcolm MacLeod, Minute of Education Committee was read. seconded by Mr. Charles Campbell, the minutes The Committee recommended that if the Draft were approved, 168 AN GAIDHEAL. An Lunasdal, 1936. A report by the Advisory Committee was By Mrs. J. R. Colquhoun, Glasgow : “ That adopted on the motion of Mr. Malcolm MacLeod, An Comunn consider the ad visibility of extend- seconded by the Rev. Malcolm MacLeod. ing and increasing the money prizes for choirs It was reported that two meetings of the competing in the Lovat and Tullibardine Shield Special Committee on the teaching of Gaelic Class, and also Ladies’ and Male Voice Choirs.” had been held. By Mr. A. M. MacLachlainn, Tobermory : Copies of the Report of the Committee have “ Gu’n cuirte ris an Riaghailt a bhuineas do been sent to members of Education Committees, dhleasnas Prith-chomhairle an Fhoghluim (35 and copies will be sent to teachers throughout (2), 1911) na facail a leanas—’dealbhaidh i no the Highlands. Deputations have been rannsaichidh i a mach facail is doighean-labhairt appointed to meet with the Scottish Education a chomh-fheagras gu cothromach nosan is Department and also with the Education innleachdan nuadha ; agus foillsichidh i na Committees of Argyll, Inverness, Ross and mho las i o am gu am ann am miosachan a’ Sutherland. Chomuinn, uair ’s a’ bhliadhna air a’ chuid as It is suggested that the Publication Committee lugha.” be asked to appoint a Sub-Committee with a By Mr. Hector MacDougall, Glasgow : view to the compiling of text books for use in Amendment to Rule 49 of the Constitution : Elementary Schools, special regard being had “ The Mod shall be held every year at such to the material produced in Wales and Ireland, place as may be determined two years in and that teachers be co-opted to this Sub- advance at each Annual Meeting of An Comunn, Committee. held during the year before the Mod. The date Education Committees are to be, asked to to be fixed by the Annual Meeting or remitted make grants towards the cost of sending selected by it to the Executive Council for determina- teachers to Ireland to study the “Direct” tion.” method of teaching a second language, as A vote of thanks to the Chairman brought recommended on the Special Committee’s the meeting to a close. Report. The Report was adopted on the motion of $ Mr. Malcolm MacLeod. Nominations were received for the offices LETTER TO EDITOR. of President, Vice-President, and ten members Sir,—I would feel obliged if any of your of Executive Council. readers could inform me where can I get any Notices of motions for consideration at the information regarding the Drummond Missal Annual General Meeting were received as now in the Morgan Library, New York. follows :— It has been described by a writer who saw it By Alexander MacKechnie, London: “That there as the oldest Scottish Missal in existence An Comunn should investigate the possibility and as having several lines of poetry in Irish of changing An Gaidheal into a weekly illus- written on the vellum. trated paper on the lines of An t-Eireannach or Has the Drummond Missal ever been Y Cymro, entirely in Gaelic, and that the reproduced ?—I am, Yours sincerely, assistance of the Churches, State, and the branches of An Comunn be seriously invoked Alex. Rose. to enable as large a circulation as possible 28 High Street, to be obtained, to enable the paper to be Nairn, KM July, 1936. entirely self supporting.” By the Glasgow Gaelic Musical Association : That to Rule 12 as it now stands be added— “ This representative shall have two votes TEACHING OF GAELIC IN SCHOOLS. at the Annual General Meeting, one as the Deputations representing An Comunn Society representative and one as an individual.” have met with the Education Committees By The Glasgow Gaelic Musical Association : of Inverness and Ross. The deputations “ That choirs competing at National Mods were cordially received, and were listened shall be granted, if they so desire, a percentage to courteously and sympathetically. It is of the expense incurred.” understood that in each case a Sub- By Mrs. J. R. Colquhoun, Glasgow : “That Committee was appointed to consider and An Comunn refund 15 per cent of the expenses report on the representations made. The of all choirs competing in the Lovat and Tulli- Committees of Argyll and Sutherland will bardine Shield Class.” be interviewed shortly. An Lunasdal, 1936. AN GAIDHEAL. 169 SEANACHAS MU CHOMUNN NA beatha nas sona agus nas laine d’a chionn.” H OIGRIDH. Nach gasda a leithid de chumhnant a bhi eadarainn ? Le Seoras E. Marjoribanes. Innsidh mi nis ciamar a rinn sinn tdiseachadh air a’ chumhnant sin, obair is fearas-chuideachd Air a chraobh-sgaoileadli air an ] 5mh la de’n air feadh a cheile. Tha sinn ag cur inbhe luchar, 1936, a Glaschn. “ Gaidheal ” air gach Ball de Chomunn na h-Oigridh air thoiseach. Bithidh sinn ’g a A mhuinntir choir na Gaidhealtachd. bhrosnachadh gus na paipearan-ceasnachaidh Leugh sibh gun teagamb iomradh anns na Gaidhlig a sheasamh troimh am faigh e paipearan-naigheachd air Comunn na h-Oigndh ardachadh inbhe ’na Chomunn—Lan-Ghaidheal acb math dh’fhaoidte gu’m bu mhath leibh agus Sar-Ghaidheal. Tha h-uile Ceann-Feachd, beagan fhacal a chluinntinn bhuam-sa mu’n cho math ri Ceannard agus Bana-Cheannard Chomunn sm-—ciod a tba ’san t-sealladb againn gach Feachd, a’ faotainn leth-bhreac de ann a bbi steidheachadh a leithid de Cbomunn, mhiosachan a’ Chomuinn Ghaidhealaich a air a’ Ghaidhealtachd, ciamar a tha dol leinn nasgaidh, anns am bheil litir do’n aos og ; agus ’san obair agus ciod an dochas a tb’againn mu tha sinn ’gam brosnachadh gu bhi leughadh dheidhinn fas is cinneas Comunn na b-Oigridh eachdraidh Comunn na h-Oigridh mar sin o anns na laithean a tba ri teachd. Tha mi mhios gu mios. Tha e mar fhiachaibh air saoilsinn gur b-i an oidbche an nochd am air leth Comunn na h-Oigridh an cuid a gabhail ann an freagarrach air son sgeul ar Comuinn innseadh co-fharpuisean nam Mod an Duthchail cho math do’n Ghaidhealtachd, a chionn gum bbeil ceud ris a’ Mhod chinneadail, agus tha sinn ag cur Champa bliadhnail Comunn na h-Oigridh a’ romhainn gum bi co-fharpuisean sonruichte toiseachadb am maireach fein an Sonachan, air son Comunn na h-Oigridh aig na Modan Earraghaidheal. sin. Air a’ Gheamhradh so chaidh, chuir sinn Chan eil da bhliadhna buileach o thoisich am mach leabhar de “ Chleasan Gaidhealach ” sinn air a’ Chomunn so a chur air bonn, agus cho math ri dealbh-chluich no dha, agus is mu’n am so tha da Fheachd deug’s trl fichead taitneach ri radh gu’n do chum iomadh Feachd againn agus aireamh de chloinn a tha streap oidhche ceilidh le dealbh-chluich Gaidhlig, suas ri da mhile. Ach chan ’eil’s cha bhi sinn a’ tionail mar sin beagan airgid fa chomhair a’ tomhas soirbheachadh Comunn na h-Oigridh gniomhachas na Feachd. aig am ’sam bith a reir aireamh nam Feachd Tha An Comunn Gaidhealach a’ toirt seachad ’s nam Ball a bhios ann. So an aon dearbhadh Caman a nasgaidh do na h-uile Balach a thig ris an gabh sin—ciamar a tha na Buill fa-leth ’na Bhall, agus is gasda learn e bhi agam ri ag coimhlionadh a’ gheallaidh a thug iad innseadh dhuibh gu’m bheil seann chleas nan seachad an am faotainn braiste Comunn na Gaidtieal, lomain, a’ faotainn ’aite dligheach h-Oigridh—Tha mise gealltainn gu’m bi mi fein a rithist an iomadh cearn de’n Ghaidheal- a’m dheagh Ghaidheal (no Bhana-Ghaidheal) tachd air thailleamh Comunn na h-Oigridh. Is cho fad’s is bed mi.” taitneach da rireadh bhi faicinn nan caman Tha fhios agaibh gur h-e An Comunn uair eile anns na sgoilean mar ni cumanta Gaidhealach a tha stiuireadh obair Comunn na nadurrach am beatha na Cloinne. h-Oigridh troimh dheanadachd Comhairle Ann an gniomhachas Comunn na h-Oigridh Clann an Fhraoich, agus da Fhear-dheilbhe a’ chan eil ni as cudthromaiche na na cuirmean- Chomuinn. Is e am Maighstir-sgoile, no a’ cnuic. Bithidh na Feachdan a tha mar astar Bhan-sgoilear, am bithcantas a tha riaghladh cuimseach d’a cheile ag cruinneachadh uair ’s obair na Feachd anns gach aite. Nis, a’ bhliadhna agus ag cur seachad latha fior- dh’fhaodamaid sealltainn car mionaid air a’ Ghaidhealach an cuideachd a cheile le iomain, ghnothuch so bho dha steidh-amhairc-dleasanas cleasachd, piobaireachd, braid-bhrosnachaidh na Cloinne a thaobh obair Comunn na h-Oigridh, agus Tea mhor ’nan cois. Ged nach biodh ann agus dleasanas Clann an Fhraoich a thaobh na ach gu’m faigh na sgoilean eblas air a cheile, cloinne. Cha dean reiteachadh leth-taobhach b’fhiach na cruinneachaidhean sin. Bithidh an gnothuch ’na leithid a dh’obair. Tha sinn air uairean suas ri da cheud cruinn ’san aon mar gum bitheamaid a’ deanamh cumhnant aite, agus theodhaicheadh an cridhe as fuaire leis a’ Chloinn, mar gu’m bitheamaid ag radh bhi faicinn suilbhireachd air gach gnuis, agus riutha. “ Ma thig sibh-se a steach leinn air ag cluinntinn na Gaidhlig coir ’g a spreagadh air taobh na Gaidhlig agus air taobh gach deagh gach taobh. bheus agus cleachdadh tha fuaighte rithe, ni Sin agaibh cuid de ghniomhachas Comunn na sinne na’s urrainn duinn a chum’s gu’m bi bhur h-Oigridh. Air son toiseach-tdiseachaidh, 170 AN GAIDHEAL. An Lunasdal, 1936 aontaichidh sibli-se nach ole an obair a rinneadh. COMUNN NA H-OIGRIDH. Acb chan eil sinn riaraichte fhathast. Tha comh-stri mbor rombainn mu’m bi gnothuichean An am dhomh bhi sgriobhadh na litreach so gach Peacbd air an riaghladh mar is coir, mu’n tha sinn an teas-meadhon Campa nam Balach bi lan cblar-eagair de dh’obair cbo math ri an Sonacban, agus is cinnteach gun gabh sibh fearas-chuideachd air a thoirt fa chomhair na mo lethsgeul ma tha i car mu-laimb an trobh Cloinne agus mar sin prlomh-ruintean Comunn so. Ma tha duine airson fios fhaotainn ciod is na h-Oigridh air an toirt gu lan-thoradh. An ciall do’n fhacal “ dripeil ” faodaidh e a chuid t-urram thar gach neach aig na Maighstirean- a ghabhail an Campa Comunn na h-Oigridh, sgoile agus na Ban-Sgoilearan a rinn obair agus tha mi air mo mhealladh mur faigh e na nan Ceann-Feachd cho dian-thogarrach an tha dhitb air. aghaidh gach doirbheachd. Ach chan ’eil e Is docha nach eil Campa as fearr uidheam an ceart no cothromach a bhi ’g iarraidh orra-san Alba na th’againn an so. Tha pailliun speur- a h-uile ni a dheanamh : feumaidh gach aon ghorm, da-throigh-dheug ceithir-chearnach aig aig a bheil leas na Gaidhealtachd ’na chridhe gacb ceathrar bhalach, agus a leaba “ spring ” tighinn a steach agus cuideachadh leinn gus (thoir dhomh facal Gaidhlig airson sin’s bithidh Comunn na h-Oigridh a dheanamh ’na nl mi buidheach dhiot) aig gach aon dhiubh agus daingeann, soirbheachail air feadh na a shac-connlaich. Tha da phailliun airson Gaidhealtachd. ionnlaid ach fhad ’s a tha’n turadh ann is fearr Sguiridh mi le aon fhacal a radh mu’n oidheirp leinn ionnlad ’san Allt Bhan a tha ruith seachad is mo a rinn sinn fathast, ceud Champa bliadhnail oirnn. Tha talla a’ bhaile—“ Talk Sona Comunn na h-Oigridh, a tha fosgladh, Dia ’na Shonachain ” mar a rinn Iain Og na Brataich thoiseach, an Sonachan am maireach. Tha’n a bhaisteadh—againn mar sheomar-bidh, tigh- Campa air uidheamachadh leis gach fuirneis cheilidh agus aite-fasgaidh ma thig na siantan as fhearr a cheannaicheas airgiod, agus le garbh oirnn. sgioba thaghte de Chinn-Feachd agus luchd- Chan iarrainn sgioba a b’fhearr na th’againn cuideachaidh eile. Nach ’eil Domhnull Mac de luchd-cuideachaidh anns a’ Champa so. Phail, fear-deilbhe an Taoibh Tuath, air ceann Tha Domhnull MacPhail ’na Cheannard oirnn, a’ ghnothuich uile, agus co as comasaiche na e agus co as comasaiche na e fhein—am bheil fhein ? Nach eil Eilidh Nic ’Ille Mhaoil, a’ caraid as fearr aig oigridh na Gaidhealtachd an bhan-sheinneadair ainmeil, leinn gus fonn a diugh ? Agus ’s e mo kochan ar Lighiche og, chur air c&lidh: Raibeart Caimbeul ar Rob Caimbeul, Ceannard Buidheann lomain an lighiche 6g—’s e is Ceannard Buidheann Oilthiah Ghlaschu, fear a bheir lamb air obair Cfl.-ma.Tifl.ebd Oilthigh Ghlaschu: Nurse Nic sam bith fhad’s a tha i gu feum na h-6igridh : Dhomhnuill a Druim-na-drochaid, agus leth- Nurse NicDhomhnuill a Dhruim-na-Drochaid, dusan eile. Tha coig Balaich ar fhichead a’ Eilidh NicMhaoilein a’ bhan-sheinneadair tighinn air son na ceud sheachduinne, is ainmeil, an Greumach Croll, Seumas Dubhag uiread eile de chaileagan an deidh sin. Bithidh agus Eoghann Mac-a’-Ghobhainn (an triuir na Feachdan ag iomain an aghaidh a cheile, sin an deidh ionnsuchadh na Gaidhlig) : a agus le cheile an aghaidh muinntir Shonachain: h-uile h-aon a’ toirt suas an cuid kithean bith cleasachd, turusan beaga, air loch is saora’s a’ deanamh a dhlchill, agus barrachd, a’ monadh, cluichean ’san la, agus ceilidhean frithealadh do’n aos og—an t-urram aca, agus feasgar ; comunn caidreach eadar scan is 6g ; mo bhuidheachas. biadh blasda agus suain cadal. Is cinnteach ’S ann air Dir-daom an 16mh la a bha’m gu’m fag seachduinn ’s a’ Champa so athailt fire-faire ’s an othail, a h-uile fear aig an robh buan air aigne gach aon a tha lath air : agus mo carbad a’ ruith thall’s a bhos ag coinneachadh lamh-sa dhuit, cha bhi ruith ach leum air son grunnan de Chloinn an sud is an so, ’s an Oban, aite anns a’ Champa an ath-bhliadhna. Tairbheairt, a’ Chrionkraich, ’s mar sin sios. Sin agaibh sgeul Comunn na h-Oigridh, As na b-Eileanan a thainig iad : cha tainig gin agus mo bhuidheachas dhuibh-se a dh’eisd a tir-mor—mo naire ! Co-dhiu, chan fhada ris. gus an robh na Balaich air an doigh fhein, a’ sineadh air dinneir bhksda fo laimh ar deagh BRANCH CONSTITUTION AND RULES. Bhanachocaire, Bean MhicCoinnich. So mar a tha an la air a riaghladh. Duisgear an Campa aig leth uair an deidh seachd le sgal hasA beennew supplyprepared of inBranch five differentConstitution colours, and Rulesso as de’n phiob-mhoir aig Rob Caimbeul, agus an to have them available for successive years. These deidh ionnkid is cuir-umainn gheibh sinn edig aretie hadsold onat 3/6application per 100, topostage the General extra, andSecretary. they may mionaidean deug de luth-chleasachd roach An Lunasdal, 1936. AN GAIDHEAL. 171 air an raon, agus mo lamli dhuit, cha robh fhios SECRETARY’S NOTES. aig cuid de na Balaich ciod an astar a bba eadar meoir an casan agus barr ’an corragan MOD CONCERTS. gus an tug Rob a thuigsinn orra. Biadh-maidne As has been already indicated, members 8.30: buth is banca fosgailte: sgriobhadh of An Cqmunn are to have first claim on dhachaidh (an G-aidhlig a mhain) : agus air tickets for these concerts, and the following falbb gacb mac-mathar a dh’ionnsuidh machair are the arrangements which have been na b-iomaine, no cleas eile, gu am na dinneireach. made to give effect to this decision : — An sin beagan fois, glanadh nan soitbeachan, (1) Tickets shall be available for dol troimh na sailm airson Di-Domhnuich: members wishing to attend the Friday cleasan eile agus Tea. Cuirear seachad beul an evening concerts, up to, and including 1st anmoicb air caochladh doigb: tha fiughair September. The prices of tickets are 5/-, againn sgriob a thoirt gu coilltean bga Sbonachain 3/6, and 2/6, and members are restricted an diugh agus eolas fhaotainn air cur-coille to a maximum of four tickets each. is forsaireacbd. Bitbidb greim is cupan Allocation between the two halls will be aig 8.30 agus an sin toisicbidb an ceoPs made in accordance with the order of an seanachas. Tba gacb anam beo ’na leaba— applications. agus taingeil a bhi—mu letb-uair an deidb deicb. (2) Up to and including 15th Sep- Bba seirbbis Gbaidblig an raoir an Eaglais tember, seats shall be reserved in the Pbortsonacbain airson Comunn na b-Oigridh, Main Concert Hall for members of An agus thainig an t-Urr. Alasdair MacDbombnuill, Comunn Executive and members of the Eaglais Cbaluin Cbille, a b-uile ceum a Glaschu Local Committee. Each member can a sbearmonacbadh. Tbainig Fear na Brataich, apply for a maximum of two seats. Ceann-Suidhe a’ Cbomuinn agus Iain Og chun The following concerts have been na seirbbis. Bha’n Eaglais loma lam. Tbainig arranged on the usual lines: — Alasdair MacLabbrainn a Sacadb a cbur a Junior Concert, 22nd September, macb an t-sreatb, agus leugb da bbalacb as an Empire Theatre. Tickets, 2/- (Reserved) Eilean Sgitheanacb na leasanan. Is cinnteach and 1/-. nacb dichuimbnich aon a bha lathair an Rural Choir Concerts, 24th September, t-searmoin sin. Agus bba e sonruicbte ri Empire Theatre, 6.30 and 9 p.m. Tickets, fbaicinn mar a gbabh balaicb a’ Cbampa ri 3/6 (Reserved) and 2/6. ar Ceann-Suidbe an oidbcbe ud. Tbeannaich Grand Concerts, 25 th September, iad mu’n cuairt air ag eisdeacbd gu duracbdacb Empire Theatre and Playhouse, 7.45 ris na bb’aige ri radb riu, gus am b’fbeudar p.m. Tickets, 51- (Reserved), 3/6, and dbuinn an saodachadh chun an leapaicbean. 2/6. O’n am a sgriobh mi mu dheireadh, fhuaras Applications for tickets, from members iomradb air iomadh cuirm-cnuic eile a bba only, must be made direct to the Secretary, aig na Feachdan roimh dbeireadb an Og-mbios ; 131 West Regent Street, Glasgow'. Remit- agus, rud ur, bha cunntas gasda air a chur a tance must be enclosed with each db’ionnsuidh nam paipearan-naigbeacbd air application. * * * cuid de na cruinneachaidbean sin, gu b-araidh am The Gaelic Bursary of the value of £50 Muile, Tiriodh Uibhist a Tuath agus Leodbas. for three years offered by the Trust for Cboisinn Comunn na b-Oigridh urram priomh- Education in the Highlands and Islands has earrann-cunntais (leading article) anns an been won by Ronald Lament, Portree. We Stornoway Gazette air a thailleamh sin, rud a congratulate Ronald on his success, and we tha leigeil fbaicinn gum bbeil muinntir na shall watch his progress in Gaelic studies duthcha ag gabhail suim do’n Cbomunn againn. with interest. He has made a promising Bha Ik fior ghasda aig Feachdan Sgoil Mbic- start, and we wish him every success. Dhiarmaid, Bearnasdail agus Cille-Mhuire ’san * * * Eilean Sgitheanach, taing do’n Choirneil choir We are always pleased to hear of our an Tobbta. Bu mhaitb learn mo sbar- Gaelic friends across the seas, and the bhuidheachas a chur an ceill do na b-uile Cheann- following extracts from a letter received by Feacbd a rinn ullachadh fa chomhair nan Mr. Duncan MacCallum, who represents cuirmean sin, obair iomagaineacb mar is math Comunn Gaidhealach Wellington, on the a tha fios agam: agus ma leig mi seacbad Executive Council, will be of much interest cruinneachadh gun iomradb air, cba mhise is to our members and readers: — coireacb chionn is gann a fbuair mi cotbrom “You will be pleased to know that our air paipear fbaicinn fad a’ mhios a chaidh membership continues to show an seacbad. Seoras Gallda. increase, and our activities on behalf of 172 AN GAIDHEAL. An Lunasdal, 1936. the preservation of the Gaelic tongue ai’e gach cuirm. Thug am Fear-deilbhe taing a’ being gradually extended. We are Chomuinn do gach aon a chuidich ann an doigh endeavouring in particular to do what we sam bith agus gu h-araidh do Sheumas Mac can in the way of encouraging the younger Thomais, Ceann-suidhe na Comhairle agus do generation in the study of it, both in the Alasdair Urchadan, an Runaire. Chan ’eil weekly Junior Gaelic Class and in the eagal do’n Ghaidhlig airson ioma latha an Juvenile Gaelic Choir. We are also Leodhas. taking every opportunity of making the Air dha Leodhas fhagail rinn Mgr. Mac Gaelic known over the air, and in this Phail air an Eilean Sgitheanach far an do direction we have met with every assist- fhritheil e aig a’ Mhod an baile Phort Righ. ance from the Broadcasting Board. Chaidh gach ni gu reidh fad an da latha agus “The visits of Miss Russell Fergusson bha am Mod so soirbheachail anns na h-uile and Messrs. MacEwan and Morrison have doigh. Aig na cuirmean-ciuil, Oigridh agus done much to remind listeners that the Inbhich, bha an talla cho lan is a chumadh e, old language is not yet extinct, and we are agus air an dara oidhche bha cuid nach d’ in hopes that the bringing out of Gaelic fhuair a steachd idir. Aig a’ cheud chuirm bha artists will be continued by the Board. a’ Bhean Uasal Fionghal Nic Leoid, Ceann- “As our representative on the Executive cinnidh nan Leodach, anns a’ chathair, agus aig of An Comunn you will no doubt let that an dara cuirm bha an t-Ollamh Niall Ros as body know of our work in this far-off land, an Lagan air ceann na cuideachd. and it may perhaps be of some encourage- Tha luchd-comhairle a’ Mhbid a’ deanamh ment to them in the splendid work they obair shonraichte an aobhar na Gaidhlig ’s are doing in the home country. I might an Eilean, agus chaidh Raonall Mac Leoid, an add. that for the first time in the history Runaire, agus Mgr. Donnchadh Mac Mhaoilein, of the Competitions Society here, we have an t-Ionmhasar gu uchd an dichill air a’ had a section for Gaelic singing, and bhliadhna so. Is math is airidh iad air gach though the entries were not very large, we taing a ghabhas a thairgse dhoibh. are hoping that the interest excited this Tha am Fear-deilbhe a nis ag cuideachadh aig time will have the effect of bringing along Campa Comunn na h-Oigridh aig Sonachan, more entrants next year.’’ taobh Loch Odha, an Earraghaidheal. Is * * * e so a’ cheud uair a chaidh Campa Gaidhlig For the information of members I have uidheamachadh airson luchd na Gaidhlig a to intimate that no election of members to mhain agus is cinnteach gu’m bi soirbheachadh the Executive Council will be necessary this a’ leantuinn na h-oidheirp so. year, as only the number required to fill the Ma tha aon neach ri shar-mholadh anns an vacancies have accepted nomination. aobhar so is e sin an t-uasal Seoras Marjoribanks, Fear Gairme Comhairle Clann an Fhraoich, agus ❖ athair Comunn na h-Oigridh. Aig an am so an uiridh chuir e roimhe gu’m biodh Camp aig CRAOBH-SGAOILEADH. Sonachan am bliadhna agus tha nis an gniomh An Airde Tuath. air a thoirt gu buil. Bha am Fear-deilbhe ag cuideachadh aig Modan Leodhais is an Eilein Sgitheanaich An Airde Deas. mar is abhaist agus tha aireamh na cloinne a’ Thugadh Modan Duthchail a Chinn Deas dol na’s motha gach bliadhna. Chan urrainnear gu crlch le Mod Aird nam Murchan air an latha sin a radh mu na h-inbhich ach is docha gur e is mu dheireadh de’n Og-mhios. Chumadh am coireach nach ’eil obair latha r’a fhaighinn aig Mod air a’ bhliadhna so an Aird-ghobhair, ann na dachaidhean agus gur fheudar do na gillean an Talla Cuimhneachain an Triath fhlathail a is do na h-igheanan na bailtean mora a thoirt chuir am Mod air bhonn an toiseach. Bha orra. luchd-farpais an lathair a Muideart, as an Aig Mod Leodhais, a bharrachd air na coisirean Fhaodhail Dhuibh, a Ath-tharacail, a Sron an a bha fo stiuireadh Mhgr. Iain Mhic Dhomhnaill, t-Sithein, a Dubhaisgidh agus as na clachain fear teagaisg ciuil a’ Chomuinn, bha coisirean bheaga mu’n cuairt air Clb-mhuilinn fhein. an lathair a sgoil mhor Steornabhagh fo Bu chiatach a bhi ag eisdeachd ris a’ chloinn stiuireadh Mhgr. Smart agus na Maighdinn bheag a’ bruidhinn na Gaidhlig cho blasda, Nic lomhair. fhileanta ’nam measg fhein ; agus ag aithris Chumadh da chuirm-chiuil ghrinn an talla a’ bardachd is a leughadh rosg cho reidh, Bhaile agus bha aireamh ghasda an lathair aig shiubhlach ’s a dh’iarradh neach eisdeachd, An Lunasdal, 1936. AN GAIDHEAL. 173 Bha Baintighearna Aird-ghobhair fhein Solo Singing of last three verses of Psalm 72 air ceann na cuideachd agus is dileas, (Tune “Coleshill) — Archibald McLean, Kentra treibhdhireadh i a ehumail suas nan (Prize by Rev. Neil Ross, B.D., Bowmore). cleachdaidbean gasda a bba cho miadbail aig Violin—Albert Currie, Portnahaven. a ceile suairce nach maireann. Is cinnteach Pianoforte—Cissie McMillan, Bowmore. gu’n robb ioma suil a’ sileadb an uair a bha Choral Singing—Four-part Harmony—Port Ellen Iain Og Mac Ghille na Brataich a’ seinn a’ VoicesChoir (Mronly—Port Morrison’s Ellen Challenge Ladies’ Cup). Choir Female (Mr. chumha dhruidhticb a rinn Seumas Mac Cameron’s Challenge Cup). Mhaoilein mar chuimhneachan air Fear Aird- Unison Singing—Port Ellen Choir (Greenock gbobbair, agus airson an do rinn Iain Mac Gaelic Choir’s Challenge Cup). Dhomhnaill’s an Oban fonn breagha, faireachail. 0 Tha ar taing acasan a cbuidicb am Mod so a tboirt gu buil cbo soirbbeacbail. Gu ma fada slan iad a cbuideachadb leis an aobbar. LEWIS PROVINCIAL MOD. The thirteenth Lewis Provincial Mod was held at successful.Stornoway onThe 18th standard and 19th generally June, wasand verywas high,very ISLAY PROVINCIAL MOD. performances.and the adjudicators Councillor were J. wellS. MacLeanpleased withpresided the The Islay Provincial Mod was held at Bowmore M.A.,over the over junior the concert,senior concert.and Mr. TheJames adjudicators Thomson, inon the12th Junior June, Section.and there The were general encouraging public entriesturned this year were:—Mr. Malcolm MacCallum, out in large numbers to support the Mod. Dr. MacLeod,Campbeltown, Stornoway, for music, and Mr.with Donald Rev. MacPhail,Lachlan theHugh closing Ferguson concert. Watson, TheEdinburgh, following presided were overthe northern organiser of An Comunn, as Gaelic adjudicators :—Gaelic—Mr. Hector MacDougall, adjudicatorassessors. Mr.for theMalcolm oral competitions. MacLeod, Knock, was Rothesay,Glasgow. andMusic—Mr. Mr. Neil Orr,Hugh F.E.I.S., Hunter, Edinburgh. Mus. Bac., The following is a list of the first-prize winners : The following is a list of the first-prize winners : Junior Section. Junior Section. Oral Competitions—Acted Dialogue in Gaelic— Pendant).Reading—Jean Ferguson, Ardbeg (Mr Christie’s DiscussionKatie M. Mackenzie between andcompetitors Katie M. andMacaulay, adjudicator Aird. Reciting—Jessie Campbell, Port Ellen. (open to members of Comunn na h-Oigridh only)— Comunn na h-Oigridh (Girls)—1, Bella MacLean, Willena Macleod, Knock. Telling an Unpublished Portcharlotte (Prize from Mr. Marjoribanks). Boys— D.Gaelic MacDonald, Story (prizes Aird. by Royal Celtic Society)—Alex. banks).Angus MacAffer, Ardbeg (Prize from Mr. Marjori- Vocal Music—Solo Singing (girls 12-16), pre- Solo Singing—Girls—Lily Ferguson, Bridgend scribed song—Chrissiesong—Morag Watt.Murray. Girls Boys, under 12-16, 12, pre- Bridgend(Committee’s (Committee’s Gold Pendant). Gold Pendant).Boys—Hugh Duncan, scribed song—-Roderick Yorston. Girls, 12-16, own Canntaireachd—Hugh Duncan, Bridgend. choice—Dollychoice—Katie Mackay.B. MacDonald. Boys, Girls12-16, underown choice—12, own Bridgend.Duet Singing—Hugh Duncan and Duncan Gray, NormanMurdo Ferguson.Macsween. Boys Boys under under 12, 12,own prescribed choice— Choral Singing—Portcharlotte School Choir (Mr. song—Angus MacLeod. Morrison’s Challenge Cup). Duet Singing—Morag Watt and Murdina Mac- Unison Singing—Port Ellen School Choir (Mr. Millan. MTntyre’s Challenge Cup). Best rendering of local traditional song (Girls)— Pianoforte—Mattie Winnard, Bowmore. Katie B. MacDonald and Morag Watt (equal). Senior Section. Senior Section. Reading—Jane Mclndeor, Ballygrant. Vocal Music—Solo Singing—Female Voices, own tionRecitation—Duncan (Original)—Duncan McNiven, McNiven, Rockside. Rockside. Recita- choice, Dolina Smith. Male Voices, own choice— Sgeulachd—Duncan McNiven, Rockside. Williamsong—Annabella MacLean. MacLeod. Female Male Voices, Voices, prescribed PortwemyssSolo Singing—Female (Committee’s Voices—EstherGold Pendant). Miller,Male song—Malcolm Smith. Voices—Alasdair Mclndeor, Portcharlotte (Com- GretaDuet Stewart. Singing—Mary A. MacDonald (b) and "mittee’sSolo Singing Gold Pendant). of Song composed by Duncan Ban Gaelic Folk Song—Annabella MacLeod. MacIntyre—MaryMcIntyre’s Prize). Clark, Portcharlotte (Miss Choral Music. Canntaireachd—Neil Gillespie, Portnahaven. daleJunior Junior Section—Choral Choir. Choral Singing Singing in ofUnison—Lax- a Two-part Carmichael,Duet Singing—Morag Port Ellen. MacEachern and Mrs. Song—Lionel Junior Choir. Quartette—Leodamus “Faith” Quartette. LaxdaleSenior Section—ChoralSenior Choir. MixedSinging—Female Voices—Stornoway Voices— Voices—PortcharlotteTrio—Male Voices—Portcharlotte Trio. Trio. Female Gaelic Choir. 174 AN GAIDHEAL An Lunasdal, 1936. PERTHSHIRE PROVINCIAL MOD. Senior Choral Singing (harmony), Ladies’ Voices— SingingPitlochry Ladies’(harmony), Gaelic Mixed Choir. Voices—Kinloch-Senior Choral June,The Modand thewas entriesheld this totalled year at200. Pitlochry The onjudges 19th Rannoch Gaelic Choir. were :—Gaelic—Mr. John R. Bannerman, Glasgow; NarratingSenior Oralof —an Recitation Unpublished — D. McLeod,Historical Dali.or Nicolson,Rev. Alex. Glasgow. MacDonald, Music—Miss Glasgow, Margaretand Mr. JohnDuncan, A. Traditional Gaelic Story—Miss M. Morrison, Perth. Glasgow, and Mr. Iain MacPherson, Glasgow. Morrison,Acted Dialogue—Miss Perth. Ellen MacKay and Miss M. Piping—Mr.Instrumental—Mr. Neil Shaw,Arch. organisingAdamson, secretary, Edinburgh. An Comunn Gaidhealach. McLeod,Reading Dali. Unfamiliar Reading PassagesProse selected(open)—Donald by the Dr. G. F. Barbour, of Bonskeid, presided, and Conversations—Mrs.judge from “Tuireadh T. Aird M. Ghobhar,”Stewart, Aberfeldy. followed by thewinners, programme assisted wasby Miss sustained Margaret by DuncanMod first-prize and Mr. Alasdair Matheson, Glasgow. or InstrumentalStrathspey and — Reel—Junior—Margaret Violin, playing Gaelic Murdoch, Song The following is a list of the first-prize winners : Dalguise; Senior—Archie Cameron, Kinloch- Junior Section — Reading —• Piece of Gaelic Rannoch. School.Prose (learners)Reciting — Margaretfrom MemoryDuff, Grandtully(children Juniors—ChristinaPianoforte—March, Seaton, Strathspey, Dunkeld; Seniors—Missand Reel— under 10 years) — Moira Forbes, Glener- March,Margaret Strathspey, Douglas, andBankfoot. Reel, ladsBagpipe under Playing—1&—Alan underrochty 16,School. native Reciting speakers)—Jemima from Memory Robertson, (10 and Cameron, Pitlochry. nativeFincastle. speakers, Recitation 10 and (learners, under 16 —Margaretas distinct Duff,from Senior—Gaelic Story—Miss Margaret Morrison, Grandtully School. Narrative (based on local Perth. PlaceGaelic Names Poem—Miss (Royal Celtic Margaret Society’s Morrison, prize)— tion)—Jeanincident, tradition, Blair, Calbruar.or legend) and Simple Conversa- Mrs. J. MacDougall, Aberfeldy, and Miss Ellen Special Prizes to mothers or guardians of MissMacKay, M. Morrison,Dalguise (equal).Perth. Gaelic Letter Writing— speaker)—Catrionachildren under 10 whoFletcher, speak Dunalastair. Gaelic (best nativeGaelic Jemimaconversation Robertson, (over 10 Fincastle..and under 18Repetition years of age)—Prose 0 Psalm(native 100speakers or Verses under 1 16)—Marionto 11 of St. Cameron,John’s Gospel Dali, DONATIONS TO INVERNESS Rannoch.16, as distinct Repetition from nativeParaphrase speakers)—John 11 (learners underGow, NATIONAL MOD. Dalnamein.Calbruar. Reading (16 to 18 years)—Jean Blair, Previously acknowledged £380 19 9 JohnLiterary Gow, SectionDalnamein. (oral)—Gaelic Gaelic Names Place of Names—Plants— Received at Head Office:— W. Gow, Dalnamein. MissMid ArgyllA. MacMillan, Association Trislaig 02 02 06 ownJunior choice, Section girls —under Solo 10)—CatrionaSinging (competitors’ Fletcher, Rev. John Connor, D.S.O., Newport ... 0 10 6 Dunalastair. Solo Singing (girls over 10 and under DunoonRev. T. M,Branch Murchison, M.A., Glenelg 0110 2 6 16)—EuphemiaSolo Singing (boys Scott, over Dunally 10 and Hostel,under 16)—StruanAberfeldy. Miss M. C. E. Graham, Bridge of Allan 0 10 0 Robertson, Aberfeldy. Mrs.D. C. MacCord,MacKenzie, Rothesay Esq., Glasgow ... 0 10 0 Solo Singing, selected (girls or boysl—Euphemia Miss Farquharson, of Invercauld ... 110 byW. competitors,Scott, Aberfeldy. boys orDuet girls)—Margaret Singing (song Forrestchosen John MacLennan, Esq., Brisbane, and Frances Henderson, Pitlochry. Solo Singing, HughAustralia Lament, Esq., Pennyghael ... 0110 2 6 Calbruar.selected (girls or boys, 6 to 18)—Jean M. Blair, Abernethy Gaelic Choir 2 2 0 petitors’Senior Section—Soloown choice)—Miss Singing, femaleIsobel voicesRobertson, (com- Received at Inverness:— Aberfeldy. Solo Singing, male voices (competitors’ ProceedsMackay ofand Jumble Miss Sale,J. E. per MacKenzie Mrs. W- 5 10 3 ownSolo Singing,choice)—Alastair male or femaleCarmichael, voices—Miss Killiecrankie. Cathie N. Cameron, Esq., Mayfield, Thornhill McDougall, Kinloch-Rannoch. ProceedsPark, Sunderlandof Whist Drive, per Miss 2 2 0 choice—Mr.Solo Singing James (former D. first-prizeScott, Kinloch-Rannoch. winners), own MacDonald, Glenmoriston 9 15 0 Duet Singing, own choice—Misses E. and M. PartGumming, proceeds Esq of Ceilidh, per Donald 12 18 0 Robertson,voices—Kinloch-Rannoch Pitlochry. Quartette.Quartette Singing, mixed Tobermory Branch, An Comunn ... 2 0 0 Junior and Senior Sections—Vocal, Choral, and HisMrs. GraceAndrew The Carnegie Duke of of Sutherland Skibo ... 10 10 0 son,Oral—Solo Pitlochry. Singing, Junior dance Choralmeasure—Miss Singing E.(two-part Robert- Sir Alfred N. Macaulay, Golspie ... 2 2 0 harmony)—Pitlochry Junior Gaelic Choir. Junior £446 0 0 UnisonChoir. Choral Singing—Pitlochry Junior Gaelic GO BY AIR /SLE OF MAN

• RENFREW

WONTyou A SECOND TIME ,HESITATE - YOU WILL BEONLY CONV! WAY NCED TO TRAVEL.IT IS THE INTHERE NO WITH-TIME- OUT ORFUSS THINKFATIGUE. IT OVER /

NORTHERN & SCOTTISH AIRWAYS LTD. AIRPORT FOR GLASGOW, RENFREW CUT THIS OUT AND POST TODAY FOR BROCHURE GIVING FULL PARTICULARS. NAME address:- TOLD IN FURTHEST FOR THE BEST DESCRIPTION HEBRIDES AND THE True Stories of Second-sight given the BEST VIEWS OF SCOTLAND Author First-hand. SECURE By F. ROBERTSON CAMERON. Introduction by Come to Scotland Sheriff J. MacMaster Campbell, c.b.e. 2/6 net. Price - 1 /- Mrs. Cameron, who knows the Islands By Post, 1/9 well, has been privileged during her journeyings there to make many friends. She relates the stories as they were A Magnificent Guide Book given her, and has managed to keep with both the spirit and the idiomatic charm One Thousand Beautiful of the Gaelic in the telling. The book is not only a collection of Views, and Printed on very interesting tales, but it is a Finest Art Paper. valuable contribution to the literature of the Highlands. From all Booksellers. ON SALE AT ALL BOOKSELLERS Published by ENEAS MACKAY The ShjmathDundee. Press Ltd , 44 CRAIGS - - STIRLING

THE CLARSACH oa CALEDONIAN HARP J. W. BRIGGS Violin Maker 8 Cambridge Street, Glasgow MAKER OF “DALRIADA” and “OSSIAN” CLARSACHS These Clarsachs are made entirely by Mosthand inof ourthe own leading workshop players in Glasgow.of this delightfulexpressed theirScottish appreciation instrument of the beautyhave MACKAY’S revivalof tone ofof thethose Clarsach already has supplied. given greatThe PALACE HOTEL Highlandpleasure tomusic. all lovers of the traditional PRINCES STREET, EDINBURGH •• HotOverlooking and Cold PrincesWater InStreet All Bedrooms. Gardens. Prices and particulars on application to • Opposite Edinburgh Castle. above address. • TwoBed andMinutes Breakfast from fromRailway 8/6. Stations. EDITOR.—Rev.communications NEIL should ROSS, be addressed; C.B.E., business D.Litt., and D.D., other The communications Manse, Laggan, to 131 Kingussie,West Regent to Street, whom Glasgow. all literary Telephone.—Douglas 1433. Leabhar XXXI.] An t-Sultuin, igj6. [Earrann 12 AN DE IS AN DIUGH. fainear ciod a rinn Achd an Fhoghlum 1871 ri ar fir, ri ar mnathan, is ri ar cloinn. Rinn Leis an fhacal sin an de, tha mi a’ ciallachadh e creutairean leth-sgodach dhinn. Dh’aichidh an am a dh’fhalbh. Buinidh sin do eachdraidh. e dhuinn an t-oilein a bu dual duinn, agus Dh’fhalbh an la an de air sgiathan agus cha till sparr e slos ann ar n-amhaich, a dheoin no e ruinn. Dh’fhalbh cuideachd na coran air an dh’aindeoin, oilein coigreach airson nach robh robh gniomh an la an de an crochadh. Mar ckil no bias againn. Agus am b’iongnadh ged Gaidheil tha sinne deidheil air an am a chaidh thilgeamaid as ar beul a leithid. Is e tha ann seachad. Nach iomadh oidhche fhada gheamh- ach dearbhadh air teomachd spioradail ar raidh a chuir sinn thairis a’ moladh nan seann muinntir gu’n d’rinn sinn feum idir de ghnfe timean. Nach iomadh facal fileanta a chuala foghluim leis an deachaidh ar comh-eigneachadh tu mu dheidhinn cliu do shinnsir, an eireachdas an aghaidh ar toile. Buinidh an fhoirneirt ri slth agus an cruadal ri cogadh. Ged tha ud do’n la an de. Agus is ann a nis tha toradh cuibheas de sin iomchuidh, gidheadh tha cus na foirneirt ud follaiseach. Is ann a nis a chi dheth cronail, a’ tarruinn t’aire air falbh bho sinn gu soilleir ciod e am milleadh a rinn iarrtus an am a tha lathair. Faodaidh gu ainneirt spioradail cho borb, air inntinn nan bheil cuid againn gu mor air ar taladh le cliu Gaidheal. Is e is toradh do’n chomh- is ceol ar sluaigh agus nach eil sinn furachail gu eigneachadh ud gu bheil sinn a nis an cunnart leor gu bhi a’ gabhail beachd gu h-iomaguineach ar canain duthchail a chall; agus comhla air na caochlaidhean a thainig le laithean ura. ris a’ chanain ar beusan agus ar nosan duthchail Chan e a mhain gu’n deachaidh na a chall mar an ceudna. bliadhnaichean thairis mar sgaile; ach maille ris na bliadhnaichean theich na nithean arms * * * an robh taic is brlgh a chum feum ar muinntir ; Mar dh’fhosglas sinn ar suilean mata air theich gnlomhachas, is saothair fearainn is madainn an la an diugh is ann a chuireas e mara; an aon fhacal theich na nithean cianalas oirnn mar thachair ; cudthrom cridhe bunasach air an robh beatha is teachd an tir gu’n tigeadh an la anns am faicimid staid cho a’ seasamh. truagh a’ breith air ar duthaich. Chan fhaodar misneach a chall. Ged tha an tuath air fas Ach cuide ris na coran aimsireil anns am tearc anns na glinn, faodaidh gu’n tig an uair faighte biadh is aodach theich maraon na anns am feumar am fearann aiteach air feadh cothroman a bha aig ar n-6igridh gu bhi a’ na duthcha ; agus an sin is coltach gu’n tig glacadh an oilein a bha dualach dhaibh. Thoir tomhas de shoirbheachadh air ais do’n 178 AN GA1DHEAL. An t-Sultuin, 1936. Ghaidhealtachd. Ach a bharrachd air ana- PRESTIGE. cothrom crannchuir is cion cosnaidh is mor a’ bhochdainn air a’ Ghaidheal gu bbeil a spiorad By The Editor. duthchail air fannacbadh. Is mor am bend On consulting the dictionary, I find that gu bbeil e cbo buailteacb air gabbail ri nitbean the definition of prestige is—the influence Gallda, agus air a nitbean dutbcbail fein a arising from past conduct, or from reputa- dbearmad. Is e so a dh’fhag obair A’Chomuinn tion. Tn the modern world, the idea of cbo fior dbuilich, gu bheil a mhor cbuid de prestige has come into prominence in Gbaidbeil cbo deas gu bhi leigeil ruitb le several directions, whether it be the advan- gnotbuichean mar tbogras iad, gun strl gun tage derived from the possession of worldly oidbeirp a cbum cuisean a leasacbadh. Cban power; the influence obtained through ann air tacbartas bbo ’n letb am mach a tbig integrity of conduct; or the dignity that beatha do ’n Gbaidblig. Cba sabbail ni ar accrues from other forms of merit, such as cainnt acb deagb-gbean is duracbd nan Gaidbeal the inherent beauty of a racial music as that gus a gleidbeadb bed ciod air bitb a db’eireas of the Gaels, or the glamour and romance of dhaibb fhein a thaobb an cor saogbalta. an ancient and venerable tongue like Gaelic. * * * Now this last clause about the old language Is coltach gur i so an earrann cbinn mu and music must be the basis of what I have dbeireadh a sgrlobhas raise airson An Gaidheal. to say as regards prestige. I am at this Agus anns an dealachadh tairgidb mi earail mpment writing my final item as Editor of dhuracbdach do bbuill A’ Cbomuinn An Gaidheal, and the following remarks Ghaidbealaicb. Is i m’ earail dbaibh gu feum are therefore in the nature of an editorial iad a’ Gbaidblig a cbleacbdadh anns na farewell: — coinneamban gnotbuich air fad. Bbo cbionn The first great blow to the prestige of ficbead bliadbna air ais bba mise an agbaidh Scottish Gaelic was struck by the Education a’ bbeacbd so. Bba mi an duil gu’n (Scotland) Act of 1872. Granted that much ionnsuicbeadb lucbd na Beurla a bbeag no benefit was conferred in the imparting of mbor de Gbaidblig gus an cuid fein de knowledge and the spread of education. But ghnotbucb A’ Chomuinn a gbiulan air agbaidb the blow struck at Gaelic was shameful. No ann an Gaidblig. Acb an deidb ficbead bliadhna provision was made for the teaching of the tba lucbd na Beurla cho fada air an ais an native speech. If any child spoke Gaelic, Gaidblig ’s a bba iad riamb. Fbuair iad an even in the playground, he was punished toil fhein—pailteas Beurla le fior bbeagan severely. Under these circumstances no Gaidhlig an coinneimbean A’ Chomuinn. Is argument is required to show how Gaelic e tha ann ach amaideas a bhi an diiil gu’n suffered in prestige. The language of cumair ar cdnain bed le bhi a’ bruidhinn mu Cdlumba and Canmore was not good enough ’deidhinn am Beurla. Faodaidh gu’n caill for our enlightened educationists of 1872. sibh ball no dba aig nacb eil Gaidblig, acb ciod A few years ago, however, honourable e dba sin—cha bbi sibb dad nas laige. Acb amends were made for this official hurt to is e aobbar laigse tba ann gu’n gleidbeadb the dignity of Gaelic. The Act of 1918 goes sibb luchd na Beurla, ma tba sin g’ ar comh- far to enable our people, if they wish, to eigneachadh gus ur canain fein aicheadh. restore the prestige of the language. It now Seall air na Cuimrich agus na b-Eireannaicb. lies with ourselves to bring forward the old Is fbada mas deanadh iadsan dearmad air an speech, and not to leave it always in the cainntean fein air sgath chairdean sam bith back seat to which it has been relegated. I nacb gabhadh trioblaid gus an canain have written a great deal on this idea in ionnsucbadh. Cban fbaigb a’ Gbaidblig a these pages during the past fourteen years. Gaelic is acquiring a little prestige gradually. h-aite fein gu brath am beacbd an t-sluagh, gus An Comunn is the champion of the language. am faigh i a h-aite fein air tus an teis meadbon In our hands is the guardianship of its A’ Cbomuinn. Tbugaibb gun dail do’n privileges, and we should be zealous to Ghaidblig an t-aite urramach a thug sibb do’n protect them. Every member should realise Bheurla gus an so. that he has his own share to do in furthering «> the use and practice of Gaelic on every possible occasion. This is a counsel that COMUNN BADGES. Mod goers are slow to adopt. We hear far too much English at Mods, from the lips of fromMembers Head canOffice, now price be supplied 2/7£, post with free. Badges direct many who should be using their mother An t-Sultuin, 1936. AN GAIDHEAL. 179 tongu©. The English speakers will not oir, am beagan saorsa a tha da-rireadh, a nis be offended if you speak your own language. againn, gur h-ann, eadhon, o aobhar thuaireap They will only envy you your faculty Chulodair fhein a fhuair sinn—oir, nan robh am of speaking two languages. By using Prionnsa air a bhuaidh fhaotainn, nach robh Gaelic extensively you will heighten its uiread idir de adhartas air a thighinn air a’ prestige. There is no other way of honouring Ghaidhealtachd is a thainig oirre. Agus, ma the language than by speaking it. fhuair, no, ma choisinn na Gaidheil dad. de Twenty years ago I used to fight against a shaorsa, no de mhaitheas, le aobhar Chulodair, motion which was constantly on the agenda gur h-ann le’n tapachd fhein a fhuair iad e,— in those days—to have Gaelic only at all oir, gun robh a’ cheart uidhir dhiu, no eadhon, our business meetings. I deferred to the barrachd, ag cogadh an aghaidh a’ Phrionnsa inabilities of those who were ignorant of ’s a bha cogadh leis. Gaelic. I was full of hope that they might Is e so, mata, da thaobh na cuise, agus, co, acquire the language, and so be able to take a nis, dhe’n da bhuidhinn so, a tha sinne a’ part in the transaction of business in Gaelic. ’dol a chreidsinn, an uair a tha gach aon cho But to-day, after twenty years, they are still dian ’n am barail agus ’n am beachdan fhein. unable to speak Gaelic. Now you cannot Air an aobhar sin, chan aithne dhuinn gum bheil expect the outside world to honour Gaelic as doigh eile againn air,—ach sinn a dhol a long as you do not honour it yourselves. rannsachadh a mach a ghnothaich air ar son You should use Gaelic exclusively in your fhein. business meetings, and give it the place of Chan ann, le sin, bho shean iomraidhean, a honour and the prestige which you have chaidh a thoirt a nuas chugainn le luchd- hitherto accorded to English. The cul- cogaidh, no luchd-riaghlaidh, a bhuineadh tivation of public speaking in Gaelic is one do’n taobh so, no’n taobh ud eile, a bu mhaith of the objects of the existence of An leinn a dhol a shireadh seolaidh chum Comunn; and it is absurd that you should foillseachadh flrinneach a thoirt duinn mu’n continue to neglect, at your public meetings, chuspair so, a tha fa ar comhair, ach, bho the frequent opportunities you have of dhaoine coir urramach, aig nach robh nl anns realising that aim, and of proving so an t-sealladh, aig an am, ach a bhi foillseachadh effectively the competence of Gaelic as an an dearbh shuidheachaidh anns an robh an instrument for the conduct of business, as sluagh gu coitcheann, air feadh nan sglreachdan well as being the vehicle of sentiment and anns an robh iad fhein ag comhnaidh, roimh, song. agus an deidh aimsir Chulodair. Timchioll air da fhichead, no, leth-cheud FOIRBEASACH CHUILODAIR. bliadhna an deidh Bliadhna Thearlaich, mar theireadh cuid rithe, chaidh ordugh a thoirt do A run a thaobh agus a bhuaidh air gach ministear parraiste an Alba, cunntas iomraiteach a thoirt seachad mu thimchioll an Bliadhna Thearlaich. t-suidheachadh anns an robh na sgireachdan air an robh iad-fhein a’ coimhead thairis. A Le Domhnall Mac Gill’ Iosa. mach as an iomlan dhiu so, a thug seachad Tha cuid de dhaoine ag cumail a mach gun iomradh, chan aithne dhuinn gu bheil d’ thainig bochdainn agus anradh mor air a’ barrachd air ceathrar dhiu, a thug seachad Ghaidhealtachd ri linn Prionnsa Tearlach an coimeas, a thaobh an eadar-dhealachaidh a latha’ a chall aig Culodair,—gun deachaidh bha air cor, agus suidheachadh an t-sluaigh, suidheachadh nan Gaidheal a tharruing a anns na sglreachdan sin, roimh, agus an nuas a dh’ionnsaigh staid a bha cho losal ’s deidh, am Chulodair. Gidheadh, tha na gearr- nach mor nach robh iad air an claoidh, as iomraidhean sin, a thug a’ cheathrar so dhuinn, eugmhais saorsa agus ceartais. A bharrachd ag cur a’ ghnothaich cho flor shoilleir, ’s nach air so, tha iad ag connsachadh nan robh am ’eil teagamh sam bith air fhagail againn, a Prionnsa air an latha sin a chosnadh gun robh thaobh co-dhiu a bha ’m barrachd saorsa aig na Gaidheil air an t-sean staid shaorsail a na Gaidheil roimh am Chulodair no ’na dheidh. bha aca roimhe sin a ghleidheil, air chor is Tha an t-urramach Donnchadh Stiubhard, gum biodh a’ Ghkidhealtachd an diugh, ann ministear Baile-Chuidir, an siorramachd Pheart, an suidheachadh, moran na’s fhearr na tha i —a’ sgrlobhadh mu thimchioll na sglre aige- againn fhein an drasda. fhein (1790-3) ag radh :—“ Tha’n sluagh ’s Gidheadh, air an laimh eile tha moran an pharraist so, gu coitcheann, beochanta, Ghaidheal a’ dearbhadh dhuinn, nach biodh,— fiosrach, deidheil air naidheachdan, agus iso AN GAIDHEAL. An t-Sultuin, 1936. aoidheil ri coigrich. Tha beagan dhiu agus borb, gun bhi fo chuing, no smachd, a beartach, agus, chan ’eil moran dhiu bochd. thaobh geill a thoirt do’n lagh. ’G an gabhail comhla, tha iad a’ faighinn am beo-lain gu comhfhurtail. Tha e air aithris, A’ toirt fianuis air nithean de’n t-seorsa sin, le gach uile cheartas, gur e chrioch araid, a cha robh e eadhon an comas an luchd- chaidh a chur air a’ chogadh an 1746, a riaghlaidh, fear de phrlomh uachdrain na dh’aobhraich dhaibh an t-siobhaltachd so, sgire so, a cho-eigneachadh air son a oir, a nuas a dh’ionnsaigh na h-aimsir sin chuid fhiachan a phaidheadh. bha moran shuaicheantasan de lagh a’ Chaidh da fhear-turais aon uair a chur Bhaillidh ’s an Uachdrain, le’n cuid gu’ ionnsaigh a Peairt, air son rabhadh a anacothroman eucoireach,ri’m£aicinn an iomadh thoirt dha. Thug e ordugh do dhusan de aite.” (Faic cunntas iomraiteach nam a chuid daoine, an dithis fhear-turais a parraistean, Leabhar, VI., 97). cheangal air da bhara-laimhe, agus ’s an Tha an dara iomradh againn mu thimchioll t-suidheachadh so an giiilan gu drochaid an t-suidheachadh ’s an robh parraiste Obar- Chaineachan, naoi mile air falbh uapa. Cha thairbh ’s an am cheudna, ’s an t-seanchas robh ’s an oighreachd aig an uachdran so a leanas :■—“ ’Nuas o’n bhliadhna 1746, tha ach nead mheirleach, a leag an duthaich fo doighean an t-sluaigh ’s an sgire so, an deidh chis eadar Struidhlaidh agus sear-thaobh tionndadh eadar-dhealaichte a ghabhail, seach Pheairt—a’ co-eigneachadh an t-sluaigh air mar a bha iad roimh sin. Tha na h-uachdrain, son mal-dubh a phaidheadh dhaibh-san (mar aig a bheil am fearann air a shuidheachadh theirte ris aig an am so), air son gu’m b’e le aonta, a’ faicinn, a nis, nach eil na’s fhaide, iadsan, mar a bha iad-fhein ag radh, a bha feum aca air croitearan, no coitearan, a’ tarruing gleidheadh an cuid spreidh agus maoin, gun uapa-san an t-sean daimh, agus uachdranachd a bhi air an goid le meirlich. B’e an a bh’aca thairis orra, agus, tha iadsan a sgire so an t-aite bu mhotha ’s an robh a dh’ainmicheadh mu dheireadh, le bhi air an leithid so de cheaird a’ dol air adhart. gluasad le spiorad na saorsa, ag earbsa as an Chruinnicheadh iad an so, aig am an fhoghair, saothair fhein, air chor ’s gum bheil moran mu aireamh tri cheud duine, a’ deanamh suas dhiu an deidh an t-aite-daimh fhagail, air chunntaisean, agus a’ goid spreidhe. Bha gach son beo-lain ni’s fhearr fhaotainn an aitean duine aig an am so ag giulan airm. eile. Agus, tha’n chuid dhiu a tha air fuireach, Ghabhadh e reisimeid air son meirleach a a nis, le iad a bhi air an co-eigneachadh air son thoirt a mach as an sgire so, ach, an deidh do’n mal airgid a phaidheadh, an aite mal seirbhis luchd riaghlaidh comhlan shaighdearan a air toiseachadh air an inntinn a leageadh, chur ’nam measg, agus meirleach a’ chrochadh nas fhearr air oibreachadh an cuid fearainn. aig an dorsan b’eiginn dhaibh an doighean Agus tha e gu mor ri fhaicinn gu bheil an atharrachadh, air chor ’s gu bheil muinntir t-atharrachadh so, an deidh eadar-dhealachadh na sgire so, an diugh (1790-3), a thaobh nithean mor a thoirt air coslas an t-sluaigh. A bharr de’n t-seorsa sin, cho dileas, agus cho onarach air so nas fhaide, chan fhaicear iad aig Eaglais, ri sluagh sam bith a tha anns an rioghachd.” no aig Feill, air an comhdach le aodaichean de chloimh an caorach fhein, air an sniomh le’m Tha an ceathramh iomradh a tha againn, mnathan agus nighnean, agus tha biadh simplidh mu thimchioll an suidheachaidh ’s an robh an sinnsir, daibh-san an deidh a bhlas a chall.” parraist Aber-Nethidh, an Srath-Speidh, (Faic Leabhar XX., 25) ibid. bho’n urramach Mgr. Iain Grannd a dh’eug Tha an treas iomradh againn a thaobh ’s an bhliadhna 1820, aig aois ceithir fichead parraist Feartairchill, siorramachd Pheairt, bliadhna ’s a h-aon. Cha bhiodh Mgr. bho’n Urramach Donnchadh Mac-Ara, a dh’eug Grannd, air an aobhar so, ach seachd bliadhna ’s an bhliadhna 1804, aig aois tri-fichead dh’aois, aig am Chulodair, air chor’s nach bliadhna ’s a h-ochd-deug. Bhiodh Mgr. biodh moran fios aige air mar a bha gnothaichean Mac-Ara, air an aobhar so, timchioll air fichead roimh Bhliadhna Thearlaich. Ach, gidheadh, bliadhna a dh’aois aig am Chulodair, air chor bha athair, is a sheanair, agus a shinn-seanair, is gu’m biodh deagh fhios aige air an ’n am ministearan ’s an sgire so, air chor ’s t-suidheachadh’s an robh an sluagh’s an sgire gu’m faodadh e iomradh gle chomh-lionta sin, roimh, agus an deidh, Bliadhna Thearlaich. fhaighinn o bheul-aithris, mu thimchioll an Muthimchioll cor a’ pharraist, tha e ag suidheachadh ’s an robh an duthaich sin radh, mar so :—“Roimh ’n bhliadhna, 1745, roimh am Chulodair. bha sgire Raineach an staid neo-shiobhalta (Iti leantainn.) An t-Sultuin, 1936. AN GAIDHEAL. 181 scientific progress and invention have been HIGHLAND DEVELOPMENT AND applied to the detriment of Highland life THE GAELIC RENAISSANCE. and culture. The diagnosis here is generally correct, but the cure prescribed is wrong. By the Rev. Thomas Mackenzie Bonn, M.A. The reasoning runs thus: a multitude of so- called improvements have taken place, such Among sincere lovers of Gaelic and of the as smooth wide roads as at Glencoe, there exists a regrettable increased and speedier transport facilities by but very real divergence of belief on the road, rail, sea and air, rapid delivery of connection between Highland Development newspapers, the advent of cinemas and and Gaelic Culture. But the ultimate radio broadcasting, but their cumulative success of the Highland Development effect has been the disturbing of Highland League will be assured if its membership life and habits. Then follows a list of becomes sufficiently strong, and for this to prevalent evils which all must admit do take place many require to be persuaded of exist. Gaelic is on the decline every year; the benefits which would accrue to Gaelic depopulation continues; rural life is becom- Culture if the aims of the League were ing distasteful, and town or city life realised; as far as possible there must be preferred; a distressing secularity of unity of thought as well as unity of effort. behaviour characterises many, both young At present it cannot be claimed that unity and old; Church attendance is meagre; of thought in this connection prevails. The Sabbath-observance is less and less regarded, value of economic reconstruction to the and the day is wasted in the unspiritual and Gaelic cause is more than denied on the unintelligent idleness of a pagan holiday, or one side, and more than admitted on the devoted to work neither of necessity nor of other mercy; the pernicious evil of football pool- Progress and Culture. betting is rampant wherever coupon-papers If it were true that Highland Development circulate; many waste on personal pleasure has been, is, and would be inimical to a disproportionate amount of their scanty Gaelic Culture, then we should be left with resources; cultural taste is on the decline, nothing better than a “counsel of despair” and its place taken by the follies of and a testimony to the intrinsic poverty of fashion and general insipidity of per- that culture. Vain is the hope of reverting sonality to economic and social conditions formerly Beneficial economic and scientific changes existing: the tide of economic and topo- are not intrinsically the causes of any graphical change has already gone too far for deterioration which has taken place in it to be swept back. Forward must be Highland life and culture, but rather the direction not backward. Further, a Culture cause is the misuse of the gifts received in which cannot outlive the inevitable changes the forms of scientific progress. Such evils of economic and social progress does not as exist are certainly not due merely to the deserve to survive ; the glory of the ancient disappearance of “the good old days” (which, Greek Culture is that it has outlived all as history shows, were not so very good!) vicissitudes. So is it with every contribution when roads were bad or non-existent and to the mental, moral, social and spiritual general conditions unsatisfactory. To think truth acquired by man: it is imperishable. so is to lack acumen and contradict the facts Thus “if there be any virtue and if there be of history and experience. any praise” in Gaelic Culture it, too, will The unprogressive outlook on Highland remain. The question, however, is whether conditions is futile as a method of promot- the contraction of the scope of Gaelic is, or ing either the Gaelic Renaissance or any is not, due largely to the economic improve- other mental, moral, or spiritual ideal. Not ments which have taken place. All readily less Highland Development, but more, and admit that social ills, such as depopulation, this controlled by elevating influences, war, etc., are detrimental to culture, but cultural and religious, to avoid the potential many feel that progress has likewise a evils which ever threaten mankind is what baneful influence is required. The Case Against Highland Development. The Gaelic Renaissance. Opposition to the League takes the form The enthusiasm for Gaelic hitherto has of protest against the “modernisation” of the been, and still is, much too secular. Without Highlands. It is declared that the results of its spiritual foundation in the study of the 182 AN GAIDHEAL An t-Sultuin, 1936. Gaelic Bible and in devout Gaelic worship, countries and areas such as Denmark. There Gaelic cannot survive. Those who think that is urgent need for Highland Development, concerts and classes, to the exclusion of the but much preparatory work in the way of Church and of the duty of Highland Develop- scientific survey and planning requires to be ment, will suffice to keep Gaelic alive are done. Adequate Governmental attention to cherishing an illusion. The proof thereof is the needs of the Highlands is required. in the failure of the efforts already made to Subsidies and grants are mere palliatives arrest the decline in the use of Gaelic. It is without a comprehensive Planned Policy of true that Gaelic as an academic study will Development. survive in any case by reason of its in'ellectual interest for scholars of the wider Decent Governments have not been entirely subject of Celtic Language and Literature unsympathetic nor insensible to the High- involving Philology, Semantics, Grammar land Problem; they have been pre-occupied and Syntax, but for this the average person with more clamant problems. After all, has neither the time, inclination, oppor- Governments have to look to the practical tunity, nor interest; very few indeed are side of the matter, and must be persuaded those who read the writings of Zeuss, not merely that such development is Windisch, Thurneysen, Dottin, Ebel, de feasible, but that all Highlanders earnestly Joubainville, etc. But this is not the aim of desire it, and are prepared so to work that the Gaelic Societies, but rather the con- the Reconstruction Plan will be successfully servation and promotion of Gaelic as a carried out. Nowadays, Governments need spoken tongue in the Highlands. If spiritual all the revenue they have for the various mindedness be lacking in the efforts to items of their expenditure. It is for all further that aim, then they are destined to Highlanders to prove their zeal for the fail, since the very power and motive to cultural, spiritual, and economic improve- speak the language will be absent. Gaelic ment of the Highlands by co-operating in speakers who depreciate the value of their this great united movement—the Highland own language are, unfortunately, not un- Development League. Everyone participat- known. They ask sceptically what is the ing in this cause should feel that use of it? But culture simply cannot be “ ’Tis not in mortals to command success, judged by utilitarian tests which are sub- But we’ll do more, Sempronius; we’ll sidiary; its mental, moral, and spiritual deserve it.” values are its justification. “Where there is If this be the conviction of every member, no vision the people perish,” and also their the movement will succeed. language, if it does not serve to keep them spiritually minded. A complaint was made recently about too many people playing at AN IRISH SINGER. being Highlanders. I say that too many are playing at not being Highlanders by not In recent years at Mod ceilidhs, the using, and by actually depreciating, their audience on several occasions have listened native language. with intense pleasure to the singing of Miss The Need for Highland Development. Mary Scully. Readers will therefore be inter- It is clear that satisfactory economic ested in a Gaelic reference to Miss Scully in conditions are necessary to cultural develop- The Irish Press to the following effect: — ment. A dwindling and impoverished The singing of Miss Scully has given great population reacts unfavourably on the delight to Gaels. The reason for this is not native culture. This is the present malady only the quality of her voice and the charm of the Highlands. Yet the Highlander has of her manner, but her intimate knowledge demonstrated, in almost every part of the of the language and of the traditional style world, the comprehensiveness and effective- enables her to enter with success into the ness of his abilities, administrative and spirit of every number she renders. Her otherwise; he is fully equal to the task of husband, Liam Ua Buachalla, B.Com., is a the economic reconstruction of his native Professor in the University College of Highlands given the opportunity and means. Galway. This talented lady takes a But he will not be given these unless he prominent part in the musical life of that demands them, and this he should do when College, and in the teaching of Irish songs contemplating the economically backward to juniors. Miss Scully has won various condition of the Highlands in contrast to prizes and trophies for Gaelic singing at the progressive methods of other small Musical Festivals, An t-Sultuin, 1936. AN GAIDHEAL 183 IOMRADH AIR INNLEACHDAN AN ann as na h-Innseachan a thainig e, neo am bheil cleamhnas aige ri uilebheist a bh’ann an LA’N DIUGH AIR NACH B’EOLACH Loch-Nis an uair bha mi’m bhalach.” MO SHE AN AIR. “ Sibhse tha ’feuchainn omasa a nis, ach co- dhiubh, chan e eun, no iasg a tha so, ach Le IseabeiI/ Nxc Coinnich, Sroth’n t-SitEein. inneal cho innleachdach ’s a chaidh riamh a Air dhomh fhein a bhi ’n am shuidhe gu dheanamh. Cluinnibh an ceol a rithis. Sud socracb taobh an teine air feasgar dorcba, fuar, agaibh Andra Mdr, a’ bhealaich a’ seinn ‘ Coille anns a’ gbeamhrad,h a cbaidb seacbad, Chaoil ’ aig co-chminneachadh a’ chomuinn chmmhnicb mi gu’n robb an Comunn Ileach Ilich an Glaschu. Cluinnidh sibh sluagh a’ a’ cumail ceilidh mhor ann an Glasachu, agus bruidhinn eadhon thall an Astralia. Nach airson tiota bha aithreachas orm nach do mlor-bhuileach an ni sin.” dh’fhan mi la no dha na b’fhaidhe ’s a’ bhaile “ ’Seadh gu dearbh. Mur tu fhein a bha ’g mhor chum gu’n cluinninn na seinneadairean a innseadh dhomh, cha chreidinn smid. Saoil gasda a bha ri bhi aca. Ach cha b’ fhada mhair thu ’an cluinninn Lachann mdr nan ceist a’ an t-aithreachas ! Ghrad chuimhnich mi nach searmonachadh thall an Canada ? ” “ Cluinnidh robh agam ach putan beag a ghluasad, agus sibh sin Di-domhnaich. Feuch gu’n tig sibh a gum bitheadh mo ghnothuch agam. Mo nuas.” mhlle beannachd air an neach a thug do’n An so sguir an cedi, agus smuainich mi fhein t-saoghal an innleachd sin air an d’ thug sinne, gu’n seolainn ni-eigin eile do m’ sheanair air a chionn nach robh na b’ fhearr againn, mar nach robh esan edlach. Leis a’ sin thug mi ainm an dith dhealg ! Trld na h-innleachd sin, air 16m a’ bhra-chiuil, agus fhuair mi clar air tha mar gu’m b’ eadh, iomallan na talmhainn an robh port math plobaireachd. air an toirt comhla, agus cluinnear cedi, oraid, “ ’Sud agaibh Para Mdr nach maireann a’ ceilidh, no eadhon searmon aig taobh ar cluich na pioba. Nach maith tha e’ cumail teineachan fein, ma tha an aimsir cho mi- ris! ” thaitneach’s nach togair sinn teannadh a mach. “ A ghraidh, fhreagair an seann fhear, Ma ta, bha mise ag eisdeachd gu socrach ri nach ann air saoghal an la ’n diugh a thainig e. fonn “ Peigi’s a’Mhonadh ” is e a’tighinn mar Ciamar a b’urrainn duit-sa no dhomh-sa Para gu’m b’eadh troimh ’n adhar am ionnsaidh. Mdr a chluinntinn, is e air triall ’o chionn ach, ge taitneach an t-6ran, agus, mar an ceudna bhliadhnachan ! ” An so rinn mi mo dhlchioll cedi na fldhle, bha mise a’ fas car cadalach. gu cuisean innseadh dha, los nach bitheadh e ’n ’S trie a thubhairt mo chairdean rium, duil gun do chuir am baile mdr air seachran “ Chaidileadh tusa is an greim ’nad bheul! ” mi. Co dhiu bha seo flor no nach robh, tha e coltach Bha, mar a chunnaic mi ’nam chadal, mo nach cumadh ceilidh a’ Chomuinn Ilich o sheanair a nis airson dol dachaidh, agus is ann chadal mi, agus thuit mi thairis. dh’fhalbh mi fhein leis. Cha deachaidh sinn Leis gu’n robh mi a’ sior smuaineachadh air fada ’nuair a chunnaic sinn solus dealrach ag mo sheanair mu’n do chaidil mi, cha b’ eiridh air mullach a’ bhruthaich. “ Nach i iongnadh ged a bhruadair mi gu’n robh e ’na ghealach a tha breagha an nochd,” arsa mo sheasamh ri m’ thaobh. “ A ghraidh mo sheanair. “Chan i thasid, fhreagair mi fhein, chridhe,” ars’ esan, “co as tha’n cedi a’ tighinn? ach solus carbad ur an doctair. Fhuair e Am bheil banais an tigh Alasdair a’ Ghlinne ? ” carbad-uilidh snasail an Ik roimhe.” “ A ghraidh mo chridhe,” arsa mo sheanair, “ Cha d’fhairich mi,” arsa mi fhein ach “ cha b’iongantach ged a bhiodh Coinneach dh’fhaodadh sin a bhi, oir chan ’eil mise “ach Odhar ri fiosachd gu’n robh e faicinn charbadan la no dha air tighinn dachaidh.” gun eich a’ siubhal na Gaidhealtachd. Am Thug an seann duine ceum a dh’ionnsaidh an bheil thu ag radh rium nach ’eil feum aig an doruis, agus thachair dha dol seachad air a’ doctair air each airson an t-uamhas ud a bhoesa bheag a bha a’ tilgeil a mach a’ chiuil. tharruing, oir, ged a chaidh an rud seachad, cha’n Stad e. fhaca mi an t-each idir.” “ Ciod e so a tha thu feuchainn orm a nis ? “ 0 chan eil,” arsa mi fhein. “ ’S ann tha mi ’Sann tha’n cedi anns an dearbh shedmar so creidsinn nach fhada gus am faic sibh muinntir fhein ! ” “ Ud, ud ” arsa mi fhein, “ an e so an Tighe Mhoir a’ tighinn troimh ’n adhar, mar tha cuisean. Cha tug mi cuimhne nach an uair thig iad a Lunnainn.” robh fhios agaibhse gu’n robh an Dith dhealg “ Mo chreach ! nach uamhasach na nithean againn a nis.” “ An Dith dhealg ! Cha chuala a tha ann an cinn oigridh an la ’n duigh. Cha mise mu dheidhinn a’ bheathaich sin riamh. An bhjodh ’sin nadurra,” 184 AN GAIDHEAL. An t-Sultuin, 1936. “ Gred tha, tha sin mar sin, agus thainig COMUNN NA H-OIGRIDH, ILE. fear an la roimlie ann an carbad-adhair o Astralia gu Lunnainn. ’S i ’n fhirinn a th’again Di-haoine an 24mh la de’n Iuchab. ceart gu leoir. Chan i sin a mhain, ach tha long-tumaidh aca cuideachd a theid fo na tuinn Chaidh a’ ghairm a mach air feadh Eilean cleas na tunneig. Uain’ lie air fad, o na Rinn gu Bun-na Leis a’ so dhuisg mi, agus is trie ’na dheidh h-Abhainne gun robh cuirm-cnuic gu bhith air sin, an uair a their iad ruim is mi a’ deanamh rud- a toirt do gach ball de Chomunn na h-Oigridh eigin cearbach. anns an Eilean. Chaidh a’ ghairm so a chur “ B’ eolach do sheanair air! ” a tha mo a mach an ainm Mghr. Niall Orra a bha air bhruadar a tighinn air ais gu m’ ionnsaidh, ceann na Sgoil Shamhraidh Ghaidhlig agus bu agus bithidh mi a’ smuaineachadh gu geur air mhaith a chaidh a freagairt. Cha robh aon de ciod an da-rireadh a theireadh ar seanairean ri na chuireadh a dh’iarr lethsgeul. Thainig iad innleachdan an la an diugh. ’nam buidhnean as gach cearn, corr agus da cheud dhiubh—bu bhreagha an cruinneachadh 0 e—gu faiche Beul na h-Atha. D’a chionn sin bha ullachadh mor air a LETTER TO EDITOR. dheanamh gu cluichean agus iomairtean a chumail, agus greim agus balgam a thoirt do Fhir-Dheasachaidh,—Le’r ceud, bu toigh gach neach. Ach mo thruaighe ! Shil na leam freagairt a thoirt do an luchd-sgriobhaidh neoil, mar nach robh gnothuch mor an He idir a chuir litrichean ugaibh mu’n chuspair air an la sin, agus b’fheudar fasgadh fhaotuinn an an robh mi a’ sgriobhadh an toiseach, bho talla farsaing Beul na h-Atha. chionn mios no dha—faclan Beurla am measg Gaidhlig. Bha mi lan-thoilichte na litrichean Ach ged chathaich na duilean cha do chuir so fhaicinn, a’ nochdadh nach e “ guth a’ sin an Oigridh fo phramh. Ruith is leum is glaodhas anns an fhasach ” a tha annam. bhochd iad gu an toil. Chaidh moran cluichean Chord litir Mhghr. Mac Lachlainn rium gu a chumail, agus bu mhor an strl a bh’ann. sonraichte, agus, mar an ceudna, an t- An deidh na h-iomairt sin fhuair gach balach adhbhar-ruin a tha e ’cur suas aig a’ Choinneamh is caileag biadh is balgam gu an sath, a bha air Bh1iadbna.il. Tha mi anabarrach duilich nach ullachadh le Mghr. Caskie as a’ Bhogha Mhor. bi mi-fhein an sin—cha leig nadur m’ obrach ’Na dheidh sin sheinneadh orain le cuid de na leam—ach is cinnteach gum bi feadhann eile balaich is de na caileagan, agus is maith a ann aig am bi a’ cheart smuain tha againn thigeadh sin dhaibh. Chaidh duaisean a fhein. Co dhiu, tha mise eolach air moran liubhairt airson na reisean agus mu shia uairean Ghaidheil a tha ag aontachadh leam anns a’ feasgar sgaoil a’ chuideachd. ghnothach so. Tha taing ro mhor ri toirt do Mghr. Niall Orra Bho chionn beagan laithean, thill caraid agus do Mghr. Stiubhart Mac-an t-Saoir a Dun dhomh-fhein bho na h-Eileanan, far an do Eideann airson na saothrach a ghabh iad ann chuir e seachad a laithean-saora. Thubhairt a bhith ag ullachadh airson na cuirme. Tha e rium, “ Is gann a chuala mi Gaidhlig nach buidheachas cuideachd ri thoirt do mhoran de robh sgeadaichte le faclan Beurla. A charaid ” dhaoine coibhneil air feadh an Eilein Rich a ars’ e fhein, “mur cuirear stad air a’ chleachdadh thug airgiod no innealan-giulain dhuinn mar dhona sin, cha bhi a’ Ghaidhlig ann idir, an chuideachadh. Tha taing ri thoirt mar an uine ghoirid, ach a’ Bheurla a mhain.” ceudna do gach ball de’n Sgoil Shamhraidh A Dhuine-Uasail, cha chreid mi nach robh airson mar a chuidich iad le airgiod agus an beachd mo charaid ceart. Bha e ag innseadh gniomh. dhomh gun robh eadhon na ministearan a’ 0 cur faclan Beurla ’nan searmoinean Ghaidhlig. Chuala mi-fhein, anns a’ bhaile so, bho chionn OUR ROYAL PATRON. seachduinn no dha, ministeir Gaidhealach a’ cur na faclan “ student” “ University ” We have pleasure in announcing that “ evolution ” “ cinema ” agus “ concert ” an H.R.H. the Duke of York, K.G., K.T., has searmoin Ghaidhlig. been graciously pleased to indicate his Tha mi a’ creidsinn gum bheil ar canain an willingness to become Patron of An Comunn cunnart. An dean An Comunn an ni feumail?— in succession to His Majesty who, as Prince Le speis mhor, Filip Dubh. of Wales and Lord of the Isles, occupied that Duneideann, KM August, 1930. position for many years. An t-Sultuin, 1936. AN GAIDHEAL. 185 SECRETARY’S NOTES. those resident in the town of Inverness if they would book for the second concert on The entries for the Inverness Mod are very Thursday evening, and thus allow patrons gratifying and again testify to the popularity from the outlying parts to attend the first of our Annual Gaelic Festival. Compared concert and enable them to take advantage of with Edinburgh there is an increase of 20 the train and bus facilities provided. over all without taking into account the * * * entries in the Celtic Art section. It is most Booking for all concerts commences on 4th encouraging to have so many entries in the September, and early application should be Junior Section, and it is also interesting to made to the Manager, Empire Theatre, note that in this section Literary and Oral Inverness. Stamped addressed envelope entries number 715 as against 177 in the Solo should accompany each application. The and Choral events. The splendid entry of 64 hours for booking locally are 11 a.m. to for the recitation of “An Dileab” is most 1 p.m., and 3 p.m. to 5 p.m. encouraging. * * * * * * In the Senior Section the outstanding The Railway Company is providing cheap features are the following entries : —20 for day fares within a radius of 60 miles of the Bardic Crown, 28 for the recitation of Inverness, and Messrs MacBrayne, Messrs “Oran do Bhata,” and 19 Rural Choirs MacCallum, Orme, and the Campbeltown competing for the “Lorn” Shield. As Steam Packet Coy. are granting the usual showing the widespread interest taken in the reduction in fares to those attending the Mod. latter class, the five counties are represented To obtain these concessions, signed vouchers as follows : —Argyle, 9; Inverness, 6; must be procured from the offices of An Sutherland, 2; Perth, 1; Ross, 1. Comunn, 131 West Regent Street, Glasgow. The Literary and Oral entries are the Members of Executive Council and of the highest since Fort William in 1932, and Mod Local Committee who have not provided higher than many years previous to that themselves with concert tickets, should apply splendid record of 180. Senior Solo and to the General Secretary not later than 15th Duet entries remain steady about the 400 September. figure, and this year it has to be borne in mind that there is one competition less than Note.—Members who intend being present Edinburgh and two less than Oban. Choirs at the Civic Reception at Inverness on 23rd are much the same as in. former years. Clyde- September, should notify the General bank and Inverness have dropped out of the Secretary at the earliest opportunity. major competition, but the ranks have been $ filled by the return of Nairn and Stornoway. * * * DONATIONS TO INVERNESS The following are the entries : —Junior— NATIONAL MOD. Literary, 491; Oral, 225; Solo and Duet, 147; Choral, 30. Senior—Literary, 54; Previously acknowledged £446 0 0 Oral, 94; Solo and Duet, 390; Choral, 69 ; Received at Head Office:— Instrumental, 28 ; Musical Competition, 4—a JamesHighland MacLean, Society Esq.,of London Sheffield 210 10 0 grand total of 1532. Dr. H. Ferguson-Watson, M.D., Ph.D., * * * Edinburgh Arrangements for the competitions are on Mss W. Millar-Weir, Alexandria the same lines as previous years, viz., Junior Received at Inverness:— competitions on Tuesday, Senior Solos on HighlandA. Robertson, Transport Esq., Co.,Ardnish Ltd 53 35 0 Wednesday, Oral, Solo, and Rural Choirs on Nairn Branch ...... 30 0 0 Thursday, and Duet and Choral on Friday. Mrs. MacLeod of MacLeod 10 0 0 AngusSub. Card MacLeod, No. 141,Esq., per Oban Col. ...Gilbert 1 0 0 Concerts this year will be held in the Gunn, Bonar Bridge ... 6 7 0 Empire Theatre, with a duplicate concert in Viscount Rothermere, of Birichen 10 10 0 the Playhouse on Friday evening, proceeding Sub. Card No. 378, per Mrs. de Cleron, 0 12 6 simultaneously with that in the Empire J. PerthM. Sinclair, Esq., Inverness 0 5 0 Theatre. Both concerts begin at 7.45 p.m., Dr. Donald Duff, Denbigh, N. Wales 2 0 0 and the programmes will be identical. It would be a gracious gesture on the part of £530 4 6 186 AN GAIDHEAL. An t-Sultuin, 1936. Litir Comunn na h-Oigridh.

Campa nan Caileagan, 1936. Tha ceud Champa Comunn na h-Oigridh ean Gaidhealach ’s a’seinn nan oran fad fin seachad. Bha sinn am meadhon seachduinn foinneach an latha, agus ag iomain air nam Balach ’nuair a sgriobh mi mu a’mhachair eadar na frasan. Binn aon la dheireadh, agus innsidh mi dhuibh a nis mar aluinn suas air son iomadh dile-bhait’-—Di- a chaidh sgioba thaghte dhiubh am badaibh Luain, ’nuair a fhuair iad sgriob am bata gillean Phortsonachain air machair na moduir Mhic a Phi, Osd-thigh Phortson- h-iomaineach. B’ann an sin a bha “blar na achain, sios an Loch gu Eilean Aird- h-eigin.” Ged a b’i am beatha bha an eiric cha Chonfhuil, far an robh cuirm-cnuic ’san deantadh teugmhail bu teotha. Bhuidhinn t-seann Chaisteal nach di-chuimhnich iad gu Portsonachan, ochd tadhail gu seachd, ach h-ealamh. Tha toll dubh an sin fo thalamh, ma bhuidhinn, cha chuis naira sin do na far an do chumadh duine bochd, uair a bha Gaidheil, ’s iad ag cluich an aghaidh ach sud, fad ochd bliadhna fichead. Chan gann da uiread an cudthruim. B’e Iain fhoghnadh leis na Caileagan bu dana ach an Grannd, Feachd an Athleathain, a rinn na leigeil sios do tholl an uamhais so le ropa! h-euchdan bu mhotha air ar taobh an oidhche Chan fhacas le suil sealladh a b’aluinne na ud. Chruinnich sluagh mor a dh’amhairc, fhuair sinn air Loch Odha ’san dol dachaidh, agus air do’n bhaire bhi seachad chum faileas coille is monaidh ’san uisge chiuin, Comunn na h-Oigridh ceilidh fhosgailte thridshoilleir agus seachd mullaich Chru- ’nan sebmar-bidh, a bha lan gus na achan Beann “ ’bior-tholladh uchd nan sparran. speur.” Chaidh na laithean seachad air sgiath na B’i cuis-ioghnaidh mar a chaidh an cabhaig agus mu’n gann a bha sinn ’nar dannsadh ’s an t-seinn am feobhas ’s a’ mothachadh, sud na Balaich air an sgapadh Champa fo threorachadh Eilidh Nic gu ceithir rannan ruadha na h-Alba, agus Mhaoilinn agus Catriona Chaimbeul, air sinne ’cur failt is furan air na Caileagan a chor’s ’nuair a chumadh ceilidh fhosgailte Uibhist Deas is Tuath, He agus Muile, da-ar- nan Caileagan gun robh cbisir cho grinn’s a fhichead gu leir. ’S iad a bha mi-fhortanach chualas riamh aig Mod, agus clareagair de a thaobh na side, bha co-dhiu tri laithean nithean air leth a chuir blathas-inntinn is as an t-seachduinn gu bog fliuch. Ach cha do sunnd gu leir air muinntir an aite. Bha chuir sin a bheag orra, neo-ar-thaing bha iad “Eiomn” fhein leinn an oidhche ud, agus an air an dbigh ag ionnsachadh nan dannsaich- Lighiche Adhall Macdhonnachaidh as an An t-Sultuin, 1936. AN GAIDHEAL. 187 Oban. Thadhail Fionnghal Chaimbeul, dhoighean-labhairt as gach cearn de’n Ceann-Feachd an Athleathain le a mathair air Ghaidhealtachd ? a’Champa, agus thainig a’Bhean-uasal Ann an seadh, cha bu mhisde sinn laithean Malloch, Ceann-suidhe Comunni na Crion- agus oidhcheannan fliucha fiadhaich a bhi laraich, a theagasg ealdhainean Gaidhealach againn anns a’cheud Champa so, chionn do na Caileagan. dhearbh sinn gun robh a’Chlann cho blath, Chan ’eil fhios nach bu phriomh annas seasgar ’nam pailliunan ’s ged a bhitheadh a’Champa “Lorg-an-Ionmhais.” Bha sin an iad ’nan dachaidhean fhein. Cha do leig aon da chuid aig Balaich is Caileagan, agus is phailliun boinne uisge troimhe. Dh’fhas docha nach robh a leithid riamh roimhe ann Balaich is Caileagan na bu reamhaire agus an Gaidhlig. Bha aig a’Chloinn ri sealg ’nan na b’fhallaine coltas a h-uile la; cha caraidean. Fhuair iad an seoladh o aite gu. b’ioghnadh sin, eadar luth-chleasachd, gaoth aite le rannan Gaidhlig agus b’iad sin na fhallain, suain chadal agus biadh pailt, h-aitean doirbh, uaigneach. Bha meall de blasda. dhuaisean am falach a’feitheamh nan A bharr air na nithean sin fhuair sinn rud caraidean bu seolta’s a b’aotruime cas, agus a bu phriseile uile, fior spiorad Comunn na chuir e ioghnadh oirnn uile cho ealamh’s a h-Oigridh anns a’Champa bho thus gu thog eadhon an fheadhainn a b’oige brigh deireadh. Ma rinn an Luchd-dreuchd an nan dubh-fhacal. dleasanas agus barrachd (rud a rinn), ’S e fior Champa Gaidhlig a bh’againn. chuidich an fheadhainn 6g ri’n obair a Cha robh feala-dha’s a’ chuis. Bho thus gu dheanamh cho aotrom ’s a ghabhadh a bhi. deis rinn gach aon, Clann agus Luchd- Chan fhacas sgioba de’n oigridh cho beusail, dreuchd a’ Champa, an dleasanas gu h-iomlan modhail, sunndach. Le’m bruidhinn ’s le’n a thaobh ar Canain. An t-urram aca uile giulan rinn iad drudhadh araidh air sluagh airson so. Bu shuarach an obair’s an cosdas na duthcha, agus mar sin dh’ardaich iad o raimig sinn priomh chuspair-stiuiridh ar deagh-ainm Comunn na h-Oigridh gu inbhe n-iomairt) air dbigh cho coimhlionta. Bu nach robh aige roimhe. Fhuair sinn fios- ghrinn ri eisdeachd, an Campa ag co- dealain brosnuchaidh bho Cheilidh nan fhreagairt air fad do fhuaim binn na Gaidheal, Lunnainn, agus fear eile bho ’n Gaidhlig, agus bu chaidreach an comunn a Sgoil Shamhraidh an He, la a bha uile bh’ ann eadar sean is 6g air a thailleamh. Fheachdan Comunn na h-Oigridh ’san Eilean Nach b’i an fhior sheoltachd a stiuir ar sin cruinn aca aig cuirm-cnuic. Ceannard Domhnull gus gach pailliun fa Co a their nach b’fhiach an Campa so a leth a dheanamh ’na chomhthlamadh de chumail ? Seoras Gallda.

Campa nam Balach, 1936, 188 AN GAIDHEAL. An t-Sultuin, 1936. GAELIC SUMMER SCHOOL. IMPRESSIONS OF THE GAELIC SCHOOL IN ISLAY. To An Comunn Gaidhealach. The students of the Summer School at By Robert Bain. present in session, wish to take the oppor- tunity of re-affirming the great importance My general impression of the month I of the Summer School as a means of spread- spent in Islay is one of work. I went prepared ing a knowledge of the Gaelic Language, for that, for I had practically no experience Literature, Art, and Music, particularly in hearing Gaelic, and I was staggered and among those who would not otherwise have humiliated by the fact that words which were an opportunity of acquiring at first-hand an quite familiar to me and with whose sound intimate acquaintance with these branches I was perfectly acquainted were quite of human culture. They would also desire to unintelligible when spoken by someone else. bring to the notice of An Comunn the very So there I was plunged overhead in deep great increase in efficiency ini this year’s waters from which I was just emerging when Summer School due to the institution of the the 7th of August came. It will be many a Intermediate Class, in addition to the day before full comprehension comes, but, Junior and Senior Classes already existing. what I have, I hold. It has thus been possible for the students to At this point it is best that I set down one grade themselves thoroughly, and to enter element in the course that I found unex- that particular class appropriate to their pectedly valuable to myself. It was doubtless knowledge of the Gaelic tongue. A very equally valuable to many another. I am no great advance in the intensiveness of the singer, though not deaf to musical sound as a instruction has thus been made. lovely thing in itself. Yet I attended the Edgar MacWilliam, William P. singing class and missed no session. There Milne, Robert Bain, Walter I had one pleasure that never failed, the F. Robins, Mary F. Robertson, listening to the Gaelic melodies regardless of Alastair Duncan, Stewart words; and one great immeasurable gain, the McIntyre, Marrion MacKay, reading of the words in unison with the class Fionnbharra O’Donndubhain, where the whole purpose was to obtain purity Elizabeth MacKay MacKech- of tone and absolute correctness and uni- nie, Christina MacKay, formity of pronunciation. And here I may Christina Macleod, Jessie C. adventure the opinion that the wide spread- Connor, Alex. Cameron, Janet ing of choir singing is probably destined to Macdonald, A. L. Swinton, create a standard of pronunciation still non- Myra Maclver, Helen L. existent so far as I can see. As a beginner I Donald, M. P. MacEwen, had often felt myself quite unable to discover Katharine Edwards, Mar- the right pronunciation of many a simple guerite Mackenzie, Agnes C. word. At Islay I advanced a long way in Waterston, Isobel F. Morton, that respect. And song taught me, too, many Catherine M. Campbell, an elision and taught me how one word might Dorothy Robertson, Violet slide into another and yet leave its meaning Cooper, Jean C. Campbell, marked. But my ear will still require a lot Elizabeth Cameron Stewart, of practice before it notes such delicate and Isobel J. J. Stewart. things. Of definite occasions where all these things met, one stands out pre-eminent, Port Ellen, the ceilidh of Saturday, July 11th. Isle of Islay, July, 1936. It was held in a school-room, bare of adornment. The seats were school seats: nothing need be added to that. We were arranged along three sides; the fourth held BRANCH CONSTITUTION AND RULES. the fire, which burned very hesitatingly at A new supply of Branch Constitution and Buies first, so that those facing it felt dubious about has been prepared in five different colours, so as it. But I knew—for was not I the kindler? to have them available for successive years. These And half-way through the peat caught, a are sold at 3/6 per 100, postage extra, and they may blaze of sorts came and at last burned be had on application to the General Secretary. triumphantly. By that time the one hanging An t-Sultuin, 1936. AN GAIDHEAL. 1S9 lamp was lit, kilts were whirling in a wildest rain could not even disturb, and hilarious reel, and something of the spirit of whose members will part with a great deal of a genuine ceilidh transformed the bare room. regret, for it has been a memorable month. Here was the true setting of Highland However, there is one hope left—there are intimacy. Summer Schools to come. May they match Where I sat the setting sun had shone ours! They can never surpass it. I have straight on me, dazzling but welcome. It only one regret—I cannot write this in the went down, but music replaced it and made Gaelic. But you just wait, and- the half-dark tender, and total darkness, but P.S.—The Summer School did not close for the lamp and the fire, lovely. I can with that last formal day at Port Ellen, nor say nothing about the music, being, did it end till we parted at Tarbert. Priday as I have said, no singer. I just morning, the 7th of August, was a miracle sat and listened to beautiful Celtic songs of a morning, and as the “ Pioneer ” made its being sung by folk who felt their beauty way northward over a blue sea that had and could express it—sat and listened, wholly scarce a ripple, the Summer School gathered content. in the bow and held its last Ceilidh. And My third impression is that made by the wasn’t it a long one ? It lasted from Port gathering of the children at Bridgend. It Ellen to Gigha—with an interval there to was a wild wet day—unfavourable for field discuss the doom of live lobsters destined for sports^—but once things were set agoing in London—and continued with little break all the hall granted us, the boys and girls got, I up West Loch Tarbert. Had there been any fancy, as much fun out of it as Glasgow folks more sea there’s no saying when it would have can get at the Pair, even if it rains cats and stopped. But what a glorious finale it made ! dogs. The young ones took a time to let their voices go at the singing, but one incident stands out in my memory. A boy had sung alone, the least hit shyly at first, but when By Mairi P. NicEoghainn. all the rest joined in the chorus, I think he Having attended the recent Summer got a mild shock of pleased surprise, for he School of Gaelic, I would like to say how I smiled and started his second verse more have enjoyed meeting students from various gallantly. That smile remains with me. parts of the country, all keen on combining Where I sat, all the young ones were talking study with recreation. It has been one of in Gaelic. I made feeble attempts to join in, the best holidays I have ever spent. One of but common sense bade me hold my tongue, the chief characteristics of the School, is the and be content to know that the new spirit of kindness which pervades it, and the generation was still growing up in the old teachers combine helpfulness with most tongue and that for them it was not old but excellent teaching. No one wants to miss a young. May it ever be so. Gaelic lesson, and in the Celtic Art class, Of the infinite patience of our teachers—I Miss MacBride opens up great possibilities. am speaking for the two with whom Her lectures are most interesting, as they I came into closest touch—what can I combine Arts with Crafts, and the result is say? Nothing that would be adequate. Por that lovely work has been carried out by the some of us it was a first experience in pupils in designs, needle, metal and leather continuous listening to Gaelic and I, for work; this happy combination developing one, felt at times like one learning to swim the hands with the brains. Besides the and going out of his depth every other classes there is the social side of the School, moment. But ever a kindly hand rescued me with its jolly picnics, and ceilidhs full of fun, from drowning and now—well, I can swim a music and song in the lovely setting of a few strokes. Western Isle. As I write this the sun is shining on Port- Ellen, a fresh warm wind is blowing, and all Copies of “Voices from the Hills” can still be is well with the world. To-morrow most of obtained from the Secretary. A compilation of us will depart—north, east and south—but we articles on living topics bearing on the work of shall carry with us the recollection of the An Comunn and kindred subjects, this volume is wonderful fellowship that made complete one of the most varied and attractive books ever strangers friends, a fellowship that had not a offered to the Gaelic public. No member should be cloud in its sky, whose light-heartiness the withoutoverseas. a Price,copy. 6/6An j excellentpostage, 9d.present for friends 190 AN GAIDHEAL. An t-Sultuin, 1936. ARDNAMURCHAN PROVINCIAL Murchison,list of first-prize and Mr. winners Mathieson. :—■ The following is a MOD. Junior Section. Reproduction of a Short Story—Agnes MacLean, yearThe atArdnamurchan Ardgour, on Provincial Tuesday, Mod30th was June. held Thethis Kilmuir School. Translation of a Gaelic Prose Gaelic, in the opinion of the adjudicators, was of a Essay,Passage—John for pupils MacDonald, in first yearBorrodale post-qualifying, School. sustainedhigh standard. by the Aprincipal successful first-prize concert winners.at night Thewas Writing from Dictation—Christina A. MacLean, adjudicators were :—Gaelic—Mr. John M. Banner- ArchenaPortree R.School. Maclnnes, Translation, Broadford English-Gaelic—School. Pupils Kinnon,man, Mr. M.A.,John R.Rev. Bannerman, John MacPherson,Mr. Lachlan M.A.Mac- in second and third year post-qualifying, Writing Vocal and Instrumental Music—Mr. Malcolm G. Translation,from Dictation—Mary English-Gaelic, Murray, Gaelic Portree English— School. Piping—Mr.MacCallum, J.L.R.A.M., Macfarlane, and Barrow.Mr. D. TheT. Yacamini.following Murdina MacSween, Portree School. Reading with are the first-prize winners :— ReadingExpression—Flora at Sight an MacDonald, Unfamiliar ProseDunvegan Piece—Peggy School. Junior Oral Delivery. Memory—TobyCampbell, Dunvegan MacLean, School. Dunvegan. Reciting Reciting from a RecitationReading at(Native Sight—Margaret Speakers)—Anne Simpson, MacDonald, Strontian. Sgeulachd, Peggy MacDonald, Dunvegan School. Ardgour. Recitation (Learners)—Jack Fullerton, BernisdaleOriginal GaelicSchool. Talk—Donald N. Nicholson, Mingarry.Strontian. Gaelic Conversation—James MacDonald, Junior Vocal Music. Vocal Music. Girls (Solo)—Nan MacKinnon, Mingarry. Boys Solo Singing, Girls under 13—Chrissie Mac- (Solo)—John Stewart, Acharacle. Solo (Learners)— 12—NeilPherson, PortreeFinlayson, School. Macdiarmid Solo Singing, School. Boys underSolo MargaretAlasdair MacCalman,Smith and MargaretStrontian. Fraser,Duet Conaglen.Singing— Singing of a Song, Girls 12 to 16—Joan Campbell, Choral Singing—Acharacle Junior Choir. DonaldDunvegan A. School.Maclnnes, Solo Macdiarmid Singing, Boys School. 12 to Duet16— Senior Oral Delivery. Dunvegan.Singing—Chrissie Ferguson and Toby MacLean, MacPherson,Reading at StrontianSight Mr. (equal).A. Cameron Recitation—Miss and Miss C. C. MacPherson, Strontian. ford.Choral Action Singing—Portree. Song—Dunvegan. Unison Singing—Broad- Senior Vocal Music. Violin Playing, second session members—-Andie Solo (Female Voices), Own Choice—Miss Mary MacColl.Portree. Violin Playing—Chrissie MacPherson, Choice—Mr.MacKinnon, Acharacle.Stewart Cunningham,Solo (Male Voices),Kingairloch. Own Senior Section—Literature. ArdnamurchanSolo (Unpublished)—Mr. Silver Pendant Neil Cameron,(Female Lochsheil.Voices)— Gaelic Poem—John A. MacLeod, Portree Miss C. Cameron, Acharacle. Ardnamurchan Silver PortreeSecondary Secondary School. School.Essay—George Collection ofBuchanan, Unpub- Pendantsheil. Solo (Male (Learners)—Miss Voices)—Mr. MaryNeil Lakie,Cameron, Ardgour. Loch- lished Skye Songs—Mordo Stewart, Duntulm. Duet Singing—Miss MacLean and Mr. MacDiarmid, PupilsOriginal who Gaelic have leftPlay—Christina School—Katie Lynn.A. MacDonald, Essay, PeurtStrontian. a’ Beul—Mr. Quartette Stewart Singing—Strontian Cunningham, Quartette. Kingair- Valtos, Staffin. Essays—Cathie MacDonald, Portree loch. Solo (Former First-prize Winners)—Miss ChrissieSecondary Campbell. School. Recitation—ChrissieOral Delivery, Reading—Campbell. Anne(Unison)—Ardgour Scott Rae, Ladies’Ardgour. Choir. ChoralChoral Singing Telling of an Unpublished Skye Story—Calum (Harmony)—Ardgour Senior Choir. JohnRobertson. Nicolson. Acted HigherDialogue—Ena Aggregates MacDonald in Com- and Instrumental Music. petitionsPortree Secondary28, 29, andSchool; 30—Chrissie Calum Robertson,Campbell, 112, (StrathspeyPipes (March)—Mr. and Reel)—Mr. Neil Smart,J. Kinghorn, Acharacle. Acharacle. Pipes Portree Secondary School. forte—Mr.Violin—Miss Stewart Mary MacKinnon,Cunningham, Acharacle.Kingairloch. Piano- Vocal Music. Solo Singing (Female Voices)—Margaret A. Nicolson,(Male Voices)—Adam Portree Secondary Robertson, School. Waternish. Solo Singing Solo SKYE PROVINCIAL MOD. Singing (Female Voices), Test Song—Sybil MacLeod, First-prizePortree. SoloWinners—Mary Singing (Female MacPherson. Voices), FormerSolo 23rdThe and Skye 24th Provincial June.. ModThere was were held splendid at Portree entries on Edinbane.Singing (Male Solo Voices), Singing Test of Song—Peter a Song (Male MacDonald, Voices), wasin the very Junior high. Section,Flora, andMrs. theMacLeod standard of MacLeod,of Gaelic FormerDuets—Mary First-prize MacPherson Winners—Duncan and Betty Steele. Corbett. presided over the concert on the 23rd; and Unison Singing—Portree Secondary School Choir. were:—Mr.Dr. Neil Ross Yacamini, on the Perth; 24th. MissThe Margaretadjudicators M. Choral Singing—Portree Senior Choir. MacPhailDuncan, Dr. (NorthernNeil Ross, Organiser),Rev. Mr. MacLean,Rev. Mr. Portree.Instrumental Pianoforte—Ena Section—Bagpipes—Ian MacDonald. MacPherson, GO BY AIR /SLE OF MAN

• RENFREW

WONTYOU A SECOND TIME ,HESITATE - YOU WILL BEONLY CONVt WAY NCEO TO ITTRAVEL. IS THE INTHERE NO WITTIME- H- OUT ORFUSS THINKFATIGUE. IT OVER l Also regular Daily Services to Belfast, Blackpool and Liverpool.

NORTHERN & SCOTTISH AIRWAYS LTD. AIRPORT FOR GLASGOW, RENFREW CUT THIS OUT AND POST TODAY FOR BROCHURE GIVING FULL PARTICULARS. NAME address:- TOLD IN FURTHEST Pmittmj HEBRIDES True Stories of Second-sight given the Has become one of the modem Author First-hand. essentials of business and social life, and it is recognised as the By F. ROBERTSON CAMERON. best method of ensuring success Introduction by in almost any enterprise. More- Sheriff J. MacMaster Campbell, c.b.e. over, unlike its publicity con- 2/6 net. temporaries, it is within the Mrs. Cameron, who knows the Islands reach of everyone, and can be well, has been privileged during her utilised to one’s own particular journeyings there to make many friends. She relates the stories as they were requirements. For your future given her, and has managed to keep Printing needs, our experience both the spirit and the idiomatic charm and plant are at your service. of the Gaelic in the telling. A ’phone or postal message will The book is not only a collection of bring our representative to any very interesting tales, but it is a valuable contribution to the literature address in town for instructions. of the Highlands. ARCHD. SINCLAIR From all Booksellers. Celtic Press, 27aCadogan Street, ENEAS MACKAY GLASGOW, Tel. No. 2626 Cent. 44 CRAIGS - - STIRLING

THE CLARSACH OH CALEDONIAN HARP HENRY B. BRIGGS Violin Maker 124 Renfrew Street, Glasgow MAKER OF “DALRIADA” and “OSSIAN” CLARSACHS These Clarsachs are made entirely by Mosthand inof ourthe own leading workshop players in Glasgow.of this delightfulexpressed theirScottish appreciation instrument of the beautyhave MACKAY’S ofrevival tone ofof thethose Clarsach already has supplied. given greatThe PALACE HOTEL pleasure to all lovers of the traditional PRINCES STREET, EDINBURGH Highland music. • Hot and Cold Water In All Bedrooms. Prices and particulars on application to • OverlookingOpposite Edinburgh Princes Castle.Street Gardens. above address. • TwoBed andMinutes Breakfast from fromRailway 8/6. Stations.

X