Problemy Z Wykorzystywaniem Danych Z Katastru Nieruchomości Do Celów
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Problemy z wykorzystywaniem danych z katastru... INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr 1/III/2012, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddzia w Krakowie, s. 7–17 Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi Leszek Dawid PROBLEMY Z WYKORZYSTYWANIEM DANYCH Z KATASTRU NIERUCHOMOĝCI DO CELÓW PODATKOWYCH NA PRZYKàADZIE GMINY WIEJSKIEJ BĉDZINO ____________ PROBLEMS CONNECTED WITH USING DATA FROM REAL ESTATE CADASTRE IN TAX AIMS ON THE EXAMPLE OF THE CHOSEN RURAL COMMUNITY Streszczenie Wedug obecnie obowizujcych przepisów, gromadzone w ewidencji gruntów i budynków (katastrze nieruchomoci) dane dotyczce rodzaju uytków gruntowych w zestawieniu z gleboznawcz klasyfikacj gruntów rolnych i le- nych, sposobu uytkowania nieruchomoci, ich przeznaczenia i innych, stanowi podstaw okrelenia przez waciwy organ wymiaru podatku rolnego, lenego i od nieruchomoci. Jednak we wspódziaaniu systemu ewidencji gruntów i budynków oraz systemu podatkowego wystpuje pewien problem. Wiele dziaek przeznaczonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego pod zabudow i fak- tycznie zakupionych przez nabywców jako dziaki budowlane o wysokiej wartoci, ale obecnie niezabudowanych lub w trakcie budowy, lub nieruchomoci posiadajcych statut nie odebranych do uytkowania, posiada w ewidencji gruntów i budynków zapis uytku np. grunty orne czy ki. W wyniku takiego zapisu organ naliczajcy naleny podatek w gminie, biorc pod uwag zapis w ewidencji gruntów i budynków oraz de- klaracj zoon przez wacicieli gruntów, nalicza za tak dziak podatek rolny pomimo, e faktycznie jest to dziaka budowlana. W wyniku takiego sposobu nalicza- nia podatków gminy trac finansowo, a waciciele nieruchomoci o podobnej warto- ci pac podatki zupenie inne, rónice si nawet kilkadziesit razy. Celem artykuu jest ocena zasad naliczania podatków rolnego, lenego i od nieruchomoci na przykadzie gminy wiejskiej Bdzino. Sáowa kluczowe: kataster, system podatkowy, gmina 7 Leszek Dawid Summary According to current rules, data gathered in the cadaster that concern a type of arable lands in comparison with soil classification of rural and forest grounds, way of using the real estate, their application and others are the base of setting the agricultural, forest and real estate tax by an appropriate body. There is a problem with the cooperation between grounds and buildings files and tax system. Many plots destined in local land planning to development and in fact bought by a purchaser as building plots with great value, but not built currently or in the middle of building, or a real estate having a status of not taken to use, has a special settlement in grounds and buildings files – a settlement of use for example arable lands or meadows. As a result of such a settlement the body calculating due taxes in community, taking into consideration a settlement in grounds and buildings files and a declaration made by a real estate owner, calcu- lates for such a plot the agricultural tax even though it is in fact building plot. As a result a community budget suffers a loss and owners of plots whose value is simi- lar, pay completely different taxes, higher even several dozen times. The aim of this article is an evaluation of principles concerning calculation of agricultural, forest and real estate taxes on the example of rural community BĊdzino. Key words: cadaster, tax system, community WSTĉP W ustawie o gospodarce nieruchomociami [Ustawa 1997] ustawodawca uywa nazwy „kataster nieruchomoci” zamiennie z istniejc ewidencj grun- tów i budynków, przewidujc w przyszoci zastpienie ewidencji wyej wy- mienionym katastrem. Wie si to z reform istniejcego systemu podatkowego dotyczcego naliczania podatku rolnego, lenego i od nieruchomoci. Nowy podatek (dalej zwany podatkiem katastralnym) ma by naliczany od wartoci nieruchomoci. Obecnie organ wykonawczy naliczajcy wyej wymienione podatki zgodnie z ustawami [Ustawa 1984, 1991, 2002, 2002a] bierze pod uwa- g dane zawarte w ewidencji gruntów i budynków oraz deklaracj zoon przez waciciela nieruchomoci – podatnika. Podatki te stanowi dochód do budetu gminy. Istniej jednak pewne rozbienoci pomidzy danymi zawartymi w ewi- dencji gruntów i budynków a faktycznie wystpujcymi. Budet gminy na tym traci. Prawdopodobnie zastosowanie podatku katastralnego rozwizaoby pro- blematyk poruszan przez autora niniejszego artykuu. Celem niniejszego artykuu jest ocena zasad naliczania podatków przede wszystkim rolnego i od nieruchomoci, wystpujcych na granicy wspódziaa- nia ewidencji gruntów i budynków oraz systemu podatkowego na przykadzie gminy wiejskiej Bdzino. 8 Problemy z wykorzystywaniem danych z katastru... FUNKCJA EWIDENCYJNA I PODATKOWA KATASTRU NIERUCHOMOĝCI Podstawow funkcj katastru nieruchomoci jest systematyczne rejestro- wanie wszelkich danych tak przedmiotowych, jak i podmiotowych dotyczcych wyodrbnionych dziaek gruntów, celem zapewnienia w szczególnoci organom administracji publicznej, moliwoci wykonywania naoonych ustawowo za- da, w tym z zakresu planowania gospodarczego, planowania przestrzennego, statystyki publicznej [Falcenloben 2009] gospodarowania nieruchomociami, wymiaru podatków czy te prowadzenia ewidencji gospodarstw rolnych - art. 21 ustawy [Ustawa 1989]. Zadaniem organu prowadzcego kataster nieruchomoci jest systematyczne gromadzenie i utrzymanie w aktualnoci okrelonych w art. 20 ustawy [Ustawa 1989] dotyczcych: – gruntów - ich pooenia, granic, powierzchni, rodzajów uytków gruntowych oraz ich klas gleboznawczych, oznaczenia ksig wieczystych lub zbiorów dokumentów, jeeli zostay zaoone dla nieruchomoci, w skad której wchodz grunty, – budynków - ich pooenia, przeznaczenia, funkcji uytkowych i ogól- nych danych technicznych, – lokali - ich pooenia, funkcji uytkowych oraz powierzchni uytko- wej, – waciciela, a w odniesieniu do gruntów pastwowych i samorzdo- wych - inne osoby fizyczne lub prawne, w których wadaniu znajduj si grunty i budynki lub ich czci, – miejsca zamieszkania lub siedzib osób bdcych wacicielami (wa- dajcymi), – informacji o wpisaniu do rejestru zabytków, – wartoci nieruchomoci, a take ich utrwalanie poprzez dokonywanie stosownych wpisów w prowadzonych rejestrach oraz przechowywanie doku- mentów stanowicych podstaw dokonywanych zmian, jak i tworzenie kopii zabezpieczajcych zbiory danych oraz ich udostpnianie osobom zainteresowa- nym zbiorów danych ewidencyjnych w stanie aktualnoci, – kompletnoci danych jak i zgodnoci z obowizujcymi standardami okrelajcymi zasady prowadzenia rejestru. Obowizek ten starosta moe realizowa poprzez przeprowadzenie z urz- du, procedury modernizacji operatu ewidencyjnego na zasadach okrelonych w art. 24a ustawy [Ustawa 1989] czy te w drodze weryfikacji danych ewiden- cyjnych w zakresie ich zgodnoci z treci dokumentów ródowych stanowi- cych podstaw wpisu, albo te zgodnoci treci mapy ewidencyjnej ze stanem faktycznym. Funkcja kontrolna, w tym znaczeniu wynika zatem bezporednio z naoonego na starost obowizku utrzymania istniejcych baz danych ewi- dencyjnych w stanie aktualnoci, co prowadzi ma do powstania domniemania ich wiarygodnoci, tj. zgodnoci z danymi. 9 Leszek Dawid W ujciu historycznym funkcja fiskalna katastru nieruchomoci bya do- minujca i stanowia istotn przesank uzasadniajc potrzeb tworzenia tego rodzaju rejestrów. Aby ustali nalene podatki koniecznym byo bowiem fizycz- ne zinwentaryzowanie na okrelonym obszarze wszelkich nieruchomoci (dzia- ek gruntu, budynków, lokali, placów niezabudowanych itp.) i przypisanie ich osobom zobowizanym do zapaty okrelonej w ustalony sposób daniny. Z poj- ciem „kataster" wie si te czsto tzw. warto katastraln ustalan dla celów podatkowych i oznaczajc „urzdow minimaln warto nieruchomoci” [Lyons 1997]. Na gruncie obecnie obowizujcych przepisów, kataster nieru- chomoci nie peni bezporednio funkcji podatkowej, a podstaw wymiaru po- datków stanowi jedynie dane zawarte w ewidencji gruntów i budynków (kata- strze nieruchomoci), a organy ustalajce ich wysoko nie s uprawnione do przyjcia innej podstawy ni dane uwidocznione w rejestrze zarówno co do ich oznaczenia, jak i wykazanej powierzchni. Gromadzone w katastrze dane doty- czce rodzaju uytków gruntowych, w zestawieniu z gleboznawcz klasyfikacj gruntów rolnych i lenych, s bezporedni podstaw okrelenia przez waciwy organ wymiaru podatku rolnego i lenego. Ujawnione natomiast w katastrze informacje dotyczce sposobu uytkowania nieruchomoci, ich przeznaczenia, w tym dane dotyczce wyczenia gruntów z produkcji rolnej i lenej, stanowi podstaw naliczenia przez waciwe organy nalenego podatku od nieruchomo- ci (gruntów, budynków i lokali). Istniejcy model katastru nieruchomoci mo- na przedstawi jako system oparty na rejestrowaniu ustalonych wzajemnych relacji prawnych pomidzy obiektem (dziak), której prawa dotycz a osob, której prawa te przysuguj. System ten oparty jest na trzech podstawowych filarach: dziaka – prawo – osoba [Hycner R., 2004]. SYSTEM PODATKOWY System podatkowy to uporzdkowany zbiór ustaw i przepisów wykonaw- czych, które su realizowaniu spoeczno-ekonomicznego modelu, obowizuj- cego w danym czasie w danym pastwie. Dziaa on prawidowo jeli zachowana jest waciwa równowaga midzy jego podstawowymi funkcjami tj. trwaej wy- dajnoci podatku oraz zasady sprawiedliwego rozoenia ciaru podatków [Kulicki, Sokó 1995]. W Polsce nie ma jednej ustawy caociowo regulujcej system opodatkowania nieruchomoci. System ten tworz trzy podatki o stosun- kowo zblionej konstrukcji prawnej, uregulowanej w trzech aktach prawnych. Podatek od nieruchomoci uregulowany jest w ustawie o podatkach i opatach lokalnych [Ustawa 1991], podatek leny