NASZA

GAZETABezpłatny Biuletyn Związku Górnośląskiego Nr 2/2011 (23)

DO SIEGO 2012 ROKU

* II śląska lista przebojów ze zdjęciami - A. Czajkowski * Poświęcenie sztandardu - J. Pytel W numerze: * I Zjazd Ślązaków - A. Stania KĄCIK POEZJI * Refleksje - J. Buszman * Idom świynta * Hej kolynda Nasza Gazeta nr 2/2011 strona 1 Śląska Lista Przebojów Zainspirowany jubileuszem Marka Niedźwiedz- cach odbywały się słynne kiego, którego 1500 edycję radiowej Listy przebojów już koncerty promenado- słuchaliśmy kilka miesięcy temu postanowiłem ogłosić we. Każdej niedzieli lipca notowania naszej, śląskiej listy przebojów w Naszej Ga- i sierpnia spacerowicze zecie ślad za rozpoczętymi w 2010 roku notowaniami Li- po Parku mieli okazję po- sty w Śląskich Wiadomościach Elektrycznych. Nie będzie słuchać muzyki w wyko- to jednak cotygodniowa lista piosenek, a publikowana naniu solistów, zespołów raz do roku Lista Przebojów Śląskiej Sceny i Estrady i Nie i małych orkiestr. W tym Tylko. Chcę przypomnieć wydarzenia na deskach scen roku koncerty uświetnili opery, operetki i estrady śląskiej, których autorami są między innymi muzycy z zespołu Cracovie Ensemble, mieszkańcy Śląska , a ich dzieła są związane z regionem Todo Art. Trio, duet fletowy Assobio, orkiestry: rozryw- Górnego Śląska, jego kulturą i językiem. Jak się okazuje kowa z Siemianowic i dęta z Gminy Mełgiew. W sierp- jest czasem w czym wybierać. niowy koncercie finałowym zobaczyliśmy i usłyszeliśmy Od dziś czekam na propozycje i typy Czytelników Ewę Kuklińską, Adę Gostkowską, Anitę Steciuk, Macieja do kolejnego „notowania” listy, a tymczasem samo- Damięckiego i Macieja Wilka z towarzyszeniem zespołu wolnie ogłaszam Śląską Listę Przebojów Naszej Gazety muzycznego RETRO BAND Tomasza Bielskiego w pro- 2011. gramie pt. Piosenki w Starym Kinie. Przez dwa miesiące Tegoroczna lista obfituje w wydarzenia związane Park Kościuszki przenikała muzyka I.J. Paderewskiego, bardzo blisko z kulturą i regionem Górnego Śląska. Wie- N. Paganiniego, B. Bartoka, W. A. Mozarta, G. Rossinie- le propozycji dotyczy wydarzeń jakie miały miejsce w go, G. Verdiego, F. Liszta, K. Kinga i innych. Katowicach. Wbrew opinii, o stolicy województwa Ślą- 8: Don Giovanni – transmisja na żywo z Metro- skiego jako niewiele proponującego z dziedziny teatru, politam Opera kina, muzyki i innych, są miejscem, gdzie jak W październiku, widać dzieje się bardzo wiele. Oto notowania 2011: w Centrum Sztuki Filmo- 10 miejsce: Off Festival wej w Katowicach zoba- Muzyczny OFF Festival czyliśmy premierę ope- Katowice odbył się w kato- ry Amadeusza Mozarta wickiej Dolinie Trzech Sta- Don Giovanni. W tytuło- wów - pięknej zielonej oa- wej roli wystąpił polski zie w sercu przemysłowego śpiewak operowy, Ma- Śląska. Sukces tego wyda- riusz Kwiecień. W zasadzie do Śląskiej Listy Przebojów rzenia był przede wszyst- zgłaszamy cały cykl transmisji, jakie są organizowane kim zasługą jego pomysłodawcy i szefa Artura Rojka, w dawnym kinie Kosmos. Na stronie internetowej Cen- który postawił sobie za cel wspieranie muzyki trudnej, trum filmowego znajdujemy program transmisji na cały nietuzinkowej, nowej. Na Festiwalu wielu znakomitych sezon. Dzięki organizatorom tych imprez, nie ruszając wykonawców, w ilości prawie stu, z całego świata miało się ze Śląska możemy być świadkami niezapomnianych okazję zaprezentować się w Polsce po raz pierwszy. Na wydarzeń ze świata opery w słynnej Metropolitan Ope- czterech scenach wystąpili m.in. grający ra. album „”, Gang Of Four, , Ariel 7: Letni Festiwal Arcydzieł Kameralistyki Pink’s Haunted Graffiti, The Jon Spencer Blues Explosion, VI Letni Festiwal Low, , Liars, Actress, Meshuggah, Kury grają- „Wokół Arcydzieł Ka- ce „P.O.L.O.V.I.R.U.S.”, Czesław Śpiewa / Tesco Value, meralistyki” to z zasady grający Kaliber 44 i Lech Janerka Po raz pierw- „wybitne dzieła w do- szy w Polsce zagrała też legendarna grupa Public Image skonałym wykonaniu, Ltd. w pięknym wnętrzu i godnej oprawie”. W tym roku „let- OFF Festival Katowice 2011 został nominowany nie uczty muzyczne” odbyły się m.in. w sali koncertowej do prestiżowych nagród European Festival Awards w Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Pałacu w Pszczynie dwóch kategoriach: Line Up Of The Year , oraz Best Me- i Pałacu Kawalera w Świerklańcu. dium Sized Festival (Najlepszy Festiwal Średniego Roz- W trakcie trzech weekendów (3, 10, 24 lipca 2011) miaru). zostały zaprezentowane dzieła Czajkowskiego, Brahm- 9: Koncerty Promenadowe: OD BACHA DO BE- sa, Wieniawskiego, Szymanowskiego oraz Beethovena ATLESÓW 2011 w wykonaniu Lasoń Ensemble, Joanny Kreft i Marcina Całe lato, jak co roku, w Parku Kościuszki w Katowi- Sikorskiego oraz tria fortepianowego BMF Trio. strona 2 Nasza Gazeta nr 2/2011 6: I Światowy Zjazd Ślązaków również w tej dziedzinie W miejscu jakże dziedzictwa kulturowe- symbolicznym - sali Sej- go Górnego Śląska. Każ- mu Śląskiego, w Kato- dy z seansów poprzedza wicach rozpoczął swoją fachowe wprowadzenie historię Światowy Zjazd popularyzujące niezna- Ślązaków. Piszę tak, bo ny, ale przebogaty doro- organizatorzy już planują bek kina niemieckiego. zorganizowanie kolejne- Proponowane pokazy są go. Od 16 do 18 września nie tylko w Sali Sejmu roz- także dobrą okazją do brzmiewała śląska mowa polsku, niemiecku, czesku i an- poznania losów regionu gielsku. W programie I Światowego Zjazdu znalazły się i jego wielokulturowego wydarzenia kulturalne, naukowe, sportowe. Rozpoczęto bogactwa przez pryzmat konferencją „Migracje Górnoślązaków w XX wieku“, za- biografii, historii uro- inicjowano próbę bicia rekordu Guinnessa w grze na cyji dzonych tu osób. Cykl (czyli akordeonie), organizowane były także koncerty w rozpoczął się w lipcu 2011 i potrwa do lipca 2012. Na katowickim Spodku, Hali sportowej w Siemianowicach ekranie kinowym znalazły sie takie oto nazwiska Śląza- i Domu Pieśni i Tańca w Zabrzu. Na boisku przy Stadio- ków w poszczególnych filmach: „Metropolis”- Guenter nie Śląskim rozegrany został mecz piłki nożnej Ślązacy Rittau, (Chorzów) operator filmowy, „Faust” - Carl Hof- kontra Ślązacy. W ostatnim dzni Zjazdu, w niedzielę fman (Nysa) operator filmowy, „Błękitny anioł” - Franz uczestnicy Zjazdu spotkali się na uroczystej mszy świę- Waxman (Chorzów) kompozytor filmowy, „Troje przyja- tej pod przewodnictwem arcybiskupa Damiana Zimonia. ciół” - Willy Fritsch (Katowice) aktor filmowy, „Serengeti Zjazd był wspaniałą okazją do - nie tylko rodzinnych – nie może umrzeć” - Bernhard Grzimek (Nysa) operator spotkań ze ślązakami przybyłymi z wielu zakątków Eu- filmowy (o którym czytaliśmy już w Kąciku), „Wielka ropy i świata. miłość” - Michael Jary (Siemianowice Śląskie) kompo- 5: XXVII Muzyczne Święto Kwitnących Azalii zytor filmowy, „Duchy zamku Spessart” - Georg Tomalla W dniach 03 – 28 (Katowice) aktor filmowy, „1000 oczu doktora Mabuse” maja piękne wnętrza - Jan Fethke (Opole) scenarzysta i reżyser, „Zamek Ko- zamku w Mosznej po enigswald” - Horst Bienek (Gliwice) pisarz, scenarzysta raz dwudziesty siódmy i reżyser, „Śmierć jest moim rzemiosłem” - Teodor Ko- opanowały dwa żywioły: tulla (Chorzów) reżyser i krytyk, „Lilli Marleen” - Hanna kwitnące azalie i muzy- Schygulla (Chorzów) aktorka filmowa. ka. W tegorocznym, co 3: Ślabikorz niy dlo bajtli, abo lekcyje ślónskij prawda skromniejszym godki niż w latach poprzed- W 2011 roku ukazał nich, Muzycznym Święcie Kwitnących Azalii - Moszna się następny Śląski ele- 2011 organizatorzy przewidzieli jak zwykle prawdziwą mentarz wydany stara- ucztę dla słuchaczy. Festiwal zainaugurował koncert niem Wydawnictwa Sto- „Mistrza wśród Laureatów” - profesora Andrzeja Jasiń- warzyszenia Pro Loquela skiego - wirtuoza fortepianu, który grał utwory Mozarta, Silesiana - Towarzystwa Beethovena i Chopina. W „Recitalu mistrzowskim” za- Kultywowania i Promo- grały Kaja Danczowska (skrzypce) i Justyna Danczowska wania Śląskiej Mowy. (fortepian). Wystąpił kwartet smyczkowy „Ars Vivendi”, Książka jest zbiorem a Waldemar Gromolak i Jerzy Adamowski przedstawili dowcipnych, ale bardzo „Mistrzowski Recital Gitarowy”. Na koniec Muzycznego interesujących o nauko- Święta „Romantyczne duety w mistrzowskim wykona- wym wręcz charakterze niu” wykonali Urszula Kryger i Jadwiga Rappe (mezzo- wykładów wygłoszonych sopran) oraz Mariusz Rutkowski (fortepian). przez Mirosława Synia- 4: Z Górnego Śląska do Fabryki Snów. wę, jakie odbywały się Wyjątkowy cykl seansów filmowych, których cechą przez cały prawie ubiegły wspólną są postaci reżyserów, scenarzystów, operato- rok w Muzeum Śląskim. rów, kompozytorów muzyki filmowej i aktorów urodzo- Ze wszech miar ciekawa i pouczająca książka, którą po- nych na Górnym Śląsku. Cały cykl składa się 36 pokazów przedził Ślůnski ślabikorz o którym pisaliśmy w jed- filmowych w kinach Gliwic, Katowic i Opola. Są to filmy nym z zeszłorocznych Kącików. Ten poprzedni tak oto dotychczas prawie nieznane w Polsce, a w czasach PRL-u zapowiadano w Wikipedii: Ślůnski ślabikorz - Polskie nawet zakazane. Celem pomysłodawców jest pokazanie połne mjano projektu: Śląski elementarz - Przez oświatę

Nasza Gazeta nr 2/2011 strona 3 Śląska Lista Przebojów do kultury regionalnej) je starůnek uo napisańy szpecjal- we współpracy z Mu- nygo porynczńika lo ślůnskich dźeckůw, ze kerygo by- zeum Śląskim w Opawie dům śe uůne ślůnskij godki uczyć. Liderym we roboće w ramach wydarzeń kul- je Pro Loquela Silesiana, wespůłprocuje ś ńům Tôwarzi- turalnych towarzyszą- stwo Piastowaniô Ślónskiyj Môwy „Danga”. Nad cołkům cych Polskiej prezydencji robotům regjyruje profesůr Jolanta Tambor, dyrechtůr w Unii Europejskiej. Szkoły Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego. Na wystawie za- 2: Koncert u św. Anny prezentowano obiekty W ramach obcho- sztuki średniowiecznej dów 90. rocznicy wybu- po raz pierwszy od czasów powojennych obiekty ze chu III Powstania Śląskie- zbiorów Muzeum Śląskiego w Katowicach. Ekspozycję go, Orkiestra Kameralna znacząco wzbogaciły cenne zabytki z innych muzeów, Miasta Tychy Aukso oraz m.in.: z Muzeum Śląska Opolskiego, Muzeum Narodo- Deutsche Kammeraka- wego w Warszawie, Muzeum w Nysie, Muzeum Archi- demie Neuss pod dyrek- diecezjalnego w Katowicach i Opolu. Zbiory muzealne cją Marka Mosia zapre- uzupełniono o obiekty pochodzące ze śląskich kościo- zentowała podwójny koncert na skrzypce i wiolonczelę łów, m.in. św. Bartłomieja w Głogówku i św. Jana Apo- A-mol op. 102 Johannesa Brahmsa i Symfonię Pieśni Ża- stoła w Żorach. łosnych Henryka Mikołaja Góreckiego. Wystąpili soliści: Zgromadzone na wystawie dawne obiekty kultu i Anna Noworzyn- Sławińska – sopran, Lena Neudauer jednocześnie wybitne dzieła gotyckiej sztuki sakralnej – skrzypce oraz Marcin Zdunik – wiolonczela. Usłyszeli- dopełnione fotografiami głównie w zakresie architektury, śmy koncert na najwyższym poziomie w pięknej scenerii malarstwa ściennego oraz innych obiektów ruchomych, nie tylko kościoła św. Anny ale także wyjątkowego w których wypożyczenie - z różnych przyczyn - nie było swej architekturze Nikiszowca. możliwe. Wystawa pokazała w piękny sposób pojęcie I laureat pierwszego miejsca: Śląskie Sacrum śląskiego sacrum doby średniowiecza i wielkość sztuki Wystawa przygotowana przez Muzeum Śląskie sakralnej w okresie gotyku na terenie Górnego Śląska. Poświęcenie sztandaru Bractwa Pielgrzymkowego goście. Pierwsi pojawili się Górale Żywieccy z nowym Preze- sem żywieckiego Oddziału Związku Podhalan Stanisławem Lizakiem. Były V-ce Prezes Zarządu Głównego Związku Pod- halan Władysław Motyka przywiózł ze sobą kapelana Związku Podhalan, ks. Władysława Zązla, z obecnym V-ce Prezesem Adamem Banasiem przybył z kolei kustosz sanktuarium Mat- ki Boskiej Kazimierzowskiej w Rajczy ks. Franciszek Warzecha. Przybył również z ekipą z dalekiego Łącka Wojciech Bogucki, od paru lat dobry znajomy w Bractwie. Sukcesywnie przyby- wali również przedstawiciele Kół Związku Górnośląskiego ze swoimi sztandarami; zabrakło jedynie pocztu z Koła Łagiewniki. Przybyli ugoszczeni zostali w salce parafialnej kawa i kołoczem, przy poczęstunku był czas na luźne rozmowy Podhalan i Gór- noślązaków. Takiej uroczystości kosztowska świątynia dawno nie oglą- Najświętszą Eucharystię oprócz proboszcza kosztowskiej dała. Na niedzielnej sumie 23 października we Mszy Świętej parafii ks. Andrzeja Słabkowskiego sprawowali: kapelan Związ- dziękczynnej za 14 lat istnienia Bractwa Pielgrzymkowego po- ku Górnośląskiego ks. Paweł Buchta, kapelan Związku Podha- łączonej z poświęceniem sztandaru Bractwa pojawiło się pięt- lan ks. Władysław Zązel oraz kustosz sanktuarium w Rajczy ks. naście pocztów sztandarowych Związku Górnośląskiego, dwa Franciszek Warzecha. Kosztowski proboszcz w homilii nawiązał sztandary Związku Podhalan oraz sztandar Archikonfraternii do słów Roty Ślubowania, którą powtarzają nowo przyjmo- Literackiej Najświętszej Maryji Panny z Mysłowic – Janowa. wani członkowie Bractwa odnosząc je do codziennego życia Obecne były władze samorządowe Mysłowic oraz prezydent każdego mieszkańca ziemi górnośląskiej. Owacjami na koniec Piekar Śląskich. Liczna była reprezentacja wiernych w górnoślą- Mszy Świętej przyjęli wierni w kościele wystąpienie kapelana skich strojach regionalnych. Związku Podhalan, ks. Władysława Zązla, który rozpoczął od Już na godzinę przed rozpoczęciem Mszy Świętej na par- odśpiewania góralskiej piosenki i przyśpiewką góralską swoje king przy kosztowskim kościele zjeżdżać zaczęli zaproszeni wystąpienie zakończył. W Modlitwie Wiernych oprócz Górali, strona 4 Nasza Gazeta nr 2/2011 mysłowiczan z Koła Brzezinka i Mysłowic Janowa uczestniczyli przedstawiciele z innych regionów Górnego Śląska: Suszca (re- gion pszczyński) i Opola. Na zakończenie Mszy Świętej nastą- piła ceremonia poświęcenia sztandaru oraz ślubowanie nowych członków Bractwa. Poczet sztandarowy nowopoświęconego sztandaru stanowili: Bernard Lipiński (chorąży) oraz Genowe- fa Lipińska i Łucja Morkisz. Wszyscy (podobnie jak kilkunastu członków Bractwa) ubrani byli w górnośląskie stroje regionalne. Na zakończenie Eucharystii Prezes Bractwa Pielgrzymkowego Jacek Pytel podziękował duchowieństwu, władzom samorzą- dowym z Mysłowic i Piekar i Zarządowi Związku Górnoślą- skiego oraz delegatom Kół Związku Górnośląskiego i Związ- ku Podhalan. Ceremonię w kościele uświetnił śpiewem chór z miejscowej parafii. Od kilku lat członkowie Bractwa bardzo mocno angażują Po Eucharystii uczestnicy uroczystości przenieśli się na się w życie swoich macierzystych parafii: w Wesołej pomagają salę bankietową w hotelu „Trojak”. Tutaj nastąpiło przekaza- przy organizacji i prowadzeniu letnich półkolonii dla dzieci, w nie sztandaru przez Prezesa Związku Górnośląskiego Andrzeja Krasowach sprawują opiekę nad Krzyżem Pożarowym na Fur- Stanię na ręce Jacka Pytla. W drzewce sztandaru wbite zostały mańcu i angażują się w festyn parafialny oraz akcje przy okazji przez donatorów gwoździe; przybite zostały również gwoździe większych świat kościelnych zaś w Kosztowach byli inicjatorami z nazwami odwiedzanych najważniejszych sanktuariów. Bardzo odrodzenia się idei festynów parafialnych. wzruszające były wystąpienia zaproszonych gości, szczególnie Bractwo wspierało finansowo następujące dzieła: budowę emocjonalnie wypowiadali się zaprzyjaźnieni od lat z Bractwem bazyliki licheńskiej, dofinansowanie uroczystości koronacji M.B Górale Żywieccy i z Łącka. Górale na ręce Jacka Pytla złożyli Saletyńskiej w roku 2007 w parafii w Gdańsku-Sobieszewie pamiątki będące podziękowanie za lata wspólnego działania. oraz zakupu witraża do kaplicy Miłosierdzia Bożego. W trakcie uroczystości przeprowadzono zbiórkę, która zasiliła Zgodnie z Deklaracją Związku Górnośląskiego Bractwo Papieskie Dzieła Nowego Tysiąclecia. kultywuje kulturę i gwarę górnośląską. Przejawem tego były Przez lata pielgrzymowania członkowie stowarzyszenia i konkursy gwarowe dla dzieci które zorganizowano wraz z Koła- osoby spoza Bractwa odwiedzili około stu sanktuariów, w któ- mi Związku z terenu Krainy Mysłowickiej. Członkowie Bractwa rych czczone są ukoronowane koronami papieskimi wizerunki przychodzą na związkowe uroczystości ubrani w górnośląskie Pana Jezusa, Matki Bożej i Świętych Pańskich. Najbardziej zna- stroje regionalne ale prezentują je również poza naszym regio- ne to Jasna Góra, Licheń, Kalwaria Zebrzydowska, Zakopane- nem i na niektórych pielgrzymkach. W roku 2004 zorganizo- -Krzeptówki, Kraków-Łagiewniki czy Ludźmierz, ale w tej licz- wana została na terenie parafii Kosztowy, Krasowy i Wesoła bie są też sanktuaria mało znane poza najbliższym otoczeniem. wystawa obrazująca historię pielgrzymowania. By poprawić lo- Któż z nas wiedział o Tursku, Staniątkach, Szczyrzycu, Róża- gistykę związaną z organizacją pielgrzymek, czterech członków nymstoku. Albo leżące niemal „za miedzą” Bielany czy Stara Bractwa wzięło udział w szkoleniu dla organizatorów turystyki Wieś. Członkowie Bractwa odwiedzili też dwa sanktuaria poza w ramach programu „Turystyka – wspólna sprawa” zdobywając granicami naszego kraju: w Lewoczy na Słowacji oraz w Ostrej stosowne certyfikaty. Bractwo wydaje bezpłatny biuletyn infor- Bramie w Wilnie na Litwie. Łącznie odbyto około dwustu piel- macyjny „Pielgrzym” oraz posiada stronę internetową. Funkcję grzymek i wyjazdów. W trakcie pielgrzymek mysłowiczanie opiekunów duchownych pełnią księża ze Zgromadzenia Księ- zwiedzali również obiekty historyczne (zamki, muzea, Panora- ży Misjonarzy Saletynów: ks. Mariusz Czachor, ks. Jerzy Makul, mę Racławicką itp.). Bywali zapraszani na uroczystości opłatko- obecnie tę funkcję pełni ks. Andrzej Szklarski. Z Bractwem piel- we i swięcone do Oświęcimia i na Ziemię Żywiecką, brali udział grzymowali również księża z mysłowickich parafii. Dodać nale- w Światowym Zjeździe Górali Polskich oraz na dożynkach w ży, że ks. Mariusz Czachor został w roku 2010 uchwałą Zarządu Rajczy. Osobny rozdział stanowił udział w rajdach rodzinnych Głównego Związku Górnośląskiego Honorowym Członkiem szlakami Jana Pawła II na Rycerkę Wielką w okolicach Rajczy. Związku Górnośląskiego. Inną formą działalności Bractwa była pomoc przy remon- Imponujący był w czasie tych 14 lat istnienia przyrost tach i rozbudowach pensjonatu Sióstr Boromeuszek w Zakopa- liczbowy. Obecnie Bractwo Pielgrzymkowe liczy około 170 nem i domu zakonnego Księży Saletynów w Krasowach oraz członków: największa ich liczba pochodzi z parafii w Wesołej, prace przy budowie postumentu pod figurę M.B Fatimskiej w licznie reprezentowane są parafie w Kosztowach, Krasowach i Krasowach. Mysłowicach. Władze Bractwa tworzą: Jacek Pytel, Anna Król, Irena Py- tel, Bronisława Matuszczyk i Halina Dreinert z Kosztów, Jakub Klimek i Danuta Rozmus z Wesołej oraz Irena Długajczyk z Kra- sów. Bractwo Pielgrzymkowe założone zostało podczas X Piel- grzymki Tatrzańskiej, 18 października w Zakopanem i jako jedyna jednostka organizacyjna Związku Górnośląskiego zało- żona została poza terenem Górnego Śląska. Komitet Założyciel- ski Bractwa Pielgrzymkowego to: Jacek Pytel, Eugenia i Stefan Lasokowie, Agnieszka Machnik, Leokadia Gąsior, Elfryda Boł- dys, Anna Sitko, Anna Seweryn (+2008), Irena Stolarz, Helena Moczygęba (+2010), Zofia Smycz, Gabriela Zielniok, Damian Musioł, Jerzy Kuczowicz.

Nasza Gazeta nr 2/2011 strona 5 I ZJAZD ŚLĄZAKÓW Czasy w których żyjemy naznaczone są dużą niepewno- ścią jutra. Kryzys gospodarczy na całym świecie, 1 mld ludzi żyje w krajach zamożnych a prawie 6 mld w krajach trzecie- go świata. Nierówności ekonomiczne zawsze rodziły procesy anarchizacyjne. Gdy do tego dodamy kryzys rodziny, niszcze- nie autorytetów, rosnący egoizm i agresja, niszczenie środo- wiska naturalnego to możemy się o jutro obawiać. Kilka słów o Związku Górnośląskim. Powstał w 1989 roku jako pierwszy przed Rasiem i Związkiem Górnoślązaków. Bazuje na tradycjach chrześcijańskich a więc i katolickich i protestanckich, na tradycjach powstańczych i przemyśleniach Wojciecha Korfantego. Związek nie dzieli lecz integruje żyją- cych na Górnym Śląsku nie zależnie jak długo tu żyją. Ludzi dobrej woli zapraszamy do współdziałania dla dobra tej ziemi i ludzi tu żyjących. Wyróżnikiem naszym jest Deklaracja Ide- owa, którą znajdziecie państwo pod adresem WWW.zg.org. pl ale też twierdzimy, że niezależnie czy ktoś jest: Polakiem, ¦lązakiem, Żydem, Czechem, Niemcem i mówi o ¦ląsku, że to jest jego Mała Ojczyzna, to ma do tego prawo. Dlatego uwa- żamy, że w spisie każdy może określić swoją narodowość jak serce mu dyktuje i nie możemy naszym członkom i sympaty- kom sugerować np. ?podaj że jesteś ślązakiem.. W kwestii autonomii dla ¦ląska uważamy, że autonomia była potrzebna dla ¦ląska w 1920 roku, kiedy ¦ląsk należał do Niemiec ale nie dziś po 66 latach pokoju w tej części Europy i 7 latach pozostawania Polski Unii Europejskiej. Dziś w regio- nom w Polsce więc i G. Śląskowi potrzebna jest kontynuacja reformy samorządowej, która jest niedokończona ? czyli de- centralizacja Finansów publicznych. Mówimy, że gdy decyzje o wydaniu złotówki podejmuje się w gminie, to siła spraw- cza złotówki jest czterokrotnie większa niż gdy decyzje takie podejmuje tzw. Centrala w Warszawie. Jest to też najlepsza recepta dla naszego Rządu na kryzys gospodarczy. Dlaczego ¦wiatowy Zjazd ¦lązaków? Bo ¦lązacy udowodnili, że mimo 6 wieków pozostawania poza Polską zachowali wartości, które są fundamentem cywi- lizacji europejskiej. Są to religijność, rodzinność, pracowitość, poszanowanie drugiego w tym autorytetów, zdyscyplinowa- nie, odwaga i pragnienie pokoju. To są wartości i trzeba je przypomnieć. A jesteśmy rozsiani po całym świecie. Andrzej Stania - Prezes Związku.

strona 6 Nasza Gazeta nr 2/2011 R E F L E K S J E na początku 2012. roku Czas kryzysu szansą przyspieszenia rozwoju /cytaty pochodzą z dokumentów konstytutywnych i programowych Związku Górnośląskiego/ Na początku Nowego Roku 2012. pełni nadziei po raz dwu- więcej miesiąc później załamany postępującą tzw. normalizacją dziesty trzeci wracamy do przypomnienia, że obrona wartości kul- i tym, że czyn Palacha nie spowodował trwałych reakcji społecz- turowych i cywilizacyjnych Górnego Śląska powstałych na gruncie nych postanowił go naśladować. W rocznicę przewrotu komuni- chrześcijańskim, jak również dążność do integracji społeczności re- stycznego z 1948 r. pojechał pociągiem do Pragi wraz ze szkol- gionu wokół jego wartości dawnych i nowych, ciągle a nawet coraz nym kolegą, Czechosłowacka Służba Bezpieczeństwa wiedziała bardziej intensywnie stanowią o naszej działalności. Musimy o tym o jego wyjeździe i z tego powodu Zajic nie zamierzał się nigdzie pamiętać by nie ulec atrakcyjności i pozornie większej skuteczności zatrzymywać. Po przyjeździe do Pragi kupił w drogerii na ulicy obcego im populizmu. Vodičkovej materiały łatwopalne, pożegnał się z kolegą, któremu Przez minione lata ujawniły się wielorakie opcje i postawy oddał dowód osobisty, odezwę do narodu czechosłowackiego, list jego mieszkańców. Potwierdza to w pełni zasadnicze przesłanie do rodziców i przyjaciela w Pradze. Potem udał się na Plac Wacła- Deklaracji Związku o wielokulturowym obliczu naszej ziemi. Górny wa. W jego górnej części w przejeździe domu nr 39 oblał się 8. li- Śląsk jest bowiem małą Ojczyzną i tych, którzy mówią o sobie – trami benzyny. Zamierzał wybiec na ulicę, ale to mu udaremniono. Polacy, i tych, którzy mówią o sobie – Ślązacy, i tych którzy mówią Spłonął w głębi przejazdu i zmarł na miejscu. Tragedia rozegrała o sobie – Niemcy, i tych którzy mówią o sobie – Morawianie, i tych, się w ciągu kwadransa, między 13.30-13.45. Jan Zajic pragnął być którzy są Żydami. Synami i córkami tej Ziemi są zarówno Ci, któ- pochowany w Pradze, ale na to nie zgodziła się Służba Bezpie- rzy mieszkają tu od dziada pradziada, jak i Ci, którzy stali się nimi czeństwa. Jego zwłoki przewieziono do Witkowa, gdzie 2 marca z konieczności lub z wyboru. 1969 roku odbył się pogrzeb, w którym uczestniczyło ok. 10 000 Gratulujemy Ślązakom – Ślązakom uzyskanej możliwości za- osób. Nagrobek dla niego, podobnie jak dla Jana Palacha, wykonał rejestrowania swojego stowarzyszenia. Mamy nadzieję na współ- rzeźbiarz Olbram Zoubek. Po aksamitnej rewolucji przed Muzeum pracę, bo koniecznym jest, by razem podjąć dzieło odtworzenia Narodowym wmurowano w bruk pomnik ku czci Palacha i Zajica. wszystkich wartości stanowiących o tożsamości regionu wśród W rodzinnym Witkowie Jego imieniem nazwano rynek. regionów naszego kraju. Razem i na równych prawach, a więc W liście, który zostawił dla bliskich napisał, m.in.: uwzględniając racje większości i mniejszości – narodowych i wy- Kochana mamusiu, kochany ojcze, miły bracie, droga siostro! znaniowych. Trzeba porzucić anachroniczne, wrogie sobie na- Gdy będziecie czytać te linijki będę już martwy, albo prawie cjonalizmy, myśleć bardziej o tym, co łączy, a nie co dzieli, martwy. zwrócić się ku przyszłości, wyzbyć się dzielących emocji. Dbaj- Wiem co wam czynię. Proszę abyście nie mieli mi tego za złe. my więc o dobro wspólne jakim jest nasza śląska ziemia. Niech Nie jesteśmy na świecie niestety sami! będzie ona szkołą pełnej samorządności. Otwórzmy się na różne, Nie robię tak dlatego, że jestem znudzony życiem! także i nowe wartości. Stańmy się pomostem ku jedności Europy. Robię to bo cenię życie! Bądźmy otwarci i aktywni. Pilnujmy aby każdy miał prawo do Wierzę, że w ten sposób poprawię życie innych! swobodnego określania swej tożsamości, bez względu na pozycję Znam cenę życia! społeczną, nawet wtedy kiedy jest arcybiskupem. Próbujący roz- Wiem, że jest ono najcenniejsze! grzewać nacjonalistyczne stosy muszą wiedzieć, że napotkają nasz zdecydowany sprzeciw. My na Górnym Śląsku znamy cenę życia. Dwadzieścia dwa „Górny Śląsk składa się z trzech członów geograficznych lata po samospaleniach w Pradze, złożyło je w ofierze Dziewięciu i historycznych: Opolskie, Katowickie i Cieszyńskie. Ta wielora- Górników z Wujka. By nie nastąpiła powtórka wydarzeń, na sku- kość to bogactwo; nie zmarnujemy jej przez brak jedności. Nasze tek odrodzenia się centralizmu państwowego a przez to państwa działania powinny iść w kierunku budowania więzi regionalnej totalitarnego, głosimy i realizujemy samorządową wersję zasady i odbudowy zdolności asymilacyjnych Górnego Śląska. Nasza rola pomocniczości: Tyle państwa, ile koniecznie potrzeba. Tyle samo- powinna polegać na wydobywaniu wartości, na łączeniu ludzi, na rządności, ile można. pośredniczeniu w rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych … aby stał „Związek Górnośląski widzi w regionalizacji państwa skutecz- się miejscem spotkania, dialogu, przepływu dóbr, myśli, idei i war- ny sposób na wychodzenie naszego kraju z kryzysu gospodarcze- tości.” go i społecznego. Stąd też uważamy, że sprawa regionalizacji nie Dzięki regionalnej współpracy ponad granicznej wiemy, może być odwlekana. Za najlepszą formę docelowej struktury pań- że ciągle niedoceniany jest wkład, w odrodzenie się demokracji, stwowej uważamy koncepcję regionów autonomicznych. Zwią- naszych braci mieszkających w Republice Czeskiej. Pragnę dla- zek Górnośląski zdecydowanie opowiada się za taką koncepcją … tego, przypomnieć męczeńską śmierć poprzez samospalenie z uwzględnieniem woli mieszkańców. … Dochodzenie do osta- w lutym 1969 roku - Górnoślązaka Jana Zajica. Urodził się 3. lip- tecznego kształtu ustrojowego Regionu powinno nastąpić na dro- ca 1950. roku w Witkowie koło Opawy czyli w dawnym Księ- dze ugody i przyzwolenia wspólnot lokalnych.” stwie Cieszyńskim, zmarł 25. lutego 1969. roku w Pradze). Jako Nadchodzący Nowy Rok 2012 niech będzie błogosławionym czeski student dokonał samospalenia protestując przeciw okupa- czasem kontynuacji regionalizacji jako drogi przechodzenia Osoby cji Czechosłowacji przez wojska Układu Warszawskiego. Jan Za- w szersze społeczności przy zachowaniu swej autonomii i tożsa- jic był synem sprzedawcy kosmetyków i nauczycielki. Od 1965. mości by nie zagrażało jej zniszczenie przez presję grupy politycz- roku uczył się w szkole kolejowej. Pierwotnie zamierzał ukończyć nej, kulturalnej, etnicznej czy jakiejkolwiek innej. liceum i studiować weterynarię, ale choroba ojca i trudna sytu- Życzmy sobie wytrwałości i cierpliwości w realizacji celów acja finansowa rodziny zmusiły go do zmiany planów. W czasie Józef Buszman nauki interesował się literaturą, poezją i próbował pisać bajki. Po Współzałożyciel i Wiceprezes samospaleniu Jana Palacha, Zajíc uczestniczył w głodówce pro- Związku Górnośląskiego testacyjnej, która zakończyła się w dniu pogrzebu Palacha. Mniej Nasza Gazeta nr 2/2011 strona 7 IDÔM ŚWIYNTA Zaś idôm świynta. Choć sôm co roku, kożdy nerwowo czeko ło zmroku kącik poezji na piyrszo gwiôzdka, co mo zaświycić. Czas wtedy jakoś inaczy leci.

A co takigo te świynta majôm, HEJ KOLYNDA, KOLYNDA… że wszyscy łod downa tak sie starajôm, by była choinka, karp i makôwki, Co to jest kolynda? Jak idzie wyczytać w môndrych książkach abo wysznupać w Internecie, to słowo kolynda aże łod Rzymianôw w chałpie porzôndek, na baczność zogôwki? pochodzi. „Calendae” - to znaczyło piyrszy dziyń miesiônca. Julik Ce- zor wtedy łogłosiył że zaczyno sie nowy rok administracyjny. Skuli Na co czekômy, tak rok po roku, tego wszyscy skłodali powinszůwania, gyszynki i śpiywali pieśniczki. w grudniowo wilijo po ćmoku? Moda ta przejyni chrześcijony, bo przeca Godnie Świynta, abo jak wto woli Boże Narodzynie, to po prowdzie tyż poczôntek rachuby By sie familia przy stole trefiyła, nowego czasu. by sie tradycja godnich świônt spełniyła, Skuli tego śpiywki kere sie wtedy śpiywo nazywômy kolynda- by z biołym opłatkym sie powinszůwać, mi. Downo, downo tymu kolynda była pieśniôm powitalnôm. Do- by pod choinkôm gyszynki darůwać, piero nieskorzi, jak sie chrześcijaństwo umocniyło, stała sie pieśniôm by śpiywać kolyndy ło Dzieciôntku, religijnôm. Ci kerzy kolyndy ukłodali korzystali z Ewangelie Świyn- tego Mateusza i Świyntego Łukasza a potym z pobożności ludowy. zrodzônym kajś w stajynki kôntku. Nojstarszo kolynda polsko jako sie zachowała pochodzi ze 1424 roku i nazywo sie „Zdrôw być Krôlu Anielski”. A może jednak nôm ło to chodzi, Autorôw wiykszości kolynd niy znômy. Ale wiymy, że kôm- że wroz z Dzieciôntkiym nadzieja sie rodzi pônuwali je tyż Feliks Nowowiejski, Zyg-munt Noskowski i Witold Lutosławski. My piekorzanie mogymy być w zocy bo Franciszkôn - i twarde serca sie pozmiyniajôm. łojciec Ansgary Malina, kery sie urodziył w Piekarach, a tak dokład- Wszyscy sie przoć bydôm, jak w wilijo przajôm. ni to we Dômbrôwce, tyż kômponuwôł kolyndy. Nojbarzi znano na côłkym świecie kolynda to „Cicha noc”, kero powstała we 1818 roku. Radosnego świyntůwanio Bożego Narodzynio. Na Poskłodôł jôm kapelônek ze organistôm we małym austryjockim mia- bezrok nadzieje w sercu, zdrowio i niych kożdy- steczku. Kolynda ta przełożôno na 300 jynzykôw i dialektôw. A kery narôd mo nojwiyncy kolynd? My - Poloki, bo mômy ich mu błogosławi nowo narodzone Dzieciôntko. do kupy ze pastorałkami koło 500. We Godnie Świynta wszyscy, tak jak kiedyś Rzymiôny sie łodwiedzajôm, darujôm gyszynki i spiywa- Tego winszuja członkom Zwiônzku Gôrnoślônski- jôm. go i wszystkym, kerzy przajôm ślônski godce. Ale sôm jedne łodwiedziny zocne, kere sie tyż nazywo kolyn- dôm. Sôm to łodwiedziny farorza abo kapelônka w chałpach parafian. Prezeska piekarskigo Koła Zwiônzku Gôrnoślôn- Tako kolynda jest łod drugigo dnia Świônt Bożego Narodzynio i zaroz skigo po nich. Ale sôm tyż sroge parafie we kerych kolynda jest już we Helyna Leśniowsko. adwyncie. Tako kolynda jest łod dowiyn downa. Idzie wyczytać we Ewangelii Świyntego Łukasza, że Chrystus poleco swojym 72 uczni- ôm aby szli do kożdego miasta i miejscowości. Kupa lot tymu nazod ło kolyndzie pisoł Mikołaj Rej a i we prawie kanonicznym stoi napisa- We świynta i zaroz po nich łodwiedzajôm tyż chałpy kolyn- ne, że farorz mo odwiedzać familie. dziorze. Sôm to betlyjkorze z betlyjkôm (a betlyjka łod Świyntego Do kolyndy trza sie przyrychtůwać. Dôm na glanc wysprzątać. Francika mômy już ponad 700 lot), pastuszki z gwiazdôm abo he- (Bezto sie godo, jak wto mo richtik porzônek, że mo wysprzôntane rody. Herody, to było pora synkôw przeblecônych za Heroda, jego jak na kolynda.) W paradny izbie mo być stôł przikryty biołym serwe- marszałka, był tyż anioł, dioboł no i śmiertka. Szkoda, że takich praw- tym a na niym krziżyk, świyczki, Pismo Świynte i świyncôno woda. dziwych kolyndnikôw ciynżko trefić coby kolynda zaśpiywali i po- We kolynda cołko familia mo być w dôma. Wszyjscy łoblecyni we winszůwanie podzieli. niydzielne łachy. Bajtle, kere chodzôm do szkoły majôm mieć hefty do religie. Powinszůwanie miast kolyndnikôw. Ksiônżoszek niy przichodzi sôm. Przichodzôm tyż ministranty Życzynia na kożdy dziyń i kościelny abo łorganista. Wedle polski i niymiecki tradycje pisze na niydziela, świynto i beztydziyń. sie na drzwiach chałpy poświyncônôm kredôm litery: C+M+B i rok Niych zdrowie dopisuje, choroba zaś łomijo pański. Niy łoznoczo to, jak godajôm, imiôn trzech krôli: Kacpra, na kôncie srogi geltag i jeszcze wiynkszo pynzyjo. Melchiora i Baltazara abo jak niykerzy błoznujôm i pedzôm „Kożdy Coby przoła wôm familio, sômsiôd i szef ministrant buks”. Na drzwiach pisze sie skrôt łacińskigo łokreślynio: byście zowdy mogli na gymbie uśmiych mieć. „Christus Mansionem Benedicat” co po przełônaczyniu na polski ło- Coby kożdymu chciało sie chcieć znaczo: „Chrystus Mieszkanie Błogosławi”. do drugiego dobre serce mieć. Jest to keby we Starym Testamyncie jak znaczôno drzwi krwiôm I jeszcze, aby wszystkie życzynia mogły spełnić się łod rynki baranka paschalnego. To takie prziznowanie sie do kogo sie noleży. potrzebno jest bez côłki rok łopieka Pônbôczka i Piekarski Paniynki.

Wydawca: Związek Górnośląski Katowice ul. Stalmacha 17, tel. 32 251-27-25, e-mail: [email protected] Druk: KAGA-DRUK, ul. Sarmacka 7, Katowice, tel. 32 255-34-18, 32 209-05-48, e-mail: [email protected] strona 8 Nasza Gazeta nr 2/2011