Karrat Kangerluani qaqqat sisoorsinnaanerisa aamma tassaarsuaqarsinnaanerata aarlerinaateqarnera pillugu GEUS-ip allakkiaa – 2020-imi oktobarimi suliatigut ilisimasat killiffiat

Eqikkaaneq

Tallimanngorneq ulloq 25. september 2020 Pinngortitamut Avatangiisinullu Naalakkersuisoqarfiup Karrat Kangerluani qaqqat sisoorsinnaanerisa tassaarsuaqarsinnaaneratalu aarlerinaateqarnerannik, aammalu taamaattoqarpat takuneqartut aarlerinaataasunik nalilersuinermut sunniuteqarsinnaanersut, nutaamik nalilersuinissamik qinnuigalugu GEUS attaveqarfigaa.

Sentinel-1-imi radarimi paasissutissanik nalunaarsukkanik aamma Sentinel-2-imi satellitsikkut assilisanik 2019-mut aamma 2020-mut InSAR-imi misissueqqissaarnermi aalasoqarnera suli annertuujusoq GEUS-ip takusinnaavaa. GEUS naliliivoq sumiiffiit ajornartorsiorfiusut ilungersunartumik qaqqanik sisoortoqarsinnaaneranut annertuumik aarlerinaateqarnerat suli allannguuteqanngitsoq, taamatuttaarlu tassaarsuaqarsinnaanerata annertuumik aarlerinaateqarnera allannguuteqanngitsoq. Qaqqap innartaanni pisoqarnera taamatuttaaq sajuppillattunik paasissutissani nalunaarsukkani sajuppillannerneersuunngitsunik aallakaatitanik nalunaarsuinernittaaq uppernarsineqarpoq. Karrat sineriaa kujammuinnaq sammisoq tamaat sinerlugu qaqqap sisoorsinnaanera periarfissaqartoq, ilusaa tunngavigalugu, 2019-imi aasaanerani ornigulluni suliaqarnerup takutippaa.

Karrat Kangerluata eqqaani qaqqap sisoornera annertooq tulleq qaqugu imaluunniit sumerpiaq pissanersoq, suli siumut eqqoriarneqarsinnaanngilaq. Sumiiffiit ajornartorsiorfiusut arlaqarmata annertoorujussuarmik aarlerinaateqartut, aamma tullianik qaqqap annertunerusumik sisooqqereernerata kingorna, nutaanik qaqqap sisoornerinik pisoqarsinnaanera suli annertuumik aarlerinaateqartoq suli naatsorsuutigineqartariaqarpoq.

Tunngaviusoq

Karrat Kangerlua Kalaallit Nunaata kitaata qiterpasissortaaniippoq (ilusiliaq 1 – takuuk ilusiliaq ilanngunneqartoq) nunaqarfik qaninnerpaaq Nuugaatsiaq ca. 30 km missaannik ungasissuseqarluni aammalu 60 km missaannik ungasissuseqarluni.

Allakkiat

Periaatsit assigiinngitsut arlallit atorlugit, pingaartumik nunap sannaanut paasissutissanik nalunaarsukkanik aamma nunap assinginik, nunap ilusaanut nunap assinginik, assinik najoqqutassanik qangarnisanik taamatullu nutaanik, nunap sajuppillattarneranut paasissutissanik nalunaarsukkanik kiisalu satellitsikkoortumik assilisanit immiussanit aamma

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 1

radarikkut paasissutissanik nalunaarsukkanik nalilersuinermigut, GEUS-ip Karrat Kangerluanni qaqqanik sisoortoqarsinnaanerata aamma tassaarsuaqarsinnaanerup aarlerinaateqarnerannik nalilersuilluni allakkiaq 2018-imi juunimi suliaraa. Karrat Kangerluanni qaqqat innartaanni nunap sannaata qajannartorujussuunera misissuinerni uppernarsineqarpoq. Nikikkiartuaartoqarnera periaatsit assigiinngitsut arlallit imminnullu attuumassuteqanngitsut atorlugit uppernarsineqartarmat GEUS naliliivoq qaqqap sisoorsinnaanerata aarlerinaateqarnera annertoorujussuusoq, taamaalillunilu 2017- imi juunimut sanilliullugu allanngorsimanani, tassanimi upalungaarsimanermik suliaqartut naliliipput “Nuugaatsiaq aamma Illorsuit maannakkut atugassarititaasut atuutsillugit suli navianartorsiorfittut isigineqartariaqartut”. Allakkiami matumani ilisimasat 2018-imi aasaanerani allakkiami kingullermi saqqummiunneqartut, nutarterneqarput.

Kalaallit Nunaanni ilungersunartumik qaqqanik sisoorfiusinnaasutut aarlerinaateqartunik misileraalluni misissuineq

Kalaallit Nunaat tamakkerlugu annertunerusunik qaqqanik sisoorsinnaasutut aarlerinaateqartunik misileraalluni misissuineq 2017-imi aggustimi aallartinneqarpoq, GEUS suliniummi aqutsisuulluni. Suliaqarneq taanna 2018-ip naanerani naammassineqarpoq, aammalu misissuinermi tassani Kalaallit Nunaata kitaata sineriaani sumiiffiit ajornartorsiorfiusut 18-it paasineqarput, taamanikkut immikkoortunut pingasunut imatut agguarneqarlutik: Immikkoortoq Ilungersunartumik qaqqap Karrat Sumiiffiit 1 sisoorsinnaanera kangerluat pingasut Nr. 3, annertoorujussuarmik 4, 5 aarlerinaateqarpoq Immikkoortoq Qaqqap sisoorsinnaanera Vaigat-ip eqqaa Sumiiffiit arfinillit 2 annertuumik aarlerinaateqarpoq Nr. 11, 12, 13, 14, 15, 16 Immikkoortoq Qaqqap sisoorsinnaanera Sumiiffiit allat Sumiiffiit quligiluat 3 annertuumik Nr. 1, 2, 6, 7, 8, 9, 10, 17, aarlerinaateqarsinnaavoq 18

Nr. Ateq Imaatigut aqqutissakkut ungasissusaa Sumiiffik 3 Karrat 1 Nuugaatsiaq 35 km, Illorsuit 60 km Karrat 4 Karrat 2 Nuugaatsiaq 35 km, Illorsuit 60 km Karrat 5 Karrat 3 Nuugaatsiaq 30 km, Illorsuit 55 km Karrat 11 Aamaruutissakassak Qullissat 35 km, 70 km 12 1952 sisoortut Qullissat 30 km, Saqqaq 65 km Nuussuaq tunuat 13 Paatuut V Qullissat 25 km, Saqqaq 50 km, Nuussuaq 75 km

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 2

14 Paatuut Ø Qullissat 25 km, Saqqaq 50 km, Qeqertaq Nuussuaq 75 km 15 Umiusat Qullissat 22 km, Saqqaq 25 km, Qeqertaq Nuussuaq 55 km 16 Illorsuaasaq Qullissat 35 km, Saqqaq 25 km, Qeqertaq Disko 45 km 1 Tulukkat 3 km, 55 km Thule 2 Tupersuakassaat 9 km Sigguk 6 Tinumaneq Illorsuit 6 km, Nuugaatsiaq 40 km, Ubek. Ejland 45 km 7 Qaarsorsuup Qaqqaa 40 km, Illorsuit 50 km Karrat

8 Taateraat Inaat Ukkusissat 50 km Karrat

9 Qaarsua Niaqornat 0 km, 35 km, Illorsuit Nuussuaq 55 km 10 Uingajaarsuaq Niaqornat 5 km, Qaarsut 35 km, Illorsuit Nuussuaq 55 km 17 Aqqutikitsoq 18 Qaarusuup Qaqqaa 25 km, Qoornoq 30 km Nuuk Karrat Kangerluani sumiiffiit pingasut (ilusiliaq 2) allakkiami matumani taagorneqarput Karrat 1, 2 aamma 3, taakkualu taamaalillutik 2018-imi aasaanerani allakkiani marlunni taaguutit assigaat. Taakkua tamarmik immikkoortoq 1-imiipput ”ilungersunartumik qaqqap sisoorsinnaanera annertoorujussuarmik aarlerinaateqarpoq”.

Misileraalluni misissuinermittaaq inerniliisoqarpoq, sumiiffiup taassuma 2017-imi juunimut sanilliullugu ilungersunartumik qaqqap sisoorsinnaanera annertoorujussuarmik aarlerinaateqarnera suli allanngorsimanngitsoq. 2018-imi misileraalluni misissuinerup naammassineranit inassuteqaataapput; sumiiffinni ajornartorsiorfiusuni 18-ini annertunerusumik misissuinermik aallartitsisoqassasoq, tamannalu 2019-ip ingerlanerani aalajangiunneqarpoq, taamatuttaarlu ukiuni pingasuni suliniummut aningaasaliissuteqarnissaq qulakkeerneqarpoq, qulequtaralugu ”Kalaallit Nunaanni ilungersunartumik qaqqat sisoorsinnaanerisa aarlerinaateqarneranik misissuineq ”.

Suliniutip ilaatut 2019-imi pilersaarutit malillugit ornigulluni suliaqarneq annertunerusoq ingerlanneqarpoq, tassani sumiiffinnit 18-iusunit 17-it takusarneqarlutik, ilanngullugu Karrat Kangerluani sumiiffinni pingasuni taakkunani paasissutissanik katersisoqarluni. Peqatigisaanik sumiiffinni 18-ini taakkunani misissuinissamut kiisalu ornigulluni suliaqarnissap pilersaarusiornissaanut Europami satellitsinit marlunnit Sentinel-1-imit aamma Sentinel-2-mit paasissutissanik nalunaarsukkanik ingerlaavartumik tigusisoqartarpoq misissuisoqartarlunilu.

2020-imi Saqqami aallaaveqarluni taamatut annertussusilinnik ornigulluni suliaqarnissaq taamaaqataanik pilersaarutigineqarpoq. Tamannalu ajoraluartumik COVID 19 pissutaalluni GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 3

inissisimaneq, killilersuinerit nikerartuartut, tamatumalu malitsigisaanik ornigulluni suliaqarnissaq pissusiviusuni ingerlanneqarsinnaassanersoq nalorninerit pissutigalugit 2021- imut kinguartinneqartariaqarsimavoq. Kinguartitsinerit aamma pissutaallutik inaarutaasumik nalunaarusiornissaq kinguartinneqarpoq aatsaat 2022-imi aasaanerani naammassissalluni. Taamaattumik ukioq manna Karrat Kangerluani sumiiffinni pingasuni taakkunani inissisimaffiini paasissutissanik katersisoqarsimanngilaq. Satellitsinit paasissutissat nalunaarsukkat nutaat ukiup aallartinnerani ornigulluni suliaqarnissap pilersaarusiorneqarnerani atorneqarput aammalu akissuteqaammut matumunnga atatillugu Karrat Kangerluanut satellitsinillu paasissusissat nalunaarsukkat kingulliit misissoqqissaarneqarlutik.

Paasissutissat nalunaarsukkat misissoqqissaarneqartut

Saaffiginnissummut matumunnga akissuteqaat manna pingaarnertut paasissutissanik nalunaarsukkanik aammalu misissueqqissaarnernik suliniummut ingerlasumut ”Kalaallit Nunaanni ilungersunartumik qaqqat sisoorsinnaanerisa aarlerinaateqarneranik misissuineq ” atatillugu pissarsiarineqartunik aallaaveqarpoq.

Nunap sajuppillattarnerinut paasissutissanik nalunaarsukkanik misissueqqissaarneq

2017-imi pinngortitami ajunaarnersuaqarnerup pinnginnerani taamaallaat nunap sajuppillattarneranut kiffartuussinermi nunap sajunnerinik pisarneq malillugu sumiissusersiisoqartarpoq, kisianni qarasaasiami paasissutissaasivik allanik nunap sajuppillanneraneersuunngitsunik, sermersuup uukkarneraneersinnaasunik sisoornerneersinnaasunillu, malugisaqarnernik arlalinnik imaqarpoq. 2018-ip ingerlanerani Kalaallit Nunaanni kitaata sineriaata qiterpasissortaani nunap sajuppillattarneranut uuttortaatinit, nunap sajuppillattarneranut uuttortaatinit aallakaatitat oqaluttuarisaanermi nalunaarsorneqartut misissorpai sumiissusersillugillu. Nunap sajuppillanneraneersut aamma nunap sajuppillanneraneersuunngitsut sumiiffimmi uuttortaatinit nalunaarsorneqartut, nalunaarsorneqareerniariarnerisa kinguninngua maannakkut ingerlaavartumik misissorneqartarput, immikkoortiterneqartarlutik sumiissusersineqartarlutillu. Uuttortaatini tamaginni paasissutissat nalunaarsukkat nalunaarsorneqarnerisa kingorna ingerlaannaq GEUS-ip serveriani pissarsiarineqarsinnaalertarput.

2017-imi Uummannami nunap sajuppillattarneranut uuttortaavimmik immikkut ikkussisoqarpoq aammalu 2019-imi Kalaallit Nunaata kitaata qiterpasissortaani nunap sajuppillattarneranut attaveqaatit Niaqornani, Saqqami kiisalu Qeqertarsuarni uuttortaavinnik nutaanik pingasunik ilallugit amerlineqarput, peqatigisaanillu Uummannami uuttortaavik Saattunut nuunneqarluni. Uuttortaavinni nutaani taakkunani Kalaallit Nunaata kitaata qiterpasissortaani sajuppillannerit sumiissusersiniartarnerisa pitsaanerulernissaat periarfissaqalersinneqarpoq, tassani ilaalluni Karrat Kangerluata eqqaa. Ilusiliaq 3-mi sumiiffimmi uuttortaaviit agguarsimanerat aammalu sajuppillannernik sumiissusersiinermut assersuutit marluk takutinneqarput.

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 4

Ilusiliaq 4-mi sajuppillannerit nunap sajuppillanneraneersut aamma nunap sajuppillanneraneersuunngitsut ukiuni kingullerni Karrat Kangerluata eqqaani nalunaarsorneqartut agguarsimanerat takutinneqarpoq. Taamatuttaaq ilusiliaq 4-mi takuneqarsinnaasutut, uuttortaaviit nutaat ingerlanneqalereernerisa kingorna aammalu 2017-imi sisoortoqareernerata kingorna, sumiiffimmi sajuppillannerit annikitsuinnaalluunniit eqqumaffigineqalernissaannut sukaterisoqareernerani, sumiiffimmi sajuppillannerit amerlanerujussuit nalunaarsorneqarput sumiissusersineqarlutillu.

Piffissami uuttortaaviit pingasut kingulliit 2019-imi aggustimi ingerlanneqalereerneranni, Karrat Kangerluata eqqaani sajuppillannerit 93-it nalunaarsorneqarput, taakkualu matumani allorniusanik sanimukartunik aamma tukimukartunik makkuninnga killilersorneqarput (71- 72N/50-55W). Taakkunannga aalajangerneqarpoq 39-t sermersuup uukkarneraneersuusinnaasut, 9-t sisoortoqarneraneersinnaasut, 33-t nunap sajunneraneersuunngitsut, kisianni suunersut paasineqarani aammalu 12-it nunap sajunneraneersuusut.

Satellitsikkut paasissutissat nalunaarsukkat (assilisat immiussat, radari) misissoqqissaarneqarnerat

ESA-p Sentinel 2 satellitsiisa sumiiffik ullut aappassaasa missaanni qulaavaasarpaa aammalu 10m pixel-itut ersarissuseqartumik qaqqap innartaa multispektraltimik assilisarlugu. Quppat aammalu ujaqqat nakkaaneri annikinnerusut sukumiisumik ilusaannik takusaqarsinnaanissamut assit ersarinngippallaarput, kisianni pingaartumik qaqqap innartai aputeqartillugit qaqqami nikikkiartornerit aputip qaqortup qaavani ujaqqat nakkaanerunerisut (taartutut takussaasut) ersittarput (ilusiliaq 5 aamma 6).

ESA-p Sentinel-1 satellitsiata 17. juuni 2017 qaqqap sisoornerata kingorna avannamuinnaq aamma kujammuinnaq sammivilimmik Karrat Kangerluaniit synthetic aperture radarimi (SAR) paasissutissat immiussimavai. GEUS-ip DTU suleqatigalugu interferogrammer (InSAR- imi paasissutissat nalunaarsukkat) 17. september 2020 tikillugu ilanngullugulu suliarisimavai. Interferogrammet 20 meterit missaanni pixelitut ersarissuseqarput aammalu nunap qaavani qanoq aalasoqarnersoq takutinneqarluni. Assilisat aamma InSAR-imi satellitsinit paasissutissat nalunaarsukkat kiisalu portussutsinut ilusiliinernik misissueqqissaarnerit iluaqutsiullugit sumiiffiit arlallit ukiup kingulliup ingerlanerani annertuumik pisoqarfiusimasut toqqartorneqarput, aammalu sumiiffiit aalajangersimasut pisoqarfiusuaannarsimasut ilisarnaataalluni. Taakkua matuma kinguliani immikkoortumi “Karrat Kangerluani aarlerinartorsiorfiusutut paasineqartut” nassuiarneqarput. Tamatuma saniatigut 2009-mi aamma 2016-imi sisoornerit annertunerusut marluk paasineqarput.

Karrat Kangerluani aarlerinartorsiorfiusutut paasineqartut

Karrat Kangerluata sineriaani kujammut sammisumi allorniusat sanimukartut 52,1°V aamma 52,6°V akornanni sumiiffiit qajannartut pingasut paasineqarput (ilusiliaq 2), taagorneqarlutik GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 5

Karrat 1, 2 aamma 3 (sumiiffinni ajornartorsiorfiusuni 18-ini nr. 3, 4 aamma 5), ilungersunartumik qaqqap sisoorsinnaanera annertoorujussuarmik aarlerinaateqartutut isigineqartut. Sumiiffiit taakkua allakkiami 2018-imi juunimeersumi aamma aggustimeersumi erseqqissarneqartut assigaat. Tamatuma saniatigut sisoorfiusup innartaa atuataarlugu aammalu 2017-imi qaqqap sisoorneraneersuni sisoortuni, sisoortoqartoq suli takuneqarsinnaavoq, kiisalu sineriaa kujammut sammisoq tamaat sinerlugu malunnartumik annikitsukkaanik arlalinnik aalasoqarluni.

Nalilersuinerni matuma kingulianiittuni 2020-mi septembari tikillugu ilanngullugulu Sentinel- 2-mi assilisanik aamma InSAR-imi paasissutissanik nalunaarsukkanik misissueqqissaarnerit, portussutsinut ilusiliaq (ArcticDEM), 2019-imi ornigulluni suliaqarnermit sumiiffimmi takuneqartut kiisalu siusinnerusukkut GEUS-ip allakkiaanni 2017-imi qaqqap sisoorneranut atatillugu suliarineqartuni tamatuma kingorna nutarterneqartartuni paasissutissat, aallaavigineqarput.

Karrat 1: Sumiiffik taanna (ilusiliaq 2), 2017-imi juunip 17-iani sumiiffiup sisoortup kitaani 1 km missaanni inissisimasoq, annertuumik pisoqarfiusoq suli takuneqarsinnaavoq. Sumiiffik sapaatip akunneranut 1 cm missaannit annertunerusumik annertuumik nikikkiartuaarnera pissutigalugu 2015-imi septembarimiilli InSAR-imi nikikkiartuaaginnavissimavoq (ilusiliaq 7). Qaava piiarsimasorujussuuvoq, aammalu aallaqqaammut qajannarnerani aamma qaarsoq aalaakkaasoq ilaatinneqarnersoq paasinarsimanngilaq. Sumiiffimmi angalaarnissap aarlerinaateqarnera pissutigalugu pisuinnarluni takusarneqanngilaq, kisianni 2019-imi ornigulluni suliaqarnermi dronenik qulaavaanerani paasinarsivoq qaarsoq aalaakkaasoq innartaani ersiinnartoq, tamatumalu paasinarsisippaa qajannartortai siullermik ilimagineqartunit annertunerusinnaasut.

Tamatuma saniatigut sumiiffimmi suli pisoqarnera ingerlaartoq Sentinel-2-mi assilisat 20. april 2019-imeersut (ilusiliaq 5), kiisalu Sentinel-2-mi assilisat nutaanerit (ilusiliaq 6) takutippaat. 2019-imi aasaanerani ornigulluni suliaqarnerup nalaani sumiiffik sisoortunit 1,5 km-inik ungasissusilimmiittoq takusarneqarpoq aammalu sumiiffimmi pisoqarfiusumi tassani ujaqqat nakkaajuaannangajattut takuneqarpoq (ilusiliaq 8). Sumiiffiup nikikkiartuaartup aammalu innartaata portussusaata annertussusaat aallaavigalugu allanngortitsinani missiliuinerup takutippaa imaqqortussusaa minnerpaamik 13 x 106 m3-inik annertussuseqartoq.

Karrat 2: Sumiiffik taanna (ilusiliaq 2) sumiiffik 1-ip aamma 2017-imi sisoortoqarnerani sumiiffiup sisoortup akornanniippoq. Taanna 2017-imi sisoortup innartaani sisoornerit portoqqataata avannaanut killeqarpasippoq. Sumiiffik 2017-imi juunimiilli InSAR-imi nikikkiartuaartutut ersissimavoq, tamannalu nassuiarneqarpoq tassaasoq sapaatip akunneranut 1 cm missaannit annertunerusumit annertuumik nikikkiartuaartoq (ilusiliaq 7). Sentinel-2-imi asilisani takuneqarsinnaavoq sumiiffiup kangimuinnaq killilerneqarneraniit 2017-imi sisoornerniit sisoornerit inaasa tungaanut, ujaqqat akuttunngitsumik nakkaallutik pisoqartartoq. Assersuutigalugu Sentinel-2-mi assilisat nutaanerit takutippaat, 12. aamma

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 6

14. septembari 2020 akornanni qajannarnersap kangiatungaaniit ujaqqanik 17. juuni 2017 sisoornerit inaannut nakkaasoqartoq (ilusiliaq 6). Sumiiffimmut uuttuutaapput 800 x 500 m missaat aammalu nikikkiartuaarnerit 2017-imi sisoortoqarneratuut sisuussasut ilimagigaanni, sisoortut 11 x 106 m3-inik annertussuseqassallutik.

Karrat 3: Sumiiffik kimmuinnaq inissisimavoq (ilusiliaq 2), ukiorpassuit ingerlaneranni nikikkiartuaartoqarnera malunnarsimalluni. Sumiiffik annertoorujussuuvoq, 2000 x 1600 meterit missaannik annertussuseqarluni, aammalu 120 meterit tikillugit inerilluarsimasumik innartaqarluni aammalu sinaannut tamaginnut nakkaaviusinnaasut inerilluarsimasuullutik. InSAR-imi paasissutissat nalunaarsukkat takutippaat sumiiffimmi tamarmi nikikkiartuaartoqartoq, immap qaavaniit 1000 meterini portussusilimmi qaqqap qatsissortaanut isorartussuseqartunik (ilusiliaq 7). Qajannartortaasa affaanni allerni sumiiffinni marlunni nikikkiartuaarnerit annertunerusut takuneqarsinnaavoq, InSAR-imi nikikkiartuaarnertut takutinneqarlutik, tamatumalu takutippaa nikikkiartuaarnerit sapaatip akunneranut 1 cm missaanniit annertunerusut ilimanaateqartoq. Sumiiffiit qajannartortallit immap iluanut ingerlaqqittut ilimanaateqartutut isigineqarpoq. Sumiiffik annertuumik katagarneqarpoq quppat tinunerillu arlalippassuullutik aammalu ataatsimut isigalugu maniilalluni. Qajannarnera timmisartumit assilisani 1953-imeersuni ersarissumik takuneqarsinnaavoq, tamatumalu paasinarsisippaa sumiiffik sivisoorujussuarmik pisoqarfiusimasoq, ukiut hunnorujut imaluunniit tuusintit taamaassimanera ilimanarluni.

Qajannartortaasa annertussusaat aamma innartaata portussusaa aallaavigalugit immap qaavaniittut annertussusaat minnerpaamik 380 x 106 m3-inik annertussusilerlugit missingersorneqarput, tamannalu imminermini 17. juuni 2017 sisoortut annertussusaannit quleriaammik annertuneruvoq. Qajannartortaasa ammuinnaq nikikkiartuaarnera ingerlaannassanersoq imaluunniit qaqqap sisoorneratut ineriartussanersoq, eqqoriarneqarsinnaanngilaq. Sumiiffimmi qaqqanik sisoortoqassappat, taamatuttaaq tamatumani qajannartortai tamakkerlutik imaluunniit ilaannai sisuussanersut aamma eqqoriarneqarsinnaanngilaq.

17. juuni 2017 sisoortup inaa: Sentinel-2-mi assilisat aamma InSAR-ip takutippaa 2017-imi sisoortup innartaanit annikitsunik suli sisoortoqartoq. Nikikkiartuaarnerit pingaartumik innartaata kippasissortaa sinerlugu takussaapput, tassa imaappoq Karrat 2 tungaanut, kiisalu sumiiffimmi 500 x 600 meterit missaannik annertussusilimmi innartaata kippasissortaata ataani sisoortut unerarlutik (ilusiliaq 5). Innartaaniit pisoqarnera qanittumi takuneqarpoq, ujaqqat 200-300 meterinik silissusilimmi sisoorlutik, tamannalu 14. aamma 21. septembari 2020 akornanni pivoq (ilusiliaq 6).

Nunap immikkoortua eqqarsaatigalugu qaqqanik sisoortoqarsinnaanerata aarlerinaateqarneranik nalilersuineq

52,1°V aamma 52,6°V akornanni Karrat Kangerluata sineriaani innat kujammuinnaq sammisut, annertuumik sisoortoqartarnerani sinerissami innanit allanit allaanerupput.

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 7

Sumiiffimmi misissuinerit takutippaat, 17. juuni 2017 ajunaarnersuartut ittumik qaqqap sisoornissaa sioqqullugu, 2009-mi aamma 2016-imi qaqqat sisoornerinik annikinnerusunik marloriarluni pisoqarsimasoq. Sumiiffimmi siusinnerusukkut qaqqat sisoornerinik pisoqarfiusimasut kangiani ujararujussuit unerarfigisimasaat, siusinnerusukkut ungasinnerusumi qaqqat sisoorneranni pisimasutut ilimagineqartoq, 2019-imi ornigulluni suliaqarnermi takuneqarpoq.

Nunap sannaanut nunap assingisa takutippaat, palæoproterozoiske metasedimentit qaleriiaarnerat ataatsimut isigalugu sinerissap tungaanut uingasut. Tamanna 2019-imi ornigulluni suliaqarnermi uppernarsineqarpoq, tassani takuneqarsinnaasimammat metasedimentit qaleriiaarnerisa aggorneri atuataarlugit katagartikkuminartuusut, taakkualu sinerissap tungaanut 10° - 30° uinganeqarlutik. Qaleriiaarnerit aggornerisa sinerissap tungaanut uinganeri, annertuumik sisoortoqalertarneranut aalajangiisuusumik pissutaasut ilimanarpoq. Taamatut Karrat Kangerluani (ilusiliaq 2) kitaani Karrat 3-miit 2009-mi qaqqap sisoorfiata kangiani 2 km missaannut sinerissap kujammut sammisup uinganera tamarmi sumiiffittut aarlerinaateqartutut isigineqarpoq, sisoornissamut ilusaa taamatut ilimanarluni. Sumiiffiit aarlerinaateqartutut paasineqartut akornanniittut sumiiffiini nikikkiartuaarnerit sumiiffiit InSAR-imi qanoq takutinneqarnersut (ilusiliaq 7) aammalu akuttunngitsumik ujaqqanik nakkaasoqartarnera, sumiiffimmi sajuppillannernik pisoqarnerani nikikkiartuaartoqarluni, siusinnerusukkut allakkiani nassuiarneqartarpoq. Takuneqartut matuma siuliani allaaserineqartut aallaavigalugit, sumiiffiit qajannartortallit piffissap ingerlanerani ineriartorsinnaassasut ilimanaateqartutut isigineqarpoq. Siunissami sumiiffimmi qaqqat sisoortoqarneri aamma sumiiffinnik ullumikkut nikikkiartuaarfiunngitsunik qajannarnerulersitsisinnaapput. Tamatuma saniatigut sumiiffimmi silap pissusaata allanngoriartornera pissutigalugu nunami qeriuaannartumi allanngornerit qaqqat sisoorsinnaanerisa aarlerinaateqarneranut sunniuteqarsinnaapput. Taamaattoq erseqqissarneqassaaq silap pissussaata allanngoriartornera qanoq sinerissami, soorlu Karrani, sivinganerit qajannaassusaannut sunniissanersoq qanorlu tamanna pissanersoq erseqqissumik suli oqaatigineqarsinnaanngimmat.

Karrat Kangerluata eqqaani aarlerinaataasut annertussusaat ataatsimut isigalugu

Nikikkiartuaarnerit takuneqartut aammalu qajannartortallit annertussusaat aallaavigalugit naliliisoqarpoq, Karrat Kangerluata eqqaanut tamarmut aarlerinaataasut annertussusaat siusinnerusumut sanilliullugu allannguuteqanngitsoq, taamaalillunilu ilungersunartumik qaqqap sisoorsinnaanera annertoorujussuarmik aarlerinaateqartoq. Tamatuma malitsigisaanik Karrat Kangerluata eqqaani qaqqat sisoornerannik pissuteqartumik sumiiffimmi tassaarsuaqarsinnaanerata aarlerinaateqarnera taamatuttaaq allannguuteqanngilaq.

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 8

Naggasiutigalugu oqaaseqaatit inerniliussallu

Karrat Kangerluata eqqaani qaqqat innartaanni nunap sannaani annertuunik qajannartoqartoq, misissuinerni nutaajunerpaani uppernarsineqarpoq.

Nikikkiartuaartoqartoq 17. juuni 2017 sisoortoqareernerani aammalu 2020-mi septembari tikillugu, periaatsit assigiinngitsut – imminnullu attuumassuteqanngitsut – arlallit atorlugit uppernarsarneqarmat, GEUS naliliivoq Karrat Kangerluani ilungersunartumik qaqqap sisoorsinnaanera annertoorujussuarmik aarlerinaateqartoq, tamannalu taamaalilluni siusinnerusumut, taamanikkut upalungaarsimasut naliliimmata “Nuugaatsiaq aamma Illorsuit taamanikkut atugassarititaasut atuutsillugit suli navianartorsiorfiusutut isigineqartariaqartut” sanilliullugu allannguuteqanngilaq.

Erseqqissarneqassaaq misissuinerit GEUS-ip ilisimasai malillugit, Karrat Kangerluata eqqaani qaqqap sisoornera tulleq qaqugu imaluunniit eqqoqqissaartumik sumi annertunerusumik pissanersoq, suli eqqoriarneqarsinnaanngimmat. Taamatuttaaq naatsorsuutigineqartariaqarpoq, siunissami annertunerusumik qaqqanik sisoortoqarnerata kingorna, nutaanik qaqqanik sisoortoqarsinnaanera suli annertoorujussuarmik aarlerinaateqartussaasoq.

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 9

Ilusiliat

Ilusiliaq 1. Uummannap Kangerluanut nunap assinga takussutissiaq 2017-imi sisoortoq aammalu killinga ilusiliaq 2-mi nalunaaqutsigaallutik.

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 10

Ilusiliaq 2. Sentinel-2-mi satellitsikkut assilisaq 2009-mi, 2016-imi aamma 2017-imi sisoornerit pingasut, kiisalu Karrat 1, 2 aamma 3 innat qajannaatsut takutinneqarlutik. Assilisami sumiiffia sammivialu takutinneqarput (ilusiliaq 8).

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 11

Ilusiliaq 3. Sisoornernut assersuutit (13/9-2020 nal. 23:32 utc; satellitsikkut assilisani takuneqartut) aammalu sermersuarmik pissuteqartumik sajuppillannerit (7/10-2019 nal. 20:10 utc). Uuttortaaviit nutaat SAATT, NIAQ, SAQQ aamma GDH sumiissusersiinissaq sajuppillattup suussusaata aalajangernissaanut iluaqutaasussaq periarfissaqalersippaat. Sumiissusersiinerup nalorninartortaqarnera ellipse atorlugu nalunaaqutsigaavoq. Pingasunik teqeqqullit tassaapput uuttortaaviit. Titarnerit qasertut uuttortaavinnut sajuppillannermik nalunaarsuisimasumut sajuppillannerupput. Talerpiatungaaniippoq SUMG-station sermersuarmiittoq.

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 12

Ilusiliaq 4. Histogrammimi takutinneqarput Karrat Kangerluata eqqaani nunap sajunneraneersut nunap sajunnerisa amerlassusaat (aappalorujuttoq) aammalu sajuppillannerit nunap sajunneraneersuunngitsut (tungujortoq). Sajuppillannerit nunap sajunneraneersuunngitsut arlallit tassaassapput sermip uukkarnera, sumiiffimmi sermersuit uukkarneranni pisartut. Sajuppillannerit taakkua sajuppillannertut ilisarnaateqarput, qaqqap sisoorneranut eqqaanartumik. Agguarsimaneranni piffissap ingerlanerani allanngornerit takuneqarsinnaapput, kisianni aamma uuttortaaviit amerlassusaat takuneqarsinnaalluni, tassami uuttortaaviit arlaqarneranni sajuppillannerit amerlanerusut annikinnerusullu sumiissusersineqarsinnaalermata.

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 13

Ilusiliaq 5. Sentinel-2-mi satellitsimit assilisat 20/04 2019-imeersut, 2017-imi sisoortup innartaa sinerlugu tikkuaatini kiisalu Karrat 1-ip nuuani qanittumi pisoqarneranik takutitsisut (ujaqqat nakkaanerat). Ujaqqat nakkaanerat titarnertut sanileriittut qernertutut aammalu sivinganermi aputeqaraluartumi simernertut takuneqarsinnaapput. Ujaqqat nakkaaneri takulertoruminarnerulersinniarlugit assilisami qalipaatit sakkortunerutinneqarput.

Ilusiliaq 6. Sentinel-2-imi satellitsikkut assilisat septembari 2020-meersut, 2017-imi sisoortut innartaanniit pisoqarneranik takutitsisut. 12. aamma 14. septembari 2020 akornanni Karrat 2 tungaanut sisoortut inaata kippasissortaani ujaqqanik nakkaasoqarpoq. Ullualuit qaangiuttut, 14. aamma 22. septembari akornanni, annertunerulaartumik ujaqqanik nakkaasoqarpoq imaluunniit innartaani 150 meterit missaat sinerlugit sisoortoqarluni.

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 14

Taamaattoq ujaqqat nakkaasut taakkua imaluunniit sisoortut kangerlummut tussimanngillat.

Ilusiliaq 7. Interferogrammini assersuutit 2019-imeersut aamma 2020-meersut. Qalipaatini immiussinerit marluk taakkua akornanni immikkoortuni allanngornerit nalunaarsorneqartut takuneqarsinnaapput. Nikikkiartuaarnerit annikinnerusut, assersuutigalugu Karrat 3-ip qaffasinnerusortaani aammalu Karrat 3 aamma Karrat 1 akornanni sumiiffinni annikitsuni immikkoortuni allanngornertut takuneqarsinnaapput. Annertuumik nikikkiartuaartoqarnera assersuutigalugu Karrat 1-imi aamma Karrat 3-p appasissortaani sumiiffittut nipiliornermik imalimmik killissalersugaasutut (nikikkiartuaartut) takuneqarsinnaavoq.

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 15

Ilusiliaq 8. 2019-imi aasaanerani ornigulluni assilisaq. Tunuani, 1,5 km-isut ungasissusilimmi, Karrat 1-miit aamma 2-miit ujaqqat nakkaajuarnerannit kiisalu 2017-imi sisoornerneersut iigartaanni pujoralaat pujornerat takuneqarsinnaavoq (tikkuaammi). Assiliinerup sammivia kangimuinnaq sammivoq, inissisimaffianut takuuk ilusiliaq 2.

GEUS 9. oktobari 2020 ISERTUUSSASSAQ Qupperneq 16