Suriye Askeri Muhalefeti

Rapor No: 202, Ekim 2015

SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ

ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ

ORSAM Rapor No: 202

Ekim 2015

ISBN: 978-605-9157-06-3

Ankara - TURKEY ORSAM © 2015 Bu raporun içeriğinin telif hakları ORSAM’a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir; ORSAM’ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır. Hazırlayan: Abdulkadir Şen, Marmara Üniversitesi Ortadoğu Sosyolojisi Bölümü

ORSAM 2 Rapor No: 201, Ağustos 2015 İçindekiler

Takdim...... 5

I. Özgür Suriye Ordusu...... 7

1. ÖSO: Bir İsim Mi? Örgüt Mü? İttifak Mı?...... 11

2. Özgür Suriye Ordusuyla İlintili Gruplar...... 21

2.1. Suriye Devrimcileri Cephesi (Cebhetu Suvvâr-i Suriya)...... 22 2.2. Hazm Hareketi...... 24 2.3. Güney Cephesi...... 25 2.4. Beşinci Kolordu...... 28

3. Şâm Cephesi...... 31

3.1. Nurettin Zengi Grubu...... 32 3.2. Mücahidler Ordusu...... 32 3.3. Asala ve Tenmiye Cephesi...... 33 3.4. Festakim Kema Umirt...... 33

4. Suriye Türkmen Birlikleri...... 35

II. İslâmi Hareketler...... 37

1. İslâm Cephesi...... 37

2. Ahraru’ş Şâm Hareketi (Şâm’ın Özgürleri Hareketi)...... 41

2.1. Sukuru’ş Şâm...... 45 2.2. Livâu’l-Hak Tugayı...... 47 2.3. Ensâru’ş-Şâm...... 48 2.4. Kürt-İslâm Cephesi...... 49

3. Livâu’t-Tevhîd...... 51

4.Ceyşu’l İslâm (İslâm Ordusu)...... 55

5. Nusret Cephesi...... 59

6. Cundu’l-Aksâ...... 65

7. Ensâru’d-Din Hareketi...... 67

7.1. Muhacir ve Ensâr Ordusu (Ceyş-ul Muhacirin ve’l-Ensâr)...... 67 7.2. Ketîbetu’l-Hadra...... 68 7.3. Şâm el-İslâm Hareketi...... 69 7.4. Fecru’l-İslâm Hareketi...... 69

ORSAM Rapor No: 201, Ağustos 2015 3 III. Diğer Etkin Gruplar...... 71

1. İmam Buhari Ketibesi...... 71 2. Cundu’ş-Şâm...... 73 3. Ensâru’l-İslâm...... 75 4. Türkistan İslâm Partisi...... 77 5. Fethu’l-İslâm...... 79 6. Abdullah Azzam Tugayları...... 81

IV. Irak ve Şâm İslâm Devleti...... 84

ORSAM 4 Rapor No: 201, Ağustos 2015 TAKDİM

Suriye’de halk ayaklanmasının silahlı direniş boyutuna geçmesi yaklaşık 6 ay içinde ger- çekleşti. İlk aşamada silahlı muhalifler ordudan silahları ile birlikte ayrılan askerler ve halk gösterilerini orduya karşı koruma çabasındaki gençlerden oluşturmuştu. Bu yapılar son derece tecrübesiz, küçük, hafif silahlarla donatılmış, aralarında koordinasyon olmayan ve sadece kendi yakın çevrelerinde etkili olan yapılardı. Bu dönemde Suriye’de 1000’in üze- rinde silahlı birliğin varlığından bahsetmek mümkündü ve askeri muhalefetin resmini ortaya koymak neredeyse imkansızdı. Süreç o kadar dinamikti ki kuruluşunu duyuran bir örgüt kısa sürede ortadan kalkabiliyor ya da diğer bir örgüt çatısı altına girebiliyordu. Ya da liderini kaybeden güçlü bir yapı bir anda marjinalleşebiliyordu. Gelişen süreç içinde söz konusu gruplar içinde bazıları giderek ön plana çıkmaya başladı. Aşırı dağınık halde- ki güç belli merkezlerde toplanmaya başladı. Buna paralel olarak silahlı muhalifler savaş tecrübesi kazandı, askeri liderler ortaya çıktı başladı, dış yardımın da artması ile gelişmiş silahlar ile mücadele etmeye başladılar ve farklı yapılar arasında ortak düşmana karşı mü- cadele temelinde koordinasyon ve işbirliği doğmaya başladı. Bazı büyük gruplar sadece kendi yakın çevresinde etkili olmanın ötesinde neredeyse tüm Suriye’de faaliyet gösteren çapta büyüdü.

Ayaklanmanın ilk dönemi ile kıyaslandığında silahlı muhalefetin bahsi geçen açılardan büyük ilerleme kaydettiğini söylemek mümkündür. Hatta bazı gruplar için küçük ordular tanımlamasını yapmak doğru olabilir. Ancak yine de Ekim 2015 itibarıyla Suriye’de silahlı muhalefetin halen tek çatı altında toplanamadığını ve parçalı bir yapı arz ettiğini söyleye- biliriz. Ancak ilk döneme göre sahada daha kalıcı bir resmin varlığından bahsedebiliriz. Artık Suriye silahlı muhalefeti açısından bir sınıflandırma yapmak mümkün ve geçmişe göre daha gereklidir. Elinizdeki çalışma bu çabanın bir ürünüdür. Dr. Abdülkadir Şen uzun süre içinde çok sayıda saha çalışması ve görüşmeye dayalı olarak 2015 yılı itibarıyla Suriye silahlı muhalefetinin güncel resmini ortaya koymuştur. Şen kapsamlı ve objektif verilere dayanan çalışmasında Suriye silahlı muhalefetini dört ana başlık altında toplamıştır. Bun- lar; Özgür Suriye Ordusu, İslami Hareketler, bağımsız hareket eden diğer etkili gruplar ve Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD)’dir. Esasen IŞİD’i tam bir muhalif yapı olarak da tanımla- mak mümkün değildir. Yazar belki de bu nedenle çoğu zaman rejimden ziyade muhaliflerle mücadele eden bu silahlı grup için ayrı bir başlık açmıştır. Çalışmada okuyacağınız üzere genel sınıflandırmanın altında çok fazla sayıda grup yer almaktadır. Her grubun liderlik yapısı, örgütsel şeması, askeri güç ve stratejileri, kaynakları, ideolojileri, etkinlik alanları, diğer aktörlerle ilişkileri, politik sosyal faaliyetleri, halka ilişkileri, gerçekleştirdikleri önem- li eylemler gibi konularda son derece detaylı bilgilere ulaşacaksınız.

Suriye iç savaşı çok aktörlü, değişken ilişkilere ve ittifaklara sahne olan belki de tarihin en karmaşık sorunlarından biri haline gelmiş durumdadır. Abdülkadir Şen tarafından kaleme alınan Suriye Askeri Muhalefeti başlıklı ORSAM raporunu bu karmaşık düzeni anlama çabalarına bir katkı sunacağı ümidiyle yayınlıyoruz. Keyifli okumalar dileriz.

Doç. Dr. Şaban Kardaş ORSAM Başkanı

ORSAM Rapor No: 201, Ağustos 2015 5

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 ORSAM ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

Hazırlayan: Abdulkadir Şen, Marmara Üniversitesi Ortadoğu Sosyolojisi Bölümü

SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ

I. Özgür Suriye Ordusu

Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) rejimin şe- liamları önlemek ve savunma yapmak hirleri kuşatıp, toplu tutuklama ve katli- amacıyla yapılmış, sıradan bir tepkisel amlara başladığı bir süreçte, 29 Temmuz savunma eylemi olduğu da düşünülebilir. 2011 tarihinde kurulmuştur. ÖSO’nun Cisru’ş-Şuğur kasabası, 1980 yılında Baba kuruluş açıklamasında temel amaçlarının Esed döneminde rejim tarafından yapılan “rejimi sona erdirmek olduğu ve rejime bir diğer katliam dolayısıyla rejimle halk destek veren tüm güvenlik birimlerinin arasındaki ilişkilerin her zaman gergin ol- hedeflerinde olduğu” belirtilmiştir. Hal- duğu bir bölgedir.1 Rejim güçlerine karşı kın aylar süren barışçıl gösterilerine, rejim gerçekleştirilen ya da öyle olduğu rejim güçlerinin şiddetle karşılık vermesi sonu- kaynaklarınca iddiâ edilen Cisru’ş-Şuğur cu, kriz bir iç savaşa evrilmiştir. Ayrıntılı saldırısının rejim tarafından yapıldığı da bir inceleme yapıldığında ülkedeki rejim iddiâ edilmiştir. Buna göre rejim halka güçlerine karşı yapılan ilk silahlı organize ateş açmak istemeyen askerleri katletmiş saldırının 6 Haziran 2011’de Cisru’ş-Şuğur ve görüntüleri yayınlayarak muhaliflerin kasabasında, 120 rejim askerinin öldü- masum askerleri katlettikleri, muhalefetin rüldüğü saldırı olduğu görülür. Bu saldırı barışçıl olmadığını iddiâ etmiştir. için taraflar birbirini suçlasalar da genel kanaat saldırının (ilk protestoların başla- Halkın taleplerini barışçıl yollarla savun- dığı, 15 Şubat târîhî dikkate alındığında) duğu sırada, onları koruyacağını ilan eden 6 ay boyunca akrabaları öldürülen aşiret- 2 ÖSO, 29 Temmuz 2011’de kuruluncaya ler ve ordudan ayrılarak ÖSO’yu kuracak kadar muhalefet barışçıl yöntemlerde ıs- olan subaylar tarafından gerçekleştirildiği rar etmiştir. Halkın ÖSO’ya desteği ku- yönündedir. Bu durum silahlı çatışma- ların 4 buçuk ay süren barışçıl gösteriler rulur kurulmaz değil, rejimin baskı ve sonunda başladığını göstermektedir. Yine katliamlarını daha da artırması üzerine de Cisru’ş-Şuğur olayının o zamana kadar gelişmiştir. Kısacası rejim, halkı silaha sa- öldürülen bir kaç bin ve tutuklanan binler- rılmaya zorlayan politikalara imza atmış- ce kişinin intikamı olarak yapılan tepkisel tır. Rejimin sivil muhalefeti silahlı savaşa bir saldırı olduğu söylenebilir. Zîrâ saldı- dönüştürerek halk desteğini kaybetmesini rıyı hiç bir grup üstlenmemiştir. Ayrıca ve marjinal bir hale gelmesini amaçladığı, saldırının, olaylara müdahale etmeyen ba- böylece meşrûiyyet kaybına uğrayacağını ğımsız bir rejim karargâhına değil, Cisru’ş- düşündüğü ve devrimin kolayca bastırı- Şuğur kasabasında katliamları organize labileceğini planladığı da iddiâlar arasın- etmekte olan rejim askerlerine, yeni kat- dadır.

ORSAM Rapor No: 201, Ağustos 2015 7 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ra işaret etmektedir. Ayrıca, rejime İran ve Rusya tarafından yapılan silah sevkiyatları, savaşta Suriye’deki taraflara yapıldığı bilinen ilk silah yardımıdır. Rejimin politikası halkı silahlı savunmaya itmiştir. İlk protes- tonun başladığı5 11 Şubat 2011 ile silahlı mücâdele yürüteceğini açıklayan ilk grup olan ÖSO’nun kurulduğu 29 Temmuz ÖSO Tarafından Kullanılan Suriye 2011 arası dönem, barışçıl protestolar dö- Bayrağı nemi olarak adlandırılabilir. Bu tarih aralı- ğı, rejimin en az 5 ay boyunca barışçıl pro- Uluslararası kamuoyunun dikkatini çek- testoları sona erdirip reform yolunu tercih mek ve rejimin haklılığını ortaya koymak edebilecekken, bunu yapmayıp halkı bas- için Suriye rejimi zaman zaman yaptığı kıyla sindirmek istediğini ve devrimin si- açıklamalarda, yaşananlarla ilgili olarak lahlı isyana dönüşümüne sebep olduğunu yabancı güçleri suçlamıştır. Ancak Suri- göstermektedir. ÖSO, kendisini Suriye ye krizinin ilk yılı boyunca, hiç bir Sünni halkının ordusu olarak tanımlamış ve he- cihat yanlısı yabancı grup sahada etkin definin de saldırı değil savunma olduğunu olmamıştır. 2012 başına kadar yabancı 6 ilan etmiştir. Rejim, İran ve Hizbullah’tan Sünni savaşçıların varlığına dâir hiçbir savaşçı ve silah desteği, Rusya’dan siyâsî kayda değer belge, görüntü, resim ya da destek ve silah alırken, ÖSO başlangıçta rapor yokken, İran Devrim Muhafızları ve sadece yerli unsurlardan oluşmuştur. Hizbullah üyelerinin daha ilk aylarda böl- gedeki varlıkları ispatlanmıştır.3 Krizin ilk Suriye direnişinin yaşadığı ilk dönem ba- altı ayı sadece sivil protestolarla geçmiş, rışçıl protestolar dönemiyken, ikinci dö- diğer altı ayda ise büyük oranda rejimin nem, rejim ordusundan ayrılan subaylar saldırılarından korunma amaçlı ordudan tarafından kurulan ÖSO ve gerek yerli ayrılanların organize ettiği sınırlı oranda hareketler gerekse de yabancı savaşçılar bir silahlı direniş gerçekleşmiştir. Dola- tarafından kurulan çeşitli muhalif yapı- yısıyla Suriye krizinin ilk bir yılı boyunca lanmaların rejime karşı savaşmaya başla- Suriye rejimi gerçekçi reformları uygula- dığı dönemdir. Bu dönem silahlı mücâdele maya sokmadığı için bir fırsat kaçmış ve dönemi olarak adlandırılabilir. Silahlı birinci yıldan sonra sahneye çıkan birbi- mücâdele dönemi, bütün ulusal ve ulusla- rinden farklı yeni aktörler barışçıl çözüm yollarını zorlaştırmıştır. Başından itibâren rarası çabaların başarısız kalması, yapılan İran ve Rusya’nın baskıcı yönetime destek bütün arabuluculuk ve gözlem girişim- vererek krizi derinleştirdiği bilinmektedir. lerine rağmen Suriye rejiminin bir türlü Muhaliflere karşı savaşan İranlı bir general gerçekçi reformları hayata geçirmemesi basına yansıyan röportajında, krizin ikinci sonucu, geniş halk kitlelerinin savaşmak- ayından itibâren, Devrim Muhafızları’nın tan ve kendilerini silahla korumaktan Suriye’de rejime destek vermeye başladığı- başka bir çözüm olmadığını düşündüğü nı açıklamıştır.4 Rusya, diktatörlüğün uy- bir dönemde başlamıştır. Rejim güçlerine gulamalarına âdetâ onay verircesine silah karşı ordudan ayrılan subayların yanı sıra, yardımında bulunmuş ve BM’den geçen aşiretler de silahlanmaya bu dönemde kınama bildirilerini dahi veto etmiştir. başlamıştır. 2011 Aralık ayı itibâriyle bazı raporlar ordudan ayrılan askerlerin sayı- Suriye krizine, bilinen ilk dış müdahale, 7 İran ve kontrolündeki aktörler tarafından, sının 10 bini geçtiğini ortaya koymuştur. erken dönemlerde yapılan açıklamalardır. Bu dönemde Suriye ordusundan ayrılan Suriye’de yabancı savaşçıların çatışmalara subayların sayısı ciddi oranlarda olsa da, dâhil olduğuna dâir ilk raporlar ve belge- ayrılanların çoğunun ailesinin güvenliği- ler, Hizbullah ve Irak’lı Şii militan grupla- ni sağlamak için evlerine gittiği ya da yurt dışına kaçtığı söylenebilir. Dolayısıyla or-

ORSAM 8 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM dudan her ayrılan subay ya da asker ÖSO yönündeki kaygılarını gidermek amacıy- saflarında yer almamıştır. la, ana karargâhını 2012 sonlarına doğru Suriye içlerine taşıdığını açıklamıştır.9 7 ÖSO grupları, hem birbirlerine güven- Aralık 2012 tarihinde ÖSO, gruplar ara- memeleri dolayısıyla, hem de rejim tara- sındaki koordinasyonu artırmak amacıyla fından kuşatma altına alınıp birbirinden tüm Suriye’de 30 üyeli bir askeri meclisin koparılan farklı bölgelerde ortaya çıkma- kuruluşunu ilan etmiştir. Bundan bir gün ları sebebiyle, ilk dönemlerde birbirinden sonra Antalya’da, 260 saha komutanının, bağımsız hareket etmişlerdir. Fakat ya- ABD, İngiltere, Ürdün, Fransa ve Körfez pılan açıklamalarda, farklı ÖSO grupla- ülkelerinin temsilcilerinin de katıldığı bir rının sembol haline gelen Albay Hüseyin toplantı yapılmıştır.10 Bu dönemde Albay Harmuş ve Riyad el-Es’ad’a destek verdik- Riyad el-Es’ad’ın sembolik liderliğindeki leri görülmüştür. Siyâsî muhalefetin yurt ÖSO’ya alternatif olarak Tuğgeneral Mus- dışında faaliyet gösteren çatı yapılanma- tafa eş-Şeyh liderliğinde Yüksek Askeri sı Suriye Ulusal Konseyi (SUK) ve diğer Meclis kurulmasıyla bir müddet bağımsız siyâsî yapılanmalar zamanla birbirinden ÖSO birliklerinin ortak faaliyet yürüttüğü bağımsız gruplarla iletişim kurmayı ba- gözlenmiştir. Askeri Meclis, Suriye’deki şarmış ve ÖSO’nun daha az parçalı hale direniş sahalarını farklı bölgelere ayıra- gelmesi için çalışmalar yürütmüştür. İlk rak, her birine komutanlıklar belirlemiştir. dönem ÖSO birliklerinin sayılarının, onlu Yüksek Askeri Meclis, hem Suriye’de reji- rakamlarla ifade edildiği görülürken, Su- min çekildiği bölgelerde oluşan güvenlik riye ordusundan ayrılmaların arttığı dö- boşluğunu dolduracak, hem de Suriye’deki nemlerde, kimi ÖSO gruplarının sayısının İslâmcı hareketlerin gücünü zayıflatacak, yüzlere ulaştığı görülmektedir. ÖSO, sü- 11 tek alternatif olarak değerlendirilmiştir. reç içinde Suriye içindeki farklı gruplarla Ancak, Askeri Meclis’e, Batı desteği hiç birlik oluşturmayı başarmıştır. bir zaman dengeleri değiştirecek derecede 2011 yılının Aralık ayında SUK ile askeri olmamıştır. ABD, 28 Şubat 2013 tarihinde faaliyetler yürüten ÖSO, beraber hareket Askeri Meclis’e ilk kez, ölümcül olmayan etme karârı almıştır. Böylece silahlı ÖSO lojistik ve para desteği vereceğini kamuo- birliklerinin yurt dışında temsil hakkı, yuna açıklamıştır. Bu döneme kadar ÖSO SUK’a devredilmiştir.8 ÖSO’nun SUK’u gruplarına yapılan yardımlar örtülü öde- resmi temsilcisi olarak tanıması muhalif- neklerden yapılan cüzi miktarlardır ve lere silah ve lojistik akışının önünü açmış, bunların çoğunu da ABD istihbarat servisi barış görüşmelerinde siyâsî muhalefetin CIA organize etmiştir. elini kuvvetlendirmiştir. Ancak SUK, bü- tün çabalarına rağmen birbirinden bağım- Mustafa eş-Şeyh liderliğindeki ÖSO biri- sız ÖSO gruplarını bir araya getirmede mi yeterince etkin olamadığı için bir müd- istenen başarıyı gösterememiştir. ÖSO ve det sonra Ortak Askeri Komutanlık isimli 12 yurt dışındaki muhalif siyâsî kurumların yeni bir ÖSO gücü kurulmuştur. Eylül parçalı bir görünüm arz etmesinde, Suriye 2012 tarihinde Tuğgeneral Miskal el-Batiş iç savaşına dâhil olan farklı ülkelerin talep- bir açıklama yaparak Tuğgeneral Selim leri de etkili olmuştur. Bu taleplerin çakış- İdris’in de katılımıyla ÖSO Ortak Komu- ması zaman zaman ÖSO, SUK ve Suriye tanlığının kurulduğunu duyurmuştur. Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koa- Ortak Komutanlık Tuğgeneral Miskal el- lisyonunda (SMDK: SUK’un da içinde yer Batiş, Tuğgeneral Selim İdris, Tuğgeneral aldığı geniş çatı siyâsî muhalif yapı) liderlik Abdulmecid Dabis, Tuğgeneral Zeki Loli değişimlerine neden olmuştur. Örneğin, ve Tuğgeneral Ziad Fahd’ın dâhil olmasıy- başlangıçta ana karargâhı Türkiye sınırın- la 5 üyeden oluşmuş, ülkedeki 14 ayrı eya- da olan ÖSO, Körfez ülkelerinin, ÖSO’nun letten yerel askeri konseyleri sevk ve idare tamamen Türkiye kontrolünde olduğu edeceği bildirilmiştir.13

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 9 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

Devrim Askeri Konseyi Ortak Komutanlığı

Genel Komutanlık

Abdel Majid Majaz Ziad Salim Zaki Mithqal Dabis Fahd Idriss Loli al-Ebtayesh

İdlib Hama Humus Sahel Halep Rakka Haseke Kuneytra Suveyda Dera Deyr ez Şam Askeri Askeri Askeri Askeri Askeri Askeri Askeri Askeri Askeri Askeri Askeri Zor Askeri Konseyi Konseyi Konseyi Konseyi Konseyi Konseyi Konseyi Konseyi Konseyi Konseyi Konseyi Konseyi

14 Askeri Konsey Komutanı

İdlib - Albay Afif Süleyman Haseke - Yarbay Hasan Abdullah Hama – Albay Ahmed Berri ve Albay Abdel Hamad al-Shawi Kuneytra – Yarbay Muhammed Abu Hatib Humus –Albay Fata Hassoun Suveyda - Yarbay Huthayfa Faraj Sahel – Tuğgeneral Hüseyin Kuliya Dera – Albay Ahmed Nimma Halep – Albay Abdel Jabar al-Aqidi Deyr ez Zor – Yarbay Muhammed Abboud ve Yarbay Muhanad al-Tala Rakka – Albay Hüseyin Kalesh Şam – General Majid al-Sayyed Ahmed

ÖSO kurulduğu dönemde Batı ülkelerinin re etkin hale getirilmesi çalışmaları sonu- yeterli desteğini alamamıştır. Batı ülkeleri, cunda 2012 Aralık ayında Riyad el-Es’ad ÖSO’ya gönderilecek silah ve desteğin ra- saf dışı bırakılarak General Selim İdris dikal unsurların eline geçeceği endişesini liderliğe getirilmiştir. General Selim İdris gizlememiştir. Nitekim ÖSO’nun yeniden kendilerine verilen desteği radikal grup- yapılandırılması ve seküler, ılımlı liderle- larla paylaşmama sözü vermiştir.15 rin örgüte verilecek desteği korumak üze-

ORSAM 10 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

1. ÖSO: Bir İsim mi? Örgüt mü? İttifak mı?

Uluslararası toplum, bir ulus devletin or- yaşadığı rekabet, çeşitli nedenlerle savaşçı dusundan ayrılan subayların başlattığı is- sayılarını gizleme ya da abartma eğilimleri yanı, genelde terörizm olarak tanımlama gibi nedenlerle, ÖSO’nun gerçek savaş- eğiliminde değildir. Bu tür isyan ya da mu- çı sayısı net olarak belirlenememektedir. halefet hareketleri, anarşist örgütlere göre Savaşçı sayısı ordudan ayrılan askerler daha meşru sayılmakta ve başarılı olmaları hesaplanarak da tahmin edilememektedir durumunda devletin yeni temsilcileri ola- zîrâ birçok askerin ordudan ayrılmasına rak da kolayca tanınmaktadır. Bu nedenle, rağmen direnişe destek vermediği de bi- Suriye’de, ÖSO’nun kurulma aşamasına linmektedir. Cenevre–2 görüşmeleri de dâhil olmamasına rağmen, kendisini or- dâhil birçok uluslararası toplantıda, Suriye dudan ayıran subaylardan müteşekkil bir muhalefeti ile ilgili en temel endişe grubun yapı olarak tanımlayan, yerel direniş grup- heterojen, kontrolsüz ve dağınık olması- larının da varlığı bilinmektedir. ÖSO’nun, dır. Örneğin ÖSO’ya bağlı bazı gruplar, Suriye’de silahlı direnişin başladığı IŞİD ile ortak operasyon düzenlerken, di- 2012’den şu ana kadar ordudan ayrılan ğerlerinin IŞİD’e karşı savaştığı görülmek- subayların yanında bazı İslâmi grupların tedir. Yine bazı ÖSO grupları, etkin olduk- kendilerini gizledikleri, dış dünyayla daha ları yerlerde hem Nusret Cephesi hem de yasal bir zeminde iletişim kurup gelen İslâm Cephesi gibi, aslında üst liderlikleri kendisini ÖSO ve SMDK’dan ayıran yapı- yardımlara ulaşabildikleri şemsiye bir isim larla, işbirliği yapmaktadır. olduğunu söylemek yanlış olmaz. ÖSO denildiğinde ona dâhil olan ya da olmayan Liderlik grupları hiyerarşik olarak ayıramadığımız bir koalisyon ve çatının kastedildiğini söy- Riyad el-Es’ad: ÖSO’nun kurucu lideridir. lemek mümkündür. Bu heterojen yapısı Albay Es’ad 25 Mart 2013 tarihinde aracı- ÖSO’nun zamanla birtakım bölünmelere na düzenlenen saldırıda yaralanmış, baca- maruz kalmasını, özellikle İslâmi ağırlıklı ğını kaybetmiştir.17 ideolojik yapıların kendilerini ÖSO’dan ayırmaya başlamasını (Örnek, Faruk el- İslâmi, Livâu’t-Tevhîd) beraberinde getir- miştir. ÖSO, bütün uluslararası çabalara rağmen hala hiyerarşik tek tip bir yapı de- ğildir ve muhtemelen gerçekçi bir kıyasla- ma yapıldığında, birbirini ideolojik olarak da yöntemsel olarak da benimsemeyen Selim İdris: Albay Es’ad’ın yerine 20 Ara- yüzlerce ayrı grubun ortak bir isim kul- lık 2012 tarihinde liderliğe Batı ülkelerinin güvendiği ve desteklediği bir isim olan Ge- lanmasıyla oluşan bir koalisyondur. Örne- neral Selim İdris getirilmiştir.18 ğin El Cezire tarafından sahada bulunan grupların incelenmesi ve Suriye Askeri Konseyinden alınan destekle hazırlanan ve ÖSO’nun üst ve alt gruplarını inceleyen önemli bir çalışmada kendisini ÖSO’ya dâhil kabul eden 900’den fazla grup olduğu ortaya çıkmıştır.16 Bu grupların birbiriyle

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 11 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

Abdullah el-Beşir: Selim İdris 20 Şubat rejimin katliamlarına mazeret olarak da 2014 tarihinde darbe olarak nitelediği19 bir kullanılmıştır. ÖSO’nun ideolojik olarak kararla görevden uzaklaştırılmış, yerine İslâmcı ya da seküler grupları bir arada ÖSO’nun mevcut lideri Abdullah el-Beşir bulundurması, örgütün merkezi bir yöne- getirilmiştir. tim sisteminin ve hiyerarşisinin olmaması sebebiyledir. Ancak Batı ülkelerinin giri- şimleriyle, ÖSO’nun tek bir komuta altın- da birleştirilmesi çabaları, grubun İslâmcı unsurlardan hızla arınmasına, kendisini ÖSO’ya atfeden grupların zaman zaman birbiriyle çatışmasına da neden olmuştur. Batı ülkeleri, Hazm Hareketi, Asifetu’ş- İdeoloji, Amaçlar Şimal, Suriye Devrimciler Cephesi gibi ÖSO, kuruluş yıllarında dinî-ideolojik grupları, ÖSO içinde güçlendirmiş, bu içerikli bir programdan ziyade, Suriye yapılara silah temin etmiş ve sonuçta halkının korunması ve rejimin devril- ÖSO’dan ayrılan gruplar, 2014 yılından mesi hedeflerine sahip iken, uluslararası itibâren Batı destekli gruplarla zaman toplumun Suriye direnişine yeterli des- zaman çatıştıkları bir rekabet ortamına tek vermemesi üzerine, Suriye halkında girmişlerdir. Bu çatışmalardan en belirgin yaygınlaşan İslâmi, Batı karşıtı, ümmet olanı, Batı destekli ÖSO grubu olan Hazm eksenli dinî-ideolojik kimlik, ÖSO içinde Hareketinin karargâhının, eskiden ÖSO de güçlenmiştir. ÖSO’nun kurucu lide- içinde olan bazı grupların dâhil olduğu ri Riyad Es’ad, Nusret Cephesiyle rejime İslâm Cephesi tarafından, 12 Aralık 2013 22 karşı savaşmak için Suriye’ye gelen ya- tarihinde ele geçirilmesidir. Yine Irak ve bancı savaşçılar hakkındaki olumlu açık- Şâm İslâm Devleti (IŞİD)’in, Halep’e bağlı lamalarıyla dikkat çekmiştir. Es’ad sadece Azaz bölgesindeki ÖSO birliği Asifetu’ş- bunlar dolayısıyla değil, aynı zamanda Şimal’e yönelik saldırılarına, diğer gruplar Suriye devrimine yönelik dış dayatmaları sessiz kalarak destek olmuşlardır.23 kabul etmemesi, İslâmi bir devlet vurgu- su ve Batı ile işbirliğine yanaşmaması gibi Askeri Güç, Strateji nedenlerle giderek daha fazla zayıflatıl- mıştır. Riyad Es’ad’ın, ABD’nin Nusret ÖSO’nun askeri gücünü grubun dağınık Cephesi’nin terör örgütü ilan etmesine yapısı, gruplar arasındaki zayıf ilişki, re- rağmen Nusra’yı desteklediği20 açıklama- kabet ve Batı’dan destek almak amacıyla sının basına yansıması ÖSO’ya yönelik güçlerini abartması gibi nedenlerle tah- soru işaretlerini gündeme getirmiş, ni- min etmek oldukça güçtür. El Cezire’nin hayetinde seküler bir isim olan General 2013 ortasında hazırladığı interaktif ha- Selim İdris, Es’ad’ın yerine liderliğe getiril- rita Suriye’de 900 grubu incelemiş ve bu miştir. ÖSO içindeki ideolojik farklılıklar grupların tümü ÖSO’ya bağlı gruplar 24 zamanla daha da belirginleşmiş, nitekim olarak değerlendirilmiştir. El Cezire’nin, 22 Kasım 2013 tarihinde ÖSO’ya yakın en grupların yetkilileri ve sahadan topladığı güçlü 7 direniş grubu ÖSO’dan ayrılarak ortalama verilerle yaptığı tahmine göre, İslâm Cephesi’ni kurmuşlardır.21 İslâm Suriye’de 300 bin savaşçı olduğu hesaplan- Cephesi’nin kuruluşu öncesinde ÖSO’nun mıştır. Bu rakamın abartılı olduğunu söy- bazı kollarının isminin sonuna İslâmi ek lemek mümkündür. Ayrıca El Cezire’nin getirerek gelecekte İslâm Devleti istedik- hazırladığı infografik tüm bu grupları leri ve İslâmi yöntemleri benimsedikleri ÖSO içerisinde değerlendirmiştir. Mayıs mesajı verdikleri görülmüştür. (Örn. Livâu 2013 tarihinde bazı kaynaklar Suriye’de 25 Faruk el-İslâmi) Bu süreç aynı zamanda 100 bin bazısı ise 110 bin savaşçının Batı’lı güçler tarafından Suriye direnişi- varlığından bahsetmektedirler ki bu ra- nin marjinalleştiği şeklinde yorumlanıp, kam var olandan az görünmektedir.26 Zîrâ

ORSAM 12 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

IŞİD, Nusret Cephesi, Cundu’l-Aksâ gibi oldukları ve savaşa daha iyi odaklandıkları gruplar gerçek savaşçı sayılarını ve kim- için İslâmi gruplara geçmektedir.32 liklerini gizleme eğilimindedir. Bu gruplar olduğundan fazla görünürlük kazanmama ÖSO’nun asker adedinin kaç olduğu so- stratejisi uygulamaktadır. Tüm Suriye di- rusu, kimin ÖSO olarak kabul edildiğine renişinin sembolik çatı isim olarak ÖSO göre değişmektedir. 2013 yılının Aralık altında değerlendirilmesi durumunda, El ayında bir ÖSO komutanı, tüm ÖSO un- Cezire’nin infografik çalışmasında, ÖSO surlarının silahlı gücünün 40 bin oldu- ile ilgili tahminleri nispeten daha kabul ğunu bildirmiştir.33 2014 ve 2015 yılında edilebilir bir değerlendirmedir. Ancak bu militan sayıları toplamda 10 bine yakla- tanımlamayı diğer grupların kabullendiği- şan Hazm ve Cemal Maruf’a Bağlı Suriye ni söylemek pek mümkün görünmemek- Devrimciler Cephesi’nin Nusret Cephesi tedir. ÖSO 2013 yılı ortalarından itibâren tarafından tasfiye edilmesi,34 2014 yılının yaşanan büyük kopuşlar ile ciddi oranda Ocak ayında birçok ÖSO grubunun (Örn. zayıflamıştır. Örneğin ÖSO’ya bağlı ola- Livâu Davud, Yermuk Şehitleri) IŞİD ve rak tanımlanan, ancak daha sonra ideolo- diğer gruplara geçmesi sonucu, ÖSO jik farklılıklar dolayısıyla ayrılan ve farklı gücünü büyük oranda kaybetmiştir. En gruplardan oluşan bir çatı organizasyonu iyimser tahminlerle, Suriye’de kendisini olan İslâm Cephesi’nin 50–60 bin kişi- ÖSO olarak tanımlayan güçlerin sayısı- lik askeri gücü olduğu bilinmektedir.27 nın 20–30 bini geçmeyeceğini iddiâ et- ÖSO’ya bağlı en büyük gruplardan olan mek mümkündür. Bunlar arasında Yüksek Faruk Tugayı 2012 yılında dağılmıştır. Askeri Konseye gerçekten bağlı olanların Suriye’de hâlihazırda var olan en güçlü sayısı daha azdır. Dağınık olmaları daha ÖSO grubu Güney Cephesi’dir. ÖSO’nun birlik olan İslâmi gruplar karşısında zayıf en güçlü unsurları sayılan Suriye Dev- pozisyonda olmalarına neden olmaktadır. rimciler Cephesi ve Hazm Hareketi için yapılan en yüksek savaşçı sayısı tahmini ÖSO, Suriye içerisinde yabancı ülkeler- toplamda 10 bini geçmemiştir. Bu iki grup den en fazla destek alan gruptur. Ancak da Nusret Cephesi ve Cundu’l-Aksâ tara- Libya, Katar, ABD ve Korfez ülkelerinin fından tasfiye edilmiştir.28 ÖSO Ortak Ko- muhtelif zamanlarda, ÖSO’ya vermeyi mutanlık Birimi lideri General Selim İdris taahhüt ettikleri yardımlar, sadece milyon Mayıs 2013 tarihinde 80.000 savaşçıya ko- dolarlarla ifade edilmektedir. Rusya, İran muta ettiğini iddiâ etmiştir. Zaman zaman ve Çin’den milyar dolarlarla ifade edilen sahadaki savaşçı sayısını 320 bine kadar destekler alan ve savaşın başladığı tarih- çıkaran ÖSO liderleri de olmuştur.29 Bu lerde 60,5 milyar dolar GSYİH sahibi olan rakamlar son derece yüksek oranda abartı rejime karşı bu destek, son derece etkisiz içermektedir. Örneğin Selim İdris komu- kalmaktadır. Üstelik ÖSO’ya yapılan des- tası altında on binlerce asker olduğunu teklerin büyük bölümü askeri olmayan iddiâ etmesine rağmen Suriye’nin özgür- desteklerdir ve halka dağıtılmaktadır. 2 leştirilmiş bölgelerinde dolaşamamakta- Şubat 2012 tarihinde, devrim sonrası ku- dır. İslâm Cephesiyle Babul Hava civarında rulan Libya hükümeti, Suriye muhalefeti- yaşanan çatışmadan hemen sonra Selim ne 100 milyon dolar destek vereceğini ve İdris Türkiye’ye kaçmak zorunda kalmış- Libya’da ofis açmalarına izin verecekleri- tır. 2013 sonlarına doğru birçok gözlemci ni açıklamıştır.35 1 Nisan 2012 tarihinde İslâmcı olmayan ÖSO gruplarının nere- Suriye’nin Dostları Grubu SUK’u Suriye deyse ortadan kaybolduğunu açıklamış- halkının resmi temsilcisi olarak tanıyarak lardır.30 The Telegraph yazarı Shashank muhalefete 100 milyon dolarlık yardım Joshi bu durumu “iyi çocuklar Suriye’de karârı almıştır.36 ABD, 23 Şubat 2013 ta- savaşı kaybetti geride savaşan kötü çocuk- rihinde ÖSO’ya 60 milyon dolarlık ilaç lar kaldı” şeklinde tanımlamıştır.31 Birçok ve gıda yardımı sözü vermiştir. Yine 23 ÖSO savaşçısı daha disiplinli, organize Nisan 2013 tarihinde Suriye’nin Dostları

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 13 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

İstanbul’da toplanmış, ABD yine muha- getirilen silahlardır.43 Böylece, Libya’daki lefete silah desteği vermeyi reddetmiştir. İslâmcıların da ağır silahları azaltılmıştır.44 ABD sadece 23 milyon dolarlık savaş dışı destek sağlamayı taahhüt etmiştir. Bu ta- Suriye’de kriz derinleştikçe ve İslâmi rihler içerisinde İran, Suriye’ye 3,6 milyar gruplar güçlendikçe, bir zamanlar rahat- dolar, Suudi Arabistan Hizbullah’ın yoğun lıkla şekillendirilip güçlendirilebilecek ya etkisindeki Lübnan ordusuna 1 milyar da yönlendirilip manipüle edilebilecek dolar, Rusya ve Çin de rejime milyarlarca muhalefet, artık daha özgün davranmak- dolar kredi ve bağış yollu destek sağlamış- ta ve Batı açısından şekillendirilmesi zor- tır.37 Suriye muhalefetini destekleyen hiç laşmaktadır. 2011 yılında başlayan devrim bir ülkenin muhalefete ciddi para desteği öncesi zayıf olarak ve genelde diasporada verdiği kaydedilmemiştir. Bu da Batı ve varlığını sürdüren Suriye Komünist Par- Körfez ülkelerinin Esed’in gerçekten git- tisi, Suriye İhvanı Müslimin Hareketi ve mesini istemedikleri yönündeki iddiâları Kürt gruplar dâhil edilmediğinde, devrim güçlendirmiş, sadece, Suriye halkına des- sonrasında, Suriye’de kurulan ilk rejim tek veriyorlarmış gibi göründükleri eleşti- karşıtı hareket ÖSO’dur. Aradan geçen süre içinde yeni aktörlerin de ortaya çık- risine neden olmuştur. masıyla beraber etkinliğini büyük oranda ÖSO birlikleri genelde zor şartlarda ve yitirmesine rağmen, Batı ülkelerinden ge- infaz edilme korkusu taşıyarak ordudan len finans ve silah desteği dolayısıyla hala ayrılan askerlerden oluştuğu için, AK- önemli bir güçtür. 47’ler ve RPG–7 tipi silahlar gibi basit Askeri Meclisin yüzlerce farklı grubu silahlarla donanmıştır. Ancak zamanla kontrol edemediği, bu nedenle Suriye’de- rejime ait önemli silah depolarını ele ge- ki gerçek askeri etkinliğinin tartışmalı ol- çiren ÖSO grupları, tanklar, ağır silahlar, duğu ortadadır. Ayrıca Batı ülkeleri tara- gece görüş cihazları, makinalı tüfekler ve fından Suriye’nin gerçek temsilcisi olarak uçaksavarlar ele geçirmiştir. ÖSO grup- tanımlanan SMDK ile kimi ÖSO grupları ları arasında “ılımlı” tanımlananlara ABD arasında birtakım ideolojik farklılıkların tarafından TOW ve MANPAD tipi silah- 38 da bulunduğu bilinmektedir. Örneğin, lar verilmiştir. Bazı Körfez ülkelerinin 2013 Ekim ayında ÖSO’ya bağlı görünen ÖSO’ya 250 güdümlü tank roketi verdiği 39 ya da değerlendirmelerde öyle sayılan, son de bildirilmiştir. ÖSO’ya bağlı güçlerin derece önemli 7 grup ayrılarak, farklı bir Lazkiye kırsalında rejim güçlerine yönelik şemsiye isim altında birleşmişlerdir. Bu- saldırılarında TOW roketlerini kullandığı gün Suriye’deki en güçlü askeri grup sa- 40 görüntüleri basına yansımıştır. ÖSO ve yılan İslâm Cephesi’nin kurulması, ÖSO diğer grupların rejim güçlerine yönelik ve SMDK’yı daha da zayıflatmıştır. İslâm saldırılarında da Milan anti tank roketle- Cephesi’ne dâhil olan gruplar SMDK ve rini, Konkurs ve BM–21 Grad roketlerini SUK’un, gelecek Suriye planlarıyla da 41 ele geçirdiği basına yansımıştır. Video uyuşmadıklarını deklare ederek bir İslâm paylaşım sitelerinde rejim depolarından Devleti kurmayı amaçladıklarını açıkça elde edilen roketlerin, rejim güçlerine kar- ifade etmişlerdir.45 Suriye, cihat yanlısı 42 şı kullanıldığı birçok görsel mevcuttur. hareketlerin geniş halk tabanından destek Libya’da Kaddafi rejiminden ele geçirilen bulduğu bölgelerden biri haline gelmiştir. silahların bir kısmının Batılı istihbarat ku- Örneğin, Brookings Enstitüsü tarafın- rumları tarafından alınıp, gelecekte İsrail’e dan yapılan değerlendirmede Suriye’deki karşı kullanılma ihtimali olan ağır silahla- el-Kâide kolu olan Nusret Cephesi’nin ra el konulduğu ve gerisinin ÖSO’ya veril- son derece başarılı bir siyaset yürüterek diği bazı raporlara yansımıştır. Suriye’ye Suriye’de güç kazandığı, halkla iyi ilişkiler giden silahların büyük çoğunluğu Katar geliştirdiği, pragmatik bir politika yürüt- ve Suudi Arabistan tarafından Libya’dan tüğü belirtilmektedir.46

ORSAM 14 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

ÖSO’yu uluslararası arenada temsil eden rası toplumdan özellikle İslâmcı grupları siyâsî oluşumlar arasında da tam anlamıy- dengelemesi için önemli miktarda yardım la bir homojen tutum ve birlik olduğu söy- almıştır. Ancak alınan yardımlar savaş sa- lenemez. Örneğin siyâsî temsil makamla- hasında rejime karşı dengeleri değiştire- rından en önemlisi sayılan SUK ile SMDK cek oranda olmamıştır. Bununla beraber arasında da hem iki kurumun farklı ülkeler ÖSO içindeki yaygın yolsuzluk dolayısıyla tarafından farklı amaçlarla desteklenme- destekçi ülkelerin yardımlarının amacına si dolayısıyla hem de ideolojik bakımdan uygun kullanılmadığına dâir birçok belge farklılıklar bulunmaktadır. yayınlanmıştır. Özellikle Suudi Arabis- tan ve Körfez ülkeleri48 ÖSO’ya hatırı sa- ÖSO, savaşın başından itibâren ele geçir- yılır miktarlarda destek olurken49, Katar diği bölgelerde yönetim sistemi oturtmaya ve Türkiye de farklı grupların yanında, istekli olmamıştır. Amacını “rejimi devir- ÖSO’yu desteklemiştir. Katar-Türkiye ile mek ve halkı korumak” olarak tanımlayan Suudi Arabistan ve Batı ülkeleri arasında ÖSO, daha çok bu amaca odaklanmış, ge- ılımlı grupların desteklenmesi konusun- rilla tarzı vur kaç saldırılarıyla rejimi za- da çeşitli anlaşmazlıklar çıkmıştır.50 ÖSO yıflatmaya çalışmıştır. Bu durum ele geçir- ayrıca resmi sitelerinde bulunan bağış diği bölgelerde yönetim boşluğuna neden bölümlerinde de hatırı sayılır destek top- olmuştur. Özgür Suriye Ordusu rejimin larken, İslâm Dünyasının birçok ülkesinde elinde bulunan stratejik havaalanları, as- faaliyet gösteren yardım kuruluşları ve ba- keri üsler ve ekonomik hedeflere saldıra- ğışçılarca da desteklenmiştir. rak rejimi felç etmeye, bu bölgelerden elde ettiği silah ve emtiayı rejime karşı kullan- Etkinlik Alanı maya çalışmıştır. Ancak zaman içerisinde ÖSO’dan ayrılan bazı gruplar bulunduk- Devrimin ilk dönemlerinde Suriye’nin ları bölgelerde yönetim uygulamak ama- birçok bölgesinde küçük gruplar halin- cıyla yeni yapılanmaya gitmişlerdir. İslâm de faaliyet gösteren ÖSO, daha sonraki Cephesi’ne dâhil olan gruplar bu katego- dönemlerde merkezi karargâhlar kura- ride değerlendirilebilir. Yine de İslâm Cep- rak gücünü belirli noktalarda toplamış- hesi bünyesindeki tüm grupların geçmişte tır. Bunu yapmasındaki amaç, hem rejim ÖSO ile birlikte oldukları söylenemez. güçlerinin ÖSO’nun güçlü olduğu bölge- Zîrâ ÖSO olan ile ÖSO sayılanlar arasın- lere büyük çaplı saldırılar düzenlemesi, daki farklılığın belirginsizleşmesi bu grup- hem de ÖSO’nun rejim güçlerine karşı ların doğru olmayan bir şekilde ÖSO’dan küçük gruplarla başarılı olamayacağını ayrıldıkları yorumuna neden olmaktadır. bilmesidir. Devrimin ilk dönemlerinde Humus’a bağlı Rastan kentinde yoğunla- 2014 Temmuz ayında Suriye’deki ABD şan ÖSO-Rejim çatışmaları, sonraki dö- yanlısı gruplar olarak tanımlanan 3 grup- nemlerde muhalefeti destekleyen Ürdün tan (Hazm Hareketi, Cebhetu Suvvâr-i 47 ve Türkiye’ye sınır olan bölgelerde yoğun- Suriya, ÖSO Yüksek Askeri Konsey) iki- laşmıştır. Der’a, İdlib, Halep gibi bölgeler- sinin de sonraki 8 ay içinde tasfiye edilmiş olması Batı projelerinin Kuzey Cephesi de artan çatışmalar sonucunda ÖSO, sınır olarak bilinen Halep, İdlib, Cisru’ş-Şuğur kapılarını ele geçirmeye başlamıştır. Sınır ve Hama bölgelerinde büyük zarar gördü- kapılarının ele geçirilmesi ÖSO’yu Türki- ğünün temel bir işareti olarak tanımlan- ye ve Ürdün ile komşu yapmış ve lojistik maktadır. akışını mümkün hale getirmiştir. ÖSO, Suriye-Türkiye arasındaki Babü’l-Hava Kaynaklar Sınır Kapısı’nı Temmuz 2012’de, Babu’s- Selame Sınır Kapısı’nı da Ekim 2012’de ele ÖSO yurt dışında temsil yetkisini SUK geçirmiştir.51 ÖSO’ya bağlı gruplar Der’a, ve SMDK’ya devrettikten sonra uluslara- Duma, Rif Dımeşk, Zebedani, Azez ve Ha-

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 15 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

lep cephelerinde önemli başarılara imza Türkiye sınırında bulunan Azez kasabası- atmışlardır. nı ve bazı sınır kapılarını kısa sürede ele geçiren ÖSO, Halep, Der’a, İdlib, Dey- Politik-Sosyal Faaliyetleri, Halkla ruz Zor ve Rakka’nın ele geçirilmesinde İlişkileri de önemli rol oynamıştır. ÖSO’ya bağlı güçler ülkenin birçok bölgesinde, düşük Özgür Suriye Ordusu sahip olduğu ulus- yoğunluklu saldırıları ile rejim güçlerine lararası destek ve meşrûiyyet itibâriyle ağır kayıplar vermiştir. Rejime karşı ger- halka yönelik faaliyetleri en geniş olabi- çekleştirilen savaşın sembol şehirlerinden lecek gruplardan birisidir. Ancak Suriye biri de Humus’tur. ÖSO’ya bağlı Faruk içinde ÖSO’ya bağlı grupların bazılarının Tugayları şehrin savunulmasında önemli isminin yolsuzluk, kaçakçılık ve eşkıya- rol üstlenmiştir. Şehrin ablukaya alınarak lık iddiâları ile anılması ve düzenli ordu ambargo uygulanması sonucu açlık ve özelliği göstermeyen ÖSO unsurlarının hastalık nedenli kitlesel ölümler gerçek- halk üzerinde zaman zaman haksız tahak- leşmiştir. İki yıl süren mücadeleye rağmen küm kurması gibi nedenlerle, bazı ÖSO kuşatma kırılamamış ve muhalifler esirle- gruplarnın Suriye içinde çok fazla sosyal rin serbest bırakılması karşılığında Mayıs faaliyetinin olduğu söylenemez. Halka yö- 2014’te Humus’tan çekilmiştir. 11 Kasım nelik sosyal faaliyet ve kamu hizmeti ko- 2011 tarihinde, ÖSO, Şâm’da istihbarat nusunda yaşanan eksikliğin temel nedeni, kompleksini basarak, devlete başkentte birbiriyle yarışan onlarca ÖSO grubunun, sembolik bir mesaj vermiştir.53 25 Aralık güç elde etme yolunun halka hizmetten 2012 tarihinde Şâm Mezze’de düzenlenen ziyade, uluslararası güçlerle bağlantı kur- saldırıda 80 rejim askeri öldürülmüş, 200 ma ve imkânlarını daha çok çatışmaya asker de yaralanmıştır. ÖSO grupları ay- harcama eğilimleridir. ÖSO’nun Suriye rıca, Taftanaz helikopter üssü ve Minnig dışında temsilcisi olarak kabul ettiği SUK Hava üssünün rejimden alınmasında bü- ve SMDK daha aktiftir. Bu kurumların yük rol oynamışlardır. mültecilere yardım, sağlık, eğitim, gıda yardımları gibi alanlardan hac organizas- Diğer Gruplarla İlişkileri yonuna, camilerde dinî eğitimden medya alanına kadar, diğer grupların sahip ola- ÖSO genel olarak diğer direniş gruplarıyla madığı, güçlü bir ağının bulunduğunu iyi ilişkiler geliştirme eğilimindedir. Ancak ve bu hizmet yelpazesi ile yurt dışındaki ÖSO’ya dâhil edilen, özellikle Batı destekli Suriyelilere de yönelik ciddi programlar gruplar, ciddi oranda yolsuzluk, kaçakçılık 54 uygulayan en önemli kurum olduğunu ve disiplinsizlik sorunu yaşamaktadır. söylemek mümkündür. SMDK’nın resmi Özellikle ÖSO komutanlarından Halid web sitesinde bu faaliyetler ayrıntılı olarak Hayyani ve Suriye Devrimciler Cephesi açıklanmaktadır.52 lideri Cemal Maruf’un isimleri hırsız- lık, yol kesme ve eşkıyalık gibi eylemler- Önemli Eylemleri le birlikle anılır olmuştur. 2013 Ocak ayı itibâriyle ABD yönetimine sunulan bir ÖSO, her ne kadar 2011 Temmuz ayında raporda sahada yüzlerce 10–20 kişilik kurulmuş olsa da 2012 Ocak ayı itibâriyle ÖSO biriminin bulunduğu… ÖSO’nun ciddi oranda eylemselliğe başlamıştır. çoğu kaçakçılar ve suçlular tarafından ÖSO’nun en dikkat çeken eylemi Cisru’ş- ele geçirilmiş dağınık bir muhalif grupla- Şuğur bölgesinde 120 rejim askerinin rına dönmüş olduğu” belirtilmiştir.55 Bu öldürülmesi olayıdır. Grup kısa sürede durum ise daha prensipli İslâmi gruplara orduya karşı ciddi başarılar elde etmiş, halkın daha fazla destek vermesini sağla- kuşatma altında bulunan birçok bölgede mıştır. Bu kontrolsüzlük nedeniyle zaman rejimin toplu katliamlar gerçekleştirmesi- zaman diğer grupların üyeleriyle sataşma- ni engellemiştir. lar, kimi zaman da halkın tepkisi üzerine,

ORSAM 16 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

ÖSO gruplarıyla İslâmcı gruplar arasında grupların da hedef alınacağı endişesi taşı- çatışmalar yaşanmıştır. Bu çatışmaların maktadırlar.56 Yine ÖSO gruplarının çoğu en belirgini -henüz Suriye muhalefetine Laik-liberal bir devlet amaçlarken İslâmi toptan savaş açmadığı dönemlerde- IŞİD gruplarla bu konuda ayrışmaktadırlar. Ör- ile Guraba eş-Şâm arasında yaşanan ve neğin ÖSO yetkililerinden General Mus- sonuçta, Guraba eş-Şâm grubunun lider- tafa eş-Şeyh bir açıklamasında rejimden lerinin infaz edilip grubun dağıtılması sonraki savaşını İslâmcılara karşı verece- olayıdır. Bir diğer çatışma ise, Asifetu’ş- ğini açıklamış, bu açıklama sahada büyük Şimali Azez grubuyla IŞİD arasında yaşa- tepki toplamıştır.57 nan ve bu grubun tasfiye edilmesine sebep olan çatışmadır. Batı destekli Hazm Hare- Yine de ÖSO ile İslâmi gruplar arasında- keti ve Cemal Maruf’a bağlı Suriye Dev- ki çatışmanın sadece dinî-ideolojik ne- rimciler Cephesi isimli grupların, Nusret denlerle gerçekleştirdiğini söylemek pek Cephesi lider ve üyelerini esir alıp infaz mümkün görünmemektedir. İki farklı güç etmesi, Nusret Cephesine yönelik sürekli arasında çıkar merkezli doğal bir rekabe- tacizleri nedeniyle bu gruplarla Nusra ve tin yanında Batı ülkelerinin İslâmi grupla- Cundu’l-Aksâ’nın çatışmaları sonucu bu ra denge sağlamak amacıyla ÖSO birim- gruplar da tasfiye edilmiştir. Diğer ÖSO lerini desteklemesi de ayrı bir tansiyona birliklerinin, Suriye’de hemen her direniş neden olmaktadır. ABD ve Batı ülkeleri grubuyla ortak operasyonlar düzenlediği, Suriye içinde birçok gruba stratejik silah- çatışmalardan uzak durduğu gözlenmek- lar temin etmiş, bu silahların istenmeyen tedir. ÖSO ile İslâmi grupların çatışmala- ellere geçmesini engellemek için de Mili- rının, özellikle Batı müttefiki olan General tary Operation Command (MOC) isimli Selim İdris’in ÖSO’nun başına getirildiği bir birim oluşturmuşlardır. MOC bünye- dönemde artması dikkat çekmektedir. sinde bulunan gruplar Batı tarafından ak- Bu dönem aynı zamanda ÖSO’nun diğer redite edilen gruplar olarak sayılmışlardır. gruplara karşı güçlendirildiği dönemdir. Toplam 8 ayrı eyaletten 20 grup TOW si- Sonuçta, sahada ÖSO giderek zayıflamış, lahı almaktadır.58 askeri alandaki inisiyatif ise eskiden ÖSO ile ortak hareket ediyorken ilkesel neden- İslâmi gruplar arasında özellikle Suudi lerle ÖSO’dan ayrışan ve İslâm Cephesi Arabistan tarafından desteklendiği dü- ismi altında birleşen gruplara ve bunlar- şünülen İslâm Ordusuyla Ahrâru’ş-Şâm dan daha sert İslâmcı duruş sergileyen Hareketi ve Nusret Cephesi arasında üstü Nusret Cephesi ve Cundu’l-Aksâ gibi örtülü bir rekabet ve nadir olarak da ça- gruplara kalmıştır. tışmadan sözetmek mümkündür. ÖSO grupları arasında da benzer bir rekabet Askeri Sahadaki Bölünmeler ilişkisi söz konusudur. General Mustafa eş-Şeyh 2011 Aralık ayında ÖSO bünye- Devrimin Siyâsî kanadında yaşanan lider- sinden ayrılıp kendi birimini kurmak için lik sorunu ve rekabet askeri alandaki bö- çalışmalara başlaması. ÖSO için ilk sınav lünmeleri hem beslemekte hem de askeri olmuştur.59 Bu dönemde Albay Riyad el- bölünmelerden beslenmektedir. Dual bir Es’ad’ın Tuğgeneral rutbesi olan Musta- ilişki söz konusudur. Askeri alanda kendi- fa eş-Şeyh komutasına girmesi gerektiği ni ÖSO olarak tanımlayan gruplarla daha yorumları bölünmelere neden olmuştur. İslâmi vurgular yapan gruplar arasında 2012 ortalarına doğru ÖSO’yu tek çatı al- genel bir rekabet ve kimi zaman çatışma- tında toplama çalışmalarına daha da ağır- dan söz etmek mümkündür. Suriye’deki lık verilmiştir. Bu kapsamda Şâm, Humus, ÖSO grupları Esed yönetimine karşı bir Hama, İdlib ve Deyruz Zor olmak üzere askeri müdahale talep ederken İslâmi 5 ayrı sektörde komutanlıklar belirlenmiş gruplar ABD ve Batı’nın muhtemel müda- ve Tuğgeneral Mustafa eş-Şeyh’e Yüksek halesinde Esed rejiminin yanı sıra İslâmi Askeri Konsey liderliği verilirken Riyad

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 17 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

el-Es’ad’a da Suriye içindeki askeri ope- Gelinen süreçte Sahada 3 ayrı ÖSO ka- rasyonların liderliği verilmiştir. 60 Riyad el- nadının olduğunu söylemek mümkündür. Es’ad bir süre sonra bunun bir uluslar arası Sahadaki ÖSO ismini kullanan muhalifle- dayatma olduğunu açıklayacaktır61 rin çoğu Riyad el-Es’ad’ı ÖSO’nun sembolik lideri olarak görmektedir. Ancak çok ÖSO arasındaki fikir ayrılıkları Nisan 2012 azı Esed’in grupları üzerinde etkin oldu- tarihinde Annan Planının devreye girmesi ğunu kabul etmektedir. Ancak Albay Ri- sürecinde daha da derinleşip gün yüzüne yad el-Es’ad’a yönelik genellikle birbiriyle çıkmıştır. Bu dönemde Kofi Annan mü- rakip ülkelerin politikaları sonucu ortaya zakerelerin başlaması için ateşkes çağrı- çıkan meydan okumalar ÖSO içerisinde sı yapmış, ÖSO da bunu kabul etmiştir. bölünmeyi artırmıştır. ÖSO birimlerinin Ancak Suriye içinde faaliyetlerini yürüten hemen tümünün kuruluş görüşmelerinde, ÖSO Askeri Komutanlık sözcüsü Albay ilanında ve toplantılarında Batı’lı istihba- Kasım Saadeddin rejimin ateşkese uymak rat yetkilileri hazır bulunmuştur.65 Geli- için 48 saatinin olduğunu duyurmuş, yurt- nen noktada Albay Riyad el-Es’ad liderli- dışındaki ÖSO sözcüsü Albay Mustafa ğindeki ÖSO, Tuğgeneral Mustafa eş-Şeyh Abdulkerim ise rejime herhangi bir süre liderliğindeki ÖSO Askeri Konseyi ve Al- sınırlaması yapmadıklarını açıklamıştır. bay Kasım Sadeddin liderliğindeki Ortak İki ayrı kanat arasındaki tartışmalar Mayıs Ülke içi Liderlik şeklinde üç ayrı ÖSO gru- ayına kadar devâm etmiş ve nihayet Mayıs bu ortaya çıkmıştır.66 Farklı ÖSO birimleri ayında Albay Kasım Saadeddin ÖSO adına arasındaki çatışmaların başlıca nedenleri sadece sahada olanların konuşabileceğini, şunlardır: sokakları kendilerinin mobilize edip savaşı kendilerinin yönettiğini, Riyad el-Es’ad’ın - Sahadaki ÖSO grupları Türkiye’deki sadece kendisini temsil ettiğini açıklamış- ÖSO liderlerini sahadan kopmak ve tır.62 Ağustos 2012 tarihinde Tuğgeneral bedel ödememekle itham etmektedir. Muhammed Hüseyin Hac Ali ordudan ayrılan bir grup subay ile birlikte muhtelif - Birtakım ÖSO grupları diğerlerini Batı ÖSO gruplarını birleştirip Suriye Ulusal güdümünde olmakla suçlamaktadır. Ordusunu kurmayı amaçladıklarını ilan - Farklı ülkeler farklı ÖSO kanadının etmişlerdir.63 Ancak bu çabalar da sonuç- güçlenmesini istemekte ve destekle- landırılamamıştır. mektedir. ÖSO içerisinde yurtdışı ve yurtiçi ÖSO - ÖSO grupları Batı’dan gelen yardımla- liderliği çatışması devâm ederken 1 Tem- ra ulaşmak için rekabet etmektedir. muz 2012 tarihinde General Feyiz Amr Ortak Askeri Konsey isimli bir ÖSO teşki- - Bazı ÖSO liderleri yolsuzlukla suçlan- latının kurulduğunu ilan etmiştir. Bu yeni maktadır. birimin liderliğine Adnan Selo getirilmiş- tir. Ancak çok sayıda ÖSO lideri bu yeni Bir ÖSO üyesi Türkiye’deki çadırlar kent- birimin sahada bir karşılığının olmadığı- lerde bulunan subayların hiçbir faaliyet 64 nı açıklamıştır. ÖSO’yu tek çatı altında yürütmediklerinden yakınarak şunları toplama girişimlerin sonuncusu General söylemektedir: Orada hiçbir şey yapma- Selim İdris liderliğinde ilan edilen Yüksek dık. Sadece çadırda oturup televizyon iz- Ortak Askeri Komuta Konseyidir. Bu kon- liyor, bazen de basına demeç veriyorduk. sey Suriye’yi Kuzey, Sahil, Merkez, Güney Onlara ben ordudan bunun için ayrılma- ve Doğu cepheleri olmak üzere 6 bölgeye dım dedim.”67 ayırmış ve her birimin başına bir askeri yetkili atamıştır. Ancak bu konsey de Se- Albay Riyad el-Es’ad ile Tuğgeneral Mus- lim İdris’in başarısız liderliği nedeniyle et- tafa eş-Şeyh arasındaki çatışma ÖSO’nun kin olamamıştır. bölünmüş görünümünü daha da artırsa

ORSAM 18 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM bile bu ihtilaf gözlemciler tarafından iki el-Es’ad ortak bir basın açıklaması yapmış- tarafın da sahada kayda değer bir ağır- lardır. Bu açıklamayla Riyad el-Es’ad ÖSO lığının olmaması dolayısıyla anlamsız operasyonlar sorumlusu, Mustafa eş-Şeyh bulunmuştur.68Aradaki anlaşmazlığın mu- ise dış ilişkiler sorumlusu olarak kabul halefete zarar vermeye başlaması üzerine edilmiştir.69 General Mustafa eş-Şeyh ile Albay Riyad

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 19 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ORSAM 20 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

2. Özgür Suriye Ordusuyla İlintili Gruplar

Özgür Suriye Ordusu ilk kurulduğunda ve birçok kaynağa göre, PYD tarafından, birbirinden bağımsız onlarca gruptan olu- Arap-İslâmcı muhalefetin planlarından şan şemsiye bir ismi ifade ediyordu. Bu haberdar olmak ve uluslararası yardım- ismin hiyerarşik bir lideri yoktu fakat ilk ları garantilemek amacıyla kurulmuştu. dönem ÖSO albayları Hüseyin Hermûş Nitekim Cebhetul Ekrad daha sonra PYD ve Riyad el-Es’ad ÖSO’nun sembolleşen ile birlik yapmıştır. Aynı şekilde, bazı böl- kahramanları ve doğal sembolik liderle- gelerde rejimle şaibeli ilişkiler kurduğu riydi. Bu iki ismin ÖSO’nun örgütsel ola- belgelenen bazı ÖSO grupları, Suriye’de rak da ideolojik olarak da entegrasyonunu Özgür Esed Ordusu olarak tanımlanmak- sağlama konusunda başarılı olamadıkları taydı. Rejim birçok bölgede ordudan ay- görüldü. Albay Hüseyin Harmûş, Tür- rılmış gibi görünen küçük gruplarla ortak kiye Milli İstihbarat Teşkilatında görevli 70 çalışarak muhalif bölgelerde istihbarat ça- Esed yanlısı Antakya’lı bir Alevi tarafın- lışmaları yaptı ve zaman zaman muhalifle- dan Hatay’dan kaçırılarak rejime teslim ri, çokça zayiat verdikleri tuzaklara çekti. edildi.71 Sonraki dönemlerde Harmûş’un işkence ile katledildiğine dair resimler Değişik ÖSO grupları, ilk defa, SMDK yayınlandı. Bu resimlerle beraber rejimin 72 bünyesinde Yüksek Askeri Meclis’in kurul- işkence ile katlettiği sivillere ait 50 bin masıyla bir araya gelmiştir. Bundan önce fotoğraf daha yayınlandı. ÖSO’nun diğer SUK’un ÖSO ile birlikteliği bilinmektedir, lideri Riyad el-Es’ad ise bazı iddiâlara göre ancak ÖSO içerinde yeterli kontrolü yok- Batı ajandalarını uygulamadığı için bir su- tur. SMDK, Batı ülkelerinden destek ala- ikasta uğradı ve bacağını kaybetti. bilmek amacıyla kendisini hem söylemde ÖSO’nun ilk dönem sorunları, birbirin- hem de faaliyet bazında İslâmi gruplardan den bağımsız onlarca grubun her birinin ayırmaya özen göstermiş, bu da ÖSO içe- kendisini ÖSO olarak kabul etmesi ve risindeki en güçlü grupların İslâmi Cephe bunların zaman zaman birbiriyle çatışa- adıyla kendilerini SMDK’dan ayırmalarına cak derecede farklı kimlikler, yöntemler ve neden olmuştur. Suriye’de yol kesicilik, amaçları benimsemiş olmasıydı. Ancak, eşkıyalık, adam kaçırma gibi faaliyetlerde bütün sınıflandırmalara rağmen, ÖSO bulunmakla suçlanan grupların da, bu dö- içinde en can alıcı ayrım laik gruplarla, nemde, İslâmi gruplar tarafından saldırıya İslâmcı gruplar arasındaki mücadeleydi. uğramamak amacıyla, ÖSO ile yakınlaştığı Bu çatışma bir dönem sonra aynı ÖSO görülmektedir. Suriye Devrimciler Cephe- grubundaki İslâmcıların ayrılarak örgütün si olarak bilinen Cemal Maruf liderliğin- isminin sonuna İslâmi eklemeleriyle kes- deki ÖSO birimi, bunlardan biridir. kinleşti. Ancak, özellikle Riyad el-Es’ad’ın görevden ayrılmasıyla beraber, ÖSO daha IŞİD’in etki alanına yakın yerlerde ya da keskin ayrılıklar yaşamıştır. Suriye devri- İslâmcı muhalifler arasında da kriminal minin başında rejim de dâhil, her aktörün faaliyetlerde bulunan grupların IŞİD ya da bir ÖSO’sunun olduğunu söylemek yanlış diğer gruplara katılarak cezalandırılmak- olmaz. Örneğin, PYD’ye yakınlığı ile bi- tan kurtulma eğiliminde olduğu bilinmek- linen Cebhetul Ekrad bir ÖSO birliğiydi tedir. (Örn. Livâu Şuhedai Yermuk)

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 21 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

2.1. Suriye Devrimcileri Cephesi Rıyâzu’s-Salihin Taburu, Hama Faruk (Cebhetu Suvvâr-i Suriya) Tugayları Şâm Özel Kuvvetler Birliği’nden Abdullah Osman.73

Cebhetu Suvvâr-i Suriya kuruluşu önce- sinde ve sonrasında, Batı ülkelerinden ve özellikle de ABD’den silah desteği almış- tır.74 Grubun aldığı silahlardan özellikle anti tank roketleri (TOW) askeri alanda çatışmaları rejim aleyhine çevirme konusunda stratejik öneme sahiptir. ABD’nin Laik ÖSO gruplarını güçlendirme yönün- Cemal Maruf liderliğinde kurulan Suriye deki çabaları, İslâmi Cephe’nin Babu’l- Devrimciler Cephesi, İdlib başta olmak Hava sınır kapısı yakınlarında bulunan üzere birçok bölgede faaliyet göstermiştir. Cebhetu Suvvâr-i Suriya silah depolarına 75 17 Aralık 2013 tarihinde, ÖSO ile birlikte el koymasıyla ilk darbeyi almıştır. Cebhe- görünen bazı İslâmi grupların, İslâm Cep- tu Suvvâr-i Suriya ile İslâm Cephesi daha hesi adıyla farklı bir koalisyon kurmaları- sonra bir ateşkes yapmıştır. ÖSO’nun, na bir cevap olarak, ÖSO’yu güçlendirmek İslâm Cephesi, IŞİD ve Nusret Cephesiy- amacıyla kurulan Suriye Devrimciler Cep- le çatışmasının temel nedeni, başta Babul hesi, 14 farklı grubun birleşimiyle oluş- Hava sınır kapısı olmak üzere sınır kapı- muştur. larının kontrolünü elinde tutmak ve Batı ülkelerinden gelen yardım hattını açık tutmaktır.76 Ancak İslâm Cephesi de sı- nır kapılarının kendi varlığını tehdit eden Suriye Devrimciler Cephesi’ni güçlerce kontrol edilmesine karşı buraları 77 Oluşturan Gruplar kontrol altına almaya istekli olmuştur. Suriye Askeri Konseyine ait olan silah İdlip Askeri Konseyi’nden Atıf Süleyman depolarının ele geçirilmesi olayı, aynı zamanda, IŞİD’den çekinen Askeri Kon- Ahrar ez-Zaviye Tugayı’ndan Ahmed seyin, İslâmi Cephe’yi davet etmesi üze- Yahya el-Hatib rine de gerçekleştiği iddiâ edilmektedir. el-Nasrul-Kadim Tugayı’ndan Rabia Nitekim İslâmi Cephe lideri Şeyh Hasan Hacer Abbud, silahlara IŞİD’den önce el koyduk- 78 Ensâr Tugayı’ndan Miskal el-Abdullah larını belirten bir mesaj yayınlamıştır. Ancak Abbud, bir açıklamasında Cebhetu 7. Bölük’ten Heysem Afisi Suvvâr-i Suriya’nın kendilerine karşı des- Halep 9. Bölük’ten Mürşid el-Halid teklendiğini de belirtmiştir.79 İslâmi Cep- Abdulmutassım henin silah depolarına el koyması, Suriye Faruk Eş-Şimal Taburu’ndan Abdullah Askeri Konseyi sözcüsü Luay Mikdad ta- Avda Ebû Zeyd rafından kınanmıştır. Mikdad, eğer saldırı- 80 Ziâbu’l-Gâb Tugayı’ndan Muhammed lar sürerse savaşacaklarını da eklemiştir. Zatar İslâm Cephesiyle Cebhetu Suvvâr-i Suriya İdlip Şehitleri Tugayı’ndan Muhammad ve Suriye Askeri Konseyi arasındaki çekiş- İsa meye rağmen 3. tarafların da silah depola- Ahrâru’ş-Şimal Tugayı’ndan Bilal rını ele geçirdiği iddiâları dile getirilmek- Habeyr tedir.81 Askeri depolardan Batı ülkeleri tarafından verilen binlerce silah, 200 ton

ORSAM 22 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM mühimmat, milyonlarca mermi, çok sayı- da roket, el bombası ve en az 100 askeri araç yağmalanmıştır.82 Olay üzerine, ABD ve İngiltere, Suriye’li laik yapılara tüm silah yardımını durdurdukları açıklaması yapmışlardır.83 Silah depolarının ele geçi- rilmesi, laik ÖSO gruplarının ellerindeki silahları bile korumaktan âciz oldukları Cebhetu Suvvâr-i Suriya Lideri Cemal yorumlarına neden olmuş ve ÖSO’nun Maruf genel komutanı General Selim İdris’in Türkiye’ye kaçması, ekstra bir zaaf olarak Cemal Maruf’a bağlı Cebhetu Suvvâr-i Su- değerlendirilmiştir.84 riya ile Nusret Cephesi arasındaki kriz bu grubun adının mafyavari eylemler, adam Suriye Devrimcileri Cephesi, diğer bir- kaçırmalar ve yağma olaylarına karışması çok grubun, hatta Suriye Ulusal Koalis- nedeniyle başlamış, Batı yönlendirme- yonunun destek vermediği Cenevre–2 leriyle diğer grupları hedef almak ve li- görüşmelerine destek vermiştir. Bu destek derlerini kaçırıp öldürmek gibi bir takım 85 Batı’nın Esed yönetiminin dâhil olduğu faaliyetlerin ortaya çıkması ile artmıştır. bir çözüm için Cebhetu Suvvâr-i Suriya’yı Nitekim Cebhetu Suvvâr-i Suriya genel güçlendirdiği yorumlarına neden olmuş- karargâhı olarak bilinen Cebel-i Zaviye tur. (Zaviye Dağı) civar bölgelerde “Mafya Dağı” olarak da bilinmektedir. Cephetü’s-Süvvâr Suriye olarak bilinen grup, İdlib’de, en büyük rejim üslerinden Nusret Cephesiyle Cebhetu Suvvâr-i Su- biri sayılan Vadi ed-Dayf üssünü 3 yıl bo- riya arasındaki tansiyon, 2014 yılının baş- yunca kuşatma altında tutmasına rağmen, larında “Küresel Cihat Hareketi” olarak isimlendirilen akımın önemli liderlerden bilinçli olarak üssü ele geçirmemekle suç- biri kabul edilen Abdulaziz el-Katari’nin lanmıştır. Grubun, hem rejim, hem de Cebhetu Suvvâr-i Suriya tarafından IŞİD ABD ile ilişki içinde olduğu ve daha çok ile diğer gruplar arasında arabuluculuk rejimle çıkar ilişkileri nedeniyle aldığı pa- yapmak isterken öldürülmesine dayan- ralar karşılığında, bu askeri üssü bilerek maktadır. Nitekim daha sonra Nusret ele geçirmediği iddiâ edilmiş, nitekim bu Cephesi, Cebhetu Suvvâr-i Suriya’nın askeri üs grubun tasfiyesinden kısa süre merkezlerini ele geçirdiğinde Abdulaziz sonra, sadece bir günlük operasyon ile ele el-Katari’nin cesedini burada bulmuş ve geçirilmiştir. Üssün ele geçirilmesi kısa bu iddiâ doğrulanmıştır.86 Suriye Devrim- süre içinde İdlib eyalet başkentinin mu- ciler Cephesi karargâhlarında, yabancı haliflere geçişinin önünü açacaktır. Suriye savaşçıların gömülü olduğu, toplu me- Devrimciler Cephesiyle koalisyon kuran zarlar ortaya çıkarılmıştır.87 Çok sayıda su diğer bazı grupların Kuneytıra ve Der’a kuyusu da toplu mezar olarak kullanılmış, bölgelerinde faaliyetler yürüttüğü ve re- sadece Abdulaziz el-Katari’in cesedinin jime karşı ciddi saldırılarda yer aldığı bi- çıkarıldığı kuyudan 30 ceset çıkarılmıştır. linmektedir. Bununla beraber, bu grupla- rın her ne kadar Cephetü’s-Süvvâr Suriye Cebhetu Suvvâr-i Suriya, daha sonraki şemsiyesi altında savaşsalar da, kuşatılmış süreçte Nusret Cephesi üyelerini tutuk- bölgelerde faaliyet göstermeleri dolayısıy- laması, bazı Nusra üyelerini infaz etmesi la Cemal Maruf liderliğindeki İdlib gru- üzerine Nusra ile kısa süreli bir çatışma buyla güçlü bir hiyerarşiye girmedikleri dönemi yaşamıştır. 16 Temmuz tarihinde- bilinmektedir. ki bu çatışmada, 100 üyesini kaybettiği rapor edilen Cebhetu Suvvâr-i Suriya, daha sonraki süreçte Nusra ile yaşanan tansiyo-

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 23 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

nu durduramamıştır. Nusret Cephesi, 28 ra bir araya gelmeleriyle oluşmuştur. Her Ekim 2014 tarihinde, rejimin elinde tuttu- ne kadar, Hazm Hareketinin oluşmasında ğu İdlib’e büyük bir saldırı gerçekleştirmiş, Faruk Tugayları’nın eski lideri Hamza Şi- ancak daha sonra Cebhetu Suvvâr-i Suriya mali, Abdullah Avda ve Bilal Attari etkin güçlerinin kendisini arkadan vurduğunu olsa da, daha sonra Hazm Hareketi Gene- iddiâ etmiştir.88 ral Selim İdris’in etkinliğine girmiştir.

Bunun üzerinde Nusret Cephesi ve Hazm Grubu, ABD tarafından BGM–71 Cundu’l-Aksâ grubu, Ekim 2014 tari- TOW tipi anti tank ve diğer stratejik silah- hinde ABD destekli Suriye Devrimcileri larla desteklenen birkaç muhalif gruptan Cephesi’ni tasfiye etmiş ve grubun lideri biridir. ABD, grubu desteklediğini kabul 89 Cemal Maruf Türkiye’ye kaçmıştır. Gru- etmiştir.92 Hazm Hareketi liderleri ABD bun, Cebeli Zaviye dağlık bölgelerinde ve Batı’dan destek aldıklarını gizlememiş- bulunan karargâhları ve ağır silahları da lerdir.93 Grubun, ABD menşeli bu silahları Nusret Cephesi ve Cundu’l-Aksâ’ya geç- Esed güçlerine karşı kullandığını gösteren miş, ayrıca grubun yüzlerce üyesi henüz birçok video basına yansımıştır. Hazm Ha- çatışma çıkmadan önce, kalan birçoğu da reketi, ABD’nin, laik bir Suriye’yi ve elde çatışma sırasında ve sonrasında çatışma- ettiği silahları radikal gruplara vermeme- lara katılmadan Nusra ve diğer gruplara yi garantileyen, Batı projeleri açısından geçmiştir. Cemal Maruf ve Batı ile ilişki- güvenilir bir ÖSO birimi oluşturma ça- leri sürdürmeyi planlayan bazı grup üye- balarının bir ürünüdür. Hareket ilk ku- leri, Nurettin Zengi Grubuna geçmiştir. rulduğu ve CIA tarafından desteklendiği Nurettin Zengi grubu da ABD ve Batı’nın dönemde, birçok raporda94, ABD’nin yeni Suriye’de silahlandırdığı bir kaç gruptan favori silahlı grubu olarak tanımlanmış- biridir. tır. Bu grubun aynı zamanda Türkiye ve Katar tarafından da desteklendiği, Suudi Türkiye’de bulunan Cemal Maruf, verdiği Arabistan’ın da bu gruba destek verdiği bir mülakatta kendisini ÖSO’nun bir par- iddiâ edilmiştir.95 çası olarak tanımlamış, eğit-donat prog- ramı90 kapsamında eğitim göreceğini ve Hazm Hareketinin bazı birimleri rejime Suriye’ye geri döneceğini ifade etmiştir. 91 karşı ciddi saldırılar yürütürken diğer bazı kollarının İslâmcı gruplarla çatışmalara 2.2. Hazm Hareketi girdiği görülmüştür. İslâmi grupların bazı üye ve liderlerini tutuklayıp infaz eden Hazm Hareketi, zaman zaman bu gruplarla karşı karşıya gelmiştir. Cebhetu Suvvâr-i Suriya ile Hazm Hareketinin, Nusret Cep- hesi ve destekçisi gruplarla ilk çatışmaları 2014 yılının Ekim ayına denk gelmektedir. Daha önce yaşanan kısa süreli çatışmalar şeri mahkemeler yoluyla ve diğer grupla- Hazm Hareketi Kuruluş Bildirgesi: https:// rın arabuluculuklarıyla çözülmüştür. www.youtube.com/watch?v=ci2lIdqorPA Nusret Cephesiyle Hazm Hareketi ara- Hazm Hareketi, Özgür Suriye Ordusu sındaki tansiyon, Cebhetu Suvvâr-i Suri- bünyesinde faaliyet gösteren, en güçlü 2. ya grubunun, Nusret Cephesi tarafından muhalif grup olarak, Nusret Cephesi tara- tasfiye edilmesi sonrası artmıştır. Hazm fından tasfiye edilinceye kadar faaliyetle- Hareketi’nin Nusra komutanı ve 3 üyesini rine devâm etmiştir. Hazm Hareketi 2012 katletmesi üzerine96 25 Şubat 2015 tari- yılında Faruk Tugayları’nı oluşturan farklı hinde, Hazm Hareketine topyekûn savaş grupların 2012 yılında dağılmasından son- ilan eden Nusra 2 gün içinde Hazm’ın

ORSAM 24 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

102 ana karargâhı olan 46. tugay başta olmak 2.3. Güney Cephesi üzere97 bütün Hazm Hareketi merkezlerini ele geçirmiştir.98 Bunun üzerine, Hazm Hareketi tarafından yapılan bir açıklamay- la Hazm Hareketi kendini feshettiğini du- yurmuştur.99 Hazm Hareketinin kendisini fesh etmesi, ABD’nin Suriye politikasının iflası olarak da değerlendirilmiştir.100

Hazm Hareketi merkezindeki 20’den faz- Youtube Kanalı: https://www.youtube. la tank ve çok sayıda ABD menşeli silah101 com/user/mediaahfadalrasoul Nusret Cephesinin eline geçmiştir. Nus- ret Cephesi bu silahların bir kısmını daha Güney Cephesi, Suriye’de ÖSO’nun en et- sonra rejim güçlerine karşı kullanırken gö- kin olduğu askeri birimdir. Güney Cephesi rüntülenmiştir. denince Der’a, Kuneytra, Suveyda, Şâm ve kırsalı kastedilmektedir. 14 Şubat 2014 ta- Özgür Suriye Ordusu, kendi içinde grup- rihinde 49 grubun birleşimiyle oluşan Gü- lara ayrılsa da, her bir grubun kendi için- ney Cephesi kısa süre sonra bazı grupların de tam bir entegrasyon sağladığı söyle- da birleşimiyle 58 grubu bünyesinde top- nemez. Hazm Hareketi de tıpkı Cebhetu layan bir koalisyon halini almıştır.103 An- Suvvâr-i Suriya gibi, birbiriyle farklılıklar cak bu koalisyona katılan grupların fazlalı- taşıyan gruplardan oluşmaktaydı. ÖSO ğı aldatıcı analizlere neden olabilmektedir. içerisinde, Batı desteğini almak konusun- Zîrâ katılımcı kimi grupların sayısı sadece da yarışan iki temel grup olan Cebhetu yüzler, hatta onlarla ifade edilmektedir. Suvvâr-i Suriya ve Hazm Hareketi’nin Gruplar arasında en güçlü yapı Beşşâr ez- birbiriyle çekişmelerinin yanında, her bir Zaubi liderliğindeki Yermuk Tugayıdır.104 grubun kendi içinde de çekişme olduğu Bu tugayın savaşçı sayısı 2013 yılında ve ideolojik farklılıkların da bulunduğu kendi liderlerinin -muhtemelen Batı’dan bilinmektedir. Örneğin Cebhetu Suvvâr-i daha fazla destek ve silah almak amacıy- Suriya ile Hazm Hareketi, Nusret Cep- la abartarak ifade ettiği- 3–4 bin arasında hesi tarafından tasfiye edildiğinde, bu iki iken105 bu oran giderek azalmıştır. ÖSO grubun da birçok üyesi Nusret Cephesi’ne gruplarının temel eğilimi, milis sayılarını geçmiş, bazı üyeleri ve kendilerine bağlı abartmak, İslâmcı muhaliflerin temel eği- bazı şehirlerdeki birlikleri kendi liderlerini limi ise milis sayılarını olduğundan az gös- suçlamış, bazı üyeleri de gruplar halinde 3. termek ve güvenlik nedeniyle kimliklerini gruplara geçmiştir. Diğer gruplara geçen- gizlemektir. lerin bir kısmı yine Batı tarafından desteklenen yapılara, diğer bir kısmı ise İslâmcı gruplara geçmişlerdir.

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 25 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

Güney Cephesinin Kuruluş Bildirgesini İmzalayan Gruplar. Şubat 2014

Suriye Devrimciler Cephesi (Güney Kol) Birinci Tugay Özgürlük Şehitleri Tugayı Duma Şehitleri Tugayı Guta Mücahitleri Tugayı Kuneytra Askeri Tugayı İslâm Şehitleri Tugayı Şâm Şehitleri Tugayı Tahrir eş-Şâm Tugayı Habib Tugayı Eb’adil HavranTugayı el-Harameyn Eş-Şerifeyn Tugayı Al Mu’tezz Billah Tugayı 11.Tümen /Üst Kalamun Özel Görev Tugayı Ahraru’n-Neva Tugayı Tevhid Ketaib Havran Bunyan Taburu Yermük Tugayı Havran Fellucesi Tugayı Birinci Topçu Alayı Yarmuk Şehitleri Tugayı Aşağı Kalamun Tugayı Tahrir eş- Şâm Tugayı Muhacir ve Ensâr Tugayı Usudus-Sünne Tugayı 18 Mart Tümeni Kerame Tugayı İzz bin Abdüsselam Tugayı Şahab es-Sünne Tugayı Fecru’l-İslâm Tugayı Birinci Komando Tugayı Hamza Esedullah Tugayı Seyfil Şâm Tugayı Batı Bölge Ahrar Tabur Amd Havran Tugayı Özel Operasyonlar Taburu Havran Şehitleri Tugayı Himsül Velid Tugayı Ahfadu İbnil Velid Tugayı 1.Süvari Alayı el-Mutasım Billâh Taburu el- Lacat Kalkan Tugayı Tevhidül Lecat Taburu Havran Fırtına Tugayı Tebarak Rahman Taburu Usudul İslâm Taburu Selahaddin Tugayı

Liderlik İdeoloji/Amaçlar

Beşşâr ez-Zaubi: Genel Lider106 Güney Cephesi, Batı ülkelerinden destek almak amacıyla “ılımlı” grupların disiplinli bir birim altında toplanmasını amaç- lamıştır.108 Zîrâ Batı ülkelerinin ÖSO’ya verecekleri silahların “yanlış ellere” geçip geçmeyeceği konusundaki endişeleri Su- riye direnişinin başından bu yana devâm General Ziyad Fahd: Güney Cephesi Ko- eden en önemli kaygılardan biridir. Bu mutan Yardımcısı107 bağlamda Güney Cephesi kuruluş bildirgesi yayınlamış, bu bildirgede dinî ifade- lerden özellikle kaçınılarak Devrim, Halk Hareketi, Özgürlük gibi nötr ifadelerin ya- nında demokrasi, çoğulculuk gibi seküler Albay Mecid Seyyid Ahmed ifadelerin seçilmesine özen gösterilmiş-

ORSAM 26 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM tir.109 Grubun ilan videosunda, Suriye’nin yan Batı açısından son şans olarak görül- itidalli sesi oldukları vurgulanmıştır.110 mektedir.111 ABD Kongresi, 27 Ocak 2014 tarihinde Güney Cephesi ÖSO gruplarına Güney Cephesinin Kuruluş Bildirgesinde silah desteğine onay vermiştir.112 Ancak şu ifadelere yer verilmiştir: Ürdün ve Arap ülkelerinin Batı ile birlikte Amman’daki bir komuta merkezinden Bizler, her gün gördüğünüz çiftçiler, yönlendirdikleri Güney Cephesi, aldığı si- öğretmenler ve işçileriz. Aramızdaki- lah ve destek karşılığında Batı’ya bir takım lerin çoğu silahını kendi halkına dön- vaatlerde bulunmuştur.113 dürüp kendi insanlarıyla savaşmaya başlayan bozuk bir rejimin ordusun- Başlangıçta Ürdün ve Lübnan’dan silah dan ayrılan askerlerdir. Çok sayıda tüccarları ve dinî gruplar aracılığıyla ge- sınıfı temsil ediyoruz ama amacımız len, basit, hafif silahlarla ve bölgedeki aşi- tektir: Rejimi devirip Suriye’ye daha retlerin zaten sahip olduğu av tüfekleri, iyi bir gelecek için şans vermek. Toplu- tabancalar ve hafif silahlarla donatılmış mumuzda mezhepçilik ve aşırılığa yer olan Güney Cephesi şemsiyesi altındaki yoktur ve gelecekte de yer olmayacak- ÖSO grupları, daha sonraki dönemlerde tır. Suriye halkı fikirlerini ifade edip rejim güçlerinden ciddi oranda silah ele daha iyi bir gelecek için mücâdele etme geçirmişlerdir. Güney Cephesi’nin sahip hakkına sahiptir. Suriye’de halkı temsil olduğu savaşçı sayısı ile ilgili rakamlar edip onun faydası için çalışacak bir re- spekülasyona açık çelişkili rakamlardır. Bu jim kurmak istiyor, bunun için çalışı- şemsiye grup için verilen en yüksek rakam yoruz. Bizler Güney Cephesiyiz. 30 bin savaşçıdır.114 Ancak ilk kurulduğun- da verilen bu rakamın bölgede Ahrâru’ş- Ancak Güney Cephesi kuruluş bildirge- Şâm, İslâm Ordusu ve Nusret Cephesi’nin sinde yer alan “Her grup özerktir ve kendi bu grubun aleyhine büyümesiyle güncel- operasyon ve faaliyetlerini yürütür” ifa- lenmesi gerekmektedir. Güney Cephesi desi, Güney Cephesi grubunun bir arada için verilen makul savaşçı sayısını bildiren olmasının da zayıf olmasının da temel figür, 15 bin civarında birbiriyle hiyerarşik nedenidir. Bu ifade birçok gruba aynı za- ilişkisi olmayan dağınık savaşçının var ol- yıf ilişkili şemsiye altında bulunup, Batı duğudur. Grup genel olarak rejim bölge- desteğini garantilemek için fırsat sun- lerini ele geçirmek, kontrol etmek, sınır makta, aynı zamanda eylemlerini kısıtla- kapılarını ele geçirmek ve rejimin güçlü mamaktadır. Eylemlerinin tek bir liderlik olduğu bölgelerde vur kaç saldırıları ile re- tarafından kontrol ve yönlendirilmesinin jime kayıp verdirmek şeklinde bir strateji yapılamaması koalisyonu zayıflatmakta- uygulamaktadır. dır. Neticede bu koalisyon, imzalı bir bil- diriden öteye çok fazla geçememektedir. Etkinlik Alanı

Askeri Güç, Strateji, Kaynaklar Güney Cephesi Der’a, Kuneytra, Suveyda ve Şâm’da faaliyet göstermektedir. Mu- ÖSO’nun en etkin grubu olan Güney Cep- halifler tarafından kontrol edilen Doğu hesi Ürdün, Suudi Arabistan ve Batı ülke- Guta, Han eş Şeyh, Cobar, Kuneytra ve leri tarafından finanse edilmektedir. Güçlü Der’a bölgelerinde etkinlik sahibidir. aşiretlerin bulunduğu Der’a bölgesi, aynı zamanda devrimin ilk başladığı yerlerden Politik-Sosyal Faaliyetleri, Halkla biridir ve aşiretler de buradaki ÖSO yapı- İlişkileri larını finanse etmektedir. Güney Cephesi lideri Beşşâr ez-Zaubi Batı ülkelerinin Güney Cephesi, etkinliği bulunan bölge- kendilerine TOW silahları ve farklı cins lerin genelinin kuşatma altındaki yerler mühimmatlar verdiğini açıklamıştır. Grup olması dolayısıyla, insanî yardım, tıbbi Suriye’de ılımlı bir muhalefete ihtiyaç du- yardım gibi alanlarda faaliyetler göster-

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 27 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

mektedir. Diğer ülkelerden büyük destek ğını ve böylece Batı desteğinin elde edile- alması itibâriyle bu grup en iyi donanım- ceğini açıklamıştır.118 İdris açıklamasında lı gruplardan biridir ve bölgeye yönelik IŞİD ile mücâdele edebilecek tek gücün yardım faaliyetleri büyük oranda bu grup ÖSO olduğuna değinerek destek talep ve İslâm Ordusu tarafından organize etmiştir. Güney Cephesi, Ürdün sınırına edilmektedir. Ancak koalisyonun kamu yakın olduğu için bu bölgelerde Ürdün hizmetleri ile ilgili çok fazla faaliyetinin istihbaratının Güney Cephesi grubu dâhil olmadığı bilinmektedir. Bölgede bulunan bazı grupları organize ettiği, yönlendirdiği 119 Ürdün sınır kapıları da, Güney Cephesinin iddiâ edilmektedir. Güney Cephesi et- katılımıyla kontrol edilmektedir. kinlik bölgesinde faaliyet gösteren İslâm Ordusuyla iyi ilişkiler kurmakla beraber, Önemli Eylemleri bazı kolları da Nusret Cephesi ve Ahrâru’ş- Şâm grubuyla iyi ilişkilere sahiptir. Ancak 2011–2012: Der’a’nın rejim güçlerinden bazı Güney Cephesi gruplarının özellikle temizlenmesi operasyonlarında Nusret Nusret Cephesi’ne yönelik saldırılar ve ça- Cephesi, İslâm Ordusu ve Ahrâru’ş-Şâm tışmaların ortasında yalnız bırakmak gibi ile birlikte faaliyet göstermiştir. bir takım eylemler içine girdiği, zaman zaman çatışmaların yaşandığı bilinmekte- 30 Temmuz 2013: Şâm’a yönelik muhalif dir. Nusret Cephesi, SRF ve Hazm Hare- operasyonlarında Güney Cephesi yer al- ketini tasfiye ettiğinde bölgedeki Cebhetu mıştır. Suvvâr-i Suriya ve Hazm kollarının Nusret Cephesine karşı eylemde bulunmaması 24 Mart 2015: Diğer gruplarla beraber dikkat çekicidir. Busra eş-Şâm şehrinin ele geçirilmesi.115 ÖSO ile hiyerarşik ilişkiye girmiş gruplar 1 Nisan 2015: Diğer gruplarla beraber Na- arasında en önemlileri sayılan Cebhetu sib sınır kapısının ele geçirilmesi operas- Suvvâr-i Suriya, Hazm Hareketi ve Güney 116 yonu. Cephesi’nin yanında, ılımlı olarak tanım- lanan birçok küçük grup da, ÖSO ile orga- Diğer Gruplarla İlişkileri nizeli faaliyet göstermektedir. Bu gruplar arasında en önemlisi Nurettin Zengi gru- Halep, Lazkiye ve İdlib bölgelerinde tas- bu ve Şâm Cephesidir. Bu gruplar hakkın- fiye edilen Cebhetu Suvvâr-i Suriya ve da da kısa bilgiler vermek ülkedeki silahlı Hazm Hareketine bağlı gruplar da, Gü- grupların haritasının çıkarılmasında yar- ney Cephesi ÖSO birimi şemsiyesi alında dımcı olacaktır. faaliyet göstermektedir. Ancak onlarca irili ufaklı grubun birleşmesine rağmen ÖSO’nun Güney Cephesinde de tam bir 2.4. Beşinci Kolordu entegrasyon sağladığı söylenememektedir. Zîrâ Güney Cephesi şemsiyesi altında faaliyet gösteren gruplardan her biri, kendi ajandasını yürütmekte, birbiri arasında rekabet yaşanmakta, ABD ve Batı’nın iti- razlarına rağmen Nusret Cephesiyle ortak operasyonlar düzenlemekte117 ayrıca bazı gruplar Batı ve sömürgecilik karşıtı, üm- met eksenli İslâmi eğilimler taşımaktadır. 2015 yılında diğer bölgelerdeki etkinliği iyice azalan ÖSO’nun önemli figürlerin- Resmi Sitesi: http://www.forsanalhak. den Selim İdris, Güney Cephesinde bazı com/ (5. Kolorduya dâhil muhtelif grup- yeni grupların da katılımıyla, daha geniş lar) ve homojen bir ÖSO birimi oluşturulaca-

ORSAM 28 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

123 Twitter Hesabı: https://twitter.com/for- lanmıştır. Beşinci Kolordu her ne kadar sanalhak kendi ismi ve kurucu unsurlarının kolordu, tugay, fırka gibi isimler kullansa da YoutubeKanalı:https://www.you- aslında bu isimlerle uyumlu olmayan mili- tube.com/channel/UCuO0FbhJE- tan sayısına sahiptir. Koalisyonu oluşturan aooXG65opK2lOghttps://www. tüm grupların toplam sayısı 3–4 bin ara- youtube.com/channel/UCKVGu- 124 sında hesap edilmektedir. Ancak gerçek 9uXQhWlLxyON8lZ6fw/videos rakamın 2–3 bin arasında olduğu tahmin Muhalifler arasında, zayıflamakta olan edilmektedir. Koalisyon unsurları aynı za- gruplar, tamamen sahneden çekilmemek manda Nusret Cephesi ve Cundu’l-Aksâ amacıyla yeni ittifak arayışlarına girmek- tarafından tasfiye edilen Hazm Hareketi tedirler. Bu ittifaklar kimi zaman, küçük ve Cebhetu Suvvâr-i Suriya müttefikidir birçok grubun tek çatı altında bir araya ve bunlara göre siyâsî konum belirlemiş- gelmesine neden olmaktadır. Bazen ya- lerdir. Örneğin Nusret Cephesiyle Hazm pılan ittifaklar, 3. bir tarafın saldırılarına Hareketi çatışma yaşadığında 21 Temmuz karşı güvenlik elde etmek amacıyla ya da 2014 tarihinde açıklama yapan gruplar Nusret Cephesiyle tüm ilişkilerini don- diğer ülkelerden yardım alabilmek ümi- 125 diyle birtakım pazarlık ve görüşmelerde durduklarını açıklamışlardır. Ancak muhalif ÖSO gruplarının elini güçlen- buna rağmen koalisyon içerisindeki bazı dirmek amacıyla yapılmaktadır. Böylece unsurlar liderliğini Nusret Cephesi ve Batı ülkelerine Suriye’de durumu değişti- Ahrâru’ş-Şâm’ın yaptığı, Vadi ed-Dayf ve rebilecek donanım, disiplin ve güce sahip Hamidiye üslerinin ele geçirildiği saldırı- 126 olunduğu mesajı verilmek istenmektedir. lara katılmışlardır. Beşinci Kolordu bün- Beşinci Kolordu bünyesindeki muhtelif yesindeki hemen tüm gruplar IŞİD’e karşı gruplar, Halep, Hama, Morek, Han Esel birçok çatışmaya katılmışlardır. gibi cephelerde önemli etkinlik göster- mişler, ancak daha sonra zayıflayarak, bir Koalisyonun en önemli unsurlarından biri araya gelmişlerdir. Suriye’deki birleşme- Livâu Fursanu’l-Hak grubudur. Bu grubun 12 alt birime ayrılmış 500–700 arasında lerin birçoğu, zayıflayan grupların daha 127 güçlü görünmek için bir araya gelmesiyle savaşçısı bulunmaktadır. Koalisyon içe- oluşan, zayıflar koalisyonu şeklindeki bir- risinde yer alan 13. Fırka 2013 yılında ku- likteliklerdir. rulmuştur ve ana karargâhı, İdlib’in Marat en-Numan bölgesindedir. Grubun lider- 13. Fırka, 101. Fırka, 1. Piyade Tugayı, liğini Ahmed Saud yapmaktadır. Es-Saud Hakkın Suvarileri Tugayı, Cebeli Zaviye 2013’te IŞİD tarafından esir alınmış, ancak 128 Kartalları Tugayı isimli grupların bir araya bir süre sonra serbest bırakılmıştır. Koa- gelmesiyle 7 Ekim 2014 tarihinde kurulan lisyon içerisindeki, Hasan Miril Hamdi li- 5. Kolordu120 Halep, Hama ve İdlib bölge- derliğindeki 101. Fırka da ABD ve Batı’dan 129 lerinde etkindir. Bu koalisyon Suriye Dev- TOW silahları almıştır. Koalisyon un- rim Bayrağını kullanmaktadır ve SMDK surlarından Ala Hüseyin liderliğindeki tarafından da desteklenmektedir.121Bu Liva Sukur Cebel-i Zaviye isimli grup ise, koalisyon bünyesinde bulunan gruplara, Ahfadu Resul isimli grupla birlikteken, bir ABD ve Batı anti-tank silahı TOW dâhil dönem sonra Cemal Maruf liderliğindeki stratejik silah sağlamaktadır.122 Gruba Su- Cebhetu Suvvâr-i Suriya grubuna geçmiş, udi Arabistan dâhil körfez ülkelerinin de kısa bir süre sonra Cebhetu Suvvâr-i Su- silah ve destek sağladığı, koalisyon lider- riya ile yaşanan anlaşmazlıklar sonucu Be- lerinden Ahmed Saud tarafından açık- şinci Kolordu bünyesine katılmıştır.

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 29 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ORSAM 30 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

3. Şâm Cephesi

5 farklı unsurun birleşimiyle oluşan Şâm Cephesine daha sonra 30 Ocak 2015 tarihinde Hazm Hareketi de katılmıştır.134 Hazm Hareketi Nusret Cephesiyle yaşa- nan şiddetli çatışmalar sonucu Şâm Cep- hesine girerek koruma elde etmeye çalış- Şâm Cephesi, 24 Aralık 2014 tarihinde mış, ancak bazı Nusret Cephesi üyelerini ilan edilen130 Nurettin Zengi Hareketi, kaçırıp infaz etmeleri üzerine Nusret Cep- Asala ve Tenmiye, Fastakim Kema Umirt hesi Hazm Hareketini tasfiye etmiştir. Bu grubu, Mücahidler Ordusu ve İslâmi tasfiye operasyonunda başlangıçta iki yapı Cephe’nin Halep kolunun dâhil olduğu bir arasında arabuluculuk yapmayı öneren muhalif koalisyonudur. Koalisyonun lider- Şâm Cephesi tarafsız kalmıştır. liğini aynı zamanda Livâu’t-Tevhîd’in lide- 131 ri olan Abdulaziz Selame yapmaktadır. Şâm Cephesi özellikle Halep ve İdlib Şâm Cephesi, Halep merkezli faaliyet bölgelerinde, zaman zaman diğer İslâmi göstermekle beraber, İdlib, Hama, Humus 132 gruplarla da ortak operasyonlar düzen- bölgelerinde de etkindir. Bu çalışma- lemektedir. Rejim tarafından 2015 Şubat nın başka bölümlerinde de dile getirildiği ayında Halep’e düzenlenen ve 300’den faz- gibi Suriye’de koalisyonlar zayıf grupların la rejim askerinin öldüğü, 120 askerin ve tamamen ortadan kalkmamak için daha Şii milisin esir alındığı135 saldırı sırasında güçlü gruplara eklemlenmesi ya da birkaç Halep’in savunmasında Şâm Cephesi bü- küçük grubun birleşmesiyle oluşmakta- yük rol oynamıştır.136 dır. Dolayısıyla Şâm Cephesi bünyesinde bulunan bazı grupların, yakın gelecekte 5 Şubat 2015 tarihinde muhalifler tara- tamamen diğer gruplara katılması ihtimal fından kuşatılmış olan ve PYD tarafından dâhilindedir ancak zaten koalisyonun li- kontrol edilen Afrin bölgesinde, muhalif deri ayrı bir koalisyonda lider ve ayrı bir gruplarla PYD arasında zaman zaman ya- grubun sorumlusu olması dolayısıyla daha şanan çatışmaları sonlandırmak amacıyla, çok sembolik bir birleşmeden bahsedile- PYD ile Şâm Cephesi arasında önemli bir bilir. Daha önce Mücahidler Ordusu ismi anlaşma yapılmıştır. Yapılan anlaşma uya- altında birleşen en önemli gruplar, Şâm rınca: Cephesi altında da bir araya gelmiştir. Mü- cahidler Ordusu isimli koalisyonun savaş- - Anlaşma taraflarının yargı sistemleri çı sayısı kendi liderlerinin dilinden 6 bin birleştirilecek ve İslâm Şeriatı hüküm- 133 olarak ifade edilmiştir. Dolayısıyla Şâm leri esâs alınacak. Cephesi’nin diğer gruplara kayan üyeleri de hesaplandığında savaşçı sayısının 5 bini - Her iki tarafta medreseler ve Darul geçmediği söylenebilir. Birleşen grupların Kada (İslâm Mahkemesi) açılacak. ortak özelliği, katı bir İslâmcı anlayışı red- İslâm dinini öğretmek için dinî ku- detmeleri ve bazılarının Batı ülkelerinden rumlar oluşturulacak. Halep, Afrin ve silah ve finans desteği almasıdır. ona bağlı köylerdeki camiler ve ora-

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 31 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

larda düzenlenecek hutbelerin işleri udi Arabistan tarafından desteklenmiştir. takip edilecek. Nurettin Zengi grubu, ÖSO’nun Halep ve civarında bulunan en güçlü grubudur ve - Asayişi ilgilendiren konularda suçlu- Suriye Askeri Meclisini desteklemektedir. ların tutuklanması ve hakların sahiple- Batı ülkeleri ve Körfez ülkeleri, Suriye’de rine geri verilmesi için işbirliği yapıla- sadece ılımlı grupları desteklemektedir cak. Rejimden kurtarılmış bölgelerde ve bu destek SMDK’yı siyâsî kanat olarak toplumun güvenliği birlikte sağlana- kabul etmek, Askeri Meclisin otoritesi- cak.137. ni kabul etmek, radikalizmi reddetmek, demokratik, laik ve çoğulcu bir Suriye’yi Bu anlaşma uzun bir süreden sonra mu- kabul etmek şartlarına bağlıdır. Nurettin haliflerle PYD arasında yapılan ilk anlaş- Zengi grubu 2012–2013 yılları arasında madır. Ancak PYD bu anlaşmaya riayet daha İslâmi bir retorik kullanırken 2014 etmeyecektir. tarihinde ABD’den destek almaya başla- mış ve Suriye rejiminin de olduğu bir barış 3.1. Nurettin Zengi Grubu yöntemini desteklemeye başlamıştır. Grup Suudi Arabistan tarafından da desteklen- mesinin yanı sıra ABD’den de TOW silah- ları ve mali destek almaktadır.140

3.2. Mücahidler Ordusu

Youtube Sayfası: https://www.youtube. com/user/NDZankiMotion/videos

Şâm Cephesini oluşturan gruplar arasında en dikkat çekici olanıdır. Liderliğini Şeyh Tevfik Şahabuddin’in yaptığı Nurettin 3 Ocak 2014 tarihinde IŞİD ile diğer mu- Zengi grubu 2011 yılında kurulmuş ilk halif gruplar arasında artmakta olan tan- muhalif gruplardan biridir ve 2012 yılın- siyon sonucu çoğunluğu ABD tarafından da Halep’te, önemli bölgelerin kontrol al- desteklenen ÖSO bağlantılı gruplar bir tına alınmasında kilit rol oynamıştır. Bir araya gelerek Mücahidler Ordusunu kur- dönem Livâu’t-Tevhîd, Asala ve Tenmiye muşlardır. IŞİD ile çatışmalarda önemli rol ve Mücahidler Ordusuyla birlikte olan oynayan bu grup IŞİD’in Halep ve civarın- Nurettin Zengi grubu, daha sonra ba- dan çıkarılması üzerine büyük oranda pa- ğımsız hareket etmeye başlamış, nitekim sif hale gelmiştir. Ancak 19. Birlik ismiyle 2014 tarihinde tekrar bu gruplarla bir- bilinen küçük bir grupla Ensâr Tugayı ola- lik kurmuştur. Nurettin Zengi grubunun 138 rak bilinen küçük grup dağılan koalisyonu Halep Mücahidler Ordusundan ayrıl- sürdürmüş ve nihayet 2014 sonunda ku- masının temel nedeni İhvan bağlantıları rulan Şâm Cephesine dâhil olmuşlardır.141 olan bu gruba Suudi Arabistan’ın destek 139 Birleşen 19. Birlik ve Ensâr Tugayının lide- vermemesidir. Böylece bu gruptan ay- ri olan Muhammed Bakkur, yeni kurulan rılıp bağımsız bir hareket olduğunda Su- Şâm Cephesinin askeri lideri olmuştur.142

ORSAM 32 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

ABD bu grubu ciddi oranda silah ve finans koalisyonu altında IŞİD’e karşı da savaşan ile desteklemiş,143 Katar da bu gruba askeri bu grup, Şâm Cephesine dâhil olmuştur. eğitim vermiştir.144 Bu grup Suriye Askeri Meclisini tanımak- tadır. Asala ve Tenmiye Cephesi Suudi Arabistan merkezli, başta Suudi rejimi 3.3. Asala ve Tenmiye Cephesi olmak üzere Arap rejimlerine desteğiyle bilinen Medhali-Selefi146 inanca sahip bir gruptur.147 Şâm Cephesine dâhil olduğu toplantıda, grup, Suriye ordusundan ilk ayrılan subaylardan olan İbrahim Mejbur tarafından temsil edilmiştir.148

3.4. Festakim Kema Umirt

Selefi bir vaiz olan Halid el-Hamad’ın dinî liderliği ve Abdulkadir Defis’in askeri li- derliğinde, 2012 yılında kurulan Asala ve Tenmiye grubu ordudan ayrılan asker ve subaylar ve sivil halkın oluşturduğu milis güçlerin birleşiminden oluşmaktadır. Grup SUK’u desteklemektedir. Asala ve İsmini Hud Suresi 212. Ayet olan “Em- Tenmiye grubunun 2013 ortalarında 13 rolunduğun gibi dosdoğru ol!” ayetinden bin savaşçısı olduğu bir diğer ÖSO grubu alan grup Mustafa Berro liderliğinde 2012 olan Cemal Maruf liderliğindeki Suriye yılında kurulmuştur. Bir dönem IŞİD’e Devrimciler Cephesi’nin ise 18 bin savaş- karşı kurulan Mücahidler Ordusu koalis- çısının olduğu iddiâ edilmiştir. Bunların yonuna katılan grup, bu koalisyonun da- son derece abartılı rakamlar olduğu uz- ğılmasının ardından, Şâm Cephesi’ne ka- manlar tarafından kabul edilmektedir.145 tılmıştır. Suriye Askeri Meclisini tanıyan Yaklaşık 1000+ savaşçısının olduğu söy- grup149 daha çok Halep merkezli faaliyet lenebilir. Daha önce Mücahidler Ordusu yürütmektedir.

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 33 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ORSAM 34 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

4. Suriye Türkmen Birlikleri

Suriye Türkmenleri genellikle Türkiye Türkiye Başbakanı ve Dışişleri Bakanı sınırı, Lazkiye, Membıc, Bab, Cerablus, Türkmen Meclisinin kuruluş toplantısına Azez ve Rakka, bölgelerinde yaşamakta- birliğe verilen güçlü desteğin sembolik bir 153 dırlar. Ülkenin çoğu bölgesinde dağınık da göstergesi olarak katılmışlardır. olsa Türkmen yoğunluğu bulunmaktadır. Suriye’deki diğer dinî ve etnik grupların Zahir Baybars, Sultan Murad Tugayı, Fatih gerçek demografik oranları gibi Türk- Sultan Mehmed Tugayı, Nureddin Zengi menlerin de nüfus oranları tartışmalıdır. Tugayı ve Selim Tugayı gibi gruplardan Bazı belgeler Türkmen nüfusunu 1 milyon oluşan Türkmen Tugayları İstanbul’da olarak verirken150 bu oranın 3,5 milyon kurulan ve 350 delegeden oluşan Suriye Türkmen Meclisi çatısı altında faaliyet yü- olduğunu iddiâ eden kaynaklar da mev- 154 151 rütmektedirler. Bu meclisin başkanlığı- cuttur. Gerçek rakamın 1,5–2 milyon nı Abdurrahman Mustafa yürütmektedir. dolayında olduğu söylenebilir. Türkmen- Türkmenler Türkiye’nin büyük desteğine ler Suriye’nin asli unsurlarındandır ve bu rağmen askeri alanda ciddi bir güç ola- coğrafyada yüzyıllardan bu yana yaşa- mamışlardır. Ancak özellikle Lazkiye böl- maktadırlar. Haçlı savaşları sırasında Nu- gesinde rejime karşı kilit operasyonlarda redin Zengi ve Selahaddin Eyyübi ile ortak önemli bir rol oynamıştır. Suriye Türk- mücâdele veren Türkmenlerin târîhî bu menleri faaliyetlerini genelde Lazkiye, dönemlerden de eskilere dayanmaktadır. Halep, Humus, Şâm ve Tartus’ta yürüten birbirinden bağımsız, ancak birbiriyle ir- Dönemin Türkiye Dışişleri Bakanı Ah- tibatlı birkaç ayrı grup altında yürütmek- met Davudoğunun da katılımıyla 15 tedirler. Özellikle Lazkiye’deki Bayırbucak Aralık 2012 tarihinde İstanbul’da yapı- Türkmenleri Esed rejimine karşı etkili lan ve Suriye’nin çok sayıda ilinden 1200 mücâdele yürütmektedirler. Suriye Türk- Türkmen’in katılım gösterdiği toplantı men Tugayları isimli koalisyon birkaç alt Suriye Türkmenlerinin haklarının korun- grubu kapsamaktadır. Lazkiye bölgesinde masına yönelik Türkiye’nin ilk kapsamlı 12 Türkmen grubu vardır. Türkmen Tu- adımı olmakla beraber Türkmen toplu- gayları daha önce dağınık bir şekilde faali- lukları birleştirme adına da çok önemli bir yetlerini yürüten muhtelif Türkmen grup- gelişme olmuştur. Toplantı sonrasında Re- ların bir araya gelmesiyle kurulmuştur. cep Tayyip Erdoğan da Türkmen temsilci- Türkmen Meclisi’ne bağlı olarak faaliyet leri Dolmabahçe sarayında ağırlamıştır. Bu gösteren Türkmen Tugayları liderliğine ilk dönemden sonra kurulan Suriye Türkmen olarak ÖSO’nun da askeri komutanların- Meclisi önemli faaliyetlere imza atmıştır. dan olan Muhammed Avvad ve sonra Faiz Suriye Türkmen Meclisi SMDK ve SUK Amro getirilmiştir. Ardından Ebû Fadl bünyesinde de temsil edilmektedir. Türk- (Ahmet Arnavut) Türkmen Tugayları ko- men Meclisi devrim sonrası amaçlarını şu mutanı olmuştur.155 156 şekilde açıklamıştır: Son dönemlerde Halep’te Türkmen as- Etnik ve dinî kimliği ne olursa olsun keri birlikler arasında rejime karşı etkili herkesin ortak ve aynı çatı altında ya- operasyonları ile Sultan Murat Tümeni şadığı bir Suriye amaçlıyoruz.152 öne çıkmaktadır. Devrimin başlaması

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 35 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ile birlikte Halep ve çevresinde kurulan Tugayın komutanlığını Yusuf Salih yap- Türkmen Tugaylardan olan Sultan Murad maktadır. Sultan Murad Tugayı merkez Tugayı Halep kırsalındaki Türkmenler- teşkilatı 40 kişiden oluşur. Çevreden bir- den oluşmaktadır. Aslen küçük Türkmen leşen küçük gruplarla bugünkü sayısının ve Arap grupların bir çatı örgütlenmesi olarak ortaya çıkan Sultan Murad Tugayı yaklaşık 900 olduğu tahmin edilmektedir. Halep merkezinde ve kuzeyinde IŞİD ve Mare, Azez, Tel Rıfat, Başköy, Şeyh Mak- rejim karşıtı operasyonlara katılmaktadır. sud cephelerinde savaşmaktadır.

ORSAM 36 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

II. İslâmi Hareketler

1. İslâm Cephesi Heterojen ve parçalı bir koalisyon olduğu için bu şemsiye isim altındaki her bir grubun ayrı ayrı incelenmesi gerekmektedir. Ancak yine de İslâm Cephesi altındaki muhtelif grupların ayrıntılı incelemesine geçmeden önce İslâm Cephesinin bir koalisyon olarak faaliyetlerinden bahsetmek gerekmektedir.

İslâm Cephesi, savaşın ilk döneminde Büyük oranda Suriyelilerden oluşan İslâm ÖSO ile ortak hareket eden ve yurt dışı Cephesi, geçmişte Suriye İslâmi Kurtu- siyâsî kanadı bazı şerhlerle beraber tem- luş Cephesi içerisindeki bazı grupların silci olarak kabul eden gruplarla ÖSO ile (Livâu’t-Tevhîd ve Sukuru’ş-Şâm), yine 11 birlikte hiç hareket etmemiş bazı grupla- grubun birleşmesiyle oluşan Suriye İslâm rın birleşerek oluşturdukları Suriye’deki Cephesi’ne katılması ile oluşmuştur. Daha en geniş İslâmcı muhalif koalisyonudur. sonra bu birliktelik bazı grupların da yeni 22 Kasım 2013 tarihinde, ÖSO’ya yakın en katılımları ile genişlemiş ve İslâm Cephe- güçlü 7 direniş grubu ÖSO’dan ayrılarak si ismini almıştır. Bu grubun oluşumunu Suriye İslâm Cephesi’ni kurmuşlardır.157 aşağıdaki şemayla göstermek mümkün- İslâm Cephesi artık fiilen sona ermiştir dür. ve bir dönem imzalanan ortak bir bildiri ve ortk yürütülen bir takım projelerden Suriye İslâmi Kurtuluş Cephesi ibarettir. Ancak bir döneme damgasını vurmuş ve yeni birleşme ve ayrılmalara İslâm Ordusu neden olmuştur ve bu nedenle burada ay- rıntılı olarak incelenmiştir. Bu koalisyon Faruk Tugayları Suriye’nin çok önemli direniş gruplarını İslâmi Faruk Tugayları biraraya getiren geniş bir şemsiyedir ve sa- Livâu’t-Tevhîd vaşçı sayısı 40–50 bin arasındadır. Suriye Livâu Feth direnişinin ilk oluşumlarından Ahrâru’ş- Şâm’ın ana gövdesini oluşturduğu İslâm Sukuru’ş-Şâm Cephesi, Ceyşu’l-İslâm, Sukuru’ş-Şâm, Deyruz-Zor Devrimciler Konseyi Livâu’t-Tevhîd, Livâu’l-Hak, Ensâru’ş-Şâm ve Kürt-İslâm Cephesi gruplarının birle- 158 şiminden oluşmaktadır. Bu grupların her İslâm Cephesi Kurucu Grupları biri kendi iç siyasetlerinde bağımsız, li- Ahrâru’ş-Şâm derlik ve hiyerarşik düzenlerinde özgün, Livâu’l-Hak ancak Esed yönetimine karşı savaşta ve uluslararası toplumla ilgili duruş ve siyaset Fecru’l-İslâm belirlemede yekvücut hareket etmektedir- Hareketul-Ensâru’ş-Şâm ler. İslâm Cephesi, hiyerarşik bütünlük arz Mus’ab bin Umeyr Tugayları eden ve tüm azaları homojenleşmiş olarak bir liderlik etrafından toplanmamıştır. Talai’ el-İslâmî

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 37 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

Ceyşu’t-Tevhid 2. ya da 3. sırada yer alan aktörlerin de Batı destekli gruplar olduğu söylenemez. Suri- el-İman Tugayları ye iç savaşının ilk dönemlerinde muhalif- Hamza bin Abdulmuttalib Tugayı lerin ideolojik olarak daha çeşitli olduğu- Saraya’ el-Muhem el-Hassa nu söylemek mümkündür.

Bir süre sonra Livâu’t-Tevhîd ve Sukuru’ş- Devrim, halkta ve direniş gruplarında po- Şâm ve İslâm Ordusu var olan Suriye litik bir değişime neden olmuş, rejimin ar- İslâmi Direniş Cephesini feshederek Su- tan katliamları, İran, Irak ve Hizbullah’ın riye İslâm Cephesine geçmişlerdir. Tablo mezhep temelli müdahaleleri, uluslararası aşağıdaki şekilde değişmiştir. güçlerin yetersizliği ve bu yetersizlik do- layısıyla yabancı İslâmcı savaşçıların ve 159 İslâm Cephesi Kurucu Grupları cemaatlerin, dinî otoritelerin devrimi sa- Ahrâru’ş-Şâm hiplenmesi sonucu, muhalefet de giderek Livâu’l-Hak İslâmcı bir renk almıştır. İslâm Cephesi 16 Mayıs 2014 tarihinde koalisyonun amaçla- Fecru’l-İslâm rı ve prensipleri hakkında oldukça önemli Hareketul Ensâru’ş-Şâm bilgiler içeren bir manifesto yayınlamış- Mus’ab bin Umeyr Tugayları tır.160 Açıklamada, IŞİD›in birçok direniş Cemaatu Taleeal İslâmi grubunu tekfir edip onlarla savaşması kı- nanırken, Hizbullah ve IŞİD dâhil Suriye Ceyşu’t-Tevhid halkına baskı uygulayan güçlerin hedef el-İman Tugayları alınacağı belirtilmiştir. İslâm Cephesi, Hamza bin Abdulmuttalib Tugayı kuruluş bildirgesinde de yer aldığı üzere Saraya el-Muhem el-Hassa Suriye’nin toprak bütünlüğü konusunda özel bir hassasiyet sahibidir. Bu konudaki Livâu’t-Tevhîd temel prensibi dolayısıyla İslâm Cephesi Sukuru’l-İslâm PYD ile karşı karşıya gelmiştir. PKK’nın İslâm Ordusu Suriye kolu olan PYD’nin güçlü olduğu yerlerde, De-Arabizasyon politikasıyla Yeni koalisyonlar, bazı grupların eklenme- Arap köylerde etnik temizliğe dönük katli- si, bazı grupların uyuşmazlıklar sonucu amlar yapması, halkı göçe zorlaması ve za- ayrılması, bazı grupların ise diğer güçlü man zaman rejimle ortak çalışarak İslâm gruplara katılarak kendilerini feshetme- Cephesi unsurlarına saldırması dolayısıy- leri sonucu oluşmuştur. 26 Kasım 2013 tarihinde, önemli unsurları Suriye İslâm la, İslâm Cephesi 2013 yılında PKK ile de Cephesi’ne geçen Suriye İslâmi Direniş çeşitli bölgelerde çatışmıştır. İslâm Cephe- Cephesi, kendisini feshettiğini açıklamış- si ilk kurulduğunda birbirinden farklı bi- tır. Gelinen noktada Suriye’de en güçlü rimlerin başına kurucu grupların liderleri muhalif koalisyon İslâm Cephesi’dir. İslâm getirilmiştir. İslâm Cephesinin liderlik şe- Cephesi dışında sahada güç sıralamasında ması ilk dönemde aşağıdaki gibidir.

ORSAM 38 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

Şura Konseyi Lideri Ahmed eş-Şeyh (Sukuru’ş-Şâm)

Şura Konseyi Yardımcı Lideri: Genel Sekreter: Askeri Lider Polit Büro Lideri Şer’i Sorumlu Ebu Ömer Şeyh Ebu Ratib Zehran Alluş Şeyh Hasan Abbud Hureytan(Livâu’t- (Livâu’l-Hak) (İslam Ordusu) (Ahrâru’ş-Şâm) Ebu Abbas eş-Şa Tevhîd )

Not: Ahrâru’ş-Şâm lideri Şeyh Hasan Abbud ve Ebû Abdullah eş-Şâmi 9 Eylül 2014’te ABD tarafından düzenlendiğine dâir ciddi şüphelerin olduğu bir saldırıda birçok Ahrar lideriyle beraber yaşamını yitirdi. 22 Ekim 2013 tarihinde yeni ilan edilen isteme konusunda belirli prensiplere sahip Suriye İslâm Cephesi şura meclisi lideri olmadıkları söylenemez. Örneğin, Suriye Ahmed İsa eş-Şeyh, basına verdiği demeç- direnişinin en zor dönemlerini yaşadığı ve te, ÖSO ile ortak çalışacakları mesajını özellikle askeri açıdan bir tıkanma döne- 161 vermiştir. Ancak daha sonraki süreçte, mine girdiği ve rejimin kimyasal silah kul- 7 Kasım 2013 tarihinde, Reyhanlı’ya ya- landığı, 6 Eylül 2013 tarihinde, ABD’nin kın Babul Hava sınır kapısına yakın Atme Suriye yönetimine karşı operasyon düzen- bölgesinde bulunan ÖSO’nun Batı destek- leyeceği yönündeki tartışmalar üzerine, li kollarından Hazm Hareketiyle Suriye Suriye İslâm Cephesi bir açıklama yayın- İslâm Cephesi çatışmış, ÖSO’dan büyük oranda Amerikan menşeli silah alınmış- layarak, ABD liderliğinde bir müdahaleyi tır.162 ÖSO’nun o dönemdeki lideri olan asla kabul etmeyeceklerini açıklamışlar- 164 Selim İdris, ÖSO’nun Batı destekli birim- dır. 18 Aralık 2013 tarihinde İslâm Cep- leri baskına uğradığı sırada Türkiye yoluy- hesi ABD tarafından yapılan bir görüşme la, Katar’a kaçmıştır.163 Suriyeli grupların, talebini reddetmiş, bu durum birçok göz- diktatör yönetime yönelik bütün düşman- lemci ve analist tarafından ABD için kü- lıklarına rağmen, Batı ülkelerinden yardım çük düşürücü olarak değerlendirilmiştir.165

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 39 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ORSAM 40 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

2. Ahraru’ş Şâm Hareketi (Şâm’ın Özgürleri Hareketi)

Hareketinin ilk lideri Şeyh Hasan el- Abbud (Ebû Abdullah el-Hamavi) iken 9 Eylül 2014 tarihinde grup liderleri bir toplantı halindeyken düzenlenen saldırıda Hasan Abbud dâhil grubun 45 üst ve orta düzey lideri yaşamını yitirmiştir.169 Sal- dırıda Hasan Abbud ile birlikte Ahrar’ın önemli isimleri Ebû Yazan eş-Şâmi, Ebû Talha el-Ğabi, Ebû Abdulmelik eş-Şer’i (İslâmi Cephe Şeriat Konseyi Başkanı), Resmi Kaynakları: Ebû Eymen Hamavi, Ebû Eymen Ram Resmi Sitesi: http://ahraralsham.net/ Hamdan, Ebû Sariya eş-Şâmi, Ebû Yusuf Binniş, Ebû Zubeyr el-Hamavi, Muhibud- Twitter Hesabı: https://twitter.com/Ah- din eş-Şâmi, Ebû Hamza er-Rakka, Talal rar_lens el-Ahmed Tammam gibi üst düzey komu- Youtube Kanalı: https://www.youtube. tanlar da yaşamını yitirmiştir. Ahrâru’ş- com/user/ahraralsham11 Şâm Hareketine yönelik saldırıyı kimin yaptığı uzun süre tartışılırken, İslâmcı Hareket Lideriyle yapılan bir röportaj: gruplar saldırıyı ABD’nin yaptığını, zîrâ https://www.youtube.com/ Esed ya da IŞİD’in bu denli bir saldırı yap- watch?v=GRPb4nFU2UA ma imkânının olmadığını belirtmişlerdir. Öte yandan ABD bombardıman uçakla- Ahrâru’ş-Şâm Hareketi hâlihazırda rının Suriye’de IŞİD’e yönelik saldırılar sı- Suriye’de faaliyet gösteren gruplar ara- rasında, IŞİD’in yanında Nusret Cephesi, sından en güçlü yapıdır. Büyük oranda ÖSO ve Ahrâru’ş-Şâm’ı da hedef alması170 yerli unsurlardan oluşan Ahrâru’ş-Şâm bu yöndeki iddiâları güçlendirmiştir.171 2012 başlarında faaliyetlerine başlamış, diğer 3 yılda büyük bir askeri güç haline Ahrâru’ş-Şâm’ın birçok lideri rejimin gelmiştir. Ahrâru’ş-Şâm Hareketi ilk defa 2011 Mayıs ayında protestoları yatış- liderlerinin dilinden ses mesajları ve vi- tırmak amacıyla ilan ettiği af sırasında, deolar yayınlamaya, şeffaflaşmaya, sosyal Sednaya hapishanesinde serbest bırakılan medya hesapları açmaya 2012 Nisan ayın- İslâmcılardır. Aynı zamanda İslâm Cep- 166 da başlamıştır. Ahrar Hareketi genelde hesi şemsiyesi altında birleşen grupların yerel halktan sivil savaşçılardan oluşsa da birçok lideri de Sednaya hapishanesinde hareket safları arasında ordudan ayrılan bulunmuş politik tutuklulardır ve birbirle- subayların da bulunduğu bilinmektedir. rini hapisten tanımaktadırlar. Örneğin Ekim 2012 tarihinde hareket Hama askeri komutanı olan Ebû Hamza Ahrâru’ş-Şâm, başlangıçta İdlib mer- künyeli Yarbay Labib Süleyman’ın yaşa- kezli iken daha sonraki dönemlerde tüm 167 mını yitirdiğini duyurmuştur. Birçok alt Suriye’de operasyonlar yapmaya başlamış- birime sahip grubun her biriminin şer’i tır.172 20 Mart 2015 tarihinde, Ahrâru’ş- sorumlusu, askeri ve siyâsî sorumlusu bu- Şâm lideri Ebû Cabir ile yapılan röportajda 168 lunmaktadır. Ebû Cabir hareketin toplam 18 bin sa-

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 41 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

vaşçısı olduğunu belirtmiştir. Suriye’deki Ebû Talha: Ölüm târîhî: 9 Eylül 2014. Ha- özellikle yerli grupların savaş kabiliyetleri reketin askeri lideri. olmayan üye ve destekçilerini de savaşçı olarak niteledikleri bilinmektedir. Ancak Ahrâru’ş-Şâm Hareketi’nin Suriye’deki en güçlü muhalif grup olduğunda uzmanlar arasında hemen hemen hiç şüphe yoktur.

Liderlik

Şeyh Haşim eş-Şeyh: Ahrâru’ş-Şâm liderlerinin bir saldırıda yaşamını yitirmesi üze- rine liderliğe 11 Eylül 2014 tarihinde Şeyh Haşim eş-Şeyh olarak bilinen Ebû Cabir getirilmiştir. Daha önce Fecru’l-İslâm Şeyh Hasan Abbud (Ebû Abdullah el- grubu liderlerinden olan Ebû Cabir, Ah- Hamavi) Genel lider: 2011–2014 Ölüm rar ile bu grubun birleşmesi sonucu Ahrar târîhî: 9 Eylül 2014. İslâmi faaliyetleri ne- içerisinde bir komutan olmuştur.175 Önce deniyle bir dönem rejim tarafından hapis Ahrâru’ş-Şâm’ın Halep sorumlusu olan yatmıştır. Ebû Cabir daha sonra Ahrar’ın genel lideri olmuştur. 2015 Eylül ayında yapılan bir Ebû Halid es-Suri: Ebû Ömer eş-Şâmi ola- seçim ile Ahrar Hareketi yeni lideri Ebû rak da bilinen Ahrar lideridir. Ölüm târîhî: Muhenned el-Mısri’yi göreve getirmiştir. 23 Şubat 2014. el-Kâide lideri Dr. Eymen ez-Zevahiri’nin yakın dostu173 ve 30 yıllık askeri direniş tecrübesine sahip komutan Ebû Halid es-Suri, gerçekleştirilen bir suikast sonucu yaşamını yitirmiştir. Ahrâru’ş- Şâm, suikastin IŞİD tarafından gerçek- leştirildiğini açıklamış ve saldırıda payı bulunduğunu iddiâ ettiği kişilerin itiraf- larını paylaşmıştır.174 Söz konusu itiraflar- da Ebû Halid es-Suri’ye yönelik saldırının İdeoloji, Amaçlar arkasında IŞİD sözcüsü Ebû Muhammed Ahrâru’ş-Şâm İslâmi Hareketi Suriye’de el-Adnani ve Ebû Usâme el-Mağribi’nin rejimi devirerek yerine İslâm kanunlarına olduğu iddiâ edilmiştir. uygun, azınlıkların haklarını garanti eden, uluslararası toplumla karşılıklı eşit seviyeli Ebû Yazan eş-Şâmi: Ölüm târîhî: 9 Ey- ilişkiler kuran bir devlet kurmayı amaçla- lül 2014. Hareketin Şer’i sorumluluğunu maktadır. Hareket lideri Şeyh Hasan Ab- yürütmüştür. Yaptığı dersler, Ahrâru’ş- bud bir röportajında demokrasiyi bir Batı Şâm’ın ideolojik duruşu ve benimsediği aracı olarak tanımlamış, İslâm’ın dışında metodu anlama açısından önem arz et- herhangi bir yönetim biçimini kabul etmektedir. meyeceklerini açıklamıştır.176 Hareketin şer’i sorumlularından Ebû Yazan eş-Şâmi de demokrasi için savaşmadıklarını beyan etmiştir.177

Ebû Abdulmelik eş-Şer’i: Ölüm târîhî: 9 Ahrâru’ş-Şâm, önceleri ÖSO ile ortak Eylül 2014. Hareketin Şer’i sorumluluğu- faaliyetler de yürütürken, daha sonra nu yürütmüştür. ÖSO liderliğine Selim İdris’in getirilme-

ORSAM 42 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM si ve Batı ülkelerinin ÖSO gruplarını di- eski silahlarla Irak ve Lübnan’dan silah ğer İslâmi hareketlere karşı destekleyip, tüccarlarının sahaya ulaştırdıkları Ak–47 devrimin amaçlarını da manipüle ettiği tipi basit silahlarla el bombalarına daya- yönündeki endişeleri üzerine, kendisi- nan hareket sonraki süreçte rejim güç- ni ÖSO’dan ayırmaya özen göstermiştir. lerinden büyük ganimetler elde etmiştir. Yine de Ahrâru’ş-Şâm, ÖSO ile bağlantılı Birçok rejim üssünü ele geçiren hareket gruplarla zaman zaman rejime karşı ortak tanklar, askeri araçlar, ağır makineli tüfek- operasyon düzenlemektedir. ÖSO liderli- ler, toplar, uçaksavarlar ele geçirmiş ayrıca ği, demokratik ve üstü örtülü bir şekilde kendi kurduğu atölyeler ve rejimden ele laik bir yönetim benimserken, Ahrâru’ş- geçirilen fabrikalarda kendi havan ve top- Şâm ve diğer birçok hareket sadece İslâm larını üretmeye başlamıştır. kanunlarına uygun bir devlet talep etmek- tedirler. Ahrâru’ş-Şâm’ın da içinde yer al- dığı, İslâm Cephesi’ne dâhil olan gruplar SMDK ve SUK’un gelecek Suriye planla- rıyla da uyuşmadıklarını deklare ederek bir İslâm Devleti kurmayı amaçladıklarını açıkça ifade etmişlerdir.178 Nitekim İslâm Cephesi 16 Mayıs 2013 tarihinde koalisyonun amaçları ve prensipleri hakkında ol- dukça önemli bilgiler içeren bir manifesto 179 yayınlamıştır. Ahrâru’ş-Şâm tarafından üretilen Cehen- nem Topu Görüldüğü gibi hareket kendisini Batı yanlısı laik gruplardan ısrarla ayırmakta Ahrâr Hareketi, diğer bazı gruplardan ve amacının bir İslâm devleti olduğunu farklı olarak, ele geçirdiği bölgelerde sıkı açıkça belirtmektedir. Hareketin açıkla- bir kontrol uygulamak, fiili bir devlet sis- maları ve önemli liderlerinden olan Ha- temi kurmak ve İslâmi eğitim program- lid es-Suri’nin el-Kâide’ye olan yakınlığı, ları uygulamak konusunda isteklidir. Bu ABD’nin bu grubu terör örgütleri listesine nedenle, zaman zaman vur kaç taktiği 180 alması konusunu gündeme getirmiştir. yaparak rejimi zayıflatsa da şehirleri ele geçirme konusunda da büyük çaba sarf Askeri Güç, Strateji ettiği görülmektedir. Örneğin, Halep’in muhaliflerin elinde tutulması, İdlib’in Hareket liderleri toplam 18 bin savaşçı- ele geçirilmesi süreçlerinde, Ahrâru’ş- larının olduğunu belirtmektedirler. 2013 Şâm Hareketi etkin roller üstlenmiştir. tarihinde The Economist Ahrâru’ş-Şâm Ahrâru’ş-Şâm Suriye’de ilk defa geliştiril- Hareketi’nin 10–20 bin arası savaşçısı miş infilak aygıtı saldırısı düzenleyen grup 181 olduğunu belirtmiştir. Ahrâru’ş-Şâm olarak tanımlanmaktadır.183 Grup zamanla Suriye’de en büyük direnişçi koalisyonu rejimden ciddi oranda silah tanklar, toplar, olan İslâm Cephesinin en güçlü unsuru- ağır makinalı tüfekler, RPG’ler, anti tank dur ve tüm direniş grupları arasında en roketleri, uçaksavarlar elde etmiş, savaşçı- güçlü olanıdır. ABD Ulusal İstihbarat Baş- larını güçlü biçimde donatmıştır. kanlığı Ahrâru’ş-Şâm’ı Suriye’nin en güçlü 3 direniş grubundan biri olarak kabul et- Kaynaklar miştir.182 Ahrâr Hareketi savaşçıları rejimden ayrılan askerler, aşiret savaşçıları ve Ahrâru’ş-Şâm Hareketi, Suriye direnişi çeşitli İslâmi oluşumların direnişe katılan içerisinde yerli potansiyellere en fazla da- gençlerinden oluşmaktadır. Başlangıçta yanan harekettir. Bu hareketin liderlerinin rejimden ayrılan askerlerin yanlarında ge- birçoğu Suriye devrimi öncesinde yöneti- tirdikleri silahlara, aşiretlerin ellerindeki min baskılarına karşı durdukları için uzun

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 43 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

yıllar hapishanelerde kalmışlardır. Yerli bir biridir. Bununla beraber Halep’in savunul- hareket olarak Ahrâru’ş-Şâm Hareketi, fa- ması ve Lazkiye ve Hama bölgelerindeki aliyetlerini yürütmek için ihtiyaç duyduğu direnişte de Ahrâru’ş-Şâm, ciddi etkinlik kaynakları ağırlıklı ve öncelikli olarak ye- kazanmıştır. rel unsurlarla çözdüğü görülmektedir. Bu- nunla beraber bu harekete İslâm dünya- Politik-Sosyal Faaliyetleri, Halkla sının değişik ülkelerinde bulunan yardım İlişkileri kuruluşlarının ve işadamlarının da destek verdiği bilinmektedir. Hareket ayrıca, re- Hareket, rejim güçlerine karşı etkin savaş jim güçlerine düzenlediği ölümcül saldırı- yürütmekle beraber muhaliflerin elinde larda binlerce sivil araç, askeri araç, bina, bulunan bölgelerinde ciddi sosyal faaliyet- fabrika, silah ve emtia ele geçirmiştir. Daha ler, yardım faaliyetleri ve kamu hizmetleri 186 çok, yerel halkın desteği, Suriye dışında yapmaktadır. Birçok okul, yetimhane, aş 187 yaşayan diaspora ve İslâm dünyasındaki evi, yardım derneği ve hastane işleten STK ve iş adamlarının bağışları ile ayakta Ahrâru’ş-Şâm bulunduğu bölgelerde belediyecilik hizmeti sunmakta,188 yolları duran hareket ayrıca rejimden ele geçirdi- 189 ği fabrikaları işleterek ve ele geçirdiği em- onarıp temizlik yapmakta aynı zaman- tiayı kullanarak faaliyetlerini yürütmek- da etkin bir hukuk sistemi yürütmektedir. tedir. Ahrâru’ş-Şâm Hareketi’ne devlet Oluşturulan İslâmi mahkemelerde halkın düzeyinde herhangi bir yardımın yapıldığı sorunlarını çözen Ahrâru’ş-Şâm, birçok bilinmemektedir. Katar ve Türkiye’nin ha- açıdan ilan edilmemiş bir devlet refleksi reketi desteklediği iddiâları güçlü iddiâlar ile davranmaktadır. olarak varlığını korumaktadır. Türkiye’nin Önemli Eylemleri Ahrar Hareketine, Türkiye’de resmi faaliyetler yürütmesi konusunda rahatlık sağ- Ekim 2012: Suriye’de kaçırılan Batılı gaze- ladığı bilinmektedir. Suudi Arabistanla teci Richard Engel’in Esed yanlısı bir gru- Katar/Türkiye arasında, Ahrâru’ş-Şâm’ın bun elinden kurtarılması operasyonunda da dâhil olduğu İslâm Cephesine destek Ahrâru’ş-Şâm önemli rol oynamıştır.190 verme konusunda birtakım sorunlar ya- 184 Ancak yine de grup Batı basınında aşı- şandığı daha önce basına yansımıştır. rı dinci, köktenci olarak etiketlenmiştir. Bu operasyon Ahrâru’ş-Şâm Hareketi’nin Etkinlik Alanı sivilleri hedef almadığına dâir güçlü bir mesajdır. Ahrâru’ş-Şâm Hareketi Suriye’de müsta- kil olarak birçok bölgede faaliyet göster- 11 Mart 2012: Ahrâru’ş-Şâm, Nusret Cep- mekle beraber, liderliğini yaptığı ve etkin hesiyle birlikte Taftanaz askeri üssünü ele olduğu İslâm Cephesi çatısı altında değer- geçirmiştir. Taftanaz Suriye direnişinin ilk lendirildiğinde neredeyse tüm Suriye’de 191 önemli başarılarından biridir. etkinlik göstermektedir. Suriye’de, birçok İslâmcı grup 2013 yılında Şâm Operas- 8 Mart 2013: Ahrâru’ş-Şâm’ın da dâhil yonlar Odası isimli bir koalisyon oluştur- olduğu koalisyon Rakka şehrini ele ge- muş, ancak bir süre sonra Ahrâru’ş-Şâm çirmiştir. IŞİD daha sonra diğer muhalif Hareketi bu koalisyondan ayrıldığını du- gruplarla savaşıp Rakka’ya yerleşmiştir. yurmuştur.185 Ahrâr, çekilme gerekçesini bazı grupların aşırı etkinlik elde etmeye 16 Aralık 2014: Nusra Cephesi ve Ahrar-u çalışması ve etkin bazı grupların dışlan- Şâm’ın başı çektiği muhalif gruplar 3 yıl- ması olarak tanımlamıştır. (Suud- Katar dan beri almaya çalıştıkları Vadi ed- Dayf ihtilafı) Ahrâru’ş-Şâm, 2015 Mart ayında ve Hamidiye bölgelerini ele geçirmiştir.192 Fetih Ordusu adı altındaki bir koalisyon ile İdlib eyaletinin başkentini ele geçiren 18 Şubat 2015: Muhaliflerin elindeki gruplar arasında en etkin olanlarından Halep’i kuşatmaya çalışan rejim güçleri

ORSAM 44 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

300’den fazla kayıp vererek büyük bir he- Bunun dışında ileri sürülen iddiâlar ise zimet ile geri çekilmiştir. grubun liderlerinin toplu olarak yaşamı- nı yitirmesinden sonra tanınmış el-Kâide 28 Mart 2015: Ahrâru’ş-Şâm’ın önemli bir figürlerinin yayınladığı başsağlığı mesaj- etkinliğinin bulunduğu Fetih Ordusu ko- larıdır. Oysa el-Kâide’nin kendisi gibi dü- alisyonu İdlib eyaletini 4 gün süren çatış- şünmeyen gruplar ve isimler için de baş malar sonunda ele geçirmiştir.193 sağlığı dilediği görülmektedir. (Örn: Şeyh Ahmet Yasin-Hamas) 24 Mart 2015: Diğer gruplarla beraber Busra eş-Şâm şehrinin ele geçirmiştir.194 Ahrâru’ş-Şâm, ÖSO ile de, Nusret Cep- hesi ve diğer gruplarla da rejime karşı or- 1 Nisan 2015: Diğer gruplarla beraber Na- tak operasyonlar düzenlemektedir. ÖSO sib sınır kapısının ele geçirilmesi operas- ile ortak operasyonları dolayısıyla birta- 195 yonu. kım kesimler tarafından mürted (dinden çıkmış) olmakla suçlanırken, Nusra ile 25 Nisan 2015: Stratejik öneme sahip ortak operasyonları dolayısıyla da Batı- 196 Cisru’ş-Şuğur kenti ele geçirilmiştir. lı aktörlerce el-Kâide ile ilişkili olduğu iddiâ edilmektedir. Oysa Ahrâru’ş-Şâm’ın Diğer Gruplarla İlişkileri pragmatik bir yaklaşım ile rejime yönelik saldırılarda bu işbirliğine gittiği bilinmek- Ahrâru’ş-Şâm Hareketi Suriyeli gruplar tedir. Yine de hareketin kendi ilişkileri ve arasında koordinasyon ve sorunlar sıra- çıkarları gereği Nusret Cephesi hakkında sında da arabuluculuk rolü ile bilinmek- yaptığı bazı açıklamalar Nusra içinde eleş- tedir. Hareket geçmişte en önemli dire- tirilere konu olmuş ve grup yoğun Türkiye niş koalisyonlarının oluşmasında kilit rol etki ve kontrolünde hareket etmek ile eleş- oynamıştır (Örn: Suriye İslâm Cephesi ve tirilmiştir. Fetih Ordusu) Ahrâru’ş-Şâm, Kürt bölgelerinde Kürt Ahrâru’ş-Şâm kendi ajandalarını diğer İslâm Cephesinin oluşumunda da büyük gruplara dayatmaması ile bilinmektedir. rol oynamıştır.198 Kürt İslâm Cephesi, Ah- Bu nedenle IŞİD ve Batı destekli örgütler rar liderliğindeki Suriye İslâm Cephesi haricindeki tüm gruplarla iyi ilişkilere sa- koalisyonuna eklenmesiyle isim değişikli- hiptir. CIA tarafından açıkça desteklenen ği yapmış ve İslâm Cephesi kurulmuştur. Hazm Hareketi ve Cemal Maruf liderliğin- Ocak 2013 tarihinde Fecru’l-İslâm Hare- deki yine Batı yanlısı Cebhetu Suvvâr-i Su- keti, Talailul İslâmiye Grubu ve İman ve riya ile birtakım sorunlar yaşayan hareket, Mukatile Tugayı Ahrâru’ş-Şâm’a tam katı- bu sorunların da barışçıl yollarla çözülme- lım sağlamışlardır.199 si yolunda çaba sarf etmiştir.

Kurucu liderleri ve askeri danışmanları 2.1. Sukuru’ş-Şâm arasında geçmişte el-Kâide liderleriyle ile- tişim içine girmiş isimleri barındırsa da, Ahrâru’ş-Şâm el-Kâide ile bağı olduğunu reddetmektedir. Bununla beraber, grubun, Batılı düşünce kuruluşları tarafından bazı sembolik olaylar kullanılarak el-Kâide’nin bir uzantısı gibi sunulmaya çalışıldığı göz- lenmektedir.197 Bu yöndeki en güçlü delil grubun önemli liderlerinden Ebû Halid es-Suri’nin, Dr. Eymen ez-Zevahiri tara- fından, IŞİD ile yaşanan ihtilafı çözmek amacıyla arabulucu olarak sunulmasıdır.

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 45 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

Hareket lideri ile yapılan bir röpor- başlamıştır. Grubun zayıflamasının ne- taj: https://www.youtube.com/watc- denlerinden biri IŞİD ile çatışmasıdır. Bu h?v=me2q40RTIk0 karâr sonrası gruptan bazı ayrılmalar ya- şanmıştır. Sukuru’ş-Şâm’ın genel müftüsü Abdurrahman es-Sarmini, IŞİD ile ça- tışmaları protesto etmiş ve ayrılmıştır.208 200 Ahmed Ebû İsa ve 6 arkadaşı tarafından Grubun en önemli kollarından biri sayılan 2012 yılı başlarında kurulan Sukuru’ş- Livâu Davud, 2014 yılında önce bağımsız Şâm Tugayı Suriyeli muhaliflerin en güçlü hareket etmiş, daha sonraysa IŞİD’e geç- koalisyonu sayılan İslâm Cephesinin bir 209 201 miştir. 5 Şubat 2014 tarihinde IŞİD ile üyesidir. Sukuru’ş-Şâm lideri Ebû İsa iki Sukuru’ş-Şâm arasında bir ateşkes yapıl- kardeşi ve oğlu İsa’yı rejim karşıtı protes- 210 202 mıştır. Sukuru’ş-Şâm grubu, 2012 Eylül tolarda kaybetmiştir. ayında ilan edilen Zehran Alluş liderli- ğindeki İslâm Ordusunun da dâhil oldu- ğu ve İsa eş-Şeyh’in liderlik ettiği, Suriye İslâm Kurtuluş Cephesi bünyesinde faaliyet yürütmüş,211 ancak daha sonra, bu koalisyondan ayrılmıştır. 2013 yılı sonla- rında ilan edilen İslâm Cephesine katılan Sukuru’ş-Şâm bir süre bu şemsiye yapı altında faaliyetlerini sürdürmüştür. Niha- yet 22 Mart 2015 tarihinde İslâm Cephe- sinin en güçlü unsuru olan Ahrâru’ş-Şâm Ahmed İsa eş-Şeyh Hareketine katılmıştır.212 Ahrâru’ş-Şâm hareketine katıldığında grubun 1–2 bin Grubun kurucu üyelerinden sadece 3’ü 203 arası savaşçısının bulunduğu tahmin edil- hayatta kalmıştır. Bazı kaynaklarda mektedir. Sukuru’ş-Şâm grubunun ismini grubun kuruluş târîhî Ekim 2011 olarak 204 bırakarak, grubun lideri Ebû İsa’nın da kabul edilmektedir. Grubun merkezi liderliği bırakıp Ahrâru’ş-Şâm ile tam bir aynı zamanda kurulduğu yer olan İdlib’in hiyerarşiye girişmesi, Suriye direniş çevre- Cebeli Zaviye bölgesindedir. Sukuru’ş- lerinde büyük bir fedakârlık örneği olarak Şâm İdlib ve çevresinin ele geçirilmesi değerlendirilmiştir.213 operasyonlarında önemli rol almıştır.205 9 Ekim 2012 tarihinde, Marat en-Numan Bağımsız bir grup olarak hareket ettiği kenti de Sukuru’ş-Şâm tarafından ele ge- 206 sırada Sukuru’ş-Şâm, sivil ve askeri kol çirilmiştir. Grup üyeleri daha çok or- olmak üzere iki ayrı idareye sahipti. Sivil dudan ayrılan askerler ve gönüllülerden kanat, askeri kanadın da temel ihtiyaçla- oluşmaktadır. Ayrılan askerler yanlarında rını karşılamakta, faaliyetlerinde bağımsız hafif silahlar getirmişler, rejimden büyük olan askeri kanat ise, sivil kanadın genel oranda silah elle geçirilmiş, silah tüccar- tavsiyelerine uymaktaydı. Sukuru’ş-Şâm ları ve bazı rejim subaylarından da silah başlangıçta kendisini ÖSO’nun bir parçası satın alınmıştır. Grup lideri Ebû İsa faali- olarak tanımlarken, diğer birçok grup gibi yetlerini kendilerine destek veren Suriyeli o da zamanla ÖSO’dan kopuş yaşamış, ni- tüccarlar ve yurt dışındaki hayırseverlerin hayet İslâmi Cepheye dâhil olmasıyla ÖSO desteği, rejimden ele geçirilen ganimet- 214 ve SMDK’dan tamamen kopmuştur. ler ile sağladıklarını açıklamış, başka ül- kelerden destek almadıklarının özellikle 207 Sukuru’ş-Şâm’ın en güçlü olduğu dönem- altını çizmiştir. Grup 2012–2013 yılları lerde dahi alt gruplarla entegrasyonunu arasında Suriye’nin Halep ve İdlib bölge- tamamlayamadığı söylenebilir. 2013 yılın- lerinde ciddi oranda etkinlik kazanmış, 215 da gruba bağlı 17 alt birim mevcuttur ancak 2014 yılında görece zayıflamaya ve 2014 yılı Ocak 2014’te, IŞİD ile diğer

ORSAM 46 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM gruplar arasında patlak veren olaylarda, grupların birleşmesine örnek vererek şöy- birbiriyle sıkı ilişkisi olmayan alt kollar- le demiştir: “AB ne yaptı? Önce parçalıydı, dan bazıları ana gövdeden ayrılarak IŞİD’e daha sonra diyalog başlattı, daha sonra geçmiş, ya da tarafsız kalmıştır. komşuluk ilişkileri gelişti, sonra beraber var olma bilinci, daha sonra işbirliği ve en Sukuru’ş-Şâm, Suriye’de gelecekte İslâmi son birleşme gerçekleşti.” Bu yaklaşım Su- bir sistem kurmayı amaçladığını değişik riye’deki grupların birleşme stratejilerini platformlarda dile getirmiştir. 2011 yılında gâyet güzel örneklemektedir.218 yaptığı bir açıklamada, demokratik-sivil bir devlet kurmayı amaçladıklarını açık- 2.2. Livâu’l-Hak (Hak Tugayı) layan Sukuru’ş-Şâm lideri Şeyh Ebû İsa, daha sonraki dönemlerde bu görüşünden vazgeçtiğini, Allah’tan hataları dolayısıy- la bağışlanma dilediğini açıklamıştır.216 Sukuru’ş-Şâm liderinin eski görüşlerinden döndüğünü açıklamasına rağmen, IŞİD yanlılarınca tekfir edildiği görülmektedir. 2013 yılının Ekim ayında İslâm Cephesi tarafından yayınlanan ve çoğulcu demok- Twitter Hesabı: https://twitter.com/le- rasinin reddedilip İslâm düzeninin ku- waa_al_haq rulmasının desteklendiği manifestoya217 Sukuru’ş-Şâm da destek vermiştir. Ancak Youtube Kanalı: https://www.youtube. Livâu’t-Tevhîd ve diğer birçok grup gibi com/watch?v=8yl4ubyM8s4&feature=yo Sukuru’ş-Şâm da savaş sırasında şeri ce- utu.be zaların uygulanmayacağının altını çizmiş- Hareket liderlerinden biri ile yapılan lerdir. bir röportaj: https://www.youtube.com/ watch?v=nHav5bZXdPY Uluslararası toplumun Suriye devrimine yeterli destek vermemesi ve hatta zaman Albay Abdurrahman Suis’in askeri ko- 219 zaman rejimin çıkarına bazı uygulama ve mutasını yürüttüğü Livâu’l-Hak Tugayı faaliyetlere imza atması Suriye direnişini rejim güçlerinin Humus’a bağlı Babu Amr giderek daha fazla İslâmileştirmiştir. Baş- bölgesinde yürüttüğü askeri operasyon- langıçta ÖSO’ya dâhil olan, ilişkili olan lar sonucu yaşanan katliamlara karşılık ya da destek veren birçok grup sonraki vermek amacıyla Ağustos 2012 tarihinde dönemlerde ÖSO ile aralarına sınır çek- birçok yerel grubun birleşmesi sonucu Humus’ta Ebû Ratib liderliğinde kurul- mişler, SMDK ve SUK’un otoritesini des- 220 teklemediklerini açıklamışlar ve Suriye’de muştur. Şeyh Ebû Ratıb uzun süre Hu- Batı ülkelerinin dayatmalarının aksine, mus merkezinde bizzat savaşı kontrol et- miş221 daha sonra rejim tarafından yıkılan İslâmi bir yönetim talep ettiklerini ilan ve İslâm Dünyasının önemli sembollerin- etmişlerdir. Örneğin, devrimin başların- den olan Halid Bin Velid camiinde savaş da ÖSO ile birlikte hareket eden Livâu’t- sırasında uzun süre hutbe vermiştir.222 Tevhîd, Sukuru’ş-Şâm, İslâm Ordusu gibi Livâu’l-Hak ilk kurulduğunda Albay Ab- gruplar 2013 yılı sonlarına doğru ÖSO ve durrahman Svays grubun askeri operas- Batı destekli SMDK’dan desteklerini çek- yonlar sorumlusu olmuştur.223 Grubun alt mişler, yeni koalisyon ve ittifak arayışları- kollarından Ensâr Ketibesi lideri Ebû Az- na girişmişlerdir. Sukuru’ş-Şâm lideri Ah- zam el-Ensâri bir röportajında Suriye’de- med İsa eş-Şeyh ilk dönemde grubunun ki grupların birleşmesi çağrısı yapmış, ÖSO’nun bir parçası olduğunu açıklamış, herhangi bir grubun aldığı biatin mut- ancak daha sonraları İslâmi gruplarla ya- lak bağlayıcılığı olmadığını açıklamıştır. kınlaşmıştır. Ahrâru’ş-Şâm liderlerinden Ensâri röportajında askeri çalışmalarının Ebû Mustafa Avrupa Birliğini Suriye’li

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 47 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

yanında davet çalışmaları, siyâsî program- larını gözettikleri planlarının boşa çıkarı- lar ve sosyal programlarının da olduğunu lacağını açıklamıştır. açıklamıştır.224 Diğer birçok grup gibi bu grup da farklı yerel milis grupların bir- 2.3. Ensâru’ş-Şâm leşmesiyle oluşan bir koalisyon iken daha sonraları kendi içinde entegrasyonunu tamamlamıştır. Daha çok, Humus ve İd- lib bölgelerinde etkin olan bu grup, bir dönem Humus ve kırsalındaki en güçlü direniş yapısı iken, daha sonraki dönem- lerde zayıflamıştır. Humus merkezi rejim tarafından güçlü bir şekilde kuşatılmış, merkezde yaşayan yüzbinlerce sivilin aç- lık ve hastalıklarla burun buruna gelmesi üzerine, direnişçilerle rejim arasında yapı- facebook.com/ansar.als- lan anlaşma gereği muhalifler, iki yılı aşkın Facebook Sitesi: ham2 süre boyunca kuşatılan şehirlerden, halka gıda verilmesi karşılığında çekilmiştir.225 Twitter Hesabı: https://twitter.com/An- Başlangıçta Ketibetu’l- Furati, Ketibetu’l- sarShaam Etbau’r- Rasul ve Ketibetul Ensâr isimli Youtube Kanalı: https://www.youtu- grupların birleşimiyle kurulan226 Livâu’l- be.com/channel/UCXGT1lz5_dD43_ Hak, 2013 yılında, 7 grubun da katılımıyla Vs7LmqhMA oldukça güçlenmiştir.227 Grup, gelirlerini rejimden ele geçirdiği silah ve emtia, ay- Kuruluş Bildirgesi: https://www.youtu- rıca Suriye içinde ve dışında yaşayan Su- be.com/watch?v=hQYqzeFOkaM riyeli tüccarların destekleri ile karşılamak- tadır.228 2012 yılında oluşturulan Suriye Haziran 2012’de Ebû Ömer liderliğinde İslâm Cephesine katılan Livâu’l-Hak, daha kurulan Ensâru’ş-Şâm grubu Lazkiye ve İdlib bölgelerinde etkilidir. 234 Grubun sonra bu grubun genişlemesiyle kurulan ana merkezi, Lazkiye civarındaki Cebeli İslâm Cephesine de katılmıştır. Grubun Ekrad bölgesindedir. Ensâru’ş-Şâm grubu lideri Ebû Ratib, birleşme sonrası İslâm başlangıçta 7 ayrı askeri birliğin bir araya Cephesinin genel sekreteri olmuştur.229 gelmesiyle oluşmuştur. Örgüt muhalifler Livâu’l-Hak İslâm Cephesi içinde en za- tarafından Mart 2014’de Lazkiye’de re- yıf gruplardan biridir.230 Livâu’l-Hak , 24 jimin kalelerinden olan Keseb’e yönelik Ocak 2014 tarihinde, IŞİD ile diğer grup- yapılan büyük çaplı saldırıda diğer gruplar arasında yaşanan çatışmaları sonlan- larla beraber katılmıştır. Grubun lideri dırmak amacıyla ilan edilen, Ümmet İn- Ebû Ömer Cemil’in Afgan-Rus savaşın- 231 siyatifine destek vermiştir. 9 Nisan 2014 da yer almış eski bir cihâd yanlısı olduğu tarihinde Livâu’l-Hak liderlerinden Ebû iddiâ edilmiştir.235 Ancak grup liderinin Araf el-Ğazali verdiği bir röportajında, kimliğini büyük bir titizlikle saklamakta- Suriye halkının katolik ya da Yahudi olma- dır. Grup içinde Ebû Musa eş-Şişani isimli dığını, Müslüman olduğunu ve gelecekteki Çeçen bir komutan ve savaşçıları askeri yönetim biçiminin de İslâmi olması gerek- kademede etkindirler, ancak grup temel- tiğini, halkın bunu tercih edeceğini açık- de Suriyelilerden oluşmaktadır.236 ÖSO ve lamıştır.232 Grubun liderlerinden Ebû Az- Fecru’l-İslâm Hareketiyle de iyi ilişkileri zam el-Ensâri sadece Selefilerden oluşan olan grup, rejime karşı tüm gruplarla iş- bir grup olmadıklarını vurgulamış, ancak birliğine sıcak bakmaktadır. Grubun 2014 İslâmi bir yönetim talep ettiklerini açıkça yılı itibâriyle 2500 savaşçısı olduğu iddiâ belirtmiştir.233 El-Ensâri açıklamalarında edilmiştir.237 Ancak 2014–2015 yılları ara- ne aşırıların ne de Batılıların kendi çıkar-

ORSAM 48 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM sında giderek zayıflayan grubun şu anda İslâmi Kürt gruplar PYD’ye karşı da sa- 1–2 bin arasında savaşçısı bulunmaktadır. vaşmışlardır. PYD bulunduğu bölgelerde sadece İslâmi değil241, Barzani yanlısı Başlangıçta, Lazkiye bölgesinde 11 birliğin Kürt gruplara ve sol kökenli Kürt parti- birleşmesiyle oluşan grup sosyal faaliyetlere karşı da tasfiye operasyonuna giriş- 238 lere ağırlık vermesiyle bilinmektedir. Bir miştir. Yaklaşık 2 bin savaşçısı bulunduğu dönem Suriye İslâm Cephesinin kurucu tahmin edilen Kürt-İslâm Cephesi, 2013 üyelerinden olan Ensâru’ş-Şâm daha son- yılında İslâm Cephesi içinde etkinliğini ra bu koalisyonun genişlemesiyle oluşan, giderek artırmaya başlamıştır. Grup lideri, İslâm Cephesinde de kurucu üye olarak 239 Afrin asıllı Ebû Abdullah el-Kurdi, 1.500 yer almıştır. Bu karâr grubun İslâm Cep- Kürt savaşçıya sahip olduklarını açıkla- hesinin ilan ettiği manifestoyu kabul etti- mıştır.242 Grup lideri Ebû Abdullah, bir ğini ve bir İslâm devleti kurmayı destekle- dönem Esed zindanlarında kalmış İslâmi diğini göstermektedir. kimliğe sahip bir kişiliktir. PYD’nin rejim ve uluslararası güçlerle işbirliği yapmasına ve 2.4. Kürt-İslâm Cephesi diğer grupları tasfiye etmeye girişmesine tepki gösterip PYD ile savaşan Kürt-İslâm Cephesi Halep ve diğer bölgelerde çeşitli medreseler243 açarak Kürt gençlerini de eğitmektedir.244 Grubun sözcüsü Ebû Se- lahaddin el-Kurdi yaptığı bir açıklamada “Kürt halkının hakları ve Müslüman Kürt evlatlarının egemenliğinde İslâmi bir Kürt bölgesi inşâ etmek için” savaştıklarını açıklamıştır.245 Grup tarafından yayınla- nan videolarda rejim güçlerine ve PYD’ye karşı saldırılar yer almaktadır.246 Grup, Kefr Hamra247 Halep, Afrin kırsalı, Telab- yad gibi bölgelerde etkindir. 29 Ağustos Suriye’de Ensâru’l-İslâm’dan sonra bilinen 2013 tarihinde, Haseke bölgesinde etkin tek Kürt tabanlı ve Kürt lidere sahip yapı olan Şuhedau Zahiriye grubu Kürt İslâm 248 olarak bilinen Kürt İslâm Cephesi, 2012 Cephesine katılmıştır. yılında, Ebû Abdullah el-Kurdi liderliğin- de, rejime karşı savaşmak amacıyla kurul- Kürt-İslâm Cephesinin İslâmi Cephe- muştur.240 Suriye’deki laik Kürt gruplar ye dâhil edilmesi, İslâmi Cephenin geniş arasında en güçlüsü olarak bilinen PKK/ yelpazeli bir koalisyon olduğu ve sadece PYD’nin, rejimle anlaşmalı olarak Kürt Arap muhalifleri kapsamadığı yönünde de bölgelerini ele geçirmesi üzerine bölge- güçlü bir mesajdır. Kürt İslâm Cephesi bir de İslâmi gruplarla savaşması nedeniyle süre sonra tamamen Ahrâru’ş-Şâm Hare- ketine katılmıştır.

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 49 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ORSAM 50 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

3. Livâu’t-Tevhîd

yitirmesinin ardından, grubun başına Ab- dulaziz Selame getirilmiştir. Başlangıçta ÖSO ile birlikte hareket eden grup250, 2013 yılında ÖSO’dan desteğini çektiğini ilan etmiştir. Ancak Livâu’t-Tevhîd’i oluşturan alt gruplardan biri olan Bilal Kebir lider- liğindeki Ahraru Şimal grubu, daha sonra Suriye Devrimciler Cephesine dâhil ol- muştur. Abdulkadir Salih şaibeli bir saldı- rıda yaşamını yitirmeden önce, etkinliğini Twitter Hesabı: https://twitter.com/le- yitirmekte olan Livâu’t-Tevhîd grubunu waaltawhead yeni birleşmelerle güçlendirmek amacıy- la bir dizi görüşmeler gerçekleştirmiştir. Youtube Kanalı: https://www.youtube. com/user/lewaaltawheed/videos Ancak bunu başaramadan yaşamını yitir- miştir. Salih’in önce fikirlerini ifade etmesi Hareket lideri ile yapılan bir röportaj: için BBC’ye açıklama yapması sağlanmış https://www.youtube.com/watch?v=Vtv- ve bu röportajında Batı için işbirliği ya- HkbpbV0 pılabilir bulunmaması sonrası suikast ile katledildiği de iddiâ edilmiştir. Livâu’t-Tevhîd Suriye’de rejime karşı kurulan en eski direniş gruplarından biridir. Liderlik Fursanul Cebel, Darete’l-İzze ve Ahraru’ş- Şimal Tugaylarının birleşimi ile 29 Tem- Abdulkadir Salih: Livâu’t-Tevhîd grubu- muz 2012 tarihinde kurulmuştur. Grubun nun kurucu lideri. Hacı Mera olarak da kurucu liderliğini karizmatik bir direniş bilinen Salih Suriye direnişinin en sembol lideri olan Abdulkadir Salih yapmıştır.249 isimlerinden biri olarak kabul edilmiştir. Suriye savaşının başlarında rejime karşı Bir Arapça öğretmeni olan Salih devrim önemli başarılar sağlayan grupların başın- sonrası 5 bin kişiye komuta eden önemli da Livâu’t-Tevhîd gelmektedir. Özellikle bir komutan olması itibâriyle Suriye dire- Halep bölgesinde rejimle yaşanan birçok nişinin doğasını da en iyi yansıtan isimler- çatışmada, bu grup kilit rol oynamıştır. Su- den biri olmuştur. Başlangıçta protestola- riyeli muhaliflerin birleştikleri İslâm Cep- ra katılan bir çiftçi olan Salih, daha sonra hesi isimli koalisyonun oluşmasında da, rejime karşı mücâdele etmek için ailesine Livâu’t-Tevhîd’in önemli bir etkinliği mev- ait değerli arsaları satmış ve kendi grubu- cuttur. Livâu’t-Tevhîd hala Suriye’li muha- nu kurmuştur. Livâu’t-Tevhîd’i Abdulaziz liflerin oluşturdukları en geniş koalisyon Selame ile birlikte kuran Salih, her ne ka- sayılan, İslâm Cephesi’nin bir üyesidir. dar grubun askeri liderliğini yapsa da hem Suriye içinde hem de Suriye dışında gru- 2013 yılında en faal dönemlerini yaşayan 251 Livâu’t-Tevhîd, kurucu lideri Abdulkadir bun en tanınan ismiydi. Livâu’t-Tevhîd Salih’in 17 Kasım 2013 tarihinde uğradığı komutanı Abdulkadir Salih’in Suudi Ara- bistan tarafından suikasta uğradığı iddiâ bir saldırıdan sonra hastanede yaşamını 252 yitirmesi üzerine etkinliğini büyük ölçüde edilmiştir. Zîrâ Salih’in öldürüldüğü dö- yitirmiştir. Abdulkadir Salih’in yaşamını nem Zehran Alluş liderliğindeki İslâm Or- dusunun Suudi Arabistan tarafından İslâm

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 51 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

Cephesi içinde güçlendirilmeye çalışıldığı ilgili: “Suriye’deki azınlıklar o kadar gün- döneme denk gelmektedir. Aynı zamanda dem ediliyor ki bazen azınlık olmak isti- Ahrar liderlerinin de bir saldırıda topluca yorum” demiştir.257 Livâu’t-Tevhîd grubu katledilmeler yine Zehran Alluş’un liderli- Suriye Askeri Meclisini yetkili kurum ola- ğini yaptığı Suudi Arabistan destekli İslâm rak kabul etmemektedir.258 20 Ekim 2012 Ordusunu akla getirmiştir. tarihinde Livâu’t-Tevhîd lideri Abdulkadir Salih’in de aralarında bulunduğu birçok muhalif lider yaptıkları ortak açıklamay- la “İslâmi, sivil bir devlet istediklerini ve yabancı ajandaları kabul etmediklerini” açıklamışlardır.259 Ayrıca İslâmi Cephe tarafından ilan edilen ve koalisyonun manifestosu niteliğindeki açıklamayı da im- zalamıştır. 24 Eylül 2013 tarihinde Livâu’t- Abdulaziz Selame: 15 Kasım 2013 tari- Tevhîd liderinin okuduğu, İslâm Cephesi hinde Abdulkadir Salih ve diğer 4 lider ile ve Nusret Cephesinin de imza attığı be- birlikte düzenlenen saldırıda yaralanan yanatta Suriye Askeri Meclisinin otoritesi Selame Livâu’t-Tevhîd’in asıl lideri olarak reddedilmiş, İslâmi bir yönetim amaçlan- 260 bilinmektedir.253 Salih’in ölümünden sonra dığı belirtilmiştir. Açıklamada Cenevre daha önce arka planda duran Selame daha 2 görüşmelerine destek veren tüm mu- fazla ön plana çıkmaya başlamıştır. Selame haliflerin devrime ihanet etmiş sayılacağı döneminde grup ciddi oranda zayıflamış, belirtilmiştir. Selame’nin Batı destekli Şâm Cephesi gibi gruplarla ilişkileri ve ticari faaliyetleri eleş- Askeri Güç, Strateji tiri ve bölünmelere neden olmuştur. Başlangıçta kaçakçılardan ve aşiretlerden elde ettikleri basit silahlarla rejime karşı direnen Livâu’t-Tevhîd grubu, zamanla rejimden ağır silahlar ve mühimmat elde etmiştir. Giderek askeri gücünü artıran grup, kendi atölyelerinde havan topları ve çeşitli silahlar da üretmeye başlamıştır. Mayıs 2013 tarihinde Suriye’li direnişçiler tarafından sıklıkla kullanılan Cehennem İdeoloji, Amaçlar Toplarını kendi atölyelerinde üretmeye çalışan Livâu’t-Tevhîd, bu dönemde güç- Livâu’t-Tevhîd grubu Suriye’de İslâmi bir lü bir Ar-Ge çalışması da yürütmüştür.261 yönetim biçimini amaçladıklarını açık- Livâu’t-Tevhîd’in Katar başta olmak üzere, lamıştır. Grubun lideri Abdulkadir Salih bazı ülkelerce, silah, emtia ve finans açı- itidal ve adalet merkezli bir İslâm devleti 254 sından desteklendiğine dâir bazı haberler kurmayı amaçladıklarını açıklamıştır. 262 Livâu’t-Tevhîd grubunun İhvanı Müslimin basına yansımıştır. bağlantılarına sahip olduğu sıklıkla dile 2012 yılının sonlarında doğru giderek getirilmektedir.255-256 Ancak grup muhte- güçlenen ve 2013 yılında büyük etkinlik lif açıklamalarla azınlıkları ötekileştirmek kazanan Livâu’t-Tevhîd grubunun savaşçı niyetlerinin olmadığını açıklamıştır. Bir sayısı, 2013 yılı itibâriyle bazı kaynaklarda Livâu’t-Tevhîd lideri, azınlıkların İslâmi 10 bine263 bazılarında ise 11 bine264 kadar bir düzende özgürce yaşayabileceklerini açıkladığı bir röportajında, Suriye’deki çıkarılmıştır. BBC tarafından yapılan bu azınlıkların haklarının çoğunluk hakla- tahminde, diğer gruplar içinde abartılı rından daha fazla gündeme getirilmesiyle sayılabilecek savaşçı figürlerinin verildi- ği görülmektedir. Zîrâ büyük askeri gücü

ORSAM 52 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM olduğu iddiâ edilen bazı ÖSO grupları emtia, araç ve fabrika ele geçiren grup bu diğer İslâmcı gruplar karşısında sadece 2 fabrikaları işleterek de gelir elde etmiştir. gün dayanmıştır. Livâu’t-Tevhîd’in ger- çek etkinliğinin en güçlü olduğu dönem- Etkinlik Alanı lerde, 4–5 bin olduğu, zayıfladığı, 2014 ve sonrası dönemde ise bunun yaklaşık Grup genel olarak Halep, İdlib, Tel Rıfat ve yarısı olduğu söylenebilir. Grubun aske- Hureytan bölgelerinde etkindir. 2014 yılı- ri etkinliğinin azalmış olduğu yayınladığı nın Ocak ayına kadar Bab, Azez ve Menbıc askeri eylem videolarının büyük bir düşüş gibi yerlerde de etkin olan grup IŞİD ile yaşanan savaşın ardından bu bölgelerden yaşamasıyla da ölçmek mümkündür. Ab- 268 dulkadir Salih’in yaşamını yitirmesi sonra- çekilmek zorunda kalmıştır. sında Livâu’t-Tevhîd’in en önemli unsuru Önemli Eylemleri olan Ahraruş Şimalin gruptan ayrılması ve gruptan diğer muhalif yapılara ciddi Livâu’t-Tevhîd 29 Temmuz 2012 tarihinde kaymanın olması, Livâu’t-Tevhîd’i oldukça 265 eski Halep’in ele geçirilmesinde en etkin zayıflatmıştır. Örneğin Livâu’t-Tevhîd’in rol oynayan gruplardan biridir.269 2013 yı- de dâhil olduğu Şâm Cephesinin tümünün lındaki Kusayr savaşında en etkin direnişi askeri gücünün bile bugün 5–6 bin arasın- gösteren gruplardan biridir. da hesap edilmektedir. Livâu’t Tevhid artık sahada denklemde bulunan bir grup değil- Diğer Gruplarla İlişkileri dir ve son derece zayıflamıştır. Livâu’t-Tevhîd grubu diğer muhalif grup- Livâu’t-Tevhîd ele geçirdiği bölgelerde larla iyi ilişkiler geliştirmiştir. Başlangıçta yönetim sistemi oluşturup devlet siste- Suriye İslâm Kurtuluş Cephesi’ne katılan mi kurmaya ilgili olsa da potansiyelleri grup daha sonra bu birliğin sona erme- nedeniyle bunu gerçekleştirememiştir. siyle İslâm Cephesine katılmıştır. Nusret Rejime yönelik vur kaç saldırıları yapan Cephesi, Ahrâru’ş-Şâm, Cundu’l-Aksâ gibi grup Halep’te birçok bölgenin ele geçi- gruplarla ortak operasyonlar düzenleyen rilmesinde etkin rol oynamakla beraber Livâu’t-Tevhîd, ÖSO gruplarıyla da ortak 2013 yılının Temmuz ayında Hizbullah, çalışmalar yürütmüştür. 2013 yılında IŞİD İran ve Rejim tarafından kuşatmaya alı- ile Batı destekli270 Asifetul Şimal grubu nan Kusayr bölgesine 300 savaşçı gön- arasında yaşanan çatışmalarda grubun li- dermiştir.266 Uzun bir süre Azez’deki sınır deri Abdulkadir Salih bizzat arabuluculuk kapısını kontrol eden ve Halep’teki diğer faaliyetleri yürütmüştür.271 Zaman zaman sınır kapılarının yönetiminde etkin olan yaşanan iç çatışmalarda arabuluculuk rolü Livâu’t-Tevhîd, daha sonraki dönemlerde de oynayan Livâu’t-Tevhîd, 2014 yılı ba- zayıflamasına paralel olarak etkinliğini şında kendini IŞİD ile patlak veren çatış- İslâm Cephesi’ne bırakmıştır. malarda diğer birçok grup gibi taraf olarak bulmuştur. Kaynaklar 16 Haziran 2013 yılında İran ve Livâu’t-Tevhîd Suriyeliler tarafından ku- Hizbullah’ın Suriye’deki etkisiyle ilgili rulan ve desteklenen, saflarında yabancı açıklama yapan Abdulkadir Salih “Suri- savaşçı bulunmayan bir muhalif gruptur. ye rejiminin aslında yıkılmış olduğunu, Halep’in Bab şehrinde başlangıçta ciddi İran ve Hizbullah ile savaştıklarını, İran’ın etkinliği olan grup yerel halktan destek Suriye’yi işgal ettiğini açıklamıştır.272 ÖSO almakla beraber Suriye dışındaki yardım- ile iyi ilişkiler kuran en önemli gruplardan severlerden de büyük destek almıştır. Bazı biri olan Livâu’t-Tevhîd lideri 2013 yılı Körfez ülkelerinin de Livâu’t-Tevhîd’i des- Haziran ayında verdiği bir röportajda Su- teklediğine yönelik raporlar basına yansı- riye Askeri Meclisini asla direnişe gerçekçi mıştır.267 Rejimden önemli oranda silah, destek sağlamamakla suçlamıştır.273

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 53 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

Mayıs 2013 tarihinde, ABD’li senatör John muhalif gruplar ÖSO’dan kendilerini gi- McCain’in, Türkiye sınırını yürüyerek ge- derek daha fazla ayırma eğilimi göster- çerek Suriye’de ılımlı olarak tanımladıkları mişlerdir. Daha sonraki süreçte bu grupla Asifetul Şimal grubunu ziyaret etmesi274, IŞİD arasındaki çatışmalarda, IŞİD CIA Suriye’de İslâmi gruplarla, ÖSO grupları- menşeli silahlar ele geçirmiş, CIA bağ- nın arasında ilk somut ayrılıkların başladı- ğı tarih olarak değerlendirilebilir. Bu ziya- lantılı Longwarjournal sitesi CIA tarafın- retin ardından, yoğun olarak ABD destekli dan silahlandırılan grupların silahlarının ve CIA bağlantılı olmakla suçlanan İslâmi IŞİD’e geçtiğini açıklamıştır.275

ORSAM 54 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

4. Ceyşu’l-İslâm (İslâm Ordusu)

lep ve İdlib’de de sınırlı bir varlık göster- mektedir.

29 Eylül 2013 tarihinde Zehran Alluş li- derliğindeki Liva el-İslâm (İslâm Tugayı) 49 küçük grubun da birleşmesiyle, İslâm Ordusu isimli oluşumu ilan etmiştir.277 Bu koalisyonun Suriye’de Ahrâru’ş-Şâm, Livâu’t-Tevhîd, Nusret Cephesi ve IŞİD’in yükselişine karşı Suudi Arabistan’ın bir https://İslâmarmysyria. Resmi Sitesi: hamlesi olduğu iddiâları da bu dönemde wordpress.com/ 278 279 dile getirilmiştir. Başka bir raporda , Twitter Hesabı: https://twitter.com/ Suudi Arabistan’ın “ılımlı” grupları Askeri İslâmarmy01 Konsey bünyesinde desteklerken, el-Kâide etkisindeki grupları zayıflatmak amacıyla Youtube Kanalı: https://www.yo- da bazı İslâmcı grupları desteklediği iddiâ utube.com/channel/UCPL0IOUV- edilmiştir. İslâm Ordusu, diğer gruplarla fuPYwtvQK26_R9A ortak düzenlenen bazı önemli operasyon- Hareket Lideriyle yapılan bir röportaj: larda, aniden geri çekildiği iddiâsıyla za- https://www.youtube.com/watch?v=_ man zaman İstislâm Ordusu (Kaçış, Tes- 280 UMbz2kJgsE lim Ordusu) olmakla suçlanmış sadece şov yapıp gerçek bir savaşa girişmemekle İslâm Ordusunun kuruluş bildir- eleştirilmiş281 ve bu iddiâlara resmi cevap gesi: https://www.youtube.com/ da vermiştir.282 watch?v=igU0mvAeFy0 Liderlik Suriye İslâm Ordusu, Suudi Arabistan’da ikamet eden Suriyeli din adamı Abdullah Zehran Alluş: Arabistan’da ikamet eden Muhammed Alluş’un oğlu Zehran Alluş Suriyeli din adamı Abdullah Muhammed tarafından, 2012 yılı başlarında kurulan Alluş’un oğlu. İslâm Tugayı’nın, birçok küçük grubu bünyesine katmasıyla oluşmuştur. Suriye devriminin ilk silahlı direniş gruplarından biridir. 2011 yılında protestoların artma- sı üzerine Suriye yönetiminin tansiyonu azaltmak amacıyla politik suçlulara ilan ettiği af kapsamında geçmişteki İslâmi ça- lışmaları dolayısıyla hapse atılmış Zehran Alluş ünlü Sednaya hapishanesinden çıka- rılmış, kısa süre sonra da İslâm Tugayını İdeoloji, Amaçlar kurmuştur. Başlangıçta Şâm bölgesindeki en güçlü muhalif güç olarak kabul edilen276 İslâm Ordusu “Suud Selefiliği” ekolüne İslâm Ordusu Şâm merkezi, Şâm kırsalı ve yakın, İslâmcı bir gruptur. Grup Suriye’de Der’a’da faaliyet göstermekle birlikte Ha- İslâmi bir yönetim kurmayı amaçladığı-

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 55 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

nı söylemektedir.283 2013 yılında İslâm siyle bilinen Suudi Arabistan’ın etkisinin Ordusu Suriye Ulusal Koalisyon’unun olup olmadığı bilinmemektedir. otoritesini kabul etmediğini açıklamıştır. Ancak bu adım ideolojik olmaktan çok Askeri Güç, Strateji Suudi Arabistan’ın İhvan etkisinde olduğu bilinen SUK’a yönelik tavrıyla ilgili olduğu İslâm Ordusu Şâm’daki en güçlü ve dona- iddiâ edilmiştir. Alluş Suriye Askeri Kon- nımlı muhalif grup olarak bilinmekle be- seyini de sert ifadelerle eleştirmiştir. Bir raber, Ahrâru’ş-Şâm ve Nusret Cephesinin röportajında dönemin ÖSO lideri Selim son zamanlarda, Şâm ve Der’a da bu grup İdris için şu ifadeleri kullanmıştır: “İdris aleyhine büyüme kaydettiği söylenebilir. İslâm Ordusunun militan sayısı hakkın- oradan buradan gelen emirleri dinlemek daki tahminler zaman zaman 9 bine kadar yerine mücahid gruplara daha fazla ve çıkarılmaktadır.291Ancak bu koalisyonun daha ciddi yardım etmelidir. Ümmetimi- askeri gücü yaklaşık 7 bin civarındadır. ze dayatılan ajandanın başarılı olması için İslâm Ordusu Şâm’da çok ciddi oranda bazı gruplara torpil yapmamalıdır.”284 silaha sahip bir grup olarak kabul edil- Bu açıklamaya, Körfez ülkeleri ve Batı mektedir. Değişik operasyonlarda rejim tarafından da desteklenen bazı grupların güçlerinden büyük oranda tank, top, roket imza atmış olması, Batı ve Körfez ülkele- ve muhtelif çeşitte silah ele geçirmişler- dir.292 Bu silahlar arasında en dikkat çekici rinin Suriyeli muhalifler üzerindeki etkin- olanı kullanıma hazır iki savaş uçağı293 ile liğinin bu bildiri ile zayıfladığı, şeklinde gelişmiş 9K33 OSA tipi uçaksavar sistemi- yorumlanmıştır. Açıklama, İslâm Ordusu dir. Bu uçaksavar sisteminden iki adet ve grubu lideri Zehran Alluş tarafından “Ya- muhtelif oranda roket ele geçiren İslâm bancılar tarafından atandığını” iddiâ ettiği Ordusu bu sistemi kullanarak bir rejim SUK liderlerine bir tepki ve Suriye dev- uçağını düşürmüştür.294 İslâm Ordusu rimine yönelik komplolara da bir cevap 2015 Eylül ortalarında Şâm’a yönelik kap- olarak tanımlanmıştır.285 Yalnız, Zehran samlı bir operasyon başlatmış ve çok sayı- Alluş’un SUK karşıtı tutumunda ve Alluş da askeri üssü ele geçirmiştir. liderliğindeki İslâm Ordusu’nun Suudi Arabistan’ın İhvan ağırlıklı SUK’a yönelik İslâm Ordusu liderleri, sık sık Suriye’de bir mesafeli tutumunun etkisi olduğu ileri sü- İslâm devleti kurma hedefinden bahset- rülmektedir. İslâm Ordusu 12 Kasım 2013 mekte, ele geçirdikleri bölgelerde kontrol tarihinde yaptığı açıklamada Cenevre 2 ve yönetim sistemi kurmaya ilgi göster- 286 görüşmelerine katılmayı reddetmiştir. mektedirler. Nitekim 2015 yılında birçok Nitekim Suudi Arabistan da bu dönemde aşiretin desteğini aldığını açıklayan Alluş, Cenevre 2 görüşmelerini desteklemedi- bir İslâm devleti kurmak için aşiretlerin 287 ğini açıklamıştır. İslâm Ordusu lideri kendisini desteklediklerini açıklamıştır. Zehran Alluş dış bağlantılar ile ilgili ar- Bunun gerçekten İslâm Ordusunun amacı tan iddiâlar üzerine grubunun hiç bir dış mı olduğu yoksa diğer İslâmi grupları den- 288 ülkeden destek almadığını açıklamıştır. gelemek, rekabet edebilmek ve alternatif Ancak bunun gerçek mi yoksa artan eleş- olarak sıyrılabilmek için bir retorik mi ol- tiri ve iddiâları göğüslemek için yapılmış duğu sürekli tartışma konusu olmaktadır. rahatlatıcı pragmatik bir açıklama mı ol- Nitekim Zehran Alluş Ürdün üzerinden duğu net değildir. Birçok kaynakta İslâm sürekli yurt dışı seyagatleri yapmakta, Batı Cephesi lideri Zehran Alluş’un Suudi ülkelerinden yetkililer ile görüşmeleri ön- Arabistan tarafından desteklendiği belir- cesinde ise IŞİD ile suni çatışmalar yarata- tilmektedir.289 Zehran Alluş liderliğindeki rak ortak düşmana karşı savaştıkları me- İslâm Ordusunun geçmişte Hamas’ı İran sajı vermektedir. 2015 başında yeni mezun ajanı olarak suçlamasının290 ardında İhvan olduğunu iddiâ ettiği 1700 savaşçının geçit ve Hamas’a karşı sert bir politika izleme- törenin görüntlerini tam da Suudi ve Ka-

ORSAM 56 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM tarlı yetkililerle görüşme gününde yayın- Önemli Eylemleri layan Alluş’un bu adımının destek almak amaçlı olduğu tartışılmış, mezun olduğu İslâm Ordusu ilk defa adını 2012 yılında iddiâ edilen savaşçıların ise aslında eski grubun adı Livâu’l-İslâm olduğu zaman- savaşçılar olduğu, kalabalığın artması için da, Şâm’da düzenlediği ve birçok üst dü- kimi gençlere para verilerek savaşçı olarak zey rejim liderinin öldürüldüğü saldırı ile gösterildiği de basına yansımıştır. duyurmuştur. 18 Temmuz 2012 tarihinde Şâm’da düzenlenen bombalı saldırıda Kaynaklar aralarında rejimin çok önemli bakan ve yetkililerinin de bulunduğu birçok isim Daha çok Suriyeli unsurlardan oluşan öldürülmüştür.298 Öldürülen isimler ara- İslâm Ordusu finansmanını etkinlik gös- sında Beşşâr Esed’in yardımcısı Davud terdiği bölgelerdeki aşiretlerden, rejimden Raja, General Hasan Türkmeni ve Esed’in ele geçirdiği silah ve emtiadan ve körfez 299 ülkelerindeki destekçilerden gelen bağış- yeğeni Asıf Şevket bulunmaktaydı. Sal- lar yoluyla sağlamaktadır. İslâm Ordusuyla dırı rejime o zamana kadar vurulmuş en ilgili haber ve raporların hemen hemen tü- büyük darbe olarak kabul edilmiştir. münde bu grubun Suudi Arabistanla iliş- kileri gündeme gelmektedir.295 Kuveyt ve Diğer Gruplarla İlişkileri Suudi Arabistan başta olmak üzere diğer İslâm Ordusu faaliyet gösterdiği bölgeler- körfez ülkelerinden de gruba ciddi oran- de genellikle diğer gruplarla iyi ilişkiler ge- da destek gelmektedir. Suudi Arabistan’ın, Pakistan ile ortak bir program dâhilinde liştirme eğilimindedir. Grubun lideri Zeh- İslâm Ordusu savaşçılarına askeri eğitim ran Alluş Suriyeli muhalif liderler arasında de verdiği iddiâ edilmiştir.296 İslâm Or- en başarılı siyaset yürüten liderlerden biri dusuyla Suudi Arabistan arasındaki iliş- sayılmaktadır. Alluş, bu siyaseti sayesinde, kilerin güçlü olmasının nedeni, grubun birçok grubu yanına çekmeyi başarmış, lideri Zehran Alluş’un babasının Suudi çok sayıda aşiretin kendisine destek ver- Arabistan’da tanınan bir kişilik olmasıdır. mesini sağlamıştır. Ancak İslâm Ordusu Suudi Arabistanla ilişkili olduğu iddiâlarını yalanlamıştır.297 İslâm Ordusu, Şâm ve civarındaki faaliyet alanlarına IŞİD’in yayılmasını engellemek Etkinlik Alanı için Suriye’deki en katı IŞİD karşıtı retorik kullanan gruplardan biridir. Bu grupla Şâm Merkez, Şâm kırsalı, Der’a, Suveydi- IŞİD arasında Yermük Mülteci kampı ve ya. diğer bölgelerde ciddi çatışmalar yaşan- mıştır.300 2013 yılında ilan edilen İslâm Politik-Sosyal Faaliyetleri, Halkla Cephesinde önemli bir konuma getirilen İlişkileri İslâm Ordusu lideri Zehran Alluş daha sonra bu koalisyonun diğer üyeleriyle so- İslâm Ordusu Suriye’deki muhalif gruplar arasında halkla en sıkı ilişkiler kuran, runlar yaşadığı için daha bağımsız dav- halkla ve çeşitli dinî-etnik gruplarla son ranma eğilimine girmiştir. Ahrâru’ş-Şâm bu dönemden sonra İslâm Ordusuyla ilan derece pragmatik ilişkiler geliştiren grup- 301 lardan biridir. Grubun lideri Zehran Alluş edilmemiş bir çekişme yaşamıştır. İslâm sık sık diğer grupların liderleri ve bölge- Ordusunun Şâm bölgesindeki yayılmacı deki aşiret reisleriyle bir araya gelmekte, politikası Nusret Cephesi ve Ahrâru’ş-Şâm çeşitli anlaşmalar yapmakta ve grubun Hareketi gibi gruplarda Suudi Arabistan’ın konumunu güçlendirecek arabuluculuk, bu yapıyı kendileri aleyhine güçlendirdiği kamu hizmetleri, eğitim programları gibi kaygılarına neden olmuş, bu bazı tartış- programlar yürütmektedir. malara neden olmuştur.302

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 57 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ORSAM 58 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

5. Nusret Cephesi

lerin bulunmasına özellikle dikkat edildiği gözlemlenmekte, böylece Suriyeli ya da Suriyeli olmayan şeklinde olası bir tansiyon yükselmesi de önlenmeye çalışılmak- tadır.

Nusret Cephesi, Suriye’de askeri alanda en fazla savaşçıya sahip olmasa da en et- Resmi Sitesi: Nusret Cephesinin Tüm kin ve başarılı askeri grup sayılmaktadır. Açıklamaları için Kaynak: el-Kâide’nin Suriye kolu olan grup, Suriye savaşının ilk dönemlerinde Ebû Muham- http://jabhtnosra.appspot.com/ med el-Cevlani, Abdulaziz el-Katari, Ebû Twitter Hesabı: https://twitter.com/ Abdullah eş-Şâmi, Ebû Firas es-Suri, Ebû SHMM_4 Hemmam es-Suri gibi tecrübeli isimler tarafından kurulmuştur. el-Kâide’nin Irak Youtube Kanalı: https://www.youtube. kolu olan ve daha sonra el-Kâide merke- com/channel/UCoJ85mMXh77cgWT zine isyan ederek bağımsızlığını ilan eden 4fjKVH7Q IŞİD de bu dönemde Nusret Cephesinin kuruluna katkı sağlamıştır. Nusret Cep- Hareket Lideriyle yapılan bir röportaj: hesi lideri Ebû Muhammed el-Cevlani, https://www.youtube.com/watch?v=w4M IŞİD ile Nusret Cephesi arasında yaşa- g_U4Hb6k nan ihtilafların ilk dönemlerinde yaptı- ğı bir açıklamada, IŞİD lideri Ebûbekir Suriye’de rejime karşı yapılan ilk protes- el-Bağdadi’nin kendisine destek verdiği- todan (15 Ocak 2011) tam bir yıl sonra ni beyan etmiştir.305 Irak Dışişleri Baka- kuruluşunu ilan eden Nusret Cephesi, nı Hoşyar Zebari daha önce yaptığı bir kurulduğu günden bu yana rejim karşıtı açıklamada, militan ve silahların Irak’tan muhalefetin en önemli aktörlerinden biri Suriye’ye gittiğini belirtmiştir.306 Ancak olmuştur. 22 Ocak 2012 tarihinde Nus- Nusret Cephesi, Suriye’de ciddi oranda 303 ret Cephesi ilk defa varlığını ilan etmiş güçlenince IŞİD iki grubun da bağlı oldu- ve rejime karşı bir dizi saldırıyı üstlen- ğu el-Kâide liderliğinden habersiz olarak 304 miştir. Nusret Cephesi, amacını Suriye Irak ile Suriye’deki grupları birleştirip, di- rejiminin katlettiği sivil halkı korumak ğer İslâmi grupları da saf dışı bırakarak bir olarak tanımlayarak ismini “Şâm Halkını İslâm Devleti kurma planı yapmış,307 Nus- Korumak İçin Nusret (Yardım) Cephesi” ret Cephesi de el-Kâide liderliğine bağlı olarak açıklamıştır. Nusret Cephesi lideri kalarak IŞİD’den ayrı bir yapı olduğunu Ebû Muhammed el-Cevlani’dir. Cevlani, ilan etmiştir.308ABD, Nusret Cephesi’ni İsrail’in işgal altında tuttuğu Suriye top- 15 Aralık 2012 tarihinde terör örgütle- rakları olan Golan tepelerine bir atıf olup ri listesine almıştır.309 Türkiye de Nusret aynı zamanda grubun Suriye’nin yerlisi Cephesi’ni Haziran 2014 tarihinde terör olan kişiler tarafından kurulup yönetildi- örgütleri listesine dâhil etmiştir. ğine dâir bir mesaj içermektedir. Nusret Cephesinin birçok kademesinde Suriyeli- Nusret Cephesi çoğu Batılı uzmana göre IŞİD’den farklı olarak kalpleri ve akılları

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 59 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

kazanmaya çalışan ve kurallarını-projele- tiyanların güvenli bölgelere aktarımını rini halkın benimsemesini sağlayarak ha- organize etmişlerdir.315 Hristiyanların bir- yata geçirmeye çalışan bir hareket olarak çoğu Rejim safında savaşmasına rağmen, tanımlanmaktadır.310 Quilliam Foundation Hristiyan yoğunluklu Malula şehrini ele raporunda Nusret Cephesi’nin 4 ayrı etki geçiren Nusret Cephesi Hristiyan halka altında hareket ettiği iddiâ edilmektedir. herhangi bir kötü muamelede bulunma- mıştır. Nusra’nın Malulalı rahibeleri esir 1. Dinî mesajların ve müjdelerin etkisi aldığı iddiâlarını bizzat rahibeler basına görüntülü açıklama yaparak yalanlamış- 2. Irak’tan alınan dersler lardır.316

3. Arap Baharından doğan fikirler Nusret Cephesinin oluşumunda hiç şüp- hesiz Küresel Cihâd Hareketinin önemli 4. Uluslararası toplumla kompleks ilişki isimlerinden olan Suriye asıllı Ebû Mus’ab Burada Irak’tan alınan dersler konusunda es-Suri’nin fikirlerinin önemli bir yeri bu- ilgili enstitü tarafından yapılan değerlen- lunmaktadır. Suriye hapishanelerinde ol- dirmelerde sivillerin zarar gördüğü eylem- duğu düşünülen Es-Suri’nin cihâd grupla- lerin asla yapılmaması, canlı bomba saldı- rının organizasyon ve halklarla ilişkilerine rılarının azaltılması ve dinî mekânların dâir fikirleri Nusret Cephesi’ni diğer bir- 317 hedef alınmaması konularına dikkat çekil- çok gruptan farklı kılmaktadır. Es-Suri, mekte ve Nusra’nın bu konulara çok dikkat diğer İslâmi gruplarla sıkı ilişkiler kurul- ettiği dile getirilmektedir.311 Örneğin Nus- masını, başarılı bir halkla ilişkiler çalış- ret Cephesi 2012 Mart ayında Şâm’daki ması yürütülmesini, profesyonel birimler Hava İstihbarat Binasına büyük bir saldırı yetiştirilmesini, güçlü bir medya ağı ku- düzenlemiş, saldırıda bazı Hıristiyanlar da rulmasını önermektedir. Batılı araştırma yaşamını yitirmiştir. Bunun üzerine saldı- kurumlarının çoğu Nusret Cephesi’nin rıyı üstlendiğini açıklayan Nusret Cephesi IŞİD’den farklı bir siyaset yürüttüklerin- “Hıristiyanların yanlışlıkla vurulduğunu, de hemfikirdir. Buna göre IŞİD Suriye’de hedef olmadıklarını, bildiriyoruz” demiş- halkı ötekileştirirken Nusret Cephesi halkı 318 tir.312 kazanmanın yollarını aramaktadır.

Nusret Cephesi, “Suriye’de yönetimi yıkıp Liderlik yerine çoğunlukta olan Sünni halkın inan- cına uygun bir devlet kurmayı, diğer dinî Ebû Muhammed Fatih el-Cevlani: Nusret ve etnik gruplara da bu çerçevede gereken Cephesinin lideri el-Cevlani Suriye asıllı, özgürlük alanını sağlamayı” amaçladığını daha önce ABD ve Batı’nın Irak’taki iş- ifade etmektedir. Nusret Cephesi “başarılı galine karşı savaşmış eski bir direnişçidir. olması durumunda güç peşinde koşmaya- Irak’ta, Batı güçlerine karşı en etkili saldı- caklarını, kendi ajandalarını Suriye halkı- rıları düzenleyen Ebû Mus’ab ez-Zerkavi na ya da diğer gruplara dayatmayacakla- yakın arkadaşı olan Cevlani’nin künyesi rını, etnik ve dinî farklılığı yok etmek için Golan Tepeleri civarında doğduğuna dâir ötekileştirmeyeceklerini” açıklamıştır.313 fikir vermektedir. El-Cevlani’nin tarih Bu bağlamda, Lübnan sınırında, İdlib ve bölümü mezunu olduğu sanılıyor. İslâm Halep bölgelerindeki Hıristiyan ve Dürzi tarihini ve modern dönem cihâd tecrü- yoğunluklu bölgelere hâkim olan Nusret belerini ciddi anlamda araştırdığı, yaptığı Cephesinin, bu kesimleri Rejim katliam- açıklama ve verdiği röportajlara yansıyan larından korumak için çabaladıkları, bu el-Cevlani, ilk röportajını 18 Aralık 2013 grupların güvenliğini sağladıkları ve dinî tarihinde Suriye asıllı El Cezire muhabiri 319 özgürlüklerini garanti altına aldıkları bi- Teysir el-Alluni’ye vermiştir. Suriye’deki linmektedir.314 Mart 2015 tarihinde, İdlib’i halk protestolarına rejim tarafından kanlı ele geçiren muhalifler bölgedeki Hıris- bir şekilde müdaheleye başlanmasından

ORSAM 60 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM birkaç ay sonra Irak’tan Suriye’ye dönen Cevlani burada bazı yakın arkadaşları ve Küresel Cihâd Hareketinin tanınmış liderleriyle beraber Nusret Cephesini kur- muştur. 2006 yılında ABD tarafında Irak’ta gözaltına alınan Cevlani, ABD’nin binlerce direnişçiyi tuttuğu ve daha sonra ağır Ebû Hammam Es-Suri: Faruk es Suri işkencelerle gündeme gelen Bucca Kam- olarak da bilinen Ebû Hemmam es Suri pında hapis yatmıştır. Hapisten çıktıktan 90’lı yıllarda Afganistan’a seyahat etmiş- sonra IŞİD’in bugünkü lideri el-Bağdadi tir. 1998–1999 yılları arasında Ebû Mu- tarafından Musul askeri sorumlusu seçi- sab es-Suri’nin el-Guraba Kampı’nda bir len Cevlani, daha sonra Suriye’de Nusret sene kaldıktan sonra Afgan direnişçilerin Cephesi’nin başına geçmiştir. özel kuvvetlerini yetiştirmek için kulla- nılan, havaalanı kampı olarak da bilinen, Kandahar’ın ünlü Faruk Kampı’na geç- miştir. Ebû Hemmam es-Suri ayrıca Faruk Kampında eğitmen olarak çalışmış, Usâme bin Ladin ile çeşitli görüşmeler yapmış- tır. Ebû Hammam es-Suri Afganistan’da ABD ve müttefiklerine karşı çatışmalara katılmakla beraber Irak işgali sürecinde de Batılı güçlere karşı çatışmalara katıl- Nusra Lideri Cevlani’nin El Cezire ile yap- mıştır. Bugün IŞİD olarak bilinen döne- tığı röportajdan bir görüntü min Irak el-Kâide’si liderleri Ebû Mus’ab ez-Zerkavi ve Ebû Hamza el-Muhacir ile Dr. Sami Uraydi: Asıl adı Ebû Mahmud de görüşen Es-Suri, Suriye ve Lübnan’da eş-Şâmi olan Şeyh Sami el-Uraydi, 1973’de 6 yıl hapis yatmıştır. ABD tarafından dü- Ürdün’un başkenti Amman’da doğmuştur. zenlenen bir insansız uçak saldırısında Nusret Cephesi’nin müftüsü olarak bili- yaşamın yitirdiği iddiâ edilmeden önce nen Uraydi, hadis alanında uzmandır ve Nusret Cephesi’nin askeri sorumluluğunu Suriye’de yaptığı etkili açıklamalar ve hut- yapmaktaydı.321 Söz konusu iddiâ örgüt 320 belerle bilinmektedir. Liseyi bitirdikten tarafından hala doğrulanmamıştır. Es-Suri sonra, 1994 yılında Ürdün üniversitesinde yüksek ihtimalle hayattadır. eğitimine devâm eden Uraydi, 1997 yılın- da hadis alanında Mastırını yaptı. 2001 yılında, yine hadis alanında, Bağdat İslâm Üniversitesi’nde doktorasını tamamlamış- tır. Eserleri:

1-İmam Nesai’nin Cerh ve Ta’dil Uygula- masındaki Yöntem (Doktora tezi)

2-Şeyhulislâm İbn Teymiyye’nin Sara Nö- betleri, Sihir ve Nazar İlacı hakkında Me- İdeoloji, Amaçlar todu Nusret Cephesi Suriye’de sadece bir İslâm 3-Şer’i Rukye’nin Tesiri devleti kurulmasını kabul edeceklerini açıklamıştır. Ancak bunu yaparken Suri- 4-Düşmanlarımızın Yüzlerini Güldürme! ye içinde ve dışında bulunan akil adamlar ve din adamlarının katılım ve görüşleri doğrultusunda, diğer gruplarla istişare edeceklerini, kendi görüşlerini diğerleri-

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 61 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ne dayatmayacaklarını, diğer dinî ve etnik dini toparlayan Nusret Cephesi kısa süre grupları ötekileştirmeyeceklerini açıkla- içinde tekrar büyük bir askeri güç oluştur- mıştır. Nusra lideri Taysir Alluni’ye verdiği mayı başarmıştır. röportajda aşırılığa karşı olduklarını açık- lamıştır.322 Nusret Cephesi geleneksel el-Kâide kolla- rından farklı olarak tanklara, seyyar topla- Nusret Cephesi’nin daha çok rejimin kat- ra, havan toplarına, uçak ve tanklara karşı liamlarını durdurup rejimi çökertmeye kullanılan roket ve uçaksavarlara sahiptir. odaklandığı, İslâmi olsun ya da olmasın Nusret Cephesinin sahip olduğu askeri farklı grupları hedef alıcı, karalayıcı bir teçhizatın büyük çoğunluğu, rejim güçle- propagandadan uzak durmaya itina gös- rinden elde edilen silahlardır. Bununla be- termeye çalıştığı ifade edilmektedir. Nus- raber devrimin ilk yıllarında Irak ve Lüb- ret Cephesi hem Suriye içinde hem de nan’daki dinî gruplardan getirilen ya da dışında sivillerin zarar gördüğü eylemleri silah tüccarlarından satın alınan silahlar İslâm dışı olarak nitelendirmiştir. da bulunmaktadır. Nusret Cephesi, ABD tarafından desteklenen Cebhetu Suvvâr-i Askeri Güç, Strateji Suriya ve Hazm Hareketi’ni tasfiye etti- ğinde de büyük oranda silah ve tanka el Nusret Cephesinin profesyonel sayılabi- koymuştu. Grup, rejim tarafından kullanı- lecek binlerce savaşçısı bulunmaktadır. lıp patlamayan bombaları ve ele geçirilen Rand Corporation raporları grubun 2014 mühimmatları geri dönüşüm yoluyla kul- yılında 5–6 bin savaşçısı olduğunu iddiâ 323 lanmaktadır. Ayrıca grubun havan topları etmiştir. 2012 Ocak ayı ile 2013 Mart ayları arasında Nusret Cephesi 600’den ve çeşitli silahlar geliştirdiği Ar-Ge depart- fazla eylemi üstlenmiştir.324 Ancak gerçek manı ve silah atölyeleri de bulunmaktadır. rakamın bunun çok üzerinde olduğu tah- Nusret Cephesi’nin içinde birçok Avrupa min edilmektedir. Nusret Cephesi, binler- ülkesi, ABD, İngiltere ve Ortadoğu ülke- ce savaşçısının gerçek kimliğini gizleme- sinden gelen savaşçı bulunmakta ve bu nin yanı sıra, sahip olduğu savaşçı sayısını savaşçılar örgüte sahip oldukları uzman- da gizlemeye özen göstermektedir. Ancak lık alanlarına göre katkı sunmaktadırlar. grubun Kalamun Dağlarında, Der’a’da, Quilliam Foundation Nusret Cephesinin Şâm’da, Lazkiye’de, İdlib ve Halep’de yüz- Şâm yönetimi içerisinde ciddi oranda aja- lerce bürosu, askeri kampı, sosyal kuru- nı olan tek grup olarak tanımlamaktadır. munun varlığı ve yaptığı devasa askeri Nusret Cephesinin rejim saflarında sürekli operasyonlara bakıldığında gerçek askeri gruba bilgi ulaştıran ciddi bir istihbarat ağı 325 gücünün tahmin edilenden çok daha faz- olduğu bilinmektedir. la olduğu rahatlıkla görülür. Suriye’de bir grubun askeri gücünün oranının o gru- Nusret Cephesi, diğer birçok gruptan bun gerçek halk desteği, popülerlik ya da farklı olarak, ele geçirdiği bölgelerde si- operasyon kabiliyetini göstermediği sanıl- vil yönetim oluşturma konusunda prog- maktadır. Bazı gruplar şiddet ve baskıyla ramlar yürütmektedir. Hareket muhtelif önemli bölgeleri ellerinde tutarken, diğer zamanlarda rejimi yıkıp yerine bir İslâm bir kısmı kalabalık savaşçıya sahipken ye- Devleti kurma planı yaptığını açıklamıştır. terli meşrûiyyet ya da profesyonelliğe sa- Dolayısıyla rejimin zayıf olduğu bölgeler- hip değildir. Nusret Cephesi, başlangıçta de rejim üslerini uzun süreli kuşatma al- Şeyh Süleyman olarak bilinen rejime ait tında tutup ele geçirmekte, güçlü olduğu devasa askeri üssü ele geçirerek, günlerce bölgelerde vur kaç taktikleriyle hedef al- kamyonlarla taşıyacağı oranda silah elde maktadır. Ayrıca rejimin destek konvoyla- etmiştir. Ancak IŞİD ile Nusret Cephesi rını da hedef alan Nusra, bu şekilde farklı ayrılığı yaşandığında grup büyük savaşçı bölgelerle rejimin irtibat ve destek hatları- ve silah kaybına uğramıştır. Zamanla ken- nı kesmektedir.

ORSAM 62 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

Kaynaklar Nusra, Suriye’nin 14 eyaletinden 11’inde etkinken, daha sonra IŞİD’in Deyru Zor Nusret Cephesi, Suriyeli olmayan ve uzun ve Rakka’yı ele geçirmesi üzerine bu böl- yıllar askeri tecrübe edinmiş savaşçılara gelerdeki güçlerini geri çekmiştir. sahip olsa da ağırlıklı olarak Suriyelilerden oluşmaktadır. Erken dönem araştırma ra- Politik-Sosyal Faaliyetleri, Halkla porları Nusret Cephesi saflarında çok sa- İlişkileri yıda yabancı savaşçı bulunsa bile örgütün genelde Suriyelilerden oluştuğunu ve Su- Nusret Cephesi, Suriye’de askeri aktivite- riyelilerin giderek daha fazla katılım gös- lerinin yanında, eğitim çalışmaları, çeşitli terdiklerini göstermektedir.326 2013 sonu yardım dağıtımı331, ücretsiz ekmek dağıtı- itibâriyle Nusret Cephesinde savaşanların mı332, kurduğu mahkemeler, kamu hizmet- %20’si, IŞİD içinde savaşanların ise %40’ı leri, belediyecilik333 ve sağlık hizmetleriyle Suriyeli değildir.327Nusra lideri Cevlani bir de bilinmektedir. Nusret Cephesi, etkin- açıklamasında Nusra’nın %65’inin yerli sa- liği bulunan bölgelerde aşı kampanyaları 328 vaşçı olduğunu açıklamıştır. Bir grubun da yürütmektedir.334 Grubun bu yöndeki yerli üyelerinin fazlalığı ona birçok açıdan faaliyetlerini gösteren onlarca video ya- hareket kabiliyeti vermekle beraber, sa- yınlanmıştır. vaşçı maliyetlerini de en aza indirmekte ve ekstra yerel kaynaklarla beslenmesini Önemli Eylemleri sağlamaktadır. Nusret Cephesi, ağırlıklı olarak yerel kaynaklardan, rejimden ele 6 Ocak 2012: Nusret Cephesi Şâm’da pro- geçirilen silah ve emtialardan, kontrol edi- testoculara müdahale etmeye giden bir aslen bölgelerdeki fabrikaların işletilmesiyle keri otobüsü havaya uçurmuştur. elde edilen gelirlerden ve İslâm Dünyası- nın birçok bölgesinde kendisine yardım 11 Mart 2012: Ahrâru’ş-Şâm ile birlikte eden destekçilerden gelen bağışlarla faa- Nusret Cephesi, Taftanaz üssünü ele ge- liyetlerini yürütmektedir. Nusret Cephe- çirmiştir. Taftanaz Suriye direnişinin ilk sinin Batılıları rehin alarak fidye karşılı- önemli başarılarından biridir.335 ğında para aldığı yönünde iddiâlar olsa da basına da yansıyan belge ve açıklamalar 10 Şubat 2013: Diğer gruplarla organize bunu doğrulamamaktadır. Nitekim örgüt, olarak Nusra Tabka askeri üssünü ele ge- 28 Ağustos 2014 tarihinde 43 Fiji asıllı BM çirmiş, büyük oranda silah, askeri araç ve Barış Gücü askerini Golan Tepelerinde top ele geçirmiştir. esir almış, daha sonra esirleri herhangi bir karşılık talep etmeden serbest bırakmış- 8 Mart 2013: Nusret Cephesinin de dâhil tır.329 Amerikan asıllı gazeteci Theo Curtis olduğu koalisyon Rakka şehrini ele geçir- de, Nusra tarafından herhangi bir fidye di. IŞİD daha sonra diğer muhalif gruplar- talep edilmeden serbest bırakılmıştır.330 la savaşıp Rakka’ya yerleşti. Nusra esir aldığı rejim askerlerini de, daha çok kadın ve çocuk mahkûmların serbest 10 Temmuz 2013: Nusret Cephesi 16 bin bırakılması karşılığında takas etmektedir. nüfuslu Şeddadiye şehrini ele geçirdi.

Etkinlik Alanı 24 Mart 2014: Rejimin Türkiye ile tek sı- nır kapısı olan Keseb, Enfal Operasyonu Nusret Cephesi ağırlıklı olarak Halep ve verilen saldırı ile Nusret Cephesi ve İslâmi İdlib bölgesini ana karargâh olarak kul- Cephe tarafından ele geçirildi. Rejim 2 ay lanmasına rağmen, Der’a, Kuneytıra, sonra sınır kapısını tekrar geri aldı. Şâm, Lazkiye, Kalamun, Lübnan Sınırı ve Lübnan içi, Hama ve Humus kırsalında Ekim 2014: Nusra ABD destekli Suriye da büyük etkinlik sahibidir. 2013 yılında, Devrimcileri Cephesi’ni yenilgiye uğra-

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 63 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

tıp tasfiye etti. Örgüt lideri Cemal Maruf 25 Nisan 2015: Cisru’ş-Şuğur ve Karmid Türkiye’ye kaçtı.336 muhalif koalisyonu Fetih Ordusu tarafın- dan ele geçirldi. 9 Kasım 2014: İsrail sınırına yakın Neva şehri Nusret Cephesi’nin öncülüğünde ele Diğer Gruplarla İlişkileri geçirildi. Nusret Cephesi Suriye içerisinde ÖSO 16 Aralık 2014: Ahrâru’ş-Şâm, Nusret dâhil tüm gruplarla iyi ilişkiler kurmak, Cephesi, Cundu’l-Aksâ grupları rejime ait prensip olarak gerek olmadığı sürece Su- Vadi ed-Dayf ve Hamidiye askeri üslerini riyeli direniş gruplarıyla çatışmamak yö- ele geçirdi. Operasyon rejim açısından bü- nünde bir politika yürütmektedir. Ancak yük mağlubiyet olarak kabul edildi.337 ABD tarafından desteklenen ÖSO grupla- rı ve diğer tüm grupları hedef alan IŞİD ile 20 Şubat 2015: Hizbullah, yabancı Şii mi- zaman zaman çatışmalar yaşamıştır. Buna litanlar, İran Devrim muhafızları ve rejim rağmen Lübnan sınırındaki Nusra güçle- güçlerinin başlattığı büyük Halep saldırısı riyle IŞİD güçleri bu bölgede hiç bir za- yüzlerce rejim yanlısının ölümüyle sonuç- man birbiriyle çatışmamış, zaman zaman lanan büyük bir hezimete dönüştü. Nusra, rejime ve Hizbullah’a karşı ortak operas- Ahrâru’ş-Şâm gibi gruplar saldırıyı püs- yonlar yürütmüşlerdir. kürten ana gruplar oldu.338 Medya 2 Mart 2015: Nusret Cephesi ABD destekli Hazm Hareketi’nin tüm büro ve as- Nusret Cephesi, Minaretul Beyda olarak keri merkezlerini ele geçirdi. Grup kendini bilinen bir medya prodüksiyon birimine fesh etti.339 sahiptir. Beyaz Minare ismi, kıyamet gü- nüne yakın bir zamanda, Mehdi’nin halka 29 Mart 2015: Nusret Cephesi, Ahrâru’ş- hitab edeceği yer olarak hadis kaynakla- Şâm, Cundu’l-Aksâ gibi grupların birle- rında geçen, Şâm’daki Emevi Camiinin şimiyle oluşan Fetih Ordusu koalisyonu beyaz minaresine atıftır. Bu birim daha İdlib eyaletinin başkentini ele geçirdi.340 çok, askeri videolar, belgeseller ve haberler yayınlamakta ayrıca grubun önemli 24 Mart 2015: Diğer gruplarla beraber açıklama ve beyanları da yayınlanmakta- Busra eş-Şâm şehrinin ele geçirilmesi.341 dır. Örgütün sosyal faaliyetleri ve kamu hizmetleri ile ilgili PR çalışması anlamına 1 Nisan 2015: Diğer gruplarla beraber Na- gelen belge, belgesel, açıklama ve faaliyet sib sınır kapısının ele geçirilmesi operas- videolarını Hemm Haber Ajansı aracılı- yonu.342 ğıyla yayınlamaktadır.

ORSAM 64 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

6. Cundu’l-Aksâ

muhtelif savaşlara katılmış olan tanınmış bir Küresel Cihâd lideridir. 21. yüzyıldaki cihâd hareketlerinin fikir babası sayılan Abdullah Azzam’ın yakın arkadaşı olan Katari, Nusret Cephesiyle IŞİD arasında- ki ihtilaf sırasında, taraftarlarıyla beraber, kurucu liderlerinden olduğu Nusra’dan ayrılmıştır. Ancak Cundu’l-Aksâ’nın ba- ğımsız bir yapı olarak hareket etmesinin arkasında sadece IŞİD ile Nusra arasında- ki çatışmada tarafsız kalmak isteyişi değil, aynı zamanda Nusret Cephesinin yeni sa- vaşçılar almakta dikkatsiz davranması ve Twitter Hesabı: https://twitter.com/ birtakım idari sorunlarına da bu grubun jond_aqsa3 itirazı bulunmaktadır.346 Youtube Kanalı: https://www.youtube. com/watch?v=MA5m769oWks Hareket Liderinin Bir Açıklaması: https://www.youtube.com/watch?v=Hgk- Si7OqyM Hareket lideri Abdulaziz el-Katari’nin ha- yatı ile ilgili bir belgesel.343

Cundu’l-Aksâ lideri Abdulaziz el-Katari Suriye’deki muhalif gruplar arasında saf- 58 ları arasında en fazla yabancı savaşçının bulunduğu, sayısal oranına göre en faal Cundu’l-Aksâ lideri, 6 Ocak 2014 tarihin- gruplardan biri Cundu’l-Aksâ’dır. Grubun de, IŞİD ile diğer İslâmi gruplar arasında lideri bir Suriye’lidir ve 1000’den fazla sa- yaşanan ihtilaflarda arabuluculuk yapmak vaşçısı olan grubun üyelerinin %70’ten faz- 344 üzere çatışma bölgesine gittiği sırada Ce- lası Suriye’lidir. 2013 yılının sonlarında, mal Maruf liderliğindeki Batı destekli Ceb- IŞİD ile Nusret Cephesi arasında yaşanan hetu Suvvâr-i Suriya tarafından öldürül- ihtilaf sonrasında tarafsız kalan Küresel müştür. Daha sonra ele geçirilen Cebhetu Cihâd yanlılarınca, Abdulaziz el-Katari li- Suvvâr-i Suriya karargâhında Katari’nin derliğinde kurulmuştur. Güçlü hitabeti ile cesedi bir kuyuda bulunmuş347 ve defne- muhalif gençler arasında efsanevi bir lide- dilmiştir. Grubun yeni lideri Suriye asıllı re dönüşen Abdulaziz el-Katari bir oğlunu Ebû Mus’ab el-Ensâri’dir. Cundu’l-Aksâ da çatışmalarda kaybetmiş ve kendisi onun 345 Suriye’de muhalif güçlerin İdlib’i ele geçir- cenaze namazını kıldırmıştır. Abdulaziz mek için kurdukları Fetih Ordusu’nun da el-Katari 30 yıla yakın savaş tecrübesi güçlü bir üyesidir ve rejime karşı başarılı olan, Afgan-Rus savaşına ve daha sonra da saldırıları ile bilinmektedir.348 Grup kendi

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 65 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

atölyelerinde ürettiği cehennem topları çirdiği tanklar ve ağır silahları kullanarak ve patlayıcılar konusundaki uzmanlığı ile rejime büyük kayıplar verdirmektedir. bilinmekte,349 rejim bölgelerinden ele ge-

ORSAM 66 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

7. Ensâru’d-Din Hareketi

Suriye’de Kafkasya kökenli savaşçıların fazlalığı Rusya’nın Kafkasya’daki Müslü- manlara yönelik sert asimilasyon politika- sının, Çeçenistan ve Dağıstan’da medeni dünyaya gizli kalmayan katliam ve insan hakları ihlallerinin yanında Suriye rejimine verdiği desteğin oluşturduğu öfke ile ilişkilidir. Bunun yanı sıra Azerbaycan asıllı Sünni gençler de Suriye’deki iç savaşa katılmaktadır. Ensâru’d-Din Hareketi, 25 Temmuz 2014 tarihinde, o döneme kadar rejim güçleri- ne karşı çok ciddi etkinlik gösteren 4 ayrı 7.1. Muhacir ve Ensâr Ordusu (Ceyş-ul grubun birleşmesi sonucu kurulmuştur. Muhacirin ve’l-Ensâr) Yayınlanan kuruluş bildirgesine350, Şâmu’l- İslâm Hareketi, Muhacir ve Ensâr Ordu- su, Fecru’ş-Şâmu’l-İslâmi Hareketi ve El- Ketîbetu’l-Hadrâ grupları katılmıştır.351 Bu dört grup arasında Ketibetu’l Hadra; genelde Suudi asıllı savaşçılar, Muhacir ve Ensâr Ordusu; Kafkas savaşçılar diğer ikisi ise Magriblilerden ve Suriyelilerden oluş- maktadır. Grup, açıklamalarında Suriye’de hedeflerinin bağımsız bir İslâm Devleti kurmak olduğunu ifade etmişlerdir. Ya- Başlangıçta Ketibetul Muhacirin olarak yınladığı videolarda yerel halka yardım ve bilinen grup 2012 yazında Suriye’de re- sosyal faaliyetlere ağırlık verdiği görülen jime ve uluslararası destekçilerine karşı grup352 kilit önemdeki çatışmalarda re- savaşmak amacıyla bir araya gelen Kafkas- jim güçlerine büyük kayıplar verdirmiştir. ya kökenli savaşçıların etkinliğiyle kurul- Ensâru’d-Din Hareketi muhalif grupla- muştur. Ebû Ömer eş-Şişani ve Seyfullah rın IŞİD ile çatışmalarında tarafsızlığını eş-Şişani liderliğindeki grup 2012–2013 ilan etmiş,353 gruplar arasındaki ihtilafın yıllarında Minnig hava üssünün de ele 356 sona erdirilmesi çağrısı yapmış ve zaman geçirilmesi dâhil birçok önemli ope- zaman diğer muhalif gruplar tarafından rasyonu yönetmiştir. Diğer bazı gruplar arabuluculuk için de desteklenmiştir.354 safları arasına yabancı savaşçılar alsa da Ensâru’d-Din Koalisyonunu oluşturan hiçbir grup Muhacirler Ordusu kadar ya- gruplardan El-Ketîbetu’l-Hadrâ grubu 3 bancı savaşçı ağırlığına sahip olmamıştır. Ekim 2014 tarihinde tamamen Muhacir Ekim 2012’de Nusret Cephesiyle birlikte ve Ensâr Ordusuna biat etmiştir.355 Böyle- Halep’te 606. Roket Tugayı ve Hava Sa- ce Selahaddin eş-Şişani liderliğindeki bu vunma ve Scud üssünün ele geçirilmesin- 357 grup Ensâru’d-Din Koalisyonu içinde en de bu grup etkin rol oynamıştır. Muha- güçlü unsur olmuştur. cir ve Ensâr Ordusu ÖSO, Livâu’t-Tevhîd ve IŞİD ile de çeşitli dönemlerde ortak operasyonlar düzenlemiştir. Bu gruplarla

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 67 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ortak olarak 80. Alaya düzenlenen saldı- diğer muhalif gruplarla ortak faaliyetler rıya Muhacirler Ordusu da katılmıştır.358 yürütmeye devâm etmiştir. 25 Temmuz 2013 Ağustosunda stratejik öneme haiz 2014 tarihinde ise 4 ayrı grubun oluştur- Minnig Hava üssünün ele geçirilmesinde duğu Ensâru’d-Din Hareketiyle koalisyon 371 de ÖSO ile birlikte359 çatışan grup kilit rol kurmuştur. Hareket sık sık rejim güçle- oynamıştır.360 Grubun lideri Ebû Ömer rine düzenlediği saldırıların yanında eği- Şişani ÖSO’nun daha sonra Aynu’l-Arab tim programları ve halkla bütünleşmek (Aynu’l-Arab (Kobane))’de IŞİD’e karşı için sosyal ve dinî çalışmalar yürütmek- 372 savaşan lideri Abdusselam el-Ukaydi ile tedir. Muhacir ve Ensâr Tugayı ABD ve ortak açıklama yapmış, ÖSO’dan kar- diğer bazı ülkeler tarafından 24 Eylül 2014 deşlerimiz olarak bahsetmiştir.361 Ancak tarihinde terör örgütleri listesine eklen- 373 daha sonraki dönemlerde grubundan bazı miştir. Grup 2015 Eylül ayında 600 sa- savaşçılarla beraber ayrılan Ebû Ömer eş- vaşçısı ile birlikte Nusret Cephesine katıl- Şişani362, IŞİD’in Suriye’deki en önemli as- dığını ilan etmiştir. keri gücü ve komutanı haline gelmiştir.363 7.2. El-Ketîbetu’l-Hadrâ Ömer Şişani Ağustos 2013’te bir açıkla- ma yayınlayarak, Muhacirler Ordusunun 2. komutanı Seyfullah el-Şişani ve bazı yardımcılarını tekfirci oldukları iddiâsıyla gruptan attığını duyurmuştur. Seyfulllah Şişani ise Ömer Şişani’yi IŞİD’e geçmesine karşı olduğu için kendisine iftira atmakla suçlamıştır.364 3 Eylül 2013 tarihinde bir açıklama yayınlayan365 Seyfullah Şişa- ni Nusret Cephesi ve IŞİD’den bağımsız yeni bir yapı olarak faaliyet gösterdiklerini 2013 yazında Şâm merkezli olarak Suudi açıklamış, grubun lideri Ömer eş-Şişani’yi Arabistanlı eski “Küresel Cihat” akımı ta- meşru olmayan biçimde grubu IŞİD’e 366 kipçileri tarafından kurulan El-Ketîbetu’l- dâhil etmeye çalışmakla suçlamıştır. Hadrâ, ağırlıklı olarak Kalamun bölgesin- Seyfullah Şişani kısa bir süre sonra Nusret de faaliyet yürütmüş, ancak daha sonra Cephesine katılacak ve Halep’te bir çatış- 367 Halep ve Humus’ta faaliyetlerini artırmış- ma sırasında yaşamını yitirecektir. tır.374 Grubun liderliğini yapan Ebû Muh- cin el-Ummani 25 Kasım 2015 tarihinde Muhacir ve Ensâr Ordusu komutanı Ömer Kalamun bölgesinde rejim ve Hizbullah eş-Şişani’nin birçok grup üyesiyle beraber güçleriyle grubunun girdiği bir çatışma- IŞİD’e katılmasından kısa bir süre sonra, da yaşamını yitirmiştir.375 El-Ketîbetu’l- grubun önemli liderlerinden Seyfullah eş- Hadrâ grubu, IŞİD ile diğer gruplar ara- Şişani kendisine bağlı savaşçılarla beraber sındaki çatışmalarda tarafsız kalmış, Nusra’ya geçmiş, grubun Kafkas Emirliği el-Kâide merkezli iyi ilişkileri olduğu iddiâ ile ilişkileri güçlü üyeleri ise Selahaddin edilmesine rağmen Nusret Cephesine ka- eş-Şişani’yi yeni lider olarak seçmişlerdir. 368 tılmamışlardır. Grubun liderleri Irak ve Selahaddin eş-Şişani liderliğindeki bu Afganistan’da ABD ve Batı güçlerine karşı grup Rus işgaline karşı savaşan Kafkasya savaşmış Suudi Arabistan asıllı savaşçılar- İslâm Emirliği emiri Ali Ebû Muhammed’e 369 dan oluşmuştur. 30 Eylül 2014 tarihinde biat ettiklerini duyurmuşlardır. Selahad- Muhacir ve Ensâr ordusuna biat ettiğini din Şişani IŞİD ile diğer muhalif gruplar açıklayan grubun376, birkaç yüzden olu- arasında başarısız arabuluculuk deneme- şan üyesi bir merasim ile katılım gerçek- 370 leri yapmıştır. Bu ilandan sonra Suri- leştirmiş,377 kısa bir aradan sonra kurulan ye’deki faaliyetlerini IŞİD’in sertliğine kar- şı yumuşak bir siyaset ile sürdüren grup

ORSAM 68 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

Ensâru’d-Din koalisyonunun da bir üyesi 24 Eylül 2014 tarihinde ABD tarafından olmuştur. terörist örgütler listesine eklenmiştir.383

7.4. Fecru’l-İslâm Hareketi 7.3. Şâmu’l-İslâm Hareketi

Fas asıllı üç eski Guantanamo378 mahku- Twitter: https://twitter.com/İslâmicfajer mu tarafından Ağustos 2013’te kurulan ve Ebû Muhammed el-Alami (Ebû Hamza el- 2012 Aralık ayında kurulan Fecru’l-İslâm Mağrıbi) tarafından yönetilen grup, Halep Hareketi, Halep merkezli faaliyet yürüt- 384 ve Lazkiye bölgelerinde etkinlik kazan- mektedir. Liderleri, daha çok devrim mıştır. Grubun lideri Ebû Muhammed el- öncesinde ve devrim sırasında hapse atılan Alami Lazkiye’deki çatışmalarda yaşamını ve sonradan serbest bırakılan Suriyeliler- 385 yitirince grubun başına eski liderin cenaze den oluşan bu grup , rejim güçlerine kar- 386 namazını kılan yine eski bir Guantanamo şı el-Kindi Hastanesi operasonu dâhil 387 üyesi olan İbrahim bin Sakran geçmiştir.379 etkili saldırılar düzenlemektedir. 6 Şu- Sakran da, Nisan 2014’de Suriye rejim bat 2012 tarihinde Ahrâru’ş-Şâm, Nusra güçleriyle girdiği çatışmalarda yaşamını Cephesi ve Livâu’t-Tevhîd’in katılımıyla yitirmiştir.380 Halep’in kurtarılmasına yönelik ilan edilen Gerçek Vaad isimli operasyona Fecru’l- Grubun en önemli eylemlerinden biri, İslâm Grubu da yayınlanan ortak beyana Banyas bölgesinde yapılan katliama fet- imza atarak destek vermiştir.388 Şâmu’l- va veren, Alevi din adamı Muhammed İslâmiye isimli bir dergi de çıkaran grup389, el-Gazzal’ı 2013 yılında esir etmesidir.381 Suriye’de İslâmi bir yönetim kurma ama- 2013 yılında düzenlenen geniş çaplı Lazki- cını taşıdığını ifade etmektedir. Hareket ye operasyonlarında ve Halep Merkezi ha- Livâu’t-Tevhîd lideri Abdulaziz Selame pishanesi ve Kindi Hastanesi operasyon- tarafından okunan ve 11 direniş grubunun larında da bu grup kilit rol oynamıştır.382 imza attığı, SUK ve Suriye Askeri Konseyi- IŞİD ile Nusret Cephesi arasında tercih nin otoritesinin reddettiklerini ilan ettik- yapmayan grup Nusret Cephesine daha leri açıklamayı da desteklemiştir.390 yakın durmuş ancak katılmamıştır. Grup,

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 69 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ORSAM 70 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

III. Diğer Etkin Gruplar

1. İmam Buhari Ketibesi lideri Afganistan’dan gelerek Suriye’de devrime destek veren, Özbek asıllı 5 dil bilen Şeyh Selahaddin’dir. Şeyh Selahad- din, bir dönem Taliban saflarında savaş- mış ve Taliban’a bağlı fetva kurulunda görev yapmıştır. 2015 yılında çatışmalarda yaşamını yitiren kendi oğlunun cenaze namazını kılmasıyla ünlenmiştir. Savaş- çılarına son derece iyi eğitim vermesiyle bilinen grup, yayınladığı propaganda vi- deoları aracılığıyla Kafkasya ve özellikle de Özbekistan’dan savaşçıları saflarına 393 Resmi sitesi: www.albuxoriy.com çekmektedir. Halep’in Leyramon, Han- darat ve Zehra bölgelerinde etkin olan394 grup, 2015 yılı başında rejim güçlerinin Hizbullah ve İran’lı subaylarla ortak ger- İmam Buhari Ketibesi ağırlıklı olarak çekleştirdiği saldırının püskürtülmesinde Özbekistan’lı savaşçılar tarafından kuru- önemli rol oynamıştır.395 Askeri liderini lan Suriye rejimine karşı önemli saldırılar 27 Mart 2014 tarihinde kaybeden grup396, 391 düzenleyen bir gruptur. 1.000’e yakın sık sık diğer muhalif gruplarla ortak faa- savaşçısı bulunan bu grup Özbekistan’daki liyetler yürütmektedir.397 Kendisine bağlı yönetimden kaçan İslâmi Hareket men- el-Feth Medya Merkezi aracılığıyla faali- supları ve Afganistan’da Özbek İslâmi yetlerini yayınlayan grup sık sık rejim güç- Hareketi ve bağlantılı gruplarla beraber, lerine saldırılar ve genelde grup üyelerinin bir dönem ABD işgaline karşı savaşmış çocuklarına yönelik eğitim faaliyetlerini tecrübeli savaşçılardan oluşmaktadır. içeren görselleri yayınlamaktadır. Grubun Grup daha önce yayınladığı bir videoda, video ve mesajlarında Özbekistan halkına Taliban lideri Molla Muhammed Ömer’e 392 hitap ettiği, Özbekçe materyal hazırladık- biat ettiğini duyurmuştur. Hareketin 398 ları görülmektedir.

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 71 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ORSAM 72 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

2. Cundu’ş-Şâm

Şişani kendi ülkesinde işgal güçleri bulunduran Rusya’ya karşı savaşma isteğini şu sözlerle dile getirmiştir: “En büyük haya- lim kendi halkımın bir gün bağımsız bir ülkede yaşadığını görmek. Şu an çok sıkı uygulamalar var ve güvenli bir geçiş şan- sım olmadığı için bekliyorum. Ama bir gün yeniden Çeçenistan cihadına kaldığı- mız yerden devâm edeceğiz.” 402

Gürcistan doğumlu bir Çeçen olan Ebû 9 Temmuz 2014 tarihinde yaptığı bir açık- Müslim Velid eş-Şişani liderliğindeki grup, lamada IŞİD’e yönelik eleştirilerde bu- Ensâr ve Muhacirler Ordusunun lideri lunan eş-Şişani, yabancı savaşçıların bir Ebû Ömer Eş-Şişani’nin IŞİD’e katılması kısmının cahil ve bağnaz davranışlarla Su- sonucu grubun bölünmesiyle oluşmuş- 399 riye halkının desteğinin azalmasına neden tur. 1. ve 2. Çeçen-Rus savaşlarında yer 403 olduğunu belirtmiştir. Müslim eş-Şişani alan Ebû Müslim, tecrübeli bir savaşçıdır. basına verdiği bir röportajda Suriye halkı- Özellikle Lazkiye kırsalında önemli saldı- na herhangi bir grubun kendi ajandasını rılar gerçekleştiren grup, Halep Merkez uygulamasının hata olduğunu açıklamış, Cezaevinin ele geçirilmesi amacıyla dü- 400 ayrıca Batı ülkelerinin de kendi ajandaları- zenlenen operasyonlara da katılmıştır. 404 2014 Mart ayında rejimin kalelerinden sa- nı uygulamaya kalktıklarını belirtmiştir. yılan Lazkiye’de stratejik bölgelerin ele ge- Suriyelilere yardım etmeye geldiklerini, çirildiği Enfal operasyonunu bizzat yönet- onlara hükmetmeye gelmediklerine vurgu miş ve büyük ün kazanmıştır.401 Yine grup yapmıştır. İdlib’in Lazkiye sınırındaki Cisru’ş-Şuğur şehrinin ele geçirilmesi operasyonuna da Grubun medya alanına özel önem verdiği Ebû Muslim Eş-Şişani liderliğinde bizzat ve özellikle Avrupa’dan gelen yabancı sa- katılmıştır. El Cezire’ye verdiği röportajda vaşçılar için önemli bir alternatif olduğu gözlemlenmektedir.

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 73 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ORSAM 74 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

3. Ensâru’l-İslâm

gösteren örgüt Irak’ın işgali sonrası Ab- dullah eş-Şafi liderliğinde faaliyet yürüt- müştür. ABD’nin Irak saldırısında ilk bom- baların bölgede bazı kasabaları kontrolü altında tutan Ensâr kamplarına düştüğü bilinen bir gerçektir. Irak’ın bu ilk direniş hareketi liderliği, el-Kâide ve Taliban tara- fından yürütülen ve birçok ülkede savaşan “Küresel Cihâd Hareketi” akımının mütte- Aralık 2001’de Cündü’l İslâm, Hamasu’l- fikidir. Irak ile Suriye savaşı çoğu açıdan Kürdiyye (Kürtlerin Hamas’ı) ve Tevhid bir arada değerlendirmeyi zorunlu kılacak Hareketi birleşerek Ensâru’l-İslâm’ı kur- derecede iç içe geçmiştir. Irak’ta hükûmet, muşlar, başlarına da gerçek ismi Nec- İran ve Suriye rejimleriyle müttefiktir ve meddin Ferec olan Molla Fatih Kraker’i 405 rejim güçlerine lojistik desteği ve savaşçı getirmişlerdir. Ensâru’l-İslâm Halep- desteği vermektedir. Irak’ta faaliyet gös- çe, Hormal ve Bayare’de hâkimiyet ku- rabilmiştir. Temel hedefi Talabani ve teren IŞİD Suriye’ye doğru genişlemiştir. Barzani’nin etkisi altında kalan Kürtleri, Birçok Şii grup hem Irak hem de Suriye’de sosyalizm etkisinden kurtararak İslâmi faaliyet göstermektedir. Ensâru’l-İslâm da uyanışı gerçekleştirmek ve uzun vadede devrim sonrasında Suriye’de etkinliğini Irak’ı bir İslâm Devleti’ne dönüştürmek artırmıştır. Ensâru’l-İslâm özellikle Halep olan Ensâru’l-İslâm hareketi kısa sürede bölgesinde etkindir. Irak’ta IŞİD’in büyük Halepçe, Süleymaniye ve çevresinde cid- baskısına maruz kalan grup, bu ülkedeki di oranda güç elde etmiştir. İlk dönemde faaliyetlerini neredeyse tamamen sona er- Molla Fatih Krekar liderliğinde faaliyet dirmiştir. Grubun bazı önde gelen liderleri ise IŞİD tarafından infaz edilmiştir.

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 75 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ORSAM 76 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

4. Türkistan İslâm Partisi

lümanlar ile Çinli askerler arasında bir tar- tışma çıkması ile başlayan olaylar ve buna paralel olarak muhbirlerce cemaatin merkezinin Çinlilere ihbar edilmesi ile gerek- li hazırlıklar yapılamadan hareketin Çin güçleri ile ilk çatışması 5 Nisan 1990’da başlamıştır. Bu ilk direniş sırasındaÇin güçlerine ağır kayıplar verdirilmesine rağ- men hareketin hazırlıklarını tamamlama- dığı sırada başlayan bu erken direniş neticesinde başarısızlık yaşanmış ve hareketin kurucu lideri yaşamını yitirmiştir. Şeyh Doğu Türkistan İslâm Partisi’nin sembo- Hasan Mahsum da grup içerisinde etkin lü yukarıdaki gibidir. Sembolün içeriği; bir diğer isimdir. Mahsum 1990–96 yılları Biri büyük biri küçük iki dairedir. Büyük arasında Çin ordusu ile yaşanan çatışam- dairenin üst kısmında ‘La ilahe illallah lar süresince hareketin ciddi olarak güç Muhammedu’r-Rasulullah‘ yazılıdır. Alt kaybetmesi sonucu hareketin merkezini kısmında cemaatin ismi Uygurca, sağ kıs- Afganistan-Pakistan sınırındaki Taliban mında Arapça, sol kısmında da İngilizce etkinlğinde bulunan Veziristan’a taşıma olarak yazmaktadır. İki dairenin arasında- karârı almıştır. 2003 yılında bir Pakistan ki bölümün üst kısmında Allah’ın şu sözü ordusu operasyonunda yaşamını yitiren yer alır: ‘Fitne ortadan kalkıncaya ve din, Mahsum’dan sonra sırasıyla hareketin ba- tamamen Allah için oluncaya kadar onlar- şına Abdulhak, Abduşşekur et-Türkistani la savaşın.’ (Enfal:39) Alt kısmında ise bu (Demolla) ve Abdullah Mansur geçmiştir. ayetin Uygurca tercümesi vardır. Küçük Abdulhak Türkistani 2010 yılında düzen- dairenin içinde iki kılıç arasında dünya ve lenen bir insansız uçak saldırısında yara- üstünde de Mushaf vardır. Üst kısmında lanmış ve faaliyetlerini yürütemez hale Allahu Teâlâ’nın şu sözü vardır:‘Hüküm, gelmiştir. Bunun üzerine Abduşşekur et- yalnız Allah’ındır.’ (En’am:57) Türkistani liderliğe getirilmiştir. Ancak 2014 yılında hareketin eski lideri Abdul- Doğu Türkistan’daki Uygur sayısı hak- hak Türkistani iyileşmiş ve tekrar görevine kında muhtelif rakamlar bulunmakla gelmiştir. beraber Çin bu sayıyı az gösterme eğili- mindedir. Uygurlar ise bölgede 35 mil- Han Çinlilerin geleneksel Uygur bölgele- yon Müslüman Uygur’un yaşadığını iddiâ 406 rine yerleştirilmesi bölgedeki gerginlikleri etmektedir. Çin’e karşı savaşan Uygur artırmakta, zaman zaman basına yansıyan muhaliflerin oluşturduğu İslâmcı çizgiye olaylar yaşanmaktadır.408 Afganistan’da sahip bir gruptur. 1988 yılından bu yana 407 Taliban’ın iktidara gelmesiyle birlikte di- faaliyet yürüten grubun kurucusu Ze- ğer ülkelerdeki muhalif İslâmcı grupla- yiddin Yusuf’tur ve grubu Doğu Türkis- rın askeri eğitim alıp ülkesini bir üs ola- tan İslam Partisi /Hareketi adı ile Doğu rak kullanmasına izin vermesi üzerine Türkistan’da kurmuştur. 05.04 1990 ‘da Çin’in baskısından kaçan birkaç bin Uy- Doğu Türkistan’ın Barın kasabasındaki bir gur Afganistan’da kamplar açarak burada cami yapımında, Doğu Türkistanlı Müs- savaşçı eğitmeye başlamışlardır.409 ABD

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 77 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

işgaliyle beraber Afganistan-Pakistan sı- zaman zaman rejim güçlerine karşı ciddi nırındaki Veziristan bölgesine yerleşen ve saldırılar düzenlemektedir. Grubun aske- burada kamplar açan Uygur Türkleri sık ri sorumluluğunu İbrahim Mansur yap- sık Çin ordusuyla anlaşan Pakistan tara- maktadır.411 Yayınladığı videolar ile Uygur fından hedef alınmıştır. Diğer yabancı sa- Müslümanlarına seslenen Doğu Türkis- vaşçı ağırlıklı gruplarda olduğu gibi Uygur tan İslâm Partisi resmi internet sitesinde savaşçılar da yanlarına ailelerini ve çocuk- amaçlarını açıklayan bir bildiri yayınla- larını alarak diğer ülkelere savaş ya da göç mıştır.412 ABD’nin 11 Eylül sonrası grubu amacıyla gitmekteler, bu nedenle propa- terör örgütleri listesine alması terörle mü- ganda videolarında sık sık çocukların eği- cadelede Çin’den destek almak için bir jest tim aldığı medreselere rastlamak müm- 413 410 olarak tanımlanmıştır. Türkistan İslâm kündür. Uzun yıllar boyunca dağlık Partisi son on yılda Çin, Afganistan ve Veziristan bölgesindeki korunaklı kabile Suriye’de birçok saldırı düzenlemiş, birçok bölgelerinde faaliyetlerini yürüten hareket propaganda materyali üretip yayınlamış 2010 yılı başlarında buradaki kuşatmanın güçlenmesi ve şartların zorlaşması sonucu ve etkinliğini Suriyeyle birlikte ciddi oranda artırmıştır.414 Hareket son zamanlarda yeni bir merkez arayışına girişmiş, nihayet 415 2012 yılında birçok bölgesi muhaliflerce Suriye’deki faaliyetlere yoğunlaşmış, ele geçirilen Suriye’ye odaklanmaya başla- büyük oranda burada rejime karşı savaşın mıştır. Bu dönemde ilk önce Nusret Cep- yanında Çin’e karşı savaşında ihtiyaç duy- hesi ile hareket eden grup bir süre sonra duğu savaşçıları eğitmeye odaklanmak- Doğu Türkistan İslâm Partisi Şâm Ketibesi tadır. Hareketin liderlerinden biri Türkçe adıyla varlığını ilan etmiştir. Suriye’de iyi verdiği bir röportajda bu amaçlarını açık- eğitimli birçok savaşçısı bulunan hareket ça belirtmiştir.416

ORSAM 78 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

5. Fethu’l-İslâm

savaşırken, basında çatışmaları kınayan ve ABD desteğine şüpheci eleştiriler getiren bir politika izlemiştir.422 Ancak daha sonra Hizbullah üyelerinin esirlere işkence ettiği görüntüler basına sızmıştır.423 ABD 27 Mayıs 2007 tarihinde Fethu’l-İslâm’a karşı kullanılmak üzere 3 uçak dolusu, Nüfusunun yaklaşık % 30’u Sünni, % Ürdün ve BAE de ikişer uçak dolusu silah 35’i Şii, geri kalanı da Hıristiyan ve göndermiştir.424 Ancak bu desteğe rağmen Dürzîlerden oluşan Lübnan’ın en güçlü ABD’nin Fethu’l-İslâm’ı desteklediğine hareketi, İran’ın ideolojik, askeri, siyâsî ve dâir İran ve Hizbullah kaynaklı komplo ekonomik desteğine sahip Velayet-i Fakih teorileri gündeme getirilmiştir. Oysa ABD ideolojisine bağlı Şii Hizbullah örgütüdür. grubu 13 Ağustos 2007 tarihinde terör Lübnan devleti ve hükümeti üzerinde de örgütleri listesine almış ve yaptırımlar uy- etkin olan grup, zaman zaman Lübnan gulamaya başlamıştır.425 Çatışmalarda 168 Ordusu’nu yönlendirebilme potansiyeline Lübnan askeri öldürülmüş, 32 sivil ve yüz- de sahiptir. Hizbullah’ın izlediği politika- den fazla Fethu’l-İslâm savaşçısı yaşamını lar, farklı etnik ve dinî gruplar arasındaki yitirmiştir.426 Bu çatışma 1990 yılından rekabet ve İsrail’in varlığı gibi motivasyon- sonra Lübnan’ın yaşadığı en şiddetli iç ça- lar Lübnanlı Sünnilerin silahlı gruplar kur- tışma olarak kayıtlara geçmiştir.427 Fethu’l- masına neden olmuştur. Suriye’de kurulan İslâm’a karşı savaşı yürüten Lübnan’lı Hı- en güçlü Lübnanlı Sünni grup Irak savaşı ristiyan General Fransua el-Hac 12 Ekim sırasında Iraklı direniş gruplarının destek 417 2007 tarihinde Fethu’l-İslâm tarafından ve danışmanlığıyla 2006’da Şakir el-Absi suikast ile öldürülmüştür.428 Örgüte yö- liderliğinde kurulan Fethu’l-İslâm örgü- nelik saldırıya destek veren Hizbullah sui- tüdür. Fethu’l-İslâm grubu Nehrul Barid 429 418 kastı sert bir dille kınamıştır. Grubun li- Filistin mülteci kampında kurulmuş ve deri Şakir el-Absi ise bir yıl sonra 10 Ekim Lübnan’ın muhtelif bölgelerinde Sünni 2008 tarihinde Suriye ordusu tarafından halk arasında güç kazanmıştır. Başlangıçta esir alınmış ya da öldürülmüştür.430 İsrail’e karşı savaşmak için kurulan grup, İsrail’e karşı çok sayıda roketli saldırılar 419 Suriye’de devrim silahlı çatışmaya dönü- düzenlemiştir. 19 Mayıs 2007 tarihinde şünce birçok grubun silahlı olduğu Lüb- Lübnan ordusu, Hizbullah ve ABD deste- nan Suriye’ye hem kaçak silahların hem ğiyle Fethu’l-İslâm’ın merkez karargâhının de savaşçıların ulaştığı önemli bir mer- bulunduğu Nehrul Barid kampına kez haline gelmiştir. Hizbullah tarafından topyekûn bir saldırı başlatmış, üç buçuk ay yönlendirilen binlerce Şii savaşçı Suriye’ye süren kuşatma sırasında onlarca sivil yaşa- geçerken, bu duruma öfkelenen ve Suriye mını yitirmiş, 30 bin insan ateş altında sı- 420 halkıyla aralarında çoğu zaman inanç ve kışmıştır. 2 Eylül 2007 tarihinde Hıristi- akrabalık bağı bulunan Lübnan’lı Sünni- yan General Fransua el-Hac liderliğindeki ler de Suriye direnişine destek vermeye Lübnan Ordusu Hizbullah savaşçılarının 421 başlamıştır. Fethu’l-İslâm grubu Suriye’de da desteğiyle kampı ele geçirmiştir. Hiz- rejime karşı çatışmalara girişen yabancı bullah arka planda ABD’den silah desteği muhalif grupların ilklerinden sayılır, ancak alan Lübnan ordusuyla birlikte gruba karşı Lübnan’ın 1 milyonu çok az geçen Sünni

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 79 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

nüfusu grubun güçlenmesi açısından en- hi ve Lübnan’lı Abdurrahman Arifi’nin gel oluşturmuştur. Fethu’l-İslâm grubu Aynu’l-Hilve kampından ayrılıp Suriye’ye Lübnan içinde de Hizbullah merkezlerini girdiğini duyurmuştur.433 Fethu’l-İslâm hedef alan saldırılar düzenlemiştir.431 Sa- grubu lideri Filistinli Abdurrahman Avd vaşın erken dönemlerinde Fethu’l-İslâm 2010 Ağustos ayında Askeri İstihbarat ta- grubunun önemli üyelerinden Abdulgani rafından düzenlenen bir saldırıda hayatını Cevher, Nisan 2012’de Kusayr kentinde bir kaybetmiştir. Özellikle Kalamun dağları ve bombanın patlaması sonucu yaşamını yi- Lübnan sınrındaki Kusayr bölgesinde ya- tirmiştir. 432 Cevher’in ölümünden hemen şanan çatışmalarda Fethu’l-İslâm kilit rol sonra Lübnan Silahlı Kuvvetleri el-Kâide oynamış, grubun askeri sorumlusu Ab- ile bağlantılı Tevfik Taha, Filistin asıllı sa- dulgani Cevher de dâhil onlarca savaşçısı vaşçılar Ziyad Ebû Naaj, Muhammed Duk- çatışmalarda yaşamını yitirmiştir.434

ORSAM 80 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

6. Abdullah Azzam Tugayları

rının aksine sivillerin hedef alınmaması konusunda hassas, aşırılığa karşı dirençli bir politika yürütmüştür.439 2012 yılından itibâren Suriye’nin Lübnan’a yakın bölge- lerinde etkinliği artıran grup Gazze’de de etkindir ve sık sık İsrail hedeflerine saldı- rılar düzenlemektedir.440 el-Kâide’nin Lüb- nan kolu olarak bilinen Abdullah Azzam tugaylarının Lübnan ve Gazze’den İsrail’e yönelik çok sayıda saldırısı olmuştur.441 Suriye’de faaliyet yürüten bir diğer grup Grubun İsrail’e yönelik saldırılarında artış 435 yine Küresel Cihâd Hareketine yakın olunca ABD 24 Mayıs 2012 tarihinde gi- Abdullah Azzam Tugaylarıdır. Abdullah derek daha tehlikeli hale gelen grubu terör Azzam Tugayı 2009 yılında Suudi asıllı örgütleri listesine almıştır.442 cihâd lideri Salih el-Karavi tarafından ku- rulmuştur. Salih el-Karavi yakın dönemde Suriye savaşının başında halka silaha sa- el-Kâide liderleriyle toplantılar yapmak rılmaması ve barışçıl protestolara devâm için gittiği Afganistan-Pakistan sınırında- etmesi çağrısı yapan Abdullah Azzam ki Veziristan’da uğradığı bir ABD drone Tugayları, 2011’in sonlarına doğru reji- saldırısında yaralanmış ve tedavi olmak min büyük katliamlara girişmesi üzerine için döndüğü ülkesinde tutuklanmıştır. El- halka cihat çağrısı yapmış ve savaşçılarını Karavi’nin yerine geçen Macid el-Macid Suriye’ye göndermeye başlamıştır.443 Kısa ise böbrek yetmezliği şikâyetiyle gittiği süre içinde Suriye’de önemli etkinlik gös- hastanede gizlice tedavi olurken tutuklan- termeye başlayan grup444 bir müddet son- 436 mıştır. Grubun bir dönem sözcülüğünü ra Lübnan içinde tekrar konumunu güç- şimdi ise liderliğini etkili ve ateşli konuş- lendirip İran elçiliğine445 ve Hizbullah’a malarıyla Lübnan’da ünlenen Sıraceddin yönelik büyük çaplı saldırılarda yer al- 437 ez-Zureykat yapmaktadır. Zureykat mış446 Suriye’deki faaliyetlerini azaltmıştır. sosyal medya ağlarını da etkin biçimde Lübnan’da faaliyet gösteren bir diğer Sün- 438 kullanmaktadır. Bu dönemden beri Lüb- ni cihadi grup olan Fethu’l-İslâm’ın birçok nan’daki el-Kâide kolu olarak tanımlanan üyesinin Abdullah Azzam Tugayına katıl- grup geçmişteki sert yapılı cihâd grupla- dıkları bilinmektedir.

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 81 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ORSAM 82 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

IV. Irak ve Şâm İslâm Devleti

IŞİD’in Kısa Tarihçesi isimli çatı örgütü oluşturmuştur. Ancak günümüzde IŞİD olarak bilinen yapılan- Irak Şâm İslâm Devleti (IŞİD) olarak bi- ma başlangıçta Tevhid ve Cihâd Hareketi, linen örgütün târîhî Afganistan’a dayan- sonrasında İki Nehir Arasındaki el-Kâide, maktadır. IŞİD’in temelleri Afganistan’da ardından da Mücahidler Şura Konseyi ve el-Kâide kamplarında eğitim alan ve Küre- Irak İslâm Devleti olduğu süreçte el-Kâide sel Cihâd’ın tanınmış isimlerden Ürdün’lü metodolojisine uygun davranmış ve el- Ebû Asım el-Makdisi’nin fikirlerinden et- Kâide’ye bağlı hareket etmişken, 2013 Ni- kilenip Makdisi’den dinî eğitim alan Ebû san ayı itibâriyle tamamen farklı bir yapı- Mus’ab ez-Zerkavi tarafından atılmıştır. ya dönüşmüştür. el-Kâide ile günümüzde Zerkavi ABD’nin Irak’ı işgal edeceği yö- IŞİD’e dönen yapının artık hiçbir ilişkisi nündeki beklenti üzerine Irak’a geçmiş yoktur ve ilişkileri ilk defa 2010 yılında za- ve orada Irak’ın en eski İslâmi grupların- yıflamaya başlamıştır. dan olan Ensâru’l-İslâm ile ortak hareket ederek ABD karşıtı direnişi örgütlemiştir. Nitekim Colin Powell savaş öncesi 5 Şubat 2003 tarihinde BM Güvenlik Konseyi’nde Mücahidler Şura Konseyine Dâhil yaptığı bir konuşmada Zerkavi’nin Irak’a Olan Gruplar geçtiğini ve ABD karşıtı bazı faaliyetler yü- el-Kâide rüttüğünü bildirmiştir.447 Refeans sistemi ile hareket eden el-Kâide, Irak savaşının Ceyşu’t-Taifetu’l-Mansura başlarında Ebû Hamza el-Muhacir liderli- Ensâru’t Tevhid vel-Sünne ğinde yapılanmış, Ebû Mus’ab ez-Zerkavi Saraya el-Cihâd ise Tevhid ve Cihâd isimli bir oluşum el-Guraba Tugayları meydana getirmiştir. Ancak savaşın baş- larında birçok grupta ABD işgaline karşı el-Ahval Tugayları birleşmeye dâir bir eğilim belirmiş ve bu süreçte Ebû Mus’ab ez-Zerkavi liderliğin- deki Tevhid ve Cihâd Hareketi 2004 Ekim ayında el-Kâide’ye biat ederek Tanzimul Kaide Fi Biladi’r-Rafideyn ismini almıştır. Zaman zaman Mezopotamya el-Kâide’si olarak da anılan bu grup Irak’ta ABD güç- lerine karşı en etkili direnişi gösteren di- reniş grubudur. Afgan-Rus Savaşı, Bosna ve Çeçenistan gibi çatışma bölgelerinde ciddi tecrübe edinen Küresel Cihâd yan- Şemsiye grubun sancağı lıları bu dönemde Irak’a akın etmiş ve Irak el-Kâide’si diğer gruplar arasından sıyrıla- Anlaşma Irak el-Kâide’si sözcüsü Ebû rak büyük güç kazanmıştır. 15 Ocak 2006 Meysere el-Iraki tarafından imzalanmıştır. tarihinde Ebû Mus’ab ez-Zerkavi liderli- Koalisyonun lideri Ebû Mus’ab ez-Zerkavi ğindeki örgüt bünyesine aşağıdaki grup- 7 Haziran 2006 tarihinde düzenlenen ları katarak “Mücahidler Şura Konseyi” bir ABD bombardımanında yaşamını yi-

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 83 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

tirmiştir. Yerine Ebû Ömer el-Bağdadi lirtmek gerekir. O zamanki adı “Irak İslâm getirilmiştir. Örgütün başına Ebû Ömer Devleti” olan bu hareketin yöntemlerine el-Bağdadi gelir gelmez 15 Ekim 2006 ta- yönelik endişeler ve eleştiriler el-Kâide rihinde Mücahidler Şura Konseyi ismini liderliğinin kendisi ile bağlarını koparma- değiştirerek Irak İslâm Devleti yapmış, ba- yı değerlendirmesine dahi yol açmıştır. kanlıklar teşkil etmiş ve bakanlar atamış- Ancak el-Kâide içinde Amerikan askerle- tır. Örgüt bu dönemden itibâren sembolik rine karşı en büyük direnişi gösteren bu bir devlet olarak faaliyet yürütmüştür. yapıya, yüz binlerce işgal askerine karşı savaşırken, hakkındaki iddiâlar açığa ka- Ebû Ömer el-Bağdadi’nin liderliğe geti- vuşmamış ithamlardan dolayı cephe al- rilmesinden kısa bir süre sonra Irak’ta manın büyük bir karışıklığa neden olacağı direnişin artık devlet gibi hareket etmesi endişesi bu dönemde hâkimdir. Merkez gerektiği yönünde kanaatler sonucu Irak el-Kâide’nin insansız uçaklar ve kovuştur- İslâm Devleti ilan edilmiştir. Bu dönemde malar nedeniyle Irak ile iletişimlerinin sa- Irak el-Kâide’si Anbar, Felluce, Bakuba, hayı analiz edemeyecek kadar zorlaşması Diyala gibi birçok bölgede kontrolü ele ge- el-Kâide’nin bir süre eleştiri ve uyarılarını çirmiştir. Irak’ta el-Kâide’nin bir kolunun içeriden yapmasına neden olmuştur. el- devlet ilan etmesi ve liderliğe gelen Ebû Kâide konu hakkında Usâme bin Ladin’in Ömer el-Bağdadi’nin Mü’minlerin Emiri evinden çıkan ve IŞİD’e çok ağır eleştiriler olarak isimlendirilmesi bazı tartışmaları yöneltilen el-Kâide’nin iç yazışmalarının448 da beraberinde getirmiştir. Tartışmalar otantikliğini doğrulamıştır. Birçok Batılı asıl liderin Afganistan İslâm Emirliği (Ta- uzman IŞİD’in el-Kâide’nin Uzak Düşman liban), Molla Ömer ve Usâme bin Ladin Stratejisine (ABD, Batı ülkeleri ve küre- olduğu dolayısıyla başka liderin Emirul sel finans hedefleri) uymadığını ve Yakın Mü’minin olarak tanımlanmasının doğru Düşmana (Lokal Diktatör Yönetimler) olmayacağı yönündedir. Bu tartışmalara odaklanarak el-Kâide’nin genel stratejisine Ensâru’l-İslâm başta olmak üzere birçok aykırı davrandığını belirtmektedir.449 Bu grubun Irak İslâm Devleti’nin bazı uygu- da el-Kâide liderliği tarafından eleştirilen lamalarına karşı çıkması ile örgütün pra- hususlardandır. tiklerinin tartışılması da eklenmiştir. Irak İslâm Devleti lideri el-Kâide’ye biatını ABD ordusu Irak’tan çekilmeden hemen yenilemiş ve el-Kâide konunun kamuoyu önce Irak İslâm Devleti grubu liderleri Ebû önünde tartışılmasını engellemek için bazı Ömer el-Bağdadi, Ebû Hamza el-Muhacir açıklamalar yapmıştır. Ayrıca Irak İslâm ve örgütün 20 kişilik Şura komisyonunun Devleti grubunun uygulamalarına yöne- 18’i birkaç ay içinde ABD güçleri tarafın- lik şikâyetlerin artması üzerine el-Kâide dan düzenlenen ve on binlerce askerin bölgeye müfettişler ve yeni liderler gön- katıldığı geniş çaplı operasyonlarda öldü- dermiştir. Bu isimlerden en önemlisi Irak rülmüştür. Örgüt içinde açıklama yapacak asıllı Abdulhadi el-Iraki’dir. Iraki el-Kâide tanınmış bir lider kalmamıştır. Bu dönem- taradından Irak’taki sorunları gidermek, de açıklama yapan ve örgütün şeri sorum- diğer gruplarla iyi ilişkiler kurmak, sivil- lusu olduğu iddiâ edilen Ebû Muhammed lere yönelik saldırıları teftiş edip engelle- el-Meşhedani yeni lideri açıklayacaklarını mek ve tekfirciliği sona erdirmek amacıyla bildirmiş ve kısa süre sonra örgütün başı- Irak’a gönderildiği sırada Türkiye’de yaka- na bu dönemde Ebûbekir el-Bağdadi söz- lanmış ve Guantanamo cezaevine gönde- cülüğüne ise Ebû Muhammed el-Adnani rilmek üzere ABD’ye teslim edilmiştir. gelmiştir.

Suriye ve Irak’ta son bir yılda yaşanan el-Kâide’nin Irak İslâm Devleti’nin olum- olayların Küresel Cihâd Hareketi ile IŞİD suz yönlerini düzeltmek amacıyla gön- arasında Irak savaşından bu yana devâm derdiği liderlerin yaşamını yitirmesi ya da eden bir usul farklılığını yansıttığını be- yakalanması, Küresel Cihâd Hareketi’nin

ORSAM 84 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM merkezinin insansız uçakların baskısı katılımı, tanınmış ve el-Kâide Merkez ile (zaten bu baskı gövdeyi baştan koparma- önemli ilişkileri olan liderlerin yaşamını yı, hareketi beyin takımsız hale getirmeyi yitirmesi, ortaya çıkan Sahve Hareketle- amaçlamıştı) bu yapıya yönelik eleştiri- rinin ihanet hissi doğurması, hapishane- lere neden olan yönlerin düzeltilmesine lerde ağır işkencelere uğrayan savaşçıların dâir tüm çabaları akamete uğratmıştır. daha radikal ve sert söylemlerle intikam Nitekim grubun başına geçerek olayları merkezli bir siyaset gütmesi gibi nedenler düzeltmesi beklenen Irak’lı eski bir subay el-Kâide ile Irak kolu arasında sorunlar ya- olan el-Kâide lideri Abdulhadi el-Iraki şanmasına neden olmuştur. Gaziantep’te yakalanarak ailesi ve dört çocuğu ile birlikte Guantanamo’ya gön- Arap Devrimleri hareketinin Suriye’ye derilmiştir450. el-Kâide Irak koluna yönelik sıçraması sonrası Suriye’de büyük protes- tartışmalar devâm edince ve Pakistan’da to gösterileri meydana gelmiş aylar süren Raymond Davis451 gibi CIA ajanlarının barışçıl protestolara hükümetin silahla camileri bombalayıp, Müslüman liderle- karşılık vermesi halkın silaha sarılmasına ri öldürüp bunları Taliban ve el-Kâide’ye neden olmuştur. Bu dönemde Suriye-Irak- mal ettiğini çok yakınında görünce ve Lübnan-Ürdün bölgelerinde en etkili si- bunun oluşturduğu kargaşa ve tepkiyi lahlı grup Irak İslâm Devleti’dir. Bir kısmı güçlü olarak hissedince artık manifesto Irak’ta bir kısmı Suriye’de bulunan aşiret- niteliğindeki açıklamalarla metodoloji ve ler bu dönemde Irak’tan gelen savaşçıları usullerini ilan etme gereği duyurmuştur. ve silahları Suriye’ye taşımış ve bu döne- el-Kâide’nin Müftüsü Atiyyetullah el-Libi me kadar Irak İslâm Devleti’ne destek ve- bu dönemde bir açıklama yayınlamış452 ve ren Ebû Muhammed el-Cevlani ve birçok ister Müslüman ister gayri Müslim olsun Suriyeli Suriye’ye geri dönerek Nusret sivillere yönelik saldırıları kınamıştır. Bu Cephesi’ni kurmuştur. Nusret Cephesi li- dönemde el-Kâide lideri Dr. Eymen ez- deri yaptığı bir açıklamada Suriye’ye ken- Zevahiri de bir açıklamayla453 sivillere, disini Ebûbekir el-Bağdadi’nin gönderdi- camilere, pazar yerlerine yapılan saldırı- ğini ve kendisine para ve silah yardımında ların örgütü temsil etmediğini, bu eylem- bulunduğunu açıklamıştır.455 Cevlani tara- leri yapanlardan beri olduklarını açıkla- fından kurulan Nusret Cephesi kısa sürede mıştır. Son olarak Eymen ez-Zevahiri’nin Suriye’nin en etkili direniş gruplarından yayınladığı manifesto454 el-Kâide’nin biri olmuştur. Nusret Cephesi’nin liderliği temel prensiplerine göre hareket etme- Irak’ta yaşanan olaylar ve direnişin zayıf- diği düşünülen yapıları uyarma amacı lamasında Irak İslâm Devleti grubunun taşımaktaydı. el-Kâide ile Irak kolu ara- diğer hareketleri hiçe sayan, halklarla bü- sındaki yöntem farklılığının daha eskilere tünleşmeyen, direnişin imajına zarar ve- dayandığını söylemek yanlış olmaz. Sava- ren eylemlerinin ve metodlarının neden şın daha ilk yıllarında yazdığı bir mektup- olduğu yönünde görüş sahibidir. Bu yö- ta Eymen ez-Zevahiri, Irak Kaidesi lideri nüyle Nusret Cephesi liderliği Irak İslâm Ebû Mus’ab Ez-Zerkavi’ye halkı “Selefi” Devleti grubunun da hiyerarşik açıdan düşünceye zorlamaması uyarısında bu- üzerinde olan Merkez el-Kâide’nin me- lunmakta ve “Bir halkın değişimi nesiller todolojik çizgisini benimsemiş ve söylem sürecek bir eğitim programıyla gerçekleşir. ve eylem olarak Irak İslâm Devleti’nden Değişim tedrici bir süreçtir” tavsiyesin- farklılıklar göstermiştir. Bu fikir ve uygula- de bulunmaktadır. Zevahiri mektubun- ma farklılıkları Irak İslâm Devleti ile krizi da İslâm ümmetinin tek bir mezhepten derinleştirmiş ve 13 Nisan 2013 tarihinde ibaret olmadığını ve Selefi olmayanların Irak İslâm Devleti’nin lideri Ebûbekir el- ümmete asırlar boyu çok hizmet ettikle- Bağdadi bir ses kaydı456 yayınlayarak Nus- rini belirtmiş en büyük tehlikenin Cihâd ret Cephesinin feshedildiğini ve örgütün Hareketi’nin bir mezhebe bağlı kılınması faaliyet alanını Suriye’ye doğru genişlete- olduğunu vurgulamıştır. Farklı grupların rek IŞİD’i kurduğunu ilan etmiştir. Nusret

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 85 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

Cephesi lideri ise yaptığı açıklamada457 bu İşgal sonrası Irak siyâsî dinamikleri, Şii, talebi reddetmiş ve Nusret Cephesi’nin Sünni ve Kürt şeklinde bölünmüştür. Bu devâm edeceğini belirtmiştir. Bu dö- üç ana grup arasında var olan kriz Saddam nemde Irak İslâm Devleti grubu Nusret Hüseyin dönemine, hatta daha gerilere Cephesi’ne ait birçok emtia ve silaha el dayandırılsa da, işgalin bu ayrılığı ve krizi koymuş birçok savaşçı da silahlarıyla be- daha fazla artırdığı bilinen bir gerçektir. raber IŞİD grubuna katılmıştır. Daha son- Nuri el-Maliki dönemindeki Irak yöne- raki süreçte Suriye’de ciddi oranda güç timleri mezhepçiliğe kayan uygulamalar- kazanan IŞİD diğer direniş gruplarıyla da la Irak’ı yönetmeye başlamış, Sünni halk ekonomik gelirlerden, alt yapı hizmetle- problemler yaşamış ve bu problemler hala rinden büyük oranda mahrum bırakılmış devâm eden şiddetli çatışmalara neden ve sistematik bir şekilde haksızlığa uğra- olmuştur. IŞİD’in Irak’taki kazanımları mıştır. Özerk Kürt Yönetimi ülkenin göre- bugün direniş hareketlerini destekleyen ce istikrarlı bölgeleri olarak Türkiye başta kesimlerin çoğu tarafından müjde olarak olmak üzere diğer ülkelerle ticari ve siyâsî algılanmamaktadır. IŞİD geçtiğimiz yıl ya- ilişkiler geliştirmiş, Şiilerin yaşadığı böl- yınladığı Musul Bildiri’sinde diğer grupla- geler büyük oranda istikrara kavuşurken ra yönelik ötekileştirici eleştirisine neden Sünni halkın farklı sorunlarla boğuşması olan tavrını sürdüreceği mesajı vermiştir. ve marjinalleşmesi devâm etmiştir. IŞİD tarafından 12. 06. 2014 tarihinde Musul Manifestosu isimlendirmesiyle ya- ABD güçlerinin 18 Ağustos 2010 tarihinde yınlanan bildiride örgüt açık bir şekilde Irak’tan çekilmesinden kısa bir süre sonra kendi bayrağını ve otoritesini kabullen- başlayan Arap Baharının etkisi Irak’a da meyenlerle savaşacağını açıklamıştır. Ma- yayılmış, Irak’ın Sünni ve Kürt bölgelerin- nifestonun 10. Maddesi bu açıdan IŞİD’in de 25 Mart 2011 tarihinde protesto göste- gelecekte diğer grupları diskalifiye edeceği rileri başlamış, Sünni bölgelerindeki sivil endişelerini artırmaktadır. itaatsizlik Maliki yönetimini işlemez hale getirmiştir. Maliki yönetimi protestocu- IŞİD’i Güçlendiren Nedenler lara katliamla karşılık vermiş, hatta bazı şehirler helikopterlerle bombalanmıştır. IŞİD’in Irak’ta destek bulmasının önemli Maliki yönetiminin ABD işgali sırasında sebeplerinden birisi Sünni nüfusun gü- çıkarılan anti-terör yasalarını tüm Sünni venlik ihtiyacı ve işgal sonrası merkezi hü- hareketleri sindirmek için kullanması ça- 458 kümetin politikasıdır. Öfke sadece Maliki tışma konularının başında gelmektedir. yönetimine karşı değil aynı zamanda işgal sonrası ülkeyi Şiilerin kontrolüne bırakan Irak’ta IŞİD’i inceleyen araştırmalar, raporlar ya da değişik ülkelerden yetkililerin ABD’ye karşıdır. Bu öfke Irak’ın ABD iş- neredeyse tümünün değindiği ortak nok- galiyle baskı altına alınan, geleneksel ya- talardan birisi de Maliki yönetiminin mez- şam alanlarından sürülen ve yıllarca Ebû hepçi, katı ve insan hakları ihlalleriyle dolu Garib, Taci gibi hapishanelerde işkence- yönetiminin Irak’ı geniş Sünni halk kitle- lerden geçirilen Sünni halkın duyduğu öf- lerinin IŞİD’i destekleyeceği bir ortama kenin sonuçlarından biridir. Ancak Sünni çevirdiğidir.459 Veen ve Abdo bu yönetim halkın ayaklanması üzerinden IŞİD’e nor- biçimini “marjinalleştir ve yönet” yöntemi malleştirmek doğru bir bakış açısı değildir. olarak açıklamaktadır.460 Uzmanların ne- Savaş sırasında en fazla savaş tercübesi ve redeyse tamâmı IŞİD’in Nuri el-Maliki’nin örgütsel kabiliyeti olan IŞİD ön plana çık- mezhepçi politikasına değinilmeden ana- mıştır ve halkta mevcut rahatsızlıkları ba- liz edilip anlaşılmasının mümkün olma- şarılı biçimde kullanmıştır. Bu bağlamda, dığında ortak fikir sahibidirler. Soufan ülkede yaşanan istikrarsızlığı Sünni halkın Group tarafından yayınlanan Richard Bar- tepkisi olarak da okumak mümkündür. ret imzalı raporda “Maliki’nin sekteryen

ORSAM 86 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM politikasının Irak halkını kendilerine yö- tahıl piyasasında söz sahibi olmuştur. Irak nelik marjinalizasyonu tersine çevirecek ile devâm eden ticareti ise neredeyse bu her grubu ve aktörü desteklemeye ittiğini” dönemde tüm Irak sınırını ele geçirmesi belirtmekte ve IŞİD’e hatırı sayılır aşiret itibâriyle örgüt kontrol etmiştir. IŞİD’in desteğinin varlığını kabul etmektedir.461 Suriye’de güçlenmesinin bir diğer nede- Maliki rejiminin insan hakları ihlalleri ile niyse hiyerarşik bütünlüğe sahip olan ör- dolu katı mezhepçi politikası kimi analist gütün karşısında duran ÖSO birimleri ve tarafından “Sünni toplumun yaygın olarak muhalif güçlerin dağınık ve organizesiz ol- marjinalleştirilmesi” şeklinde adlandırıl- masıdır. Bu dağınıklık hem IŞİD’e karşı or- maktadır.462 El-Abadi’nin Irak Başbakanı ganize olmalarını engellemiş hem de kont- olmasının Irak’ta devâm eden mezhep te- rolleri altındaki bölgelerde IŞİD’inkine melli politikaları kökten değiştiremediği oranla düzen ve disiplinindaha az olması ABD kongre raporlarına da yansımıştır.463 nedeniyle halkın teveccühünü değiştir- miştir. Bir süre Esed rejimine saldırmayan Örgütün Suriye’de güçlenmesinin ise daha IŞİD yaklaşık 1 yıl süren bu süreç içerisin- çok yürüttüğü stratejiye dayanan bir takım de hem Irak’tan getirdiği yeni silahlarla sebepleri mevcuttur. Son derece pragma- Suriye’deki gücünü tahkim etmiş hem de tist siyaset yürüten örgüt önce Suriye’de rejimin de kendisine saldrımamasını sağ- diğer muhalif gruplarla çatışmamamış, layarak güçlenmiştir. Özellikle baş kesme bölgeyi iyice tanıdıktan ve tahakkümünü hadiseleri ile korkuyu bir silah ve propa- güçlendirdikten sonra stratejik hamleler ganda aracı olarak kullanan IŞİD muhalif ile giderek daha fazla güçlenmiştir. Bir gruplara göre daha fazla güç kazanmıştır. dönem Minnig Askeri üssünün ele geçiril- mesinde ÖSO ile ortak operasyon düzen- Liderlik leyecek kadar ÖSO gruplarıyla yakınlaşan IŞİD, bir dönem sonra bu grupları tekfir Not: Günümüzde IŞİD olarak bilinen yapı- edecek, dinî nasları siyâsî kazanıma çevi- lanma Ebû Mus’ab ez-Zerkavi’nin kurmuş rerek insanları ikna yoluna gidecektir. olduğu Tevhid ve Cihâd (sonraki birleşme ve isimlendirmeler ile sırasıyla; Irak el- IŞİD’in Suriye’de güçlenmesinin örgütün Kâide’si, Mücahidler Şura Konseyi ve Irak stratejisi ile yakından ilişkisi bulunmak- İslâm Devleti) ile alakalı değerlendirmek tadır. Suriye’de en stratejik bölgeleri ele yanlış sayılır. IŞİD temelleri önceden atı- geçirmeye özen gösteren IŞİD maddi kay- lan bu yapıdan bir sapmaya işaret eder nakların kontrolünü garantilemiştimiştir. ve IŞİD tarihinin Ebûbekir el-Bağdadi ile Sınır kapılarını ele geçirme yönünde faali- başladığını söylemek daha doğru bir tespit yetlere girişen örgüt Azez şehrine ve sınır olacaktır. Yine de bu çalışmada kronolojiye kapısına yaklaşmış, ancak Livau Tevhid ve uygun olması gayesiyle Irak el-Kâide’sinin diğer ÖSO grupları tarafından engellen- bir darbeyle IŞİD’e dönme süreci öncesi li- miştir. Muhaliflerle topyekğn bir çatışma derleri ve olaylar dizisi burada ele alına- gerçekleştiğinde Irak sınırını ele geçire- caktır. rek Deyruzzor’dan Haseke’ye kadar geniş bir alanda hâkimiyet kurarak son derece Ebû Mus’ab ez-Zerkavi: 1966 yılında önemli petrol yataklarını ele geçiren IŞİD Ürdün’ün Zerka kentinde doğan Ebû diğer çoğu gruba karşı maddi üstünlük Mus’ab ez-Zerkavi halkının mütedeyyin elde etmiştir. Savaş dolayısıyla maddi zor- oluşuyla bilinen bu şehirde yetişmiş ve lukla karşı karşıya kalan halkın para kay- gençlik yıllarında cihâd düşüncesini be- naklarını elinde bulunduran gruba desteği nimsemiştir. 1989 yılında Afganistan’a gi- artmıştır. derek burada askeri eğitim almıştır. 2001 yılına kadar Afganistan’da kalan Zerkavi IŞİD ayrıca Suriye’nin tahıl anbarı olarak ABD’nin Irak’ı işgal etmesinden kısa bir bilinen bölgelerde de kontrolü ele alarak süre önce İran üzerinden kendi grubuyla

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 87 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

birlikte Irak’a geçmiş ve burada Ensâru’l- ABD helikopteri düşürülmüş ve her iki ta- İslâm grubuyla irtibat kurmuştur. Irak’ta raftan onlarca kişi ölmüştür. Ağır bombar- ABD karşıtı direnişi örgütleyen Zerkavi, dıman neticesinde el-Kâide’nin 2 lideri ölü bu dönemde el-Kâide ile organik bağa sa- olarak ele geçirilmiştir.464 hip değildir. Ancak uzun yıllar el-Kâide liderlerinin yanında kalmış ve kendi- lerinden dinî-askeri eğitim almış olan Zerkavi’nin dünya görüşünün el-Kâide ile aynı olduğuna şüphe yoktur. Irak işgali öncesinde Afganistan’da bulunan Zerkavi ABD’nin Irak’a savaş açacağını önceden tahmin etmiş ve aktivitelerini Irak’a kay- dırmıştır. Zerkavi bu süreçte Irak’ta gizli hastaneler ve silah depoları gibi lojistik Ebû Hamza el-Muhacir: Mısır asıllı olan merkezler hazırlamış ABD’ye karşı savaşın Ebû Hamza el-Muhacir 1968 yılında doğ- planlamasını yapmıştır. 2003 yılında Irak muştur. Erken dönemde İslâmi gruplara işgal edildiğinde Zerkavi liderliğinde ku- katılan Ebû Hamza el-Muhacir’in diğer rulan Tevhid ve Cihâd örgütü ABD ve çok ismi Ebû Eyyüb el-Mısri’dir. El-Mısri ilk uluslu güçlere karşı savaşta aktif rol alarak önce İhvan hareketine katılmış, bir süre kısa sürede tanınmıştır. Bu dönemde el- sonra da Mısır İslâmi Cihâd grubuna ka- Kâide de Irak’ta faaliyetlere başlamıştır. tılmıştır. 1999 yılında Afganistan’daki el- Zerkavi kısa bir süre sonra 2004 yılında Kâide kamplarında eğitim alan el-Mısri el-Kâide’ye bağlılığını ilan ederek örgütü- Irak savaşı sonrasında ABD güçlerine karşı nün ismini Mezopotamya el-Kâide’si ola- savaşmak üzere Irak’a geçmiştir. El-Mısri rak değiştirmiştir. Zerkavi 7 Haziran 2006 kısa sürede Irak el-Kâide’si içerisinde yük- tarihinde ABD güçleri tarafından düzen- selmiş ve Ebû Mus’ab ez-Zerkavi’nin yar- lenen hava bombardımanında yaşamını dımcısı olmuştur. Zerkavinin ölümünden yitirmiştir. Zerkavi’den sonra örgütün ba- sonra Irak el-Kâide’sinin yeni lideri olan şına Ebû Ömer el-Bağdadi geçmiştir. Ebû Ömer el-Bağdadi ve yardımcılığını yapan el-Mısri 18 Nisan 2010 tarihinde bir ABD operasyonunda yaşamını yitirmiştir.

Ebû Ömer el-Bağdadi: Hakkında çok az şey bilinen Ebû Ömer el-Bağdadi 2006 yı- lında Zerkavi’nin ölümünden kısa bir süre Ebû Eyyüb el-Mısri (Ölümü ABD Ordusu sonra o dönemde ismini Irak İslâm Devleti tarafından duyuruluyor) olarak değiştirmiş olan Irak el-Kâide’sinin başına geçmiştir. 18 Nisan 2010 tarihin- Ebûbekir el-Bağdadi: Asıl adı İbrahim de el-Kâide’nin Zerkavi’den sonraki lideri Avad el-Bedri olan IŞİD’in şimdiki lideri Ebû Ömer el-Bağdadi ve Ebû Eyyüb el- Ebûbekir el-Bağdadi 1971 yılında Irak’ın Mısri ABD-Irak ordusu işbirliğiyle dü- Samarra kentinde doğmuştur. Ebû Ömer zenlenen saldırıda yaşamını yitirtmiştir. el-Bağdadi ve Ebû Hamza el-Muhacir’in Tikrit’te bir semtte toplantı halindeyken ölümünden sonra örgütün lideri olan düzenlenen saldırı 24 saat süren büyük Ebûbekir el-Bağdadi, lider olmadan önce çatışmalara sahne olmuştur. Saldırıda bir örgütte çok yüksek bir konumda değildir.

ORSAM 88 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

Örgütün iki önemli liderinin yanında çok tur. el-Bağdadi 29 Haziran 2014 tarihinde sayıda Şura üyesinin de katledildiği bir dö- kendisini Halife ilan etmiş ve Musul’da ulu nemde 16 Mayıs 2010 tarihinde Ebûbekir camide hutbe vererek yüzünü medyaya el-Bağdadi yeni lider olarak duyurulmuş- göstermiştir.

IŞİD lideri Ebûbekir el-Bağdadi

Ebû Muhammed el-Adnani: Aslen güçler tarafından desteklenen otoriter Suriye’li olan Ebû Muhammed el-Adnani yönetimlerle savaşılması gerektiğini iddiâ IŞİD içerisinde bu derece etkin olan ve etmekte ve Irak merkezli olması itibâriyle aslen Irak’lı olmayan nadir liderlerdendir. de ilk önce Şii güçleri hedef almaktadır. Örgütün sözcüsü olan Adnani Suriye’nin Örgüt Şiileri İslâm’ın bir parçası olarak Binniş ilinde 1977 yılında doğan Adnani görmemektedir. Örgütün lideri Ebûbekir Irak işgali sırasında ABD güçlerine karşı el-Bağdadi’nin aşağıdaki ifadeleri bunu savaşmak üzere Irak’a geçmiş ve bir dö- göstermektedir: nem sonra burada ABD tarafından yakalanarak cezaevine konulmuştur. Bir süre Sünnilerin Şiilerle savaşı mezhepçi bir sonra hapisten çıkan Adnani kısa süre savaş değildir… Mezhep bir şeyin par- içerisinde örgüt içinde önemli bir konuma çasıdır. Şiilere gelince onlar bir dinin gelmiştir. parçası değiller. İslâm ile alakaları yoktur. Onların kendi dinleri vardır bi-

zim kendi dinimiz… Sünnilerin Şiilerle savaşı kutsal bir cihaddır, bir inanç savaşıdır. Putperestlik ile Tevhid ara- sındaki bir savaştır. Bu savaştan dönüş yoktur.465

IŞİD’in bu yaklaşımı el-Kâide tarafından en fazla eleştirilen yönlerinden biridir.

Örgütün Sözcüsü Ebû Muhammed el- Aslında çok sayıda cihâd grubu IŞİD ile Adnani aynı amaçları paylaşmaktadır. Ancak cihâd örgütleri arasında cereyan eden İdeoloji, Amaçlar tartışmalar incelendiğinde asıl eleştirinin yöntem konusunda yapıldığı görülecektir. IŞİD örgütü 1. Dünya savaşı sonrası el-Kâide ve diğer İslâmi gruplar/cemaatler Ortadoğu’da parçalanmalara neden olan lokal sınırları kaldırıp bir halifelik sistemi Sykes-Picot anlaşmasını tanımamakta, kurmak istediklerini geçtiğimiz 30 yıl bo- sınırların bağımsız bir İslâm Devleti kuru- yunca defalarca dile getirmişlerdir. Örgü- larak yeniden çizilmesi gerektiğini düşün- tün bütün otantik fikirlerini el-Kâide’den mektedir. Bu hedefine ulaşmak için Batılı alıp daha sert, uzlaşmaz, ve aceleci bir

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 89 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

bütüncül metod ile diğerlerine dayattığı dönüşmediği ve henüz el-Kâide’nin bir söylenebilir. kolu olduğu süreçte ABD öncülüğündeki koalisyon güçleriyle uzun yıllar süren ça- Örgütün ele geçirdiği bölgelerde yeterli tışmalarda rol aldıktan sonra şimdi yine kanıt olmamasına rağmen şüpheye daya- ABD’yi bir kara operasyonuna zorlama narak insanları infaz etmesi, yeterli sosyal amacında olduğu ortadadır. Nitekim örgü- ekonomik refah şartlarını oturtmadan had tün lideri Ebûbekir el-Bağdadi Kasım 2014 cezaları uygulaması, kendisine muhalif tarihinde yaptığı açıklamasında “Allah’ın tüm İslâmi grupları gayri meşru ilan ede- izniyle yakında Yahudiler ve Amerikalılar rek onlarla savaşması, tiyatral ve vahşi in- kara kuvvetlerini ölüm ve yıkıma uğraya- faz biçimleri (örn: Ürdünlü pilot Muaz’ın cakları şekilde sahaya göndermek zorunda yakılması) geniş halk kitlelerinden büyük kalacaklar” ifadesini kullanmıştır. tepki almış ve örgütü giderek daha fazla izole etmiştir. Ebû Muhammed el-Makdisi IŞİD’in bölgedeki ABD müttefiklerine Ürdünlü pilotun hapishanelerde tutulan yönelik saldırıları, ABD ve Batı’yı tahrik kadın mahkûmların serbest bırakılması eden eylemleri sonucu örgüte yönelik için takas edilmesi yolunda arabuluculuk askeri operasyon başlamasına neden ol- yapmış, ancak IŞİD çoktan katletmiş ol- muştur. Bu koalisyon saldırılarında örgüt duğu pilotun hala sağ olduğunu iddiâ ede- imkânlarının çoğunu kaybetmiştir. ABD rek pazarlıklar yürütmüştür. Daha sonra Dışişleri Bakanı John Kerry ABD güçle- pilotun öncveden infaz edildiği ortaya rinin 2015 Ocak ayı itibâriyle IŞİD’in üst çıkmış Makdisi ise IŞİD’i hem kendisini düzey liderlerinin %50’sini öldürdüğünü aldattıkları hem, bir insana ateş ile azab açıklamıştır.466 ABD’nin Irak elçisi Stuart etmenin İslâma uygun olmaması hem de Jones öldürülen IŞİD üyelerinin 6.000’i sonuçta Ürdün hapishanelerindeki bayan geçtiğini iddiâ etmektedir.467 mahkûmların idam edilmesi dolayısıyla sert eleştiriler yöneltmiştir. IŞİD konuyu IŞİD askeri taktikler açısından son dere- saptırarak Makdisi’nin Ürdünlü pilotu sa- ce başarılı olduğunu özellikle son 2 yılda vunduğu ve onun avukatı olduğunu iddiâ Suriye’deki taktikleriyle göstermiştir. Ör- etmiştir. güt özellikle stratejik bölgelere gözünü dikmekte ve bu bölgeleri ele geçirmek Askeri Güç, Strateji için muhalif grupları teker teker sindir- me yolunu takip etmektedir. Başlangıçta Irak ve Suriye hattında bulunan cihâd Suriye’de CIA destekli olduğu bilinen ve yanlısı örgütler arasında en fazla yaban- kaçakçılık, yol kesicilik gibi eylemleriyle cı savaşçı barındıran örgüt hiç şüphesiz tepki toplayan Ahfadurresul, Asifetu’ş- IŞİD’dir. Örgüt el-Kâide’den aldığı ulusla- Şimali Azez gibi grupları hedef alan IŞİD rarası cihâd söylemi ve çoğu Müslüman daha sonra hedefini genişletmiş, önce tarafından bir asırlık bir hedef olarak gö- ÖSO’yu daha sonra İslâmi grupları ve en rülen Hilafet retoriği ile saflarına onlarca son el-Kâide’nin kendisini ve bağlı grup- ülkeden savaşçı çekmeyi başarmıştır. Kimi larını tekfir ederek savaşmaya başlamıştır. araştırmalara göre IŞİD’in savaşçıları %40 Başlangıçta İslâmi grupları tekfir ettiği oranında yabancı uyrukludur. Örgütün iddiâsını yalanlayan IŞİD bir süre kitlesi- kullandığı ABD karşıtı retorik de ABD’ye ni buna hazırlamakta ve daha sonra da bu son 15 yıldaki işgaller dolayısıyla öfke grupları tekfir ederek kendileriyle savaş- besleyen çoğu insanın ilgisini çekmekte- maktadır. Genelde diğer gruplara yönelik dir. ABD IŞİD’in ABD vatandaşları James hakaret, tekfir ve saldırılarını IŞİD resmi Foley ve Stephen Sotloff’un başını keserek kaynaklarıyla değil destekçileri aracılığıy- infaz etmesini kendisini ABD karşıtı bir la yapmakta, böylece toplum nezdinde grup olarak göstermek amacı taşıdığı yö- örgüt liderliğinin takipçiler gibi olmadığı nünde değerlendirmiştir. Örgütün IŞİD’e yönünde propaganda yaparak yeni destek-

ORSAM 90 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

çiler toplamaktadır. IŞİD’in stratejik böl- rağmen bunu bir korku salma yöntemi gelerin kontrolü için hedef grupları tekfir olarak yoğun biçimde kullanmaktadır. etmeyi bir yöntem olarak benimsediği Irak’ta Sincar şehrine yönelik saldırıların- iddiâ edilmektedir. da Ezidileri katlettiği yönündeki endişeleri gidermek için IŞİD çok az şey yapmıştır. 2014–2015 yılları arasında IŞİD Suriye’yi IŞİD’in çoğu eylemi Suriye ve Irak’ta baş- silah, emtia ve finans imkânına ulaştığı bir langıçta İslâmi gruplara karşı olmayan bölge olarak kullanmıştır. Bu amaç kapsa- geniş kitlelerin onlara karşı olmasını be- mında Deyruzzor ve Rakka gibi bölgelerde raberinde getirmektedir. Örneğin Irak’ta Nusret Cephesi’nden ayrışması ve bir süre Kürtlerle Sünni Arapların IŞİD’e karşı sonra çatışmalar yaşanması sonucu IŞİD savaşması için ABD büyük çaba harca- Suriye’nin en büyük petrol sahası olan mıştır. Ancak Suriye’de bu IŞİD’in PYD ile et-Taim ve el-Ömer petrol sahalarını ele birlikte Arap muhalifleri de hedef alma- geçirmiş, stratejik bir sınır kapısı olan Ebû sıyla kısa sürede çaba harcanmadan ger- Kemal sınır kapısını ve beldesini de muha- çekleşmiştir.471 Suriye’nin Halep ve Haseke liflerden almıştır. Bu kapı IŞİD savaşçıla- bölgelerinde Araplarla PKK arasında ciddi rının Irak’a giriş-çıkışları için son derece ihtilaflar mevcut olmasına rağmen IŞİD’in önemlidir468 IŞİD 2014 yaz ayında Rak- kimi uygulamaları Arap-PKK işbirliğini ka’daki rejim üstlerini ele geçirmek için artırmıştır. Bunlar arasında IŞİD’in aslında harekete geçmiş, 25 Temmuz 2014’te 17. PKK ile ciddi sorun yaşayan Haznevi tari- Üssü, 8 Ağustos 2014 tarihinde 93. Tuga- katının merkezi konumundaki köyde bazı yı ve 24 Ağustos 2014 tarihinde de Tabka türbeleri yıkması da vardır. Hava üssünü ele geçirmiştir.469 Kaynaklar Esed güçlerine karşı zaman zaman yaptığı saldırılara rağmen IŞİD’in asıl hedefinin IŞİD çoğu analize göre dünyadaki en zen- Irak olduğu ve Suriye’de Esed’i devirmek gin örgüt olarak tanımlanmaktadır. Örgüt için çok fazla çaba harcamadığı görülmek- liderlerinden Abdurrahman el-Billavi’nin tedir. 2015 yılında yaşanan büyük çatışma- evinde ele geçirilen belgeler örgütün 875 ların Aynu’l-Arab (Aynu’l-Arab (Kobane)) milyon dolarının bulunduğu, Musul Mer- hariç hemen hemen tümü Irak’ta meydana kez Bankasından da 430 milyon dolar ele gelmiştir. IŞİD çok uluslu güçler hem ken- geçirerek bu oranı 1 milyar doların üze- disini hem de diğer muhalifleri hedef al- rine çıkardıklarını göstermektedir. Örgüt masına rağmen zaman zaman muhaliflere Irak ve Suriye’deki petrol tesislerinden de saldırmaktadır. Suriye rejiminin IŞİD’in diğer muhalif gruplarla çatışmasından fay- günde ortalama 2 ile 4 milyon dolar elde da sağladığı çok sayıda istihbarat raporuna ederken vergilendirme sisteminden de yansımıştır.470 yaklaşık ayda 1 milyon dolar elde etmektedir.472 Ancak 2014 yılı sonunda başlayan Başlangıçta sadece Irak Şii yönetimi ve uluslararası harekât dolayısıyla örgütün Esed rejimine karşı savaşan IŞİD, düş- elinde bulunan petrol sahaları ciddi za- manlarının sayısını sanki bilinçli bir po- rar görmüştür. Bu da örgütün gelirlerinde litikayla artırmıştır. Örgüt önce ABD ve dramatik bir azalmaya neden olmuştur. Batı güçlerini tahrik ederek sahaya çek- IŞİD üyeleri elindeki esirleri fidye karşılı- miş, Peşmergeler ve PKK’yı da hedef almış ğı serbest bıraktığını iddiâ ettikleri Nusret ve muhaliflerle de savaşmaya başlamıştır. Cephesi’ni tekfir ederken, örgüt kendisi IŞİD uygulamalarında insanların ken- 2014 yılında 18 milyon dolar karşılığın- disi hakkında ne düşündüğü konusunu da 4 Fransız esiri serbest bırakmıştır.473 önemsememektedir. Örneğin büyük tepki IŞİD’in gelirlerinin yanında devlet olma toplayan kafa kesme hadiselerini basına iddiâsı dolayısıyla giderlerinin de son de- yansıtması örgüte büyük zarar vermesine rece arttığı bilinmektedir. Örgüt savaşçıla-

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 91 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

rına maaş vermekte ve askeri harcamalara alanındaki bölgelerde yaşanan çatışmalar- büyük masraflar yapmaktadır. da ciddi oranda sivil yaşamını yitirmekte- dir. UNOCHA araştırmalarına göre 2014 Etkinlik Alanı yılında Irak’taki çatışmalarda 20 bin sivil ölmüş ya da yaralanmıştır.476 IŞİD Suriye’de faaliyet gösteren örgütler arasından Ensâru’l-İslâm grubuyla birlikte Politik-Sosyal Faaliyetleri, Halkla iki ülkede de faaliyet gösteren tek örgüt- İlişkileri tür. Ancak örgütün gücü Ensâru’l-İslâm ile kıyaslanamayacak derecede fazladır. 2014 Rakka ve Musul şehirlerini başkent ola- baharında IŞİD’in Irak’ta büyük oranda rak kullanan IŞİD buralarda amaçladığı bölge ele geçirmesiyle beraber Irak Cep- siyâsî sistemi oturtmak için yoğun çaba hesiyle Suriye cephesi tek cephe olmuş- göstermektedir. Bir yandan savaşa devâm tur.474 Aslında 2011’den itibâren hem Irak ederken diğer yandan sosyal ve dinî faa- hükümeti hem de Şii milisler Suriye reji- liyetler, kamu hizmetleri gibi faaliyetler mine destek vermiş, İran da Irak toprak- ile devlet olma iddiâsını temellendirmeye larını kullanarak hem silah hem de savaşçı çalışan örgüt, bu bağlamda sık sık propa- nakliyatı yapmıştır. Dolayısıyla Irak Şiiler ganda videoları yayınlamaktadır. Genel açısından çatışmanın başından itibâren Suriyeyle tek cephe olmuştur ancak Sünni olarak örgütün egemenliği altında yaşa- güçler açısından bu tam anlamıyla 2014 yan halka aşırı baskı uygulamadığını söy- tarihinde gerçekleşmiştir. Günümüzde lemek mümkündür. Ancak söz konusu IŞİD Irak ve Suriye’de çok geniş alanları kendisine muhalefet edenler olduğunda kontrol etmektedir. Örgütün kontrol ettiği IŞİD’in acımasız yöntemler kullandığı gö- alanlarda milyonlarca insan yaşamaktadır. rülmektedir. Bu da kendi egemenliği altın- Bu oran 5 ile 8 milyon arasında değerlen- da yaşamayan halkların korku duymasına dirilmektedir. Ekim 2014 itibâriyle Irak’ta neden olmaktadır. Örgüt diğer gruplarla 2,1 milyon mülteci bulunmaktadır. Yakla- kıyaslandığında medyayı ve sosyal medya şık 3,6 milyon Irak’lı IŞİD kontrolündeki araçlarını son derece başarılı ve etkin bir bölgelerde yaşamaktadır.475 Örgütün etki şekilde kullanmaktadır.

ORSAM 92 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

NOTLAR

1 http://www.creativememory.org/?p=27072. 1980 yılında Esed rejiminin gerçekleştirdiği Cisru’ş- Şuğur katliamı hakkında belgesele şu bağlantyıdan ulaşılablir: https://www.youtube.com/watch?v= KpLdmDxeWYA&list=UUPHmBSIzznewTrVif3msCgQ

2 https://www.youtube.com/watch?v=SZcCbIPM37w#t=39

3 Örnek olarak bkz: https://www.youtube.com/watch?v=p8zUvsTPi_4, https://www.youtube.com/ watch?v=oqh6eYY9Vv4

4 “Iranian soldiers deployed in Syria helping SAA’’, Youtube, 12 Eylül 2013, https://www.youtube.com/ watch?v=5l7vrWR8kD4

/Youtube, 17 Şubat 2011 https://www.youtube.com ,, قشمد يف ةيروسلا بضغلا ةرهاظم“ 5 watch?v=qDHLsU-ik_Y&feature=youtu.be

6 https://www.youtube.com/watch?v=qDHLsU-ik_Y&feature=youtu.be

7 “Assad losing control as 10,000 soldiers desert Syrian military’’, Haaretz, 21 December 2011,

8 “The Global Intelligence Files’’, Wikileaks, 15 Kasım 2013,

9 “Rebels Announce Move of Headquarters From Turkey to ‘Liberated’ Syria Territory’’, The New York Times, 22 September 2012,

10 Elizabeth O’Bagy, Middle East Security Report 6, The Free Syrian Army, S. 6

11 Elizabeth O’Bagy, Middle East Security Report 6, The Free Syrian Army, S. 7

12 http://www.etilaf.org/

13 The Free Syrian Army, Elizabeth O’Bagy, March 2013 http://www.understandingwar.org/sites/default/files/The-Free-Syrian-Army-24MAR.pdf

14 The Free Syrian Army, Elizabeth O’Bagy, March 2013 http://www.understandingwar.org/sites/default/files/The-Free-Syrian-Army-24MAR.pdf

15 “Syrian Rebel Leader: We Won’t Share U.S. Arms With Extremists’’, NPR, 4 May 2013,

16 “Interactive: Mapping Syria’s rebellion’’, Aljazeera, 19 July 2013,

17 http://www.theguardian.com/world/middle-east-live/2013/mar/25/syria-crisis-rebel-commander- targeted-live1.1387516&ei=TEwVVemtIZbzarT0gJAL&usg=AFQjCNH289JFqcTzzv30d4w2WCqS QRf8Ug&bvm=bv.89381419,d.d24

18 “Syrian Free Army names Salim Idris new chief of staff’’, Al Arabiya News, 10 December 2012,

19 “Syrian rebels split over FSA leader’s sacking’’, Aljazeera, 20 February 2014,

20 “Riad Al-Asaad - Rebel Assassination Target Praises Jabhat Al Nusra - Mocks Outside Politicians’’, Youtube, 25 Marc 2013,

21 “Leading Syrian rebel groups form new Islamic Front’’, BBC, 22 November 2013,

22 “Moderate Syrian Rebels Try to Recover After Islamists Take Over Headquarters’’, The Wall Street Journal, 12 December 2013,

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 93 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

23 “Report: American-supplied arms fell into al Qaeda’s hands’’, Threat-Matrix, 19 September 2013,

24 “Interactive: Mapping Syria’s rebellion’’, Aljazeera, 19 July 2013,

25 “Guide to the Syrian rebels’’, BBC, 13 December 2013,

26 “David Ignatius: A nightmare group in Syria could target the United States’’, The Washington Post, 13 May 2014,

27 Brookings İnstitute, Dr Charles Lister, Syrian Military Landscape, S. 5

28 “Why Did Jund Al-Aqsa Join Nusra Front in Taking Out ‘Moderate’ Rebels in Idlib?’’

29 The Non-State Militant Landscape in Syria, Aron Lund, CTC Sentinel Syria, August 2013 Vol. 6 Issue 8

30 The Resilience of Moderate Syrian Rebels, Arab Reform Initiative, Felix Legrand, September 2014 http://www.arab-reform.net/sites/default/files/20140922_Legrand_FSA_EN_formatted_final.pdf

31 http://blogs.telegraph.co.uk/news/shashankjoshi/100250429/the-good-guys-have-lost-in-syria- only-the-bad-guys-are-left-fighting/

32 https://vmironovdotorg.files.wordpress.com/2014/01/syria_-mironova.pdf

33 “Top Western-Backed Rebel in Syria Is Forced to Flee’’, Wall Street Journal, 11 Aralık 2013,

34 Nusret Cephesi ve Ahrâru’ş-Şâm başta olmak üzere çok sayıda İslâmi grup ile çeşitli ÖSO birimleri arasında uzun süre yaşanan çekişmeler Cemal Maruf liderliğindeki Suriye Devrimciler Cephesi ve Hazm Hareketinin Batı ülkelerinden aldıkları silah ve muhtelif sahalardaki destek karşılığında İslâmi muhalefeti zayıflatma çabalarını artırmaları üzerine çatışmalara neden olmuştur. Çatışmalar önce- sinde Hazm Hareketi ve Suriye Devrimciler Cephesi çok sayıda İslâmcı savaşçıyı kaçırıp infaz etmiş ve bu infazlara ait toplu mezarlar bu iki grubun ana karargâhlarında ortaya çıkarılmıştır. Bunun üze- rine İslâmi gruplar bu iki ÖSO birimini tasfiye etmiştir.

35 “Libya to give Syrian opposition $100 million in aid’’, Reuters, 29 February 2012,

36 “Friends of Syria recognize SNC as legitimate representative’’, RT, 02 april 2012,

37 “Saudi Arabia gives Lebanon $1 billion to fight jihadists” france24, 7 Ağustos 2014

38 “Syria’s FSA reportedly got surface-to-air missiles, U.N. to convene over crisis’’, Al Arabiya News, 01 August 2012,

39 “Middle East state reportedly sends rebels antitank missiles’’, The Times Of İsrael, 18 June 2013,

40 “Syria - FSA rebels firing BGM–71 TOW against tank in Latakia 31/3’’, Youtube, 6 Nisan 2014, https:// www.youtube.com/watch?v=IYr-OusbdxA

41 “FSA Captures a large quantity of ATGMs Konkurs, Kornet, Fagot, Milan’’, Youtube, 10 Ocak 2014, https://www.youtube.com/watch?v=eBxL6AGjTJ4

42 “Milan ATGM Used In Syria By FSA’’, Youtube, 15 Kasım 2013 https://www.youtube.com/ watch?v=wPPNwtrvhkA

43 Future Prospects for Syria A CNA Small Group Discussion Rapporteur: Sarah Vogler, March 2013 https://www.cna.org/sites/default/files/research/DRM-2013-U-004125-1REV.pdf

44 “Lebanon holds ship carrying weapons for Syria rebels’’, BBC, 29 April 2012,

45 “New rebel alliance wants Syria as Islamic state’’, Daily News, 27 November 2013,

46 Brookings İnstitute, Dr Charles Lister, Syrian Military Landscape, S. 6

ORSAM 94 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

47 Between Brutality and Fragmentation Options for addressing the Syrian Civil War, Netherlands Ins- titute of International Relations Clingendael Erwin van Veen, Iba Abdo, July 2014 http://www.clingendael.nl/sites/default/files/Options%20for%20addressing%20the%20Syrian%20civil%20war%20 July%202014%20van%20Veen%20-%20Abdo.pdf

48 “Exclusive: Arab states arm rebels as UN talks of Syrian civil war’’, The Independent, 13 June 2012,

49 “Saudi Arabia plans to fund Syria rebel army’’, The Guardian, 22 June 2012,

50 “Saudi-Qatar rivalry divides Syrian opposition’’, Reuters, 15 January 2014,

51 Setav, Sınırları aşan kriz: Suriye raporu, s. 25 http://file.setav.org/Files/Pdf/20150402160617_sinirlari- asan-kriz-suriye-pdf.pdf

52 http://www.etilaf.org/

53 “Syrian army defectors attack air force base’’, Aljazeera, 16 November 2011,

54 “Syria’s Rebel Rivalry Between Jihadists and FSA’’, The Daily Beast, 01 December 2012,

55 The Syrian Oppositio n’s Leadership Problem Yezid Sayigh, The Carnegie Endowment, April 2013 http://carnegieendowment.org/files/syrian_leaderiship_problem.pdf

56 Foreign Jihadism in Syria The Islamic State of Iraq and al-Sham, Security Assesment in North Africa Report, No. 4, April 2014 http://www.smallarmssurvey.org/fileadmin/docs/R-SANA/SANA-Dis- patch4-Syrian-Jihadism.pdf

57 Syria’s Mutating Conflict Middle East Report N°128 – 1 August 2012, International Crisis Group. http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/Middle%20East%20North%20Africa/Iraq%20Syria%20 Lebanon/Syria/131-tentative-jihad-syrias-fundamentalist-opposition.pdf

58 The Resilience of Moderate Syrian Rebels, Arab Reform Initiative, Felix Legrand, September 2014 http://www.arab-reform.net/sites/default/files/20140922_Legrand_FSA_EN_formatted_final.pdf

59 The Armed Syrian Opposition: Common Aim but No Vision, Arab Center for Research and Policy Studies, Marwan Qabalan, August 2013 http://orientxxi.info/IMG/pdf/armed_20syrian_20oppositio n_20_5bakh_20final_5d.pdf

60 http://www.dohainstitute.org/file/get/0f372ccc-8668-4e88-97c9-b33739907647.pdf

61 Riyad el Es’ad ile röportaj, Abdulkadir Şen

62 http://www.dohainstitute.org/file/get/0f372ccc-8668-4e88-97c9-b33739907647.pdf

63 http://www.dohainstitute.org/file/get/0f372ccc-8668-4e88-97c9-b33739907647.pdf

64 http://www.dohainstitute.org/file/get/0f372ccc-8668-4e88-97c9-b33739907647.pdf

65 http://www.dohainstitute.org/file/get/0f372ccc-8668-4e88-97c9-b33739907647.pdf

66 Syria’s salafi insurgents: The Rise of the Syrian Islamic Front, Swedish Institute of International Affa- irs. www.ui.se, Aron Lund, March 2003 http://www.ui.se/eng/upl/files/86861.pdf

67 Syria’s Armed Opposition, Institute for the Study of War, Joseph Holliday, March 2012 http://www. understandingwar.org/sites/default/files/Syrias_Armed_Opposition.pdf

68 Syria’s Maturing Insurgency, Joseph Holliday, June 2012 http://www.understandingwar.org/sites/default/files/Syrias_MaturingInsurgency_21June2012.pdf

69 https://www.youtube.com/watch?v=pljxIGwLkYs

70 http://odatv.com/katil-albayi-ben-kacirdim-1201151200.html

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 95 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

71 Önder Sığırcıkoğlu isimli bu Alevi Türkiye vatandaşı daha sonra Türkiye’deki Esed rejimi yanlısı Oda TV’ye verdiği bir röportajda inancı dolayısıyla ÖSO liderini kaçırdığını açıklayacaktır.

72 https://www.zamanalwsl.net/news/57083.html

73 Suriye “Devrim mi bölünme mi?” Ufuk Ulutaş, Halid Hoca, SETA Analiz, sayı: 95, Mayıs 2014 http:// file.setav.org/Files/Pdf/20140529180542_suriye-devrim-mi-bolunme-mi-pdf.pdf

74 Syria: New Rebel Alliance to Rival Islamists, israelnationalnews, 17 Aralık 2013

75 Syrian Islamists seize Western-backed rebel bases: monitoring group, Reuters , 7 Kasım 2013

76 The Syria Revolutionaries’ Front, carnegieendowment, 13 Aralık 2013

77 Showdown at Bab al-Hawa, carnegieendowment, 12 Aralık 2013

78 https://twitter.com/HassanAbboud_Ah/status/411239408495767552

79 The Syria Revolutionaries’ Front carnegieendowment, 13 Aralık 2013

80 The Syria Revolutionaries’ Front carnegieendowment, 13 Aralık 2013

81 https://www.youtube.com/watch?v=Y3hEOg0AB5E

82 Showdown at Bab al-Hawa, carnegieendowment, 12 Aralık 2013

83 U.S., Britain suspend aid to north Syria after Islamists seize weapons store , Reuters, 11 Kasım 2013

84 U.S., Britain suspend aid to north Syria after Islamists seize weapons store , Reuters, 11 Kasım 2013

85 Why Did Jund Al-Aqsa Join Nusra Front in Taking Out ‘Moderate’ Rebels in Idlib? , huffingtonpost, 6 Kasım 2014

. .4102/11/11 .ةريزجلا ةانق ريرقت .بلدإ فيرب ةيوازلا لبج ىلع رطيست ةرصنلا ةهبج ,صانك دمحم 86

87 https://www.youtube.com/watch?v=rGnAPvtxS4w&feature=youtu.be

88 https://justpaste.it/hr1m

89 ÖSO komutanı Türkiye’ye Kaçtı, İncanews, 18 Kasım 2014

90 Suriyeli muhaliflere yönelik eğitimi ve teçhizatlandırılması konusunda ABD ve Türkiye arasında bir mutabakat imzalanmıştır. SMDK Başkanı Halid Hoca, eğit-donat programının IŞİD’e karşı olduğunu ve Suriye muhalefetinin Esed’le savaşının ayrı devâm edeceğini belirtmiştir.

91 http://syrianobserver.com/EN/News/28796/Maarouf_Syrian_Rebels_Front_Receive_Training_Tur- key

92 Syrian opposition fighters obtain U.S.-made TOW antitank missiles, The Washingtonpost, 16 Nisan 2014

93 https://www.youtube.com/watch?v=iDJBhbhG1WY

94 Harakat Hazm: America’s new favorite jihadist group, Alakhbar, 22 Mayıs 2014

95 Harakat Hazm: America’s new favorite jihadist group, Alakhbar, 22 Mayıs 2014

96 https://www.youtube.com/watch?v=Sufjk3-O8C4

97 U.S.-backed Syria rebels routed by fighters linked to al-Qaeda, The Washingtonpost, 2 Kasım 2014

98 U.S.-backed Syria rebels routed by fighters linked to al-Qaeda, Washingtonpost, 2 Kasım 2014

99 Hazm Hareketi kendini feshetti, İncanews, 2 Mart 2015

ORSAM 96 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

100 U.S.-backed Syria rebel group dissolves itself after losses, Jamestownsun, 1 Mart 2015

101 https://www.youtube.com/watch?v=PPIvS3H7yA4

102 ÖSO Birimi Güney Cephesiyle Der’a, Şâm, Kuneytıra, Suveydia bölgelerini içine alan Güney Cephesi birbirine karıştırılmamalıdır.

103 Moderate Rebel Groups Unite in Southern Syria syrianobserver, 14 Şubat 2014

104 Does the “Southern Front” Exist? , Carnegieendowment, 21 Mart 2014

105 The Southern Front, Part I, now. mmedia, 15 Ağustos 2013

106 Syria rebels in south emerge as West’s last hope as moderates crushed elsewhere, Reuters, 13 Kasım 2014

107 Selected Supreme Military Comman Members, ISW

108 Syria war: Southern rebels see US as key to success, BBC, 9 Aralık 2014

109 Does the “Southern Front” Exist? , Carnegieendowment, 21 Mart 2014

110 https://www.youtube.com/watch?v=yzWno1UdfpM

111 Syria rebels in south emerge as West’s last hope as moderates crushed elsewhere, Reuters, 13 Aralık 2014

112 Congress secretly approves U.S. weapons flow to ‘moderate’ Syrian rebels, Reuters, 27 Haziran 2014

113 Syrian rebels get arms and advice through secret command centre in Amman, Thenational, 28 Aralık 2013

114 Rebels pin hopes on unified southern front, Dailystar, 1 Mart 2014

115 Syria Rebels Capture Ancient Town Of Bosra From Regime Forces, huffingtonpost, 25 Mart 2015

116 https://www.youtube.com/watch?v=CWd-cTsxFSE&feature=youtu.be

117 Nasib Sınır Kapısı muhaliflerin kontrolüne geçti, Dunyabulteni, 1 Nisan 2015

118 The Free Syrian Army: 4,000 or 60,000? , El-Arabiya, 2 Şubat 2015

119 Syria’s southern rebels draw up new game plan, thenational, 25 Kasım 2014

120 The Moderate Rebels: A Complete and Growing List of Vetted Groups , notgeorgesabra , 21 Ekim

121 Merger of Five Rebel Factions into the Fifth Corps , en.etilaf , 8 Eylül 2014

122 http://tahrirsouri.com/2014/05/05/exclusive-photographs-jarba-in-washington-and-tow-missilies- in-syria/

123 Syria rebel recounts his time in an ISIL jail , aljazeera , 10 Mart 2014

124 https://hasanmustafas.wordpress.com/2014/11/22/the-moderate-rebels-a-complete-and-growing- list-of-vetted-groups-fielding-tow-missiles/ - yok

125 Rebels Threaten to Respond to Any Future Hostilities by Al Nusra Front, en.etilaf , 20 Temmuz 2014

126 Devrimciler Vadi ed-Dayf ve el-Hamediyye’yi Ele Geçirdi, tr.etilaf, 16 Aralık 2014

127 https://www.youtube.com/watch?v=7MkqH8q9eFA

128 Syria rebel recounts his time in an ISIL jail, aljazeera, 10 Mart 2014

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 97 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

129 http://tahrirsouri.com/2014.06.06/exclusive-interview-former-mig-pilot-recounts-audacious- defection-talks-tow-missiles/ - yok

,aljazeera , بلحب ةضراعملا لئاصف دحوت ”ةيماشلا ةهبجلا“ 130

131 https://www.youtube.com/watch?v=9LXKK77JF74&feature=youtube linki kontrol et.

132 https://notgeorgesabra.wordpress.com/2014/10/21/the-moderate-rebels-a-complete-and-growing- list-of-vetted-groups/ - y

133 Facing Islamic State in Syria, U.S.-trained rebels await more help, Reuters , 1 Aralık 2014

134 The Levant Front: Can Aleppo’s Rebels Unite? , carnegieendowment, 26 Aralık 2014

Al-araby 24 Şubat 2015 بناجأ نيلتاقم يعدتسي ماظنلاو ًامدقت زرحت ةيروسلا ةضراعملا :بلح 135

,al-ankabout اندحول انوكرت طابضلاو بلحب ةرزجم تبكترا ماظنلا تاوق :”هللا بزح“ يف دئاق 136

137 Suriyeli muhalifler ve YPG anlaştı , Aljazeera , 8 Şubat 2015

138 Mücahidler Ordusuyla Halep Mücahidler Ordusu birbirinden farklı gruplardır.

139 Syria’s Mutating Conflict, Middle East Report N°128 – 1 August 2012, International Crisis Group. http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/Middle%20East%20North%20Africa/Iraq%20Syria%20 Lebanon/Syria/155-rigged-cars-and-barrel-bombs-aleppo-and-the-state-of-the-syrian-war.pdf

140 Rebels in northern Syria say U.S. has stopped paying them, mcclatchydc.com, 9 Aralık 2014

141 The Levant Front: Can Aleppo’s Rebels Unite? , carnegieendowment, 26 Aralık 2014

142 The Levant Front: Can Aleppo’s Rebels Unite? , carnegieendowment, 26 Aralık 2014

143 After A Long Wait, Syrian Rebels Hope The Weapons Will Now Flow, npr.org 17 Eylül 2014

144 Facing Islamic State in Syria, U.S.-trained rebels await more help, Reuters, 1 Aralık 2014

145 The Non-State Militant Landscape in Syria, Aron Lund, CTC Sentinel Syria, August 2013 Vol. 6 Issue 8

146 Medhalilik Suudi Arabistan merkezli faaliyet yürüten, Suudi rejimiyle iyi ilişkileri bulunan Selefilik akımına verilen isimdir.

147 The Fighting in Abu Kamal (Albukamal): Background and Analysis, Brown-moses blog, 12 Nisan 2014

148 https://www.youtube.com/watch?v=xC5y_T5Go0A

149 Factbox: Syrian rebels against opposition coalition, 25 Eylül 2013

150 The Turkmen of Syria: exposed early to assimilation and deportation policies, turkmen. nl, 15 Şubat 2012

151 Suriye’deki Kürtler ve Türkmenler haritası, Polishaber, 4 Ağustos 2013

152 Syrian Turkmens ask equality in opposition, hurriyetdailynews , 17 Aralık 2012

153 Foreign Minister Davutoğlu “Turkey will continue to support the Syrian Turkmen” , mfa. Gov, 30 Mart 2013

154 Suriye Türkmen Meclisi http://suriyeturkmenmeclisi.org/

155 Turkmens ‘draft’ sultans into battle, Hurriyetdailynews, 4 Ağustos 2012

ORSAM 98 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

156 Orsam, Suriye Türkmenleri: Siyasal Hareketler ve Askeri Yapılanma, ORSAM Rapor No: 150 http://www.orsam.org.tr/en/enUploads/Article/Files/2013320_150ing.pdf

157 “Leading Syrian rebel groups form new Islamic Front’’, BBC, 22 November 2013,

158 “The charter of the Syrian Islamic Front’’, Abu El Jamajem World press, 29 January 2013,

159 “The charter of the Syrian Islamic Front’’, Abu El Jamajem World press, 29 January 2013,

160 https://www.youtube.com/watch?v=ENOVhA9S-L4

161 “Major Syrian rebel groups join forces’’, Aljazeera, 22 November 2013,

162 “Syrian Islamists seize Western-backed rebel bases: monitoring group’’, Reuters, 7 December 2013,

163 “Top Western-Backed Rebel in Syria Is Forced to Flee’’, The Wall Street Journal, 11 December 2013,

164 “Syrian Islamists protest U.S. strikes; Americans exit embassy in BeirutSyrian Islamists protest U.S. strikes; Americans exit embassy in Beirut’’, The Washington Post, 06 September 2013,

165 http://english.al-akhbar.com/node/17941

166 Syria’s salafi insurgents: The Rise of the Syrian Islamic Front, Swedish Institute of International Affa- irs. www.ui.se, Aron Lund, March 2003 http://www.ui.se/eng/upl/files/86861.pdf

167 Syria’s salafi insurgents: The Rise of the Syrian Islamic Front, Swedish Institute of International Affa- irs. www.ui.se, Aron Lund, March 2003 http://www.ui.se/eng/upl/files/86861.pdf

168 Syria’s salafi insurgents: The Rise of the Syrian Islamic Front, Swedish Institute of International Affa- irs. www.ui.se, Aron Lund, March 2003 http://www.ui.se/eng/upl/files/86861.pdf

169 “Hasan Abbud ve Ahrar’ın Tüm Komutanları Şehit Edildi’’, Haksöz, 09 Eylül 2014,

170 “Who Else Is America Targeting in Syria?’’, The Atlantik, 06 November 2014,

171 “Syria Daily, Nov 13: Insurgent Leader ‘US Bombed Us To Abort the Revolution’”, EA Worldview, 13 November 2014,

172 “Ahrar al-Sham jihadists emerge from shadows in north Syria’’, The Daily Star, 13 February 2013,

173 “Syrian rebel leader was bin laden’s courier, now Zavahiri’s representative’’, The Long War Journal, 17 December 2013,

174 https://www.youtube.com/watch?v=Fvh79FdaBbg

175 “New leader of Ahrar al Sham previously led free Syrian Army unit’’, Threat-Matrix, 11 September 2014,

176 https://www.youtube.com/watch?v=GRPb4nFU2UA

177 https://www.youtube.com/watch?v=GS93Oc_BmPY

178 “New rebel alliance wants Syria as ‘Islamic state’’’, The Daily News, 30 April 2015,

179 https://www.youtube.com/watch?v=ENOVhA9S-L4

180 https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2014-01-23/good-and-bad-ahrar-al-sham

181 “Syria’s Islamist fighters, Competition among Islamists’’, The Economist, 20 July 2013,

182 “Intelligence Leaders Detail Global Threats to Senate Panel’’, U.S. Department of Defense, 11 February 2014,

183 “Guide to the Syrian rebels’’, BBC, 13 December 2013,

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 99 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

184 “Saudi-Qatar rivalry divides Syrian opposition’’, Reuters, 15 January 2014, elbadil.com 30 Eylül 2013 قشمد تايلمع ةفرغ» نم ايروس يف ةحلسملا لئاصفلا ربكأ نم ةثالث باحسنا 185

186 https://www.youtube.com/watch?v=oVaaIH6kEsA

187 Syria’s salafi insurgents:The rise ofthe SyrianIslamic Front, ui.se, 17 Mart 2013 https://www.youtube. com/watch?v=Yj35rGX1Qqk

188 https://www.youtube.com/watch?v=8sNVzQlummQ

189 https://www.youtube.com/watch?v=NjiW8Y0DJNM

190 Headline: Islamic Extremists Rescue NBC Reporter Held in Syria, wired, 18 Aralık 2012

191 ‘Islamist factions’ seize Syrian airbase, longwarjournal, 12 Şubat 2013

192 http://www.aljazeera.com.tr/haber/idlibde-kritik-bolge-muhaliflerin

193 “Muhalifler idlib kent merkezini ele geçirdi” , incanews, 28 Mart 2015

194 “Syria Rebels Capture Ancient Town Of Bosra From Regime Forces” huffingtonpost 25 Mart 2015

195 https://www.youtube.com/watch?v=CWd-cTsxFSE&feature=youtu.be

196 http://www.aljazeera.com.tr/haber/stratejik-kasaba-muhaliflerde

197 Foreign Fighters in Syria By: Richard Barret

198 The Politics of the Islamic Front, Part 5: The Kurds, carnegieendowment.org, 30 Ocak 2014

199 Syria’s salafi insurgents: The rise ofthe SyrianIslamic Front, ui.se ,17 Mart 2013

200 https://www.youtube.com/watch?v=wEaMTbxKFY0

201 https://www.youtube.com/watch?v=aIVM1g5H9Hw

202 Syrian Jihadism, Aron Lund, Swedish Institute of International Affairs. www.ui.se, 14 Sep 2012 http://www.ui.se/upl/files/77409.pdf

203 https://www.youtube.com/watch?v=me2q40RTIk0

204 Suqour al-Sham, Stanford edu,

205 https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=dWGfBunAxqU

206 Syria’s Islamist rebels join forces against Assad, Reuters 11 Ekim 2012

207 https://www.youtube.com/watch?v=me2q40RTIk0

208 Politics of the Islamic Front, Part 6: Stagnation? , carnegieendowment.org, 14 Nisan 2014

209 https://www.youtube.com/watch?v=xKHUZT4suKM

210 https://www.youtube.com/watch?v=fjGX-w4GeoQ

211 Syria’s Islamist rebels join forces against Assad, Reuters, 11 Ekim 2014

212 https://www.youtube.com/watch?v=GOfAUTRMnws

213 Islamist Mergers in Syria: Ahrar al-Sham Swallows Suqour al-Sham, carnegieendowment.org , 23 Mart 2015

214 Rebel groups in jebel al-zawiyeh, ISW, 26 Temmuz 2012

ORSAM 100 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

215 The Non-State Mılıtant Landscape ın Syrıa, cts. usma, 27 Ağustos 2013

216 https://twitter.com/aleesa71/status/410418204133949440https://twitter.com/aleesa71/status/410417517195063296

217 https://docs.google.com/file/d/0ByBt2sGl4U4hU2lrZGFoeUtkV1k/edit

218 Islamist Mergers in Syria: Ahrar al-Sham Swallows Suqour al-Sham, carnegieendowment.org, 23 Mart 2015

219 The Free Syrian Army, Elizabeth O’Bagy, March 2013 http://www.understandingwar.org/sites/default/files/The-Free-Syrian-Army-24MAR.pdf

220 A Power Move by Syria’s Rebel Forces, iswsyria, 23 Kasım

221 https://www.youtube.com/watch?v=3fzVjmtF3qA

222 https://www.youtube.com/watch?v=m1tqXgoIRd0

223 http://www.dohainstitute.org/file/get/0f372ccc-8668-4e88-97c9-b33739907647.pdf

224 https://www.youtube.com/watch?v=nHav5bZXdPY

225 The Failure to Stop Starvation Tactics in Syria, carnegieendowment.org 31 Mart 2014

226 Liwa al-Haqq, www.trackingterrorism.org

227 Syria’s salafi insurgents: The rise of the Syrian Islamic Front, ui. se , 17 Mart 2013

228 https://www.youtube.com/watch?v=VqKYqWy9r2M

229 Guide to the Syrian rebels, BBC, 31 Aralık 2013

230 Politics of the Islamic Front, Part 6: Stagnation? ,carnegieendowment.org, 14 Nisan 2014

231 The Other Syrian Peace Process, carnegieendowment.org, 27 Ocak 2014

232 https://www.youtube.com/watch?v=TyUieHUerYg

233 https://www.youtube.com/watch?v=nHav5bZXdPY

234 The Failure to Stop Starvation Tactics in Syria, carnegieendowment.org 31 Mart 2014

235 Ansar al-Sham, web. stanford

236 The Ansar al-Sham Battalions, carnegieendowment.org, 24 Mart 2014

237 The Ansar al-Sham Battalions, carnegieendowment.org, 24 Mart 2014

238 https://www.youtube.com/user/AnssarALsham

239 Guide to the Syrian rebels, BBC, 31 Aralık 2013

240 Ebû Abdullah: ‘Esed’in zindanlarından çıktık, PYD zindanlarına girdik’ , Timetürk, 1 Ağustos 2013

241 PYD’nin savaşı, kendisine destek vermeyen dindar Kürtlere karşı, Zaman, 21 Temmuz 2013 welati, 22 Kasım 2013 , نيرفع فير نم يدروكلا هللا دبع وبأ اهدئاق 242

243 https://www.youtube.com/watch?v=34GgnX-g6zI

244 https://www.youtube.com/watch?v=ZM9Y5dkm5fc

245 https://www.facebook.com/MnzmtDyrykLhzbAlwhdtAldymqratyAlkrdyFySwrya/ posts/568592823220912

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 101 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

246 https://www.youtube.com/watch?v=gMXMe11WCPY

247 https://www.youtube.com/watch?v=DEzdEAiDpoI

248 https://www.youtube.com/watch?v=88JH00-VdHw

249 Fighting in Aleppo, Resisting Geneva: An Interview With the Tawhid Brigade carnegieendowment. org 2 Ocak 2014

250 The Death of Abdelqader Saleh by Aron Lund for Syria Comment, joushalandis, 17 Kasım 2013

251 http://web.stanford.edu/group/mappingmilitants/cgi-bin/groups/view/527

252 http://english.al-akhbar.com/node/17739

253 https://www.youtube.com/watch?v=ivTjT10kXBs

254 https://www.youtube.com/watch?v=eviYiTRnrnk

255 http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=57605

256 http://www.al-monitor.com/pulse/security/2013/10/syria-opposition-İslâmists-tawhid-brigade. html

257 Fighting in Aleppo, Resisting Geneva: An Interview With the Tawhid Brigade carnegieendowment. org 2 Ocak 2014

258 Fighting in Aleppo, Resisting Geneva: An Interview With the Tawhid Brigade carnegieendowment. org 2 Ocak 2014

259 Aleppo rebels retract rejection of coalition, Aljazeera.com, 20 Kasım 2012

260 https://www.youtube.com/watch?v=51mS1Zeqofg

261 DIY Weapons In Syria - The Hell Cannon, brown-moses.blogspot.com.tr , 23 Mayıs 2013

262 Syrian air raid kills rebel commander in Aleppo: activists, Reuters, 14 Kasım 2014

263 Guide to the Syrian rebels, BBC, 13 Aralık 2013

264 A Power Move by Syria’s Rebel Forces, iswsyria, 23 Kasım

265 Too Big to Fall, foreignpolicy, 30 Kasım 2014

266 Tawhid Brigade in Aleppo sends support units to al-Qusayr , AA, 22 Mayıs 2013

267 Fighting in Aleppo, Resisting Geneva: An Interview With the Tawhid Brigade carnegieendowment. org 2 Ocak 2014

268 Al-Qaeda-linked fighters seize Syrian town of Azaz from more moderate rebels, Washingtonpost, 18 Eylül 2013

269 https://www.youtube.com/watch?v=Vtv-HkbpbV0

270 McCain crosses paths with rebel kidnapper, dailystar, 30 Mayıs 2013

Alaan, 20 Eylül 2013 , دسألا تاوق نم يدنج 40 لتقم (1ثيدحت) 271

272 https://www.youtube.com/watch?v=Vtv-HkbpbV0

273 https://www.youtube.com/watch?v=Vtv-HkbpbV0

274 McCain crosses paths with rebel kidnapper, Dailystar, 31 Mayıs 2013

ORSAM 102 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

275 Report: American-supplied arms fell into al Qaeda’s hands, longwarjournal, 19 Eylül 2013

276 Ufuk Ulutaş, Halid Hoca, Suriye “Devrim mi bölünme mi?” SETA Analiz, Sayı: 95, Mayıs 2014. http:// file.setav.org/Files/Pdf/20140529180542_suriye-devrim-mi-bolunme-mi-pdf.pdf

277 https://www.youtube.com/watch?v=nIjtc6At-CU

278 Syria crisis: Saudi Arabia to spend millions to train new rebel force, guardian, 7 Kasım 2013

279 Insight: Saudi Arabia boosts Salafist rivals to al Qaeda in Syria, Reuters, 1 Ekim 2013

280 http://www.reddit.com/r/syriancivilwar/comments/1qznvn/jaysh_alİslâm_formerly_known_as_ liwa_alİslâm_o/ -

281 https://www.youtube.com/watch?v=TbrX91Z_kOM

282 http://www.reddit.com/r/syriancivilwar/comments/1qznvn/jaysh_alİslâm_formerly_known_as_ liwa_alİslâm_or/

283 https://www.youtube.com/watch?v=JI4CSGju-Cw

284 Who are Syria’s Big Five Insurgent leaders? , joshualandis.com, 1 Ekim 2013

285 https://twitter.com/Mohammed_Aloush/

286 Syria: Jaysh Al-Islam rejects Geneva II conference, aawsat, 12 Kasım 2013

287 Saudi Arabia rejects support for Geneva II peace talks, el-âlem, 23 Kasım 2013

288 Assessing Syria’s Islamic Alliance, revolutionobserver.com,

289 http://foreignpolicy.com/2013/10/01/the-army-of-İslâm-is-winning-in-syria/

290 http://www.aawsat.net/2013/10/article55319727

291 Guide to the Syrian rebels, BBC, 13 Kasım 2013

292 http://spioenkop.blogspot.com.tr/2013/07/liwa-al-İslâm-and-her-9k33-osa.html

293 Islamist rebel air force takes off in Syria, timesofisrael, 3 Kasım 2013

294 https://www.youtube.com/watch?v=tA81HsShrVA

295 Guide to the Syrian rebels, BBC, 13 Kasım 2013

296 Saudi Arabia’s Shadow War, foreignpolicy, 6 Kasım 2013

,www.zamanalwsl.net , %100 يروس انرارقو ،ةيدوعسلل اعبت انسل ...زرتيور ىلع دري ”مالسإلا شيج“ 297 5 Ekim 2013

298 Syria hit by terrorist attack against ministers: FSA and Liwa al-Islam claim responsibility, globalrese- arch, 19 Temmuz 2012

299 The Free Syrian Army, Elizabeth O’Bagy, March 2013 http://www.understandingwar.org/sites/default/files/The-Free-Syrian-Army-24MAR.pdf

300 Yermük’te neler oluyor? , Islahhaber.net , / Nisan 2015

301 Who are Syria’s BIG FIVE Insurgent leaders? , www.joshualandis.com, 1 Ekim 2013

,mpa, دقتنت ىرخأ ةيمالسإ لئاصفو رونلا ىري ”مالسإلا شيج“ 302

303 https://www.youtube.com/watch?v=Q3ERodHVHgo

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 103 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

304 Islamist group claims Syria bombs ‘to avenge Sunnis’ , el arabiya, 21 Mart 2012

305 https://www.youtube.com/watch?v=USkf0fa9Vm8

306 Jihadists, weapons moving from Iraq to Syria: Baghdad, english. ahram, 11 Şubat 2012

307 https://www.youtube.com/watch?v=1CukB6APYJ8

308 https://www.youtube.com/watch?v=USkf0fa9Vm8

309 Syrians decry US blacklisting of rebel group, aljazeera, 15 Aralık 2012

310 Between Brutality and Fragmentation Options for addressing the Syrian Civil War, Netherlands Ins- titute of International Relations Clingendael Erwin van Veen, Iba Abdo, July 2014 http://www.clingendael.nl/sites/default/files/Options%20for%20addressing%20the%20Syrian%20civil%20war%20 July%202014%20van%20Veen%20-%20Abdo.pdf

311 Jabhat al-Nusra Jabhat al-Nusra li-ahl al-Sham min Mujahedi al-Sham fi Sahat al-Jihad. A Strategic Briefing, Quilliam Foundation. http://www.quilliamfoundation.org/wp/wp-content/uploads/publications/free/jabhat-al-nusra-a-strategic-briefing.pdf

312 https://azelin.files.wordpress.com/2012/03/jabhat-al-nue1b9a3rah-22operation-against-the- directorate-of-air-security-and-the-department-of-criminal-security-in-damascus22.pdf

313 https://www.youtube.com/watch?v=0UIV43sAMcY

314 https://www.youtube.com/watch?v=xRj-RKiqQDo

315 Syria Direct: News Update, syriadirect, 31 Mart 2015

316 https://www.youtube.com/watch?v=Z86_6lLz1q0

317 A jihadist blueprint for hearts and minds is gaining traction in Syria, thenational, 4 Mart 2014

318 Foreign Fighter Involvement in Syria, Ms. J. Skidmore Research Assistant, ICT, International Insti- tute for Counter Terrorism, January 2014 http://i-hls.com/wp-content/uploads/2014/01/Foreign- Fighter-Involvement-in-Syria.pdf

319 https://www.youtube.com/watch?v=0UIV43sAMcY

320 https://www.youtube.com/watch?v=RQX9HixRw0o

321 https://www.youtube.com/watch?v=cMkjgmu26sk

322 https://www.youtube.com/watch?v=0UIV43sAMcY

323 The Dynamics of Syria’s Civil War, Brian Michael Jenkins, Rand

324 The Free Syrian Army, Elizabeth O’Bagy, March 2013 http://www.understandingwar.org/sites/default/files/The-Free-Syrian-Army-24MAR.pdf

325 Jabhat al-Nusra Jabhat al-Nusra li-ahl al-Sham min Mujahedi al-Sham fi Sahat al-Jihad. A Strategic Briefing, Quilliam Foundation. http://www.quilliamfoundation.org/wp/wp-content/uploads/publications/free/jabhat-al-nusra-a-strategic-briefing.pdf

326 http://www.dohainstitute.org/file/get/0f372ccc-8668-4e88-97c9-b33739907647.pdf

327 Foreign Fighter Involvement in Syria, Ms. J. Skidmore Research Assistant, ICT International Insti- tute for Counter Terrorism, January 2014 http://i-hls.com/wp-content/uploads/2014/01/Foreign- Fighter-Involvement-in-Syria.pdf

328 https://www.youtube.com/watch?v=hFpIMi_hmRE

ORSAM 104 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

329 Fijian peacekeepers released by Syrian militant group Jabhat al-Nusra, two weeks after capture in Golan Heights: UN, abc.net, 12 Eylül 2014

330 U.S. Journalist Peter Theo Curtis Released After Being Held in Syria , Wsj , 24 Ağustos 2014

331 https://www.youtube.com/watch?v=ubX6BgppuHs

332 https://www.youtube.com/watch?v=bX6H7nQF0lU

333 https://www.youtube.com/watch?v=kI3U0LmIsk8

334 https://www.youtube.com/watch?v=Q8S4uRyDmlE

335 ‘Islamist factions’ seize Syrian airbase, longwarjournal, 12 Şubat 2013

336 ÖSO komutanı Türkiye’ye Kaçtı, İncanews, 18 Kasım 2014

337 https://www.youtube.com/watch?v=BxGInTo8SxI

338 Syrian regime, allies lose decisive battles in Aleppo, al-monitor, 17 Şubat 2015

339 ÖSO komutanı Türkiye’ye Kaçtı, İncanews, 18 Kasım 2014

340 Syrian rebels capture Idlib city in joint offensive, aljazeera, 29 Mart 2015

341 Syria Rebels Capture Ancient Town Of Bosra From Regime Forces, huffingtonpost, 25 Mart 2015

342 https://www.youtube.com/watch?v=CWd-cTsxFSE&feature=youtu.be

343 https://www.youtube.com/watch?v=n5GdmJMj1GI

344 Why Did Jund Al-Aqsa Join Nusra Front in Taking Out ‘Moderate’ Rebels in Idlib? , Huffingtonpost, 6 Kasım 2014

345 https://www.youtube.com/watch?v=Hgk-Si7OqyM

346 Why Did Jund Al-Aqsa Join Nusra Front in Taking Out ‘Moderate’ Rebels in Idlib? , Huffingtonpost, 6 Kasım 2014

347 https://www.youtube.com/watch?v=EY3Hl8lxPvo

348 Rebels launch full-on assault of Idlib city, syriadirect.org, 25 Mart 2015

349 Why Did Jund Al-Aqsa Join Nusra Front in Taking Out ‘Moderate’ Rebels in Idlib? , Huffingtonpost, 6 Kasım 2014

350 https://www.youtube.com/watch?v=Fx9uLbm0Nqw

351 Musings of an Iraqi Brasenostril on Jihad: Muhajireen Battalions in Syria, jihadology.net, 13 Aralık 2013

352 https://www.youtube.com/watch?v=qgJ2Fgt-A2U

353 https://www.youtube.com/watch?v=gGbAh12FYmM

354 Jabhat Ansar al-Din: Analysis and Interview, joshualandis.com, 23 Ekim 2014

355 https://www.youtube.com/watch?v=rWN8XfpGJZ8

356 https://www.youtube.com/watch?v=3IUnuWKUiPI

357 Al Nusrah Front commanded Free Syrian Army unit, ‘Chechen emigrants,’ in assault on Syrian air defense base, longwarjournal.org, 19 Ekim 2012

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 105 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

358 https://www.youtube.com/watch?v=6qsRdwbz-tw

359 https://www.youtube.com/watch?v=RnNITTbERFw

360 Rebels Gain Control of Government Air Base in Syria, Nytimes, 5 Ağustos 2013

361 https://www.youtube.com/watch?v=qCDTuGvljpY

362 https://www.youtube.com/watch?v=29mBOrtunt4

363 Syria crisis: Omar Shishani, Chechen jihadist leader, BBC, 3 Aralık 2013

364 Syria Spotlight: Insurgent Split — The Dispute Between Abu Umar al-Shishani & His Deputy, Seyful- lakh the Chechen, eaworldview, 23 Kasım 2013

365 https://www.youtube.com/watch?v=yU6K1mq38jw&feature=youtu.be

366 https://www.youtube.com/watch?v=OCUyLBvRhs4

367 https://www.youtube.com/watch?v=ntGEDb6c4oY

368 https://www.youtube.com/watch?v=qCcbjF3yneQ

369 Присягаем! , kavkazcenter, 30 Mart 2014 https://www.youtube.com/watch?v=Y9JLkcd0-HA

370 https://www.youtube.com/watch?v=Nbv08QH3Y8g

371 https://www.youtube.com/watch?v=Fx9uLbm0Nqw

372 Video: Jaish al muhajireen val ansar a-din spend eid teaching children to shoot, chechensinsyria.com, 8 Ağustos 2014

373 Designations of Foreign Terrorist Fighters, state. gov , 24 Eylül 2014

374 Green Battalion, jihadintel.meforum.org

375 Military commander of ‘Green Battalion’, al-Qaeda affiliate killed in Qalamoun, en.zamanalwsl.net, 25 Kasım 2013

376 https://twitter.com/ajaltamimi/status/517050685724954627

377 https://www.youtube.com/watch?v=rWN8XfpGJZ8

378 Ex-Guantanamo prisoner killed in Syria, america. aljazeera, 18 Eylül 2013

379 https://www.youtube.com/watch?v=f04x2zxmZtg

380 Syria. Emir of Islamic Levant Sheikh Abu Ahmad al-Maghribi martyred, Insha’Allah, in battles for Hilltop # 45 in Latakia, kavkazcenter.com, 2 Nisan 2014

381 https://www.youtube.com/watch?v=Tst0nNVfids

382 Harakat Sham al-Islam, jihadintel.meforum.org

383 Designations of Foreign Terrorist Fighters, state. gov, 24 Eylül 2014

384 Syria’s salafi insurgents: The Rise of the Syrian Islamic Front, Swedish Institute of International Affa- irs. www.ui.se, Aron Lund, March 2003 http://www.ui.se/eng/upl/files/86861.pdf

385 Factbox: Syrian rebels against opposition coalition, Reuters, 25 Eylül 2013

386 https://www.youtube.com/watch?v=TPwjFQGHeVs

387 https://www.youtube.com/watch?v=oHBT7sqrSQ4&feature=youtu.be

ORSAM 106 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

388 http://halabnews.com/wp-content/uploads/2014/02/14815_1448149225414570_1083341176_n.jpg - yok

http://www.mediafire.com/view/?6vqcr9ia0c1ubv9 الرحيم اقدمة 389

390 The Islamic Alliance Emerges, ISW, 27 Eylül 2013

391 Imam Bukhari Jamaat, trackingterrorism.org,

392 İmam Buhari Ketibesi Lideri ile Röportaj, Haksözhaber, 30 Eylül 2014

393 https://www.youtube.com/watch?v=XvI6aanBaho

394 İmam Buhari Ketibesi’nin Handerat operasyon görüntüleri, kavkazcenter.com, 5 Kasım 2014

395 Direnişçilerden Esed’e darbe: onlarca asker öldü ve esir alındı, İncanews, 3 Şubat 2015

396 https://www.youtube.com/watch?v=QJ5PuCIWtCs

397 Suriye’de yükselen muhalif grup: İmam Buhari ketibesi, İncanews, 13 Nisan 2015

398 Videos of Uzbek İmam Bukhari Jamaat training camp in Aleppo, chechensinsyria.com, 24 Mayıs 2014

399 Split Among North Caucasian Fighters in Syria, cacianalyst.org, 2 Temmuz 2014

400 Syrian opposition groups fail to capture Aleppo prison, al-monitor, 6 Şubat 2014

401 https://www.youtube.com/watch?v=POTMoZKvw4g

402 ‘Sonradan farklı denklemler oluştu’ ,al-jazeera, 24 Eylül 2014

403 https://www.youtube.com/watch?v=624y3LDfJbM

404 Şişani: Fitne Hastalığı Zaferi Geciktiriyor! haksozhaber.net, 6 Ocak 2015

405 Irak’ın en köklü cihâd grubu Ensâr el İslâm (detaylı inceleme) , İslâm-tr, 16 Eylül 2013

406 Türkistan İslâm Partisi Doğu Türkistan Meselesi İlgi istiyor. turkistanbulteni.com, 12 Haziran 2012

407 https://www.youtube.com/watch?v=I8Kh1u5qb7A

408 Doğu Türkistan’da Müslüman katliamı, Haber7, 30 Aralık 2013

409 Turkistan Islamic Party (TIP) ,trackingterrorism.org

410 TIP Publishes Photos of Children Training with Guns at Camp, news.siteintelgroup.com, 12 Aralık 2014

411 https://www.youtube.com/watch?v=uj-iNEFKUNA

412 Türkistan İslâm Partisi Doğu Türkistan Meselesi İlgi istiyor. ,turkistanbulteni.com, 12 Haziran 2012

413 Terrorist Exclusion List, state. Gov, 29 Aralık 2004

414 Turkestan Islamic Party, news.siteintelgroup.com

415 Turkestan Islamic Party, jihadology, 1 Mayıs 2015

416 https://www.youtube.com/watch?v=1booF4jNHLQ

417 https://www.youtube.com/watch?v=bdh-13Fa6os

418 Lübnan ve Fethul İslâm Gerçeği, kavkazcenter, 24 Mayıs 2007

419 https://www.youtube.com/watch?v=FyNVpTNH7H8

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 107 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

420 Fresh clashes in northern Lebanon, BBC, 2 Mayıs 2007

421 Hizbullah üyelerinden Fethül İslâm üyelerine işkence, pressmedya, 16 Şubat 2012

422 Hezbollah head warns against raid, BBC, 26 Mayıs 2007

423 https://www.youtube.com/watch?v=HwR_ANiwZ0Y

424 ABD’den Lübnan’a 3 uçak dolusu silah, Milliyet

425 Designation of Fatah al-Islam under Executive Order 13224, state. Gov, 13 Ağustos 2007

426 Booby-trap kills four soldiers at Nahr al-Bared, dailystar, 16 Haziran 2007

427 Fatah-al İslâm, terrorism.com

428 François al-Hajj assassinated, now. mmedia. me, 12 Aralık 2007

429 Fransua El-Hac Suikastı, tasam, 14 Aralık 2007

430 Fatah al-Islam says leader ‘dead’ , BBC, 10 Aralık 2008

431 Fethul İslâm’ın Dönüşü, pressmedya, 14 Mayıs 2012

432 Syrian Jihadism, Aron Lund, Swedish Institute of International Affairs. www.ui.se, 14 Sep 2012 http://www.ui.se/upl/files/77409.pdf

433 Jihad in Syria, Middle East Security Report 6, Elizabeth O’bagy, September 2012 http://www.understandingwar.org/sites/default/files/Jihad-In-Syria-17SEPT.pdf

434 Lebanon’s Most Wanted Sunni Terrorist Blows Himself Up in Syria, Yalibnan 23 Nisan 2012

435 Abdullah Azzam Brigades, globalsecurity.org

436 https://www.youtube.com/watch?v=2PLi3aTjaVo

437 https://www.youtube.com/watch?v=UGgqeS8l-PY

438 https://twitter.com/sirajeddinezz

439 Adbullah Azzam Brigades denies responsibility for Damascus suicide attacks, Longwarjournal, 28 Aralık 2011

440 Abdullah Azzam Brigades launches rocket attacks from Gaza, longwarjournal, 15 Temmuz 2014

441 Abdullah Azzam Brigades, jihadology, 17 Nisan 2015

442 Terrorist Designations of the Abdallah Azzam Brigades, state. Gov, 24 Mayıs 2012

443 Profile: Abdullah Azzam Brigades, BBC, 19 Kasım 2013

444 Abdullah Azzam Brigades names leader, advises against attacks in Syria’s cities, Longwarjournal, 27 Haziran 2012

445 The Abdullah Azzam Brigades: Behind the Terrorist Group That Bombed Iran’s Beirut Embassy, world. Time, 20 Kasım 2013

446 https://www.youtube.com/watch?v=521jUIE1rGI

447 CRS Report For Congress 5 Şubat 2004 Kenneth Katzman Ortadoğu, Dış İlişkiler ve Savunma Uzma- nı

448 https://www.ctc.usma.edu/posts/letters-from-abbottabad-bin-ladin-sidelined

ORSAM 108 Rapor No: 202, Ekim 2015 SURİYE ASKERİ MUHALEFETİ ORSAM

449 “Foreign Jihadism in Syria: Dispatch No.4” Security Assessment in North Africa April 2014

(http://www.smallarmssurvey.org/fileadmin/docs/RSANA/SANA-Dispatch4-Syrian-Jihadism.pdf )

450 http://www.longwarjournal.org/archives/2007/04/senior_al_qaeda_oper.php

451 http://www.pressmedya.com/haber/9077/cami-ve-pazar-yeri-bombacilari-yakalandi.html

452 https://www.youtube.com/watch?v=c7J9fOw9Twg

453 https://www.youtube.com/watch?v=sO-p931gmmg

454 http://www.incanews.com/dosya/4089/el-kaideden-manifesto

455 https://www.youtube.com/watch?v=USkf0fa9Vm8

456 https://www.youtube.com/watch?v=1CukB6APYJ8

457 https://www.youtube.com/watch?v=USkf0fa9Vm8

458 https://www.ctc.usma.edu/posts/the-jrtn-movement-and-iraq%E2%80%99s-next-insurgency

459 “The ‘Islamic State’ Crisis and U.S. Policy” Congressional Research Center June 2015 (https://fas. org/sgp/crs/mideast/R43612.pdf); “Ambigious Endings” DIIS Report 2013 (http://www.diis.dk/files/ media/publications/import/rp2013-23-ambiguous-endings_web.jpg.pdf)

460 “Between brutality and fragmentation” Clingandael July 2014 (http://www.clingendael.nl/sites/default/files/Options%20for%20addressing%20the%20Syrian%20civil%20war%20July%202014%20 van%20Veen%20-%20Abdo.pdf)

461 “The Islamic State” The Soufan Group November 2014 (http://soufangroup.com/wp-content/uploads/2014/10/TSG-The-Islamic-State-Nov14.pdf)

462 Haydar el Hoi, Iraq: Sunni resurgence feeds Maliki’s fears, http://www.ecfr.eu/page/-/ECFR86_ SYRIA_REPORT.pdf

463 “The ‘Islamic State’ Crisis and U.S. Policy” Congressional Research Center June 2015 (https://fas.org/ sgp/crs/mideast/R43612.pdf)

464 Reuters, Mayıs 16, 2010,(www. siteintelgroup.com/Pages/Default/.aspx)

465 “Foreign Fighter Involvement in Syria” International Institute for Counter-Terrorism January 2014 (http://ihls.com/wpcontent/uploads/2014/01/Foreign-Fighter-Involvement-in-Syria.pdf )

466 “The Islamic State Crisis and U.S. Policy” Congressional Research Service June 2015 (https://fas.org/ sgp/crs/mideast/R43612.pdf

467 “The ‘Islamic State’ Crisis and U.S. Policy” Congressional Research Center June 2015 (https://fas.org/ sgp/crs/mideast/R43612.pdf )

468 “Between brutality and fragmentation” Clingandael July 2014 (http://www.clingendael.nl/sites/default/files/Options%20for%20addressing%20the%20Syrian%20civil%20war%20July%202014%20 van%20Veen%20-%20Abdo.pdf)

469 “An Army in All Corners” Institute for the Study of War April 2015 (http://understandingwar.org/ sites/default/files/An%20Army%20in%20All%20Corners%20by%20Chris%20Kozak%201.pdf)

470 “Armed Conflict in Syria: Overview and U.S. Response” Congressional Research Service September 2014 (https://www.fas.org/sgp/crs/mideast/RL33487.pdf)

ORSAM Rapor No: 202, Ekim 2015 109 ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

471 “The Resilience of Moderate Syrian Rebels, Arab Reform Initiative, Felix Legrand, September 2014http://www.arab-reform.net/sites/default/files/20140922_Legrand_FSA_EN_formatted_final. pdf

472 “The Islamic State” The Soufan Group November 2014 (http://soufangroup.com/wp-content/uploads/2014/10/TSG-The-Islamic-State-Nov14.pdf)

473 “The Islamic State” The Soufan Group November 2014 (http://soufangroup.com/wp-content/uploads/2014/10/TSG-The-Islamic-State-Nov14.pdf )

474 “The Shiite Jihad in Syria and Its regional Effects” The Washington Institue 2015 https://www.was- hingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus138_Smyth-2.pdf)

475 “The Islamic State Crisis and U.S. Policy” Congressional Research Service June 2015 (https://fas.org/ sgp/crs/mideast/R43612.pdf)

476 “The ‘Islamic State’ Crisis and U.S. Policy” Congressional Research Center June 2015 (https://fas.org/ sgp/crs/mideast/R43612.pdf )

ORSAM 110 Rapor No: 202, Ekim 2015 ORSAM

Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara Tel: 0 (312) 430 26 09 Fax: 0 (312) 430 39 48 www.orsam.org.tr, [email protected]