Załącznik do Uchwały Nr LIV/277/10 Rady Gminy Laskowa z dnia 9 sierpnia 2010 r.

Plan Odnowy Miejscowości

Laskowa

2009-2015

GMINA LASKOWA Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Spis treści 1. Wprowadzenie...... 3 2. Charakterystyka miejscowości, w której będzie realizowana operacja...... 4 2.1. POŁOŻENIE MIEJSCOWOŚCI, PRZYNALEŻNOŚĆ ADMINISTRACYJNA, POWIERZCHNIA,

LICZBA LUDNOŚCI...... 4

2.2. HISTORIA MIEJSCOWOŚCI...... 8

2.3. OKREŚLENIE PRZESTRZENNEJ STRUKTURY MIEJSCOWOŚCI...... 12 3. Inwentaryzacja zasobów służących odnowie miejscowości...... 14 3.1. ZASOBY PRZYRODNICZE...... 14

3.2. DZIEDZICTWO KULTUROWE...... 17 3.2.1. Prywatny skansen budownictwa ludowego Barbary i Krzysztofa Jędrzejek...... 21

3.3. OBIEKTY I TERENY, INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA...... 21

3.4. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA...... 27

3.5. GOSPODARKA I ROLNICTWO...... 30

3.6. KAPITAŁ SPOŁECZNY I LUDZKI...... 36 4. Ocena mocnych i słabych stron miejscowości, w której będzie realizowana operacja...... 38 5. Opis planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną...... 40 5.1. PRIORYTETY ROZWOJU MIEJSCOWOŚCI LASKOWA...... 40

5.2. ZADANIE WYBRANE DO REALIZACJI W RAMACH PROW „ODNOWA I ROZWÓJ WSI”. 47 6. Powiązanie Planu Odnowy Miejscowości z lokalnymi dokumentami strategicznymi...... 47 7. Wdrażanie Planu Odnowy Miejscowości...... 48 8. Zakończenie...... 49 9. Spis ilustracji...... 49 10. Spis tabel...... 49 11. Spis wykresów...... 49

Gmina Laskowa 2009 2 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

1. Wprowadzenie. Odnowiona, doinwestowana i ożywiona kulturowo wieś, dzięki podjętym przez lokalną społeczność działaniom, powinna odzyskać swoją atrakcyjność jako miejsce zamieszkania oraz zapewnić mieszkańcom godziwy standard i jakość życia. Takie założenie stało się podstawą idei „Odnowy wsi”.

Niniejszy Plan Odnowy Miejscowości, prognozujący rozwój małopolskiej wsi Laskowa w kolejnych siedmiu latach, ma zatem charakter „planu małych kroków”, zmierzających w kierunku wielkich celów. Te małe kroki, przy finansowym i organizacyjnym wsparciu gminy doprowadzić mają do trwałej poprawy miejscowych warunków życia. Cele przyświecające autorom POM powinny być z kolei zgodne z celami rozwoju szerszego organizmu, jakim jest Gmina Laskowa – jednostka samorządu terytorialnego, do której przynależy miejscowość Laskowa.

Laskowa, dla spełnienia w/w założeń musi przede wszystkim poprawić jakość infrastruktury technicznej, właściwie wykorzystać posiadane zasoby dziedzictwa kulturowego i walory przyrodnicze, rozwinąć szeroko pojmowaną turystykę.

Gmina Laskowa 2009 3 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

2. Charakterystyka miejscowości, w której będzie realizowana operacja.

2.1. Położenie miejscowości, przynależność administracyjna, powierzchnia, liczba ludności. Laskowa jest największym sołectwem, a zarazem „stolicą” małopolskiej Gminy Laskowa. Gmina wiejska Laskowa przynależy administracyjnie do powiatu limanowskiego.

Rysunek 1 Laskowa na tle Gminy.

Źródło: www.laskowa.pl Laskowa graniczy od wschodu z sołectwami Kamionka Mała i , zaś południową, zachodnią i północną granicę miejscowości stanowi jednocześnie granica Gminy Laskowa z gminami: (powiat limanowski) oraz Żegocina (powiat bocheński). Obszar Gminy Laskowa wynosi 7 253,59 ha, co stanowi 7,62% powierzchni powiatu limanowskiego. Pod tym względem Laskowa, zajmująca obszar 2127,83 ha jest największym sołectwem gminy.

Gmina Laskowa 2009 4 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Tabela 1 Sołectwa gminy Laskowa wg powierzchni.

Lp. Sołectwo Obszar/ha 1. Jaworzna 668,31 2. Kamionka Mała 1023,24 3. Kobyłczyna 577,08 4. Krosna 620,74 5. Laskowa 2127,83 6. 733,33 7. 299,72 8. 186,40 9. Żmiąca 1118,84 Źródło: Strategia Gminy Laskowa 2008-2013.

Biorąc pod uwagę procentowy udział powierzchni sołectwa Laskowa w całkowitej powierzchni Gminy Laskowa, miejscowość ta zajmuje aż 30% tego obszaru.

Wykres 1 Struktura powierzchni gminy wg podziału na sołectwa.

Kamionka Mała 8% 14% Krosna 15% 9% Sechna Laskowa Strzeszyce Ujanowice 9% 10% Jaworzna 1% Żmiąca 4% 30% Kobyłczyna

Źródło: Strategia Gminy Laskowa 2008-2013.

Według stanu na kwiecień 2009 r. Laskowa liczy 3169 mieszkańców, z czego kobiet: 1577, a mężczyzn: 1592. Tym samym wskaźnik feminizacji dla miejscowości wynosi ok. 99 kobiet na 100 mężczyzn i jest równy średniemu wskaźnikowi dla całej Gminy Laskowa. Wskaźnik gęstości zaludnienia dla całej Gminy Laskowa w oparciu o dane z dnia 31.12.2006 r. wynosił 103 os/km2 (ok. 128 osób na km2 w powiecie limanowskim).

Gmina Laskowa 2009 5 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Sytuację demograficzną miejscowości z terenu Gminy Laskowa określa się jako korzystną, chociaż wskaźnik przyrostu naturalnego kształtuje się na poziomie niższym od wskaźnika dla powiatu limanowskiego. Według danych UG Laskowa na terenie Laskowej w roku 2008 urodziło się 44 dzieci, co przy 22 zarejestrowanych zgonach daje przyrost naturalny na poziomie 22. Tabela 2 Liczba ludności w latach 2000-2008.

Rok Laskowa Gmina Laskowa 2000 2996 7 351 2001 3060 7 456 2002 3088 7 530 2003 3126 7 551 2004 3129 7 581 2005 3135 7 615 2006 3143 7 668 2007 3138 7 694 2008 3162 7 754 Źródło: dane UG Laskowa. Na przestrzeni ostatnich dziewięciu lat liczba mieszkańców Laskowej systematycznie wzrastała (przyrost o 166 osób od roku 2000). Wpływ na wzrost liczby ludności mają: dodatni przyrost naturalny, ale także dodatnie saldo migracji.

Wykres 2 Przyrost ludności miejscowości Laskowa 2000-2008.

3200

3150

3100

3050

3000

2950

2900 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Źródło: dane UG Laskowa.

Gmina Laskowa 2009 6 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Ludność miejscowości charakteryzuje się wysokim odsetkiem ludzi młodych: ok. 28% mieszkańców miejscowości stanowią osoby do 19 roku życia, choć przybywa też mieszkańców w najstarszych grupach wiekowych, co odpowiada tendencjom na poziomie gminy. Przyjmując definicję skali starości demograficznej według ONZ (populacja, w której udział ludności w wieku powyżej 65 roku życia jest większy niż 7% - jest populacją starą) można powiedzieć, że ludność Laskowej (14% mieszkańców powyżej 60 roku życia), podobnie jak i całej Gminy Laskowa jest populacją starą. Tabela 3 Struktura ludności Gminy Laskowa i miejscowości Laskowa, 2008 r.

Podziały wieku w latach Gmina Laskowa Laskowa

do 19 2 311 878 20 – 30 1 453 644 31 – 40 1 058 426 41 – 50 1031 426 51 – 60 752 336 Powyżej 60 1 149 452 Źródło: dane UG Laskowa. Pod względem aktywności ekonomicznej, najliczniejszą grupę mieszkańców Laskowej stanowi ludność w wieku produkcyjnym, 18-64 lata: 62%. Na drugim miejscu pod względem liczebności plasuje się grupa mieszkańców 0-17 lat: 25%.

Tabela 4 Grupy aktywności ekonomicznej miejscowości Laskowa 2008. Ludność w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) 776 Ludność w wieku produkcyjnym 895/1066 Kobiety (18-59 lat)/ Mężczyźni (18-64) Ludność w wieku poprodukcyjnym 270/162 Kobiety (60 lat i więcej)/ Mężczyźni (65 lat i więcej) Źródło: dane UG Laskowa.

W strukturze wykształcenia ludności dominują osoby z wykształceniem podstawowym, kolejno zaś z zasadniczym zawodowym i średnim. Najniższy odsetek stanowią osoby mogące wykazać się wykształceniem wyższym. Statystycznie lepiej wykształcone są kobiety. Mężczyźni dominują w grupie osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym, zaś kobiety częściej kończą szkoły średnie, w tym o profilu ogólnokształcącym.

Gmina Laskowa 2009 7 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

2.2. Historia miejscowości. Pierwsza wzmianka na temat Laskowej pochodzi z roku 1402. W 1420 roku jej właściciel Klemens z Kędzierzyc sprzedał połowę wsi rycerzowi Jakuszowi z Lasocic za 30 grzywien. Nowy właściciel osiadł w Laskowej i dał początek rodowi Laskowskich, który gospodarował tu ok. 300 lat. Dokumenty wspominają m.in. Piotra z Laskowej (1479), Jana Laskowskiego (1523), Marcina i Sebastiana Laskowskich (1553) oraz Stanisława i Andrzeja Laskowskich (1613 – 1661). W rejestrze poborowym województwa krakowskiego z 1629 roku wymienieni są Andrzej Laskowski i Wojciech Woleński jako właściciele Laskowej. W 1677 roku rodzina wybudowała istniejący do dziś dworek, który przechodził kolejno do rąk następnych właścicieli Laskowej. W 1688 roku w Krakowie została zawarta umowa pomiędzy biskupem krakowskim Janem z Małachowic Małachowskim, a właścicielem Laskowej Tomaszem z Wilkowic Ujejskim oraz Karolem z Ślepowron Ślepowrońskim, na mocy której właściciele sprzedają zadłużoną wieś Laskową Górną, Laskową Dolną i Rozpite. Nowy nabywca przekazał w 1689 roku wieś i dwór Laskowskich na wilegiaturę i uposażenie ufundowanemu przez siebie Zgromadzeniu Księży Misjonarzy w Krakowie - lazarystom sprowadzonym w czasach Jana Kazimierza (Zgromadzenie Św. Wincentego a Paulo, mające swoje zwierzchnictwo we Francji). Zakonnicy zamienili dworek w mały klasztor przekształcając m.in. salon w kaplicę1. W późniejszych dokumentach Laskowa zwana jest często wsią „Ichmościów Księży Francuzów”. Rządzili oni tutaj ok. 100 lat – aż do konfiskaty przez rząd austriacki majątków kościelnych w Galicji. Wkrótce po wejściu w posiadanie Laskowej nowi właściciele uzyskali liczne przywileje gospodarcze, a wśród nich zwolnienie od wszelkich świadczeń na rzecz wojska. Umożliwiało to intensywne gospodarowanie, którego dowodem może być utworzenie we wsi pięciu folwarków. Ponowna zmiana właścicieli Laskowej związana jest z rozbiorami Polski i sekularyzacją dóbr klasztornych przez władze austriackie pod koniec XVIII w. Po sekularyzacji w latach 1781 – 1783 dobra laskowskie przeszły pod administrację państwową Urzędu Cyrkularnego w Bochni. Z rejestru z 1861 roku wynika, że w Laskowej i Makowicy mieszkało wówczas 1837 osób.

1 www.laskowa.beskid.org/Historia

Gmina Laskowa 2009 8 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Czasy zaborów pozostawiły po sobie 5 karczm: pod Jabłońcem, na Moroniu, w Górnej Laskowej, pod Widomą i na Widomej. Dzięki wysiłkom duchowieństwa i rozszerzającej się oświacie, w pierwszych latach XX wieku doprowadzono do ich stopniowej likwidacji. W roku 1885 powstała w Laskowej szkoła, jako filia szkoły w Łososinie Górnej, którą w 1891 roku przekształcono w samodzielną jednostkę. Nauka odbywała się w wybudowanym w tym czasie drewnianym budynku szkolnym, który służył do 1959 roku. Wtedy powstał nowy obiekt, który po rozbudowie funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Cyrkuł bocheński w 1821 roku sprzedał Laskową (dwór z zabudowaniami gospodarczymi i ziemią) rodzinie Skrzyńskich (Aleksander Jakub Ignacy Skrzyński). Skrzyńscy gospodarowali w Laskowej przez ponad 50 lat, sprzedając majątek rodzinie Żochowskich: w latach 1877 - 1886 właścicielem był Edmund Żochowski, a od 1886 do 1924 roku Konrad Żochowski. W 1908 r. na prośbę liczącej 2 tys. osób wspólnoty wierzących z Laskowej ówczesny Ordynariusz Tarnowski przysłał do tej miejscowości ks. Pawła Szczygła, który postarał się o postawienie drewnianego, prowizorycznego kościoła pod wezwaniem Imienia Najświętszej Maryi Panny. Do tego czasu wierni z Laskowej uczęszczali do kościoła w Łososinie Górnej. W ołtarzu tego kościółka umieszczono wówczas przeniesiony z dworskiej kaplicy XVIII-wieczny obraz MB Niepokalanej. W czasie I wojny światowej w Laskowej przez pewien czas stacjonowały wojska austriackie, bowiem przechodziła tędy linia frontowa tzw. operacji gorlicko- limanowskiej. Świadczy o tym cmentarz z tamtego okresu położony na zalesionym zboczu nad kościołem. Spoczywają tu Austriacy, Niemcy, Rosjanie i Polacy. Dokładna liczba pochowanych żołnierzy nie jest znana. Szacunkowo wg różnych źródeł ok. 98 - 110. Kolejnym właścicielem Laskowej po rodzinie Żochowskich zostaje w roku 1924 rodzina Michałowskich z Dąbia - Zygmunt Michałowski ożenił się z Jadwigą - córką Edmunda Żochowskiego. 1934 roku dekretem dziedziczenia majątek wraz z dworem zapisany zostaje na rzecz Antoniego Michałowskiego. Michałowscy gospodarowali tu do końca II wojny światowej. W roku 1925 założono w Laskowej parafię. Do tego okresu należała ona do parafii w Łososinie Górnej. W latach 1928 – 1934 wybudowano w Laskowej nowy kościół.

Gmina Laskowa 2009 9 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Po zakończeniu II wojny światowej, dwór w Laskowej został przejęty przez państwo, a na mocy dekretu o reformie rolnej własność dworska została rozparcelowana. W 1945 roku nowe władze nakazały rodzinie Michałowskich opuścić w ciągu 24 godzin granice powiatu limanowskiego. Ostatni okres dziejów tj. po roku 1945 przyniósł zasadnicze zmiany dla całej wsi o charakterze wielopłaszczyznowym. Główną ich przyczyną były przemiany polityczno – gospodarcze kraju. Reforma rolna oraz regulujące ją akty prawne spowodowały likwidację wielkiej własności ziemskiej. Zasadnicze zmiany nastąpiły także w zakresie krajobrazu kulturowego wsi, polegające na gruntownej, podobnie jak w innych wsiach, wymianie struktury budowlanej drewnianej na murowaną, o znacznie większych niż poprzednio kubaturach, realizowanej według projektów typowych. W latach 70-tych i 80-tych powstało nowe centrum wsi, o zwartej, miejskiej zabudowie. Od 1975 roku wieś Laskowa jest siedzibą Urzędu Gminy tj. od momentu powstania Gminy Laskowa wraz z nowym podziałem administracyjnym Polski. W latach 90-tych XX wieku po upadku PRL-u, budynek dworu w Laskowej z powrotem odzyskali jego dawni właściciele, czyli rodzina Michałowskich. W 1991 roku dwór przejęła Gmina Laskowa, sprzedając go na mocy pierwokupu w lipcu 1992 roku Antoniemu i Eugenii Michałowskim2. Przemiany społeczno – gospodarcze zapoczątkowane w 1989 roku spowodowały zubożenie większości utrzymujących się z rolnictwa mieszkańców. Zrodziło to konieczność poszukiwania dodatkowych pozarolniczych źródeł dochodu. Jednym z nich jest systematyczny rozwój agroturystyki i towarzyszących jej usług jak: baza noclegowa, gastronomiczna, wyciągi narciarskie, korty tenisowe, kuligi, ścieżki rowerowe itp. W latach 1997, 1998, 2001 Laskową nawiedziły powodzie dokonując ogromnych zniszczeń, szczególnie w infrastrukturze drogowej. Efektem realizacji programów odbudowy po wspomnianych powodziach są dziesiątki kilometrów asfaltowych dróg ułatwiających dojazd do rozproszonych po okolicznych wzniesieniach przysiółków, co przyczyniło się do szybkiego rozwoju turystyki wiejskiej w Laskowej.

2 www.laskowa.beskid.org/Historia

Gmina Laskowa 2009 10 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Ciekawa jest historia nazw przysiółków Laskowej:  Jeziernik – nazwa wywodzi się od jeziorka, które kiedyś się tu znajdowało. Zachwycało przechodniów swoim urokiem i czystością wody. Dziś miejsce gdzie znajdowało się jeziorko zwie się Patrią;  Nadole swoją nazwę bierze od niskiego położenia;  Jabłoniec bierze swą nazwę od dużej ilości sadów jabłoniowych – jest to góra o słabych glebach, ale dobrym nasłonecznieniu - na wiosnę mówi się na to miejsce „kwitnąca góra”;  Bania swoją dziwną nazwę zawdzięcza specyficznemu ukształtowaniu terenu. Z lotu ptaka ten teren wygląda jak olbrzymia kula w kształcie osiej bani;  Rozpite – w pierwotnym brzmieniu Rozbite, z czasem w wyniku niewyraźnej mowy zostało zmienione na Rozpite. Nazwa ta wiąże się z ukształtowaniem terenu: potok płynący środkiem rozbija, rozdziela dwa wzgórza, u podnóża przysiółka znajduje się tzw. Ogród (nazwa od dawnych Ogrodów dworu);  Odrończa - dawniej ten teren należał do rodu Laskowskich - kiedy dziedzic chciał podzielić majątek między członków rodziny, nie udało się to z powodu ich młodego wieku - sprawa ta była wielokrotnie odraczana więc nazwano tę okolicę Odrończa;  Widoma - nazwa wywodzi się z wysokiego położenia w stosunku do reszty terenów, co czyni z przysiółka bardzo dobry punkt widokowy - podczas dobrej pogody można dostrzec w oddali m.in. Kraków, Zakopane, Tatry;  Załpa - nazwa wywodzi się od pierwszej chaty zbudowanej na tym wzniesieniu - kiedy pierwotnie mówiono gwarą brzmiało to: „zo rzykom chołpa” czyli po skróceniu otrzymujemy zołpa;  Zbójka - nazwa ta wzięła się od przebywających tu niegdyś zbójców napadających kupców oraz wędrowców przechodzących tym szlakiem. Został tu napadnięty Szymon z Lipnicy, który ograbiony, po wyjściu na przełęcz Widoma miał rzekomo powiedzieć: „Biada tobie wiosko, bo za ten napad przez kolejnych siedem pokoleń nie będziecie mieć księdza, a pierwszy będzie w białej szacie”. Przepowiednia się spełniła - Laskowa przez długi czas nie miała księdza.

Nazwy znajdujących się w przysiółkach osiedli pochodzą od nazwisk ich gospodarzy.

Gmina Laskowa 2009 11 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

2.3. Określenie przestrzennej struktury miejscowości. Strukturę przestrzenną miejscowości kształtowały położenie, jak i historia. Laskowa ukształtowała się nad brzegiem rzeki Łososiny, która wśród okolicznych wzniesień wyżłobiła szeroką i malowniczą dolinę. Rysunek 2 Laskowa w dolinie rzeki Łososiny.

Źródło: www. maps.google.com Warunki przyrodnicze zdecydowały o skupieniu tutejszych gospodarstw głównie w centralnej, płaskiej części doliny, lecz także na jej łagodniejszych zboczach. Rysunek 3 Krajobraz doliny Łososiny.

Źródło: www.laskowa.pl

Gmina Laskowa 2009 12 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Miejscowość Laskowa charakteryzuje się rozproszoną zabudową - liczy 789 domów. W Laskowej wytworzyło się wyraźnie wyodrębnione centrum miejscowości, w którym zlokalizowane są najważniejsze instytucje i urzędy publiczne oraz placówki handlowe. Strefa ta nie jest przyjazna mieszkańcom – wymaga zainwestowania w rozwój infrastruktury społecznej – miejsca spacerowe, ławki, strefy rekreacji dziecięcej, zieleń. Rysunek 4 Widok na Laskową.

Źródło: www.limanowa.idn.org.pl Ważną dominantę krajobrazu miejscowości stanowi bryła Kościoła pod wezwaniem Imienia NMP, jednakże o wyjątkowości panoramy Laskowej świadczą przede wszystkim liczne wzniesienia otaczające dolinę rzeki Łososiny. Miejscowość Laskowa tworzą także liczne przysiółki, rozlokowane na łagodnych zboczach doliny Łososiny: Jeziernik (zbocze góry i dolina leżąca naprzeciw Widomej, ciągnie się w kierunku wsi Żegocina), Nadole (przysiółek ten jest najniżej położonym obszarem w całej wiosce, występują najżyźniejsze gleby w całej Laskowej, Jabłoniec (położony naprzeciw Nadola, po lewej stronie jadąc w kierunku Limanowej), Bania (osiedle w Górnej części Laskowej ciągnące się od Zbójki w stronę Limanowej), Rozpite, Odrończa (umiejscowiony jest po lewej stronie jadąc w kierunku Górnej Laskowej), Widoma (położony na poboczu drogi wojewódzkiej Bochnia-Kraków), Załpa (położony nad rzeką Łososina, po jej lewej stronie jadąc w kierunku Limanowej) oraz Zbójka (położony na Górnej Laskowej na krzyżówce dróg Limanowa – Bochnia oraz Laskowa – Laskowa Górna).

Gmina Laskowa 2009 13 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

3. Inwentaryzacja zasobów służących odnowie miejscowości. 3.1. Zasoby przyrodnicze. Pod względem morfologicznym miejscowość Laskowa położona jest w obrębie Karpat Zachodnich, na pograniczu Beskidu Wyspowego i Pogórza Wiśnickiego, w dolinie rzeki Łososiny – dopływie Dunajca. Obszar ten leży w obrębie dwóch mezoregionów: Pogórza Rożnowskiego i Beskidu Wyspowego. Otaczające dolinę rzeki Łososiny wzniesienia wahają się od około 300 – 900 m n.p.m. przy zmiennym nachyleniu stoków od 50 – 250. Główne elementy rzeźby terenu posiadają układ pasmowy i przebiegają z zachodu ku wschodowi, co związane jest z budową fliszowego podłoża obszaru i zróżnicowaniami jego odporności na wietrzenie. Najwyższe wzniesienia obszaru Gminy Laskowa występują wzdłuż Pasma Łososińskiego (południe), a w nich Jaworz (917,9 m n.p.m.). Po stronie północnej doliny najwyższe wzniesienie stanowi Kobyła (605,9 m n.p.m.). Tereny wyniesień przecięte są zagłębieniami z płynącymi w nich potokami, o urozmaiconym pokryciu terenu, w postaci zespołów lasów i zadrzewień występujących w większości na niżej położonych zboczach i stokach, często w obszarach źródliskowych rzek i potoków.

Środowisko przyrodnicze ma charakter górski. Jest to obszar wyróżniający się bogatym, zróżnicowanym potencjałem przyrodniczym, w przewadze zalesiony. Krajobraz ten charakterystyczny jest dla Beskidu Wyspowego i Pogórza Karpackiego, gdzie elementy górskie przemieszane są z łagodniejszymi elementami pogórzy. Podstawę pokrycia terenu stanowią uprawy sadownicze i rolne w formie tzw. szachownicy pól oraz lasy, przylaski i zadrzewienia a także osadnictwo wiejskie. Na obszarze tym występują zasoby wody słodkiej w postaci terenów źródliskowych i sieci cieków wodnych - bogata rzeźba terenu oraz duży stopień spękań sprzyjają dużej ilości źródeł i wysięków z wód podziemnych. Położenie w obrębie zlewni Dunajca (II rzędu), Łososiny (III rzędu) oraz jej dopływów decyduje o występowaniu zagrożeń związanych z powodzią. Dotyczą one głównie niskiej terasy rzeki Łososina.

Gmina Laskowa 2009 14 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Klimat ma charakter przejściowy, związany ze ścieraniem się wilgotnych mas powietrza znad Atlantyku oraz suchego kontynentalnego powietrza ze wschodu. Obszar ten znajduje się w strefie karpackiej o malejących w kierunku wschodnim wpływach oceanicznych i rosnących wpływach kontynentalnych. Granica pomiędzy tymi dzielnicami klimatycznymi przebiega południkowo, wzdłuż Doliny Dunajca. Piętrowe zróżnicowanie klimatu jest ściśle powiązane z urozmaiconą rzeźbą i zróżnicowaniem wysokości nad poziom morza. Wraz ze wzrostem wysokości w stronę szczytów maleją temperatury powietrza, a rosną roczne sumy opadów, zwiększa się wilgotność powietrza oraz wydłuża się trwałość pokrywy śnieżnej. Charakterystyczną cechą klimatyczną jest występowanie inwersyjnego mikroklimatu w obrębie dolin rzecznych do wysokości około 40 m nad poziom dna dolin. W efekcie w dolinach i kotlinach temperatury są niższe niż na sąsiednich wzniesieniach. Zjawiskom inwersji towarzyszą przymrozki, silniejsze mrozy, zastoiska zimnego powietrza, mgły, stagnujące dłużej w dolinach Łososiny oraz słabe przewietrzanie. Opady kształtują się w przedziale od 700 do 1000 mm na najwyższych szczytach. Dominują wiatry z kierunków zachodnich i północno-zachodnich.

Roślinność wykazuje wspólne cechy regionalne. Występuje wspólna wszystkim pasmom Karpat monotonia zbiorowisk roślinnych i ubóstwo florystyczne. Wynika to z łagodnej rzeźby terenu, niewielkich wysokości i mało urozmaiconej budowy geologicznej. Główne przyczyny ubóstwa florystycznego to brak wapieni i słaba skalistość terenu. Wykształciły się tylko dwa piętra roślinności: regiel dolny z buczyną karpacką i piętro pogórza z grądem i lasami mieszanymi jako zbiorowiskami przewodnimi. Niższe obszary są w różnym stopniu przekształcone na pastwiska, łąki i pola uprawne skupione wokół domostw najczęściej rozrzuconych, rzadziej zagęszczających się wzdłuż dróg biegnących w pobliżu potoków. Jako że na obszarze górskim, w zasadzie wszystkie lasy pełnią funkcje ochronne, co nie wyklucza ich funkcji gospodarczej.

Gmina Laskowa 2009 15 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Bogato rozwinięta jest grupa roślin siedliskowych. Flora łąkowa jest bardzo bogata, reprezentuje ją około 400 taksonów. W większości są to gatunki związane z łąkami świeżymi. Tylko nieliczne reprezentują łąki wilgotne. Gatunki wodne występują w starorzeczach Łososiny i w nielicznych stawach hodowlanych. Niektóre gatunki spotyka się w rowach odwadniających. Da najciekawszych należą min: Rzęśl wodna czy Wywłócznik kłosowy. Dolina Dunajca jest bardzo ważnym korytarzem ekologicznym służącym rozprzestrzenianiu się zwierząt, stąd różnorodność występowania na terenie gminy. Spośród chronionych gatunków owadów na tym terenie najczęściej spotykane są trzmiele - 5 gatunków: trzmiel ogrodowy, trzmiel rudonogi, trzmiel szary, trzmiel ciemnopasy, trzmiel kamiennik. Stwierdzono również występowanie chronionych gatunków motyli: paź królowej, mieniak strużnik, mieniak tęczowiec. W lasach można zaobserwować liczne mrowiska. Struktura liczebnościowa płazów jest bardzo zmienna w zależności od cech środowiska i pory roku. Najcenniejszym ze środowisk antropogenicznych są łąki, które stanowią jedno z głównych miejsc występowania płazów oraz śródleśne drogi i przydroża. Występowanie ptaków można podzielić na 3 podstawowe grupy ekologiczne. Najbogatszym typem siedliska ptaków jest niewątpliwie dolina Łososiny (80 gatunków), niemal o połowę uboższe są siedliska antropogeniczne (obszary rolne, zabudowania), gdzie stwierdzono 46 gatunków i najuboższe są obszary leśne (36 gatunków). Występowanie tak wielu gatunków w znacznym zagęszczeniu jest na skalę Karpat Polskich swoistym ewenementem. W samym ujściu rzeki Łososiny stwierdzono występowanie ok. 30 gatunków lęgowych. W lasach obserwowano występowanie gatunków zwierząt: jelenia szlachetnego, sarny, dzika, wilka, rysia, borsuka, lisa, wydry i innych gatunków.

Na terenie miejscowości występują następujące pomniki przyrody:  aleja: lipy i dęby, 5 szt. przy dworze, wł. Gmina Laskowa, dec. LKBS- /11/4/Kr/35 z dnia 7 marzec 1935r., nr rej. 10,  lipa o obw. 750 cm, k. zab. gosp. J. Marzec, zam. Laskowa 122, dec. Nr RL- op-8311/67/68 z dnia 20 maja 1968r., nr rej. 132,  drzewa w obrębie parku dworskiego.

Gmina Laskowa 2009 16 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Obszary chronione Na terenach Gminy Laskowej projektowany jest Łososińsko - Żegociński Park Krajobrazowy. Gmina Laskowa w części jest wpisana do obszaru Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, który łącznie obejmuje teren 362 402 ha.

3.2. Dziedzictwo kulturowe. Na terenie miejscowości Laskowa znaleźć można ciekawe obiekty dziedzictwa kulturowego, w tym wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków:  zespół dworsko - pałacowy wpisany do rejestru na podstawie decyzji Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie z dnia 7.03 1935 roku L.KBS. 11-47- Kr- 35 oraz z dnia 15.04. 1936 roku L.KBS 11- Li- 3- Kr- 36; Zabytkowy XVII - wieczny Dwór w Laskowej - znajdujący się na trasie Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej należy do najpiękniejszych i najstarszych dworów w Karpatach Polskich. Malowniczo położony stanowi magiczne miejsce warte odwiedzenia. Dworek zbudowany został w 1667 roku z modrzewiowych bierwion, o konstrukcji zrębowej. Korpus dworu pokrywa dach łamany, polski (krakowski). Budowniczym był najprawdopodobniej Andrzej de Lipie Laskowski. Budowla została zaliczona do I grupy weryfikacyjnej, a w skład jej wchodzą prócz samego dworu, kapliczka drewniana z figurką św. Jana Nepomucena, spichlerz, stajnia, stodoła i park. Budynek dworu wraz z otoczeniem ogrodowym i należącymi do historycznej całości zabudowaniami folwarcznymi wchodzi ponadto w skład rozległego założenia kulturowo - krajobrazowego o wysokich walorach rekreacyjnych w skali ponadregionalnej. Od 31.08.1993 roku dwór pozostaje w rękach prywatnych, z możliwością zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu z właścicielką - panią Eugenią Michałowską. Prowadzą tu szlaki turystyczne z Limanowej, Łososiny Górnej oraz Dolnej. Dojść można przez góry z Rozdziela oraz dojechać drogą Limanowa – Żegocina.

Gmina Laskowa 2009 17 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Rysunek 5 Dwór w Laskowej.

Źródło: www.wikipedia.org

 cmentarz wojenny nr 358 - założony został obok starego cmentarza parafialnego na zalesionym zboczu nad kościołem w Laskowej. Należy do cmentarzy małych - powierzchnia 188 m2. Element centralny stanowi umieszczona w zachodnim murze ściana pomnikowa zamknięta trójkątnie i zwieńczona małym kamiennym krzyżem. Na półkolistej płycie granitowej niemieckojęzyczny napis: „Śmierć nas worała w ziemię, teraz zbierajcie żniwo” - „UNS HAT DER TOD INS LAND GEPFLÜGT. NUN ERNTET”. Zasadniczy zespół mogił ziemnych znajduje się wzdłuż muru północnego. W części wschodniej cmentarza duża zbiorowa mogiła żołnierzy rosyjskich. Spoczywają tu Austriacy, Niemcy, Rosjanie i Polacy. Dokładna liczba pochowanych żołnierzy nie jest znana, szacunkowo wg różnych źródeł ok. 98- 110. Zachowały się tabliczki z nazwiskami 36 żołnierzy z 17 p. strz. 11 p. drag., 106 batalionu i 34 pułku landsturmu oraz 6 dywizjonu artylerii konnej, ponadto 4 żołnierzy nierozpoznanych. Zbiorowy grób żołnierzy rosyjskich kryje 53 żołnierzy, którzy polegli w grudniu 1914 roku. Pochowano tu żołnierzy z HHR-5 - Hanredhusa Regiment - Pułk Huzarów Węgierskich Obrony Krajowej, LIR-17 - Landstarminfanterie Regiment - Pułk Piechoty Pospolitego Ruszenia, RUSS - Rosyjski, KOS - Kozacki.

Gmina Laskowa 2009 18 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

 Zespół kościoła parafialnego - neogotycki, murowany kościół parafialny pod wezwaniem Imienia NMP, stojący w centrum Laskowej. Został wzniesiony w latach 1928 - 34. Jego największą wartość stanowi cenny obraz z XVIII w., umieszczony w ołtarzu głównym, który wcześniej był elementem wyposażenia kaplicy dworskiej. Rysunek 6 Kościół w Laskowej.

Źródło: www.wikipedia.org Bogactwem tych terenów są także nieliczne zachowane kapliczki ludowe, będące świadectwem religijności mieszkańców Laskowej. Rysunek 7 Kapliczka Jana Nepomucena.

Źródło: www.empireofdream.com

Gmina Laskowa 2009 19 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Rysunek 8 Kapliczka na północnych zboczach Sałasza.

Źródło: www.wikipedia.org

Na terenie Laskowej zlokalizowane są także stanowiska archeologiczne, w tym datowane na okres epoki kamiennej.

Tabela 5 Stanowiska archeologiczne na terenie Laskowej.

L.p. Nr obszaru ARP Chronologia nr stanowiska na mapie

38 104-52 Późne średniowiecze/ okres nowożytny

Neolit 39 104-52 Późne średniowiecze/ okres nowożytny

40 104-52 Wczesne średniowiecze

41 104-52 Epoka kamienna

42 104-52 Epoka kamienna

Źródło: Stanowiska archeologiczne w Gminie Laskowa, Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego Nr 361, poz. 2390, s. 10687.

Gmina Laskowa 2009 20 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

3.2.1. Prywatny skansen budownictwa ludowego Barbary i Krzysztofa Jędrzejek. Prywatny skansen – muzeum położony w Laskowej w dzielnicy Nadole stanowi atrakcję dla miłośników historii i tradycji Laskowej. Jego twórca – Krzysztof Jędrzejek, rodowity Laskowianin, prawnik z zawodu, skompletował ze znawstwem ekspozycję etnograficzną, mieszczącą m.in. ludowe warsztaty rzemieślnicze: stolarza, warsztat szewca i warsztat tkacki z wszelkimi narzędziami do obróbki lnu i wełny. Na liczący dziewięć obiektów skansen składają się: budynek główny muzeum, spichlerz z Dobrociesza, w którym podziwiać można kompletnie wyposażony warsztat kołodzieja, suszarnia owoców z Laskowej, suszarnia i wędzarnia z Michalczowej. Ponadto: młyn wodny ze Żmiącej ze sprawnym wciąż drewnianym mechanizmem, spichlerz z Kamionki Małej, pasieka z zabytkowymi ulami, której zaczątkiem była stuletnia barć wydrążona w pniu lipy, kamienna kapliczka z Jaworznej pochodząca z 1877 r. oraz bogato wyposażona kuźnia z Michalczowej. Całość skansenu wkomponowana jest w niezwykłej urody ogród stworzony przez Barbarę Jędrzejek. Niskie białe ściany głównego budynku muzeum, nakryte charakterystycznym gontowym dachem kryją skompletowaną ekspozycję etnograficzną: wiejskie warsztaty rzemieślnicze-warsztat tkacki, stolarza, kołodzieja, bednarza, szewca i krawca, kolekcję skrzyń posagowych, dziewiętnastowieczne oleodruki o tematyce sakralnej, mnóstwo przedmiotów codziennego użytku dziś niezmiernie rzadkich.

3.3. Obiekty i tereny, infrastruktura społeczna.

Skwery, parki, ścieżki rowerowe, rynki Gmina Laskowa, nazywana bywa perłą turystyki wiejskiej. Malowniczy i zrównoważony krajobraz, przy urozmaiconej rzeźbie terenu i korzystny mikroklimat: słoneczne lato, długa jesień, śnieżna zima oraz brak uciążliwej infrastruktury przemysłowo - technicznej sprawia, że rejon ten stanowi oazę ciszy i spokoju. Warunki te służą do szczególnego w ostatnich latach rozwoju agroturystyki. W miejscowości wyraźnie wyodrębnione zostało centrum, w którym brak jednak infrastruktury sprzyjającej mieszkańcom – ławeczek, zieleni, stref rekreacji dziecięcej. W chwili obecnej centrum Laskowej nie jest miejscem spotkań mieszkańców, co znacząco wpływa na odczuwany poziom jakości życia.

Gmina Laskowa 2009 21 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Bogactwo naturalnej przyrody na terenie miejscowości zdecydowało, iż nie powstał tutaj żaden park, czy też skwer. Turyści, powodowani pragnieniem ciszy i spokoju w wiejskim otoczeniu, możliwością korzystania z zasobów naturalnych i dziedzictwa kulturowego oraz uczestniczenia w życiu wsi, mogą skorzystać z pokojów gościnnych w Laskowej - działają tu liczne gospodarstwa agroturystyczne zachęcające bogatą ofertą atrakcji oraz wysoką jakością usług. Miejscowość ma ciągle duży potencjał rozwoju w tym kierunku z uwagi na swe walory, ale także bliskość jeziora Rożnowskiego. Szczególnie znane jest Gospodarstwo Agroturystyczne „Oczko” w Laskowej, laureat wielu nagród m.in. Zielone Lato \'97, \'98, \'99. Ponadto ofertę agroturystyczną proponują:  Gospodarstwo agroturystyczne „U Ali”;  Gospodarstwo Agroturystyczne Elżbieta Dominik;  Gospodarstwo agroturystyczne „Cichy Kącik”;  Gospodarstwo agroturystyczne Pławecki Józef;  Gospodarstwo agroturystyczne „Skalnik” u Stasia i Jadzi;  Gospodarstwo agroturystyczne „Leśna Polana”. Ofertę noclegową proponują także:  Bank Spółdzielczy - Wynajem pokoi;  Wynajem Pokoi Beata Nowak;  Wynajem pokoi Elżbieta i Zbigniew Mordarscy;  Wynajem pokoi Halina i Józef Zawada;  Wynajem pokoi Józefa Jędrzejek;  Hotel “TRAWERS” - 58 miejsc noclegowych;  P.U.H „FFJ” Zajazd Laskowianka.

Przy gospodarstwie agroturystycznym „Oczko” Krystyny i Czesława Orzeł skorzystać można z kortów tenisowych.

Dla ułatwienia poznania głównych atrakcji turystycznych tych terenów zaplanowano trasy pieszo - rowerowe, ułatwiające poznanie najciekawszych i najbardziej widokowych zakątków Gminy Laskowa. Przez Laskową biegną trzy z czterech tras pieszo - rowerowych:

Gmina Laskowa 2009 22 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

- Trasa 1 (rowerowo – piesza): Laskowa Centrum- Nadole -Kamionka Mała – Jastrząbka- Maliniska -Lipniczka -Laskowa. Na trasie zlokalizowano przystanki: Przy Dworku, U Orła (2 km), Przy szkole (6 km), Jastrząbka (8 km). - Trasa 2 (pieszo – rowerowa): Laskowa – Rozpite – Korab – Sałasz – Jaworz – Ujanowice – Laskowa, poprowadzona w trzech wariantach: - wariant 2a: Sałasz – Jaworzna -Kamionka M. – Laskowa - wariant 2b: Sałasz - Żmiąca – Krosna – Laskowa - wariant 2c: Jaworz - Żmiąca – Krosna – Laskowa Tu również przewidziano przystanki: Przy Dworku, Na Korabie, Sałasz (909 m n.p.m.), Jaworz (918 m n.p.m.), Ujanowice – stadion. - Trasa 4 (pieszo - rowerowa): Laskowa centrum - Laskowa Górna - Stacja narciarska (dolna) - Stacja narciarska (górna) - Makowica - wokół szczytu Kamionnej - Stacja narciarska (górna) - Zbójka - Laskowa centrum. Przewidziane przystanki: Przy Dworku, Stacja narciarska dolna, Pod lasem, Stacja narciarska górna, Makowica. Czas przejścia całej trasy wynosi ok. 5.5 godzin.

Stacja narciarska Laskowa – Kamionna z nowoczesną czteroosobową kolejką w połączeniu z trasą o długości 2005 m i zróżnicowanym stopniu trudności zagwarantuje miłośnikom białego szaleństwa wspaniałą zabawę i niezapomniane wrażenia. 4 wyciągi orczykowe, czteroosobowy wyciąg krzesełkowy (łączna przepustowość wyciągów - 4300 osób/h), trasy dla początkujących i zaawansowanych, serwis narciarski, wypożyczalnia nart i snowboardów, sklepy z akcesoriami dla narciarzy, szkoła narciarska, restauracja, bar, grill - bar oraz gazdówka na Górze Kamionna stanowią zwarta całość służącą rekreacji i aktywnemu wypoczynkowi turystów. Suma wszystkich tras zjazdowych wynosi blisko 4000 m. Stok jest oświetlony i sztucznie śnieżony. W sezonie letnim atrakcją ośrodka jest Centrum Aktywnego Wypoczynku, gdzie zorganizować można wspaniałe zabawy sportowo - rekreacyjne, na obszarze dziesiątek kilometrów szlaków turystycznych, rowerowych i spacerowych. Dodatkowa atrakcją są miejsca widokowe z panoramą Tatr. U podnóża góry Kamionna i Stacji Narciarskiej usytuowany jest Hotel "Trawers".

Na terenie Laskowej funkcjonuje ogólnodostępne gminne boisko sportowe.

Gmina Laskowa 2009 23 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Kultura Samorządową instytucją rozpowszechniania kultury na terenie miejscowości Laskowa jest Gminny Ośrodek Kultury Sportu i Turystyki działający na terenie całej Gminy Laskowa, a powołany w celu realizacji zadań w zakresie prowadzenia i koordynacji działalności kulturalno - oświatowej oraz innych działań, wynikających z potrzeb lokalnego środowiska. W ramach działalności GOKSiT, cały rok odbywają się zajęcia z tańca nowoczesnego oraz rytmiki i aerobiku dla młodzieży i dorosłych. Funkcjonuje również Ognisko Muzyczne, do którego uczęszcza około 30 osób. Ognisko prowadzi naukę gry na instrumentach klawiszowych, trąbce, klarnecie oraz flecie poprzecznym i gitarze. Na terenie całej Gminy Laskowa żywo kultywowane są tradycje i obrzędy ludowe związane z folklorem Lachów. Propagowaniu folkloru służą liczne imprezy, z których najważniejszą jest jesienna „Limanowska Słaza”. Wiele zwyczajów ludowych jest ciągle żywych - spotkać tu więc można tradycyjne, wiejskie wesela, w zimie atrakcją są kuligi, w okresie karnawału po wsiach chodzą grupy kolędnicze z gwiazdą, turoniem i Herodem, a w Niedzielę Palmową święci się wysokie, sięgające nieraz 10 - 15 m, pięknie przybrane palmy wielkanocne.

Parafialna Orkiestra Dęta z Laskowej powstała w 1931 roku z inicjatywy mieszkańca wsi Laskowa Pana Józefa Matląga. Działa przy Parafii Rzymsko- Katolickiej w Laskowej i współpracuje z Gminnym Ośrodkiem Kultury Sportu i Turystyki w Laskowej, który wspomaga ją finansowo. Pierwszy skład orkiestry liczył piętnastu muzykantów. Duży wkład w rozwój i działalność orkiestry wniósł Pan Michał Karteczka. W repertuarze orkiestry oprócz tradycyjnych pieśni kościelnych znajdują się popularne standardy światowe z muzyki rozrywkowej a także wiązanki ludowe. Aktualnie orkiestra liczy czterdziestu członków z czego 2/3 to młodzież szkolna. Obecnie najstarszy członek orkiestry Pan Stanisław Zelek pełni funkcję skarbnika. Dzięki zainteresowaniu księdza proboszcza Józefa Kiełbasy, orkiestra posiada własne stroje. Orkiestra ma bogatą historię, kultywuje stare tradycje – m.in. od 1946 roku do dnia dzisiejszego gra poranne majówki z wieży kościoła. Nieprzerwanie od 1948 roku orkiestra wraz z grupą parafian z Laskowej pielgrzymuje do Kalwarii Zebrzydowskiej, dodaje świetności Dniom Limanowej i zawodom konnym w Krakowie, od lat pielgrzymuje do Pasierbca; grała w Starym Sączu Ojcu Świętemu, prezentowała się na krakowskim rynku na targach sztuki ludowej.

Gmina Laskowa 2009 24 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Orkiestra koncertowała na Jasnogórskim Wzgórzu podczas Ogólnopolskich Dożynek w 2004 roku. Osiągnięcia Orkiestry to m.in.: - 1990 r. wyróżnienie w XIII Wojewódzkim Przeglądzie Orkiestr Dętych; - 1998 r. wyróżnienie w I Przeglądzie Parafialnych Orkiestr Dętych Diecezji Tarnowskiej; - 2000 –2006 r. I miejsca w II, III, IV, V, VI, VII i VIII Powiatowym Przeglądzie Orkiestr Dętych; - 2006r. – III miejsce w XXIX Festiwalu Orkiestr Dętych „Echo Trombity” w grupie orkiestr parafialnych w Nowym Sączu.

Lokalni twórcy Z Laskowej pochodzą lub na jej terenie tworzą liczni artyści, w tym: Andrzej Zelek – malarz; Maria Pasionek – hafciarka; Wanda Majerska - śpiewaczka i gawędziarka ludowa; Wiesław Mamak – fotograf; Zofia Fiejtek – hafciarka;

Edukacja Zespół Szkół im. Jana Korczaka w Laskowej - jest największą szkołą w Gminie Laskowa. Obejmuje Szkołę Podstawową z klasą „0” oraz Gimnazjum. Budynek tzw. starej szkoły mieści klasę „0”, gimnazjum, w tym 2 pracownie komputerowe z Internetem oraz małe muzeum regionalne. Drugi budynek mieści szkołę podstawową, ponadto dużą świetlicę, kuchnię z zapleczem socjalnym, mały pokój nauczycielski i gabinet pielęgniarski. Szkołę wyróżnia świetnie zorganizowana baza sportowa. Przy Gimnazjum działają: kółko biologiczne, geograficzne, historyczne, matematyczne, fizyczne i języka angielskiego. Ciekawą formą organizowania młodzieży jest również Kabaret „Nic śmiesznego” oraz Klub Europejski EURO - FREAK. Szkoła prowadzi własną stronę internetową: www.zslaskowa.edu.pl. Grono pedagogiczne SP stanowiło w roku 2008 31 nauczycieli, zaś Gimnazjum - 23. Łączna liczba uczniów SP i Gimnazjum w roku szkolnym 2008/2009 to 551. Tabela 6 Liczba dzieci Szkoła Podstawowa w Laskowej. 2005 2006 2007 2008 Liczba uczniów ogółem 302 305 315 319

Liczba uczniów z miejscowości Laskowa 284 288 287 291

Gmina Laskowa 2009 25 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Tabela 7 Liczba dzieci Gimnazjum w Laskowej. 2005 2006 2007 2008 Liczba uczniów ogółem 230 218 226 232

Liczba uczniów z miejscowości Laskowa 156 146 145 144

Samorządowe Przedszkole w Laskowej w pracy dydaktyczno – wychowawczej z dziećmi realizuje program „ABC… Program Wychowania Przedszkolnego XXI Wieku” jako program podstawowy. Zajęcia dodatkowe prowadzone w ramach działalności edukacyjnej to m.in. rytmika, religia i język angielski. Prognoza demograficzna na najbliższe 7 lat pokazuje, że liczba dzieci w Gminie z każdym rokiem stopniowo się zmniejsza. Ten stan powodował będzie konieczność aktualizacji sieci placówek oświatowych dostosowując ją do ilości dzieci i możliwości finansowych gminy.

Pomoc społeczna i opieka zdrowotna Znajdujący się w trudnej sytuacji życiowej mieszkańcy wsi Laskowa korzystać mogą z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Laskowej. Pomoc obejmuje osoby w trudnej sytuacji życiowej, finansowej, mieszkaniowej i zdrowotnej. Opiekę zdrowotną dla mieszkańców miejscowości świadczą:  Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Laskowej - udziela świadczeń w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej oraz opieki środowiskowej, profilaktyki i promocji zdrowia oraz innych świadczeń dotyczących zabezpieczenia medycznego. Pacjentów obsługuje 3 lekarzy, 3 pielęgniarki środowiskowo – rodzinne, 1 pielęgniarka zabiegowa i 1 pielęgniarka w środowisku nauczania i wychowania. Całkowita liczba pacjentów korzystających z opieki SPZOZ w Laskowej wynosi 4947.  Prywatne Centrum Stomatologiczne.

Gmina Laskowa 2009 26 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

3.4. Infrastruktura techniczna.

Infrastruktura drogowa Układ komunikacyjny Gminy Laskowa, której częścią jest Laskowa, stanowi sieć dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych. Przez gminę przebiega droga wojewódzka o numerze DW 965 relacji Bochnia – Limanowa oraz 3 drogi powiatowe. Stan techniczny drogi wojewódzkiej i dróg powiatowych jest oceniany jako średni - głównie ze względu na niekorzystne warunki fizjograficzne i rzeźbę terenu. Wśród dróg gminnych wyróżnia się drogi gminne klasy L – lokalne oraz drogi klasy D – dojazdowe. Drogi gminne mają nawierzchnię utwardzoną: asfaltową bitumiczną oraz tłuczniową lub nawierzchnię nieutwardzoną - gruntową. Stan techniczny dróg gminnych jest oceniany jako średni lub zły, zwłaszcza w obrębie połączeń wewnątrz poszczególnych wsi.

Tabela 8 Infrastruktura drogowa na terenie Laskowej. Drogi Powiatowe 1. Laskowa - Nagórze K 1612 2. Łososina Dolna – Ujanowice - Młynne K 1555 Drogi Gminne KL D (dojazdowe) 1. Wilczkówka Góry – Korab, DG 2530010 2. Jeziernik DG 2530011 3. Nowy Świat DG 2530012 4. Bania DG 2530013 5. Krawcówka – Ptaszkówka, DG 2530014 6. Ptaszkówka, DG 2530015 7. Danielówka – Gąsiorki DG 2530016 8. Rozpite – Dzioł, DG 2530017 9. Do Piechury – Michałowskiego DG 2530018 10. Do rzeki koło Piętonia, DG 2530019 11. Ptaszkówka – do Stańdy, DG 2530020 12. Do Frączka koło lasu gminnego, DG 2530021 13. Do lasu gminnego od strony Rozdziela DG 2530022 14. Sławętówka – Wyrąb Jabłoniec DG 2530023 15. Nadole DG 2530024

Gmina Laskowa 2009 27 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

16. Dziedzicówka – Wróble DG 2530025 17. Do Wróbli i Michury DG 2530026 18. Do osiedla Kopciów i Wilczków DG 2530027 19. Sławętówka Cuba – Rozdziele (Krzyż) DG 2530028 20. Do Górnej Załpy koło Matląga od mostu DG 2530029 21. Droga pod cmentarzem DG 2530030 22. Odrończa DG 2530031 23. Osiedle nad stawami DG 2530032 24. Stryczkówka - k. Daniela do kapliczki Na Folwarku DG 2530033 25. Koło Dominika do Polaka i Sajdaka DG 2530034 26. Do Gołębia i Bindy DG 2530035 27. Hojdówka DG 2530036 28. Do Adamczyka i Marców DG 2530037 29. Do Bakalarza i Sajdaka DG 2530038 30. Grzesiówka DG 2530039 31. Do Kozy, Zelka przez las DG 2530040 Źródło: dane UG Laskowa.

Sieć gazowa Laskowa jest zgazyfikowana. Stacja redukcyjno – pomiarowa I stopnia zlokalizowana jest w rejonie Laskowej Górnej. Posiada ona przepustowość Q = 1600 m3/d, strefę bezpieczeństwa ustaloną przez O.K.Ż.G. w Tarnowie. Przez teren wsi prowadzona jest magistrala  200 mm o ciśnieniu CN – 6,4 MPa w kierunku Limanowej. Magistrala zasilana jest z gazociągu tranzytowego  500 mm w Nowym Wiśniczu.

Ciepłownictwo Na terenie Laskowej budynki mieszkalne i usługowe oraz produkcyjne ogrzewane są tylko lokalnymi źródłami ciepła za pomocą różnych rodzajów paliwa energetycznego (węgiel, drewno, energia elektryczna i gaz). Nie przewiduje się realizacji kotłowni grupowych, ani centralnej sieci ciepłowniczej.

Sieć elektroenergetyczna

Gmina Laskowa 2009 28 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Cała wieś Laskowa jest zelektryfikowana. Układ sieci rozdzielczej średniego napięcia na terenie miejscowości pracuje w oparciu o podstawowe źródła zasilania leżące poza jej obszarem. Dla linii średniego napięcia 15 kV podstawowym źródłem zasilania jest GPZ Łososina, a dla linii 30 kV podstawowym źródłem zasilania jest GPZ Rożnów. Stan techniczny linii średniego napięcia należy uznać za dobry. Na terenie całej Gminy Laskowa znajdują się 53 stacje transformatorowe napowietrzne 15/0,4 kV i 30/0,4 kV. Łączna moc zainstalowanych transformatorów wynosi 3844 kVA.

Kanalizacja i wodociąg Centrum wsi Laskowa posiada sieć kanalizacyjną. Do kanalizacji sanitarnej podłączonych jest 145 budynków. Wody opadowe z w/w sieci kanalizacyjnej skierowane są do rzeki Łososina. W Laskowej wybudowana została oczyszczalnia biologiczno – mechaniczną typu EKO - SBR o wydajności 100 m3/d`. Oczyszczalnia ta zlokalizowana jest na działce gminnej nr 818, powierzchnia działki wynosi 0,21 ha. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Łososina. Strefa oddziaływania wynosi 50,0 m. Ujście ścieków do rzeki Łososina zlokalizowano na km 23 + 850. Gospodarka ściekowa wymaga dalszego porządkowania i nakładów inwestycyjnych ze względu na konieczność sanitacji całego obszaru gminy

Laskowa – centrum i Laskowa Górna posiadają wodociągi komunalne, zasilane z cieków górskich – leśnych. W oparciu o lokalne ujęcia wykonana jest sieć wodociągowa dla miejscowości:  Laskowa „Nagórze” (część wsi) gdzie długość sieci wynosi 4 km, a ilość przyłączy – 80;  Laskowa „Nadole” (część wsi), gdzie długość sieci wynosi 12 km, a ilość przyłączy 222.

Gospodarka odpadami

Gmina Laskowa 2009 29 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Na terenie wsi, jak i całej Gminy Laskowa nie funkcjonuje składowisko odpadów stałych. Powstające na terenie miejscowości odpady są wywożone przez wyspecjalizowane firmy: PUK EMPOL z Tylmanowej i FHU DIMARCO z Iwkowej poza obszar Gminy Laskowa, zgodnie z zawartymi umowami. Wprowadzone zostały dwa systemy zbiórki odpadów: workowy i w pojemnikach. Worki wystawiane przy drogach dojazdowych do posesji zabierane są raz w miesiącu. Dwa razy w miesiącu zbierane są odpady z pojemników przy instytucjach, placówkach handlowych itp. oraz worki z odpadami osób fizycznych złożone przy głównych drogach prowadzących do poszczególnych miejscowości. Zbiórka z pojemników umieszczonych przy posesjach odbywa się dwa razy w miesiącu.

Komunikacja Obszar miejscowości Laskowa w zakresie komunikacji obsługuje Telekomunikacja Polska S.A. – Rejon Limanowa zlokalizowany w miejscowości Limanowa. W obecnej chwili obszar gminy Laskowa obsługują automatyczne centrale telefoniczne typu Siemens zainstalowane w miejscowości Laskowa i Ujanowice. Na terenie całej Gminy Laskowa obsługiwanych jest aktualnie 600 abonentów. Ponadto działają stacje telefonii komórkowej. Przez teren Gminy Laskowa nie przebiegają linie kablowe dalekosiężne doziemne oraz linie międzymiastowe napowietrzne. Kanalizacja teletechniczna wykonana jest w miejscowości Laskowa do prowadzenia światłowodu oraz prowadzenia kabli teletechnicznych doziemnych.

3.5. Gospodarka i rolnictwo. Na koniec roku 2008 wg danych Urzędu Gminy Laskowa na terenie miejscowości Laskowa zarejestrowanych było 58 firm, w tym najwięcej, bo aż 35 z branży budowlanej. Tabela 9 Struktura prowadzonej działalności gospodarczej. Działalność gospodarcza - wyszczególnienie Ilość Placówki handlowe i gastronomiczne 15 Produkcja wyrobów przemysłowych - Produkcja wyrobów spożywczych 1 Budownictwo 35

Gmina Laskowa 2009 30 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Usługi transportowe 6 Zakłady produkcyjno usługowe 1 Źródło: dane UG Laskowa. Mieszkańcy wsi utrzymują się przede wszystkim z rolnictwa, dojeżdżają też do miejsc pracy na terenie sąsiednich gmin. Na terenie miejscowości działają m.in.: Bank Spółdzielczy w Limanowej – Oddział, Maritom s.c. Bramy garażowe - Pławecki M. i T., Pajor Józef, Daniel, Bożena - Sklep wielobranżowy, Rosiek Aleksander - Transport ciężarowy, Bet-Bruk Zakład Produkcyjno-Usługowo-Handlowy Kamil Sieja, Budmost Firma Ogólnobudowlana Wiesław Jędrzejek, Drekon PPHU Piotr Kondys, Kulig Wiesław Mechanika- Blacharstwo Pojazdowe, Mybak Jadwiga Usługowy Przemiał Zbóż, Bukowiec Henryk Serwis Automatyki, Aga Gabinet Kosmetyczny Agata Sroka, Elmat Firma Usługowo- Produkcyjno-Handlowa, Chwastek Chwastek Stacja Narciarska, Mąsiorski Stanisław Betoniarnia, P.U.H. F.F.J. Zajazd Laskowianka s.c. F. Filipek, J. Filipek, Pajor Piotr – Piekarnia.

Rolnictwo Spośród miejscowości Gminy, Laskowa posiada umiarkowanie korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa. Wpływa na to wiele czynników środowiska przyrodniczego, warunki hydrogeologiczne, klimatyczne, ukształtowanie terenu oraz pokrywa glebowa. Północną część miejscowości charakteryzują:  niższe przedziały wysokości n.p.m.,  większy procent terenów korzystnie eksponowanych (nasłonecznionych) – stoki południowe,  niższy procent terenów nieleśnych. Południową część miejscowości charakteryzują:  wyższe przedziały wysokości n.p.m.,  niższy procent terenów korzystnie eksponowanych – stoki północne,  znacznie wyższy procent terenów nieleśnych.

Gmina Laskowa 2009 31 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Występują tu gleby wytworzone na piaskowcowo-łupkowych seriach fliszowych, na pokrywach soliflukcyjno - deluwialnych oraz na osadach rzecznych. Są to na ogół gleby bielicowe i pseudobielicowe, lokalnie o niewykształconym profilu, brunatne, kwaśne i wyługowane oraz mady o zróżnicowanym składzie i różnej żyzności. Gleby dobre, III klasy użytków ornych, będące pod szczególną ochroną przed użytkowaniem nierolniczym, występują na madach w dnie doliny Łososiny. Są to gleby o głębokim i dobrze wykształconym poziomie orno-próchniczym, dobrze uwilgotnione, przepuszczalne i przewiewne, zasobne w składniki pokarmowe. Udają się na nich wszystkie rośliny uprawne. Gleby średnie IV klasy, będące również pod ochroną, zajmują dolne partie stoków wzniesień. Są to gleby o poziomie orno-próchniczym do 25 cm, zwykle dobrze wykształcone, ale o mniejszej zasobności w składniki pokarmowe. Gleby słabsze i najsłabsze (V i VI klasa) występują w obrębie wyżej położonych grzbietów i stromych stoków. Przeważają gleby płytkie, szkieletowe, piaszczysto- kamieniste i kamienisto - gliniaste. Są to gleby trudne do uprawy z uwagi na położenie, strukturę i skład mechaniczny. Tabela 10 Gleby w sołectwie Laskowa.

Użytek Klasa Powierzchnia [ha] B LsIV 0,0100 B Ł4 0,0200 B Ł5 0,0300 B PsIII 0,1887 B PsIV 6,9726 B PsV 33,7880 B PsVI 5,1845 B RIIIb 0,8819 B RIVa 1,1900 B RIVb 9,1511 B RV 6,0707 B RVI 1,1718 B - 1,4433 Ba - 0,0930 Bi - 5,4173 Bp - 5,6500 Bz - 1,4900 dr - 35,5262 Ls LsIII 0,0500

Gmina Laskowa 2009 32 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Ls LsIV 409,6301 Ls LsV 93,1749 Ls LsVI 13,7290 Ls - 243,1800 Lz PsVI 0,2081 Lz - 66,1789 Ł ŁIV 9,2900 Ł ŁV 2,7390 Ł ŁVI 0,8256 N - 6,2017 Ps PsIII 0,2293 Ps PsIV 34,4568 Ps PsV 166,1005 Ps PsVI 79,1729 Ps PsVIz 8,6865 R RIIIa 4,4921 R RIIIb 21,4615 R RIVa 17,3336 R RIVb 117,7658 R RV 310,3612 R RVI 303,9814 S PsIV 8,7457 S PsV 41,7324 S PsVI 5,2870 S RIIIb 0,2410 S RIVa 0,5100 S RIVb 2,7446 S RV 5,9839 S RVI 3,2420 Wp - 24,8335 Razem 2116,8481

W produkcji rolnej podstawowe miejsce zajmują uprawy zbóż i ziemniaków oraz takie kierunki jak produkcja mleka, żywca wieprzowego i wołowego, ogrodnictwo i sadownictwo – w tym uprawy drzew owocowych: jabłoni, śliw, wiśni oraz plantacje owoców jagodowych (truskawek, malin, agrestu, porzeczek). W strukturze zasiewów dominuje uprawa zbóż i roślin okopowych.

Gmina Laskowa 2009 33 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

We wsiach gminy Laskowa tradycyjną gałęzią rolnictwa od wielu lat było sadownictwo. Obszar ten zaliczany jest do sądecko – limanowskiego rejonu sadowniczego, nazywanego również karpackim. Kolebką sadownictwa karpackiego były okolice Łącka, gdzie pierwsze sady powstawały już w połowie XIX wieku. Stąd na zasadzie dyfuzji doświadczeń uprawy sadownicze rozprzestrzeniły się w kierunku gmin: Laskowej, Łososiny Dolnej, Limanowej, Żegociny obejmując pogórskie obszary Beskidu Wyspowego, a potem przyległe tereny Pogórza Wielickiego w rejonie Jodłownika, Szczyrzyc, Raciechowic, Leszczyny.

W strukturze agrarnej Laskowej zaznacza się dominacja gospodarstw małych i średnich przy średniej wielkości ok.3 ha. Tabela 11 Powierzchnia gospodarstw rolnych w sołectwie Laskowa. Powierzchnia gospodarstw (w ha) ogółem, w tym: 391 1 – 2 ha 156 2 – 5 ha 203 5 – 7 ha 24 7 – 10 ha 8 10 – 15 ha 0 15 i więcej ha 0 Źródło: dane UG Laskowa.

Gmina Laskowa 2009 34 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Bezrobocie W kwietniu 2009 roku zanotowano w powiecie limanowskim stopę bezrobocia na poziomie 17,3%. W tym samym okresie stopa w Małopolsce wyniosła 9%, przy 11% w całym kraju. Na terenie Gminy Laskowa zarejestrowanych było wg PUP Limanowa w I kw. 2009 roku ogółem 408 bezrobotnych. Porównując to z danymi za ostatnie 10 lat widać, iż bezrobocie począwszy od roku 2005 nieustannie spadało, zaś w chwili obecnej odczuwalny jest jego niewielki wzrost do poziomu rejestrowanego na przełomie lat 2006/2007. Wykres 3 Zmiana ilości bezrobotnych w Gminie Laskowa w latach 1998-2009.

700 619 600 587 543 500 519 462 471 436 400 408 351 331 300 200 100 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2006 2007 2008 2009 (I.kw)

Źródło: na podstawie danych PUP Limanowa.

Na podstawie statystyk Powiatowego Urzędu Pracy zobaczyć można tendencje decydujące o strukturze bezrobocia na terenie Gminy Laskowa. Niepokojącym zjawiskiem jest bezrobocie kobiet, stanowiły one w I kw. 2009 54,4% bezrobotnych z terenu gminy (222 osoby). Jedną trzecią (32,1%, 131 osób) stanowiły osoby bezrobotne w wieku 18-24 lata. Podobnie tylko jedna trzecia (122 osoby) posiadała prawo do zasiłku. Znaczący jest udział w grupie bezrobotnych osób długotrwale pozostających bez pracy (39,95%) oraz bez wykształcenia średniego (52,4%). W podanym okresie roku pracę dzięki interwencji PUP podjęło 39 osób, żadna z osób nie zdecydowała się na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej. 2 osoby podjęły szkolenia, 6 skierowano na staże zawodowe.

Gmina Laskowa 2009 35 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

3.6. Kapitał społeczny i ludzki. Na terenie Laskowej, podobnie jak i w innych miejscowościach Gminy działa organizacja kobiet, zrzeszonych w Kole Gospodyń Wiejskich. Celem funkcjonowania KGW jest ochrona praw, reprezentowanie interesów i działanie na rzecz poprawy społeczno - zawodowej kobiet wiejskich oraz ich rodzin, w tym inicjowanie i podejmowanie rozmaitych działań na rzecz poprawy warunków życia, pracy i ochrony zdrowia kobiet wiejskich. Koło prezentuje się na lokalnych imprezach związanych z promocją tradycji gminnych.

Na terenie całej Gminy Laskowa działa od ponad 30 lat, Gminne Koło Pszczelarzy. Członkowie Koła to doświadczeni pszczelarze, odznaczeni za wieloletnią pracę i wybitne zasługi dla rozwoju pszczelarstwa, laureaci licznych konkursów. Członkowie Koła, prócz kultywowania tradycji, oferują turystom możliwość nabycia wyrobów pszczelarskich i pyłków.

Mocną pozycję ma lokalny sport – w Laskowej działa prężnie KUKS „Laskowia” Laskowa założony w 1967 roku. W sezonie 2006/2007 uplasował się na trzeciej pozycji Klasy A, grupa: Limanowa. Aktualnie KUKS „Laskovia” Laskowa posiada cztery sekcje piłki nożnej, w których trenuje ok. 120 zawodników.

Klub siatkarski „KUKS Laskovia” powstał w roku 2000 i w krótkim czasie, przyciągnął młodych miłośników siatkówki. Początkowo zawodnicy grywali w okazyjnych turniejach, w późniejszym czasie przystąpili do rozgrywek Nowosądeckiej Ligi Okręgowej Siatkówki. Po czterech latach klub zmienił nazwę na „Eldox” Bilsko, w tym czasie siatkarze występowali w rozgrywkach IV ligi. Zainteresowanie siatkówką w Laskowej systematycznie wzrasta, czego przykładem są młodsze grupy siatkarzy dziewcząt i chłopców prowadzone przez Pana Łukasza Chełmeckiego, biorące czynny udział w rozgrywkach Nowosądeckiej Ligi Okręgowej Siatkówki. Starsi siatkarze już pod nową nazwa „Maritom” Laskowa grywają w Amatorskiej Lidze Siatkówki w Nowy Sączu.

Gmina Laskowa 2009 36 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej Laskowa jest Jednostką działającą w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo- Gaśniczego (KSRG) i realizuje zadanie z zakresu ratownictwa techniczno-drogowego, ratownictwa ekologicznego, ratownictwa medycznego, oraz działania z zakresu gaszenia pożarów. Zadania ratownicze realizowane są stosunkowo na dość wysokim poziomie i w różnych dziedzinach ratowniczych, zgodnie z rozporządzeniem określającym szczegółowe zadania przewidziane dla jednostek w KSRG, poprzez posiadany specjalistyczny sprzęt ratowniczo-gaśniczy, tj. średni samochód ratowniczo-gaśniczy z funkcją ratownictwa ekologicznego – GBA 2/24, ciężki samochód gaśniczy – GCBA 10/32, i planowany wraz z rozbudową zaplecza garażowo – magazynowego średni samochód terenowy UNIMOG GBA 1,5/16 będący rozwinięciem działań z zakresu ratownictwa ekologicznego.

Gmina Laskowa 2009 37 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

4. Ocena mocnych i słabych stron miejscowości, w której będzie realizowana operacja.

Tabela 12 Analiza SWOT dla sołectwa Laskowa. MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Dogodne położenie geograficzne, na pograniczu Brak warunków sprzyjających rozwojowi Beskidu Wyspowego i Pogórza Wiśnickiego, aktywności gospodarczej w dorzeczu rzeki Łososiny Bardzo wysoko oceniane walory środowiska Brak zagospodarowania centrum miejscowości naturalnego Bogactwo kultury, folkloru, tradycji i religii: prywatny skansen – muzeum, działalność Słabe otoczenie biznesu lokalnych twórców

Obiekty zabytkowe o znaczącej wartości Niewystarczający kapitał inwestycyjny do historycznej: dwór w Laskowej, cmentarz wykorzystania lokalnych walorów krajobrazowo- wojenny turystycznych

Działalność Gminnego Ośrodka Kultury, Sportu Brak oznakowania istniejących ciekawych miejsc i Turystyki, Koła Gospodyń Wiejskich, klubów – potencjalnych atrakcji turystycznych sportowych Korzystne warunki dla rozwoju turystyki Brak organizacji lokalnej koordynującej działania i rekreacji, bogata oferta agroturytyczna związane z rozwojem turystyki Niska świadomość mieszkańców, co do Dobrze rozwinięte budownictwo indywidualne możliwości wykorzystania potencjału lokalnego jako baza dla dalszego rozwoju agroturystyki, w zakresie turystyki Atrakcyjne tereny spacerowe i rowerowe o różnych stopniach trudności; szlaki piesze Zły stan infrastruktury drogowej i ścieżki rowerowe Wysokie bezrobocie długotrwałe oraz wśród Dobre warunki klimatyczne kobiet i ludzi młodych Niekorzystne warunki fizjograficzne dla rozwoju Otwartość, życzliwość i gościnność mieszkańców rolnictwa Baza usługowo- handlowa Duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych

Dobre połączenie komunikacyjne ze Śląskiem, Tereny zalewowe ograniczające Krakowem, Nowym Sączem i Limanową zagospodarowanie

Wysoki procent ludności w wieku produkcyjnym Braki w infrastrukturze kanalizacyjnej i przedprodukcyjnym Brak przemysłu uciążliwego dla środowiska -

Tradycje sadownicze - Małe gospodarstwa o tradycyjnym sposobie - uprawy i hodowli

Rozwinięta infrastruktura techniczna -

Gmina Laskowa 2009 38 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

SZANSE ZAGROŻENIA

Rozwój turystyki weekendowej oraz „zielonej Słaba świadomość ekologiczna mieszkańców turystyki” może zepsuć wizerunek turystyczny miejscowości

Pozyskiwanie i racjonalne wykorzystanie Brak środków finansowych na niezbędne funduszy pomocowych krajowych i unijnych dla inwestycje publiczne oraz prywatne w tym rozwoju społecznego i gospodarczego zwłaszcza w infrastrukturę turystyczną

Możliwości wspieranie tradycyjnego rolnictwa i sadownictwa jako szansa dla rozwoju Emigracja ludności w wieku produkcyjnym agroturystyki, produktu turystycznego oraz produktu skierowanego na eksport

Możliwość podnoszenia kwalifikacji zawodowych dla grup zainteresowanych rolnictwem Kęski żywiołowe ekologicznym oraz agroturystyką

Gmina Laskowa 2009 39 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

5. Opis planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną. 5.1. Priorytety rozwoju miejscowości Laskowa. Na poziomie miejscowości Laskowa zadania inwestycyjne wywiedzione zostały z przeprowadzonej analizy SWOT, poprzez ich odniesienie do misji rozwoju Gminy Laskowa oraz celów rozwoju sformułowanych w Strategii Rozwoju Gminy na lata 2008-2013. Taka zasada formułowania konkretnych działań zgodna jest z logiką planowania strategicznego oraz zasadą wynikania planu mniejszego zasięgu z planu o zasięgu szerszym. Schemat wzajemnego powiązania analizy SWOT, misji rozwoju, celów oraz wynikających z nich zadań, zaczerpnięty ze Strategii Rozwoju Gminy przedstawia poniższy wykres.

ANALIZA SWOT

MISJA ROZWOJU

CELE STRATEGICZNE

CELE OPERACYJNE ZADANIE

ZADANIE

Analizę SWOT dla miejscowości Laskowa przedstawiono w pkt. 4 POM. Misja rozwoju Gminy Laskowa w okresie oddziaływania POM Laskowa, to:

Aby zrealizować cel główny – misję, należy osiągnąć określone efekty w obszarach najważniejszych dla rozwoju gminy. Efektami tymi są cele strategiczne rozwoju Gminy Laskowa w latach 2008-2013:

Gmina Laskowa 2009 40 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

CEL STRATEGICZNY NR 1 TWORZENIE WARUNKÓW ROZWOJU TURYSTYKI LOKALNEJ

CEL STRATEGICZNY NR 2 WYKORZYSTANIE LOKALNYCH TRADYCJI ROLNICZYCH W PROCESACH MODERNIZACJI ROLNICTWA W GMINIE

CEL STRATEGICZNY NR 3 BUDOWA ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ MIESZKAŃCÓW POPRZEZ OCHRONĘ WALORÓW ŚRODOWISKA NATURALNEGO GMINY

CEL STRATEGICZNY NR 4 ROZBUDOWA INFRASTRUKTURY KOMUNALNEJ ŚRODKIEM POPRAWY STANDARDÓW ŻYCIA LUDNOŚCI

CEL STRATEGICZNY NR 5 DZIEDZICTWO KULTUROWE I SKUTECZNY SYSTEM EDUKACJI, PODSTAWĄ ZACHOWANIA TOŻSAMOŚCI LOKALNEJ

CEL STRATEGICZNY NR 6 POBUDZENIE AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ MIESZKAŃCÓW

Biorąc pod uwagę przeprowadzone analizy oraz odnosząc się do szeroko pojmowanego rozwoju całej Gminy Laskowa uznano, iż dla miejscowości Laskowa, najistotniejszymi kwestiami będą: 1. Poprawa infrastruktury centrum miejscowości, celem zwiększenia dostępności do ogólnodostępnych obiektów i terenów sportowo – rekreacyjnych oraz miejsc integrujących lokalną społeczność. 2. Poprawa dostępu do dóbr kultury i obiektów turystycznych poprzez promocję i informację. 3. Poprawa dostępu do infrastruktury komunalnej.

Tak sformułowany katalog przyczyni się do kompleksowej odnowy miejscowości i nadania jej cech atrakcyjnych zarówno dla mieszkańców, jak i odwiedzających ją gości.

Gmina Laskowa 2009 41 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Tabela 13 Zadania w sołectwie Laskowa 2009-2015. Harmonogram Kwota Źródła Lp. Nazwa zadania Cel zadania Przeznaczenie realizacji zadania zadania finansowania

Poprawa jakości życia Wyodrębnienie i stworzenie atrakcyjnej Budżet Gminy Zagospodarowanie mieszkańców poprzez 1. przestrzeni wspólnej dla mieszkańców oraz 2010 1 500.000 Laskowa, Centrum wsi Laskowa podniesienie estetyki i turystów Środki UE standardu miejscowości

Budowa gminnego centrum informacji Tworzenie warunków Rozwój turystyki, poprawa dostępności do turystycznej na terenie w Budżet Gminy 2. dla rozwoju turystyki najbardziej atrakcyjnych miejsc Laskowej, 2009-2013 1.000.000 centrum wsi przy drodze Laskowa lokalnej promocja turystyczna miejscowości powiatowej w kierunku dworu

Środki UE, Poprawa jakości życia Budżet Gminy Budowa centrum poprzez rozwój Tworzenie warunków dla rozwoju nowych Laskowa, 3. rekreacyjnego w 2009 - 2015 18.000.000 infrastruktury sportowo form zagospodarowania czasu wolnego Inwestor Laskowej – rekreacyjnej prywatny

Środki UE, Poprawa jakości życia Zagospodarowanie Rozwój turystyki i obiektów turystycznych, Budżet Gminy poprzez rozwój 4. terenu po byłym tworzenie warunków dla rozwoju nowych 2009 - 2015 2.500.000 Laskowa, infrastruktury sportowo Ośrodku ALMATUR form zagospodarowania czasu wolnego Inwestor – rekreacyjnej prywatny

Gmina Laskowa 2009 42 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Harmonogram Kwota Źródła Lp. Nazwa zadania Cel zadania Przeznaczenie realizacji zadania zadania finansowania

Tworzenie sieci Tworzenie warunków Rozwój turystyki, poprawa dostępności do Środki UE 5. informacji turystycznej w dla rozwoju turystyki najbardziej atrakcyjnych miejsc Laskowej, 2009-2013 2.000.000 Budżet Gminy Laskowej lokalnej promocja turystyczna miejscowości Laskowa

Rozbudowa oczyszczalni Poprawa jakości życia Dostosowanie infrastruktury publicznej do ścieków w Ujanowicach i poprzez rozwój potrzeb mieszkańców, podniesienie Środki UE, 6. kanalizacji sanitarnej w infrastruktury poziomu ochrony środowiska naturalnego, 2011-2013 6.000.000 Budżet Gminy Gminie Laskowa II publicznej; ochrona ochrona wód i gleb przed Laskowa ETAP – wieś Laskowa środowiska naturalnego zanieczyszczeniami

Promocja dóbr kultury na terenie gminy Budżet Gminy Laskowa (wydawanie Wykorzystanie walorów Laskowa, Poprawa dostępności do najbardziej przewodników o kulturowych dla rozwoju Środki 7. atrakcyjnych miejsc Laskowej, promocja 2009-2013 100.000 zabytkach, informacje w turystyki, zachowanie zewnętrzne, turystyczna miejscowości Internecie, oznakowanie dziedzictwa kulturowego Środki innych tras prowadzących do podmiotów obiektów

Gmina Laskowa 2009 43 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Harmonogram Kwota Źródła Lp. Nazwa zadania Cel zadania Przeznaczenie realizacji zadania zadania finansowania

Zagospodarowanie i zwiększenie dostępności do Wyodrębnienie i stworzenie atrakcyjnej Poprawa jakości życia atrakcyjnych miejsc przestrzeni wspólnej dla mieszkańców oraz Środki UE, poprzez rozwój 116.204,21 8. Gminy Laskowa poprzez turystów, poprawa stanu infrastruktury 2010 Budżet Gminy infrastruktury modernizację placu w publicznej i jej dostosowanie do potrzeb Laskowa publicznej Laskowej GOK – etap I mieszkańców

Zagospodarowanie i zwiększenie dostępności do atrakcyjnych miejsc Gminy Laskowa poprzez Wyodrębnienie i stworzenie atrakcyjnej Poprawa jakości życia modernizację placu w przestrzeni wspólnej dla mieszkańców oraz Środki UE, poprzez rozwój 295.927,05 9. Laskowej przy boisku turystów, poprawa stanu infrastruktury 2010 Budżet Gminy infrastruktury sportowym, w publicznej i jej dostosowanie do potrzeb Laskowa publicznej Ujanowicach NZOZ, oraz mieszkańców w Krosnej parking gminny – etap II

Budowa boiska Poprawa jakości życia Budżet Gminy sportowego w ramach poprzez rozwój Tworzenie warunków dla rozwoju nowych Laskowa, 10. 2010 1.200.000 programu „Orlik” w infrastruktury sportowo form zagospodarowania czasu wolnego środki miejscowości Laskowa – rekreacyjnej zewnętrzne

Gmina Laskowa 2009 44 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Harmonogram Kwota Źródła Lp. Nazwa zadania Cel zadania Przeznaczenie realizacji zadania zadania finansowania

Rozbudowa budynku Budżet Gminy Zapewnienie mieszkańcom warunków dla Ochotniczej Straży Poprawa bezpieczeństwa Laskowa, 11. prawidłowej ochrony w sytuacjach 2009-2010 550.000 Pożarnej o boksy publicznego środki zagrożeń i klęsk garażowe zewnętrzne

Poprawa jakości życia Poprawa bezpieczeństwa Budżet Gminy Budowa chodników przy poprzez rozwój komunikacyjnego mieszkańców i Laskowa, 12. 2009-2011 500.000 drogach powiatowych infrastruktury zwiększenie dostępności komunikacyjnej środki publicznej pieszych zewnętrzne

Budowa ujęcia wody Poprawa jakości życia Budżet Gminy Zaspokojenie podstawowych potrzeb pitnej wraz z siecią poprzez rozwój Laskowa, 13. mieszkańców poprzez zapewnienie 2009-2011 1.000.000 rozdzielczą w infrastruktury środki dostępu do wody pitnej miejscowości Laskowa publicznej zewnętrzne

Gmina Laskowa 2009 45 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Harmonogram Kwota Źródła Lp. Nazwa zadania Cel zadania Przeznaczenie realizacji zadania zadania finansowania

Tworzenie warunków Stworzenie warunków dla rozwoju nowych dla rozwoju turystyki atrakcyjnych form zagospodarowania Budżet Gminy Budowa muszli lokalnej, poprawa czasu wolnego, zwiększenie dostępu Laskowa, 14. 2009-2011 80.000 koncertowej jakości życia poprzez mieszkańców do różnego rodzaju form środki rozwój infrastruktury kultury, zwiększenie możliwości promocji zewnętrzne społecznej lokalnych tradycji i folkloru

Wykorzystanie lokalnych warunków Budżet Gminy Tworzenie warunków przyrodniczych (ukształtowanie terenu) Laskowa, 15. Budowa toru crossowego dla rozwoju turystyki 2009-2011 100.000 dla rozwoju aktywnych form turystyki środki lokalnej lokalnej zewnętrzne

Gmina Laskowa 2009 46 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

5.2. Zadanie wybrane do realizacji w ramach PROW „Odnowa i rozwój wsi”.

Zagospodarowanie i zwiększenie dostępności do atrakcyjnych miejsc Gminy Laskowa poprzez modernizację placu w Laskowej GOK – etap I Spośród planowanych do realizacji zadań wybrano do realizacji w pierwszej kolejności w/w zadanie. Realizacja inwestycji ma na celu poprawę jakości życia mieszkańców wsi Laskowa, zwiększenie dostępności do atrakcyjnych miejsc na terenie Laskowej. W ramach zadania planuje się ułożenie nawierzchni z kostki betonowej. Planowana do realizacji inwestycja zlokalizowana jest przy budynku GOK - Gminnego Ośrodka Kultury Sportu i Turystyki w Laskowej. Realizacja przedmiotowej inwestycji jest istotna dla wszystkich mieszkańców Laskowej, gdyż w budynku GOK mieści się Biblioteka Publiczna, odbywają się spotkania Koła Gospodyń Wiejskich oraz odbywają się zebrania mieszkańców wsi Laskowa, odbywają się próby zespołu regionalnego „Laskowioki”. Zostanie ono zrealizowane w ramach pierwszego możliwego naboru wniosków w działaniu „Odnowa i rozwój wsi” PROW 2007-2013.

6. Powiązanie Planu Odnowy Miejscowości z lokalnymi dokumentami strategicznymi. Plan Odnowy Miejscowości jest w pełni zgodny z zapisami Strategii Rozwoju Gminy Laskowa 2008 – 2013. Szczególnie wpisuje się w następujące cele rozwoju zapisane w Strategii: CEL STRATEGICZNY NR 1 Tworzenie warunków rozwoju turystyki lokalnej

CEL STRATEGICZNY NR 3 Budowa świadomości ekologicznej mieszkańców poprzez ochronę walorów środowiska naturalnego gminy

CEL STRATEGICZNY NR 5 Dziedzictwo kulturowe i skuteczny system edukacji, podstawą zachowania tożsamości lokalnej

Gmina Laskowa 2009 47 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

7. Wdrażanie Planu Odnowy Miejscowości. Wdrożenie Planu Odnowy Miejscowości rozpocznie się po podjęciu uchwały w sprawie zatwierdzenia Planu Odnowy Miejscowości. Odpowiedzialnym za wykonanie uchwały jest Wójt. W celu sprawnego i efektywnego realizowania projektów zawartych w zatwierdzonym POM, w sołectwie działać będzie lokalna Grupa Odnowy Wsi.

Do monitorowania i oceny efektywności i wdrażania Planu Odnowy Miejscowości sołectwa służyć będą systematycznie gromadzone analizowane i interpretowane dane. Monitoring wdrożenia POM obejmie:  monitoring finansowy, tzn. wielkości wydatkowanych środków,  monitoring rzeczowy tzn. efekty mierzalne danego zadania. Monitoring finansowy pomoże w porównywaniu faktycznie wydatkowanych środków w stosunku do planu. Monitoring rzeczowy zobrazuje i umożliwi ocenę stanu wdrażania w stosunku do ustalonych celów.

Nadrzędnym celem komunikacji społecznej w Planie Odnowy Miejscowości jest szeroka informacja, która aktywizuje jeszcze większą liczbę odbiorców i zachęca niezdecydowanych do włączenia się w nurt wspólnego działania, wspólnej pracy i utożsamiania się z grupą, aby nie zostać odrzuconym na margines życia wiejskiego. Z uwagi na stosunkowo niedużą społeczność mieszkańców sołectwa działania informacyjne podejmowane przy okazji wdrażania POM polegać będą na następujących instrumentach:  komunikacji bezpośredniej, poprzez np. spotkania Wójta na zebraniach wiejskich lub w czasie przyjmowania stron, przy okazji rozmowy telefonicznej, poprzez pocztę elektroniczną, informację od charyzmatycznych i znaczących w społeczności osób,  komunikacji społecznej pośredniej, poprzez m.in. ulotki, plakaty, afisze, gazetkę gminną lub gazetki szkolne, stronę internetową.

Gmina Laskowa 2009 48 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

8. Zakończenie. Plan Odnowy Miejscowości jest dokumentem otwartym tzn. w zależności od potrzeb i warunków finansowych może być każdorazowo aktualizowany. Pozwoli to na bieżące kreowanie nowych rozwiązań jeszcze głębiej angażujących lokalną społeczność albowiem to mieszkańcy wsi są końcowymi Beneficjentami tego Planu.

9. Spis ilustracji. Rysunek 1 Laskowa na tle Gminy...... 4 Rysunek 2 Laskowa w dolinie rzeki Łososiny...... 12 Rysunek 3 Krajobraz doliny Łososiny...... 12 Rysunek 4 Widok na Laskową...... 13 Rysunek 6 Dwór w Laskowej...... 18 Rysunek 7 Kościół w Laskowej...... 19 Rysunek 8 Kapliczka Jana Nepomucena...... 19 Rysunek 9 Kapliczka na północnych zboczach Sałasza...... 20

10. Spis tabel. Tabela 1 Sołectwa gminy Laskowa wg powierzchni...... 5 Tabela 2 Liczba ludności w latach 2000-2008...... 6 Tabela 3 Struktura ludności Gminy Laskowa i miejscowości Laskowa, 2008 r...... 7 Tabela 4 Grupy aktywności ekonomicznej miejscowości Laskowa 2008...... 7 Tabela 5 Stanowiska archeologiczne na terenie Laskowej...... 20 Tabela 6 Liczba dzieci Szkoła Podstawowa w Laskowej...... 25 Tabela 7 Liczba dzieci Gimnazjum w Laskowej...... 26 Tabela 8 Infrastruktura drogowa na terenie Laskowej...... 27 Tabela 9 Struktura prowadzonej działalności gospodarczej...... 30 Tabela 10 Gleby w sołectwie Laskowa...... 32 Tabela 11 Powierzchnia gospodarstw rolnych w sołectwie Laskowa...... 34 Tabela 12 Analiza SWOT dla sołectwa Laskowa...... 38 Tabela 13 Zadania w sołectwie Laskowa 2009-2015...... 42

11. Spis wykresów. Wykres 1 Struktura powierzchni gminy wg podziału na sołectwa...... 5 Wykres 2 Przyrost ludności miejscowości Laskowa 2000-2008...... 6

Gmina Laskowa 2009 49 Plan Odnowy Miejscowości Laskowa

Wykres 3 Zmiana ilości bezrobotnych w Gminie Laskowa w latach 1998-2009...... 35

Gmina Laskowa 2009 50