Kerkenbeleidsplan

KERKENBELEIDSPLAN

Gemeente Gavere

03.07.2017

WWW.VENECO.BE

Context De conceptnota ‘Een toekomst voor de Vlaamse Parochiekerk’ van 24 juni 2011 van Vlaams minister van Binnenlands Bestuur en Onroerend Erfgoed Geert Bourgeois zette de uitdaging voor de toekomst van de kerken bij alle steden en gemeenten op de kaart. Door een beperkter aanbod aan erediensten en een gewijzigd Vlaams beleid, verhoogt de behoefte bij steden, gemeenten en kerkbesturen om na te denken over de toekomstige ontwikkelingen in en rond de parochiekerken op hun grondgebied. In de conceptnota van 2011 wordt de gemeenten gevraagd een langetermijnvisie te ontwikkelen over de toekomst van de parochiekerken, onder de vorm van een kerkenbeleidsplan.

Het kerkenbeleidsplan kreeg een decretale grond aangezien het beschikken over dergelijk plan opgenomen is als voorwaarde voor het verkrijgen van subsidies voor onderhouds- of restauratiewerken aan beschermde en niet-beschermde kerken, op basis van het besluit van de Vlaamse Regering betreffende de uitvoering van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013 en het decreet houdende de toekenning van subsidies voor de gebouwen van de eredienst van 12 juli 2013. Naast het bestaan van een lokaal kerkenbeleidsplan als voorwaarde voor het verkrijgen van subsidies, zijn er nog andere redenen waarom het aanbevolen is een plan op te stellen. De toekomst van parochiekerken is immers een gevoelig thema dat noopt tot eensgezindheid. Enkel via doorgedreven lokaal overleg kan men tot een breed gedragen toekomstvisie komen. Met het kerkenbeleidsplan kunnen steden en gemeenten anticiperen op de ontwikkelingen in hun parochiekerkenareaal en kunnen ze op wijk- of stadsniveau weloverwogen strategische keuzes maken.

Het decreet van 15 juli 2016 houdende de wijziging van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013, geeft volgende definitie voor een kerkenbeleidsplan:

“een schriftelijk document dat eerst door het representatief orgaan van de betrokken eredienst en vervolgens door de gemeente- of de provincieraad werd goedgekeurd en dat een lokaal gedragen langetermijnvisie biedt voor alle gebouwen die bestemd zijn voor die betrokken eredienst op het grondgebied van de gemeente of provincie. De langetermijnvisie moet minimaal volgende basisgegevens bevatten: a) een beschrijving van de betrokken gebouwen bestemd voor de eredienst, met onder meer − hun cultuurhistorische waarde, − hun architecturale mogelijkheden, − hun bouwfysische toestand; b) de situering van elk gebouw bestemd voor de eredienst in zijn ruimtelijke omgeving; c) een beschrijving van het actueel gebruik en de actuele functie van de betrokken gebouwen bestemd voor de eredienst; d) een onderbouwde visie op het toekomstig gebruik en de toekomstige functie van de betrokken gebouwen, inclusief een plan van aanpak hoe de toekomstige invulling met nevenfuncties of herbestemming ervan zal worden onderzocht.”

Inleiding Dit kerkenbeleidsplan omvat volgende gebouwen voor de rooms-katholieke eredienst op het grondgebied van de gemeente Gavere: • Sint-Amandus, Molenstraat 24, 9890 Gavere • Sint-Martinus, Steenweg 39, 9890 Asper • Sint-Bavo, Baaigemstraat 352, 9890 Baaigem • Sint-Petrus, Kerkstraat 1, 9890 Dikkelvenne • Sint-Pietersbanden, Dorpsstraat z.n., Semmerzake • Sint-Martinus, Gentweg 1, 9890 Vurste

Het traject dat werd doorlopen om tot dit kerkenbeleidsplan te komen, ziet er als volgt uit: • Startvergadering gemeentebestuur – Veneco: 09/01/2017 • Overleg gemeentebestuur – kerkraad Asper – Veneco: 07/03/2017 • Overleg bisdom – Centraal Kerkbestuur Gavere, toelichting toekomstvisie parochiekerken: 16/03/2017 • Overleg gemeentebestuur – Centraal Kerkbestuur – Veneco: 03/04/2017 • Samenkomst kerkelijke werkgroep: 25/04/2017 • Stuurgroepvergadering: 15/05/2017

Het ontwerp kerkenbeleidsplan werd ter inzage gelegd van de bevolking gedurende 30 dagen, van 01/06/2017 t.e.m. 30/06/2017. Inwoners van de gemeente kregen zo de kans het plan te consulteren en hun opmerkingen te formuleren. Deze informatie werd meegedeeld via de gemeentelijke infokanalen.

Dit kerkenbeleidsplan werd opgemaakt in overleg tussen de gemeente Gavere, het centraal kerkbestuur van Gavere en alle kerkfabrieken die eronder ressorteren, en werd vervolgens goedgekeurd: • Door de bisschop van het Bisdom Gent op datum • Door de gemeenteraad van de gemeente Gavere op datum

In dit kerkenbeleidsplan worden allereerst de betrokken kerkgebouwen ruimtelijk gesitueerd. Vervolgens volgt een bespreking van elke kerk afzonderlijk. Aan bod komen een beschrijving, een situering in de ruimtelijke omgeving en een beschrijving van het actueel gebruik en de actuele functie. Aan het einde van het document is er een overzichtstabel met de genomen opties per kerk, de visie die hieraan ten grondslag ligt en het traject dat is of zal worden opgestart om deze toekomstige invulling te realiseren.

Inhoudstabel

1. SITUERING KERKGEBOUWEN ...... 7

2. FICHE PER KERKGEBOUW ...... 8 2.1. Sint - Amandus, Gavere ...... 8 2.1.1. Identificatie ...... 8 2.1.2. Beschrijving ...... 9 2.1.3. Situering van het gebouw in de omgeving ...... 17 2.1.4. Beschrijving van het actueel gebruik ...... 19 2.2. Sint - Martinus, Asper ...... 21 2.2.1. Identificatie ...... 21 2.2.2. Beschrijving ...... 22 2.2.3. Situering van het gebouw in de omgeving ...... 30 2.2.4. Beschrijving van het actueel gebruik ...... 31 2.3. Sint - Bavo, Baaigem ...... 32 2.3.1. Identificatie ...... 32 2.3.2. Beschrijving ...... 33 2.3.3. Situering van het gebouw in de omgeving ...... 44 2.3.4. Beschrijving van het actueel gebruik ...... 45 2.4. Sint - Petrus, Dikkelvenne ...... 46 2.4.1. Identificatie ...... 46 2.4.2. Beschrijving ...... 47 2.4.3. Situering van het gebouw in de omgeving ...... 51 2.4.4. Beschrijving van het actueel gebruik ...... 52 2.5. Sint – Pieters Banden, Semmerzake ...... 54 2.5.1. Identificatie ...... 54 2.5.2. Beschrijving ...... 55 2.5.3. Situering van het gebouw in de omgeving ...... 62 2.5.4. Beschrijving van het actueel gebruik ...... 63 2.6. Sint - Martinus, Vurste ...... 64 2.6.1. Identificatie ...... 65 2.6.2. Beschrijving ...... 65 2.6.3. Situering van het gebouw in de omgeving ...... 71 2.6.4. Beschrijving van het actueel gebruik ...... 72

3. NAAR EEN TOEKOMSTVISIE ...... 73 3.1. Onderbouwde visie op het toekomstig gebruik en de toekomstige functie ...... 73 3.2. Plan van aanpak hoe de toekomstige invullingen zullen worden onderzocht ...... 78

4. BESLUIT ...... 80

1. SITUERING KERKGEBOUWEN

Op het grondgebied van de gemeente Gavere bevinden zich zes kerken die gebruikt worden voor de eredienst. Het betreft: • de Sint-Amanduskerk in Gavere • de Sint-Martinuskerk in Asper • de Sint-Bavokerk in Baaigem • de Sint-Petruskerk in Dikkelvenne • de Sint-Pietersbandenkerk in Semmerzake • de Sint-Martinuskerk in Vurste

DE PINTE Sint Stephanus Sint Amandus

MERELBEKE NAZARETH

Sint Martinus Sint Bonifatius Sint Pieters Banden

Sint Bavo

Sint Amandus GAVERE

OOSTERZELE

Sint Petrus

Sint-Martinus

0 375 750 1.500 meter

2. FICHE PER KERKGEBOUW

2.1. Sint - Amandus, Gavere

2.1.1. Identificatie

§ Naam: Officieel: Parochiekerk Sint-Amandus Alternatief: Sint-Amanduskerk, Parochiekerk Sint-Amands, Sint-Amandus, Sint-Amandskerk § Geografische ligging: Molenstraat 24, 9890 Gavere, provincie Oost-Vlaanderen § Plaats in kerkelijke structuur: − Bisdom Gent − Dekenaat Deinze − Parochie Sint-Amandus § Eigenaar: Gemeente Gavere § Beschermingen: − gedeeltelijk beschermd (MB 24/11/2011): oorlogsmonument § Vastgestelde inventarissen: − Bouwkundig erfgoed: • Parochiekerk Sint-Amandus (ID 35993) • Oorlogsmonument Gavere (ID 212475)

§ Wetenschappelijke Inventarissen: − Bouwkundig erfgoed - relicten • Parochiekerk Sint-Amandus (ID 35993) • Oorlogsmonument Gavere (ID 212475)

2.1.2. Beschrijving

a) Cultuurhistorische waarde bouwgeschiedenis De eerste melding van de kerk dateert uit de 13e eeuw met patronaat toebehorende aan de Sint- Aubrechtsabdij (gesticht in de 11e eeuw) van Kamerijk (de enige in het Land van Aalst), en tot 1559 ressorterend onder het bisdom Kamerijk, nadien onder het bisdom Gent. Over de bouwgeschiedenis en de eerste kerk is zeer weinig bekend. Op de gravure van het kasteel van Gavere in Sanderus, Flandria Illustrata van 1641 is er een voorstelling van de vroegere kerk, alsook op de kaart van Benthuys (1742) als kruiskerk met kruisingstoren. In de 17e eeuw werd de kerk gedeeltelijk verwoest door een brand. De vierkante geveltoren werd opgetrokken in 1702. In 1748 teisterde een hevige hagelbui de toenmalige kerk. Volgens F. De Potter is de kerk heropgebouwd in 1789 met uitzondering van het oude 13e eeuwse koor in Doornikse steen. De eerste aanvraag tot vergroting van de kerk dateert van 1864 naar ontwerp van architect E. De Perre-Montigny, pas uitgevoerd in 1874-77. In plaats van het oude koor werden transeptarmen en een nieuw meer naar het oosten uitgebouwd groot koor van twee traveeën met zijkoren en driezijdige sluiting gebouwd. De westtoren werd toen voorzien van een nieuwe bovengeleding en een achthoekige spits. In 1918 werden voornamelijk de voorgevel met toren en de noordoostzijde, de sacristie, de bakstenen gewelven van het koor, het transept en de zijbeuken en het meubilair sterk beschadigd tijdens WOI. De kerk werd 1922 gerestaureerd in classicistische stijl en opnieuw in gebruik genomen. beschrijving De monumentale bakstenen kruiskerk is ingeplant aan de westrand van de Hofkouter, die de Schelde domineert, op de splitsing van de huidige Molenstraat en Kloosterstraat. De kruiskerk heeft een pseudo-basilicaal schip van vier traveeën, een uitspringende vierkante westtoren, uitspringende transeptarmen, een koor en zijkoren van twee traveeën met centrale driezijdige absis, een lagere berging en sacristie in de oksels van het transept en koor. De kerk kenmerkt zich aan de buitenzijde als een uiterst sober bakstenen gebouw met enkel verwerking van arduin bij de deuren vensteromlijstingen in de toren. De zadel- en schilddaken en het piramidaal dak van de toren zijn afgedekt met leien. De uitspringende vierkante westtoren heeft in de voorgevel een rondboogvormige vleugeldeur met waaier gevat in arduinen omlijsting onder klassiek hoofdgestel. Het getoogd omlijst bovenlicht wordt geflankeerd door twee kleine gevelsteentjes met jaartal Anno 1789, met erboven een ronde oculus. De bovenste geleding van 1874 wordt gekenmerkt door rondboogvormige gekoppelde galmgaten onder waterlijstjes. De ronde uurwerken en steigergaten onder de gootlijst zijn toegevoegd in 1922. De zijgevels, transepten en het koor zijn voorzien van eenvoudige rondboogvensters met glas in lood.

In de bakstenen muur van de voorgevel van de kerk is een gedenkplaat voor de gesneuvelden en burgerlijke slachtoffers uit de Eerste Wereldoorlog, van de hand van Aloïs De Beule, als reliëf ingewerkt.

Een afzonderlijke bronzen plaat werd later toegevoegd met de namen van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Het oorlogsmonument WOI en WOII is beschermd omwille van het algemeen belang gevormd door de artistieke, historische en sociaal-culturele waarde.

Links van de hoofdingang bevindt zich het grote, witte Mariabeeld toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Gavere. Dit is een schenking van de Zusters Onze-Lieve-Vrouw Visitatie. Op 31 mei 2015 werd het beeld ingezegend door bisschop Luc Van Looy. Het is een blijvende herinnering aan het 136-jarig apostolaat van de Zusters hier ter plaatse in bejaardenzorg, onderwijs en pastoraal.

Door de dorpsrenovatie rond 1990 is de omheining en de oude kerkhofmuur verdwenen en heeft deze plaatsgemaakt voor groenbeplanting. De begraafplaats werd toen overgebracht naar de Lielareweg.

In het interieur wordt de pseudo-basilicale opstand met schip en de zijbeuken gescheiden door rondboogarcaden op ronde zuilen op een achthoekige sokkel. De overwelving met tongewelven wordt gescheiden door gordelbogen, verbonden door ijzeren trekijzers. De kruising wordt gemarkeerd door gecanneleerde pilasters met verguld Korinthisch kapiteel. Het koor is halfcirkelvormig met vernieuwde beschildering.

Oorlogsmonument WOI en WOII, Aloïs De Beule Mariabeeld, schenking Zusters Onze-Lieve- Vrouw Visitatie

orgel en roerend erfgoed Schilderijen: § “Aanbidding der Koningen”, Vlaamse School, tweede helft 15e eeuw § ‘Kruisweg’, oorspronkelijke kruisweg vernietigd tijdens de beschieting van 1918, huidige dateert van 1923 § drieluik toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw altijddurende bijstand § schilderij voorstellend “Piëta”, recent geschonken door inwoners van Gavere Beeldhouwwerk: § beeld van Jezus aan het Kruis, eik, 18e eeuw § massief zilveren kruis op stok in het hoogkoor, 19e eeuw § gepolychromeerd Mariabeeld op het altaar in het linker zijkoor § Sint-Amandusschrijn, patroonheilige van de parochie § Koperen schrijn toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes § Eikenhouten tabernakeldeur § Reliekschrijn van de H. Macharius en de H. Rochus, met opschrift “De inwoners van Gaver aan de H. Macharius en de H. Rochus”, jaartal onbekend § Houten kast met kerkattributen § Massief koperen tabernakel § Kruisbeeld op sokkel in ebben- en rozenhout § Houten Mariabeeld op sokkel, met aan haar voeten de slang § Beelden van de H. Amandus en de H. Catharina § Gedenkborden met de namen van de nieuw gedoopten en de overledenen § Beelden van de H. Cornelius, H. Eligius, H. Antonius van Padua, H. Jozef, H. Theresia en H. Rita § ruitvormige obiits (rouwborden) van adellijke families Meubilair: § hoofdaltaar in het hoogkoor met wapenschilden van familie Grenier, marmer, ca. 1887-88 § noordelijk zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw, eveneens met wapenschild van familie Grenier, van 1887-88 (volgens gedateerde inscriptie) § zuidelijk zijaltaar toegewijd aan het Heilig Hart van Jezus, schenking van de familie De Smet, 1791 § marmeren muuraltaar in de rechterzijbeuk, toegewijd aan de H. Catharina, met daarop haar beeltenis § eikenhouten altaar in de linkerzijbeuk, in het front staat het logo SMR (Sancta Maria Regina) § communiebank, eik, 19e eeuw § preekstoel in Lodewijk XVI-stijl met medaillons van de Heilige Amandus en de Heilige Catharina, trapleuning in loofwerk en medaillons van Sint-Jan Nepomenicus, eik, gedateerd 1768 § 4 biechtstoelen, eik, tweede helft 19e eeuw; § doopvont met wapenschild van de schenker graaf de Lichtervelde, marmer en koper, 18e eeuw Orgel § Pijporgel, 1920, gebouwd door O. Reygaert – Freyne (wordt nog bespeeld)

Er is een inventaris (analoog en digitaal) beschikbaar van het roerend patrimonium, opgemaakt door het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen in 2004. De laatste update dateert van 2011. De inventaris omvat het geheel van de collectie (meer dan 150 stukken), met patrimonium van voor 1800, van de periode 1800- 1899 en de periode vanaf 1900 tot heden.

“Aanbidding der koningen”, 2e helft 15e Kruisweg, 1923 Jezus aan het kruis, 18e eeuw eeuw

Drieluik, toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw Massief zilveren kruis op stok, 19e gepolychromeerd Mariabeeld, altijddurende bijstand eeuw altaar linkerzijkoor

Sint-Amandusschrijn, patroonheilige van Eikenhouten tabernakeldeur Reliekschrijn van de H. Macharius de parochie en de H. Rochus

Houten kast met kerkattributen Massief koperen tabernakel Kruisbeeld op sokkel in ebben- en rozenhout

H. Amandus H. Catharina

hoofdaltaar in het hoogkoor met noordelijk zijaltaar van Onze-Lieve- zuidelijk zijaltaar toegewijd aan het wapenschilden van familie Grenier, Vrouw, eveneens met wapenschild Heilig Hart van Jezus, schenking marmer, ca. 1887-88 van familie Grenier, van 1887-88 van de familie De Smet, 1791

marmeren muuraltaar in de communiebank, eik, 19e eeuw 4 biechtstoelen, eik, tweede helft rechterzijbeuk, toegewijd aan de H. 19e eeuw Catharina, met daarop haar beeltenis

Pijporgel, 1920, gebouwd door O. Reygaert – Freyne

b) Architecturale mogelijkheden

§ Grootte: De oppervlakte van het kerkgebouw en zijn nevenruimtes is ruim genoeg om bijvoorbeeld ruimtes te kunnen afsplitsen. Zo kunnen bijvoorbeeld de zijbeuken of het koor worden afgescheiden van het schip. § Opdeling en inrichting: De kerk wordt volledig gebruikt voor de eredienst. In de noordelijke transeptarm bevindt zich, met een glazen wand afgesloten van de rest van de kerk, een zaaltje dat gebruikt wordt voor de catechese en als archiefruimte. De kerk telt twee sacristieën. De noordelijke sacristie wordt gebruikt als een bergingsruimte, waar zich de verwarmingsinstallatie en een toilet bevindt. § Uitbreidingsmogelijkheden: Exterieure uitbreiding is mogelijk op het omliggende kerkplein. De omgeving van de kerk zal in de toekomst (2017-2018) worden heraangelegd n.a.v. het gemeentelijk infrastructuur- en verkeerscirculatieplan. Rond de kerk zal een ontmoetingsplein worden aangelegd. Noch de kerk, noch het kerkplein zijn beschermd als monument of stads- en dorpsgezicht.

§ Aanwezige voorzieningen: Verwarming (nu nog op stookolie, maar er zal worden overgeschakeld op aardgas) en elektriciteit. In de kerk bevindt zich één toilet. § Toegankelijkheid: De kerk is toegankelijk via de hoofdtoegang aan de voorzijde, en via de zijportalen. Er is tevens een toegang achteraan via de noordelijke sacristie. De kerk is toegankelijk voor mindervaliden. § Waardevolle interieur/cultuurgoederen: In de kerk bevindt zich waardevol roerend erfgoed (zie beschrijving boven bij cultuurhistorische waarde). Door de voortdurende zorg van de kerkraad en de conservering van het historisch erfgoed, is het interieur van de kerk in zeer goede staat.

Middenbeuk Noordelijke zijbeuk Vergaderzaaltje in de noordelijke transeptarm

Oksaal met pijporgel Koor Zuidelijk transept

c) Bouwfysische toestand De bouwfysische toestand van het kerkgebouw is goed. De kerk wordt goed onderhouden en de goten worden jaarlijks gereinigd. Het interieur van de kerk is in zeer goede staat.

De kerk werd in de 20e en de 21e eeuw volledig gerestaureerd: § 1918: volledige herstelling na de bijna totale vernieling na WOI § 1960: grondige vernieuwing binnenschilderwerk § 1971: vernieuwing dakbedekking en herstelling glas-in-loodramen § 2002: vernieuwing schilderwerk interieur + controle elektriciteit § 2005: vernieuwing geluidsinstallatie § 2009 - 2012: restauratiedossier opgemaakt door architectenbureau Bressers uit Gent: vernieuwing dakbedekking, zinkbekleding in de kroonlijsten, behandelen van het kaphout tegen insecten en het vernieuwen van het voetpad (kostprijs geraamd op 573.902,80 €). Het dossier werd in 2012 ingediend bij het gemeentebestuur en de Vlaamse Overheid. (niet uitgevoerd) § 2014: nieuwe vernislaag buitendeuren + vernieuwing centraal aandrijfwerk torenuurwerk § 2015: vernieuwing verwarmingsinstallatie + schilderen stookplaats § 2017: overschakeling naar gasverwarming

De laatste inspectie van de kerk door Monumentenwacht dateert van 19/05/2016. De laatste werken die voorafgaand aan de controle werden uitgevoerd door het kerkbestuur betreffen: § plaatsing van een nieuw rondraam in de voorgevel § vernieuwing van het interieurschilderwerk § roestvrij schilderen van de metalen onderdelen van de klokkenstoel § plaatsing van veiligheidsvoorzieningen in de toren Tijdens de inspectie werden volgende werkzaamheden uitgevoerd: § reiniging van de goten voor controle § terugplaatsing van enkele afgeschoven leien In het inspectierapport werden volgende dringende aanbevelingen gedaan:

§ vervangen van de uitzetvoegstukken in de goten van het schip § herstellen van de schoorsteen op de noordelijke sacristie en plaatsen van een nieuwe deksteen § uitvoeren van onderhoudsschilderwerken aan de houten onderdelen van de kerk (gootafkastingen en voordeur) § plaatsen van een beschermlaag in de goten § plaatsen van een dakluik in het koor om de goot te kunnen bereiken + verlenging van de loopbrug in het koor § plaatsen van ladderhaken op alle dakvlakken i.f.v. onderhoud en werkzaamheden In het rapport werden nog volgende aandachtspunten meegegeven voor de toekomst: § geregeld snoeien en rooien van overtollige plantengroei rondom de kerk § schilderen van de stampijpen § conserveren van de marmeren grafplaten ter hoogte van het kooreinde

In het huidige meerjarenplan (2014-2019) zijn geen grote werken meer gepland aan de kerk, buiten de noodzakelijke onderhoudswerken. Volgende werken aan de kerk zijn dringend, en worden bij voorkeur in de volgende meerjarenplanning voorzien: § herstelling van de dakbedekking en de goten § herstelling van de schouw op de noordelijke sacristie § heraanleg voetpaden rondom de kerk

2.1.3. Situering van het gebouw in de omgeving De kerk is gelegen in het centrum van de dorpskern van Gavere, op de kruising van de Molenstraat en de Kloosterstraat. De Molenstraat is een belangrijke invalsweg en ontsluitingsweg naar de omliggende kernen en gemeenten. De Kloosterstraat is een verbindingsweg tussen de Molenstraat en de Onderstraat met beperkt verkeer. De kern van Gavere bevindt zich op de rechteroever van de Schelde en wordt gekenmerkt door een structureel hoogteverschil tussen het oostelijke en westelijke deel van de dorpskern. De Sint-Amanduskerk bevindt zich ongeveer op het hoogste deel van de kern, waardoor ze van ver zichtbaar is en een baken vormt in het landschap.

Door de dorpskernrenovatie in 1990 is de omheining en de oude kerkhofmuur verdwenen en heeft deze plaatsgemaakt voor groenbeplanting. De begraafplaats werd toen overgebracht naar de Lielareweg. Rondom de kerk is een groenzone aangelegd, met aan de straatzijde parkeerplaatsen (ca. 40). Op 100 en 200 m loopafstand van de kerk bevinden zich twee haltes voor openbaar vervoer langs de Molenstraat. Ook de Markt, waar zich ruime parkeermogelijkheid bevindt, is op loopafstand gelegen (ca. 100 m). Het gemeentelijk infrastructuur- en verkeerscirculatieplan voorziet in 2016-2017 de heraanleg van de wegen rond de kerk waarbij nog meer parkeermogelijkheid zal gecreëerd worden. Na voltooiing van het nieuwe verkeerscirculatieplan (uitvoering 2017-2018) zal rond de kerk een plein worden aangelegd als ontmoetingsplaats voor allerlei activiteiten. In de omgeving komen verschillende gemeenschapsfuncties voor, zoals het woon- en zorgcentrum Mariahuis, residentie met serviceflats De Lork en Bellevue, nieuwbouw Zonnehoeve en het dagopvangverblijf Mariaheem met aanpalend de kinderopvang De Zeester, allen gelegen aan de overkant van de Kloosterstraat. Naast de kerk is ook het lokaal dienstencentrum “Den Oever” gelegen. De ruime en

goed uitgeruste lokalen kunnen gehuurd worden door verenigingen, de geloofsgemeenschap, ed. De pastorie en het parochiesecretariaat bevinden zich achter de kerk, op de hoek van Kloosterstraat en de Onderstraat. Rond en in de buurt van de Markt situeert zich het commercieel gebeuren, bevindt zich het bestuurlijk en administratief centrum en zijn er mogelijkheden voor allerlei vormen van ontspanning. De aard van de bebouwing langs de Molenstraat is voornamelijk residentieel met een combinatie van één- en meergezinswoningen. Meer naar de dorpskern toe wordt de bebouwing heterogener met ook andere functies zoals, horeca, handel, …

GAVERE Kerkenbeleidsplan

Legende

Kinderopvang Soni (! î Kerk × Pastorij

Afdelingen Verenigingen Van der Stichelen Lindsey XW Fitnesslokaal Pecofit (! ²³ ?! Autonoom vrijwilligerswerk # Bibliotheken XW Oxfam-Wereldwinkels Bracke Esther k Openlucht sportveld (! OPENBARE BIBLIOTHEEK GAVERE (! Opvang baby's, peuters en/of buitenschools # S" Ouderenvoorzieningen

VWW RECREATIE- EN VAKANTIEBEVORDERING MINDERVALIDEN Sportlokaal De Zeester ²³ ?! DVC DE TJALK S"(!&: WZC Mariahuis ¹º ò Stadhuizen en gemeentehuizen k &: Thuiszorg Pastorie van de Sint-Amanduskerk (! GAW DE LORK × Ê Toeristische kantoren S" Parochiekerk Sint-Amandus VVV 't Gaverland Ê î

Gemeente Gavere òOCMW GAVERE

k A- Voetbalveld KFC Gavere-Asper Sint-Amanduskerk Gavere Finse piste Gavere k Ruimtelijk planner: Tina Verschueren

Danslokaal Eiland 0 37,5 75 150 ²³ meter

Tennisvelden Gavere 1:2.500 Datum:06/06/2017 Petanqueterrein Sportcentrkum Gavere kPolyvalent sportveld Sportdreef k Petanquelokaal Sportcentrum Gavere ²³ Panhuisstraat 1 Petanqueterrein Gavere 9070 Destelbergen Verspkringbak SC Gavere Tel. (09)251 22 22 k Fax (09)251 22 28 [email protected] k

2.1.4. Beschrijving van het actueel gebruik

De parochiekerk is de hoofdkerk van de parochie en is nog in gebruik voor de eredienst. De kerk is door de bisschoppelijke overheid, sedert de reorganisatie, geklasseerd als ankerplaats voor de eredienst binnen Groot-Gavere.

Liturgische activiteiten Eucharistievieringen: § Weekend: 1 weekendmis op zondag (ca. 140 à 150 aanwezigen) § Hoogdagen (ca. 300 aanwezigen) Sacramenten (aantal variërend van jaar tot jaar, basis 2016): § Dopen: 35 § Huwelijken: 3 § Begrafenissen: 18 § Vormsel § Eerste communie Het aantal dopen, huwelijken en uitvaarten gaat in stijgende lijn. Vanuit de nabijgelegen zorgen verblijfinstellingen is er een toenemende vraag naar liturgische vieringen, zoals bv. uitvaarten, vermits het bisdom heeft beslist dat er in het WZC Mariahuis geen uitvaarten meer mogen doorgaan. Andere diensten: § Vieringen (bv. n.a.v. het 150-jarig bestaan van het Koninklijk Sint-Gregoriuskoor van Gavere, feestelijke inzegening van het beeld Onze-Lieve-Vrouw van Gavere door bisschop Luc Van Looy, ed.)

In de linker zijbeuk van de kerk is een ruimte aanwezig voor de parochiewerking. De ruimte wordt gebruikt voor de catechese, als vergaderruimte voor de parochiale organen, de kerkfabriek en verenigingen. De ruimte wordt ook gebruikt als archiefruimte van de kerkfabriek en de parochie en als opslagruimte voor materiaal van de kerk.

Niet-liturgische activiteiten Valorisatie: § Concerten: 2-6 keer per jaar (bv. optreden van Norbert Detaeye en het Sint-Camilluskoor van Sint-Denijs-Westrem, dekenale zangavond, aperitiefconcert verzorgd door het fluitkwartet Yedutun, optreden Afrikaans koor “Coeur Immaculé de Marie”, kerstconcert met Christoff ed.) § Tentoonstellingen: 2-6 keer per jaar (bv. “Creatieve kunst”, georganiseerd door Kunstig Gavere, n.a.v. Erfgoeddag ‘In het teken van de tijd’, tentoonstelling van unieke klokken en uurwerken) § Voordrachten: 2-6 keer per jaar (bv. “Naar de bron”, door Machteld Rombouts, woord-, beelden klankevocatie) § Open kerk n.a.v. Openkerkdagen, Festival Avanti (georganiseerd t.g.v. het 50-jarig bestaan van het Festival van Vlaanderen), “Toeren langs kerken en kapellen” (organisatie Davidsfonds), ed. Medegebruik door andere erediensten: nee Nevenbestemming: § multifunctioneel gebruik: nee § gedeeld gebruik: nee Herbestemming: nee

De kerk is niet toegankelijk buiten de eredienst.

De Sint-Amanduskerk is en blijft ook in de toekomst de hoofdkerk van de parochie. Zowel het gemeente- als het kerkbestuur wensen gemeenschappelijke liturgische vieringen (Goede Week, Pasen, Kerstmis, Wapenstilstand, …) en alle sacramenten in de toekomst blijvend te centraliseren in de Sint-Amanduskerk om aan gemeenschapsopbouw te doen. Door haar ruime omvang, centrale ligging in de gemeente en ruime parkeermogelijkheden blijft de kerk, naast haar centrale functie voor de eredienst, ook beschikbaar voor allerlei nevenactiviteiten die passend zijn in het kader van de pastoraal. Het nabijgelegen lokaal dienstencentrum kan als een belangrijke aanvulling fungeren bij vieringen of nevenactiviteiten in de kerk, bv. voor recepties, gespreksgroepen, sanitair, ed.

Er is geen vraag/behoefte vanuit socio-culturele verenigingen om de kerk, of een gedeelte ervan, permanent te gebruiken. Ook de gemeente heeft geen behoefte om voorzieningen onder te brengen in de kerk, daar men over voldoende gemeentelijke accommodatie beschikt.

2.2. Sint - Martinus, Asper

2.2.1. Identificatie

§ Naam: Officieel: Parochiekerk Sint-Martinus Alternatief: Sint-Martinuskerk, Sint-Maartenkerk, Parochiekerk Sint-Maarten, Sint-Martinus § Geografische ligging: Steenweg 39, 9890 Asper, provincie Oost-Vlaanderen § Plaats in kerkelijke structuur: − Bisdom Gent − Dekenaat Deinze − Parochie Sint-Martinus § Eigenaar: Gemeente Gavere § Beschermingen: − beschermd monument (MB 30/01/2013): Parochiekerk Sint-Martinus met historische kerkhofsite − (gedeeltelijk) beschermd monument (MB 20/04/1948): Parochiekerk Sint-Martinus: toren, koor en transept § Vastgestelde inventarissen: − Bouwkundig erfgoed: Parochiekerk Sint-Martinus (ID 36054) § Wetenschappelijke Inventarissen:

− Bouwkundig erfgoed – relicten: Parochiekerk Sint-Martinus (ID 36054)

2.2.2. Beschrijving a) Cultuurhistorische waarde

De parochiekerk Sint-Martinus is, samen met de omringende kerkhofsite en haar cultuurgoederen, beschermd als monument. In 1948 werden reeds de toren, het koor en het transept van de kerk beschermd als monument. De kerk met de kerkhofsite is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de historische, artistieke en sociaal-culturele waarde. historische waarde De kerk met de ovalen kerkhofsite is, gelet op de patroonheilige Sint-Martinus en de ligging aan de oude verbindingsweg Gent – Oudenaarde aan de rand van de Scheldevallei, zeer oud en klimt mogelijk op tot de vroege middeleeuwen. Het huidige kerkgebouw bewaart nog de romaanse toren en het koor in Doornikse steen, opklimmend tot de 12e – 13e eeuw en het gotische transept in zandsteen dat uit de 15e eeuw dateert. De zo getrouw mogelijke restauratie en de historiserende vernieuwbouw door architect Modeste De Noyette in 1902 getuigt van de tijdsgeest en het doorleven van de neogotische traditie tot in het begin van de 20e eeuw. architectuurhistorische waarde De achthoekige kruisingstoren met voor de romaanse architectuur zo kenmerkende rondboognissen met smalle gekoppelde rondboogvormige galmgaten met deelzuiltje en kubuskapiteel en versiering met uitgediepte boognissen die ook in de oostgevel van het koor voorkomen, is een zeer representatief voorbeeld en een belangrijk materieel getuige van de romaanse kerkenbouw in landelijke context. De 15e eeuwse transeptarmen, opgetrokken in zandsteen en doorbroken door hoge gotische spitsboogvensters onder waterlijst inspireerde architect De Noyette duidelijk voor zijn historiserende reconstructie van de hallenkerk. Het resulteerde in een harmonisch samenhangend kerkgebouw met nog duidelijk herkenbare historisch zeer waardevolle romaanse en gotische componenten en een hierop geïnspireerde geslaagde neogotische vernieuwbouw. artistieke waarde De artistieke waarde van de kerk ligt voornamelijk in het interieur met drie kwalitatieve figuratieve glas-in- loodramen gesigneerd door de Gentse glazenier Camille Ganton van 1912-1919, de uit de oude kerk geredde 18e eeuwse biechtstoelen en kerkmeesterbanken met alliantiewapen van de familie van Hoobrouck, toenmalige heren van Asper, een rijke collectie heligenbeelden uit de 17e, 18e en 19e eeuw en het speciaal voor de vernieuwde kerk ontworpen neogotische meubilair door L. Blanchaert en R. Van Caelebroeck in 1907-1910. Vooral de gebeeldhouwde en polychroom geschilderde retabels en de preekstoel zijn kunstzinnig uitgevoerd en mooie voorbeelden van neogotisch meubilair.

sociaal-culturele waarde Door de goed behouden schaalverhouding tussen het kerkvolume en de omringende kleinschalige bebouwing aan de Steenweg en de omliggende straten in de dorpskern heeft de kerk van Asper een beeldbepalende rol in de ruimtelijke context. De oprichting van een oorlogsgedenkteken voor beide wereldoorlogen als materiële getuige van het herdenken van een collectief trauma geeft de historische kerkhofsite een extra sociaal-culturele waarde. bouwgeschiedenis De oudste vermelding van een kerk in Asper vinden we in 1121, namelijk in een oorkonde waarin Lambrecht, bisschop van Doornik en Noyon, het patronaatsrecht van de kerk afstaat aan de Sint- Baafsabdij van Gent. Uit “Een onderzoek van de patrocinia van parochiekerken in het Scheldebekken vanaf het vroegste christendom van 1559” van G. Berings blijkt dat het Sint-Martinus patrocinium verwijst naar een vroeg middeleeuwse stichting. Verder wordt de kerk ook vernoemd in bullen van paus Adriaan IV (1156) en Alexander III (1770). Sinds 1559 komt het patronaat toe aan het bisdom Gent. Tot de romaanse kerk, opklimmende tot de 12e-13e eeuw, behoren nog de kruisingstoren en het koor met vlakke sluiting, opgetrokken uit Doornikse breuksteen in onregelmatig verband. In de loop van de 14e-15e eeuw werd de kerk grondig gewijzigd in gotische stijl met zandstenen kruisbeek, het plaatsen van een hoog spitsboogvenster in de oostelijke koorgevel en het aanbouwen van bakstenen zijkoren. Het romaans schip werd heropgebouwd in de 15e eeuw in baksteen met zuilen en arcaden van zandsteen en met behoud van de romaanse pilasters die de verbinding vormden met de kruisingspijlers. Vermoedelijk werd ook het oorspronkelijke transept verlengd en de toren iets verhoogd in Balegemse steen. Tijdens de 16e eeuwse godsdiensttroebelen werd een deel van het rijke meubilair vernietigd. Nieuwe wijzigingen hadden plaats in de 17e en 18e eeuw. Zo werden in 1657 de muren van de zijbeuken verhoogd en de drie beuken onder één zadeldak samengebracht. Eind 18e eeuw werden alle gewelven vernieuwd. 11 januari 1901 werd de kerk door een hevige brand deels vernield. Voornamelijk de toren, daken, het orgel en doksaal, preekstoel, de klokken en de zijkoren werden zwaar beschadigd. Met uitzondering van het koor en het transept met torenbasis werd alles gesloopt en zo getrouw mogelijk gereconstrueerd naar ontwerp van architect Modeste de Noyette tussen 1902 en 1905. Koor, transept en toren werden in originele toestand gerestaureerd. Midden- en zijbeuken werden volledig vernieuwd en verlengd en opgetrokken uit kalkzandsteen. De bakstenen zijkoren werden verlaagd en de sacristie volledig nieuw gebouwd aan de noordoostzijde van de kerk. In 1930 werd het kerkinterieur, naar de tijdsgeest polychroom geschilderd door broeder L. Vanden Broeck van de Gentse Sint-Lucasschool. Twintig jaar later werd, in het kader van de versobering van de kerkinterieurs deze polychromie opnieuw verwijderd. Restauratiewerken onder leiding van architect A. Mas hadden plaats in de periode 1959-1964. In 1986 werden de vier torenuurwerken vernieuwd. beschrijving kerkgebouw en kerkhofsite De parochiekerk is nog herkenbaar ingeplant binnen de ovale kerkhofsite. Een laag bakstenen muurtje omgeeft het huidige grasperk met verschillende lindebomen voor- en achteraan. Het oorlogsgedenkteken tussen ligusterhagen is ingeplant aan de zuidzijde. Het werd opgericht in 1975 en bestaat uit een muur in natuursteenblokken met hardstenen plaat met opschrift: “Asper/aan zijn helden/tot blijvende gedachtenis/aan de gesneuvelden/en andere slachtoffers/van de beide oorlogen.1914-18 1940-

45/08.06.1975”. Links en rechts staan bloembakken met tekst met namen van de oprichters, het gemeentebestuur van Asper en het bestuur NSB afdeling Asper.

De kerk betreft een nog deels romaanse, gotische en neogotische kerk, ingeplant ten oosten van de Steenweg, te midden van een plein binnen een lage ovale ommuring met tuin en linden aangelegd op het vroegere kerkhof. De huidige plattegrond vertoont een hallenkerk met drie beuken van vijf traveeën met uitspringende vijfzijdige doopkapel in het noorden en rechthoekig portaaltje in het zuiden, uitspringende transeptarmen, kruisingstoren op vierkante plattegrond, ronde traptoren in de oksel van de zuidelijke zijbeuk en transept en koor van vier traveeën geflankeerd door zijkoren van drie traveeën met rechte sluiting. De sacristie ten noordoosten wordt met het koor verbonden door een overdekte ruimte. Toren en koor zijn nog opgetrokken uit Doornikse breuksteen, het transept is uit zandsteen, de westgevel en de zijbeuken zijn uit kalkzandsteenblokken opgetrokken en de zijkoren en sacristie uit baksteen. Leien zadeldaken en een hoge achtzijdige naaldspits voor de toren dekken de verschillende delen af. De westgevel heeft drie identieke puntgevels onder afzonderlijke zadeldaken, gescheiden door verjongende, versneden steunberen en doorbroken door spitsboogvensters met gotische tracering onder waterlijsten. De kleine rechthoekige venstertjes onder driepasboogveld doorbreken de geveltoppen voorzien van lelieankers. De centrale, iets hogere puntgevel heeft een korfboogvormige ingang onder waterlijstje. Waterspuwers in de vorm van gehurkte menselijke figuurtjes prijken boven de middelste steunberen. De zijgevels worden geleed door steunberen en zijn voorzien van gelijkaardige spitsboogvensters met drieledige gotische tracering. Aan de noordzijde, in de tweede travee is een vijfzijdige doopkapel uitgebouwd onder afzonderlijk leien dakje. De zuidzijde heeft een laag rechthoekig portaaltje voor de tweede travee. De uitspringende transeptarmen zijn doorbroken door een spitsboogvenster onder waterlijstje. Het traptorentje wordt gedekt door een tentdakje. De romaanse kruisingstoren op vierkante plattegrond heeft een achthoekige klokkenkamer doorbroken door rondboognissen waarin twee smalle gekoppelde rondboogvormige galmagaten met deelzuiltje en kubuskapiteel gevat zijn (slechts één oorspronkelijk tegenover het portaal was voor de restauratie bewaard). Aan de zuiden westzijde bleven sporen van typische romaanse halfrond uitgediepte boognissen en twee mijterboogvormige nisjes bewaard. Een hoge naaldspits met vier uurwerkplaten en kleine dakkapelletjes en ijzeren kruis met bol en windhaan bekroont de toren. Het romaanse koor met rechte sluiting wordt doorbroken door een klein rondboogvenstertje met schuine dagkanten in de zijgevels en een groot, later toegevoegd spitsboogvenster in de oostgevel, geflankeerd door typische romaanse halfrond of mijterboogvormige uitgediepte boognissen. Een calvarie met plaasteren Christusfiguur onder houten luifel, bevindt zich onder het centrale venster. Links en rechts flankeren lagere en minder diepe bakstenen zijkoren onder afzonderlijke zadeldaken het middenkoor. Zij worden begrensd door overhoeks geplaatste versneden steunberen en doorbroken door spitsboogvensters met bakstenen tracering onder waterlijstjes. De sacristie op ongewone rechthoekige plattegrond met driezijdig uitgebouwde winterkapel in neotraditionele stijl werd aangebouwd naar plannen van architect Modeste De Noyette van 1902. Het is een verankerde lichte bakstenen constructie op een hoge afgeschuinde hardstenen plint met één bouwlaag onder snijdende leien zadeldaken met gesmeed ijzeren bliksemafleiders op de toppen. Getraliede vensters, een drielicht in de oostelijke topgevel en bolkozijn in de driezijdige uitbouw onder hardstenen lateien doorbreken de gevels. Getoogde deur aan de noorden zuidkant. Een sierlijk uitgewerkte bakstenen muizentand en getrapte tandlijst lijnt de gevels af.

Een bakstenen pad met goot loopt omheen het volledige kerkgebouw.

Het interieur van de hallenkerk bestaat uit drie beuken gescheiden door spitsboogarcaden op zandstenen Toscaanse zuilen en wordt overwelfd door bakstenen kruisribgewelven. Het interieur was op het moment van de bescherming uit 2013, in een lichte kleur geschilderd. De rondboogdoorgangen naar de kruising en het transept worden ondersteund door zware pijlers. De kruisgewelven hebben witte natuurstenen geprofileerde ribben en een baksteenvulling, in de toren rusten ze op gebeeldhouwde hoofdjes. Doksaal en orgel bevinden zich in de zuidelijke kruisbeuk. Het koor is afgedekt door een vlakke houten zoldering. Koor en zijkapellen zijn verbonden door twee natuurstenen rondbogen steunend op een dubbele kolom van gekoppelde zuiltjes met knopkapitelen, hier aangebracht bij de restauratie met gerecupereerd 12e eeuws materiaal. Drie glasramen in het koor zijn gesigneerd: 'Camille Ganton' (Gent) en dateren van 1912-1919, het middenraam werd geschonken door toenmalig pastoor Vercaigne met voorstelling van de Heilige Drievuldigheid, Heilige Martinus en Heilige Catharina. De verschijning van Maria te Lourdes boven het Onze-Lieve-Vrouwaltaar was een gift van pastoor Heyse. De Heilige Ivo met Catharina is voorgesteld in het glasraam boven het Sint-Jozefaltaar en werd geschonken door de heer Ivo Weytens.

Orgel en waardevol erfgoed Schilderijen: § "De marteling van Sint-Catharina", Vlaamse school, olieverf op doek, 17e eeuw, door Johannes Van Cleef, voorheen op Sint-Catharina-altaar § “Onze-Lieve-Vrouw schenkt de rozenkrans aan de Heilige Dominicus” schilderij door J. Meganck, 1878 § “Heilige Catharina”, olieverf op doek, door de Tracy, begin 20e eeuw Beeldhouwwerk: § houten voorheen gepolychromeerd beeld van Sint-Martinus door Stanislas en J.B. Helderbergh, 1693 met 18e– en 19e–eeuws zilveren ornamenten van Oudenaardse zilversmeden § gekleed houten processiebeeldje van Onze-Lieve-Vrouw, vermoedelijk eveneens van Stanislas en J.B. Helderbergh, uit 17e eeuw in neogotische nis § Christus aan kruis, Johannes en Maria van de Calvarie (voorheen achter koor), gedecapeerd hout, 18e eeuw § gekleed gepolychromeerd processiebeeld van Onze-Lieve-Vrouw met kind, vermoedelijk 18e eeuw § houten gedecapeerde heiligenbeelden op sokkel: Heilige Catharina, Heilig Hart van Jezus, Heilige Jozef, Heilige Antonius, 19e eeuw § neogotische polychrome gipsen beelden: Piëta op sokkel met opschrift, eind 19e eeuw, Onze- Lieve-Vrouw met kruis, Pastoor van Ars en Heilige Franciscus Xaverius. Het Onze-Lieve- Vrouwebeeld met kind en beeld van de Heilige Rita zijn met een houtimitatie geschilderd. Meubilair: § hoofdaltaar met tabernakel, neogotisch, eikenhout, door R. Van Caelebroeck (Aalst), 1907-1910; zijaltaar van Sint-Jozef, eveneens door R. Van Caelebroeck van 1907-1910 § zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw, door R. Van Caelebroeck, 1907-1910 § twee kerkmeesterbanken met medaillons met bustes van de vier evangelisten en alliantiewapen van de familie van Hoobrouck, vervat in de lambrisering, eik, tweede helft 18e eeuw § communiebank door L. Blanchaert (Sint-Denijs-Westrem), begin 20e eeuw

§ preekstoel door R. Van Caelebroeck, van 1907, met voorstelling van de vier evangelisten § biechtstoelen van 1756 (gered uit brand) § doopvont uit hardsteen, 16de eeuw met koperen deksel van 1752 § hardstenen wijwatervat op sokkel § neogotische eikenhouten afsluiting van de doopkapel met opschrift: "BAPTISTERIUM" § neogotische kruisweg, olieverf op hout, geplaatst in 1905 § Grafsteen van Abraham van Hoobrouck, heer van Asper (+1687), blauwe hardsteen met wapenschilden en kwartieren van de familie Orgel: § orgel van Joris (Ronse) met orgelkast met briefpanelen door Remi Rooms (Gent) van 1910 (in slechte staat, wordt niet meer bespeeld)

Er is een inventaris (analoog en digitaal) beschikbaar van het roerend patrimonium, opgemaakt door het de voorzitter van de kerkfabriek, de dienst Monumentenzorg en Cultuurpatrimonium en het CRKC. De laatste update dateert van 2010. De inventaris omvat het geheel van de collectie (100 à 150 stukken).

Zicht op het koor met: Zicht op noordelijk zijaltaar § doopvont uit hardsteen en koperen deksel, 1752 § hoofdaltaar met tabernakel, 1907-1910

b) Architecturale mogelijkheden

§ Grootte: De oppervlakte van het kerkgebouw en zijn nevenruimtes is ruim genoeg om bijvoorbeeld ruimtes te kunnen afsplitsen. De structuur van de kerk, zoals de steunberen voor de kruisingsoren, maakt het mogelijk om verschillende ruimtes van elkaar af te scheiden, bv. het koor, de zijkoren, de zijbeuken, ed. § Opdeling en inrichting: De kerk wordt volledig gebruikt voor de eredienst. Ten noorden bevindt zich de sacristie, met aanpalend een bergruimte met de verwarmingsinstallatie en een toilet. Achter de sacristie bevindt zich de vroegere winterkapel, die nu gebruikt wordt als berging en archiefruimte. Het lokaal heeft de potentie om gebruikt te worden als kleine vergaderzaal. § Uitbreidingsmogelijkheden: Exterieure uitbreidingsmogelijkheden zijn beperkt gelet op de beschermde status van de kerk en de omringde historische kerkhofsite. § Aanwezige voorzieningen: Verwarming (aardgas) en elektriciteit. In de ruimte ten westen van de sacristie bevindt zich één toilet. § Toegankelijkheid: De kerk is toegankelijk via de hoofdtoegang aan de voorzijde en achteraan via de sacristie. Er is eveneens een buitendeur in de voormalige winterkapel en in het zuidelijk portaaltje, waar zich de verwarmingsinstallatie bevindt. De kerk is toegankelijk voor mindervaliden. § Waardevolle interieur/cultuurgoederen: In de kerk bevindt zich waardevol roerend erfgoed (zie beschrijving boven bij cultuurhistorische waarde).

Zicht op middenbeuk en koor Zuidelijke zijbeuk

Koor Zuidelijk transept met orgel

c) Bouwfysische toestand De bouwfysische toestand van het kerkgebouw is redelijk. Vooral de buitenschil en de structuur zijn in slechte staat, wat ook gevolgen heeft in het interieur, bv. schimmelvorming t.g.v. waterinsijpeling.

Volgende werken werden uitgevoerd in de 20e en 21e eeuw: § 1901: renovatie na een brand § 1907: restauratie meubilair § 1930: schilderwerken interieur § 1961-1964: herstelling daken § 1967-1969: schilderen herstellingswerken § 1972: schilderwerken interieur: kerk geverfd in sobere witte muurvlakken. § 1991-1995: vernieuwing natuursteen, baksteen, voegwerk, glas-in-lood, gevelreiniging, verharding rond de kerk + renovatie sacristie § 2003: vernieuwing verwarmingsinstallatie (aardgas) § 2014: goedkeuring geactualiseerd restauratiedossier door de gemeenteraad. De aanvraag voor de restauratiepremie staat op de wachtlijst bij het Agentschap Onroerend Erfgoed. Het dossier omvat volgende werken: − behandelen van het dakgebinte tegen houtworm − herstelling van de dakbedekking en de goten − vernieuwing schilderwerk interieur − vernieuwing elektrische installatie

De laatste inspectie van de kerk door Monumentenwacht dateert van 15-16/01/2015. Tijdens de inspectie werden volgende werkzaamheden uitgevoerd: § reiniging van de goten voor controle § vervanging van enkele afgeschoven leien § reiniging van de platte daken § vrijmaken van enkele verstopte afvoeren § dichting van één lek in de dakgoot met afdichtband In het inspectierapport werden volgende dringende aanbevelingen gedaan, in afwachting van de uitvoering van het restauratiedossier: § voorlopig afdichten van de weggevallen nokpannen § plaatsen van een beschermlaag op de meest verweerde goten § vernieuwen van de loden nok op de dakdoorsteek van de traptoren § reinigen van de torenzolders § ontroesten van de metalen onderdelen van de klokkenstoel

2.2.3. Situering van het gebouw in de omgeving De kerk is gelegen in het centrum van de dorpskern van Asper, op de kruising van de Steenweg en de Hulstraat. De kerk is ingeplant op een ovaalvormig plein – het voormalige kerkhof – afgeboord door een lage ommuring en aangeplant met gras en lindebomen. Het kerkhof is verplaatst naar de Kerkhofstraat.

De voormalige pastorie bevindt zich enkele meters verder in de Hulstraat. Hier was het trefpunt ‘Den Hul’ gevestigd, een parochiehuis met een aantal vergaderzalen voor verenigingen uit de omgeving. Ook een aantal officiële diensten hadden er hun onderkomen, nl. PWA (Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap), PISAD (Provinciaal Intergemeentelijk Samenwerkingsverband), VFBT (Vlaamse Fokkers van het Belgisch Trekpaard) en de Rijksdienst voor pensioenen. Het gebouw is intussen ontruimd en zal eind juni 2017 verkocht worden. In de Hulstraat is nog wel een parochiezaal aanwezig met vergadermogelijkheden. Naast de kerk, langs de Steenweg, is de Gesubsidieerde Vrije Basisschool gelegen. Op de site is ook een scoutsvereniging gevestigd. Het commerciële centrum van Asper bevindt zich iets meer noordwaarts t.h.v. het Carlos Dierickxplein.

Rondom de kerk zijn er verschillende parkeermogelijkheden. Er is een parkeereiland t.h.v. de Hulstraat en er kan gebruik gemaakt worden van de parking bij de school. Er kan eveneens geparkeerd worden langs de Hulstraat en de Steenweg. Er is een halte van openbaar vervoer aanwezig voor de kerk.

Tennishal Den Bruel GAVERE Tennisveld Den Bruel +k k Kerkenbeleidsplan

Legende

Ý Begraafplaats î Kerk × Pastorij

XW Afdelingen Verenigingen ¹º Gewoon kleuter- en lager onderwijs k Openlucht sportveld

(! Opvang baby's, peuters en/of buitenschools

²³ Sportlokaal

+k Tennishal Trapveld VVKSM Nele k XW Femma Asper Vrije Basisschool Sportlokaal Vrije Basisschool Asp¹ºer ²³ Pastorie van de Sint-Martinuskerk × î Parochiekerk Sint-Martinuskerk Begraafplaats Asper De Bruycker Nathalie (! Ý

Ziekenzorg Van De ChriXWstelijke Mutualiteiten

Sint-Martinuskerk Asper

Ruimtelijk planner: Tina Verschueren

0 37,5 75 150 meter

1:2.500 Datum:06/06/2017

Panhuisstraat 1 9070 Destelbergen Phoe&Friends Tel. (09)251 22 22 (! Fax (09)251 22 28 [email protected]

2.2.4. Beschrijving van het actueel gebruik

De parochiekerk is nog in gebruik voor de eredienst.

Liturgische activiteiten Eucharistievieringen: § Weekend: 1 weekendmis op zaterdag (ca. 80 à 100 aanwezigen) § Hoogdagen Sacramenten (aantal variërend van jaar tot jaar, basis 2016) § Dopen: 18 § Huwelijken: / § Begrafenissen: 11 § 1e communie § Vormsel Andere diensten: § Viering op kermismaandag (september) § Sint-Martinusommegang (in het weekend na 2 juli): bedevaart op zaterdag en Sinte Martiommegang op zondag § Themamissen parochiale verenigingen, scholen en jeugdbeweging: Davidsfonds, KVLV, Femma, KRM, Samana, Scouts, VBS, vormelingen, Landelijke Gilde, ed.

Niet-liturgische activiteiten Valorisatie: § Kerstconcerten § Concerten, bv. concert “La Caccia”, Festival Van Vlaanderen § Tentoonstellingen, bv. kerststallententoonstelling (2007) § Repetitie Sint-Martinuskoor (iedere donderdag) § Bezinningsavonden, vertelevocaties, spreekbeurten, … § Voorstelling Broederlijk Delen, Vastenactie, … Medegebruik door andere erediensten: nee Nevenbestemming: § multifunctioneel gebruik: nee § gedeeld gebruik: nee Herbestemming: nee

De kerk is niet toegankelijk buiten de eredienst.

De kerk blijft behouden voor de eredienst, sacramenten en themavieringen, en het kerkgebouw blijft ook beschikbaar voor occasionele nevenactiviteiten, passend in het kader van de pastoraal. Buiten de vraag naar occasionele nevenactiviteiten in de kerk, is er voorlopig geen vraag/behoefte vanuit socio-culturele verenigingen om de kerk, of een gedeelte ervan, permanent te gebruiken. Verenigingen kunnen voor hun activiteiten de accommodatie van de nabijgelegen parochiezaal gebruiken, met keuken en vergaderlokalen. Ook de gemeente heeft geen behoefte om voorzieningen onder te brengen in de kerk, daar men over voldoende gemeentelijke accommodatie beschikt.

2.3. Sint - Bavo, Baaigem

2.3.1. Identificatie

§ Naam: Officieel: Parochiekerk Sint-Bavo Alternatief: Parochiekerk Sint-Baafs, Sint-Baafskerk, Sint-Bavo, Sint-Bavokerk § Geografische ligging: Baaigemstraat 352, 9890 Gavere, provincie Oost-Vlaanderen § Plaats in kerkelijke structuur: − Bisdom Gent − Dekenaat Deinze − Parochie Sint-Bavo § Eigenaar: Gemeente Gavere § Beschermingen: − Beschermd monument (MB 15/12/1942): de oude delen (romaanse beuk, toren, noorderkruisbeuk en oud koor) van de Sint-Bavokerk − Beschermd monument (MB 30/01/2013): Sint-Bavokerk met historische kerkhofsite − Beschermd stads- en dorpsgezicht (MB 30/07/1982): Hoeve, herberg en bijgebouwen, dorpskom van Baaigem en Prinsenmolen: omgeving

§ Vastgestelde inventarissen: − Bouwkundig erfgoed - relicten: Parochiekerk Sint-Bavo (ID 36078) § Wetenschappelijke Inventarissen: − Landschapsatlas - relict: Merelbeekse bossen (ID 135208) − Bouwkundig Erfgoed - relicten: Parochiekerk Sint-Bavo − Bouwkundig Erfgoed – gehelen: Dorpskom Baaigem

2.3.2. Beschrijving a) Cultuurhistorische waarde

De parochiekerk Sint-Bavo is, samen met de omringende kerkhofsite en de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken, beschermd als monument. In 1942 werden reeds de oude romaanse delen van de kerk beschermd als monument. De kerk met de kerkhofsite is beschermd omwille van het algemeen belang gevormd door de historische, artistieke en sociaal-culturele waarde. historische waarde De St.-Bavokerk is als vroeg middeleeuwse stichting van de Gentse St.-Baafsabdij op haar domein, één van de oudste, mogelijk tot het einde van de 7e-8e of ten laatste begin 9e eeuw opklimmende kerksites van de streek. Ook de voor de abdij geprivilegieerde beschermheilige St.-Bavo wijst duidelijk in die richting. De parochiekerk met nog omringend kerkhof vormt historisch en visueel een belangrijk ensemble binnen de landelijke dorpskern van Baaigem. architectuurhistorische waarde De huidige St.-Bavokerk is een parochiekerk met atypische plattegrond en een zeldzaam voorbeeld van een dubbele kerk met respect voor de authentieke oude delen en een volwaardige neogotische uitbreiding. De duidelijk herkenbare Romaanse noordelijke beuk met vroeg gotische westgevel in Doornikse kalksteen, de achthoekige bakstenen gotische toren met hoge ingesnoerde naaldspits, en het gotisch koor en transept van Ledesteen werden respectvol behouden naast de volledig neogotische zuidelijke beuk, transept en koor die omwille van de bevolkingstoename toegevoegd werden in 1911-1913. De neogotische uitbreiding in een sobere baksteenarchitectuur is kenmerken voor het oeuvre van architect Henri Geirnaert die als St.-Lucasarchitect en leerkracht zijn stempel drukte op de religieuze architectuur en monumentenzorg van het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw. artistieke waarde De artistieke waarde van de St.-Bavokerk wordt voornamelijk bepaald door de aanwezigheid van waardevol meubilair. Vooral de rijkelijk gebeeldhouwde 18e eeuwse preekstoel, de 1774 gedateerde biechtstoel en de orgelkast van het De Volderorgel van 1817 getuigen van een kwalitatieve hoogstaande uitvoering. Uitzonderlijk is het in koper gedreven retabel met voorstelling van de Bruiloft van Kana en het Offer van Melchisedek van het gerenommeerde Luikse atelier J. Dehin Frères op het nieuwe hoofdaltaar van St.-Bavo van 1912. Ook de neogotische zijaltaren met gebeeldhouwde retabels en polychrome beelden, zoals het St.-Cornelis- en het O.-L.-Vrouwaltaar van beeldhouwer De Clercq van Merelbeke van 1917, de Heiligenbeelden en de figuratieve glasramen uit het Gentse glazenieratelier van Camille Ganton – Defoin zijn mooie voorbeelden van de toenmalige neogotische kerkstoffering.

De in steen gehouwen en gepolychromeerde kruiswegstaties van 1902 zijn representatief voor het werk van beeldhouwer Aloïs De Beule (Zele). sociaal-culturele waarde De parochiekerk en het omliggend kerkhof als uitdrukking van een cultuurhistorische en maatschappelijke ontwikkeling, namelijk de beleving van de christelijke cultuur en de dodencultus in Vlaanderen, speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van het dorp en de lokale kerkgeschiedenis. Het kerkhof vervult nog steeds een rol in het dorpsleven. De inplanting van het oorlogsgedenkteken als materiële getuige van het herdenken van een collectief trauma geeft de begraafplaats een extra sociaal- culturele waarde. bouwgeschiedenis De oudste vermelding van een kerk in Baaigem klimt op tot 1019-1030 met vermelding van de "villa Badengem" met kerk en afhankelijkheden in een brief van de abt van de Gentse Sint-Baafsabdij aan Otgiva, gravin van Vlaanderen. Hierin wordt de "villa Badengem" opgesomd bij de goederen die door graaf Arnulf I afgenomen werden van de abdij. Het gaat hier dus hoogstwaarschijnlijk om een vroegmiddeleeuwse stichting (tussen het einde van de 7de en het midden van de 9de eeuw) van de Sint- Baafsabdij zelf op haar domein. Ook de beschermheilige Sint-Bavo wijst duidelijk in deze richting. In 1096 wordt het patronaatsrecht door de bisschop van Kamerijk afgestaan aan de Sint-Pietersabdij van Dikkelvenne die overgebracht werd naar Geraardsbergen. In 1147 werd het patronaatsrecht van het altaar van Baaigem door de bisschop van Kamerijk ontnomen aan de reeds rijk begiftigde abdij van Geraardsbergen en geschonken aan de abdij van Anchin (Frankrijk). De eerste zeer kleine romaanse kerk (10,5 x 7,10 meter) dateerde uit eind 10de - begin 11de eeuw, en bestond uit één beuk met drie rondboogvenstertjes en een deur in de noordgevel en een koortje (6 x 3 meter). Een eerste uitbreiding vond plaats in de 13de eeuw door het verlengen van het schip naar het westen toe (6 meter) voorzien van een nieuwe westgevel in vroeggotische stijl. Mogelijk ook werd het koor toen vergroot en voorzien van de mooie bevloering die in 1912 teruggevonden werd. In de 15de eeuw werd dit koor door een ruimer gotisch koor in Balegemse steen vervangen en voorzien van een groot venster met tracering. Boven het oostelijke deel van de beuk werd een toren toegevoegd na de vergroting van de kerk, nog in de 14de of 15de eeuw. Vermoedelijk pas in de 16de eeuw werden de transeptarmen toegevoegd waardoor de kerk een kruisvorm kreeg. Tijdens de Beeldenstorm werd vooral het interieur vernietigd. De herstellingen door de abdij van Anchin vatten aan vanaf het begin van de 17de eeuw. Uit archiefdocumenten blijkt dat de toren onder meer tussen 1616 en 1623 volledig hersteld werd en toen waarschijnlijk zijn huidig uitzicht kreeg. In de 18de eeuw werd het interieur verrijkt onder meer met plaatsing van een stucplafond (1780), lambriseringen en meubilair. Door de toenemende bevolking in de 19de eeuw werden al in 1840, en opnieuw in 1875 plannen gemaakt om de kerk te vergroten doch zonder gevolg. In 1875 werd het kerkgebouw gerestaureerd en een nieuwe sacristie toegevoegd door architect Edmond de Perre-Montigny uit Gent. Pastoor Van de Voorde liet in 1908 nieuwe vergrotingsplannen opmaken door architect Henri Geirnaert (Gent). Pas na drie pogingen werd in 1911 het plan goedgekeurd door de Koninklijke Commissie voor Monumenten omdat bij dit ontwerp het monumentale gedeelte van de kerk geëerbiedigd werd. Hierbij werden de zuidelijke beukmuur, het zuidelijk transept en de sacristie gesloopt en een nieuwe beuk, transept en koor toegevoegd in neogotische stijl. De noordgevel werd gerestaureerd en voorzien van 'romaanse' vensters. Het oude koor kreeg opnieuw spitsboogvensters en het grote spitsboogvenster in de oostelijke muur werd vermoedelijk dan terug geopend en voorzien van traceerwerk. Het interieur van de oude kerk werd ontpleisterd en volledig

ontmanteld: stucplafond, lambriseringen en portiekaltaren verdwenen. De vloer werd uitgebroken waarbij grondvesten van de romaanse kerk en de oorspronkelijke mozaïekvloer ontdekt werden. Een deel van deze vloer zou naar het museum van de Sint-Baafsabdij van Gent overgebracht zijn. De werken werden uitgevoerd door de firma Jean-Baptist en Joseph De Weirdt en waren voltooid in 1913; op 23 juni werd de vergrote en gerestaureerde kerk ingewijd door Monseigneur Stillemans, bisschop van Gent. Door de uitbreiding van de kerk op grond van het kerkhof, werd ook het kerkhof uitgebreid achter de kerk en opnieuw gewijd in 1913. In 1939 krijgt het project voor het plaatsen van glasramen door Camille Ganton- Defoin een gunstig advies van de Commissie. De westgevel werd gerestaureerd door architect A. Bressers (Gent) circa 1942. Ten slotte hadden grondige restauraties van de kerk en de toren plaats onder leiding van architect J. Ysabie, uitgevoerd door het aannemersbedrijf Woudenberg (Brugge). Deze waren voltooid in 1988. beschrijving kerkgebouw en kerkhofsite De historische ovale kerkhofsite, in 1913 ten westen uitgebreid na de vergroting van de kerk, is aan de straatzijde nog herkenbaar afgesloten door een lage bakstenen muur met ezelsrug. In de zuidoosthoek, tussen het nieuwe koor en transept staat het oorlogsgedenkteken voor de slachtoffers van beide wereldoorlogen. Het hardstenen monument bestaat bovenaan uit een monumentaal kruis met opschrift: "Voor/ God/ en/ Vaderland", gedrapeerd met een vlag en geflankeerd door een engel met palmtak, uitgevoerd in laagreliëf, onderaan gesigneerd: "L. Dhondt". Twee afgeknotte obelisken met jaartallen 1914 en 1918 flankeren het reliëf. Onderaan geeft een witmarmeren plaat met opschrift: "Hulde aan onze helden 1914-1918, Burgerlijke slachtoffers 1940-1945 en Gedeporteerde" de namen van de slachtoffers. Een perk ervoor is omgeven door vier hardstenen pijlertjes verbonden door kettingen. Tegen de hoge kerkhofmuur achteraan staat een open witgeschilderde bakstenen calvariekapel onder golfplaten dak, afgesloten door een laag ijzeren hek met aan de muur een houten kruis met plaasteren (?) Christusfiguur en opschrift "INRI". Naast de klassieke hardstenen graven komen veel recentere graven voor zonder veel erfgoedwaarde.

De parochiekerk Sint-Bavo met nog behouden ommuurd kerkhof is ingeplant in een knik, ten westen van de Baaigemstraat. Deze nog deels romaanse, gotische en neogotische kerk is georiënteerd waardoor het koor uitziet op de straat. De huidige, vrij ingewikkelde plattegrond omvat een dubbele kerk, samen twee beuken, de oude noordbeuk van vier traveeën met aansluitende kruisingstoren, het noordelijk transept met doopkapel in de oksel en het rechthoekig koor en de even lange zuidelijke beuk met transeptarm met traptorentje in de oksel en rechthoekig koor met presbyterium en smallere, driezijdige sluiting. De oorspronkelijke romaanse kerk was volledig opgetrokken uit Doornikse kalksteen in onregelmatig verband (opus incertum). Het 14de-eeuws koor en het 16de-eeuws transept zijn opgetrokken uit grote blokken Ledesteen en de toren en de neogotische zuidelijke beuk, -transept en -koor zijn van baksteen. Leien zadeldaken met sierlijke keramische nokpannen dekken de verschillende delen af. De westgevel bestaat uit twee puntgevels. De linkerpuntgevel is een 13de-eeuwse gotische gevel met spitsboogdeur en "1745" gedateerde deurmakelaar (recent vernieuwd); een eenvoudig spitsboogvenster doorbreekt de licht inspringende bovenverdieping. Een stenen, vermoedelijk nog origineel kruis bekroont de brede puntgevel. De rechterpuntgevel bestaat uit een neogotische bakstenen puntgevel met rechthoekig uitgebouwd portaal met spitsboogdeur onder zadeldakje. Een groot spitsboogvenster met neogotisch traceerwerk en schietgat doorbreken de geveltop, eveneens met bekronend kruis. De noordgevel van de oorspronkelijke beuk heeft nog drie hooggeplaatste romaanse rondboogvensters en

toont een zichtbare bouwnaad tussen het tweede en derde venster. Een geprofileerde daklijst werkt de gevel af. De zuidgevel van de nieuwe beuk is doorbroken door twee grote spitsboogvensters zoals in de westgevel en wordt afgelijnd door een muizentandfries. Een rond traptorentje met schietgaten en kegeldak bevindt zich in de oksel met het transept. Het noordelijk transept is voorzien van een hoog drieledig spitsboogvenster onder zandstenen waterlijstje op omlopende kordonlijst. De rechthoekige doopkapel in de oksel werd gereconstrueerd in Doornikse steen bij de restauratie van 1912 en is in beide gevels doorbroken door een typisch rondboogvenster. De bakstenen puntgevel van het zuidelijk transept bezit een hoog geplaatst spitsboogvenster met neogotische tracering. Boven de oude linkerbeuk torent een achthoekige bakstenen kruisingstoren uit met bredere oosten westzijde. Deze toren is opgetrokken op rechthoekige plattegrond met driehoekige verklimmingen en wordt doorbroken door spitsboogvormige galmgaten onder hoge, ingesnoerde naaldspits (leien) bekroond met bol en gesmeed ijzeren kruis. Het rechthoekig noordelijk koor, opgetrokken in grote blokken Ledesteen, is in de oostelijke puntgevel geopend door een groot drieledig spitsboogvenster met vierlobtracering in de venstertop; de zijgevels hebben smalle spitsboogvenstertjes met schuine dagkanten, die teruggeplaatst werden bij de restauratie. Het zuidelijk koor van één rechte travee heeft een driezijdige sluiting met telkens een tweeledig spitsboogvenster. De zuidelijke zijgevel is doorbroken door een drieledig spitsboogvenster met vierlobtracering. De nieuwe sacristie in de noordelijke hoek van transept en het koor, doch los van koor gebouwd, is gedekt door een afzonderlijk zadeldak. De oostgevel wordt verlicht door twee bolkozijnen op de begane grond en twee rechthoekige venstertjes in de geveltop, van elkaar gescheiden door de schouw.

In het interieur worden de twee beuken gescheiden door een spitsboogarcade rustend op een ronde zuil met lijstkapiteel. De oude noordelijke beuk met houten plafond met schuine zijkanten wordt geleed door gordelbogen en balken (oude balken bewaard onder nieuw omhulsel). Een spitsboogvormige doorgang leidt naar de toren. Hierboven zijn een rondboogvormig spaarveld geflankeerd door twee rondboognisjes onder waterlijst zichtbaar. De nieuwe zuidelijke zijbeuk met houten spitsbooggewelf, wordt door één moerbalk verdeeld in twee traveeën. Het transept is in het noorden overwelfd met een houten spitstongewelf met twee gordelbogen op consooltjes, in het zuiden met een houten kruisribgewelf. De kruising rust op een zware spitsboogarcade op gedrukte zandstenen halfzuilen op achthoekige basis en met kapiteel met tandversiering, (rondboog naar het zuidelijk transept). Een houten zoldering met zware moerbalken dekt de torenvoet af. Het noordelijk koor is overwelfd met een houten tongewelf. In de zuidmuur bleef een rondboognis in zandstenen omlijsting bewaard. Een gedrukte spitsboog vormt de doorbreking naar het zuidelijk koor. Het zuidelijk koor bezit een houten spitstongewelf aansluitend bij het waaiervormig gewelf in de apsis. De drie vensters zijn voorzien van figuratieve glas-in-loodramen met voorstelling van de "Boodschap van Maria", een gift van de familie Pontsele, 1939, de “Heilige Drievuldigheid” en de “Geboorte van Christus”, gesigneerd Camille Ganton-Defoin, Gent. orgel en waardevol erfgoed Schilderijen: § "Sint-Bavo die afstand doet van zijn goederen", van het vroegere portiekaltaar van Sint-Bavo door F. De Keghel van 1827 (kopie naar schilderij van Rubens in de Gentse St.-Baafskathedraal); § "Bewening", van het vroegere portiekaltaar van Onze-Lieve-Vrouw, 16de-eeuws (kopie naar Hugo

Van der Goes); § "Heilige Drievuldigheid", Vlaamse school (school van Hendrik van Cleef) van het vroegere hoogaltaar, 17de eeuw. Beeldhouwwerk: § Heilige Hubertus met Hert in gepolychromeerde steen door J. Martens (Gent) van 1784; § Heilige Bavo, gepolychromeerd hout, 19de eeuw met neogotisch baldakijn, Heilige Barbara, gepolychromeerd hout, 1914; § Heilige Theresia, gepolychromeerd houten beelden van Heilig Hart van Jezus van 1919 door L. Bressers (Gent) en Heilig Hart van Maria. Meubilair: § altaartafel met panelen van voormalige communiebank van 1813; § neogotisch hoogaltaar gewijd aan Sint-Bavo met granieten tafel door Victor Castermont (Daubechies) met koperen retabel en tabernakel met voorstelling van de Bruiloft van Kana en het Offer van Melchisedek door J. Dehin Frères (Luik), van 1912; § neogotisch zijaltaar in noordelijk transept, gewijd aan en met beeld van Heilige Cornelius, van 1912; § neogotisch altaar van Onze-Lieve-Vrouw van smarten door beeldhouwer O. De Clercq (Merelbeke) van 1917, met beeld van Onze-Lieve-Vrouw en bekroning met vier engelen; § eiken biechtstoel van 1774 met medaillon in het hoofdgestel met voorstelling van de verloochening van Petrus, bekronend kruis en siervazen; § aan de muur gevestigde 18de-eeuwse rijkelijk gebeeldhouwde eikenhouten preekstoel met op de kuip panelen met Jezusmonogram, Sint-Bavo en symbolen van de evangelisten Marcus en Lucas; § 17de-eeuwse doopvont uit arduin met koperen deksel; § in de muur ingewerkte kruiswegstaties in gepolychromeerde steen door Aloïs De Beule (Zele), gemonogrammeerd A.D.B, en gedateerd 1902. Orgel: § orgel door H.F. De Volder, van 1817 (wordt niet meer bespeeld); § de houten orgelkast met muziektrofeeën en musicerende engelen bevindt zich nu boven het portaal;

Neogotisch hoogaltaar gewijd aan Sint-Bavo, 1912 Neogotisch altaar van Onze-Lieve-Vrouw van smarten, 1917

b) Architecturale mogelijkheden

§ Grootte: De specifieke plattegrond van de kerk met twee beuken maakt een eenvoudige opsplitsing van de kerk mogelijk. Verder kunnen nog andere ruimtes worden afgescheiden, bv. de doopkapel, de noordelijke transeptarm en de twee koren. § Opdeling en inrichting: De kerk werd tot nu toe volledig gebruikt voor de eredienst. Intussen is de kerk gesloten en vinden er geen eucharistievieringen of andere diensten meer plaats. De zuidelijke beuk en koor zijn ingericht voor de eredienst. De noordelijke beuk, welke oorspronkelijk was ingericht voor de eredienst, wordt niet meer gebruikt ten gevolge van een stabiliteitsprobleem (t.h.v. het portaal is een verrotte houten balk naar beneden gevallen). De doopkapel, gesitueerd in de oksel van het noordelijke transept en de noordelijke beuk, wordt op heden gebruikt als bergruimte. De sacristie bevindt zich in de oksel van het noordelijke transept en het noordelijke koor. § Uitbreidingsmogelijkheden: Exterieure uitbreidingsmogelijkheden zijn beperkt gelet op de beschermde status van de kerk en de omringde historische kerkhofsite en de ligging binnen een beschermd stads- en dorpsgezicht. § Aanwezige voorzieningen: Verwarming (stookolie) en elektriciteit. Er is geen sanitair aanwezig in de kerk. § Toegankelijkheid: De kerk is toegankelijk via de hoofdtoegang van de zuidelijke beuk aan de achterzijde van de kerk. De oorspronkelijke toegang via de noordelijke beuk is niet meer toegankelijk wegens het stabiliteitsprobleem (zie boven). Er is eveneens een smalle buitendeur aanwezig in de sacristie, aan de voorzijde van de kerk. De kerk is toegankelijk voor mindervaliden. § Waardevolle interieur/cultuurgoederen: In de kerk bevindt zich waardevol roerend erfgoed (zie beschrijving boven bij cultuurhistorische waarde).

Zuidelijke beuk Noordelijk en zuidelijk koor

Noordelijke beuk (met losgekomen balk t.h.v. het portaal) Transept

Zuidelijke beuk Noordelijke en zuidelijke beuk

c) Bouwfysische toestand De bouwfysische toestand van het kerkgebouw is algemeen goed. De dakconstructie van de noordelijke beuk is echter in slechte staat. De koppen van de trekbalken, vooral t.h.v. de middenmuur, zijn verzwakt door houtrot, veroorzaakt door langdurige waterinfiltratie. In 2011 is de strijkbalk, de voorste trekbalk tegen de noordwestelijke topgevel, naar beneden gevallen. Sinds het voorval wordt de dakconstructie ondersteund door een tijdelijke stelling. Ook het metselwerk van de westelijke gevel, opgetrokken in Doornikse kalksteen, is aangetast door vocht en vorst, onder de vorm van loskomend voegwerk. Door de losgekomen voegen, is er waterdoorsijpeling, waardoor ook het pleisterwerk aan de binnenzijde vochtig is.

Volgende werken werden aan de kerk uitgevoerd in de 20e en 21e eeuw: § 1911: restauratie en bouw nieuwe beuk, transept en koor in neogotische stijl § 1942: restauratie van de westgevel § 1979-1986: grote restauratie binnen en buiten

Tijdens de inspectie van Monumentenwacht van 12/09/2011 werd de oorzaak onderzocht van het uitvallen van de strijkbalk (trekbalk tegen de noordwestelijke topgevel). De koppen van de trekbalk zijn vermoedelijk reeds geruime tijd verzwakt door houtrot, veroorzaakt door langdurige waterinfiltratie daterend van voor de laatste restauratie (’80). De balkkop aan de zuidzijde is doorgeknakt en heeft in de val het afbreken van het

westelijke gedeelte met zich meegebracht. Hierbij is ook een gedeelte van de muurplaat van de kapconstructie mee afgebroken.

Tijdens de volgende inspectie op 21/09/2011 werden alle balkkoppen van de trekbalken in de noordelijke zijbeuk gecontroleerd op houtrot en eventuele andere aantastingen. Er werden volgende waarnemingen gedaan: § Trekbalken: De balken zijn bekleed met een afkasting in dennenhout. De bovenzijde is open en daar kan de zeer organische vorm van de balken worden opgemerkt. Het betreft nog bijna ongeschaafde boomstammen. Er is vrij veel oppervlakkig rot merkbaar op de stammen. Het hout is als gevolg van langdurige vochtige situatie door oppervlakteschimmels aangetast en over een diepte van slechts een paar centimeter zacht geworden. De balken zijn echter niet dermate verzwakt dat de stabiliteit in het gedrang komt. Over een paar van de balkkoppen, rustend op de middenmuur van de kerk, maakt Monumentenwacht zich meer zorgen omdat enkele ervan langdurig zijn blootgesteld aan waterinsijpeling via de lekkende goten. Vooral de toestand van de tussenstukken op de middenmuur geven een idee over de toestand van de balkkoppen. De balkkoppen op de buitenmuur (noordzijde) zijn nagenoeg nog intact en behoeven geen directe aanpak. De kop van de uitgevallen muurbalk tegen de voormuur moet echter gereconstrueerd worden. § Muurplaten op de middenmuur: De muurplaten zijn fel aangetast, enerzijds door houtrot en zwamvorming en anderzijds door houtborende insecten. De muurplaten zijn dermate verzwakt dat ze niet meer stabiel kunnen worden geacht. Ook de balkkoppen aan de uiteinden van de muurplaten zijn aangetast door houtrot. Op termijn is dit een onveilige situatie. In afwachting van het vervangen van deze steunstructuren is het raadzaam het geheel te stutten zodat de veiligheid wordt verzekerd. § Zwevende muurplaten: De zwevende muurplaten aan de noordzijde zijn algemeen nog in redelijke staat. Hier is nagenoeg geen inrotting merkbaar en is er geen noemenswaardige aantasting door houtborende insecten. Door het afknakken van de voorste trekbalk is de eerste muurplaat los komen te hangen. Hier is stutwerk vereist om het losse stuk te vrijwaren tegen uitvallen. § Hondjes of blokkeeltjes (met een pen- en gatverbinding in de zwevende muurplaat bevestigd, gelegen op twee extra muurplaten op de noordelijke buitenmuur, ter ondersteuning van de dakoversteek en de bevestiging van de goten) : Meerdere hondjes zijn fel door houtrot aangetast en ter hoogte van de meest westelijke zwevende muurplaat zijn twee hondjes afgerot van hun bevestiging in de muurplaat en losgekomen van de overige muurplaten. Daardoor is de verbinding met de overige kapdelen fel in stabiliteit afgenomen. De hondjes vervangen en terug degelijk vastmaken aan de muurplaat is raadzaam. Bovendien is een groot gedeelte van de eerste muurplaat op de muur fel ingerot door vroegere lekkage. Het verzwakte gedeelte van deze muurplaat vervangen is nodig. § Ondersteuningsstructuren van de gootbekleding in de zakgoot tussen de twee bouwdelen: een aantal verbindingsbalkjes tussen de dakkepers van het noordelijk bouwdeel en het zuidelijk gedeelte zijn weggerot of losgekomen. Bij het uitvoeren van werkzaamheden aan de balken is het raadzaam plaatselijk de verbindingen terug te plaatsen.

De balken in het schip zijn momenteel gestut in afwachting van verdere restauratiewerkzaamheden.

Voor de restauratie van de balk en de voorziening tot versteviging van de balk 5m verder is een studie opgemaakt door een studiebureau en is er een offerte ter beschikking. Na de goedkeuring van het kerkenbeleidsplan kan een subsidie worden aangevraagd bij het Agentschap Onroerend Erfgoed voor de restauratie.

De meest recente inspectie van Monumentenwacht dateert van 26/11/2014. Tijdens de inspectie werden volgende werken uitgevoerd: § Reiniging van de goten voor controle § Vrijmaken van enkele verstopte afvoeren § Dichtvoegen van enkele loden solins met voegkit In het rapport worden volgende dringende aanbevelingen gedaan: § Vernieuwen van het torenluik § Plaatselijk opvoegen van de traploketten en loodslabben § Reinigen van de torenplatforms § Onderhoudsreiniging goten (min. 1 keer per jaar) § Plaatsing duivenwering onder de dakdoorsteek van de traptoren § Snoeien van de boom aan de noordzijde van de sacristie § Herstellen van het voegwerk van de westelijke torengevel § Geregelde controle van het verweringspatroon van de Doornikse steen in de voorgevel § Degelijk afdichten van de galmgaten

In het huidige meerjarenplan (2014-2019) zijn nog volgende werken aan de kerk voorzien: § Plaatsen afscheidingsgordijn (3.600 €, pas uit te voeren na herstelling balk) § Vervanging verwarmingsketel (3.600 €) § Schilderen en pleisteren interieur (2.400 €) § Opvoegen voorgevel (4.200 €) § Herstelling balk en dakconstructie (studie- en offertefase afgerond) (17.317,52 €) § Behandelen van de trap t.h.v. de sacristie tegen houtworm

2.3.3. Situering van het gebouw in de omgeving De kerk is gelegen in de dorpskern van Baaigem, langsheen de Baaigemstraat. De dorpskom van Baaigem wordt bepaald door twee kernen, nl. de Sint-Bavokerk en de Prinsenmolen. De bebouwing situeert zich hoofdzakelijk langs de Baaigemstraat en is residentieel van aard. Er zijn geen commerciële of dienstverlenende functies gevestigd in de kern.

De kerk is ingeplant op een kerkhofsite, met ten zuidwesten de pastorie. Links naast de kerk bevindt zich een feestzaal “De Klokke”. Aan de overzijde van de Baaigemstraat bevindt zich een parkeerzone, met een 40-tal parkeerplaatsen. Ook op de hoek van de Baaigemstraat en de Prinsenmolenstraat is een kleine parkeerzone voorzien, voor ca. 10 wagens. Er is geen halte van openbaar vervoer gelegen in de nabijheid van de kerk.

GAVERE Kerkenbeleidsplan

Legende

Ý Begraafplaats î Kerk × Pastorij Þ Feestzalen

Begraafplaats Baaigem Ý Parochiekerk Sint-Bavo î Feestzaal De Klokke Þ Pastorie van de Sint-Bavokerk ×

Sint-Bavokerk Baaigem

Ruimtelijk planner: Tina Verschueren

0 37,5 75 150 meter

1:2.500 Datum:06/06/2017

Panhuisstraat 1 9070 Destelbergen Tel. (09)251 22 22 Fax (09)251 22 28 [email protected]

2.3.4. Beschrijving van het actueel gebruik

De parochiekerk is niet meer in gebruik voor de eredienst sinds februari 2017.

Liturgische activiteiten Eucharistievieringen: / Andere diensten: /

Niet-liturgische activiteiten Valorisatie: § vroeger bv. concerten Festival Van Vlaanderen § sinds het loskomen van de trekbalk zijn er geen activiteiten meer georganiseerd Medegebruik door andere erediensten: nee Nevenbestemming: § multifunctioneel gebruik: nee § gedeeld gebruik: nee Herbestemming: nee

In de zomermaanden vinden er maandelijks activiteiten plaats op het plein tegenover de kerk.

De kerk is niet vrij toegankelijk.

De dorpskern van Baaigem telt slechts een beperkt aantal inwoners en heeft een beperkt tot zelfs geen verenigingsleven. Activiteiten gingen tot voor kort door in het parochiehuis, een beetje verderop gelegen langs de Baaigemstraat, maar dit zaaltje staat te koop. Lokale mogelijkheden om als gemeenschap of groep samen te komen zijn allemaal geprivatiseerd. Er is bijgevolg vraag/behoefte vanuit socio-culturele verenigingen om de kerk, of een gedeelte ervan, te gebruiken als ontmoetingsruimte voor bijeenkomsten.

De gemeente heeft geen behoefte om voorzieningen onder te brengen in de kerk, daar men over voldoende gemeentelijke accommodatie beschikt.

2.4. Sint - Petrus, Dikkelvenne

2.4.1. Identificatie

§ Naam: Officieel: Parochiekerk Sint-Petrus Alternatief: Sint-Petrus, Parochiekerk Sint-Pieters, Sint-Pieterskerk, Sint-Petruskerk § Geografische ligging: Kerkstraat 1, 9890 Gavere, provincie Oost-Vlaanderen § Plaats in kerkelijke structuur: − Bisdom Gent − Dekenaat Deinze − Parochie Sint-Bavo

§ Eigenaar: Kerkfabriek § Beschermingen: − Gedeeltelijk beschermd (MB 25/03/1980): Orgel § Vastgestelde inventarissen: − Bouwkundig erfgoed - relicten: Parochiekerk Sint-Petrus (ID 36121) § Wetenschappelijke Inventarissen: − Landschapsatlas - relict: Kasteeldomein Baudries en omgeving (ID 135239) − Bouwkundig Erfgoed - relicten: Parochiekerk Sint-Bavo

2.4.2. Beschrijving a) Cultuurhistorische waarde bouwgeschiedenis In de 8ste eeuw werd de Benedictijnenabdij opgericht aan de oevers van de Schelde. Een beroemde abt uit deze abdij was de Heilige Hilduardus. De abdij viel ten prooi aan de roofzieke Noormannen. De relieken van de Heilige Hilduardus en de Heilige Christiana verhuisden naar Geraardsbergen in 1081. De oude Sint - Pieterskerk op de Rotse bleef bestaan tot 1824. Hierna werd de kerk gesloopt. Op de plaats van de eerste Sint-Petruskerk werd in 1895 de Sint-Christianakapel gebouwd. Er werd een nieuwe kerk gebouwd voor de Helige Petrus op een deel van het kasteeldomein van de barones van Spangen. De huidige bakstenen kerk dateert van 1823-26 en is gebouwd met de steun en op grond van barones de Spangen van het nabij gelegen kasteel Baudries. De kerk werd gewijd op 20 juli 1826. beschrijving De kerk is ingeplant met de westgevel uitziend op de Kerkstraat. Het omringende, gedeeltelijk omhaagde en ommuurde kerkhof, voorheen beboomd en met hogere muur en ijzeren toegangshekken, is intussen verwijderd. Tijdens de herinrichting van de Kerkstraat in 2010 werd rond de kerk een verhard ontmoetings- en evenementenplein aangelegd. Een deel van de oude grafstenen werden gerecupereerd en tegen de zuidgevel geplaats. De kerk kenmerkt zich als een sobere pseudo-basilicale kerk met ingebouwde vierkante westtoren, van vijf traveeën en koor van twee traveeën met driezijdige sluiting, links en rechts geflankeerd door een sacristie en berging. De bakstenen constructie is afgelijnd met zandstenen hoekblokken. Op één van de stenen links staat het opschrift "I.F.D. Groote 1825". De kerk is bedekt met een leien zadeldak. De vierkante westtoren heeft een ingesnoerde naaldspits. De westgevel is voorzien van een centrale rechthoekige deur geflankeerd door arduinen Toscaanse pilasters met bekronend entablement. Links en rechts bevinden zich gelijkaardige portieken met Toscaanse zuilen onder leien dakjes aangebracht in 1921, respectievelijk met oorlogsmonument en calvarie, gesigneerd S.V. Geert, met erboven ronde oculi. Boven de deur bevindt zich een rondboogvenster en een kleine oculus met jaarsteen 1826 (thans onleesbaar). De toren met vierkante geleding steekt uit boven het dak, met telkens twee rondboogvormige galmgaten onder een uurwerkplaat. De zijbeuken en het koor worden verlicht door rondboogvensters met glas in lood, ter vervanging van de oorspronkelijk halfronde vensters in 1920.

De kerk heeft een eenvoudig classicistisch, bepleisterd en beschilderd interieur met drie beuken gescheiden door rondboogarcaden rustend op ronde bepleisterde zuilen op achthoekige sokkel. Het koor met blinde zijgevels wordt geleed door vlakke pilasters met lijstkapiteel in renaissance getinte stijl. orgel en roerend erfgoed In de kerk zijn verschillende interieurelementen uit de oude kerk gerecupereerd. Schilderijen: § "Aanbidding van de herders", doek, 18de eeuw; § "Devotie van de Heilige Barbara en Heilige Catharina", doek, beide uit de 18de eeuw (in Christiana-kapel); § “Heilige Christina”, drieluik 20e eeuw, van de hand van en geschonken aan de kerkfabriek door ;jonkheer Piers de Raveschoot; Beeldhouwwerk: § Heilige Christiana, hout, uit Mechels atelier (?), 16de eeuw met moderne polychromie; § Heilige Petrus paus, eikenhout, 18de eeuw; § Heilige Antonius,volkskunst, polychroom eik, 17e eeuw; § Heilige Petrus apostel, eik, 1760, Antoon Manilius; Meubilair: § smeedijzeren communiebank van 1826 uitgevoerd door De Clerck; § preekstoel, onder de kuip gedateerd 1778, met voorstelling van de Heilige Petrus apostel en de Heilige Antonius; § 18de-eeuwse eikenhouten biechtstoel afkomstig van de Sint-Pieterskerk van Ronse; § zand- en hardstenen doopvont, onder het bekken gedateerd 1601, met 18de-eeuws deksel; § baldakijn processie; Orgel: § orgel van Van Peteghem met orgelkast van 1839 door B. Latte (Gavere) (wordt niet meer bespeeld).

Er is een analoge inventaris beschikbaar van het roerend patrimonium, opgemaakt in 2000. De laatste update dateert van 2012. De inventaris omvat het geheel van de collectie (meer dan 150 stukken), met patrimonium van voor 1800, van de periode 1800-1899 en de periode vanaf 1900 tot heden.

Orgel Van Peteghem, 1839 Recuperatie vloertegels oude kerk in het hoogkoor

b) Architecturale mogelijkheden

§ Grootte: De kerk is ruim genoeg om bijvoorbeeld delen van elkaar te kunnen afscheiden, zoals bv. de zijbeuken van de middenbeuk. § Opdeling en inrichting: De kerk wordt volledig gebruikt voor de eredienst. De kerk telt twee sacristieën. De noordelijke sacristie wordt gebruikt als bergruimte met ruimte voor de verwarmingsinstallatie. Er bevindt zich tevens een toilet. § Uitbreidingsmogelijkheden: Exterieure uitbreidingsmogelijkheden zijn mogelijk op het omringende ontmoetings- en evenementenplein. De kerk is niet beschermd en is ook niet gelegen in een beschermd stads- en dorpsgezicht. Er bevindt zich geen kerkhof meer rondom de kerk. § Aanwezige voorzieningen: Verwarming (aardgas) en elektriciteit. Er is één toilet aanwezig. § Toegankelijkheid: De kerk is toegankelijk via de hoofdtoegang aan de voorzijde van de kerk. Er is tevens een toegang in de noordelijke sacristie. De kerk is toegankelijk voor mindervaliden. § Waardevolle interieur/cultuurgoederen: In de kerk bevindt zich waardevol roerend erfgoed (zie beschrijving boven bij cultuurhistorische waarde).

Middenbeuk en zijbeuken Middenbeuk, zicht op het koor

Zuidelijke zijbeuk Noordelijke zijbeuk c) Bouwfysische toestand De bouwfysische toestand van het kerkgebouw is redelijk. Algemeen bevinden de dakbedekking, goten en afvoeren zich in relatief goede staat. Mits regelmatig onderhoud van de goten (reinigen), schrijnwerk (schilderen) en de leien (periodieke herstellingen) zal de toestand ook in de toekomst goed blijven.

Volgende werken werden uitgevoerd in de 20e en de 21e eeuw: § 1920: herstelling glasramen en orgel na zware beschadiging na WOI § 2011: herstel herdenkingsmonument door heraanleg kerkplein + nieuwe ramen sacristie § 2012: omschakeling verwarming kerk van mazout naar aardgas § 2014: opstart dossier schilderwerken kerk, herstel parament, houten toren (geraamd 76.000€) § 2016: herstelling/ontroesting torenuurwerk kerk (7.448,76€)

De laatste inspectie van Monumentenwacht dateert van 10/01/2017. Tijdens de inspectie werden volgende werken uitgevoerd: § reiniging van de goten § plaatselijke herstelling van de dakbedekking (leien) In het rapport worden volgende aanbevelingen gedaan die op korte termijn (2017-2020) aangepakt moeten worden: § plaatsing van ladderhaken (binnen 1 – 3 jaar) § onderhoud en herstelling leien dakbedekking (binnen het jaar) § herstelling aansluiting goot boven inkomportaal (dringend) § herstelling aansluitingen dakbedekking t.h.v. sacristie (binnen 1 – 3 jaar) § regelmatige reiniging goten (voor de winter) § roestwerende behandeling metalen onderdelen (binnen 1 – 3 jaar) § opvoegen barst raamdorpel sacristie (binnen 1 – 3 jaar) § bescherming dorpels van de oculi ( > 6 jaar) § schilderen houten buitenschrijnwerk (binnen het jaar) § vervanging dorpellood/kit van glas-in-lood-ramen (> 6 jaar) § herbevestiging grafsteen t.h.v. zuidelijke gevel (binnen 1 – 3 jaar)

Volgende werken zijn voorzien in de meerjarenplanning (2014-2019), voor een budget van 104.920€: § herstelling metselwerk westgevel t.g.v. insijpelend vocht § schilderwerken interieur

2.4.3. Situering van het gebouw in de omgeving De kerk is gelegen in het oosten van de dorpskern van Dikkelvenne, op de hoek van de Kerkstraat met de Gemeentehuisstraat. De kerk is ingeplant op een verhard ontmoetingsplein met achteraan een parkzone, voorheen het kerkhof (ontruimd, maar niet ontknekeld).

Ten noorden en ten oosten van de kerk strekt zich het kasteeldomein Baudries uit. Naast het typerende kasteeldomein wordt de omgeving van de kerk gekenmerkt door lintbebouwing langs de Kerkstraat/Nijverheidsstraat, met voornamelijk een residentieel karakter, afgewisseld met een aantal commerciële en dienstverlenende functies. De pastorie bevindt zich op ca. 100m ten westen langs de kerk langs de Nijverheidsstraat.

Aan de rand van het kerkplein bevinden zich, langs de Gemeentehuisstraat, een 20-tal parkeerplaatsen. Parkeren is ook mogelijk langs de Kerkstraat/Nijverheidsstraat. Aan de voorzijde van de kerk bevindt zich een halte van het openbaar vervoer.

GAVERE Kerkenbeleidsplan

Legende

Ê Kasteel î Kerk × Pastorij

XW Afdelingen Verenigingen

Kasteel Baudries Ê ¹º Gewoon kleuter- en lager onderwijs k Openlucht sportveld

(! Opvang baby's, peuters en/of buitenschools Polyvalent sportveld Vrije Basisschool Dikkelvenne k ²³ Sportlokaal Vrije Basisschool ¹º²³ Sportlokaal Vrije Basisschool Dikkelvenne

't Pagadderken (! De magische droom (! Pastorie Sint-Petrusparochie × î Parochiekerk Sint-Petrus

Sint-Petruskerk Dikkelvenne

Ruimtelijk planner: Tina Verschueren

0 37,5 75 150 meter

1:2.500 Datum:06/06/2017

Panhuisstraat 1 Afdeling van S-Plus 9070 Destelbergen XW Tel. (09)251 22 22 Fax (09)251 22 28 [email protected]

2.4.4. Beschrijving van het actueel gebruik

De parochiekerk is nog in gebruik voor de eredienst.

Liturgische activiteiten Eucharistievieringen: § Weekend: 1 weekendmis op zondag (ca. 35 aanwezigen) § Hoogdagen Sacramenten (aantal variërend van jaar tot jaar, basis 2016) § Dopen: 25 § Huwelijken: 4 § Begrafenissen: 8 § Vormsel § Eerste communie Andere diensten/activiteiten: • Eucharistievieringen start schooljaar, kerstviering en afsluiten schooljaar • Bezinningen en/of lessen godsdienst • Stopplaats lichtjestocht voor de kerstvakantie, met zang en/of toneel

Niet-liturgische activiteiten Valorisatie: § Benefietconcerten voor Guatemala (1x/jaar) § Concerten georganiseerd i.s.m. plaatselijke verenigingen Landelijke Gilde Baaigem, Dikkelvenne, Semmerzake, Vurste, KVLV Dikkelvenne, Markant § Jaarlijkse grote kermis op het kerkplein georganiseerd door VZET2 § Jaarlijkse Nieuwjaarsdrink op het kerkplein georganiseerd door VZET2 § De Langste Tafel, georganiseerd door VZET2 i.s.m. lokale verenigingen § Demo-opnames klassieke muziek (1 x in 2016) Medegebruik door andere erediensten: nee Nevenbestemming: § multifunctioneel gebruik: nee § gedeeld gebruik: nee Herbestemming: nee

De kerk is niet vrij toegankelijk.

De kerk blijft voorlopig behouden voor de eredienst en als bezinningsruimte voor kerkelijke gelovigen. De kerk blijft ook beschikbaar voor lokale verenigingen om nevenactiviteiten te organiseren, passend in het kader van de pastoraal. De aanwezigheid van het kerkplein vormt een interessante aanvulling op het kerkgebouw, bv. voor het inrichten van activiteiten waarbij er een grotere open ruimte vereist is.

De basisschool Dol-Fijn is vragende partij de kerk te blijven kunnen gebruiken voor vieringen, bezinningsmomenten, lessen godsdienst, catechese ed. (activiteiten die nu al doorgaan in de kerk). De leerlingen kunnen zich dan zelfstandig verplaatsen. De kerk zou ook gebruikt kunnen worden als

tentoonstellingsruimte voor creaties van de kinderen, daar de school dergelijke ruimte mist. Ook voor het brengen van toneel, muziek en musical is de kerk een plaats waar de school gebruik van zou willen maken.

De kerk kan wegens zijn goede akoestiek gebruikt worden voor demo-opnames voor klassieke muziek.

De gemeente heeft geen behoefte om voorzieningen onder te brengen in de kerk, daar men over voldoende gemeentelijke accommodatie beschikt.

2.5. Sint – Pieters Banden, Semmerzake

2.5.1. Identificatie

§ Naam: Officieel: Parochiekerk Sint-Pieters Banden Alternatief: Parochiekerk Sint-Petrus Banden, Sint-Pieters Bandenkerk, Sint-Pietersbandenkerk, Parochiekerk Sint-Petrusbanden, Sint-Pieters Banden, Parochiekerk Sint-Pietersbanden, Sint- Petrus Bandenkerk, Sint-Petrusbandenkerk § Geografische ligging: Dorpstraat z.n. 9890 Gavere, provincie Oost-Vlaanderen

§ Plaats in kerkelijke structuur: − Bisdom Gent − Dekenaat Deinze − Parochie Sint-Pietersbanden § Eigenaar: Gemeente Gavere § Beschermingen: − Beschermd Monument (MB 13/07/1945): Sint-Pieterskerk − Beschermd Stads- en dorpsgezicht (MB 16/06/1982): Dorpskom Semmerzake § Vastgestelde inventarissen: − Bouwkundig erfgoed - relicten: Parochiekerk Sint-Pietersbanden (ID 36141) § Wetenschappelijke Inventarissen: − Bouwkundig Erfgoed - relicten: Parochiekerk Sint-Pietersbanden − Bouwkundig Erfgoed – gehelen: Dorpskom Semmerzake (ID 300914)

2.5.2. Beschrijving d) Cultuurhistorische waarde bouwgeschiedenis De oudste vermelding van een kerk is terug te vinden op een diploma van keizer Otto II van 977. In 1117 wordt het patronaat van de kerk door Burchard, bisschop van Kamerijk aan de abt Godefridus van Ename geschonken en dit tot eind 18de eeuw. Het oorspronkelijke romaanse kerkje, opklimmend tot de 12de eeuw, had de vorm van een driebeukige kruiskerk met vierkante kruisingstoren en recht afgesloten koor en was volledig opgetrokken uit Doornikse steen. Enkel de onderbouw van de toren met zware pijlers en rondbogen bleef tot op heden bewaard. In de loop van de 13de-14de eeuw werd de kerk in Scheldegotiek aangepast met onder meer de nog bewaarde achtkantige geleding van de toren. In de 18de eeuw wordt melding gemaakt van belangrijke veranderingen. De kerk is bekend door een tekening van A. Van Lokeren van 1840 en de beschrijving van F. De Potter en J. Broeckaert. Vanaf 1885 werden door architect Auguste Van Assche plannen ingediend om het koor, het transept en de toren te restaureren en de kerk te vergroten. Na vernieuwing en vergroting van het schip bleken koor en transept in te slechte staat te zijn en werden deze gereconstrueerd. Enkel de toren bleef behouden en werd gerestaureerd. De kerk werd heropgebouwd in gotische stijl tussen 1887 en 1903. De nieuwe kerk in neo- Scheldegotiek werd volledig opgetrokken uit Doornikse steen. In 1918 werd de kerk beschoten en werden de toren, het schip en het interieur beschadigd. De herstelling met vergoeding voor oorlogsschade duurde tot 1924. Op 5 september 1927 werd ze uiteindelijk gewijd door mgr. H. Pieters, bisschop van Gent. beschrijving kerkgebouw en kerkhofsite Semmerzake is een straatdorp, gelegen op de as Merelbeke-Gavere, op de oostelijke heuvelkam van de Scheldevallei. Het dorpscentrum wordt gekarakteriseerd door smalle straatjes met een bochtig verloop, hetgeen interessante perspectieven oplevert, zoals bijvoorbeeld het zicht op de pastoriemuur vanaf het bochtige einde van de Schokkaartstraat en de perspectieven op de kerk vanaf de hoek Dorpsstraat- Schokkaartstraat en vanaf de Grotenbroekstraat. Het pittoreske karakter van het dorp wordt ook bepaald door het afhellend terrein ten westen van de kerk (Grotenbroekstraat en Berggatstraat).

Opvallend is de nog homogene kleinschaligheid van de oude bebouwing, waarvan enkele gevels witgeschilderd zijn. Daar waar de woningen gegroepeerd zijn, vormen ze een homogeen geheel (zoals bijvoorbeeld de omgeving van het kerkhof en langsheen de Dorpsstraat).

Het kerkgebouw is ingeplant ten noorden van de straat, op de hoek met de huidige Sint-Pietersstraat afdalend naar de Schelde, met nog gedeeltelijk ommuurd kerkhof met ijzeren toegangshekken.

De huidige plattegrond vertoont een basilicale vorm met kruisingstoren, midden- en twee zijbeuken van vier traveeën, iets uitspringend transept van één travee met rechte sluiting en koor van één travee eveneens met rechte sluiting, links, rechts en achteraan aangebouwde sacristie, winterkapel en stookplaats. Toegevoegde ronde traptoren in de oksel van het noordtransept. Uitwendig is het kerkgebouw volledig opgetrokken uit Doornikse steen onder leien zadeldaken voor het schip, transeptarmen en het koor, lessenaarsdaken voor de zijbeuken en achthoekig ingesnoerd tentdak voor de toren. Op het einde van de vier zadeldaken prijken unieke smeedijzeren ornamenten. De westgevel met hoge puntgevel wordt geflankeerd door zware steunberen met dubbele versnijding. Centraal bevindt zich een spitsboogportaal met dubbele rondstaven op zuiltjes met krulbladkapiteel, onder waterlijst op consooltjes. Aflijnende waterlijst en hoog spitsboogvenster met gotische tracering met drielob en ingeschreven vierpas, onder waterlijst in de tweede geleding. De zijbeuken tussen steunberen zijn voorzien van eenvoudige spitsboogvensters. De noorden zuidgevels worden gekenmerkt door vier traveeën, gescheiden door steunberen en doorbroken door gelijkaardige spitsboogvensters. Spitsboogvormige bovenlichten en aflijnende tandlijst. De transeptarmen met hoog spitsboogvenster met gotische tracering in noordelijke en zuidelijke puntgevel. Achthoekige kruisingstoren op zware vierkante romaanse onderbouw met rechthoekige uitgespaarde panelen met onder meer sporen van gedichte romaanse rondboogvenstertjes (twee per zijde). Piramidale verklimmingen (leipannen), binnenin op trompen. Klokkenkamer met drielobbige galmgaten onder onderling verbonden waterlijst. In het gebint van het dak staat gebeiteld "naalde door Stevens en Fauconnier anno 1634". Het kruis werd gesmeed in 1802 door B. Van Damme, hoefsmid te Semmerzake. Uurwerk aan de zuidzijde. Koor met blinde noorden zuidzijde en hoog spitsboogvenster met gotische tracering onder waterlijstje in de oostgevel. Ten noorden van het koor, berging (voorheen winterkapel) met twee bouwlagen. Drie gekoppelde rondboogvenstertjes en rondboogdeur in noordgevel en twee spitsboogvensters op de bovenverdieping. Ronde traptoren in de oksel, met verticale lichtopeningen en kegeldakje. In de buitenmuur van de zuidelijke dwarsbeuk bevindt zich een calvarie van Jezus aan het kruis onder een houten afdakje met aan weerszijden een lantaarn. Rond de kerk werd een voetpad en een voorplein in kareelsteen aangelegd. Langs de straatkant van het voorplein staat een oorlogsmonument en op het kerkhof een monument herinnerend aan de “Slag bij Gavere” (1453), opgetrokken in 1954 in Doornikse steen met ijzeren kruis en bronzen plaat.

Het interieur is afgedekt met een houten tongewelf voor de middenbeuk en schuinaflopende houten zoldering voor de zijbeuken. Twee arcaden van spitse scheibogen rustend op zuilen van Doornikse steen met achthoekige sokkel en hogelkapiteel verdelen de kerk in drie beuken. Zware vierkante pijlers van Doornikse steen (sinds 1964 ontpleisterd) ondersteunen de rondboogarcade van de kruising die overwelfd is met een kruisribgewelf op consoles met gekleurd lotusmotief en centrale kraagsteen. De muurschilderingen van 1915 uitgevoerd door O. Hoge en A. Verhenghe zijn thans monochroom overschilderd. Enkele fragmenten (ook overschilderd) sgraffito bleven op de zijwanden bewaard.

Links in het koor, rondboogarcade met centrale zuil en balustrade van het doksaal waar in 1887 het orgel geplaatst werd (thans is het verplaatst naar het nieuwe doksaal boven de ingang). De benedenruimte deed dienst als winterkapel. orgel en waardevol erfgoed Meubilair: § drie neogotische altaren naar ontwerp van architect Auguste Van Assche, uitgevoerd door Van Callenberg (Aalst), in arduin met eikenhouten retabel § neogotische communiebank, preekstoel en biechtstoel door de gebroeders De Clercq (Merelbeke), eerste kwart 20ste eeuw § marmeren doopvont uit de 18de eeuw met koperen deksel van 1885, bekroond met slang van de bekoring § hoekkast, op de deuren het wimpeldragend lam en hostiedragende kelk, 19e eeuw, hout en gedeeltelijk verguld § kruisweg in polychroom beschilderde terracotta, door A. De Beule, aangekocht in 1924 § beelden H. Jozef en H. Cornelius § doksaal met twee behouden rococodeuren gedateerd 1750, door Fr. Hebbelynck en A. Delcourt (Gent) § eikenhouten broederlijst van het Heilig Sacrament, gedateerd "anno 1778" Orgel: § orgel van L. Van Peteghem, van circa 1780, gerestaureerd (1981) en op het nieuwe doksaal geplaatst (in goede staat; wordt nog bespeeld)

Er is een analoge inventaris beschikbaar van het roerend patrimonium, opgemaakt in 1972. De laatste update dateert van 2012. De inventaris omvat het geheel van de collectie (met 100 à 150 stukken), met patrimonium van voor 1800, van de periode 1800-1899 en de periode vanaf 1900 tot heden.

Sgraffito op de zijwanden Hoogkoor en hoogaltaar

Marmeren doorpvont, 18e eeuw orgel van L. Van Peteghem, van circa 1780

d) Architecturale mogelijkheden

§ Grootte: De kerk is ruim genoeg om bijvoorbeeld delen van elkaar te kunnen afscheiden, zoals bv. de zijbeuken van de middenbeuk. § Opdeling en inrichting: De kerk werd tot nu toe volledig gebruikt voor de eredienst. Intussen is de kerk gesloten en vinden er geen eucharistievieringen meer plaats. De kerk wordt wel nog gebruikt voor nevenactiviteiten, zoals orgelconcerten, bezinningsdagen van de katholieke school, ed. De noordelijke sacristie, vroeger winterkapel, wordt nu gebruikt als berging. Ook in de zuidelijke sacristie is een kleine berging aanwezig. § Uitbreidingsmogelijkheden: Exterieure uitbreidingsmogelijkheden zijn beperkt gelet op de beschermde status van de kerk en de omringde kerkhofsite en de ligging binnen een beschermd stads- en dorpsgezicht. § Aanwezige voorzieningen: Verwarming (gasolie) en elektriciteit. Er is één toilet aanwezig in de kerk. § Toegankelijkheid: De kerk is toegankelijk via de hoofdtoegang in de middenbeuk aan de westelijke zijde van de kerk. Er zijn nog twee anderen toegangen aanwezig, nl. in de voormalige winterkapel (deur niet in gebruik) en het stooklokaal. De kerk is toegankelijk voor mindervaliden. § Waardevolle interieur/cultuurgoederen: In de kerk bevindt zich waardevol roerend erfgoed (zie beschrijving boven bij cultuurhistorische waarde).

Middenbeuk en zijbeuken Middenbeuk en zijbeuken

Middenbeuk, zicht op het koor Middenbeuk, zicht op het oksaal met orgel

Zuidelijke zijbeuk Noordelijke zijbeuk

e) Bouwfysische toestand De bouwfysische toestand van het gehele kerkgebouw is goed. De kapconstructie is in goede staat, het dak, de dakwaterafvoer, het schrijnwerk en de beglazing, de afwerking en de inrichting, alsook de site en de omgeving zijn in redelijke tot matige staat en vereisen het nodige onderhoud en herstellingen.

Volgende werken werden aan de kerk uitgevoerd in de 20e en 21e eeuw: § 1915: schilderwerken interieur § 1918 – 1924: herstelling kerkgebouw na zware beschadiging tijdens WOI § 1951: schilderwerken interieur § 1955: schilderwerken exterieur § 1957: vernieuwing dakgoten noordelijke zijbeuk § 1961: plaatsing van 3 klokken in de toren (Maria, Cornelius en Petrus) § 1973: vernieuwing elektrische installatie § 1975: plaatsing van dakisolatie op de gewelven § 1979: nieuw doksaal boven de ingang van de kerk § 1981: plaatsing van het gerestaureerde Van Petegem-orgel op het nieuwe doksaal § 1992: installatie nieuwe brander verwarmingsinstallatie § 2005: restauratie niet-figuratieve glas-in-lood-ramen § 2009: dakwerken (vernieuwing bebording traptoren en zinkbedekking platform achterbouw, aanbrengen inox ladderhaken, vervanging dakluiken, gedeeltelijke vervanging afvoerpijpen) § 2015: vernieuwing traploketten westzijde t.h.v. aansluiting schiptoren § 2013: injectie muren schip tegen opstijgend vocht (bescherming van sgraffito lambrisering tegen uitzouting) § 2014: proefrestauratie sgraffito

De laatste inspectie van Monumentenwacht dateert van 22 februari 2017. Tijdens de inspectie werden volgende werken uitgevoerd: § reiniging van de goten

§ dichting lek in zink § herstelling 10 leien In het rapport worden volgende aanbevelingen gedaan die een aanpak op korte termijn vereisen: § plaatsing muurladder aan de zuidgevel van het koor (binnen 1-3 jaar) § plaatsing genormeerde klimhaken op de toren (> 6 jaar) § lokale herstelling leien dakbedekking (binnen het jaar) § vervanging torenluik (binnen 1-3 jaar) § regelmatige reiniging van de goten (voor de winter) § vernieuwing zink in de goten (binnen 3-6 jaar) § herstelling spantbeen zuidelijk transept (> 6 jaar) § opvoeging afzaten van de toren (binnen 1-3 jaar) § onderhoud houten buitenschrijnwerk (binnen het jaar) § roestwerende behandeling metalen onderdelen (dringend) § isolatie bliksemafleider (binnen het jaar) § herstelling handpomp (binnen het jaar)

In de huidige meerjarenplanning (2014-2019) zijn nog volgende werkzaamheden aan de kerk voorzien, doch nog niet uitgevoerd: § installatie nieuwe gasverwarming (81.137 €) § binnenrestauratie (409.779 €)

2.5.3. Situering van het gebouw in de omgeving De kerk is gelegen in de dorpskern van Semmerzake, op de hoek van de Dorpstraat en de Sint- Pieterstraat. De kerk is ingeplant temidden van de kerkhofsite, met een latere noordelijke uitbreiding. De pastorie bevond zich op ca. 100m ten westen van de kerk, in de Dorpstraat, en is thans in privé-bezit.

De omgeving van de kerk wordt gekenmerkt door residentiële, kleinschalige lintbebouwing langs de smalle straten. De commerciële voorzieningen in de kern zijn beperkt.

De parkeermogelijkheden bij de kerk beperken zich tot het langsparkeren in de Dorpstraat. Er is een halte van het openbaar vervoer gelegen t.h.v. de kerk.

GAVERE Kerkenbeleidsplan

B & B Cimbarsaca ¹º Legende

Begraafplaats Magda en Ineke Ý (! î Kerk × Pastorij

jk Afdelingen Amateurkunstenorganisaties Begraafplaats Semmerzake Ý ¹º Gastenkamers

Parochiekerk Sint-Pietersbanden î ¹º Gewoon kleuter- en lager onderwijs k Openlucht sportveld

(! Opvang baby's, peuters en/of buitenschools Pastorie Sint-Pietersbandenparochie × Cocoon × ²³ Sportlokaal × Vakantiewoningen

Hilde en Johan (!

Sint-Pietersbanden Semmerzake Vrije Basisschool De Vliegenier Sportlokaal Vrije Basisschool Semmerza¹ºke ²³ Ruimtelijk planner: Tina Verschueren

K.T. IN TROUW VERBOND - IVERIGE JONCKHEYT

jk 0 37,5 75 150 k A- Voetbalveld FC Vurste-Semmerzake meter k B- Voetbalveld FC Vurste-Semmerzake 1:2.500 Datum:06/06/2017

Panhuisstraat 1 9070 Destelbergen Tel. (09)251 22 22 Fax (09)251 22 28 [email protected]

2.5.4. Beschrijving van het actueel gebruik

De parochiekerk is niet meer in gebruik voor de eredienst sinds februari 2017.

Liturgische activiteiten Eucharistievieringen: / Andere diensten: /

Niet-liturgische activiteiten Valorisatie: § Concerten: hoofdzakelijk orgelconcerten ingericht door Het Davidsfonds Gavere (ca. 1 keer/jaar), orgeltrips en klankopnamen § Tentoonstellingen: bv. kerststallententoonstelling (vriendenkring plaatselijke basisschool De Vliegenier) Medegebruik door andere erediensten: nee Nevenbestemming: § multifunctioneel gebruik: nee § gedeeld gebruik: nee Herbestemming: nee

De kerk is niet vrij toegankelijk.

De plaatselijke katholieke bassischool De Vliegenier is vragende partij om de kerk te kunnen blijven gebruiken i.f.v. bezinningsmomenten, gebedsvieringen, catechese, eerste communie en vormselvoorbereiding. De leerlingen kunnen zich dan zelfstandig verplaatsen.

Socio-culturele verenigingen wensen verder de mogelijkheid te behouden om orgelconcerten, klassieke muziekconcerten en kunsttentoonstellingen te organiseren in de Sint Pietersbandenkerk. De aanwezigheid van het Lambertus Van Peteghem-orgel vormt een belangrijke troef van de kerk.

Semmerzake heeft ook nood aan een gemeenschapsvormende ontmoetingsruimte voor bijeenkomsten en activiteiten. Activiteiten gingen voorheen door in de zaal en de tuin van de pastorie, die nu in privé-bezit is.

De gemeente heeft geen behoefte om voorzieningen onder te brengen in de kerk, daar men over voldoende gemeentelijke accommodatie beschikt.

2.6. Sint - Martinus, Vurste

2.6.1. Identificatie

§ Naam: Officieel: Parochiekerk Sint-Martinus Alternatief: Sint-Martinuskerk, Parochiekerk Sint-Maarten, Sint-Maartenkerk, Sint-Martinus § Geografische ligging: Gentweg 1, 9890 Gavere, provincie Oost-Vlaanderen § Plaats in kerkelijke structuur: − Bisdom Gent − Dekenaat Deinze − Parochie Sint-Martinus § Eigenaar: Gemeente Gavere § Beschermingen: − Beschermd Monument (MB 24/01/1944): parochiekerk Sint-Martinus § Vastgestelde inventarissen: − Bouwkundig erfgoed - relicten: Parochiekerk Sint-Martinus (ID 36173) § Wetenschappelijke Inventarissen: − Bouwkundig Erfgoed - relicten: Parochiekerk Sint-Martinus

2.6.2. Beschrijving a) Cultuurhistorische waarde bouwgeschiedenis Het eerste bewijs van het bestaan van een kerk te Vurste in archiefstukken is een tekst van 1483 waarin staat dat de pastoor van Vurste en Semmerzake in de kerk van Vurste begraven werd. Het patronaat behoorde toe aan de benedictinessenabdij van Denain (Noord-Frankrijk). Het nog bestaande koor van Doornikse steen, in onregelmatig verband, schijnt vroeggotisch en klimt vermoedelijk op tot de 13de eeuw. Mogelijk eind 15de eeuw (of circa 1500) werd de toren in hooggotische stijl met basis van Balegemse steen en de kruisbeuk gebouwd. In de loop van de 16de eeuw zou de kerk vergroot zijn met een nieuwe midden- en noordbeuk. Kerkrekeningen vermelden verder verschillende herstellingen en aanpassingen in de 17de en 18de eeuw, onder meer aan het dak in 1630, het plaatsen van een gewelf in het koor in 1665 (gedateerd), herstellingen aan de toren in 1708 door A. de Kuiper, een vergroting van de kerk en herstellingen aan het dak in 1746, een nieuwe zuidzijbeuk in 1845. Een jaarschrift in witte steen met opschrift "VLeUgel CIerLYk opgeboUWt door JoffroUW MaLfaItBaertsoen" bevond zich voorheen in de doopkapel. In 1893 werd de toren hersteld door architect H. Vaerwyck die in 1897 ook gemachtigd werd om de kruisbeuk, het koor en de sacristie te restaureren en de kerk te vergroten met een nieuw driebeukig schip in aangepaste hooggotische stijl. Graaf Goethals liet daarna, naast het koor een tribune of grafelijke kapel toevoegen. De vernieuwde kerk werd gewijd op 24 april 1899 door Monseigneur Stillemans. Het nieuw neogotisch meubilair werd grotendeels geschonken door graaf Goethals begin 20ste eeuw. Beschadiging van de kerk tijdens de Eerste Wereldoorlog en hersteld in 1921- 22 onder leiding van E. De Guchtenaere (Merelbeke). Na de Tweede Wereldoorlog werden nieuwe glasramen geplaatst door C. Vanheuvele. In 1974 vernielde een brand de grafelijke kapel en het dak van het koor. Ze werden in de jaren 1980 gerestaureerd door het architectenbureau Bressers, waarbij de kapel volledig onderkelderd en heropgebouwd werd.

beschrijving kerkgebouw en kerkhofsite De georiënteerde, deels gotische en neogotische kerk, is ingeplant ten oosten van de Gentweg, grenzend aan het ommuurde kasteeldomein Borgwal (in het noorden en oosten) met nog omringend kerkhof, van de straat afgesloten door lage ijzeren hekken tussen bakstenen pijlertjes.

Huidige pseudo-kruisbasiliek met achthoekige kruisingstoren op vierkante basis, midden- en twee zijbeuken van vier traveeën, iets uitspringend transept van één travee en koor van één travee met rechte sluiting met tegen de oostmuur aangebouwde nieuwe sacristie. Uitwendig volledig opgetrokken uit Ledesteen en Doornikse steen voor het koor; leien zadel- en lessenaarsdaken en achthoekig tentdak voor de toren. Westgevel met brede centrale puntgevel met spitsboogdeur onder waterlijst met hogels en bekronende kruisbloem; flankerende zware steunberen. Hoog spitsboogvormig bovenvenster met drieledige gotische tracering en ingeschreven driepassen, onder waterlijst. Zijbeuken met gelijkaardige kleinere vensters met tweeledige tracering. Noord- en zuidgevels met identieke vensters. Transeptarmen van één travee met noorden zuidpuntgevel met hoog gotisch venster. Zuidzijde met toegevoegde ronde traptoren in de oksel. Laatgotische kruisingstoren met twee geledingen, een vierkante onderbouw van Balegemse steen en een achthoekige geleding van de klokkenkamer, van elkaar gescheiden door een waterlijst. Overgang van vier- naar achthoek door middel van driehoekige verklimmingen. Klokkenkamer met spitsboogvormige galmgaten met driepastracering, en visblaasmotief, onder waterlijst met hogels en kruisbloem naar Brabants model. Klein rechthoekig koor van Doornikse steen met oostelijke tuitgevel verlicht door hoge spistboogvensters. In het oosten aangebouwde sacristie in traditionele baken zandsteenbouw, vernieuwd bij de restauratie van 1897 onder meer met wijziging van de nokrichting (nu nok parallel aan de straat). In noordelijke oksel, zogenaamde grafelijke kapel of tribune, gebouwd door graaf Goethals, na de restauratie van de kerk en thans volledig vernieuwd na de brand van 1974. Bak- en zandstenen gebouwtje onder plat dak, met twee bolkozijnen en rondboogdeurtje in noordgevel.

Interieur met pseudo-basilicale opstand met midden- en zijbeuken gescheiden door spitsboogarcaden op zuilen met achthoekige sokkel. Overkluizing door middel van houten ton- en spitstongewelven. Kruising met kruisriboverwelving. Koorgewelf gedateerd 1665. Noordmuur van het koor met rondboogarcade op gekoppelde zuiltjes op hoge achthoekige sokkels als verbinding met de grafelijke kapel. orgel en waardevol erfgoed Beeldhouwwerk: § Heilige Antonius abt door Delannier, 17de eeuw § Reeks obiits van de familie Goethals de Mude de Nieuwland (de laatste adellijke eigenaars) Meubilair: grotendeels vernieuwd bij de restauratie en vernieuwing van de kerk en geschonken door de kasteelheren van Borgwal, de graven Malfait en Goethals. § neogotisch hoofdaltaar van hout, 1899, tafel met wapenschilden van de schenkers, retabel met reliëf: graflegging en aanbidding van de herders § noordelijk zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw, neogotisch, gepolychromeerd hout, 1904, retabel met voorstelling van voorwerpen uit het Oude en Nieuwe Testament en beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind § zuidelijk zijaltaar ter ere van Sint-Antonius, neogotisch, gepolychromeerd hout, 1904 § neogotisch koorgestoelte, 1899 § eiken neogotische communiebank van 1899 § eiken neogotische preekstoel door Mathias Zens, 1907

§ biechtstoelen, neogotisch, eik door De Clercq, 1905 § kruisweg door Beyaert (Brugge), 1908 Orgel: § nieuw Orgel huis Delmotte, Doornik, 1908, gift van graaf Goethals (redelijke staat, kan nog bespeeld worden)

Er is een inventaris van het roerend patrimonium beschikbaar in de databank, opgemaakt in 2005, vermoedelijk door het bisdom. De inventaris omvat het geheel van de collectie (ca. 100 stukken), met patrimonium van voor 1800, van de periode 1800-1899 en de periode vanaf 1900 tot heden.

neogotisch hoofdaltaar van hout, 1899 zuidelijk zijaltaar ter ere van Sint-Antonius, neogotisch, gepolychromeerd hout, 1904

noordelijk zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw, biechtstoelen, neogotisch, eik door De Clercq, neogotisch, gepolychromeerd hout, 1904 1905

b) Architecturale mogelijkheden

§ Grootte: De kerk is beperkt in oppervlakte, maar toch zijn er mogelijkheden om bepaalde ruimtes van elkaar af te scheiden, zoals bv. het koor en het transept van het schip. § Opdeling en inrichting: De kerk werd tot nu toe volledig gebruikt voor de eredienst. Intussen is de kerk gesloten en vinden er geen eucharistievieringen meer plaats. De sacristie bevindt zich achter het koor. Ten noorden van het koor bevindt zich de gravenkapel. § Uitbreidingsmogelijkheden: Exterieure uitbreidingsmogelijkheden zijn beperkt gelet op de aanwezigheid van het kerkhof rond de kerk. § Aanwezige voorzieningen: Verwarming (stookolie) en elektriciteit. Er is één toilet aanwezig in de kerk. § Toegankelijkheid: De kerk is toegankelijk via de hoofdtoegang in de middenbeuk. Er zijn nog twee anderen toegangen aanwezig, nl. via de gravenkapel en de sacristie. De kerk is toegankelijk voor mindervaliden. § Waardevolle interieur/cultuurgoederen: In de kerk bevindt zich waardevol roerend erfgoed (zie

beschrijving boven bij cultuurhistorische waarde).

[email protected] www.gavere.be 09 T 38929 00 1 Markt GEMEENTEBESTUUR GAVERE –

9890GAVERE

–

F 09 389 0129

VURSTE -

Kerkgebouw

in 09 T 38929 60 Infrastructuur Dienst Afdeling Grondgebiedszaken [email protected] –

F 09 389 0129

Middenbeuk, zicht op het koor Zuidelijke zijbeuk

Middenbeuk, zicht op oksaal en orgel Toegang tot de gravenkapel

c) Bouwfysische toestand De bouwfysische toestand van het kerkgebouw is algemeen vrij goed.

Volgende werken werden aan de kerk uitgevoerd in de 20e en 21e eeuw: § 1974: brand in toren met zware restauratiegevolgen § grondige buitenrestauratie begin 21e eeuw

De laatste inspectie van Monumentenwacht dateert van 13/08/2015. Tijdens de inspectie werden volgende werkzaamheden uitgevoerd: § reiniging van de goten § terugplaatsing afgeschoven leien § vrijmaken verstopte afvoerpijp t.h.v. gootje dat aansluit tegen de traptoren § herstelling losse soldeernaden met afdichtband (in de goot van de sacristie) § opkitten van enkele losgekomen solins en traploketten t.h.v. platform aan de sacristie In het rapport worden volgende aanbevelingen gedaan die een dringende aanpak vereisen: § herstelling van het leiwerk van de traptoren § schilderwerk van de boeiplanken § vervanging van het leiwerk op meerdere dakvlakken § vervanging van de zinken goten van de achterste delen van de kerk § herstelling van het leiwerk op de torenspits § opruiming van de torenzolders en plaatsing van veilige ladders § schilderen van de stampijpen § plaatsing van een duivenwering aan het gootje van de traptoren § herstelling van een aansluitlab aan de schoorsteen en t.h.v. de oostelijke goot van het zuidelijk transept § plaatsing van genormeerde ladderhaken § onderhoudsschilderwerk aan de ramen van de sacristie en in de dakdoorsteek

Er zijn geen werken meer voorzien aan de kerk in de huidige meerjarenplanning.

2.6.3. Situering van het gebouw in de omgeving De kerk is gelegen ten zuiden van de dorpskern van Vurste, langsheen de Gentweg, de centrale as van het dorp. De kerksite paalt aan het ommuurde kasteelbos van het kasteeldomein Borgwal. Vroeger was dit een adellijke residentie, nu is hier het ortho-agogisch centrum Broeder Ebergiste gevestigd. Het kasteeldomein is beschermd als monument en als beschermd stads- en dorpsgezicht. De visuele band tussen het kerkgebouw, het kerkhof, de kerkhofmuur, de voormalige pastorie met pastorietuin en het naburig kasteelpark, vormt een landschappelijk geheel, typerend voor de dorpskern van Vurste.

Bij de pastorie aan de overkant van de straat bevinden zich een 8-tal parkeerplaatsen. De dichtstbijzijnde halte van het openbaar vervoer bevindt zich in de Leenstraat, op zo’n 400 m wandelafstand.

Garre Fabienne GAVERE (! Kerkenbeleidsplan

Legende

Ý Begraafplaats î Kerk × Pastorij

XW Afdelingen Verenigingen

Vrije Basisschool ¹º ¹º Gewoon kleuter- en lager onderwijs k Openlucht sportveld

(! Opvang baby's, peuters en/of buitenschools

"Õ Zorginstelling

Ortho-agogisch centrum Broeder Ebergiste "Õ

Voetbalveld SC Dikkelvenne

k Pastorie van Sint-Martinuskerk

× Parochiekerk Sint Martinus Begraafplaats van Vurste î Ý

Markant - Netwerk Van Ondernemende Vrouwen XW Sint-Martinuskerk Vurste

Ruimtelijk planner: Tina Verschueren

0 37,5 75 150 meter

1:2.500 Datum:06/06/2017

Panhuisstraat 1 9070 Destelbergen Tel. (09)251 22 22 Fax (09)251 22 28 [email protected]

2.6.4. Beschrijving van het actueel gebruik

De parochiekerk is niet meer in gebruik voor de eredienst sinds februari 2017.

Liturgische activiteiten Eucharistievieringen: / Andere diensten: /

Niet-liturgische activiteiten Valorisatie: § jaarlijks Kerstspel ortho-agogisch centrum § stilte- en bezinningsruimte voor bewoners en personeel ortho-agogisch centrum Medegebruik door andere erediensten: nee Nevenbestemming: § multifunctioneel gebruik: nee § gedeeld gebruik: nee Herbestemming: nee

De kerk is niet vrij toegankelijk.

De plaatselijke tekenclub, gehuisvest in de pastorij, heeft nood heeft aan een uitdagende expositieruimte. Ook Kunstig Gavere is hiervoor vragende partij.

De kerkgemeenschap wenst daarenboven dat de kerk beschikbaar zou blijven als spiritueel ontmoetingspunt voor de naburige en complexe leefgemeenschap van het met Vurste vergroeide ortho- agogisch centrum. Zij gebruiken de kerk nu reeds voor vieringen en als bezinningsruimte.

De kerkruimte geeft toegang naar de traptoren die leidt naar de klokkentoren. Hierin huist één van de bijzonderste vleermuizenkolonies van Oost-Vlaanderen. De organisatie van Natuurpunt is al jaren bekommerd om de vleermuizen.

De gemeente heeft geen behoefte om voorzieningen onder te brengen in de kerk, daar men over voldoende gemeentelijke accommodatie beschikt.

3. NAAR EEN TOEKOMSTVISIE

3.1. Onderbouwde visie op het toekomstig gebruik en de toekomstige functie

Bij de hertekening van het dekenaal en parochiaal landschap door het bisdom maakt Groot-Gavere deel uit van het dekenaat Deinze. Binnenin dit nieuwe dekenaat is de nieuwe geloofsgemeenschap Gavere- Nazareth gevormd. De geloofsgemeenschap Groot-Gavere omvat de huidige 6 parochies nl. Sint-Amandus Gavere, Sint-Bavo Baaigem, Sint-Pietersbanden Semmerzake, Sint-Martinus Asper, Sint-Petrus Dikkelvenne en Sint-Martinus Vurste. De bisschoppelijke overheid en de kerkfabrieken hebben in onderling overleg besloten tot het openhouden van 3 kerken voor de eredienst nl. Sint-Amandus Gavere als centrumkerk, Sint- Martinus Asper en in de voorlopigheid ook Sint-Petrus Dikkelvenne. De kerken van Baaigem Sint- Bavo, Semmerzake Sint-Pietersbanden en Vurste Sint-Martinus komen voor herbestemming in aanmerking. Zolang er geen herbestemming is gevonden kunnen in deze kerken nog uitvaarten, huwelijken en dopen plaatsvinden, voor zover dit binnen de mogelijkheden ligt van de pastoor. Deze visie is gebaseerd op het tekort aan priesters en de haalbaarheidsgraad van slechts 1 pastoor voor de hele gemeente. De bisschoppelijke visie op de toekomst van de parochiekerken in Gavere werd op 16 maart 2017 voorgesteld en besproken op een vergadering georganiseerd door het Centraal Kerkbestuur Gavere. Van elke kerkfabriek waren er vertegenwoordigers, alsook enkele geïnteresseerde parochianen. Namens het bisdom waren aanwezig: vicaris voor de parochies, Albert Van De Kerkhove en vicaris-generaal, Joris De Jonghe.

Bovenstaande visie vormt de leidraad op korte termijn (2017-2020). De Sint-Amanduskerk Gavere is door de bisschoppelijke overheid, sedert het nieuwe bisdomplan, geklasseerd als ankerplaats voor de eredienst binnen Groot-Gavere. Zowel het gemeente- als het kerkbestuur opteren ervoor om in de toekomst gemeenschappelijke liturgische vieringen (11 november, 21 juli, Goede Week, Pasen, Kerstmis,…) en alle sacramenten (doopsel, eerste communie, huwelijk, Vormsel, ..) te vieren in de kerk van Gavere om aan gemeenschapsopbouw te werken. Gezien haar omvang, centrale ligging, goede bereikbaarheid, goede infrastructuur en omkadering is de Sint-Amanduskerk de aangewezen kerk om de eredienst te centraliseren, alsook om nevenactiviteiten te faciliteren, passend binnen het kader van de pastoraal.

De Sint-Martinuskerk in Asper blijft eveneens behouden voor de eredienst, met behoud van de mogelijkheid om in het kerkgebouw occasionele nevenactiviteiten te organiseren, passend binnen het kader van de pastoraal. De deelgemeente Asper telt 4.150 inwoners, waarmee de parochie de grootste is in de gemeente. De bevolking groeit bovendien nog aan als gevolg van dorpskernvernieuwing (inbreidingsprojecten, verdichting dorpskern, ed.). Asper kent ook een sterk verenigingsleven, met tal van actieve verenigingen en jeugdbewegingen. Er bevinden zich ook twee scholen, waaronder de Vrije Basisschool naast de kerk. Belangrijk voor de toekomst van de Sint-Martinuskerk is de goedkeuring en uitvoering van het restauratiedossier. Tijdens de restauratiewerkzaamheden zal het gebruik van de kerk worden aangepast aan de voortgang van de werken.

Gelet op de goede ligging, de ruime parkeermogelijkheid, en omwille van de omvang van de parochie (3e grootste van de gemeente), blijft ook de Sint-Petruskerk in Dikkelvenne voorlopig behouden voor de eredienst, in combinatie met occasionele nevenactiviteiten, passend binnen het kader van de pastoraal.

In de kerken Sint-Bavo Baaigem, Sint-Pietersbanden Semmerzake en Sint-Martinus Vurste gaat sinds februari 2017 geen eredienst meer door. Voor deze kerken dient gezocht te worden naar een passende neven- of herbestemming, bv. door middel van een participatietraject (zie paragraaf 3.2). Zolang er geen nieuwe bestemming is gevonden en voor zover dit combineerbaar is voor de pastoor, kunnen in deze kerken nog uitvaarten, huwelijken en dopen plaatsvinden. De zoektocht naar een neven- dan wel een herbestemming wordt opgestart van zodra het kerkenbeleidsplan wordt goedgekeurd. Belangrijk hierbij is om voldoende tijd te nemen en kansen te geven aan eventuele opportuniteiten die zich voordoen.

De visie op middellange termijn (2020-2025) en lange termijn (2025-2030) is sterk afhankelijk van de beslissingen op dekenaal en bisschoppelijk vlak. Het gebruik van de kerken i.f.v. de eredienst is bovendien al een aantal jaren onderhevig aan een dalende trend. De kans is groot dat in de toekomst meer aandacht moet besteed worden aan het multifunctioneel gebruik van de kerken of moet gedacht worden aan een passende herbestemming. In dat opzicht is het noodzakelijk een eerste evaluatie door te voeren in 2020, om de actuele trends in het gebruik van de kerken te kunnen evalueren. Indien uit deze evaluatie zou blijken dat voor één of meerdere parochiekerken (Gavere, Asper en/of Dikkelvenne) het aantal kerkgangers dusdanig is gedaald, waardoor het openhouden van de kerk voor de eredienst niet meer kan verantwoord worden, kan een (participatie)traject worden opgestart om te zoeken naar een passende neven- dan wel herbestemming voor één of meerdere parochiekerken. Een tweede gelijkaardige evaluatie wordt opgestart in 2025. De stuurgroep, die is samengesteld n.a.v. de opmaak van voorliggend kerkenbeleidsplan, zal een trekkende en sturende rol opnemen bij de periodieke evaluaties.

Deel- Kerk Korte termijn (2017- Middellange termijn Lange termijn (2025- gemeente 2020) (2020-2025) 2030) Gavere Sint – Amandus Gebruik eredienst met Gebruik eredienst met Gebruik eredienst met valorisatie valorisatie, afhankelijk valorisatie, afhankelijk van resultaten evaluatie van resultaten evaluatie Asper Sint – Martinus Gebruik eredienst met Gebruik eredienst met Functie afhankelijk van valorisatie valorisatie, afhankelijk resultaten evaluatie/ van resultaten evaluatie participatietraject Baaigem Sint – Bavo Neven-/herbestemming Neven-/herbestemming Neven-/herbestemming afhankelijk van afhankelijk van afhankelijk van resultaten resultaten E resultaten E participatietraject en/of participatietraject en/of V participatietraject en/of V concrete opportuniteiten concrete A concrete A opportuniteiten L opportuniteiten L Dikkelvenne Sint – Petrus Gebruik eredienst met U Functie afhankelijk van U Functie afhankelijk van valorisatie A resultaten evaluatie/ A resultaten evaluatie/ T participatietraject T participatietraject Semmerzake Sint – Neven-/herbestemming I Neven-/herbestemming I Neven-/herbestemming Pietersbanden afhankelijk van E afhankelijk van E afhankelijk van resultaten resultaten resultaten participatietraject en/of participatietraject en/of participatietraject en/of concrete opportuniteiten concrete concrete opportuniteiten opportuniteiten Vurste Sint – Martinus Neven-/herbestemming Neven-/herbestemming Neven-/herbestemming afhankelijk van afhankelijk van afhankelijk van resultaten resultaten resultaten participatietraject en/of participatietraject en/of participatietraject en/of concrete opportuniteiten concrete concrete opportuniteiten opportuniteiten

De hierboven beschreven toekomstvisie kwam tot stand door doorgedreven overleg, zowel voor als tijdens de opmaak van het kerkenbeleidsplan.

Het vooroverleg werd vooral parochiaal gevoerd, binnen de verschillende kerkfabrieken, maar ook interparochiaal voor Groot-Gavere. Ook met het dekenaat en het bisdom werd overleg gepleegd i.v.m. de hervorming van het dekenaal en parochiaal landschap en i.v.m. de toekomstvisie van de parochiekerken n.a.v. de conceptnota van minster Bourgeois. De bisschoppelijke visie op de toekomst van de parochiekerken in Gavere werd op 16 maart 2017 voorgesteld en besproken op een vergadering georganiseerd door het Centraal Kerkbestuur Gavere. Van elke kerkfabriek waren er vertegenwoordigers, alsook enkele geïnteresseerde parochianen. Namens het bisdom waren aanwezig: vicaris voor de parochies, Albert Van De Kerkhove en vicaris-generaal, Joris De Jonghe.

Naar aanleiding van de opmaak van het kerkenbeleidsplan werd een kerkelijke en burgerlijke werkgroep samengesteld, met vertegenwoordigers in de stuurgroep. De kerkelijke werkgroep is samengesteld uit: § voor de parochie Sint-Amandus, Gavere: Mireille Buyck, Christine Piens § voor de parochie Sint-Martinus, Asper: Joris Van Meirhaeghe, Paul Gruwez § voor de parochie Sint-Bavo, Baaigem: Antoine Schepens, Jan Vanquaille § voor de parochie Sint-Petrus, Dikkelvenne: Carine Van der Haegen, Isabelle Tuypens, Liesbeth Verholen, Ann De Mey § voor de parochie Sint-Pietersbanden, Semmerzake: Vincent De Vos, Nadine De Stercke, Rita Nachtergaele § voor de parochie Sint-Martinus, Vurste: Luc De Coninck, Paul Kongs

De burgerlijke werkgroep is samengesteld uit: § Denis Dierick, burgemeester § Serge Ronsse, secretaris § Peter Declercq, schepen financiën en kerkfabrieken § Dirk Martens, schepen cultuur en erfgoed § Marnix Vandekerckhove, schepen gemeentelijk patrimonium § Didier De Beck, afdelingshoofd grondgebiedszaken § Alex Vertenten, afdelingshoofd vrije tijd, cultuur en toerisme § Anne Lossy, deskundige financiële organisatie § Yannick Dhondt, deskundige infrastructuur

Vanuit beide werkgroepen werden vertegenwoordigers afgevaardigd in de stuurgroep. De stuugroep bestaat uit: § Tina Verschueren, intercommunale Veneco (extern moderator) § Denis Dierick, burgemeester § Serge Ronsse, secretaris § Peter Declercq, schepen financiën en kerkfabrieken § Dirk Martens, schepen cultuur en erfgoed § Marnix Vandekerckhove, schepen gemeentelijk patrimonium § Didier De Beck, afdelingshoofd grondgebiedszaken

§ Alex Vertenten, afdelingshoofd vrije tijd, cultuur en toerisme § Anne Lossy, deskundige financiële organisatie § Yannick Dhondt, deskundige infrastructuur § Marc De Coninck, kerkfabriek Sint-Amandus, Gavere § Joris Van Meirhaeghe, voorzitter kerkfabriek Sint-Martinus, Asper § Jan Vanquaille, kerkfabriek Sint-Bavo, Baaigem § Isabelle Tuypens, penningmeester kerkfabriek Sint-Petrus, Dikkelvenne § Rita Nachtergaele, secretaris Centraal Kerkbestuur, kerkfabriek Sint-Pietersbanden, Semmerzake § Luc De Coninck, penningmeester Centraal Kerkbestuur, kerkfabriek Sint-Martinus, Vurste

Een eerste stuurgroepvergadering vond plaats op 15/05/2017 ter bespreking van en de consensusvorming omtrent de toekomstvisie.

Het ontwerp kerkenbeleidsplan werd ter inzage gelegd van de bevolking gedurende 30 dagen, van 01/06/2017 t.e.m. 30/06/2017. Inwoners van de gemeente kregen zo de kans opmerkingen te formuleren omtrent het plan. Deze informatie werd meegedeeld via de gemeentelijke infokanalen. De opmerkingen en adviezen die tijdens de consultatieronde werden geformuleerd, betreffen hoofdzakelijk aanbevelingen voor de toekomstige neven- of herbestemming van de kerken van Baaigem, Vurste en Semmerzake. Volgende suggesties werden aangehaald: • Kunstevenementen (tentoonstellingen, projecten, kunstroutes, workshops, seminaries, …) van de werkgroep ‘Kunstig Gavere’. De kerk van Vurste, rechtover het tekenatelier (trefpunt H. De Cocker), zou een ideale ‘kunst-tempel’ kunnen zijn. • Culturele ontmoetingsplaats (muziekconcerten, literaire avonden, tentoonstellingen, toneelvoorstellingen, lezingen, …); • Tentoonstellingsruimte; • Cultureel kunstonderwijs (muziek, woord, zang en dans).

De geformuleerde aanbevelingen zullen worden meegenomen bij de periodieke evaluaties van de kerken en de paricipatietrajecten die worden opgestart.

3.2. Plan van aanpak hoe de toekomstige invullingen zullen worden onderzocht

Drie van de zes kerken van de gemeente Gavere zijn reeds gesloten voor de eredienst sinds februari 2017. Het betreft: § Sint-Bavo Baaigem § Sint-Pietersbanden Semmerzake § Sint-Martinus Vurste

De kerken blijven wel beschikbaar voor de organisatie van occasionele nevenactiviteiten, passend in het kader van de pastoraal. Zolang er geen neven- of herbestemming gevonden is voor de kerken, en voor zover de pastoor dit haalbaar acht, kunnen er ook uitvaarten, huwelijken en dopen blijven doorgaan.

Om een gepaste neven- of herbestemming te zoeken voor de kerken, zal een participatief traject worden opgestart, voor elke kerk afzonderlijk, of voor de drie kerken tesamen. De stuurgroep, die is samengesteld naar aanleiding van de opmaak van voorliggend kerkenbeleidsplan, zal het initiatief nemen voor de opstart van de participatietrajecten en zal deze ook coördineren. Het doel van het participatietraject is om via doorgedreven overleg en actieve consultatie van alle betrokken partijen te komen tot een gedragen nieuwe functie voor de kerken. Om tot een gedragen visie te komen is de input van deze betrokken partijen zeer belangrijk. Hierbij wordt gedacht aan: § de lokale bevolking § de gebruikers van de kerk § deken, priester en diakens § het parochieteam § het Centraal Kerkbestuur en de kerkfabrieken § het Bisdom § het gemeentebestuur § de socio-culturele verenigingen § jeugdbewegingen § Heemkundige kring § Erfgoedcellen, Intergemeentelijke Onroerend Erfgoeddienst §

De kerkgebouwen zijn decennialang een baken geweest in het centrum van elk dorp, en hebben steeds een gemeenschapsfunctie vervuld, als lokaal ontmoetingscentrum en als spirituele bezinningsruimte. Bij het zoeken naar een neven- of herbestemming voor de betreffende kerken, is het belangrijk te zoeken naar een functie die aansluit bij deze gemeenschapsfunctie, zodat de kerken hun centrale rol in de gemeenschap kunnen blijven vervullen. De nieuwe bestemming moet ook kunnen ingericht worden met respect voor het historisch erfgoed en de religieuze waarde van de gebouwen.

In afwachting van de opstart van een participatietraject voor één of meerdere kerken, kan ingespeeld worden op opportuniteiten die zich aandienen voor een neven- of herbestemming.

Hetzelfde traject kan op termijn worden opgestart voor de Sint-Petruskerk in Dikkelvenne, de Sint- Martinuskerk in Asper en de Sint-Amanduskerk in Gavere, indien uit de evaluaties van 2020 of 2025 kan

worden geconcludeerd dat er moet op zoek gegaan worden naar een passende neven- of herbestemming voor de kerken.

De stuurgroep, die is samengesteld n.a.v. de opmaak van voorliggend kerkenbeleidsplan, zal een trekkende en sturende rol opnemen bij de periodieke evaluaties en bij de opstart en de coördinatie van de participatietrajecten.

4. BESLUIT

Alle betrokken partijen engageren zich om naar aanleiding van het jaarlijks overleg tussen het centraal kerkbestuur en de gemeente na te gaan of het plan nog actueel is en of er wijzigingen noodzakelijk zijn. Indien er wijzigingen moeten aangebracht worden, zullen deze opgenomen worden in een addendum aan dit kerkenbeleidsplan, na goedkeuring door de bisschop van het Bisdom Gent en door de gemeenteraad.