Ijs En Weder Dienende Jarenlang – Sinds in Alle Luwte, Weg Van Camera’S, Bosjes 1997 – Hebben We Eenmaal Graag Met Z’N Allen

SPORT IJs en weder dienende Jarenlang – sinds In alle luwte, weg van camera’s, bosjes 1997 – hebben we eenmaal graag met z’n allen. Het zal een microfoons of koortsverschijnselen, schre- feestgevoel met randjes zijn, maar veel ven driehonderd Nederlanders zich eerder de feestverlangens mensen – vooral tussen de 15 en 35 jaar dit jaar in Leeuwarden in voor de Friese opgekropt dus wat oud – zullen dat op de koop toenemen. Elfstedentocht. Een virtuele, althans. Het Dingen zullen anders gaan dan verwacht. was maart. De provisorische balie in de zou er gebeuren als de Het is geen start van de Tour de France, Elfstedenhal was op verzoek van de Ver- Elfstedentocht oan giet waarvan je drie jaar van tevoren weet dat- eniging de Friesche Elf Steden geplaatst. ie gaat komen. Dat wil niet zeggen dat we De inschrijvingsprocedure voor De Tocht – in 2017? De draaiboeken het dan maar niet moeten doen. Dat zou sinds de laatste uitvoering, in 1997, stevig liggen klaar. ongelofelijk slap zijn.’ gedigitaliseerd – moest op de proef worden Hoe groot de toestroom van belangstel- gesteld, zoals op andere momenten onder lenden zal zijn? De Veiligheidsregio Frys-

meer de logistiek en communicatie van de valt? In 2012, toen de 22 rayonhoofden lân, het coördinerende orgaan dat voor een HOOGTE HOLLANDSE operatie was getest. Conclusies belandden voor het laatst bij elkaar werden geroepen, Elfstedentocht een zogeheten regiegroep in het Elfstedendraaiboek dat elk jaar op kregen we een bescheiden voorproefje. kent waarin gemeenten, de Vereniging 1 december in een bijgewerkte versie ver- Centimeterwerk was het, in die beloftevol- de Friesche Elf Steden en hulpdiensten schijnt. ‘Een heel pakket,’ verzekert Wiebe le februarimaand. Het zorgde voor einde- samenkomen, rekent op bezoekersaan- Wieling, sinds 2007 voorzitter van de loze live-uitzendingen, ijswatch 24/7, een tallen van tussen de één tot anderhalf Vereniging de Friesche Elf Steden. Jaar- non-stop duimende Erben Wennemars miljoen, binnen 36 tot 48 uur verspreid lijks worden de plannen waar nodig aange- en een eerste, voorzichtige invasie van langs een route van ruim tweehonderd past aan veranderde omstandigheden: een Friesland, want we konden er maar vast kilometer – in 1997 lag dat aantal nog rond verplaatst ziekenhuis, de verhoging van het zijn. Zo hijgden we van persconferentie de 500.000. maximale aantal deelnemers (van 16.000 naar persconferentie, tot Wieling uitein- Om de regio niet te veel te belasten, naar 24.000), zoals twee jaar geleden delijk de ontnuchterende woorden sprak: maakten de Friese gemeenten gebruik werd besloten, of, als gevolg daarvan, het ‘Beste mensen, ik heb geen goed nieuws’ van zogenoemd crowd management: het plannen van een alternatieve route langs – sneeuwval had roet in het eten gegooid. publiek moet daarbij worden verleid of de oostkant van Sneek. Of de organisatie Nederland rouwde, kalmeerde en vergat gestimuleerd om minder drukke plekken klaar is voor een eventuele Elfstedentocht? de Tocht der Tochten weer tot de volgende langs het parcours aan te doen. ‘Maar een IWieling, voorzitter in alle jaargetijden, slappe vorstperiode zich plagerig aan- groot deel van de geïnteresseerden zal grinnikt om de vraag. ‘We organiseren in diende. Zou het deze keer dan...? Nee dus, Friesland niet eens bereiken,’ zegt Van 48 uur een evenement waar bijna twee klonk keer op keer het antwoord. Maar Duin. Is de maximumcapaciteit van de miljoen bezoekers, 24.000 deelnemers wat als het op een dag ‘ja’ zal zijn? Wat als provincie bereikt, dan wordt het trein- en talloze vrijwilligers bij betrokken zijn. alle jaren aan opgekropte feestverlangens verkeer naar Leeuwarden stilgelegd. Bij Eigenlijk zijn we het hele jaar bezig. dan eindelijk kunnen worden vrijgelaten? Zwolle, in het geval van een Elfstedentocht Zonder dat draaiboek zijn we nergens.’ Ja, wat als het oan giet? Wat dan? het belangrijkste knooppunt voor de NS, Ja dus, bij de Friesche Elf Steden is men bijvoorbeeld, of desnoods Utrecht. ‘En met voorbereid op wat (niet) komen gaat. Dat TOESTROOM de auto hoef je er niet eens aan te denken wil zeggen, voor zover dat mogelijk is. ‘We ‘Het wordt hoe dan ook het grootste eve- om er te komen.’ kunnen niet leren van voorgaande jaren, nement dat Nederland ooit heeft gekend, Ja, het aansturen en controleren van zoals bij het organiseren van de Nijmeegse want het hele land zou op z’n kop staan,’ de mensenmassa zal lastiger worden dan Vierdaagse wel kan,’ zegt Wieling. Ook een zegt Menno van Duin, lector Crisisbeheer- bij voorgaande edities, denkt Van Duin. draaiboek, hoe gedetailleerd ook, zal de sing aan het Instituut Fysieke Veiligheid. ‘Sociale media, waarmee groepen zich praktijk nooit helemaal kunnen voorspel- ‘Honderd procent veilig zal het zeker niet kunnen organiseren, waren er toen nog len. Bijvoorbeeld: hoe zal een schaatsgek zijn. Veel mensen op een klein opper- niet. Anderzijds is het voor autoriteiten volk dat al twee decennia lang snakt naar vlak levert per definitie risico’s op. Niet daardoor makkelijker te monitoren. Stu- haar favoriete feestje reageren als de uitno- alles zal goed gaan. Dat is iets dat we in denten beschikken nu allemaal over OV- diging straks daadwerkelijk op de deurmat wezen accepteren, want we willen dit nou jaarkaarten. Jongeren zijn self supporting.

36 VARAGIDS

1-sport elfstedentochtc.indd 36 28-12-16 10:47 DOOR KOEN VAN DER VELDEN

Vrijwilligers prepareren in 2012 het ijs bij Sneek. Mijn zoon, bijvoorbeeld, zou zich niet druk maken over waar hij die nacht na de tocht zou slapen, en of hij nog thuiskomt. Die gaat daarheen en zoekt het wel uit. Desnoods zonder slaap. Zoals hij zullen er niet enkelen zijn, maar duizenden.’ Zwartrijders zullen, zoals in 1997 veel- vuldig gebeurde, hun kans grijpen om het ijs op te glippen. ‘Maar zij gaan geen plezierige dag beleven,’ zegt voorzitter Wieling. ‘We hebben een procedure die behoorlijk waterdicht is. Deelnemers krijgen bij het inschrijven en legitimeren een bandje mee, daarmee kunnen ze een startkaart krijgen. Bij het ophalen van die kaart wordt ze een hesje aangereikt. Voor iedereen is te zien wie de zwartrijders zijn: de mensen zonder hesje. Ik denk dat zij de hele dag opmerkingen ‘Ja, wat als het naar hun hoofd krijgen

HOLLANDSE HOOGTE HOLLANDSE waar je niet vrolijk van wordt.’ Incidenten zijn dan in alle hysterie niet uit OAN GIET? te sluiten, maar voor Wat dan?’ grote ongeregeldhe- den hoeft volgens Van Duin niet te worden

Ledenvergadering van de Vereniging de Friesche Elf Steden van oktober 2016 over de helmplicht.

Henk Angenent (r.) en Erik Hulzebosch, de nummers 1 en 2 van de laatste editie in 1997. HOLLANDSE HOOGTE HOLLANDSE ANP

VARAGIDS 37

1-sport elfstedentochtc.indd 37 28-12-16 10:47 SPORT

gevreesd. ‘Door die drukte zal er ook meer ‘Waarschijnlijk zullen schaatsers zich sociale controle zijn. Het zijn ook geen ook laten sponsoren. Ik weet niet precies voetbalhooligans die op dit evenement hoe het zit met de regelgeving omtrent afkomen. Het is niet zo dat extreemrechts kleding, maar een schaatsende Unox- of iets dergelijks zich er zal willen mani- worst is in mijn ogen niet ondenkbaar.’ festeren. Nee, ik denk niet dat dit een Een probleem: de organisatie van de casus is die tot enorme problemen zal Elfstedentocht laat zich voorstaan op leiden. Mensen gaan toch vooral naar een een reclamevrij imago. De Vereniging de Elfstedentocht om leuk te feesten en een Friesche Elf Steden weigert zich te laten biertje met elkaar te drinken.’ sponsoren – de circa twee miljoen euro die de organisatie van het evenement kost, COMMERCIE komt uit de portemonnee van de 30.000 Zijn brein begint te ratelen bij de gedachte leden. Commerciële uitingen worden aan een eventuele Elfstedentocht. Sport- zoveel mogelijk buiten de deur gehouden. marketeer Bob van Oosterhout ziet het al Op populaire locaties worden doeken helemaal voor zich, die zestiende editie: gehangen, om gehaaide bedrijven op die ‘Sociale media zullen ontploffen van de manier voor te zijn, en de NOS gaat zijn

leuke woordspelingen, photoshops en best doen om reclameboodschappen op HOOGTE HOLLANDSE ludieke acties. Bedrijven zullen hun eigen spandoeken tijdens de uitzending buiten events organiseren rond dit gebeuren, dat beeld te houden. radiokanaal alvast 24 uur per dag in het misschien nog maar eens in de twintig of Of de commercialisering van de tocht in teken staan van het evenement. Rond de dertig jaar zal plaatsvinden. Biermerken, dit tijdperk nog is tegen te houden? Van tocht zelf zullen tv-reportages worden worstenfabrikanten en wintersportzaken Oosterhout betwijfelt het. ‘Er zijn tal van gemaakt – het uitzenden van de wedstrijd die niet inhaken, missen de boot.’ locaties langs de route die bedrijven op wordt overgelaten aan grote broer NOS, Voor de gelegenheid heeft Van Ooster- eigen initiatief kunnen kopen of huren, die andere mediapartner van de Elfste- hout, eigenaar van sportmarketingbedrijf zonder dat de organisatie daar een stokje dentocht. Triple Double, met een paar van zijn voor kan steken.’ Terpstra zal er weer bij zijn, nu als eind- medewerkers een lijstje samengesteld: Hinderlijk hoeft de reclame volgens de redacteur in een aansturende rol. Hij ver- welke digitale innovaties, gesponsord of marketingman niet te zijn. ‘De charme wacht een ongekend media-spektakel, met niet, kunnen we op en naast het ijs ver- van de tocht zal blijven, maar de tocht de nodige uitdagingen. ‘Voor ons zal het wachten? wordt wel in een modern jasje gestoken. ook een groot avontuur worden. Omdat Schaatsers met GoPro-camera’s die via Voor alle commercie geldt: wanneer het het zo lang geleden is, zullen we alles social media livebeelden vanuit hun per- niet écht van toegevoegde waarde is voor opnieuw moeten uitvinden. Wat zeker is: spectief met de wereld delen. de consument, zal het volk een initiatief het zet ons geweldig op de kaart. De kijk- Een chip die de snelheid, hartslag en het veroordelen en is een merk ver van huis. en luistercijfers zullen ongeveer verdub- calorieverbruik van deelnemers meet en Wanneer het goed wordt gedaan, geloof belen. Dat was in 2012 al zo.’ deelt met het publiek. ik dat sponsoring de beleving van de tocht Van de 3000 beschikbare accreditaties, Live tracking van schaatsers, zodat juist kan vergroten.’ voor binnen- en buitenlandse journalis- vrienden en familie kunnen zien waar hun ten, zal Omrop Fryslân er tussen de vijftig favoriet uithangt. MEDIA-AANDACHT en honderd innemen. Voor de NOS is de Een Snapchatfilter van de Elfsteden- Sybren Terpstra was erbij, in 1997. Als operatie er een van een andere orde van tocht, met virtuele stempels en mutsen. verslaggever van Omrop Fryslân bivak- grootte. Ongeveer 250 mensen zullen er Een hashtag van Unox, met bijgaand keerde hij drie dagen in de toenmalige voor de omroep actief zijn. Het materiaal een worstemoji. Frieslandhal, in die korte periode goed- dat aangesleept moet worden, is talrijk: Schaatsende vloggers. beschouwd zijn woonkamer. Hij zag er veertien à vijftien zogeheten meercame- Opgenomen aanmoedigingen die op de op 4 januari de ruim 16.000 schaatsers rawagens, goed voor in totaal zeventig laatste, zware kilometers op grote scher- vertrekken, hun spullen achterlatend, en camera’s, zes quads – de vervanger van men aan de deelnemers worden getoond. uren later, verdwaasd en gesloopt weer de motor met zijspan – twee helikopters, ‘Ik denk dat een nieuwe Elfstedentocht terugkeren. Alle redacteuren en medewer- die elkaar bij tankbeurten zullen aflossen, ontzettend inzichtelijk wordt,’ zegt Van kers van de omroep maakten overuren, en een vliegtuig vol technische appara- Oosterhout. ‘We kunnen schaatsers met de de weekendverloven werden ingetrokken, tuur voor een goed werkende verbinding. huidige technologie van meter tot meter maar niemand die erover klaagde. ‘Het is een gigantische productie,’ zegt volgen. Kunnen zien hoeveel slagen ze Het zal nu niet anders zijn, denkt Pim Marks, de adjunct-hoofdredacteur maken, hoeveel energie ze nog over heb- Terpstra. De draaiboeken bij de omroep van de sportredactie die, mocht het zover ben en wat hun lichaamstemperatuur is. liggen klaar. Op het moment dat de Elf- komen, een van de regiestoelen zal bezet- Dat maakt het extra interessant.’ stedentocht wordt uitgeschreven, zal het ten. ‘Alleen het EK atletiek van afgelopen

38 VARAGIDS - 1 - 2017

1-sport elfstedentochtc.indd 38 28-12-16 10:48 – heet de kijker rond 05.00 uur welkom, Veel meer organisaties die op internet hun en een rondgang langs de startkooien eigen dingen doen. Dat bestond in 1997 zal worden gemaakt. Dan: schoenen uit, nog niet. Je hebt nu bedrijven als NU.nl, schaatsen aan en in het pikkedonker de die allemaal met hun eigen videoverslag- Zwette op. Als het kan, met camera’s aan gevers komen. Dat zullen er alleen maar de zijde van de schaatsers, maar niet ten meer worden.’ koste van alles. ‘We willen niet het risico lopen in het donker een schaatser aan te Het is maar de vraag: zit Friesland, de rijden.’ gastheer, eigenlijk wel te wachten op een Bewegingsruimte zal hoe dan ook gering massale invasie van ‘Hollanders’ naar de zijn, weet Marks, ook voor de camera’s provincie? ‘We zouden hier niets liever van de NOS. ‘We zouden naast het ijs willen dan die tocht organiseren,’ verzekert Elfstedenvoorzitter Wiebe Wieling. ‘Waar we niét op zitten te wachten is die Wiebe Wieling tijdens zijn persconferentie in 2012, explosie van drukte als het een nachtje waar hij vertelde dat de tocht niet doorging. heeft gevroren. Dan heeft men het tegen- Onder: Militairen maken in 2012 het ijs bij Woudsend woordig al over rayonhoofden die bij sneeuwvrij. elkaar komen. Wij worden hier pas onrus- tig als het een langere periode echt goed gevroren heeft, als de kleine en grotere tochten zijn gehouden. Pas aan het einde van dat traject beginnen we te praten over de Elfstedentocht.’ Van de gekte in 2012 kreeg Wieling, druk met vergaderen en organiseren, naar eigen zeggen niet veel mee. Op toekom- stige roem, zoals die zijn voorganger Henk Kroes in de jaren 90 ten deel viel, zit hij niet noodzakelijk te wachten. ‘Daar kijk ik niet naar uit, nee, al ben ik een deel van mijn privacy nu ook al kwijt. Ik realiseer me wel dat ik de man in de spotlights ben, ook als er dingen mis gaan. Dat kan in deze tijd ook vrij meedogenloos zijn. Maar het hoort erbij. Het is zoals Henk Kroes

HOLLANDSE HOOGTE HOLLANDSE het zei: als je het niet wil, moet je het niet doen.’ Wie weet loopt het anders en wordt hij zomer komt qua omvang in de buurt. Ook graag mee willen rijden met de schaatsers, een voorzitter zonder tocht. Wieling zou toen hadden we op een zeker moment desnoods over een fietspad, maar met een de vierde zijn. Piet Paulusma, de vaste zeventig camera’s. Maar dat kondigde motor of quad kom je daar lastig tussen- weerman van Omrop Fryslân, wist het zich een paar jaar van tevoren aan. Dit is door. Het zou kunnen dat het zoiets wordt zijn collega, Sybren Terpstra, onlangs te improviseren.’ als de Alpe D’Huez tijdens de Tour. Als je vertellen: er komt in 2017 geen Elfsteden- Een goede oefening was de bijna-tocht de beelden van 1997 bekijkt, dan zie je dat tocht. Dat we het weten. Wieling: ‘Je moet van 2012. ‘Toen waren we heel ver,’ zegt er hele gebieden zijn waar geen mensen een beetje geluk hebben. In 2012 lag er in Marks. Locaties waren verkend, pro- staan. Dat zal nu niet het geval zijn. Het het noorden 25 centimeter ijs, terwijl er bleemgebieden aangekaart. Omdat de zal zo’n enorme hype zijn, dat wordt erger maar vijftien nodig is. Uiteindelijk ging tocht in een voetbalweekend leek te vallen, dan erg. Als het zwart ziet van de mensen, het niet vanwege sneeuw op het ijs, maar moesten er aanvullende camerawagens is de lol er wel een beetje vanaf. En het als het zo vriest als toen, kan het in heel worden aangerukt, sommige uit Polen, brengt voor ons dus ook een risico met korte tijd zover zijn. Ja, we weten ook dat Italië en Zweden. Ze konden onverrichter- zich mee. We moeten klaar zijn om even- de kans door klimaatverandering steeds zake terugkeren. tueel anders te werken dan we van plan kleiner wordt, maar dat maakt het des te Mocht het ooit van een uitzending waren.’ bijzonder als het een keer gebeurt. Wat ik komen, dan weet Marks hoe die er in Terpstra: ‘Wat er ook gaat gebeuren: er alleen maar kan zeggen: wij zijn er hele- grote lijnen uit zal gaan zien. De presen- komt natuurlijk een veelvoud aan media maal klaar voor. Aan ons zal het niet lig- tator – wie het wordt, is nog onbekend bij, ten opzichte van voorgaande edities. gen.’

VARAGIDS - 1 - 2017 39

1-sport elfstedentochtc.indd 39 28-12-16 10:48