sinematek.tv

DÜNYANIN EN İYİ FİLİMLERİ

YURTTAŞ KANE / CITIZEN KANE / Orson Welles

)YUNUN KURALI 1 LA REGLE DU JEU / Jean Renoir

5OTEMKİN ZIRHLISI / BRONENOSETZ POTIOMKIN / Sergey Mıhayloviç Ayzenştayn

5EKİZ BUÇUK / OTTO E MEZZO / Federico Fellini

îERÜVEN / L'AVVENTURA / Michelangelo Antonioni

’ERSONA / Ingmar Bergman

IEANNE D'ARC'IN TUTKUSU / LA PASSION DE JEANNE D’ARC / Carl Theodor Dreyer

jENERAL ! THE GENERAL / Buster Keaton

/IUHTEŞEM AMBERSONLAR / THE MAGNIFICENT AMBERSONS / Orson Welles

YAĞMURDAN SONRAKİ BULANIK AYIN MASALLARI / JGETSU MONOGATARI / Kenjı Mizoguchı sinematek.tv

DÜNYANIN EN İYİ FiLIMLERi

İlk olarak 1952 yılında Belçika'da açılan «Belçika Sinema ve Güzel Sanatlar Dünya Festi­ vali» sırasında dünyanın dört köşesinden 100 den fazla sinema adamına, bütün zaman­ ların en iyi 10 filminin hangileri olduğu soruldu. Soruşturmaya katılanların çoğu yönetmen olup bunlar arasında Autant-Lara, Bresson, Bunuel. Cavalcanti, Dmytryk, Dreyer, De Sica. Kazan, Lean, Reed Visconti, Welles gibi ünlü isimler yer almaktaydı. Soruşturmanın so­ nucuna göre seçilen en iyi on film şunlar oldu : 1— Potemkin Zırhlısı/Ayzenştayn, 2— Al­ tına Hücum/Chaplin, 3— Bisiklet Hırsızları/De Sica, 4— Şehir Işıkları/Chaplin, 5—Harp Esirleri/Renoir, 6— Milyon/Clair, 7—Tutku/Stroheim, 8— Hallelujah/K. Vidor, 9— (Aynı oyu alan dört filim) Üç Kuruşluk Opera/Pabst, Hoşgörüsüzlük/Griffith, Aran'lı Adam/ Flaherty, Kısa Tesadüfler/Lean.

Bu soruşturmadan hemen sonra ünlü Ingiliz sinema sanatı dergisi «Sight and Sound» sinema yazarları arasında aynı soruşturmayı yaptı. Soruşturmaya dünyanın çeşitli ülkele­ rinden katılan eleştirmeciler arasında Lindsay Anderson, Guido Aristarco, Rudolf Arnheim, Alexandre Astruc, André Bazin, Lo Duca, Lotte Eisner, Richard Gríffith, Penelope Huston gibi uluslararası üne sahip otoriteler bulunmaktaydı. Bu seçimin sonuçları ise şöyle idi 1—Bisiklet Hırsızları/De Sica, 2— Şehir Işıkları/Chapl'm, 3— Altına Hücum/Chaplin, A— Po­ temkin Zırhlısı/Ayzenştayn, 5— Louisiana Öyküsü/Flaherty, 6— Hoşgörüsüzlük/Griffith, 7—Tutku/Stroheim, 8—Gün Doğuyor— Son Ümit/Carné, 9—Jeanne d’Arc’ın Tutkusu/ Dreyer, 10— Kısa Tesadüfler/Lean, 11— Milyon/Clair, 12— Oyunun Kuralı— Karısı ve Aşı- ğı/Renoir.

Bu soruşturmalar, dünya sinamesaverleri arasında büyük bir ilgiyle karşılandı, özellikle «Sight and Sound»ın düzenlediği Londra seçimleri, önemli bir değerlendirme olarak si­ nema tarihlerine geçti. «Sight and Sound» aynı soruşturmayı bu nedenle 1962 ve 1972 yıllarında da tekrarladı. 1962 ve 1972 yıllarının seçimlerinde en çok oyu Orson VVelles'in dev yapıtı «Yurttaş Kane» aldı. 1962 soruşturmasının sonuçları şöyle idi: 1—Yurttaş Kane/Welles, 2— Serüven/Antonioni, 3— Oyunun Kuralı/Renoır, 4— 5(Aynı oy­ la) Tutku/Stroheim, Yağmurdan Sonraki Bulanık Ayın Masalları/Mizoguchi, 6—7—8— (Aynı oyla) Potemkin Zırhlısı/Ayzenştayn, Bisiklet Hırsızları/De Sica, Korkunç İvan/Ay- zenştayn, 9— Yer Sarsılıyor/Visconti, 10—L'Atalante/Vigo.

3 1 sinematek.tv

1972 sonuçları ise şöyle ortaya çıktı:

1— Yurttaş Kane/Welles, 2—Oyunun Kuralı/Renoir. 3— Potemkin Zırhlısı/Ayzenştayn, 4— Sekiz Buçuk/Fellini, 5— 6— (Aynı oyla) Serüven/Antonioni, Persona/Bergman, 7— Jeanne d'Arc'ın Tutkusu/Dreyer, 8— 9(Aynı oyla) General/Keaton, Muhteşem Ambersonlar/W el­ les, 10— 11— (Aynı oyla) Yağmurdan Sonraki Bulanık Ayın Masalları/Mizoguchi, Yaban Çilekleri/Bergman.

Sinematek şubat ayında «Sight and Soundmn 1972 seçiminde ilk Uç sırayı tutan üç bü­ yük filmi üyelerine gösterdi: Yurttaş Kane, Oyunun Kuralı ve Potemkin Zırhlısı. Mart ayın­ da ise dünyanın en iyi dördüncü ve beşinci tilimleri sunulacak: Fellini'nin ünlü başeseri «Sekiz Buçuk» ve Antonioni'nin filmi «Serüven». Ayrıca gene bu ayın programında 1962 seçiminde ilk 10 arasında yer alan, 1972'de ise bir oy farkla 11. sırada kalan Ayzenştayn'ın dev filmi «Korkunç Ivan» var.

Sinematek’in mart gösterilerinde yer alan 38 filmin arasında klasik ve modern birçok ö- nemli sinema eseri bulunuyor. Toplu gösteriler biçiminde sunulan bu programlar şöyle düzenlendi :

1 — Dünyanın En İyi 4. ve 5. Filmi : Sekiz Buçuk/Fellini, Serüven/Antonioni.

2 — Klasik Alman Sineması : Dışavurumcu ve gerçekçi Alman sinemasını karşımıza çı­ karacak beş ünlü yönetmenin ilginç filmleri bu programda sunulacak: Golem/Wegener, Servis Merdiveni/Leni, Hayalet/Murnau, Hayat Böyledir İşte/Junghans, Batı Cephesi 1918/Pabst.

3 — Ünlü Görüntü Yönetmenleri : Büyük sinema eserlerinin yaratılışında yönetmenin ya- nısıra görüntü yönetmenlerinin de büyük payı vardır. Örneğin bir Lassally'nin, bir di Ve- nenzo'nun, bir Howe'un, bir Figueroa'nın, bir Tissé’nin imzasını taşıyan filim nefis görün­ tülere sahip demektir. Sinematek’in bu dizisinde A. Moskvin, E. Tissé, G- di Venanzo, Charles Lang Jr., H. Decae, W . Lassally, J. W ong Howe, J. Cardiff, R. M etty, F. Arno Wagner, G. Figueroa, N. Roeg gibi uluslararası üne sahip görüntü yönetmenlerinin şu filimleri gösterilecek: Korkunç Ivan, Tatlı Hayat Kurbanları, Sabrina, Viva Maria, Noelden Başka Hsrgün ve Lambeth Çocukları (belge filimleri). Haydut, Anne Frank’ın Hatıra Def­ teri, Spartaküs, patı Cephesi 1918, İguana Geceleri, Fahrenheit 451. 4— Jerry Lewis Toplu Gösterisi : İlk bakışta sulu güldürüler gibi görünen Lewis'in filim­ leri gerçekte birçok sinema yazarının değindiği gibi Amerikan toplumunun hiciv öğelerini içinde taşır. Komedyen olarak milyonları güldüren Lewis, aynı zamanda değerli bir si­ nema yönetmenidir. Bu toplu gösteride Jerry Lewis'in oynadığı ve yönettiği 11 filim su­ nulacak.

Bu ay gösterilecek filimler arasında ayrıca ikisi ülkemizde hiç gösterilmemiş 5 modern klasik (Kötü Bir Entrika/Germi, Dâvâ/Yakimov, Intikam/Bardem, Michael Kohlhaas/Schlon- dorff, A çlık/Carisen); Resnais, Varda, Rouquier, Rossif, Ray gibi ünlü yönetmenlerin belge filimleri ve iki ilk gösteri (Cesur Paraşütçüler— The Gypsy Moths/J. Frankenhei- mer. Tatlı Serseri— Tendre Voyou/Jean Becker) yer alıyor.

Sınematek'in Mart ayı programında bir de sergi yer alıyor. Ömer Pekmez’in, Ayzenştayn filimlerinin karelerinden büyülttüğü fotoğraflardan meydana gelen bu sergi «Büyültme I» aaını taşıyor ve Mart ayının ilk yarısında Sinematek salonunda açık tutulacak.

4 sinematek.tv

JERRY LEWIS TOPLU GÖSTERİSİ lan), Ray Teal (Gn. Timmons), Marcy Me Guire (Julia Loring). Yapim/Paramount. Ya- Bu toplu gösteriyle, önceleri «çılgınca gül­ pimei/Hal B. Wallis. Yapım yeri ve ytlı/ABD dürme» pahasına her türlü abartmayı kabul 1952. Uzunluğu/96 dakika. Türkçe altyazılı. eden, sonradan kendi yönettiği filmlerle bu abartmaya eleştirel bir anlam katmayı de­ GOLF ŞAMPİYONU neyen bir ünlü güldürü sanatçısını, Jerry THE CADDY. Yönetmen/Norman Taurog Lewls'i her yönüyle tanımış olacağız. İlk dö­ 1953. Senaryo/Danny Arnold un öyküsünden neminin Dean M artinli filimlerinden «Can­ Edmund Hartman ve Danny Arnold. Görün­ ciğer Kardeşler Paraşütçü» ve «Golf Şampi­ tü yöetmeni/Danie! L. Fapp. Müzik/Joseph yonam da, «güldürme» sanatının ilkel ve yü­ J. Lilley. Kurgu/Warren Low. Dekorlar/Hal zeysel motifleriyle karşılaşılacak. «Yaman Pereira, Franz Bachelin, Sam Comer, Ray Hafiye» de, toplumun katı kurallarına uyma- Moyer. Kostümler/Edith Head. Yönetmen yf; çalışan saf bir adama gülünecek. Tash- yardımcısı/Michael Moore. Oynayanlar/ lın'in yönettiği «Üç Bebekli Gelin» le, kendi Jerry Lewis (Harvey Miller), Dean Martin yönettiği ilk filimler olan «Garsonun Mari­ (Joe Anthony), Donna Reed (Kathy Tay­ fetleri» ve «Kızların Sevgilisi» çılgın komedi lor), Barbara Bates (Lisa Anthony), Joseph düzeyini sürdüren yapıtlar olacaklar. Klasik Calleia (Baba Anthony), Fred Clark (M . «Dr. Jekyll and Mr. Hyde» temasından ya­ Baxter), Clinton Sundberg (Charles), Ho­ rarlanan «Aşk Hocası» nda iki kişiliği birden ward Smith (Golf Memuru), Marshall Thomp­ canlandıran yepyeni bir Lewis le tanışılacak. son (Bruce Reeber), Marjorie Gateson (Mrs. Tashlin’in yönettiği «Gönüllü Doktor» daki Taylor). Yapim/Paramount. Yapimci/Paul «burslesque», Lewis'in kendi yapıtları olan Jones. Yapım yeri ve yılı/ABD 1953. Uzun- «Artist Bozuntusu», «Bir Koltukta Üç Kişi» tuğu/95 dakika. Türkçe altyazılı. ve «Geveze Hafiye» de Amerikan toplumu il‘i inceden inceye alay eden hicivci bir güç YAM AN HAFİYE kazanmış olarak yeniden çıkacak karşımıza. Lewis'in filimleri gerek konu ve mizah, ge­ THE DELICATE DELINQUENT. Yönetmen/ rekse tipleme ve oyunculuk bakımından onu Don Mc Guire. Senaryo/«Damon and Pyt- tutanlarla, bir cümlede yok ediverenlerin hıasııından Don Mc Guire. Görüntü yönet- yeniden üzerinde durmaları gereken yapıt­ meni/Haskell Boggs (Vistavision). Müzik/ lardır. Buddy Bregman. Kurgu/Howard Smith. De­ korlar/Hal Pereira, Earl Hedrick, Sam Co­ CANCİĞER KARDEŞLER PARAŞÜTÇÜ mer, Ray Moyer. Kostümler/Edith Head ve JUMPING JACKS. Yönetmen/Norman Tau- Sy Devore. Yönetmen yardımcısı/Richard rog. Senaryo/Brian Marlow'un öyküsünden Caffey. Oynayanlar/ Jerry Lewis (Sidney Robert Lees, Fred Rinaldo ve Herbert Ba­ Pythias), Darren Mc Gavin (Mike Damon), ker. Görüntü yönetmeni/Daniel L. Fapp. Mü- Martha Hyer (Martha Henshaw), Robert I- zik/Joseph J. Lilley. Kurgu/Stanley Johnson vers (Monk), Horace Mc Mahon (Cp. Ri­ ve Warren Low. Dekorlar/Hal Pereira, Hen­ ley), Richard Bakalyan (A rtie), Joseph Co- ry Bumstead, Sam Comer ve Emile Kuri. ley (Henry), Mary Webster (Patricia), Mil­ Kostümler/Edith Head. Oynaiyantar/Jerry ton Frome (Herman), Rocky Marciano (Ken­ Lewis (Hap Smith), Dean Martin (Chick disi), Emory Parnell (Çavuş Levitch). Ya- Allen), Mona Freeman (Betty Carter), Don pim/Paramount-York Picture. Yapimci/Jerry de Fore (Kelsey), Robert Strauss (Çavuş Lewis. Yapım yeri ve yılı/A B D 1957. Uzun- M e Cluskey), Richard Erdman (Dogface Do­ luğu/101 dakika. Türkçe altyazılı.

6 sinematek.tv

Axness. Oynayanlar/Lerry Lewis (Herbert ü ç BEBEKLİ GELİN H.Heebert ve Mrs. Heebert), Helen Traubel ROCK-A-BYE-BABY. Yönetmen/Frank Tash­ (Helen Welemelon), Pat Stanley (Fay), Kat­ lin. Senaryo/Preston Sturges'in öyküsünden hleen Freeman (Katie), George Raft (Ken­ Frank Tashlin. Görüntü yönetmeni/Haskell disi), Harry James (Kendisi), Buddy Les­ Boggs (Vistavision-Technicolor). Müzik/ ter (Buddy), Gloria Jean (Gloria), Hope Ho­ Walter Scharf. Kurgu/Alma Macrorie. De­ liday (Miss. Anxious). Yapim/Paramount - korlar/Hal Pereira, Tambi Larsen, Sam Co­ York Pictures. Yapimci/Jerry Lewis ve Er­ mer ve Robert Benton. Kostümler/Edith nest D. Glucksman. Yapım yeri ve yılı/ABD Head. Yönetmen yardımcısı/C.C.Coleman. 1961. Uzunluğu/106 dakika. Türkçe altyazılı. Oynayanlar/Jerry Lewis (Clayton Poole), AŞK HOCASI Marilyn Maxwell (Carla Naples), Connie Stevens (Sandy Naples), Baccaloni (Salva­ THE NUTTY PROFESSOR. Yönetmen/Jerry tore Naples), Reginald Gardner (Henry Her­ Lewis. Senaryo/Jerry Lewis'in Robert Louis man), Hans Conried (Mr. Wright), Ida Moore Stevenson'un «Dr. Jekyll and Mr. Hyde»ın- (Bessie Polk). Yapim/Paramount-York Pro­ dan yararlanarak yazdığı öyküden Jerry Le­ duction). Yapimci/Jerry Lewis. Yapım yBri w is ve Bill Richmond. Görüntü yönetmeni/ ve yılı/ABD 1958, Uzunluğu/103 dakika. Wallace Kelley (Technicolor). Mtizik/Wal- Türkçe altyazılı. ter Scharf. Kurgu/John Woodcock. Dekor­ lar/Hal Pereira, Walter Tyler, Sam Comer ve GARSONUN MARİFETLERİ Robert Benton. Kostümler/Edith Head, Nat THE BELLBOY. Yönetmen/Jerry Lewis. Se- Wise ve Sy Devore. Yönetmen yardımcısı/ naryo/Jerry Lewis. Görüntü yönetmeni/Has- Ralph Axness. Oynayanlar/Jerry Lewis (Prof. kell Boggs. Müzik/Walter Scharf. Kurgu/Stan- Julius F. Kelp ve Buddy Love), Stella Stevens ley Johnson. Dekorlar/Hal Pereira, Henry (Stella Purdy), Del Moore (Dr. Hamius R. Bumstead ve Sam Comer. Yönetmen yardim- Warfield), Kathleen Freeman (Millie Lem­ cisi/Ralph Axness. Oynayanlar/Jerry lewis mon), Howard Morris (Baba Kelp), Elvia All- (Stanley), Alex Gerry (Menecer), Bob Clay­ man (Anne Kelp), Buddy Lester (Bartender). ton (Bell Captain), Sonnie Sands (Bell-boy), Yapim/Paramount. Yapımcılar/Jerry Lewis Eddie Schaeffer (Bell-boy), Herkie Styles ve Ernest D. Glucksman. Yapım yeri ve yılı/ (Bell?boy). David Landfield (Bell-boy), Bill ABD 1963. Uzunluğu/107 dakika. Türkçe alt- Richmond (Stan Laurel'in hayaleti), Milton y azılı. Berle (Kendisi). Yapim/Paramount. Yapımcı GÖNÜLLÜ DOKTOR Jerry Lewis, Ernest D. Glucksman. Yapım yeri ve ve yılı/ABD 1960. Uzunluğu/72 da­ THE DISORDERLY ORDERLY. Yönetmen/ kika. Türkçe altyazılı. Frank Tashlin. Senaryo/Norm Liebmann ve Ed Haas'ın öyküsünden Frank Tashlin ve KIZLARIN SEVGİLİSİ Jerry Lewis. Görüntü yönetmen i/Wallace THE LADIES'MAN. Yönetmen/Jerry Lewis. Kelley (Technicolor). Müzik/Joseph J. Lil- Senaryo/Jerry Lewis ve Bill Richmond. Gö­ ley. Kurgu/John Woodcock. Dekorlar/Hal rüntü yônetmeni/Wallace Kelley (Technico­ Pereira, Tambi Larsen, Sam Comer ve Ray lor). Müzik/Walter Scharf. Kurgu/Stanley Moyer. Kostümler/Edith Head. Yönetmen Johnson. Dekorlar/Hal Pereira, Ross Bel- yardımcıları/Ralph Axness, Bill Poole, Dale lah. Sam Corner ve James Payne. Kostüm­ Coleman ve Hall Bell. Oynayanlar/Jerry Le­ ler/Edith Head, Nat Wise ve Sy Devore. wis (Jerome Littlefield), Glenda Farrell (Dr. Yönetmen yardımcıları/C.C.Coleman ve Ralph Jean Howard), Everett Sloane (M. Tuffing-

6 sinematek.tv

ton), Karen Sharpe (Julie Blair), Susan O- wis Production. Yapimci/Jerry Lewis. Yapım liver (Susan Andrews), Kathleen Freeman yeri ve yılı/ABD 1966, Uzunluğu/109 daki­ (Maggie Higgins), Del Moore (Dr. Daven­ ka. Türkçe alt yazılı. port), Barbara Nichols (Aktris). Yapim/Pa- GEVEZE HAFİYE ramount-York-Jerry Lewis Production. Ya- pimci/Paul Jones. Yapım yeri ve yılı/ABD THE BİG MOUTH. Yönetmen/Jerry Lewis. 1964. Uzunluğu/89 dakika. Türkçe altyazılı. Senaryo/Bili Richmond'un öyküsünden Jerry Lewis ve Bill Richmond. Görüntü yonetmen­ ARTİST BOZUNTUSU leri/W allace Kelley ve Ernest Laszlo (East- THE PATSY. Yönetmen/Jerry Lewis. Se- mancolor). Miizik/Harry Betts. Kurgu/Russell naryo/Jerry Lewis ve Bill Richmond. Görün­ Wiles. Dekorlar/Lyle R. Wheeler ve Frank tü y*önetmeni/Wallace Kelley (Technicolor). Tuttle, Kostümler/Moss Mabry. Yönetmen Müzik/David Raksin. Kurgu/John Woodcock. yardimcisi/Rusty Meek. Oynayanlar/Jerry Dekorlar/Hal Pereira, Cary Odell, Sam Comer Lewis (Gerald Clamson ve Sid Valentine), ve Ray Moyer. Kostümler/Edith Head. Yö­ Susan Bay (Suzie Cartwright), Harold J. netmen yardımcıları/Ralph Axness ve Ho­ Stone (Thor), Charlie Callas (Rex). Buddy ward Roessell. Oynayanlar/Jerry Lewis Lester (Studs), Del Moore (Mr. Hodges), (Stanley Belt), Ina Balin (Ellen Betz). Eve­ Paul Lambert (M oxie), Jeannine Riley (Bam- rett Sloane (Caryl Fergusson), Phil Harris bi Berman), Leonard Stone (Fong), Frank (Chic Wymore), Keenan Wynn (Harry Sil­ De Vol (Bogart). Yapim/Columbia-Jerry Le­ ver), Peter Lorre (Morgan Heywood), John wis. Yapım yeri ve yılı/ABD 1967. Uzunlu- Carradine (Bruce Alden), Hans Conreid ğu/107 dakika. Türkçe altyazılı. (Prof. M ule-rrr), Phil Foster (M ayo Sloane), V İV A MARİA Neil Hamilton (Barber). Yapim/'Paramount- VİVA MARİA. Yönetmen/Louis Maile. Se- Jerry Lewis Production. Yapımcı/Emest D. naryo/Louis Malle ve Jean-Claude Carrière. Glucksman. Yapım yeri ve yılı/ABD 1964. Görüntü yönetmeni/Henri Decae (Panavision- Uzunluğu/100 dakika. Türkçe altyazılı. Eastmancolor). Müzik/Georges Delerue. Kur- gu/Kenout Peltier ve Suzanne Baron. De­ BİR KOLTUKTA ÜÇ KİŞİ korlar/Bernard Evein. Kostümler/Ghislain THREE ON A COUCH. Yönetmen/Jerry Le­ Uhry. Yönetmen yardımcıları/Volker Schlo- wis. Senaryo/Arne Sultan ve Marvin Worth'un endorff, Manuel Munoz ve Juan-Luis Bunuel. öyküsünden Bob Ross ve Samuel A. Tay­ Oynayanlar/Brigitte Bardot (Maria II), Jean­ lor. Görüntü yonetmenleri/Wallace Kelley ne Moreau (Maria I), George Hamilton (Flo­ ve Robert J. Bronner (Technicolor). Müzik/ rès), Gregor Von Rezzori (Diogène), Paulette Louis Brown. Kurgu/Russell W iles ve Joe Dubost (Mme Diogène), Claudio Brook (Ro­ Luciano. Dekorlar/Lee K. Kuter, Perry Fer­ dolfo), Carlos Lopez Moctezuma (Rodrigu­ guson ve Howard Bristol. Kostümler/Moss ez), Poldo Bendandi (Werther), Jonathan Mabry. Yönetmen yardımcıları/Rusty Meek, Eden (Juanito). Yapim/Nouvelles Editions Hal Bell ve Ralph Axness. Oynayanlar/Jerry De Films-Productions Artistes Associes S.A. Lewis (Christopher Pride-Warren-Ringo-Rut- (Paris)—Vides Cinematografica (Roma). herford-Heather), Janet Leigh (Dr. Elizabeth Yapım yeri ve yılı/Fransa-ltalya 1965. Uzun- Accord), James Best (Dr. Ben Mizer), Mary luğu/120 dakika. Aldığı ödül/1965 Fransız Ann Mobley (Susan Manning), Gilo Golan Sineması Büyük ödülü. (Anna Jacque). Leslie Parrish (M ary Lou «Viva Maria», Louis Malle'in, «Gizli Hayat — Mauve), Kathleen Freeman (Murphy), Buddy Vie Privée» ve «Deli Fişek — Le Feu Follet» Lester (Sarhoş). Yapim/Columbia-Jerry Le­ ile «Hırsız — Le Voleur» ve «William W il-

7 sinematek.tv

son» gibi ağırbaşlı, ciddi filimleri arasına sı­ Metty (Super technirama 70). Müzik / Alex kıştırdığı, değişik türden bir deneme... Bü­ North. Oynayanlar / Kirg Douglas, Jean tünüyle hayal gücüne dayanan, fantazi niteliği Simmons, Laurence Olivier, Charles Laugh- taşıyan bir yapıt... 20. yüzyılın başlarında ton, Peter Ustinov, John Gavin, Tony Cur- b:ı güney Amerika ülkesindeki ihtilâle ka­ tis. Yapım / Kirg Douglas. Bryna Films - tılan iki striptizci kızın öyküsü... Raslantı Universal International. Yapım yeri ve yılı / sonucu ihtilâl hareketine katılan iki Maria'- ABD 1960. Türkçe altyazılı. nın bir yerden sonra hareketin sonuçlandırıl­ Stanley Kubrick, «Son Darbe - The Killing» ması için gerekli unsur haline gelmeleri fil­ ve «Zafer Yolları - Paths of Glory gibi ilki min en ilginç yanı. Böylece Maile, büyük fır­ gangster, öteki savaş filmi türünde iki başa­ tınaların kopması için küçük kıvılcımların, rılı yapıttan sonra, Mac Carthyism sırasında akla gelmeyecek ama cesur atılımların yete­ Amerika'da kovuşturulmuş solcu yazar Ho­ bileceğini gösteriyor. Filmin ihtilâl bölümün­ ward Fast'ın «Spartacus» adlı romanını si­ deki coşkunun, çılgın gösterinin böylece bir nemaya aktararak tarihsel filim türüne de el anlam kazandığı söylenebilir. Ama bu arada atmıştı. Türü tarihsel olmasına karşın «Spar- Maile, toplumsal bir satir'e de büyük ölçü­ taküs» ün de «Kubrick'in önceki yapıtların­ de ulaşıyor, «eğlendirici» gibi gözüken filim da ele aldığı «durumuna çözüm yolu ara­ pekâlâ «düşündürücü» bir boyut kazanabili­ yan, koşulları zorlayan, başkaldıran, kıstırıl­ yor... Bu yönlerden «Viva María» Mallein mış insanlar» ı öykülediğini görüyoruz. «Son filimleri arasında en çok «Zazie dans le M e t­ Darbe» nin hapisten yeni çıkan ve son bir ro» yu anımsatıyor. soygundan başka çıkış yolu bulamayan Ster­ İNTİKAM ling Hayden'i ve çevresindekiler; «Zafer Yol­ ları» nın ölümle karşı karşıya bulunan kur­ LA VENGANZA. Yönetmen ve senaryo / ban askerleri ve «Spartaküs» ün Milâttan Juan Antonio Bardem. Görüntü yönetmeni / önce 70. yılda Romalıların zulmü altında kıv­ Mario Pacheco (Renkli). Oynayanlar / Raf ranan esirleri; yaşamlarında aynı «çaresiz­ Vallone (Juan Diaz), Carmen Sevilla (And­ lik» le karşı karşıyadırlar. Gladyatör Spar­ rea), Jorge Mistral (Luis), Jose Prada, Ma­ taküs'ün kişiliği, Romalı soylulara, faşist ik­ nuel Alexander. Yapım yeri ve yılı / Ispan­ tidara, kısaca tüm düzene karşı direnişin ve ya 1957. Türkçe altyazılı. isyanın simgesi olarak belirmektedir. Filim­ Üç büyük Ispanyol yönetmeninden biri olan de bu kişilik romandaki gibi çeşitli insanla­ Juan Antonio Bardemin Sinematek'de gös­ rın ağzından verilen açıklamalarla çizilme- terilen ilk filmi. 1956'da Franco'nun gizli po­ mekte, olayların tarihsel sırasını izleyerek lisi tarafından tutuklanan sinemacının serbest tanıtılmaktadır. Bu durum ister istemez kalışından sonra yaptığı ilk filim olan «İnti­ Spartaküs'ün üzerinde fazlaca durulmasını kam» çarpıcı köy dekoru içinde «İntikam» sonuçlandırmakta, böylece aynı zamanda temasını işleyen, bu arada toplumsal sorun­ filmin yapımcısı olan Kirk Douglas'ın «Star» lara da belli bir ölçüde eğilmeyi deneyen bir sisteminin gerektirdiği «rol ağırlığı» na ulaş­ aşk filmidir. 1958 Cannes Filim Festivali'nde ması sağlanmaktadır. İşte bu tutum filmi «Uluslararası Sinema Eleştirmecileri» ödülü­ bir yerden sonra iyice kişiselleştirip, öykünün nü almıştır. toplumsal niteliğini ikinci safa atıyor ve Spartaküs'ün kişiliği, simgelediği hareketin SPARTAKÜS önemini aşar hale geliyor. Hatta Spartaküs'e SPARTACUS. Yönetmen / Stanley Kubrick. öykünün gelişimi içinde bir sevgili dahi bulu­ Senaryo / Howard Fast'ın romanından Dal­ nup beylik klişelere başvuruluyor... Bu sa­ ton Trumbo. Görüntü yönetmeni / Russell pış, Kubrick'in, kişiliğini önceki filimlerinde-

8 sinematek.tv

ki güçte ortaya koyabilmesini engelliyor, iyi- Rusya'nın ilk Çarı ve Otokratı «KORKUNÇ niyetini sakatlıyor, «Spartaküs» ü «üstün - İVAN» gelir. yapım ların bütünüyle dışına, karşısına çı­ Yapılan büyük bir törende Moskova Gran- kan bir yapıt olmaktan alıkoyuyor. dükü Ivan Vassileviç, Novgorod Başpiskopo­ su tarafından Rus halkının sorunlarını halle­ KORKUNÇ İVAN decek bir çar olarak ilân edilir. Bu duruma IV AN GROZNİY 1-2. Yönetmen / Sergey göre ivan’ın halasının oğlu geri zekâlı Vla­ Mihayloviç Ayzenştayn. Senaryo ve konuş­ dimir için çarlık kapısı kapanmıştır. Salonda- malar / Sergey Mihayloviç Ayzenştayn. Gö­ k. yabancı elçiler Ivanın çarlığı haketmediği- rüntü yönetmenleri / Eduard Tissé (Dış sah­ ni kendi aralarında konuşurlar. Bu işe en çok neler), Andrey Moskvin (iç sahneler). Mü­ sinirlenen, üzülen Vladimir’in annesi Öfrosin- zik / Sergey Prokofieff. Sözler / Vladimir Lu- ye olmuştur. Taç giyme töreninde Ivan ın govsk. Orkestra / Aleksandr Staseviç. Ses başına altın döken iki dostu vardır. Kurpski / Vladimir Bugdankeviç, Boris Volskiy. Kur­ ve Filip. Taç giyme töreni bitince Ivan, Bo­ gu / Sergey Mihayloviç Ayzenştayn. De­ yarların egemenliğine son vereceğini, artık kor / Ayzenştayn'ın taslaklarından isak Rusya'yı tek insanın, kendisinin yönetece­ Spinel. Gîysi 1 Ayzenştayn'ın taslaklarından ğini, sürekli bir ordu (Opriçnia) kurduğunu, Leonid Naumova. Oynayanlar / Nikolay Çer- bu orduyu beslemek için kutsal manastırla­ kasov (Ivan), Ludmilla Tzelikovskaya (Anas­ rın da para vereceğini, Moskova'nın yıkılan tasia), Serafin Birman (Efrosinia), Piotr Ka- iki Roma gibi yıkılmayacağını ve Rusya'­ doçnikov (Vladimir), Mihail Nazvanov (Prens nın tek hâkiminin kendisi olduğunu söyler. Kurbskiy), Andrey Abrikosov (Filip), Alek­ Bu sözler herkesi şaşırtmış ve korkutmuş­ sandr M. Gebrov (Pimen), Mihail Jarov tur. Vladimir’in annesi bundan yararlan­ (Malyuta), Mihail Kuznetzov (Fedor), Vla­ maktadır. dimir Balakov (Pier), Erik Piryev (Genç I- Ivan sevgilisi Anastasia ile evlenir, ivan’ın van), Pavel Massalskıy (Polonya Kralı Sigis- dostlarından Kurpski Anastasia'ya âşıktır. mond), Vsevolod Pudovkin (Nikola). Ya­ Filip ise Çarın sözlerinden memnun olmadı­ pım / Birinci bölüm / Alma Ata stüdyosu ğı için bir manastıra kapanmayı uygun 1945. İkinci bölüm / Mosfilm Sstüdyosu 1947. görmüştür. Eğlence büyük alarm çanlarıyla Türkçe açıklamalı. ansızın durur. Çarın başını isteyen Sakarin'- Filmin tanıtma yazıları geçerken korunun şar­ lor başlarında Malyuta olduğu halde salona kısı duyulur: «Kara bir bulut kalkıyor» «kan­ girerler. Malyuta çarı öldürmek isterken lı bir şafak söküyor» «Boyarların korkunç i- Kurpski engel olur. Çarla karşılaşan Malyuta hanetidir örülen» «Çarın egemenliğine kar­ ansızın ezilir, küçülür büyük bir insan, ola­ şı...». Tanıtma yazılarından sonra şu yazı o- ğanüstü bir kişiyle karşı karşıya geldiğini kunur perdede: «Bu filim, ülkemizi ilk ola­ anlar ve diz çöker. Bunu gören halk da aynı rak birleştiren, insanın öyküsünü; parçalan­ saygı duruşunda bulunur. Ivan, kendisine mış, birbirine düşman beyliklerden tek bir bağlı olanları koruyacağını, karşı olanların güçlü devlet çıkaran Moskova Grandükü'nü, ezileceğini söyler. Bu sırada Kazan elçileri zoı sorunları çözebilmek için kendini bütün içeri girer. Kazan hanının Ivan'a savaş ilân Rusların çarı olarak ilân edeni... anlatıyor.» ettiğini söylerler. Ivan sinirlenir. Kazan üze­ Avrupa'da V. Şarl, II. Filip, Katerin Dö Me- rine yürüme emri verir. Halk Çarı destekler. disi. Alba Dükü, VIII. Henri ve Kanlı Meri'- Savaş başarılır. Ivan Kazan'ı ele geçirir. Bü­ nin egemen olduğu, engizisyon yangınları ve tün bunlar süre gelirken Vladimir'in annesi Sen Bartelemi gecesi olaylarının geçtiği a- oğlunu çar yapma hevesindedir. Günün bi- sırda Moskova Prenslikleri tahtına bütün rindede Ivan hastalanır, ölünce yerine oğlu­

9 sinematek.tv

nun geçmesini ister. Hiç kimse Ivan'ın yal­ Fransa'nın ünlü «Bibliothèque Nationale»ını varmalarına kulak asmaz. ele alan, özellikle sinematografik anlatımı ile Hastalığı gittikçe ağırlaşır. Herkes onu öldü ilginç bir belge filmi. Ünlü Fransız yönetme- zaneder. Ofrosinia hemen oğlu Aptal Vladi- n: Alain Resnais'nin en başarılı kısa filmi. mir'i çar ilân etme yolundadır. Kurpski A- MİSTRAL RÜZGÂRI nastasia'ya kendisinin olmasını, onun için herşeyi yapabileceğini söyler, Ivan’ın öldü­ POUR LE MISTRAL. Yönetmen / Joris Ivens. Yapım yeri ve yılı / Fransa 1966. Uzunluğu ğünü zannedenler, leş kargaları gibi tahta göz dikmişlerdir. Tahtın önünde Vladimir'i / 30 dakika. Siyah beyaz ve renkli. HollandalI büyük belge filimcisi Joris Ivens'- Çar yapma çabasmdayken şaşkınlıkla diz çökerler. Ivan bütün heybetiyle salona gi­ ir- Mistral rüzgârı üzerine hazırladığı çok il­ rer. Umutsuz kalan entrikacı kadın Anasta- ginç belge filmi. sia'yı zehirleyerek öldürür. İvan'ı büyük bir TOPRAĞIN TUZU üzüntü kaplamıştır. Gittikçe yaşlanmakta, LE SEL DE LA TERRE. Yönetmen vesenar- yaşlandıkça zulmü ve korkunçluğu artmak­ yo / Georges Rouquier. Görüntü yönetmeni / tadır. Boyar'ların kendisini çekemez hale gel­ Marcel Fradetal. Daniel ve Henri Sarrade. diklerini farkedince Moskova'yı terkeder. Müzik / Guy Bernard. Yapım / Intermon- «Halkım gelip bana yalvarmadıkça geri dön­ dia Film, Yapım yeri ve yılı / Fransa 1950. meyeceğim» der. Uzunluğu / 30 dakika, İVAN'ın isteğini halk yerine getirir. Ayağına kadar gidip geri dönmesi için yalvarırlar. «Farrebique» adlı unutulmaz belge filminin yaratıcısı Georges Rouquier'nin daha sonra Ivan büyük bir güçle Moskova'ya döner. yaptığı yine ilginç bir belge filmi. Fransa'­ YERYÜZÜNÜN TÜ M BELLEĞİ da Camargue bölgesinin özelliklerini, tuzlu toprağın tarıma hazırlanışını, bölgenin yeni TOUTE LA MEMOIRE DU MONDE. Yönet­ görünümünü şiirsel görüntülerle veriyor. Fi­ men / Alain Resnais. Metin / Rémo For- lim 1951 Venedik Filim Festivali'nde «B ilim ­ lani (Okuyan: Jacques Dumesnil). Görüntü sel Filimler» ödülünü almıştır. yönetmeni / Ghislain Cloquet. Müzik / Mau­ rice Jarré. Yapım / Les Films de la Pléiade. İNSANLARIN KENTİ Yapım yeri ve yılı / Fransa 1956.UzunIu- LA CITE DES HOMMES. Yönetmen / Fré- ğu / 22 dakika. dédic Rossif. Yapım yeri ve yılı / Fransa güney

AYLIK SANAT DERGİSİ Yazışma ve havale : Atıf ÖZBİLEN P.K. 1353 - İstanbul

10 sinematek.tv

1965, Uzunluğu / 14 dakika. rini yansıtan filim katıldığı 1960 Venedik Fi­ «ispanya'da ölüm» (1963) adlı kurgu fil­ lim Festivali’nde ilgiyle karşılanmıştır. miyle uluslararası bir üne kavuşan belge fi- AÇLIK lımcisi Frédéric Rossif'in Fransa'da kentle­ rin değişen toplumsal yaşayışla birlikte ka­ SULT. Yönetmen / Henning Carisen. Senar­ zandığı yeni görünümleri yansıtan ilginç yo / Knut Hamsun'un aynı adlı romanı üze­ belge filmi. rine Henning Carisen ve Peter Seeberg. Gö­ rüntü yönetmeni / Henning Kristiansen. Mü­ GÜL VE TUZ zik / Krzysztof Komeda. Kurgu / Anja Bre- LA ROSE ET LE SEL. Yönetmen ve görüntü­ ien. Dekorlar / Erik Aaes. Kostümler / Ada ler /. Marc Champion. Yapım yeri ve yılı / Skolmen. Yönetmen yardımcısı / Espen Fransa 1964. Uzunluğu / 17 dakika. Renkli. Thorstenson. Oynayanlar / Per Oscarsson Görüntü yönetmeni Marc Champion'un Fran­ (Pontus), Gunnel Lindblom (Ylajali), Sig- sa'nın Normandiya bölgesi üzerine yaptığı rid Home - Rasmussen (Ev sahibesi), Os- «ımpressioniste» görüntülerle süslü şiirsel vald Helmuth (Rehinci), Brigitte Feders- belge filmi. piele (Ylajali'nin kızkardeşi), Henki Kolstad THAUMETOPOEA (Gazete editörü), Sverre Hafisen (Dilenci), Eğil Hjort Jensen (Parktaki adam). Yapım / THAUMETOPOEA. Yönetmen / Robert En- Henning Carisen (Kopenhag) — ABC Film rico. Yapım yeri ve yılı / Fransa 1960. U- (Oslo) — Sandrews - Svenska Filminstitutet zunluğu / 22 dakika. Renkli. (Stockholm). Yapım yeri ve yılı / Danimar- Robert Enrico'nun bir çam tırtılı üzerine yap­ ka-Norveç-lsveç 1966. Uzunluğu / 110 da­ tığı ilginç belge filmi. 1960 Venedik Şenliği kika. Türkçe altyazılı. kısa metraj bronz madalya ödülü, 1960 Tours Knut Hamsun'un ünlü romanının son dere­ Kısa Filimler Şenliği jüri ödülü ve 1962 Ber­ ce başarılı sineması. Henning Carisen, Per lin Şenliği «altın başak» ödülünü kazanmıştır. Oscarsson'un büyük oyunculuğu, Krzysztof TATLI HAYAT KURBANLARI Komeda'nın ilginç müziği, görüntü yönetme­ I DELFINI. Yönetmen / Francesco Maselli. ni Henning Kristiansen'in nefis siyah-beyaz Senaryo / Ennio De Concini, Francesco Ma­ çalışması ile Hamsun'dan «büyük» bir sine­ selli. Savioli ve Alberto Moravia. Görüntü ma eserine ulaşıyor. Filim, Per Oscarsson'a yönetmeni / Gianni di Venanzo. Müzik / Gio­ 1966 Cannes Filim Festivali’nde «en iyi er­ vanni Fusco. Oynayanlar / Claudia Cardinale, kek oyuncu» ödülünü kazandırmıştır. Gérard Blain, Anna-Maria Ferrero, Betsy Yönetm en; Blair, Tomas Milian, Claudio Gora, Antonella Henning Carisen 1927’de Aalborg’da (Dani­ Lualdi, Germana Paolieri, S. Faustoni. Ya­ marka) doğdu. Çoğu eğitimsel ya da endüst­ pım / Lux - Vides. Yapım yeri ve yılı / I- riyel filimler olan 38 kısa filim yaptı. Bun­ talya 1960. Türkçe altyazılı. lardan bir çoğu uluslararası şenliklerde ö- Orta kuşak Italyan yönetmenlerinden Fran­ düller kazandı. Aralarında en başarılısı «Bi­ cesco Maselli'nin 30 yaşında yaptığı üçüncü sikletçi» oldu. 1957'de yaptığı bu filim 50 uzun filmi. Maselli içinden çıktığı toplumu ödül kazandı. Diğer kısa fillmleri arasında iyi tanıyan ve çıkmazını iyi gören bir yönet­ İsveç'ten Hatıralara (1961), «Aile Portrele­ men olarak, taşra burjuvazisini, tüm çürü­ ri» (1963) ve «Genç» (1965) var... «Açlık», müşlüğü, kokuşmuşluğu ile sergiliyor ve dördüncü uzun filmidir. Daha önce yaptığı genç kuşakların tavırlarını araştırıyor bu uzun filimlerden «Yabancılar Dünyası» (1962) yapıtında. Büyük görüntü yönetmeni Gianni Mannheim Şenliği büyük ödülünü, «Son» d' Venanzo'nun da olgun çalışmalarından bi­ 1964) San Francisco Şenliği en iyi kadın o-

11 sinematek.tv

Teşebbüslerinizi güçlendirmek eserlerinizi daha kıymetlendirmek amacı ile; TURKSAM HER ZAMAN EMRİNİZDE ve HİZMETİNİZDEDİR!.

Memleketimizde ilk defa Avrupa standartlarına uygun,çeşitli renk ve desenlerde,yıkanabilen TÜRKSAN PLÂSTİK DUVAR KAĞITLARI iş yerleri, lokaller, m ağazalar, oteller, turistik tesisler, tiyatro ve sinem alar İçin en İdeal kaplama malzemesidir... sinematek.tv

yuncu ödülünü, «Kediler» (1964), 1965 en KÖTÜ BİR ENTRİKA iyi İsveçli kadın oyuncu ödülünü kazanmış­ tır. UN MALEDETTO IMBROGLIO. Yönetmen / TATLI SERSERİ Pietro Germi. Senaryo / Giannetti - Germi - Da Concini. Görüntü yönetmeni / Leonida TENDRE VOYOU. Yönetmen / Jean Becker. Barboni. Oynayanlar / Pietro Germi (Ingra- Senaryo / Albert Simonin, Jean Becker ve vallo), Claudio Gora (Remo Banducci), Ele- Michel Audiard. Görüntü yönetmeni / Ed­ onora Rossi Drago (Liliana Banducci), Cla­ mond Sechan (Scope - Eastmancolor). Oy­ udia Cardinale (Assuntina), Saro Urzi, Fran­ nayanlar / Jean Paul Belmando / Nadja Til­ co Fabrizi, Cristina Gajoni, Peppino De ler, Mylene Demonget, Jean-Pierre Marielle, Martino, Gianni Musy, Nino Castelnuovo. Stefania Sandrelli, Maria Pacome, Genevieve Yapım / Riama Film. Yapım yeri ve yılı / Page. Yapım / Sud Pacifique Films (Paris) İtalya 1959. - Fono Roma (Roma). Yapım yeri ve yılı / Roma nın merkezinde bir apartman dairesin­ Fransa - İtalya 1966. Türkçe altyazılı. de bir hırsızlık olur: Komiser Ingravallo, faili 1960 yılında çevirdiği «Parmaklıklar Arkasın­ bulmak üzere, daha yeni araştırmalara başla­ da — Un Nomme la Rocca» adlı gangster mıştır ki aynı apartmanın yandaki dairesin­ filmi ile dikkati çeken Jacques Backer'in oğ­ de bir cinayet işlenir, öldürülen Liliana Ban­ lu Jean Becker, 1966'da bir güldürü filmine ducci adında kendi halinde, çekingen, genç imzasını atmış. «Tatlı Serseri» yarım düzine ve hoş bir kadındır. Yeni cinayet, komiseri genç bayanla Jean-Paul Belmondo'nun bir d<>ha geniş bir araştırmaya sevkeder. Da­ araya getirildiği Fransız esprisi taşıyan hafif ha ziyade kurbanın yakınları üzerinde durur; b>r komedi. Becker'in mizahında De Broca'- bunlar, maktulun, devamlı para verdiği dok­ nın etkisi de yok değil. Ancak filim bütü­ tor kuzeni, sessiz, az konuşan ve istenme­ nüyle doyurmuyor. yen bir adam olan kocası ve utangaç bir ANNE FRANK'IN HATIRA DEFTERİ genç kızdır. Komiserin şüpheleri ilk iki kişi THE DİARY OF ANNE FRANK. Yönetmen / üzerinde toplanır ve araştırmalar, iki kişinin do Virginia ile ilişkiler olduğunu meydana George Stevens. Senaryo / Kendi oyunla­ çıkarır; Virginia, Liliana'nın evinde bir zaman- rından Frances Goodrich ve Albert Hacket. manlar çalışmıştır. Sabırla araştırmalar so- Görüntü yönetmenleri / Jack Cardiff ve Wil­ nımda komiser yavaş yavaş gerçeğe yaklaşır. liam C. Mellor (Cinemascope). Müzik / Alf­ Çalınan mücevherlerin bulunması, olayı ışı­ red Newman. Oynayanlar / Millie Perkins ğa çıkarır. Hırsızlıkla cinayet arasında bir bağ (Anne Frank), Richard Beymer (Peter Daan), vardır; ikisinin de faili, Liliana’nın yanında Shelley Winters, Joseph Schildkraut, Gusti çalışan son hizmetçisidir. Huber, Diane Baker.Lou Jacobi, Ed Wynn. Ya­ «Kötü Bir Entrika» Germi’nin, «Yeni Gerçek­ pım / 20 th. Century Fox. Yapım yeri ve yılı çilik»^ gücünden kaybettiği 1960'lara doğru / ABD 1958. Uzunluğu / 170 dakika (60 dak. oyuncu-yönetmen olarak çevirdiği filimlerden kısaltılmış kopya). Türkçe altyazılı. biridir. Filim Germi'nin daha sonra yapaca­ Georges Stevensin çok önemli sayılmaya­ ğı toplumsal hicivli yapıtların bir öncüsüdür cak yapıtlarından «Anne Frank’ın Hatıra Def­ ve taşıdığı güldürü öğeleriyle adı «İtalyan U- teri» usta Ingiliz görüntü yönetmenlerinden sulü Cinayet» olarak da anılmaktadır. Jack Cardiff'in tutarlı bir çalışmasını yansı- tasak. Filim, 2. Dünya Savaşı'ndaki toplama DÂVÂ harekâtı sırasında Nazi'lerden saklanan bir PROTSESSUT. Yönetmen / Yakim Yakimov. Yihudi ailesinin heyecanlı günlerini konu e- Senaryo / Pavel Vezinov. Görüntü yönet­ dinmiş. meni / Georgi Georgiev. Oynayanlar / Ivan

13 sinematek.tv

Kondov (Ignatov), Dimo Lolev (Evgeni), a/asında özel bir yer verdiği «Dâvâ» çağdaş Branimira Antonova (B istra), Lora Kremen insanın iç dünyasını araştırmaya yönelen il­ (Ignatora), Yapım / Filim Bulgaria. Yapım ginç bir denemedir. Yakimov, modern bir si­ yeri ve yılı / Bulgaristan 1968. nema diline de sahip olan filminde üç kişinin Filmin başkişileri Evgeni ile Bistra'dır. Her ruh-bilimsel bir incelemesini yapmaktadır. ikisi de öğrencidir ve sınıf arkadaşıdırlar. HAYDUT Hemen hemen bütün günleri birarada ge­ çer. Evden üniversiteye giderler, sonra ar­ THE OUTRAGE. Yönetmen / Martin Ritt, Se­ kadaşları ile kâğıt oyunu, sonra da bir kah­ naryo / Michael Kann. Görüntü Yönetmeni / vede sohbet. Birgün Evgeni ile Bistra nın da James Wong Wowe (Panavision). Oynayan­ üyesi olduğu arkadaş topluluğu Vitosha da­ lar / Paul Newman, Claire Bloom, Laurence ğı eteklerindeki bir lokantaya bir arabaya do­ Harvey, Edward G. Robinson, William Shat- luşarak giderler. Burada birden beklemedik­ ner, Howard Da Silva. Yapım / Metro-Gold- leri biriyle, Evgeni'nin babası ile karşılaşır­ wyn-Mayer. Yapım yeri ve yılı / ABD 1964. ım Ignatov (baba), büyük bir ihracat şirke­ Türkçe altyazılı. tinin müdürüdür. Örada geçirilen birkaç saat Martin Ritt - James Wong Howe İkilisini ye­ boyunca Evgeni gene beklemediği bir du­ niden karşımıza çıkaracak olan «Haydut» ay­ rumla karşılaşır. Babası ile Bistra arasında nı zamanda geçen ay toplu gösterisi yapılan bir ilişki doğar. Bu geçici flört Evgeni'yi a lt­ Paul Newm an’in da bir başka filmi. Yapıt üst eder. Çünkü kıza delicesine tutkundur. So­ ünlü Japon «Raşomon»unun w estern biçi­ nunda ikisinden de intikam almak isterce­ minde Amerikan toplumuna uyarlanması. Ritt. sine arabalarına biner ve delicesine bir sü­ Wong Howe'un titiz, ölçülü biçili kamerası ratle sokaklardan geçmeye başlar. Sonunda ile bir cinayetin çeşitli kişilerin gözünden de­ bir bisikletliye çarpar, adamı ağır bir şekil­ ğişik biçimlerde görülüşünü veriyor. «Sus­ de yaralar. Evgeni yaptığı bu kazadan ötürü pense» özellikle sağlam, değişik bir yapıt. mahkemeye verilir. Duruşma süresince fil­ İGUANA GECELERİ min üç başkişisi bir çeşit deneyden geçer­ ler. Ignatov için durum ciddidir. Bistra ile NIGHT OF THE İGUANA. Yönetmen / John ilişkisi ortaya çıkarsa durumu sarsılacaktır. Huston. Senaryo / Tennessee Williams'in o- Genç kız daha da güç durmdadır. Ya gerçeği yunundan Anthony Veiller ve John Huston. söyleyecek, Evgeni'nin kaza yapmasına Ig- Görüntü yönetmeni / Gabriel Figueroa. Mü­ netov'la aralarındaki yasak ilişkinin sebep zik / Benjamin Frankel. Oynayanlar / Richard olduğunu açıklayacak, ancak bu durumda da Burton (Lawrence T. Shannon), Ava Gard­ her ikisi de güç duruma düşecekler, ya da ner (Maxine Faulk), Deborah Kerr (Hannah gerçeği söylemeyecek ama bu kez de Ev­ Jelkes), Sue Lyon (Charlotte Geodall), Ja­ geni hafif bir ceza ile kurtulabilecekken ağır mes Ward, Grayson Hall. Yapım / Metro bir cezaya uğrayacaktır. Sonunda Bistra doğ­ Goldwyn Mayer. Yapım yeri ve yılı / ABD ruyu söylemeye karar verir. Evgeni küçük bir 1964. Uzunluğu / 118 dakika. Türkçe altya- cezaya çarptırılır, sonra cezası tecil edilir. Da­ zılı. ha sonra iki genç yolda yanyana yürürken MeksikalI büyük görüntü yönetmeni, Luis dava’yı tartışırlar ve akılsızca hareketlerini B unuel’in ası Gabriel Figueroa’yı karşımıza düşünerek kendilerini nasıl güç duruma sok­ çıkaracak değişik bir deneme. John Huston, tuklarını anlatırlar birbirlerine. Figueroa'nm enfes siyah - beyaz'ları ile Mek­ Bulgar Sinemateki yönetmeni Stoyanov Bi- sika köyünde bir araya gelen çeşitli kişiler gor'un «Güneş ve Gölge», «Sapma», «Beyaz arasındaki ilişkileri ele. alıyor. Serbest gö­ Oda» gibi çağdaş gerçeği yansıtan fifimler rüşlü bir papaz ve çevresindeki seksüel kar-

14 sinematek.tv

maşalar, Tennessee Williams'dan alınan ko­ ci / Lewis M. Allen. Yapım yeri ve yılı / nunun ayrıntılarını meydana getiriyorlar. İngiltere 1966. Türkçe altyazılı.

SABRINA Turffaut Bradbury'nin örnek, toplumsal açı­ dan açık romanını uyarlarken dürüstlükten SABRINA. Yönetmen / Billy Wilder. Senaryo çok uzak bir yere varıyor. Montag'in hikâye­ / Samuel Taylor'un «Sabrina Fair» adlı o- sine bir aşk eklemek (Roma'da Clarisse yıınundan Billy Wilder, Samuel Taylor ve Montag ile tanıştıktan sonra ortadan kaybo­ Ernest Lehman. Görüntü yönetmeni / Charles luyor ya da öldürülüyor.) kilit kişileri ekarte Lang Jr. Müzik / Frederick Hollander. Kur­ etmek (romanda Clarisse'le doğan bilinçlen­ gu / Arthur Schmidt. Dekorlar / Hal Pere­ dirme ameliyesi yaşlı Faber'le devam ediyor) ira, W alter Tyler, Sam Comer, Ray Moyer. Bradbury'nin basa basa üzerine gittiği tek­ Yönetmen yardımcısı / C.C.Coleman Jr. Oy­ nolojik dünyayı, televizyonu ile, hapları ile, nayanlar / Humphrey Bogart (Linus Larra- resimli romanları ile, kitap düşmanlığı ile ki­ bee), Audrey Hepburn (Sabrina Fairchild). şileri uyutan, sahte bir huzur ve mutluluk ka­ William Holden (David Larrabee), John Wil­ vası içinde insanı sömüren, sürekli olarak liams (Thomas Fairchild), Walter Hampden gerçeklerden uzaklaştıran (romanda Amerika (Oliver Larrabee), Martha Hyer (Elizabeth diye gösterilen) bu dünyayı basitleştirmek, Tyson), Joan Vohs (Gretchen van Horn), savaş davasını yalnız sözlü bir bölümü sığdır­ Marcel Dalio (Baron), Marcel Hillaire (Pro­ mak (romanda savaş aniden patlıyor ve yıl­ fesör). Yapım / Paramount. Yapımcı / Billy lardan beri örgütlenen kitap-adamlar ve Mon Wilder. Yapım yeri ve yılı / ABD 1954. U- tag kalan insanları eğitmek, bilinçlendirmek, zunluğu / 114 dakika. Türkçe altyazılı. uyandırmak için yollara düşüyorlar.) en kö­ «Yaz Bekârı», «Bazıları Sıcak Sever», «Gar- tüsü olayı belirsiz bir ülkede yerleştirmek uy­ sonyer», «Tatlı İrma», «Öpsene Budala» gi­ gulamadan çok «ihanet» konusuna giriyor. bi başarılı güldürü filimlerinin yönetmeni Billy Görel eğlence araçları ile, sinemasile, özel­ W ilder'la usta görüntü yönetmeni Charles likle televizyonu ile toplumu şartlandıran, bu Lang Jr.'un eski, unutulmaz bir yapıtları. W il­ sistem içinde de kitabı, kişiyi düşünmeğe, bi- der, Samuel Taylor'un sahne oyunundan ün- Inçlenmeğe götüren kitabı da yasaklayan bir lii oyuncuların da katkısı ile tipik bir roman­ düzenin hiç de «escapist» olmayan acı bir tik güldürü çıkarmış. eleştirisidir Bradbury'nin «Fahrenheit 451». Truffaut ise bunlardan uzak, bunlarla ilgilen­ DEĞİŞEN DÜNYANIN İNSANLARI miyor, yakın bir geleceğin bu sorunları umu­ FAHRENHEIT 451. Yönetmen / François Truf­ runda değil onun. faut. Senaryo / Ray Bradbury'nin romanın­ Giovanni Scognamillo (Yeni Sinema 17) dan François Truffaut ve Jean-Louis Richard. HAK MÜCADELESİ Görüntü yönetmeni / Nicolas Roeg (Techni­ color). Müzik / Bernard Herrmann. Kurgu / MİCHAEL KOHLHAAS — DER REBELL. Yö­ Tom Noble. Dekorlar / S yô Cain. Kostüm­ netmen / Volker Schlöndorff. Senaryo / ler / Tony Walton. Yönetmen yardımcısı / Heinrich von Kleist'ın romanından Edward Bryan Coates. Oynayanlar / Oscar Werner Bond, Clement Biddle - W ood ve Volker (Montag), Julie Christie (Linda ve Clarisse) Schlöndorff. Görüntü yönetmeni / Willy Ku­ Cyril Cusack (.Yüzbaşı), Anton Diffring (Fa­ rant (Eastmancolor). Müzik / Stanley My­ bian), Jeremy Spencer (Kitap adam), Alex ers. Kurgu / Claus von Boro. Dekorlar / Scott (Henri Brulard), Bee Duffell, Ann Bell, Ivan Vanicek ve Rudi Kovacs. Kostümier / Caroline Hunt, Anna Falk. Yapım / Vineyard Hanna Axmann von Rezzori. Yönetmen yar­ Films Ltd. Production - Universal. Yapim- dımcıları / Klaus Müller - Laure ve Clotilde

15 sinematek.tv

...ve nezle başlangıcında GRİPİN bir çok fenalıkları önler. GRİPİN, baş, diş, adale, sinir, lumbago ve romatizma ağrılarım teskin eder GRİPİN, 4 saat ara ile günde 3 adet alınabilir GRİPİN sinematek.tv

Kovacova. Oynayanlar / David Warner K8bal kitaplarından birinde kilden yaratılmış (Michael Kohlhaas), Anna Karina (Elisabeth), Golem adında bir varlığın Yahudi ırkını zulüm­ Relia Basic (N agel), Anita Pallenberg (K at­ den ve diktatörlükten kurtardığını okur. A - rina), Inigo Jackson (Junker von Tronka), ma, Golem'i yeniden canlandırmak için sihir­ Michael Gothard (John), Anton Difring (Se­ li çemberi çizip Astaroth'u çağırmak gerek­ çici), Anthony May (Peter), Tim Ray (Tony). mektedir. Golem'i yeniden canlandıracak o- Yapım / Oceanic Filmproduction-Gina Pro­ lan sihirli sözcüğü sadece Astaroth söyleye­ ductions. Yapım yeri ve yılı / Batı Alman­ bilecektir. Bu sözcük parşömene yazıla­ ya 1969. Uzunluğu / 96 dakika. Türkçe alt- cak, yahudi yıldızı içine konacak ve Golem'- yazılı. in göğsüne yerleştirilecektir. Haham gün Klasik Alman yazan Heinrich von Kleisftan gelip uygun saat çatınca bütün bu işleri ya­ uyarlanan »Michael Kohlhaas», başarılı ya­ par, Golem'i canlandırır ve yarattığı bu var­ pıtlarını (Der Junge Törless, Mord und Tots­ lığı marifetini göstermek üzere İmparatora chlag) Amerikan dağıtım şirketlerine kabul götürür. Ancak Golem bir süre sonra kölesi ettirerek uluslararası bir üne ulaşan genç olacağı yerde Rahip Löv/ün efendisi haline Alman yönetmeni Volker Schlöndorff'un, ay­ gelir. Çevresine dehşet ve ölüm saçar. So­ nı başarıyı sürdüren ilginç bir yapıtı... Kolh- nunda (bu Galeen'in yorumudur), ilk kez haas, yetiştirdiği atlarını haksız yere alayo- sevgi ve şefkat göstererek bir küçük kızı yan ve kullanan soylulara karşı başkaldıran kucağına alır. Ama kız göğsündeki yıldızı ve giderek toplumsal bir hareketin önderi o- çıkarır. Golem cansız düşer ve kırılır, lan bir 16. yüzyıl devrimcisi. «Viva Maria» filmin en ilginç yönü, oyuncuların Reinhardt da Louis Malle'e asistanlık yapan Schlön- okuluna bağlı, gerçekçi olmayan, stilize o- dorff, bu kahramanın öyküsünü, ticarî kalıp­ yunları ve onları çevreleyen ilginç dekorlar­ ların da çok uzağına düşmeyen uzlaşmacı dır. Bu filimde oyuncularla dekorlar arasın­ bir sinema diliyle anlatıyor ve seyircisine is­ da «Caligari»ye oranla daha başarılı bir uyum tediğini ulaştırıyor. söz konusudur. Çünkü «Caligari»de oyuncu­ lar boyanmış dekorlar önünde daha ağır bas­ GOLEM maktaydı. «Golem»de dışavurumcu dekor da- DER GOLEM, W IE ER IN DIE WELT KAM. h3 somutlaşmış, mimari bir görünüm kazan­ Yönetmen / Paul Wegener. Senaryo / Eski mıştır. Mamafih bu özellik şaşırtıcı değildir. bir Çek efsanesinden Paul Wegener, Henrik Çünkü filmin dekorlarını, Kandinsky ve Klee'- Galeen. Görüntü yönetmeni / Karl Freund. nin de üyesi oldukları ünlü Bauhaus okulu­ Müzik / Hans Landsberger. Oynayanlar / nun kurucularından ve Alman mimarisinin Albert Steinrück (Rabbi Low), Lyda Salma- büyük isimlerinden Hans Pölzig yapmıştır. nova (Miriam), Ernst Deutsch (Hahamın a- SERVİS MERDİVENİ- sistani), Hans Sturm (Yaşlı haham), Otto DIE HINTERTREPPE. Yönetmenler / Paul Le- Gebühr (İmparator), Lothar Müthel (Flovi- ni ve Leopold Jessner. Senaryo / Carl Ma­ an), Paul Wegener (Golem). Yapım / Pro- yer. Görüntü yönetmenleri / Kari Hasselmann jektions-A.G. Union, UFA. Yapım yeri ve ve W illy Hameister. Dekorlar / Paul Leni. yılı / Almanya 1920. Oynayanlar / Henry Porten (Hizmetçi kız), Henrik Galeen, filmin senaryosunu Prag get- Frizt Kortner (Postacı), Wilhelm Dieterle to'sunda sık sık anlatılan, edebiyat ve ti­ (Aşık). Yapım / Henry Porten - Filmgesel- yatroda yararlanılan bir efsaneden almıştır. schaft. Yapım yeri ve yılı / Almanya 1921. Efsane, Habsburg hanedanından Rodolphe Uzunluğu / 1378 m. II. devrinde Prag'da yaşayan Rabbin (haham) Filim bir hizmetçi kızın öyküsüdür. Genç kız Löw'ün öyküsünü anlatır. Haham, bir gün bir yapı işçisi ile nişanlıdır. Ama nişanlısı

17 sinematek.tv

keyıptır. Genç kız sürekli mektup bekler ama zengin tüccarın evine gider. Orada çok kötü alamaz. Kızın üzüntüsünü gören ve ona ilgi karşılanır. Ve evden uzaklaşır. Bir meyhane­ duyan postacı nişanlıdan geliyormuş gibi ge­ ye gider. Meyhanede Veronika'ya çok ben­ tirdiği birçok mektup yazar. Genç kız sonun­ zeyen bir kadınla Melitta ile karşılaşır. Bü­ da işi anlar, postacı ile aralarında bir ilişki tün parasını Melitta uğruna harcar. Böyle- kurulur. Tam bu sırada eski nişanlı çıkagelir. ce Veronika'nın hayalini unutmaya çalışır Geçirdiği bir kaza sonucunda belleğini yi­ Bu arada Wigottschinski adında bir soygun­ tirmiştir, bu yüzden uzun süre ortadan kay­ cu halasını öldürür. İkisi de yakalanır, hapse bolmuştur. Nişanlısını yeniden elde etmek atılırlar. Hapiste Lorenz yaptığı işin bilinci­ ister. Ama postacı ile aralarında şiddetli bir ne varır. Serbest bırakıldığı zaman ciltçi kavga çıkar, filim bir trajik sonla biter. ustasının kendisini bağlılıkla seven kızıyla Oyuncu yönetimini Jessner’in, görüntü dü­ evlenir. zenlemelerini Leni'nin üzerine aldığı bu ortak Murnau'nun son yıllara kadar kayıp olan ve çalışma, dışavurumcu akımın gücünü özel­ kopyası yeni bulunan ünlü filmi «Hayalet», likle oyuncuların abartılmış oyunlarında ve­ G erthardt Hauptmann'ın romanından ve o- ren ve sinemadan çok bir tiyatro havası ta­ nun 60. ölüm yıldönümü dolayısıyla yapıl­ şıyan bir yapıttır. Dışavurumculuktan gerçek­ mış bütünüyle «dışavurumcu» bir eserdir. çiliğe giden çizgide «Servis Merdiveni» de Akımın önemli örneklerinden biridir. bir basamak olmuştur. HAYAT BÖYLEd TfFÎŞTE HAYALET SO 1ST DAS LEBEN. Yönetmen / Cari Jung- DAS PHANTOM. Yönetmen / Friedrich - hans. Senaryo / Cari Junghans. Görüntü yö­ Wilhelm Murnau. Senaryo / Gerhardt Haupt- netmeni / Laszlo Schaffer. Dekorlar / Ernst marm'ın romanından Thea von Harbou ve Meiwers, A. Kawalerka. Oynayanlar / Vera Hans Heinrich von Twardowskl. Görüntü yö­ Baranovskaya (Kadın), Theodor Pistek (Ko­ netmenleri / Axel Graatkjar ve Teophan Ou- ca), Manja Zeniskova (K ız), Heinrich Plach- chakoff. Müzik / Leo Spiess. Dekorlar / ta (Terzi), Edith Lederer (Karısı), Uli Trl- Hermann Warm. Oynayanlar / Alfred Abel denskaya (Komşu), Wolfgang Zilzer (Aşık), (Lorenz Lubota), Frieda Richard (Annesi), Eman Fiala (Pianist), Valeska Gert (Hizmet­ Aud Egede Nissen (Kızkardeşi Melanie), çi kız). Yapım / Bukac, Pistek. Yapım yeri Hans Heinz von Twardowski (Erkek karde­ vfc yılı / Almanya 1929. Uzunluğu / 1800 m. şi Hugo), Karl Ettlinger (Starke), Lil Da- Filim Prague banliyölerinden birinde yaşayan gover (Kızı Marie), Grete Berger (Mme yoksul bir işçi ailesinin öyküsünü anlatır Schwaber), Anton Edthofer .Wigottschins- Anne bir çamaşırcı kadındır. Bütün gücüyle ki). Ilka Grünning (Baron). Yapım / Uco aileyi ayakta tutmaya çalışır. Baba bütün gü­ Film de Decla Bioscop. Yapım yeri ve yılı / nünü bir tezgâhtar kızın yanıbaşında geçi­ Almanya 1922. Uzunluğu / 2905 m. ren bir sarhoş, kız ise bir öğrenciyle ilişkisi Lorenz Lubota şehirde memurdur. Ama öbür ve dünyaya gelen bir çocuk yüzünden işini yandan kendisinde şiir konusunda yetenek kaybetmiş hafif bir insan, komşular ise bü­ görmektedir. Bir gün zengin bir tacirin kızı tün bu felâketlerin dedikodusuyla beslenen olan Veronika Harlan ile tanışır. Ve genç birer vampirdirler. Yoksulluk ve kaygıların kızı bir türlü unutamaz. Bir ciltçi ustası bitirip tükettiği işçi kadın sonunda bir çocu­ genç adama şiirlerini bastırabileceği bir ya­ ğu kurtarmaya çalışırken hayatını kaybe­ yıncı bulmayı vâdeder. Bu amacını gerçek­ der. leştirmek için Lorenz halası Bayan Schwa- Filim konusunda bir Belçikalı eleştirmen ber den borç para alır. Sonra kızın babası şunları yazıyor:

18 sinematek.tv

«Senaryo'nun yazarı Carl Junghans. eserini zına âşık olur. Düşman iki ülkenin gençleri uzun süre çeşitli yönetmenlere, bu arada arasında temiz ve güzel bir aşk öyküsü. örneğin ünlü Lupu Plck'e gösterdi. Sade a- Sonra Karl'ın memleketine dönüşü. Dük­ ma büyük bir gerçeklik duygusu veren öykü kânların önünde uzun kuyruklar. Savaşın re­ beğenildi ama bir türlü filme alınamadı. So­ zaletleri. Cephenin ve cephe gerisinin deh­ nunda Junghans senaryoyu kendisi çevirme­ şeti. Evinde karısının yatağında bir başka ye karar verdi. Parayı dostları kendi arala­ erkekle karşılaşır. Cephede ise hücumlar, rında topladılar. Gene dost çevresinin bü­ çarpışmalar, ölüler, yaralılar, bütün çirkin­ yük oyuncuları, örneğin Vera Baranovskaja, liği, korkunçluğu ile savaş. Filim savaşı Wolfgang Zilzer (Therese Raquin'in ünlü mahkûm eder. Raquin'i) ve başkaları çıkar gözetmeksizin Filim Konusunda: bu ortak çabaya katıldılar. Sonunda filim or­ Kabul etmek gerekir ki filim bir çok sahne­ taya çıktı. leri ile savaş görüntülerini gayet iyi ver­ Eu kez filmin dağıtım sorunu çıktı. İlk ola­ mekte, Alman askerinin cesaretini ve arka­ rak, Wengerhoff firmasının kurucularından daşlık duygusunu başarıyla canlandırmak­ Danziger, filimde «iş» gördü. Firmanın öbür tadır. Ancak filmin bütününden çıkan dü­ patronlarını bu düşüncesine inandırdı. Ve şünce, bize, eserde savaşın tek yönlü ola­ «So Ist Das Leben», Wengerhoff'un dünyaca rak yorumlandığı duygusunu veriyor. Şüp­ tanınan markası ile ilk kez gösterildi. Gösteri hesiz bazı bölümler gerçek olaylara dayan­ büyük bir olay oldu. Junghans yönetmen ola­ maktadır. Ancak görüntüler savaşın sadece rak başarısından ötürü övgülere boğuldu. korkunç ve kötü yanlarını yansıtıyor. Kari Yabancı sinema sanatçıları filmi görerek be­ ile Fransız kız arasındaki ilişki öylesine ileri ğendiler. Ağırbaşlı, profesyonel sinemacılar götürülüyor ki sonunda, iyi bir savaşçı olarak öylesine heyecanlandılar ki bütün filim bo­ takdim edilen genç adam, kızla daha fazla yunca gözyaşı döktüler. Filmin geçtiği sa­ kalabilmek için emirlere itaaet etmiyor ve lon Berlin'in en ünlü Sinema salonu olan UFA siperine dönmekte gecikiyor. Sonra kocası idi. Ve filim sessiz olmasına rağmen sesli ve askerde olan bir kadının bir başkasıyla ilişki konuşmalı filimlerin hepsinn hasılat rekor­ kuruşu, yaralıların iniltilerinin işitildiği cü­ larını kırdı.» retkâr sahneler, bütün bunlar Büyük Sa- BATI CEPHESİ 1918 vaş'a karşı duyulan haksız bir nefretin ör­ WESTFRONT 1918. Yönetmen / Georg Wil­ nekleridir. Filim seyirciler üzerinde şu izle­ helm Pabst. Senaryo / Ernst Johannsen'in nimi uyandırıyor Savaş «kötü» bir şeydir. «Vier von der Infanterie» romanından La- Ve bunun sorumlusu da herkestir. Hepimiz.» dislav Wajda ve Peter Martin Lampel. Gö­ Ama şu gerçek hiç söylenmiyor: «Savaş, ül­ rüntü yönetmeni / Fritz Arno Wagner. De­ kemizi düşmanlarına karşı korumak için ya­ korlar / Ernö Metzner. Oynayanlar / Klaus pılıyor. Savaşmak zorundayız, ölenler, ya­ Klausen (Teğmen), Gustav Diessl (Karl), ralananlar, kendilerini vatan uğruna kurban Fritz Kampers, Hans Joachim Moebis (Öğ­ eden şehitler, gazilerdir. Filim, Alman mille­ renci), Gustav Püttjer (Hamburg'lu), Jackie tinin, özellikle gençlern vatan müdafaası Monnier (Yvette), Hanna Hoessrich (Karl'in konusundaki iradelerini zayıflatmaktadır. Böy- karısı), Else Heller (Karl'in annesi). Yapım / lece devletin yüksek menfaatleri tehlikeye Nero-Film AG. Yapım yeri ve yılı / Alman­ düşmektedir. Bu konuda İmparatorluk Sa­ ya 1930. Uzunluğu / 98 dakika. vunma Bakanlığı temsilcisi de aynı endişeleri Filim Birinci Dünya Savaşı'nda dört Alman izhar etmiştir.» askerinin, özellikle Karl ın cephelerde geçen Sansür Kurulu Mütalâası yaşantısını verir. Kari, genç bir Fransız kı­ (Berlin 1933)

19 I l sinematek.tv

Görüntü yönetmeni Henri Alekanın Rodin'- TAGORE in sanatını inceleyen ve ülküsünü Dante'yle RABINDRANATH TAGORE. Yönetmen ve se­ karşılaştıran ilginç belge filmi. naryo / Satyajit Ray. GörüntU yönetmeni / ANDRE CHENİER'NİN SON SABAHI Sumendu Roy. Müzik / Jyotirindra Moitra. LE DERNIER MATIN D'ANDRE CHENİER. Yapım yeri ve yılı / Hindistan 1961. Uzun­ Yönetmen / Jean Becker . Max Allemand. luğu / 30 dakika kadar. Yapım yeri ve yılı / Fransa 1963. Uzunlu­ Sınematek'de Pather Panchali» (1955), «Apa- ğu / 25 dakika. rajito» (1956), «Apur Sansar» (1959) gibi Fransız İhtilâli sırasında idam edilen Andre ünlü üçleme'sinin f ilimleri gösterilen Hint Chenier'nin son gününü anlatan ve toplumsal yönetm eni Satyajit Ray ın 1961 de şair ve ro­ bir dramın ortasında kişisel bir dramı yansı­ mancı Tagore üzerine çevirdiği ilginç bir tan ilginç belge filmi. belge filmi. SEKİZ BUÇUK

ELSA LA ROSE OTTO E MEZZO. Yönetmen / Federico Fel­ lini. Senaryo / Federico Fellini, Ennio Flai- ELSA LA ROSE. Yönetmen / Agnès Varda. sno, Tulio Pinelli ve Brunello Rondi. Gö­ Yapım yeri ve yılı / Fransa 1966. Uzunluğu / rüntü yönetmeni / Gianni di Venanzo. Mü­ 20 dakika. zik / Nino Rota. Kurgu / Leo Catozzo. De­ Ünlü Fransız kadın yönetmen Agnès Varda'- korlar ve kostümler / Piero Gherardi. Oy­ nın, Louis Aragon'un şiirlerinden yola çıka­ nayanlar / Marcello Mastroianni (Guido), rak kadın yazar Eisa Triolet üzerine çevir­ Anouk Aimée (Luisa), Sandro Milo (Carla), diği bir belge filmi. Claudia Cardinale (Claudia), Rosella Falk, ANDRE MALRAUX Barbara Steele, Guido Alberti, Madeleine Le- ANDRE MALRAUX. Yönetmen / Léonard beau, Jean Rougeul, Caterina Boratto, An­ Keigel. Yapım yeri ve yılı / Fransa 1957. U - nibale Ninchi, Giuditta Risson. Yapım / Riz- zunluğu / 24 dakika. Renkli. zoli. Yapımcı / Clemente Fracassi. Yapım Uzun filme yeni geçen genç bir Fransız yeri ve yılı / İtalya 1963. Uzunluğu / 180 da­ yönetmeni olan Keigel'in ünlü yazar André kika. Malraux'nun iki dünya savaşı arasındaki ya­ 44 yaşında bir filim yönetmeni olan Guido'- şamı ve sanatı üzerine çevirdiği ilginç bir yu hekimler bir kaplıcaya göndermişlerdir. belge filmi. Büyük bir karamsarlık içinde olan Guido PICASSO son filimi üzerine çalışmaktadır. Üstelik PICASSO, ROMANCERO DU PICADOR. Yö- çevresini saran, yakınları, karısı Luisa, m etre­ netmen / Jean Desvilles. Yapım yeri ve yılı / si Carla filim yapımcısı ve senaryocusu da Fransa 1961. Uzunluğu / 10 dakika. anlayışlı davranmaktadırlar. Önceleri bu Jean Desvilles'in Ispanyol folklor müziği eş­ insanların davranışları Guido’yu tedirgin et­ liğinde ünlü ressam Pablo Picasso nun sa­ mez. Çünkü bulunduğu yer onu durmadan bir­ natını üç bölümde inceleyen ilginç belge takım anılara, görüntülere, düşlere, yarı ger­ film i. 1961 Vancouver Şenliğinde «büyük çekleşmiş güzelliklere doğru itmektedir. Bu ödül»ü kazanmıştır. görüntüler daha çok yaşlı ve genç kadınla­ rın görüntüleridir. Bunların gerisindeyse bir RODİN'İN CEHENNEMİ ana ve kilise saplantısı Guido'nun hayâl gü­ L'ENFER DE RODİN. Yönetmen / Henri A- cünü etkiler. Düşlerinde anasıyla karısı bir­ lekan. Yapım yeri ve yılı / Fransa 1958. U- birlerinin yerini tutar, haremde halayıklar zunluğu / 17 dakika. Guido'yu çocukluğunda yıkandığı bir teknede

20 sinematek.tv

grafik sanatlar atölyesi mengü ertel • erkal yavi fransız geçidi 15-17 karaköy- İstanbul telefon : 491122 - 45 44 68 sinematek.tv

BÜTÜN BANKA İŞLEMLERİNİZ ÎÇİN TÜRKİYE $ BANKASI hizmetinizdedir

Umum Müdürlük - Ulus Meydanı (Ankara)

CARİ HESAPLAR • HAVALE • TİCARİ SENETLER • KEFALET MEKTUPLARI • DÖVİZ ALIM VE SATIMI • SEYAHAT ÇEKLERİ • İTHALÂT AKREDİTİFLERİ • KİRALIK KASALAR • v.s.

DÜNYANIN HER TARAFINDA MUHABİRLERİ VARDIR sinematek.tv

yıkarlar, içmelerde ise kadınlar aşın derece­ r>, korkuları, saplantılarıyla — olduğu gibi— de süslü şapkalarıyla, unutulmuş bir çağın gösteren bir filim olmalıdır. soluk giysileriyle kutsal sudan içerek dola­ Mantık dışı öğeler girmelidir ki uydurma bir şırlar. simgecilik ağı, zorlama anlamlar ortadan Kiliseye gelince — bu sanatçının portresin­ kslksın, yalansız ve içten görüntüler belirsin. de de, kiliseye James Joyce'un Stepheninde Karısının «Yalan da doğru da aynı şey mi olduğu gibi, genç adama kadınlardan kork­ senin için» sorusuna Guido yalanların ve maması öğretilmiştir. Guido çocukluğunda kaçışların da bütünün bir parçası, gerçeği papazların yönetimindeki bir okulda okur­ aramanın bir parçası olduğu karşılığını ve­ ken arada bir arkadaşlarıyla kaçıp deniz ke­ rebilir. narında La Saraghina adlı dev anası gibi bir FİLİM HAKKINDA : yosmayı oynatırlar. Guido bu kaçamaklardan «Avrupa kültürünün Stendhal zamanındaki birinde papazlara yakalanır ve yaptığı İşin başlıca konusu, gençliğin yabancıl, cin gibi ne büyük bir günah olduğu kendisine unuta­ canlılığıydı. Zamanımız kültürünün başlıca mayacağı bir yılgıyla anlatılır. Guido artık konusunun ise, tersine güçsüzlüğün nevrozu, yetişkin bir erkektir. Ama içmelerde bir kar- canlılık yoksulluğundan giderek yaratıcı gü­ d nale mutluluğu nasıl bulabilirim diye sordu­ cün düşüşü olduğu görülüyor. Bu gün her­ ğu zaman, Kardinal gerçeğe yalnız kilise yo­ kes bu canlılık gücünün eksikliğini az çok luyla varılacağını söyleyince İster istemez duymaktadır. Fakat hem uğraşların özelliği, ürperir Guido. Kilise uzlaşmasız iki yol gös­ hem de daha bilinçli ve duygulu olmaları ne­ terir: Tanrının yolu, Şeytanın yolu. FelHni'- deniyle, bu acıyı en çok duyanlar sanatçı­ nin görüntülerle çağrışım tekniği burada en lardır. Buna rağmen, ben çağımızın bu temel başarılı örneklerinden birini verir: Caesar'ın dramını içtenlikle açıklama yürekliliğini gös- adının anılmasıyla hamam bölümüne geçilir, terbilen çok azını biliyorum. havludan togalarına sarınmış Romalıların bu­ Örneğin Hemingway, yürekliliği ve yaratıcı harlar içindeki yüzleri görünür. Bu görüntü gücüyle ün kazandığı halde, artık gençliğin­ Michelangelo'nun «Cehennem» ini anımsata­ deki o kanlı canlı dev olmadığını kendine rak seyirciyi kardinal'le karşılaşma sahnesine ve herkese karşı kabullenmektense intiharı hazırlar. Şeytanın yolu ise içmelerdeki şık yeğ tuttu. kadınların ve modayı yansıtan sokakların pa­ Beki de gerçekle yüzleşme yürekliliğini tek rıltısıyla verilir. Guido şeytanın yolunu seç­ gösteren «The Crack-Up» adlı yapıtıyla Scott miştir, çünkü mutluluğu genç, lekesiz bir kı­ Fitzgerald oldu. Bununla birlikte gerçekçilik zın güzelliğinde bulur. tüm güçsüzlüklerden daha güçlüdür veya öy­ Proust'un yitirilmiş zamanı ararken» inde le olmalıdır. Çünkü gerçekçi, artık diyecek küçük bir «Madeleine» bisküitinin kendini sözü kalmadığında, nasıl ve niçin kalmadı­ neden onca mutluluğa boğduğunu açıklaya­ ğını anlatabilir. maması gibi Guido da mutlu oluşunu ancak Fellini'nin kişisi bir erotoman, sadist, mazo- «lıerşey eskiden olduğu gibi... Kendim de ol­ îat ve mitomandır. Yaşamdan korkmakta, a- mak istediğim gibi değil de olduğum gibiyim» na kucağının özlemini çekmektedir. Yani bir diyerek açıklayablir. Filmin sonunda Guido'- scytarıı, bir yalancı, bir müsvettedir. Bazı nun hayatına karışmış olan bütün insanlar yönlerden Joyce'un «Ulysse» deki kahrama- bir sirk şenliği içinde el ele tutuşarak bir n. Léopold Bloom'a benzemektedir, zaten Fel­ halka yaparlar, Guido ancak kendisi de bu lini bu yapıtı okuyup, incelediğini birçok yer­ halkaya bugünkü ve çocukluğundaki görünü­ de belli ediyor. şüyle katılarak kendisini yıkımdan kurtara­ «SEKİZ BUÇUK» Fellini için meslek açı­ bilir. Onun yapacağı filim kendisini, yalanla­ sından ne denli önemli ise bizim sinemamız

23 sinematek.tv

için de o ölçüde önemli bir yapıt. - Fransa 1959. Uzunluğu / 139 dakika. Bir kriz anını ve onun aşılışını gösteriyor, Eski büyükelçilerden Simoni'nin güzel kızı ayni zamanda Fellini'nin herhangi bir konuyu Anna, nişanlısı Sandro ile birlikte Prenses sinema haline getirebilme yeteneğini ve Phé­ Patricia tarafından Eoliennes adalarına bir nix gibi kendi küllerinden tekrar doğmayı yat gezisi için çağrılmıştır. Çağrı, Anna'nın bildiğini ispatlıyor.» son derece hüzünlü ve umutsuz bir anında (ALBERTO MORAVIA gelmiştir. Nişanlısı ile arası bozuktur. Ro- ESPRESSO 1963) ma'ya nişanlısı Sandro ile başbaşa yolculuk «Az çok oyuncu olan yönetmenler, sirkte yapmak istemeyen Anna, arkadaşı Claudia'- bulunmuş oyuncular, senaristtik yapmış si­ yı da davet eder. Claudia bu daveti sevinçle nemacılar, resim yapmayı bilenler genellikle karşılar. Böylece kısa bir süre için de olsa «fazladan» bir şeye sahiptirler. sıkıcı küçük burjuva yaşantısından uzaklaş­ Fellini, aktörlük, senaristlik, sirk çalışması, mış olacaktır. Yatta üç arkadaş başta Gui- rassamlık yapmıştır. Filimi eksiksiz, yalın, lia ve Raimondo olmak üzere Patricia'nın ö- güzel ve dürüsttür. Tıpkı «SEKİZ BUÇUK» da tür davetlileri ile de tanışmak fırsatını bu­ Guido'nun yapmak istediği gibi.» lurlar. Yat gezisi mükemmel geçmektedir. (FRANÇOIS TRUFFAUT/LUl 1963) Bir süre denizde gezip dolaştıktan sonra «Evet, ne güzel filim! Özel fikrimce Fellini'­ yolcular ıssız bir adaya çıkmaya karar ve­ nin bizlere verdiği en derin, en hareketli fi­ rirler. Anna ve Sandro birbirleriyle konuş­ limi. mazlar. Neredeyse birbirlerine düşmandır­ Rosselini'nin diyeceği gibi «özgür bir kişinin lar. Anna, nişanlısının arkadaşı Claudia ile filimi». Hem yaşam hem de «gerçek yaşam» ilgilendiğini farketmiştir. Bu sırada bir fır­ ki bu İkincisi, herkesin bildiği gibi başka bir tına patlak verir. Anna'nın dışında herkes yerdedir. yata koşuşur. Sandro’nun kayıtsızlığından «SEKİZ BUÇUK» buranın ve oranın bileşi­ büyük bir umutsuzluğa kapılan Anna, adanın mi, tekrar kavuşulan cennettir.» içlerine doğru yürür. Nişanlısı onu aramak (JEAN COLLET/TELECINE 1963) amacıyla ardına düşer. Claudia ve Raimondo Ayrıca bkz. Filim 70-Sayı 4 da ona katılırlar. Sonunda herkes yata dö­ SERÜVEN ner. Ama yukarıda sözü edilen üç kişi kay­ bolan Anna’yı aramaya karar vermişlerdir. L'AVVENTURA. Yönetmen / Michelangelo Geri dönenler yat gezintisini sürdürürler. Ö- Antonioni. Senaryo / Michelangelo Antonioni, bürleri ise umutsuz bir biçimde Anna'yı ara­ Eiio Bartolini ve Tonino Guerra. Görüntü yö- maktadırlar. Kızın babası tarafından çağ- netmeni / Aldo Scavarda. Müzik / Giovanni rıian polislerin de aramasına rağmen başarı Fusco. Kurgu / Eraldo da Roma. Dekorlar / sağlamak mümkün olmaz. Bu arada bu umut­ Piero Polletto. Kostümler / Adriana Berselli. suz ve içten çaba sırasında Claudia ve Sand­ Yönetmen yardımcıları / Franco Indovina ro birbirlerini sevdiklerini anlarlar. Aşkları ve Gianni Arduini. Oynayanlar / Gabriele güçlüdür. Bunun nedenini sormazlar birbir­ Ferzetti (Sandro), Menica Vitti (Claudia), lerine. Evlenmek kararındadırlar. Lea MassaHi (A nna), Dominique Blanchar (Giulia), Renzo Ricci (Anna'nın babası), Ja­ FİLİM HAKKINDA : mes Addams (Corrado), Giovanni Petrucci «Her gün ideolojik ya da duygusal bir (S e­ (Ettore), Angelo Tommasi di Lampedusa rüven) yaşıyoruz. Dramımız anlaşmazlıktır (Prenses). Dorothy de Poliolo (Palermo'lu ve bu duygu filmimdeki kişilere hükmediyor. güzel k ız), Lelio Luttazzi (Raimondo), Es- Filmim hem iyimser hem kötümserdir. Son meralda Ruspoli (Patricia). Yapım / Cine Del görüntüde erkek bir duvarın, kadın ise uza­ Duca - Lyre Film. Yapım yeri ve yılı /İtalya yın karşısındadır.» Michelangelo Antonioni

24 sinematek.tv

«Antonioni o arada çok kötü bir dönem ge­ lerinde aktif olurlar - tek irtibat ve yakınlaş­ çiriyordu. Filmi İtalya'da fena karşılanmış­ ma çareleri cinsiyettir. Gerçekten yalnız ola­ tı. Cannes'da gösterildiğinde bol ıslık topladı, bilmek için fazla kişiliksiz olan bu insanlar oysa jürinin ödülünü kazanıp daha sonra Pa­ sıkıntılarını müşterek ilişkilerle avutmağa ça­ ris'te büyük rağbet gördü ve yönetmenini u- lışıyorlar ve bu sıkıntıyı böylece buluyorlar.» l’jslararası yüce bir sinema sanatçısı olarak Pauline Kael tanıttı.» «i lost it at the movies» Bentam 1965 Georges Sadoul NOELDEN BAŞKA HERGÜN «Yeni sinemanın en belirli yapıtlarından biri. EVERY DAY EXCEPT CHRISTMAS. Yönet­ Anlatım dramatürjiyi aşıyor. Çoğu zaman men / Lindsay Anderson. Senaryo / Lindsay olağanüstü olan biçim, kişileri tarafından sü­ Anderson. Görüntü yönetmeni / Walter Las- rüklenen; sanatçının bu kişileri harekete ge­ sally. Müzik / Daniel Paris. Kurgu ve ses / tiren nedenlere yabancı kaldığı duygusunu John Fletcher. Konuşan / Alun Owen. Yapım veriyor.» / Graphic Films. Yapım yeri ve yılı / Ingil­ Jean Mitry tere 1957. Uzunluğu / 40 dakika. «Dictionnaire du Cinema», Larousse 1963 LAMBETH ÇOCUKLARI «(Serüven) Antonioni’nin iddialı programının WE ARETHE LEMBETH BOYS. Yönetmen gerçekleşmesinde ileri bir adım sayılır: ge­ / Karel Reisz. Görüntü yönetmeni / Walter leneksel anlatım modellerinden bugüne dek Lassally. Yapım yeri ve yılı / Ingiltere 1958. kaçan duygusal durumları ele almak, bunu Uzunluğu / 60 dakika. yapmakla «samimiyet»e düşmemek, gerçek­ «Noelden Başka Hergün» ve «Lambeth Ço­ ten kopmamak, tam tersi kahraman duru­ cukları», sonradan Tony Richardson ve M i­ munda olan kişinin yaşadığı dramın toplum­ hail Kakoyannis’in değişmez görüntü yönet­ sal yönlerinin altını çizmek.» meni haline gelen W alter Lassally'nin gö­ Vlttorio Spinazzola rüntülediği iki ilginç belge filmidir. Birinci «Michelangelo Antonioni yönetmen» filimde sonradan «Sporcunun Hayatı» nı ya­ «Kilim 1961», Feltrinelli 1961 pan Lindsay Anderson, Londra halinin no- «(Serüven) en yüksek toplumsal ve ekono­ eloen başka hergün çalışan işçilerini anlat­ mik noktaya varmış olan insanlığın bir ince­ makta, öbür filimde ise Karel Reisz sakat ço­ lemesidir; belleği kıt olan, vicdan azabı duy­ cukların topluma yararlı hale getirildiği bir o- gusu yetersiz, kolayca ihanet eden, uzlaş­ kulun evrenini yansıtmaktadır. Lassally'nin mağa yanaşan insanın incelemesi. Kişiler pa­ görüntüleri ve kamera çalışması her iki fi­ sif yalnızca kaygılarını boşaltmak istedik­ limde de başarılıdır.

25 sinematek.tv

Türk Sinematek’i Kitap Köşesi

Sinematek üyelerine yeni bir kolaylık ve hizmet amacıyla bir kitap köşesi

düzenlemiştir.

SİNEMATEK KİTAP KÖŞESİNDEN ÜYELERİMİZ,

— Türk ve yabancı bütün sinema yayınlarını ve öbür yayınları % 10 İNDİ­

RİMLİ olarak sağlayabilirler.

— YENİ SİNEMA dergisinin gerçek bir sinema bilgisi kaynağı olan iki

nefis cildini 50 şer liraya alabilirler.

— YENİ SİNEMA'nın, FİLİM 70 ve 71’in eski sayılarım ve İLK TÜRK SİNE­

MACISI FUAT UZ KIN AY incelemesini % 50 İNDİRİMLİ olarak edinebi­

lirler.

— İSTEDİKLERİ YERLİ VEYA YABANCI HER KİTABI adını bildirerek en

kısa zamanda sağlayabilirler. Türk Sinematek’i Kitap Köşesi

Ön kapak / Erkal Yavi. Arka kapak / Korkunç Ivan (S.M. Ayzenştayn)

FİLİM 72 / Türk Sinematek Derneği'nin yayın organı olarak ayda bir yayınlanır / Sahibi Türk Sinematek Derneği adına Onat Kutlar / Yazı işleri sorumlusu: Ömer Pekmez / Bu sayıyı hazırlayan: Nezih Coş / Dergide yayımlanan yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir, dergiyi bağlamaz / Yönetim Yeri: Türk Sinematek Derneği, Sıraselviler Caddesi, No. 65. Beyoğlu, İstanbul / Tel: 49 87 43 / P.K. 307 Beyoğlu / Dizgi ve Baskı : Lâtin Matbaası / Baskı tarihi: 9.3.1972

S A Y I: 19 3 LİRA sinematek.tv sinematek.tv