02-15 X blog 19/10/09 16:08 Page 1 02-15 X blog 19/10/09 16:08 Page 2 02-15 X blog 19/10/09 16:08 Page 4

5

Podró˝owaniem mo˝na si´ bawiç o ka˝dej porze roku. Jesienne deszcze, mg∏y i b∏oto to ˝adna wymówka, ˝eby siedzieç w domu! Przecie˝ dopiero wtakà pogod´ w pe∏ni poczujemy prawdziwà frajd´ z wyprawy samo- Travelling can be fun at any time of the chodami terenowymi po Mazurach. year. Autumn rain, mist and mud are no Mamy jeszcze jednà offroadowà pro- pozycj´ – tym razem po Jurze Krakow- excuse to stay indoors! This is the per- sko-Czestochowskiej z najnowszym fect weather to taste the real pleasure of przewodnikiem „Motocyklem po Pol- off-road rallies in Masuria. We present sce”. Czekajà na nas równie˝ babio- also another off-road destination – the górskie szlaki oprawione w soczyste Kraków-Częstochowa Jura Chain kolory jesieni. Mimo wszystko nostal- according to the new guidebook gia za s∏oƒcem jest zbyt silna? Monika “Motorcycling in Poland”. Babia Góra Kaszuba zaprasza do pachnàcego Mountain trails immersed in robust przyprawami Egiptu, a Honorata Za- autumn colours are also waiting for you. paÊnik do Meksyku, tam, gdzie szcze- Are you still longing for the sun? Monika gólnie mocno i wyraênie przenikn´∏y Kaszuba will take you to the aromatic si´ kultura Indian z kulturà hiszpaƒ- Egypt and Honorata Zapaśnik – to skich najeêdêców. Mexico where Native American culture is tightly interwoven with the culture of Spanish invaders.

Dorota Chojnowska redaktor naczelna 02-15 X blog 19/10/09 16:09 Page 6

6 w zasi´gu r´ki at hand's reach 7

Monika Kaszuba

Gardens from the four corners of the world

Z kraju Kwitnàcej WiÊni From the Land of the Rising Sun „Ucz si´ natury, ale jej nie kopiuj” to zasada obowiàzujàca w “Study nature, but do not copy it” – this was the rule in japoƒskich ogrodach, dlatego najlepiej, jeÊli nie widaç w ich designing Japanese gardens. It is an objective for the design- kszta∏cie ludzkiej pracy. Rzàdzi w nich umiar, harmonia i wys- ers to try to make their work invisible. The gardens are gov- makowane pi´kno, wa˝na jest te˝ symbolika. W klasycznym erned by moderation, harmony and tasteful beauty. The sym- japoƒskim ogrodzie nie mo˝e zabraknàç wody ani kamieni. bolism is also important. Water and stones are mandatory Ta pierwsza oznacza ˝ycie i ruch, kamieƒ to symbol niezmi- elements. Water symbolizes life and movement, while stone ennoÊci przyrody. Paleta kolorystyczna japoƒskiego ogrodu is the symbol of nature’s permanence. The colour of a to prawie czysta zieleƒ, kwiaty zdarzajà si´ niezmiernie rzad- Japanese garden is usually pure green, flowers are rare. The ko. WÊród roÊlinnoÊci najcz´Êciej mo˝na odnaleêç japoƒskie most commonly used plants are Japanese rhododendrons, azalie, klony palmowe, magnolie i wiÊnie. Japanese maple, magnolia and cherry trees. fot.: BRECHE – FOTOLIA.com 02-15 X blog 19/10/09 16:10 Page 8

8 w zasi´gu r´ki at hand's reach 9

Ogrodniczy haute couture Gardening haute couture Symetria, klasyczna starannoÊç i dekoracja, czyli kaskady, dy- Symmetry, classic thoroughness and decorativeness – cas- wany z kwiatów, altany i obroÊni´te zielenià promenady to cades, flower beds, patios and promenades overgrown with kwintesencja francuskich ogrodów. Te misterne ogrodnicze cu- plants, are the quintessence of French garden style. The deƒka zachwycajà Europejczyków od ponad 300 lat. Najs∏yn- most famous of them are: the Luxembourg Garden, Villa niejsze z nich: Ogród Luksemburski, Villa d’Este w Tivoli, d’Este in Tivoli, the garden in Gonzaga property in Mantua ogród w pa∏acu Gonzagów w Mantiu czy niesamowity Jardin and the marvellous Jardin des Plantes, where Moroccan des Plantes, w którym marokaƒskie kwiaty obracajà si´ w ryt- flowers move in an hour rhythm and operate as a living sun- mie godzin, funkcjonujàc jak prawdziwy zegar s∏oneczny. dial. French style gardens continue to enrapture their visi- Ogrody w stylu francuskim wcià˝ wzbudzajà podziw, pozosta- tors and remain the quintessence of elegance and sophisti- jàc kwintesencjà ogrodniczej elegancji i wyszukanego gustu. cated taste in gardening. fot. G. Kubatya – FOTOLIA.com 02-15 X blog 19/10/09 16:10 Page 10

10 w zasi´gu r´ki at hand's reach 11

P∏ywajàce ogrody Xochimilco Xochimilco floating gardens Zawdzi´czamy je staro˝ytnym Aztekom, to oni w dolinie, w któ- We owe them to the ancient Aztec people who developed a rej dzisiaj le˝y Mexico City, wykopali system kana∏ów. Wydoby- system of sewages in the place where Mexico City is cur- ta w ten sposób ziemia, b∏oto i roÊliny utworzy∏y ma∏e wysep- rently located. The soil, mud and plants extracted in the ki zwane chinampasami lub p∏ywajàcymi ogrodami. Dzisiejszy process, formed small islands called “chinampas” or float- system kana∏ów w historycznym centrum miasta to prawdziwa ing gardens. The modern drain system in the historical cen- meksykaƒska Wenecja, po której p∏ywajà kolorowe gondole – tre of the town is the “Venice of Mexico” with rainbow- trajineras z przygrywajàcymi mariachi. ¸odzie transportujà tury- coloured gondolas – “trajineras” with Mariachi music bands. stów po kana∏ach po∏udniowej cz´Êci Xochimilco, w pó∏nocnej The boats carry tourists to the southern part of Xochimilco; znajduje si´ strefa ekologiczna – Parque Natural. the northern part is a protected eco-zone – Parque Natural. fot. E. Paw∏owska –fot. E. Paw∏owska FOTOLIA.com 02-15 X blog 19/10/09 16:10 Page 12

12 z bloga / blog

ADRES REDAKCJI 02-548 Warszawa, ul Gra˝yny 15 lok. 112-114 tel./fax: +48 22 845 58 41 Dorota Chojnowska redakcja: tel.: +48 22 845 29 24 www.magazynswiat.pl [email protected] [email protected] W ZASI¢GU R¢KI / AT HAND'S REACH DOTYK CODZIENNOÂCI / EVERYDAY LIFE Ogrody z czterech stron Êwiata Odpoczàç w cieniu historii JAK FAJNIE BYå OFIARÑ Gardens from the four corners of the world . . .6 Rest in shadow of history ...... 64 REDAKTOR NACZELNA DOROTA CHOJNOWSKA IT’S GREAT TO BE THE VICTIM Z BLOGA / BLOG Sulejów - opactwo owiane legendami [email protected] Jak fajnie byç ofiarà / It's great to be the victim .12 Sulejów - an abbey shrouded in legends . . . .66 WSPÓ¸PRACA Âcie˝ki cypryjskiej tradycji WTurcji oprócz barwnej historii, zabytków, przyjezdne- SPACEREM PO... / WALKING AROUND... EDYTA BUCHERT Paryskie spojrzenie w przysz∏oÊç The paths of Cypriot tradition ...... 68 go witajà wszelkiej maÊci specjaliÊci od sprzeda˝y us∏ug The Parisian view into the future ...... 16 ZBIGNIEW DOBRZY¡SKI turystycznych, czyli naganiacze. Przy pierwszym kon- WYPRAWA / EXPEDITIONS ANNA JANOWSKA Nad Biebrzà / Upon Biebrza river ...... 70 MONIKA KASZUBA takcie na pozór niczym si´ oni nie wyró˝niajà poÊród in- Polski Wiedeƒ Bielsko - Bia∏a, The Polish Vienna ...... 20 MA¸GORZATA KOCA¡DA nych przedstawicieli homo sapiens. Majà uszy, nos, r´- Lubelskie Przestrzeƒ i kultura Space and culture ...... 78 JANUSZ KOCIO¸EK Miasto z dobrym klimatem ce oraz... pewnà cech´ szczególnà – du˝à czepliwoÊç fot.: D. Chojnowska AGNIESZKA ¸UCZAK Town with good climate ...... 26 WITOLD MUCHOWSKI do wszystkiego, co ma wypisane na czole „turysta”. Ziemia koniƒska dla aktywnych Konin region for the active ...... 84 JERZY PAWLETA Najogólniej naganiacze dzielà si´ na dwa typy – komu- Turkey welcomes tourists with a variety of historical sites and a wide Po drugiej stronie Wis∏y On the other side of Vistula river ...... 28 MAREK RY¡SKI Rzeczyca - gmina malowana KAROLINA W¢GRZYNEK nikacyjny i noclegowy, przy czym zazwyczaj spotyka si´ range of specialists in selling tourist products called hucksters. At Country with postcard views ...... 86 ich ∏àcznie. Jest to jeden z tych przypadków, kiedy przy- first sight they seem the same as other representatives of the E∏k - miasto czterech pór roku HONORATA ZAPAÂNIK E∏k - the city of the four seasons ...... 34 Podlaskie Produkty Turystyczne 2009 PAWE¸ WRO¡SKI s∏owie, ˝e nieszcz´Êcia chodzà parami, nabiera pe∏ni Homo Sapiens species. They have ears, a nose, arms, legs and… Podlasie 2009 tourist products ...... 88 swej grozy. Naganiacza komunikacyjnego spotka∏am one specific quality – high adhesion to tourists. They can be divid- Na szlaku wód mineralnych PROMOCJA On the mineral waters trail ...... 38 Pod Babià Górà / Under Babia Góra ...... 90 na dworcu autobusowym w Konii. Da∏am mu sobie ed into two basic types – the transportation huckster and accom- [email protected] wcisnàç bilet do Denizli, mimo ˝e wybiera∏am si´ do modation huckster. They usually attack together and this is one of Do zobaczenia w Opolu, See you in Opole . . .40 PODRÓ˚E OD KUCHNI / CULINARY TRAVELS Na tropie egipskich smaków REKLAMA Pammukale. Z tym biletem i nadziejà, ˝e jednak dojad´ the cases when the saying “misery loves company” seems even WYDARZENIA / EVENTS On the track of Egiptian tastes ...... 92 MAREK RY¡SKI na miejsce, wsiadam do autobusu i zasypiam, bowiem scarier. I met the transportation huckster on the bus station in Zaczarowani Fellinim / Captured by Fellini . . .44 [email protected] Sposób na kasz´ / Cooking tips ...... 96 MONIKA KASZUBA podró˝ odbywa∏a si´ w nocy. Bladym Êwitem obs∏uga Konya. He convinced me to buy a ticket to Denizli, although I was Uczta zmys∏ów, Feast of senses ...... 46 [email protected] grzecznym, acz stanowczym ruchem umieszcza mnie going to Pammukale. Holding the ticket and hoping I will make it to Do Czech na wino / Czech wines ...... 100 MIEJSCE / PLACE na asfalcie, gdzie ju˝ czekajà na mnie baga˝e. W pó∏- my destiny I boarded the bus and fell asleep. At pale dawn I was Podziemne miasto / An underground city . . . .50 W PODRÓ˚Y/ IN THE JOURNEY [email protected] Ênie siedzàc na tej drodze donikàd, myÊl´: „Gorzej ju˝ woken by the bus service politely but firmly placing me on the Klimatyczne podró˝e W dolinie szcz´Êcia Climatic travels ...... 104 byç nie mo˝e”. Gdy nagle pojawiajà si´ oni. Naciàga- asphalt. I saw my luggage was already there. Sitting on the side of In the Valley of happiness ...... 54 T¸UMACZENIE I KOREKTA cze noclegowi. Pi´trzà si´ nade mnà – og∏uszonà i jesz- the road, still half asleep I was thinking to myself “it can’t get worse 100 KILOMETRÓW PRZYGODY / ONE HUNDRED SANDRA GWOèDZI¡SKA Teneryfa - zielono i rozrywkowo Jura przyjazna motocyklom cze Êpiàcà – wymachujàc folderami, wykrzykujàc jakieÊ than this”. But suddenly they appeared. Accommodation tricksters. The motorcycle - friendly J SANDRA JACOBSON Tenerife, green and fun ...... 58 MARCIN ORLUTA has∏a, które i tak do mnie nie docierajà. Bo jak, skoro ja They mounted over me – disorientated and sleepy, waving ura Krakowsko - Cz´stochowska ...... 106 Spacerem po przesz∏oÊci Jezus Chrystus i Bóg Jaguar jeszcze ciàgle Êpi´? Jest przecie˝ 5 rano… W imi´ Êwi´- brochures, yelling out some slogans. But not everybody has to Walking in the past ...... 60 KOREKTA POLSKA Jesus Christ and God Jaguar ...... 112 tej ciszy przystaj´ na jednà z ofert. T∏um znika, a ja, za- understand “Turkish English” at 5 a.m. … In the name of silence, so BARBARA ZAPOLSKA pakowana do jakiegoÊ samochodu, ju˝ bez przeszkód required in the last phase of sleep, I agreed to the proposition of the Malbork Per∏a Pomorza Mazurski Off Road Malbork the pearl of Pomerania ...... 62 Masuria Off-road ...... 118 DYREKTOR ARTYSTYCZNY w∏àczam opcj´ „stand by”. Za chwilk´ ponownie zo- loudest gentleman. The crowd instantly disappears and I find PIOTR JANOWCZYK staj´ umieszczona na chodniku. Tym razem hotelowym. myself in a car. I switch myself to the “stand by” mode. A moment Pan naganiacz doprowadza mnie do samej recepcji. later, once again I am on the roadside. This time it is in front of a NAK¸AD Niezamówionych materia∏ów redakcja nie zwraca, a w razie opublikowania zastrzega sobie prawo do ich skracania. Magazyn Âwiat© nie ponosi odpowiedzialnoÊci za treÊç og∏oszeƒ 10 OOO egzemplarzy I s∏usznie, bo na dêwi´k ceny nastàpi∏o u mnie natych- hotel. Mr. Accommodation Huckster personally walks me to the i reklam i ma prawo odmówiç publikacji bez podania przyczyny. © Copyright by Magazyn Âwiat © Copyright by Magazyn Âwiat miastowe przebudzenie. Na szcz´Êcie wapienne wzgó- reception desk. I immediately wake up when I hear the prize. Wszystkie materia∏y sà obj´te prawem autorskim. Przedruk materia∏ów materia∏ów jakiejkolwiek formie i w jakimkolwiek j´zyku bez wczeÊniejszej pisemnej zgody Wydawcy jest rza Pammukale, bo w koƒcu do nich dotar∏am, warte Luckily, the limestone hills in Pammukale, which I have finally zabronione. Wydawca zabrania bez umownej sprzeda˝y numerów bie˝àcych i archiwalnych miesi´cznika „Âwiat Podró˝e Kultura”. OK¸ADKA: Dzia∏anie wbrew powy˝szemu zakazowi skutkuje odpowiedzialnoÊcià prawnà. BODO011 - FOTOLIA.PL by∏y ka˝dej ceny! reached, are worth any price! 02-15 X blog 19/10/09 16:11 Page 14

14 In november

Dzieƒ rewolucji Festiwal Flamenco Duende W rocznic´ rewolucji z 1910 r. przez Po raz czwarty w Poznaniu odb´dzie ca∏y Meksyk przetoczy si´ fala si´ mi´dzynarodowe spotkanie tancerzy hucznych obchodów. i mi∏oÊników taƒca z Andaluzji. Revolution Day Flamenco Duende Festival Anniversary of the 1910 Mexican International meeting of dancers and Revolution. A wave of feasts across fans of the dance from Andalusia will the country. Parades, shows and be held for the 4th time in Poznaƒ. 6 20 great fun are guaranteed! www.festiwalflamenco.art.pl www.visitmexico.com Sputnik nad Polskà Wroc∏awski Festiwal Gitarowy Trzecie Êwi´to kina rosyjskiego nad Wi- Wystàpià tacy giganci gitary jak: s∏à. W programie debiutanci i mistrzo- Paco de Lucia, Chic Corea, John wie IX Muzy, a poza tym koncerty, McLaughlin, Kenny Garrett. przedstawienia i moc atrakcji. Wroc∏aw Guitar Festival Sputnik over Poland A variety of styles, genres and 3rd edition of Russian film festival. The repertoire plus celebrity guitar programme includes movies, concerts, players: Paco de Lucia, Chic Corea, performances and lots of attractions. John McLaughlin, Kenny Garrett. www.sputnikfestiwal.pl 6 21 www.gitara.wroclaw.pl Sp∏yw kajakowy dla twardzieli Festiwal Kie∏basy Sp∏yw z Lubrzy do Goêdzikowa rzekà Pokaz produkcji kie∏bas, konkursy, Paklicà. W trakcie: grochówka, taƒce, wystawy spo˝ywcze, degustacje ognisko i wiele niezapomnianych wra˝eƒ. wina i bogaty program imprez. n - fotolia.com, itsallgood rgbspace Guitain prom. Agora SA Hardcore kayaking trip Sausage Festival Kayaking from Lubrza to Goêdzikowa A demonstration of sausage produc- on Paklica River. On the way: tradi- tion, competitions, food industry tional split beans soup, dances, bon- exhibitions, wine tasting and a rich fire and many unforgettable experiences. programme. www.martinez.com.pl 7 22 www.kolbaszfestival.com Roztaƒczona Hawana Imieniny ulicy Âw. Marcina Najwi´ksze warsztaty salsy na Ulic´ Âw. Marcina w Poznaniu opanuje Êwiecie! 400 uczestników, 12 karnawa∏owy sza∏! B´dzie parada i oczy- orkiestr i najlepsi nauczyciele salsy. wiÊcie s∏ynne Êwi´tomarciƒskie rogale. Taneczna fiesta potrwa pi´ç dni.

St Martin Street Day Dancing Havana Âw. Marcin Street in Poznaƒ in carnival World’s largest salsa workshops! frenzy! A parade and famous 400 participant, 12 orchestras and St Martin sweet rolls. best salsa teachers. www.zamek.poznan.pl 11 22 www.salsacongress.com Cimatics „Ludzie, wydarzenia, prze- Audiowizualny miks sztuki, designu, miany. 20 lat fotografii Gazety muzyki, technologii pod brukselskim Wyborczej” niebem, wszystko podczas siódmej Najlepsze zdj´cia fotografów „Gaze- edycji Cimatics Festival. ty” z Polski, Europy i Êwiata.

Cimatics “People, events, transformations. Audiovisual mix of art, design, music, Best photographers of “Gazeta technology under Brussels sky at the Wyborcza” and their works on photos 7th edition of Cimatics Festival. from Poland, Europe and the world. www.cimatics.com www.zacheta.art.pl 20 26 - fotolia.com, prom. Martinez, moonru Wspieram, silver-John fot.: anniebel - fotolia.com, Snidpor fotolia.com. prom. Fundacja 16-19 defence 19-10-09 16:37 Page 16

16 spacerem po... walking around... 17

ÂWIAT BIZNESU >> Zaledwie kilka minut od centrum Pa- THE WORLD OF BUSINESS >> Only a few minutes from ry˝a rozpoÊciera si´ dzielnica rodem z filmów science fiction. Ota- the centre of Paris stretches a district taken straight out of sci- czajà mnie ultranowoczesne szklane wie˝owce o najdziwniej- ence-fiction films. I'm surrounded by extremely modern, szych kszta∏tach i wybetonowane deptaki ozdobione niezwyk∏ymi strangely shaped, glass high-rise buildings and concrete walk- rzeêbami. Jestem w najwi´kszym centrum biznesowym w Europie! ways, adorned with newfashioned statues. I'm in the largest Edyta Buchert business centre in Europe! ARCHITEKCI >> La Défense znaczy po francusku obrona. T´ nazw´ nadano dzielnicy na czeÊç obroƒców miasta przed armià THE ARCHITECTS >> La Défense means „defense” in pruskà w latach 1870-71. Przez nast´pne 100 lat jej wyglàd nie French. The district was given the name in memory of those THE PARISIAN VIEW INTO THE FUTURE wyró˝nia∏ si´ niczym szczególnym. W przeciwieƒstwie do cen- who defended the city against the Prussian army in 1870 - 71. trum Pary˝a, które w 80 proc. obj´te jest Êcis∏à ochronà i kontro- For the next 100 years its appearance didn't stand out much. In là konserwatorskà, w La Défense nie by∏o spektakularnych bu- contrast to the centre of Paris, which in 80% is under strict con- dowli. Dzi´ki temu, kiedy w∏adze Pary˝a zacz´∏y myÊleç nad servation, La Défense didn't have any spectacular buildings. stworzeniem nowoczesnej dzielnicy handlowej, ich wybór pad∏ Thanks to that, when the Parisian authorities began to think w∏aÊnie na nià. Realizacj´ tego przedsi´wzi´cia rozpocz´to about creating a modern trade district, they made La Défense w drugiej po∏owie lat 50. Autorami ogólnego projektu dzielnicy their choice. The project started in the second half of the fifties. sà architekci: Bernard Zehrfuss, Robert Camelot i Jean de Mailly. The authors of the district's general blueprint were the archi- Pary˝ Pierwszy etap prac zakoƒczy∏ si´ u schy∏ku lat 60. Wówczas po- tects: Bernard Zehrfuss, Robert Camlet and Jean de Mailly. bez kr´tych i ciasnych wsta∏y Palais de la Défense, Tour Framatome, Tour Elf. Potem re- The first stage of the construction ended in the fall of the six- cesja, która dotkn´∏a niemal ca∏à Europ´, wstrzyma∏a rozwój ties. During that time the Palaise de la Défense, Tour uliczek? Bez kawiarenek, Framatome and Tour Elf were constructed. Then, the reces- cudem upchanych na wàskich sion, which touched almost all of Europe, halted the develop- chodnikach? Niemo˝liwe? ment of the district. Fortunately, during the eighties, the eco- nomic trends began to flourish anew and even taller, more inter- A jednak! Wystarczy odwiedziç esting buildings were constructed. dzielnic´ La Défense, by odkryç inne oblicze Pary˝a. AMONG GLASS AND STEEL >> My first steps lead to the La Défense Museum, located in the information centre (Le Parvis de La Défense, 92800 Puteaux). I'm looking at plans and models from the beginning of the construction, data on the architects and sculptors, who granted La Défense such unique character. Gradually, I become seduced by the district's modern aura and forget about the historical Paris I grew Paris without winding and tight so accustomed to. It's time to go out into the city. A streets? Without cafes, miraculously few minutes from the museum rises a glass squeezed into narrow sidewalks? building, built on a plan of a equilateral trian- Impossible? Think again! All you need to do is visit the La Défense district, to discover a different face of Paris. fot. E. Buchert Deux personnages fantastiques (Joan Miró), Grand Arche de La Défense 16-19 defence 19-10-09 16:37 Page 18

18 spacerem po... walking around... 19

gle and covered by a roof resembling a corrugated leaf. It's the This isn't the only work made by the sculptor in La Défense. Centre of Industry and Technology (CNIT), the oldest building Before the KPMG company's building we will find Tindaro and in La Défense. But it's only the beginning of the architectural before Tour Cédre, Ikaria. At the Espaland, the city's main frenzy. Tour Manhattan, full of convex and concave surfaces, street, a fountain designed by Yacoova Agama shoots jets of tempts and flirts using its original form. It attracts with its curves, water into the air since 1975. Colloquially, it's called the water just like a coquettish woman. After a moment my gaze is attract- organ, since during the weekends light and sound shows are ed by a black & aluminum skyscraper, the tallest in La Défense held there after dusk. Everything in La Défense is grand, mod- (187 m.), which is the headquarters of the Total company. ern and constructed with great vigour. Even the cinema. The sphere-shaped Dome IMAX is the world's largest spherical cin- L'araignée rouge (Alexander Calder) Bassin de Takis BEYOND THE BORDER OF IMAGINATION >> La ema. The films there are displayed on a screen 10 times larger Défense isn't just glass skyscrapers. It's also the intriguing than in traditional cinemas! dzielnicy, pojawi∏o si´ nawet ryzyko bankructwa. Na szcz´Êcie monuments and works of modern art hidden among them. The Ikari´. Na Esplanadzie, g∏ównej ulicy miasta, od 1975 r. strumie- w latach 80. koniunktura rozkwit∏a na nowo i powsta∏y jeszcze most photogenic of them being Alexander Calder's Red Spider. nie wody wyrzuca w niebo fontanna zaprojektowana przez A WINDOW TO THE WORLD >> Before me stand two wy˝sze i ciekawsze budynki. The twelve metre high Caesar's Thumb is no less of a tourist Yaacov´ Agama. Nazywa si´ jà organami wodnymi, bowiem 35-story, 110 metre high-rise buildings connected up high with attraction, just like the over a dozen metre high tower con- w weekendy odbywajà si´ tu o zmierzchu pokazy Êwiat∏o- a transverse, 108 metre wide block. It's the Grand Arche de La WÂRÓD SZK¸A I STALI >> Swoje pierwsze kroki kieruj´ structed from colorful plastic pipes, the work of Raymond -dêwi´k. W La Défense wszystko jest ogromne i nowoczesne. Na- Défense. The futuristic triumphal arch could easily fit the Notre do Muzeum La Défense w oÊrodku informacyjnym (Le Parvis de Moretti. Polish accents are also present. Before the Tour Areva wet kino. Dome IMAX w kszta∏cie kuli to najwi´ksze kino sferycz- Dame cathedral in itself. A speedy, openwork elevator leads to La Défense, 92800 Puteaux). Oglàdam plany i makiety z poczàt- skyscraper stands the Great Tuscan by Igor Mitoraj. In the place ne na Êwiecie. Filmy wyÊwietlane sà na ekranie 10 razy wi´kszym its summit, where a viewing terrace awaits visitors. At the base ków budowy, dane o architektach i rzeêbiarzach, którzy nadali La of the statue's heart, the artist placed the head of a young ni˝ w tradycyjnych kinach! of the Grand Arche lays an irregular construction named The Défense tak niepowtarzalny charakter. Stopniowo daj´ si´ uwieÊç Tuscan girl, Alexandra, who enthralled him with her beauty. Cloud. It's supposed to break the symmetry of the building and, nowoczesnej aurze dzielnicy i zapominam o historycznym Pary˝u, OKNO NA ÂWIAT >> Przede mnà dwa 35-pi´trowe wie- at the same moment, reduce the force of the wind blowing do którego si´ tak przyzwyczai∏am. Czas ruszyç w miasto. Zaled- ˝owce o wysokoÊci 110 m po∏àczone w górze poprzecznym blo- against it. It looks more like a spiderweb hanging between the wie kilka minut od muzeum wznosi si´ szklana budowla na pla- kiem o szerokoÊci 108 m, czyli Grand Arche de La Défense. Futu- arch's pillars to me. The Grand Arche was put to commission in nie równobocznego trójkàta przykryta dachem przypominajàcym rystyczny ∏uk triumfalny w swoim wn´trzu z ∏atwoÊcià pomieÊci∏- 1989. Today it houses the headquarters of multiple interna- karbowany liÊç. To Centrum Przemys∏u i Techniki (CNIT), najstar- by katedr´ Notre Dame. Na taras widokowy na jego szczycie tional companies and foundations, conference rooms, agencies szy budynek La Défense. Ale to dopiero poczàtek architektonicz- zabiera winda o a˝urowej konstrukcji. U podstawy Grand Arche and a modern art gallery. The Grand Arche lays at the end of a nego szaleƒstwa. Tour Manhattan, pe∏en wypuk∏ych i wkl´s∏ych znajduje si´ nieregularna konstrukcja, nazwana Chmurà. Ma ona historical axis which, being 10 km long, leads from the Louvre, powierzchni kusi i kokietuje swà oryginalnà formà, wabi kràg∏o- prze∏amaç symetri´ ∏uku i jednoczeÊnie os∏abiç si∏´ uderzajàcego through the Place de La Concorde, Avenue of the Elysian Êciami niczym zalotna kobieta. Za chwil´ mojà uwag´ przykuwa w niego wiatru. Mnie bardziej kojarzy si´ z paj´czynà zawieszo- Fields and the Triumphal Arch. This way, La Défense became aluminiowo-czarny wie˝owiec, najwy˝szy w dzielnicy (187 m), nà mi´dzy filarami ∏uku. Grand Arche oficjalnie oddano do u˝yt- the artistic finish to the axis running from the east to the west of w którym swà siedzib´ ma firma Total. ku w 1989 r. DziÊ znajdujà si´ tam siedziby wielu mi´dzynarodo- the city. A place, where architects let their imagination loose. wych firm, fundacji, sale konferencyjne, urz´dy oraz galeria sztu- ZA GRANICÑ WYOBRAèNI >> PoÊród szklanych dra- ki nowoczesnej. Grand Arche le˝y na koƒcu osi historycznej, któ- paczy chmur ukryte sà intrygujàce pomniki i dzie∏a sztuki wspó∏- ra mierzy 10 km i prowadzi od Luwru poprzez plac de la Concor- czesnej. Najbardziej fotogeniczny z nich to Czerwony Pajàk Ale- de, Pola Elizejskie i ¸uk Triumfalny. W ten sposób La Défense sta- xandra Caldera. Nie mniej oblegany przez turystów jest 12–me- ∏a si´ artystycznà puentà biegnàcej ze wschodu na zachód osi trowy Kciuk Cesara i kilkunastometrowa wie˝a Raymonda miasta, miejscem, w którym architekci uwolnili wodze fantazji. Morettiego, skonstruowana z kolorowych plastikowych rurek. Nie brakuje te˝ polskich akcentów. Przed wie˝owcem Tour Areva stoi Dojazd: Z centrum Pary˝a dojedziemy metrem (linia nr 1), Wielki Toskaƒczyk Igora Mitoraja. W miejscu serca postaci artysta tramwajem (linia T2), kolejà oraz autobusami. umieÊci∏ g∏ow´ m∏odej Toskanki, Aleksandry, która oczarowa∏a go Communication: From the centre of Paris we can take the sub- way (line #1), a tram (line #T2), a train or one of the buses. swojà urodà. To niejedyne dzie∏a rzeêbiarza w La Défense. Przed www.ladefense.fr budynkiem firmy KPMG zobaczymy Tindaro, a przed Tour Cédre fot. E. Buchert fot. E. Buchert La Cheminée (Raymond Moretti) Esplanada 20-25 bielsko biala 19-10-09 16:38 Page 20

20 spacerem po... walking around ... 21

Jerzy Pawleta

The Polish Vienna

Fontanna przy ul. 3 maja / Fountain at 3rd Maja St.

brzegach rzeki Bia∏ej. W Bielsku mieszkali g∏ównie Niemcy, w Bia- Bielsko – Bia∏a is sometimes called “Little ∏ej – Polacy. Na ulicy 11 listopada spotykali si´, bawili, handlowali. Vienna.” I wonder, however – shouldn’t Wystarczy tylko podnieÊç g∏ow´, by zobaczyç wspania∏e fasady be Vienna rather called “Low Bielsko” neobarokowej kamienicy Burdy wybudowanej w latach because of its low hills? 1892–93, secesyjnej kamienicy Pod ˚abami czy neobarokowo- -klasycystycznego hotelu Pod Or∏em. Z czasów, kiedy w hotelu goÊci∏y takie osobistoÊci jak ostatni cesarz Austro-W´gier Karol I Habs- CITY CENTRE >> Back to the city. The narrow streets of Bielsko-Bia∏a burg czy marsza∏ek Józef Pi∏sudski, pozosta∏a Sala Redutowa, Little Vienna (OK, I’ll live with that) remember the times of the przedsionek i klatka schodowa. Schodzàc zdobnymi schodami, middle ages. But much more visible are the traces of the activ- nazywana jest na które pada Êwiat∏o przez secesyjne witra˝e, spójrzmy pod no- ity of architects from Habsburg Vienna. Many of them can be gi. Na kaflach pod∏ogowych do dzisiaj zachowa∏y si´ napisy: found on 11 Listopada street (former Hauptstrasse Biała), Ma∏ym Wiedniem. CENTRUM >> W Ma∏ym Wiedniu wàskie uliczki pami´tajà czasy Wienerberger Mosaikplatten Wien. Pachnie historià. DziÊ w bu- which is the main promenade in the city. It used to be a road Êredniowieczne. Jednak znacznie wyraêniejsze sà Êlady dzia∏alnoÊci ar- dynku hotelu Pod Or∏em mieÊci si´ pasa˝ handlowy i biura. leading from Vienna through Biała to Lvov. Each year, during Ale to raczej Wiedeƒ chitektów z habsburskiego Wiednia. Sporo ich zostawili wÊród józefiƒ- the 11 Listopada Street Day, the time winds back to the early skiej zabudowy ulicy 11 Listopada (dawniej Hauptstrasse Bia∏a), czyli na ZA RZEKÑ >> Przechodzimy do Bielska. Jest tu Teatr Polski 20th c. The street fills up with hansom cabs and people ze swoimi pagórkami g∏ównym deptaku miasta. NiegdyÊ by∏a to cz´Êç drogi, która prowadzi∏a zaprojektowany przez Emila Ritter von Förstera, który w Wiedniu dressed up in historic attires. Folk bands play in the street. In zWiednia przez Bia∏à do Lwowa. Co roku podczas Êwi´ta ulicy 11 Listo- s∏aw´ zdoby∏ takimi budowlami jak Palais Dorotheum czy hotel those times Bielsko and Biała were two independent cities sit- powinien nazywaç pada czas cofa si´ do poczàtków XX w. Je˝d˝à doro˝ki, grajà kapele, po Regina. W Wiedniu architektur´ ukoƒczy∏ Emanuel Rost, który uated on the opposite banks of the river Biała. Bielsko was si´ Niskim Bielskiem. ulicach chodzà ludzie w strojach z epoki. W tamtych czasach Bielsko i Bia- wzniós∏ na terenie Bielska ratusz miejski, oraz Karol Korn, które- mainly inhabited by Germans, Biała – by Poles. They met on 11

∏a by∏y dwoma niezale˝nymi miastami po∏o˝onymi na przeciwleg∏ych fot. J. Pawleta fot. J. Pawleta mu miasto zawdzi´cza m.in. hotel President, Dworzec G∏ówny listopada to trade and socialize. 20-25 bielsko biala 19-10-09 16:39 Page 22

22 spacerem po...

PKP i Poczt´ G∏ównà. Sà tu równie˝ inne ciekawe zabytki sprawia- jàce, ˝e czujemy si´ jak na wiedeƒskich ulicach – willa Schneidera, ka- mienica Ka∏u˝y, gmach Komunalnej Kasy Oszcz´dnoÊci. Wiedeƒ- skà atmosfer´ nadajà równie˝ liczne restauracje, kawiarnie i ka- wiarenki, gdzie poza wiedeƒskim klimatem, aran˝acjà i wystro- jem oferuje si´ wiedeƒskie dania i przysmaki – roladki Franza Josefa, Wienerschnitzel, sernik wiedeƒski. W Ma∏ym Wiedniu nie mo˝e równieê zabraknàç tortu Sachera, którego skosztujemy w hotelu President i klasycznego apfelstrudla, który serwuje si´ w pubie Magnum.

TROCH¢ SWOJSKOÂCI >> Bielsko-Bia∏a nie we wszyst- kim przypomina Wiedeƒ. I dobrze! Jest tu grodzisko z XII w. i za- Franciszek Kukio∏a w Galerii Wzgórze / Franciszek Kukio∏a in Galeria Wzgórze mek ksià˝àt Su∏kowskich z XIII w. Tu˝ obok usytuowane jest Sta- re Miasto – miejsce niegdyÊ zapomniane przez Boga i ludzi, One look up and you can watch the amazing neo-Baroque a zw∏aszcza przez w∏adze miasta, dzisiaj prze˝ywa swój rene- facade of Burda’s House dating back to 1892-1893, Art sans. Odrestaurowany Stary Rynek (Wzgórze Miejskie) z bruko- Nouveau Frog House, or neo-Baroque classical Pod Orłem wanà nawierzchnià, fontannami, rzeêbami, mostkami, obiektami hotel. The remnants of the times when the hotel hosted such przestrzennymi otoczony jest pi´kniejàcymi kamienicami. Ich w∏a- eminent guests as Charles I of Austria or Marshal Józef Piłsud- Êciciele i miasto (wreszcie) nie tylko remontujà elewacje, ale ski are the Redutowa Hall, the vestibule and the staircase. On i wn´trza. Zadomawiajà si´ w nich artyÊci, sklepikarze oferujàcy descending the stairs, lit with the light coming through stained antyki, kafejki i knajpki. Mi∏o jest tu usiàÊç wieczorem, kiedy glass, take a look below your feet. On the floor you can still see an inscription: Wienerberger Mosaikplatten Wien. The scent of history hangs in the air. Today, the building of the former Pod Orłem hotel houses a shopping gallery and offices.

CROSSING THE RIVER >> We enter Bielsko. Here you can see the Polish Theatre designed by Emil Ritter von Förster, who gained fame in Vienna thanks to such buildings as Palais Dorotheum and Regina hotel. Vienna also produced architects Emanuel Rost, who designed the Town Hall in Bielsk, and Karol Korn, author of Prezydent Hotel, PKP Railway Station, and the post office building. There are also many other intrigu- ing buildings which bring to mind the landscape of Vienna: Schneider’s House, Kałuża’s House, the edifice of Public Savings Fund. Further similarities between Bielsk and Vienna can be found in the atmosphere of numerous restaurants and cafes which offer typical Viennese interiors and atmosphere, as well as Vienna- like menu: Franz Josef meat rolls, wiener schnitzel, Sachertort (in President Hotel), Viennese cheesecake, or classic apfel- strudel (in Magnum pub). fot. J. Pawleta (2) fot. J. Pawleta Hotel Pod Or∏em / Pod Or∏em Hotel 20-25 bielsko biala 19-10-09 16:39 Page 24

24 spacerem po...

A HINT OF FAMILIARITY >> Bielsko – Biała is not entirely like Vienna – which is good. The city has a fortified town dating back to the 12th c. and the Sułkowski’s castle from the 13th c. Right next to it lays the Old Town – a place once for- gotten by God and by people, and especially by the city author- ities, which today goes through a revival. The renovated Old Market Square, with its cobbled pavements, fountains, sculp- tures, bridges, is being gradually surrounded by beautiful tene- ment houses. Their owners and the city (finally) renovate not only the facades but also the interiors of the buildings, making space for artists, antique shops, and cafes. It is so nice to sit in one of those places in the evening, listening to the music com- Kamienica pod ˚abami / Frog House ing from the neighbouring cafes, watching the slightly “deca- dent” mob go by. You can also visit the atelier of a stylist and z otaczajàcych lokali sàczy si´ muzyka, a wokó∏ przechadza si´ co designer, Anna Drabczyńska. Her gowns and bags have been nieco „dekadencki” t∏umek. Przy Rynku przycupn´∏a ze swojà pra- popular among Polish celebrities. At 66 Grażyńskiego Str. cownià, równie niezwyk∏a jak jej dzie∏a, stylistka i projektantka there is an atelier and showroom of another fashion designer - Anna Drabczyƒska. Jej kreacje znalaz∏y uznanie u wielu znanych Natasha Pavluchenko. Her collections gain appreciacion at paƒ. Nieopodal przy ul. Gra˝yƒskiego 66 ma swoje atelier pro- international fashion shows all over the Europe. jektantka mody Natasha Pavluchenko. Jej kreacje zdobywajà Many places around the market square are new, but there are coraz wi´ksze uznanie w Polsce i za granicà. Ubierajà si´ u niej also ones which have “always” been here, that is since 1987, politycy, biznesmani i gwiazdy. Wiele miejsc jest zupe∏nie no- for instance the Wzgórze Gallery run by Franciszek Kukioła, wych, ale sà te˝ takie prowadzone „od zawsze”, czyli od 1987 r., which gathers painters, musicians, graphic designers, film mak- np. Galeria Wzgórze Franciszka Kukio∏y. Tu spotykajà si´ malarze, ers, poets. The daughter of the owner, Anka, plays the violin in plastycy, muzycy, graficy, filmowcy, poeci. Córka Franciszka Anka the “Elektro Góralska Kapela Ziomalska Psio Crew”, a band gra na skrzypcach w Elektro Góralskiej Kapeli Ziomalskiej Psio which is now making a staggering career in Poland. Culture Crew, która robi zawrotnà karier´ w Polsce. Kultura i sztuka to and art are the strong points of Bielsko-Biała, with its Bielskie mocne strony Bielska-Bia∏ej. Dzia∏a tu Bielskie Centrum Kultury, Cultural Centre, BWA excellent gallery, and the thriving B&B znakomita Galeria BWA, Inez i Andrzej Baturo prowadzà pr´˝nà photo gallery run by Inez and Andrzej Baturo, which holds the Galeri´ Fotografii B&B, organizujàc FotoArtFestival (www.fotoart- FotoArtFestival. Among other activists is Leszek Wasiak of festival.art.pl). Dzia∏ajà tu tacy zapaleƒcy jak Leszek Wasiak z Fun- the Foundation for Bielsko-Biała Development, trying to add dacji Rozwoju Miasta Bielska-Bia∏ej, o˝ywiajàcy kulturalnie i tury- cultural and tourist attractiveness to the city’s railway connec- stycznie kolejowe po∏àczenie regionów Podbeskidzia i S∏owacji. tion with Podbeskidzie region and Slovakia. I guess this is I wielu, wielu innych. I w∏aÊnie dlatego kocham Bielsko-Bia∏à. Bo what makes Bielsko-Biała so loveable: not only the mountains jest pi´kne nie tylko górami, nie tylko zabytkami, ale ludêmi, któ- and architecture, but also its people, who create the city’s rzy tworzà jej niezwyk∏y klimat i atmosfer´. unusual atmosphere.

Adresy / Addresses: Dojazd: pociàgiem lub autokarem Galeria Wzgórze, Fr. Kukio∏a, ul. Wzgórze 4, www.bielitz.pl Informacja turystyczna: pl. Ratuszowy 4 Natasha Pavluchenko, ul. Gra˝yƒska 66, www.natashapavluchenko.pl A. Drabczyƒska Stec, ul. Podcienie 2a, Getting there: by car or by bus Inez i Andrzej Baturo, B&B, ul. 1-go Maja 12, www.baturo.art.pl Tourist Information: 4 Plac ratuszowy www.it.bielsko.pl fot. J. Pawleta 26-27 otwock 19-10-09 16:44 Page 26

26 spacerem po... walking around... 27

Dorota Chojnowska

popular style in art, combined it with the name of the local river and created “Âwidermajer”. That is how the architectonic style of over 600 houses in Otwock got its name.

RECREATION >> From the end of the 19th century, throngs of tourists have been attracted to Otwock, not only by the fame of Andriolli – a popular drawer, but also by the climate. The pine forests surrounding the town create a microclimate beneficial for health (the town was granted the status of a health resort in 1923). The shores of Âwider – until today very photogenic - were TOWN WITH GOOD CLIMATE also a magnet. The climate also favoured creating art: Ga∏czyƒs- ki wrote his poems here and Reymont – his novel “Ch∏opi”. Sosnowe lasy, zdrowe Otwocka przyroda / Otwock’s nature powietrze i drewniana WALKING >> The majority of the original residents of the architektura – niby SPACEREM >> Mieszkaƒcy drewnianych willi, w wi´kszoÊci wooden villas were Jewish and were killed during the war. Today, niewiele, ale wystarczy, by ˝ydzi, zgin´li podczas wojny. Ich domy sà dziÊ niestety zaledwie the glamour of their houses can be only guessed from the lavish wspomnieniem dawnej ÊwietnoÊci. Wcià˝ jednak daje si´ jà od- wooden ornaments. The buildings surrounded with trees seem zatrzymaç si´ w Otwocku czytaç z bogatych drewnianych ornamentów, zdobieƒ. Stojà oto- mysterious and inspiring. When you see them, your hand will na kilka dni. czone drzewami, tajemnicze, inspirujàce... Na ich widok r´ka sa- automatically reach for your camera or drawing pad. It is worth ma si´ga po aparat fotograficzny albo szkicownik. Warto poÊwi´- to spend some time walking in this area. There are four walking ÂWIDERMAJER >> Wszystko zacz´∏o si´ od Mi- ciç troch´ czasu na spacer w tej okolicy. Do wyboru przygotowa- and biking trails – to Old Otwock, New Otwock, Sanatorium and cha∏a Andriollego. Zachwycony urodà wioski nad rzekà no cztery trasy piesze i rowerowe – przez Stary Otwock, Nowy Andriolli’s Trail. The train station (beginning of 20th c.); the Âwider osiedli∏ si´ tu i w drugiej po∏owie XIX w. Otwock, Sanatoria i Êladami Andriollego. Podczas spacerów Secessionist Town Hall (1928-30); the former Casino (now a High wzniós∏ pierwsze wille. Drewniane budynki przedsta- zwróçmy szczególna uwag´ na dworzec kolejowy PKP wybudo- School) deserve special attention. The Town Hall and Casino are wia∏y sobà niezwyk∏à mieszank´ stylu alpejskich schro- wany na poczàtku XX w., zespó∏ secesyjnych budynków Urz´du illuminated after dark. nisk oraz tradycyjnego budownictwa mazowieckiego Miasta z 1928-30, i dawne kasyno (dziÊ Liceum Ogólnokszta∏cà- i rosyjskiego. Pod koniec lat 30. Konstanty Ildefons Ga∏- ce) z lat 30. XX w. Dwa ostatnie budynki w nocy nabierajà bajko- ACTIVE SPORTS >> Otwock is only an hour by car from czyƒski zrobi∏ u˝ytek z nazwy biedermeier – niezwykle wego charakteru, a to za sprawà kolorowych iluminacji. Warsaw. You can come here for a day or longer. In addition to popularnego stylu sztuki i z nazwy rzeki Âwider, two- walking, you can hike the shores of the meandering Âwider River. rzàc nazw´ Êwidermajer. I w ten sposób ochrzci∏ styl ar- AKTYWNI >> Otwock dzieli od centrum Warszawy zaledwie Kayaking (equipment rental available), tennis courts and an chitektoniczny – reprezentowany wówczas przez po- godzin´ jazdy samochodem. Mo˝na tu przyjechaç na jeden dzieƒ, indoor swimming pool are your other options for the summer. nad 600 domów w Otwocku! ale nie b´dà si´ równie˝ nudziç ci, którzy zostanà tu na kilka dni. Liceum Ogólnokszta∏càce, dawne kasyno / Seccondary school, former cassino Oprócz spacerów po mieÊcie, mo˝na wybraç si´ na spacer wzd∏u˝ WYPOCZYNEK >> Od koƒca XIX w. do Otwocka brzegów meandrujàcego Âwidra. W lecie organizowane sà sp∏y- zacz´∏o Êciàgaç t∏umy nie tylko nazwisko Andriollego – Pine forests, fresh air and wooden architecture wy kajakowe (sprz´t wypo˝yczymy w OÊrodku Doskonalenia Za- – seems like a little, but it’s enough to make you niezwykle wzi´tego wówczas rysownika, ale równie˝ wodowego Kadr Celnych i Skarbowych, ul. Kolorowa 13). Mo˝na want to spend a couple days in Otwock. klimat. Otaczajàce miasto i okolice lasy sosnowe spra- te˝ wynajàç kort tenisowy lub odpoczàç na krytym basenie. wiajà, ˝e panuje tu sprzyjajàcy zdrowiu mikroklimat ÂWIDERMAJER >> Everything started with Micha∏ Andriolli. He was (w 1923 r. miasto otrzyma∏o status uzdrowiska). Przy- stricken by the beauty of a village upon Âwider River and decided to settle Oddzia∏ PTTK, ul. Warszawska 39, ciàga∏y równie˝ brzegi Âwidra – do dziÊ niezwykle fo- here in the 2nd half of the 19th century. He built the first villas - wooden Punkt Informacji Turystycznej / Tourist Information Point: togeniczne. Klimat sprzyja∏ równie˝ twórczoÊci arty- buildings which were a unique blend of Alpine mountain lodges and tra- ul. Orla 1, stacja PKP, tel. 0 607-664-303 stycznej. Wiersze tworzy∏ tu Ga∏czyƒski, a Reymont pi- ditional Mazovian and Russian housing architecture. At the end of the Urzàd Miasta Otwocka / Otwock Town Hall: ul. Armii Krajowej 5, 05-400 Otwock, tel. 22 779 20 01

sa∏ „Ch∏opów”. 1930s K.I. Ga∏czyƒski used the word “biedermeier” – describing a very fot. M. Zenkner fot. M. Zenkner Rzeka Âwider / Âwider river 28-33 Podgorze 19-10-09 16:46 Page 28

28 spacerem po... walking around... 29

Ma∏gorzata Kocaƒda

i wieczorne spotkania przy piwie. Przyciàgajà tu koncerty jazzo- night meetings over beer. Jazz concerts, the only in town we, jedyna w mieÊcie Êlimakarnia, galerie, ma∏e fabryczki, takie restaurant serving snails, galleries, small manufactories i.e. rug jak zak∏ad kilimów i gobelinów czy wytwórnia lalek, a tak˝e licz- and tapestry workshop or doll factory, numerous green and ne tereny zielone i miejsca widokowe. Tu znajduje si´ domniema- scenic areas are what makes it attractive. The alleged tomb of na mogi∏a legendarnego za∏o˝yciela Krakowa – czyli kopiec Kraku- the legendary founder of Kraków – the Krakus Mound – can be sa, a w tutejszych ska∏ach Mistrz Twardowski paktowa∏ z czartem. found here and it is believed Twardowski negotiated with the Do Podgórza przeprowadza si´ coraz wi´cej studentów, otwiera- devil in the nearby rocks. An increasing number of students ON THE OTHER SIDE OF VISTULA RIVER ne sà pracownie artystyczne, nied∏ugo dawna podgórska elek- move to Podgórze, new art studios are being opened, the for- trownia przy WiÊle zostanie nowoczeÊnie za- Chcesz na chwil´ odpo- Do you want to take adaptowana jako Muzeum Tadeusza Kan- czàç od t∏umów prze- a rest from the tora. Stare Podgórze pe∏ne jest alter- natywnej energii! wijajàcych si´ wokó∏ throngs of tourists DRUGI BRZEG >> Wy- najwi´kszych atrakcji pacing around obraêmy sobie, ˝e spaceruje- Krakowa? Zajrzyj na Kraków’s biggest my zbudowanà ju˝ k∏adkà zKazimierza do Podgórza Podgórze, pi´knà attractions? Check out (budowa zosta∏a ju˝ roz- pocz´ta, k∏adka powinna i wcià˝ jeszcze ma∏o Podgórze, a beautiful byç gotowa w przysz∏ym popularnà dzielnic´ and still not very pop- roku). W tym miejscu od po∏owy XIX w. znaj- miasta. ular district of the city. dowa∏ si´ most Pod- górski, który ju˝ w la- MIESZKAJÑC W PODGÓRZU >> Tu zamieszka∏am – LIVING IN PODGÓRZE >> I moved in to an old tene- tach 20. XX w. by∏ w starej kamienicy przy pozosta∏oÊciach murów getta ˝ydowskiego, ment adjacent to the remains of the Jewish Ghetto walls, oppo- w tak katastrofal- naprzeciw ska∏ Krzemionki. Starego Podgórza nie odkry∏a jeszcze site to Krzemionka rocks. The old Podgórze has not yet been nym stanie, ˝e masowa turystyka i nie zadeptujà go weekendowi wycieczkowi- discovered by mass tourism and is not trampled by weekend w 1933 r. wybu- cze. Ma klimat Kazimierza sprzed lat. Dlatego krakowianie coraz holidaymakers. That is why Kraków residents increasingly often dowano obok ko- cz´Êciej wybierajà dzielnic´ po drugiej stronie Wis∏y na spacery chose this district on the other side of the river for walks and lejny – most Pi∏- sudskiego, który fot. M. Kocanda Most J. Pi∏sudskiego / Pi∏sudski bridge 28-33 Podgorze 19-10-09 16:46 Page 30

30 spacerem po... walking around... 31

liquidation of the ghetto. The famous Eagle Pharmacy is also located on the square. It used to be owned by Tadeusz Pankiewicz, the only Pole living in the ghetto under Nazi occupa- tion. He helped its Jewish residents. The remains of ghetto walls with tomb-like crowning can be seen along Lwowska Street.

ANGELS OF PODGÓRZE >> While you are in the area, it is worth peaking into the backyard of the lavishly decorated building of the former ‘Cristal’ Sugar and Chocolate Factory at the crossing of Lwowska and Limanowskiego streets. You will see hundreds of angles hidden in the nooks of ceramic work- KoÊció∏ p.w. Êw. Józefa /St Joseph Church shop of artist Barbara Pudełko. These and other artefacts man- ufactured in Podgórze can be seen and purchased during the cowni ceramicznej artystki Barbary Pude∏ko. Te i inne wyroby arty- Podgórze Fair of Unique Items (www.targi.podgorze.pl). styczne z Podgórza mo˝na zobaczyç i zakupiç równie˝ podczas Pod- Graffiti – dzieje Krakowa / Grafiitti with history of Kraków górskich Targów Rzeczy Wyjàtkowych (www.targi.podgorze.pl). SERENITY DOWNTOWN >> On the other side of Limanowskiego Street, there is a longer stretch of ghetto walls teraz znajduje si´ po naszej prawej stronie. Przekraczamy Wis∏´ mer Podgórze power plant on Vistula River will be transformed CISZA POÂRODKU MIASTA >> Przejdêmy na drugà in the schoolyard, next to the playground, in the place of former i trafiamy wprost na Drukarni´. Ta kultowa knajpa jest wyznacz- and adapted to become the Tadeusz Kantor Museum. Old stron´ ulicy Limanowskiego. W podwórzu szko∏y, obok placu za- quarry where it touches the rocks. Right next to it there is a nikiem popularnoÊci Podgórza. Poczàtkowo mieÊci∏a si´ w okoli- Podgórze is filled with alternative energy! baw, w miejscu dawnego kamienio∏omu znajduje si´ d∏u˝szy od- cemetery established in the end of the 18th c. and open till the cach Rynku G∏ównego, nast´pnie „uciek∏a” na Kazimierz, w tej cinek murów getta, po∏àczony bezpoÊrednio ze ska∏ami. Tego beginning of the 20th c. Although it is located at a crossing of chwili zaÊ mieÊci si´ na styku ulic NadwiÊlaƒskiej, Józefiƒskiej THE OTHER SIDE >> Let us imagine that we are strolling miejsca nikt nie odwiedza, a tutejszy fragment murów wrós∏ ju˝ busy streets, the noise fades away as soon as we open the gate. i Piwnej. Z letniego ogródka klubu rozciàga si´ widok na Wis∏´. on the already-existing footbridge joining Kazimierz and w codziennoÊç mieszkaƒców. Tu˝ obok znajduje si´ cmentarz po- The deteriorated and forgotten old cemetery in Podgórze is an Najpi´kniejszy o zachodzie s∏oƒca! Podgórze (the construction has already started and is sched- wsta∏y pod koniec XVIII w. i dzia∏ajàcy do poczàtku XX w. Choç ulo- oasis of silence, serenity and thoughtfulness. uled to be completed next year). Podgórski Bridge used to be kowany jest przy skrzy˝owaniu ruchliwych ulic, gdy uchylimy jego PAMI¢å >> Idàc prosto ulicà Staromostowà, wychodzimy na here from mid-19th century, but already in 1920s it was in a bram´ wejÊciowà, ha∏as cichnie. DziÊ, choç zniszczony i zapomnia- KRAKUS VIEW >> A little higher, on Lasoty Hill, there is Rynek Podgórski, nad którym wznosi si´ wie˝a neogotyckiego catastrophic condition and a new Piłsudski Bridge (now on the ny, stary podgórski cmentarz jest oazà ciszy, spokoju i zadumy. one of the oldest churches in Kraków – tiny St Benedict church koÊcio∏a Êw. Józefa. Podczas Podgórskich Dni Otwartych Drzwi right side) was built in 1933. After we cross Vistula River we dating back to the 10-11th c. It is also the smallest church in the (wrzesieƒ) mo˝na z niej zobaczyç panoram´ Krakowa. Skr´cajàc reach Drukarnia (Printing-House). This legendary pub is an WIDOK Z KRAKUSA >> Powy˝ej, na wzgórzu Lasoty city. The only occasion to see its picturesque interior is to attend wlewo, w ulic´ Limanowskiego, przenosimy si´ na teren by∏ego indicator of Podgórze’s popularity. Originally it was located near znajduje si´ jedna z najstarszych Êwiàtyƒ Krakowa – koÊció∏ek the fair held here on Tuesdays after Easter. A former Austrian for- getta ˝ydowskiego, jednego z pi´ciu najwi´kszych w czasie the main Market Square, later moved to Kazimierz and at pres- Êw. Benedykta z X-XI w. Jest to zarazem najmniejszy koÊció∏ mia- tifications with one of Europe’s last so called Maximilian Turrets II wojny Êwiatowej. Po lewej mijamy plac Bohaterów Getta, na ent it is located on the junction of Nadwiślańska, Józefińska and sta. We wtorek po Wielkanocy odbywa si´ tu odpust, który jest którym ustawionych jest 80 krzese∏ – symbol tragicznych losów Piwna streets. A panorama of the Vistula River spreads from jedynà okazjà, by zwiedziç jego malownicze wn´trze. Obok stoi ˚ydów i getta. Na placu znajduje si´ równie˝ s∏ynna Apteka pod the pub’s summer garden. The most beautiful view is at sunset! poaustriacki fort z jednà z ostatnich w Europie tzw. baszt maksy- Or∏em. Jej w∏aÊcicielem by∏ Tadeusz Pankiewicz. Podczas okupacji miliaƒskich, charakterystycznych dla austriackiej fortyfikacji gór- niemieckiej by∏ on jedynym Polakiem mieszkajàcym w getcie. Na MEMORY >> Walking straight down Staromostowa Street, skiej. Ze wzgórza k∏adkà dla pieszych idziemy na kopiec Krakusa. ulicy Lwowskiej znajdujà si´ pozosta∏oÊci murów getta ze zwieƒ- we reach the Podgórze Market towered over by the Neo-Gothic Stàd widaç graffiti przedstawiajàce histori´ miasta. Najwi´ksze czeniami w kszta∏cie ˝ydowskich nagrobków. St Joseph Church. During the Podgórze Open Days w Europie! Wreszcie docieramy na kopiec. Jak mówi legenda, po (September) you can enter its towers and see the panorama of Êmierci króla Kraka za∏o˝yciela miasta, wszyscy nosili ziemi´, by PODGÓRSKIE ANIO¸Y >> B´dàc w tej okolicy, warto zaj- Kraków. Turning left in Limanowskiego Street, we will get to the usypaç mu mogi∏´. Jedni w koszach, inni w cholewach butów, rzeç na podwórze bogato dekorowanej kamienicy dawnej fabry- area of the former ghetto. It was one of five largest ghettos dur- a najcz´Êciej w r´kawach – szerokich i bufiastych. Stàd w pierw- ki Cukrów i Czekolady „Kryszta∏” na styku ulic Lwowskiej i Limanow- ing WWII. We pass the Heroes of the Ghetto Square with 80 szy wtorek po Wielkanocy odbywa si´ tu R´kawka – zabawa lu-

skiego. Tu zobaczymy setki anio∏ów ukrytych w zakamarkach pra- chairs standing on it as a symbol of Jewish fate and the tragic fot. M. Kocanda fot. M. Kocanda R´kawka – Kopiec Krakusa / R´kawka Fesival on Krakus Mound 28-33 Podgorze 19-10-09 16:47 Page 32

32 spacerem po...

characteristic for Austrian mountain fortifications is nearby. The Krakus Mound can be easily accessed through a footbridge from the nearby hill. From there you can see the largest in Europe graf- fiti depicting the history of the city. We finally reach the mound. According to a legend, after the death of King Krak, the founder of the town, all residents brought dirt to make his tomb. Some brought it in baskets, but the majority brought it inside their sleeves - vast and puffed. That is why on the first Tuesday after Easter Rękawka (Sleeve feast) is organized here – folk party in Stary cmentarz podgórski / Old Podgórze cemetery medieval setting. Wawel, the churches in the Old Town, Kościuszko and Piłsudski mounds as well as the distant dowa osadzona w realiach Êredniowiecznych. Z kopca widaç nie Camaldolese Priory in Bielany can be seen from here. tylko Wawel i koÊcio∏y Starego Miasta, ale równie˝ kopiec Ko- Êciuszki i Pi∏sudskiego oraz po∏o˝ony w oddali na wzgórzu WITNESSES OF TRAGEDY >> In 1942-44 a camp of klasztor Kamedu∏ów na Bielanach. forced labour was established under the mound in Libana quar- ry (19th c.). In 1993 Steven Spielberg’s‘Schindler’s List’ was ÂWIADKOWIE TRAGEDII >> Pod kopcem w kamienio- shot here. Fragments of the setting – including the famous ∏omach Libana (XIX w.) w latach 1942-44 znajdowa∏ si´ obóz matzevah – left by the filmmakers can still be seen here. After pracy przymusowej. W 1993 r. kr´cono tu zdj´cia do „Listy Schin- the quarry ceased to be exploited, water covered its bottom, dlera” Stevena Spielberga. Do dziÊ mo˝na tu zobaczyç pozosta- flora and fauna appeared. Unfortunately this area is not well- wionà przez filmowców scenografi´, w tym s∏ynnà drog´ z ma- kept. If you take a walk here, you have to watch your step! cew. Po zakoƒczeniu eksploatacji dno kamienio∏omu wype∏ni∏o si´ wodà, pojawi∏a si´ roÊlinnoÊç, zadomowi∏y rozmaite gatunki GREENS AND MELANCHOLY >> The picturesquely ptaków. Niestety teren jest niezagospodarowany, podczas space- located new Podgórze cemetery is adjacent to Płaszów. Many ru trzeba uwa˝aç, gdzie si´ stawia nogi! of its tombs are over 100 years old. There are sculptures of women with flowers sitting next to a cross or a broken column ZIELE¡ I MELANCHOLIA >> Do P∏aszowa przylega ma- and beautiful sad angles. This is the last stop in our trip around lowniczo po∏o˝ony nowy cmentarz podgórski. Wiele jego rzeêb Podgórze, the district full of shabby walls, mysterious wooden nagrobnych ma 100 lat, pojawiajà si´ wÊród nich kobiety z kwia- gates and doors, ruins, old cemeteries, dark alleys, sadness and tami siedzàce obok krzy˝a czy z∏amanej kolumny, sà tu równie˝ greyness, which give you an alternative look at the city. smutne i pi´kne anio∏y. To ju˝ ostatni punkt zwiedzania Podgó- Podgórze shows us the soul of old Kraków! rza, dzielnicy pe∏nej odrapanych Êcian, tajemniczych drewnianych bram i drzwi, ruin, starych cmentarzy, ciemnych zau∏ków, smutku i szaroÊci, skàd mo˝na spojrzeç alternatywnie na miasto. Na Pod- górzu znajdziemy dusz´ dawnego Krakowa!

Dojazd: do Krakowa pociàgiem, samolotem, autobusem Getting there: to Kraków by train, by air, by bus Informacja turystyczna / Tourist information: ul. R´kawka 10 Rynek G∏ówny 1 ul. Âw. Jana 2 www.podgorze.pl fot. M. Kocanda Kamienio∏om Libana / Liban querry 34-37 ELKOWE 19-10-09 16:48 Page 34

34 spacerem po... walking around... 35

O e∏czanach mo˝na z powodzeniem powiedzieç, ˝e sà w czepku It can be easily said about the people of Ełk that they were born urodzeni. Majà pi´kne jezioro w centrum miasta, a wokó∏ niego with a silver spoon their mouth. They have a beautiful lake in the bajecznà promenad´ i wiele mo˝liwoÊci relaksu. Tu˝ za miastem very centre of the city, an astonishing promenade around it and przyroda jest na wyciàgni´cie r´ki. Latem i wiosnà – wodny raj, je- various ways to relax. Just outside the city, there's nature at sienià zapierajàce dech w piersiach kolory, a zimà bia∏e szaleƒstwo. arm's length. During the spring and summer – a water para- dise, breathtaking colours in autumn and white frenzy in winter. PRZYRODA >> Jeziora po∏o˝one w promieniu 15-20 km Monika Kaszuba od miasta sà po∏àczone ze sobà rzekami i strumieniami. Wi´k- NATURE >> The lakes located in a radius of 15-20 km. szoÊç z nich to du˝e akweny, spe∏nienie marzeƒ ˝eglarzy, kaja- from the city are connected with each other through rivers and karzy, fanów skuterów wodnych i wszelkiej maÊci sprz´tu p∏y- streams. The majority of them being large reservoirs, an arca- E¸K – THE CITY OF THE FOUR SEASONS wajàcego. Nie trzeba tu specjalnie zapraszaç w´dkarzy, bo Po- dia for sailors, kayakers, fans of water craft and other water vehi- Ukry∏ si´ w sercu It has hidden itself jezierze E∏ckie to ceniony przez nich i ch´tnie odwiedzany zakà- cles. It's unnecessary to send special invitations to fishermen, tek Mazur. Amatorzy w´dkowania mogà liczyç nie tylko na ka- since they consider the Ełk lakeland a valued and often visited Mazur Garbatych, czyli in the heart of Mazury rasia, okonia czy p∏otk´ – ∏atwo tutaj równie˝ z∏owiç pi´kne corner of Masuria. Fishing fans can not only count on a caras- wschodniej cz´Êci Garbate, the eastern part okazy szlachetnego w´gorza, szczupaka czy sandacza. Okolicz- sius, perch or roach; it's also easy to catch a noble eel, esox or Pojezierza Mazurskiego. ne jeziora charakteryzujà si´ du˝à przezroczystoÊcià wody – wi- zander. The local lakes: Rogale Małe, Sunowo, Lipińskie are of the Masurian Lakeland. docznoÊç si´ga nawet kilkunastu metrów! Dzi´ki temu pod- characterised by high clearness of water – visibility below the Otoczony Puszczà Boreckà Surrounded by the Borecka wodny spacer z akwalungiem b´dzie mo˝na zaliczyç do bar- water surface can reach over a dozen of metres! Thanks to that, i pierÊcieniem ponad stu primeval forest and a ring dziej emocjonujàcych urlopowych chwil. Z pewnoÊcià b´dzie an underwater walk with an aqualung equipped, can be count- równie˝ do nich nale˝eç przeja˝d˝ka kolejkà wàskotorowà, któ- ed as one of the more thrilling holiday moments. Also, among jezior. of over 100 lakes. ra funkcjonuje tu nieprzerwanie od 1918 r. Na poczàtku swego such moments one can count a trip on the narrow-gauge rail- istnienia dowozi∏a towary i ludzi z okolicznych wsi do E∏ku. Dzi- way which functions here without pause from 1918. At the siaj to zabytek wo˝àcy turystów na 48-km trasie, która ma swój beginning of its existence, it moved goods and passengers from fot. T. Jaszkowski fot. T. 34-37 ELKOWE 19-10-09 16:48 Page 36

36 spacerem po... walking around... 37

which are orchestrated by the best available experts in the busi- ness. There is also dancing and music by the Ełckie Lake. The Polish Ballroom Dancing Festival has gathered, this year, dancers of the greatest format and the Masurian Musical Summer hosted stars of jazz, sung poetry, rock, pop and all other possible music genres. Among all the concerts, everyone could find something for himself, fans of folk music included, if they stumbled across the International Children's and Teenagers' Folklore Festival “Rainbow”, which, this year, host- ed bands from India, Serbia, Bulgaria and Sri Lanka.

gnà∏ w tym roku taneczne s∏awy najwi´kszego formatu, a Mazur- LANDSCAPES >> By foot, bike or maybe skis? The skie Lato Muzyczne goÊci∏o gwiazdy jazzu, poezji Êpiewanej, choice of transportation method is yours, just like the route you rocka, popu i wszelkich innych mo˝liwych gatunków muzycz- will take to explore the scenic surroundings of Ełk. The longest nych. Z bogatej oferty koncertowej, ka˝dy móg∏ znaleêç coÊ dla of them is the route of Mazury Garbate. It leads through the siebie ∏àcznie z fanami muzyki folk, jeÊli zahaczyli o Mi´dzynaro- colourful banks of lakes from Ełk to Gołdap (135 km). The dowy Festiwal Folkloru Dzieci i M∏odzie˝y „T´cza”, który w tym shorter and easier ones are the trail of Michał Kajka (37 km, roku goÊci∏ zespo∏y ludowe z Indii, Serbii, Bu∏garii i Sri Lanki. from Ełk to Skomack Wielki), the Tatar trail (19 km) or the route “Around Lake Selmęt Wielki” (49 km). Also water routes PEJZA˚E >> Piechotà, rowerem, a mo˝e na nartach? Wybór have their beginning in Ełk: to Czerwony Dwór, which starts at Êrodka transportu nale˝y do ciebie, podobnie jak szlak, którym the outskirts of the Borecka primeval forest (80 km) and a poczàtek na specjalnie wydzielonej stacji E∏k Wàskotorowy local villages to Ełk. Today, it's a relic which carries tourists b´dziesz chcia∏ zwiedziç malownicze e∏ckie okolice. Najd∏u˝szy kayak route through the Orzysz lake (40 km). On the way you wpobli˝u dworca g∏ównego PKP. Taka przeja˝d˝ka kolejkà re- across a 48 km route, starting from a specially separated sta- z nich – trasa Mazur Garbatych (nazywanych tak ze wzgl´du na can freely watch herons, cranes, elks, beavers, boars, deer and tro to Êwietna okazja do podziwiania uroków okolicznej przyro- tion “Ełk Wąskotorowy” [Narrow-Gauge Ełk], near the main pagórkowaty teren) – prowadzi brzegami malowniczych jezior roe deer, which often come out to graze on the grassy glades dy. To chyba jedyny sk∏ad, gdzie przepis: „Nie wychylaç si´ PKP train station. Such a trip on a retro-train is a great oppor- z E∏ku do Go∏dapi (135 km). Krótsze i ∏atwiejsze to szlak Micha∏a near the road. For active trips, less travelled forest and field przez okno” zupe∏nie straci∏ racj´ bytu. tunity to watch the local marvels of nature. This is the only train Kajki (37 km, z E∏ku do Skomacka Wielkiego), szlak tatarski (19 roads between villages would be the best. We owe some of where the rule “keep your head inside at all times” should not km) czy trasa „Wokó∏ jeziora Selm´t Wielki” (49 km). Swój poczà- them to none other but the Yotvingians. During the summer you KULTURA >> Chocia˝ tutejszy klimat nale˝y do tych naj- apply. tek w E∏ku majà równie˝ wodne trasy: do Czerwonego Dworu, can traverse these paths with a backpack or dash through on a ch∏odniejszych w kraju, sportowe i kulturalne wydarzenia zawsze który rozpoczyna si´ na skraju Puszczy Boreckiej (80 km) i szlak bike. During the winter they become the ideal routes for cross - skutecznie rozgrzewajà publicznoÊç, która z zapartym tchem Êle- CULTURE >> Although the local climate is one of the cold- kajakowy przez jezioro Orzysz (40 km). Po drodze mo˝na do wo- country skiing. It's your choice which season you'll choose. dzi zmagania sportowców podczas turnieju pi∏ki siatkowej, fina- est in the country, sports and cultural events always efficiently li podglàdaç czaple, ˝urawie, ∏osie, bobry, dziki, jelenie i sarny, ∏u mistrzostw Polski w skuterach wodnych czy mazurskich zawo- warm up the crowd. Holding their breaths, the public follows które nierzadko wychodzà popaÊç si´ na trawiastych polankach dów balonowych, na które zjechali t∏ocznie uczestnicy nie tylko athletes competing in the volleyball tournament, the final of the tu˝ przy szosie. Na aktywne wycieczki Êwietnie nadajà si´ ma∏o zPolski, ale te˝ Litwy, Bia∏orusi, Rosji, a nawet Kuwejtu. Dzi´ki Polish Water Craft Championship or the Masurian Balloon ucz´szczane leÊne i polne drogi mi´dzy wsiami. Niektóre z nich nim b∏´kitne niebo nad mazurskà stolicà rozb∏ys∏o feerià barw. Competition, which attracts competitors not only from Poland zawdzi´czamy jeszcze Jaçwingom. Latem mo˝na w´drowaç nimi Ale to nie wszystko, bo E∏k zapewnia odwiedzajàcym du˝o wi´- but also Lithuania, Belarus, Russia and even Kuwait. Thanks to z plecakiem albo mknàç rowerem, a zimà trasy zamieniajà si´ cej wizualnych doznaƒ, m.in. dzi´ki Festiwalowi Sztuk Pirotech- them the blue skies above the Masurian capitol flashed with a w szlaki idealne na narty-biegówki. Od ciebie zale˝y, którà por´ nicznych „Ogieƒ & Woda”. Wtedy w jednym miejscu i czasie spo- plethora of colours. But that's not all because Ełk provides visi- roku wybierzesz! tykajà si´ tancerze ognia, uliczni aktorzy, kuglarze i twórcy wiel- tors with even more visual experiences, mostly thanks to the kich widowisk pirotechnicznych. G∏ównà atrakcjà festiwalu sà Festival of Pyrotechnical Arts “Fire and Water”. It is then, when Informacja Turystyczna, ul. Wojska Polskiego 47, 19-300 E∏k oczywiÊcie pokazy sztucznych ogni, które re˝yserujà najlepsi spe- flame dancers, street artists, prestigitators and authors of great tel.: 048 87 621 70 10, [email protected] ce w tej bran˝y w kraju. Nad Jeziorem E∏ckim nie brakuje równie˝ pyrotechnical shows gather at one place and one time. The Urzàd Miasta E∏ku Wydzia∏ Promocji i Spraw Spo∏ecznych taƒca i muzyki. Ogólnopolski Festiwal Taƒca towarzyskiego Êcià- main attraction of the Festival are, of course, firework shows, ul. Pi∏sudskiego 4, 19-300 E∏k, tel. 048 87 732 62 00, [email protected]

fot. M. Kromarek Jaszkowski, M. Kromarek fot. T. www.elk.pl 38-39 szczawnica 19-10-09 16:50 Page 38

38 spacerem po... Restauracja Bacówka

ON THE MINERAL WATERS TRAIL El˝bieta Wójcik 34-460 Szczawnica, ul. Bia∏a Woda 1 tel 018 2622192, fax 018 2622192 lub 018 2620231, kom. 607 16 76 78 e-mail:[email protected] www.bacowkajaworki.nrs.pl Wod´ ze êróde∏ Szczawnicy nale˝y piç po- Water from Szczawnica springs should be woli, tak aby organizm wch∏onà∏ jak naj- drank slowly, so your body can absorb as wi´cej ˝yciodajnych minera∏ów. Równie˝ many live-giving minerals as possible. It is samiej Szczawnicy warto poÊwi´ciç wi´- also worth devoting a little more time to cej czasu, aby w pe∏ni doceniç pi´kno the town itself, to be able to appreciate the miasta i jego okolicy. beauty of Szczawnica and its surroundings.

UZDROWISKO >> Józefina, Stefan, Jan, Magdalena i Wa- THE RESORT >> Józefina, Stefan, Jan, Magdalena and Wa- leria to imiona… szczawnickich êróde∏. Ich wody skosztujemy leria are the names of … mineral springs in Szczawnica. The na- w starym domu zdrojowym i pijalni Magdalena. Pochodzà od mes come from the names of Jan Szalay’s closest relatives. He Serdecznie zapraszamy do Restauracji We warmly invite you to the BACÓWKA imion cz∏onków najbli˝szej rodziny Jana Szalay – cz∏owieka, któ- is the person to whom Szczawnica owes its development. Wo- remu Szczawnica zawdzi´cza swój rozkwit. Za jego sprawà za- oden guesthouses and spas in Swiss style were built around the BACÓWKA w Szczawnicy - Jaworkach. Restaurant in Szczawnica - Jaworki. cz´∏y wyrastaç tu drewniane pensjonaty i zabudowania uzdrowi- Józef Dietl Square. The most beautiful of the old buildings – “Pa- S∏owo "bacówka" w gwarze “Bacówka”, in the local dialect, means skowe w stylu szwajcarskim. W najpi´kniejszym z nich – willi Pa- lace” villa at present houses the Museum. It is worth visiting, if ∏ac – mieÊci si´ obecnie muzeum. Warto tam zajrzeç, by poznaç you want to learn the history of the town and region. podhalaƒskiej oznacza budynek a building raised in mountain histori´ miasta i regionu. TOURISM >> Afoot bridge in Sromowce Niżne joins the Po- wzniesiony na górskich halach, w którym pastures where baca (head of shepherds) TURYSTYKA>> W Sromowcach Ni˝nych powsta∏a k∏adka lish and Slovakian shores of Dunajec River. Bikers and hikers mieszkajà baca wraz z juhasami and juhas (regular shepherds) lived pieszà. ¸àczy ona polski i s∏owacki brzeg Dunajca. Spod niej od 1 use the foot bridge to reach Slovakian mountain trails or to walk kwietnia do 31paêdziernika flisacy zabierajà turystów na sp∏yw on the Austrian-built road running along Dunajec River. (góralscy pasterze) podczas during the months of sheep pasturing. prze∏omem Dunajca. RowerzyÊci i piesi k∏adkà przedostajà si´ na Beneath, between April 1 and October 31, flis rafts take s∏owackie górskie szlaki albo po prostu na spacer drogà biegnà- tourists to the gorge on Dunajec River. When making travel plans, wielomiesi´cznego wypasu owiec. A bacówka surrounded cà wzd∏u˝ brzegu Dunajca. W planach górskich w´drówek nie make sure not to forget the White Water Reserve. Its rocks and Bacówki otoczone setkami pasàcych with hundreds of grazing sheep mo˝na pominàç rezerwatu Bia∏a Woda ze strumieniami sp∏ywa- waterfalls will remain in your memory for a long time. Pieniny and jàcymi kaskadami ze ska∏. Ze Szczawnicy niedaleko sà te˝ Pieniny Gorce mountains are not far from Szczawnica. These are only si´ owiec to charakterystyczny pejzarz is a typical image i Gorce. To tylko kilka miejsc wartych zobaczenia. Pozostaje jedynie afew of the places worth seeing. The only question is how much pytanie, ile czasu na to potrzeba, bo tydzieƒ mo˝e byç za ma∏o… time would be needed to see everything, a week is not enough. tutejszych jaworczaƒskich hal. in the local landscape.

www.bacowkajaworki.nrs.pl 40-43 opole 19/10/09 16:57 Page 40

40 spacerem po... walking around... 41

Monika Kaszuba

SEE YOU IN OPOLE

Opole – panorama miasta / Panoramic view of Opole

Miasto nad Odrà to nie tylko stolica The city upon Oder River is more Od zawsze by∏o miastem, w którym krzy˝owa∏y si´ europejskie Opole has always been a town where European trails crossed: polskiej piosenki. Jego bogatej than the capital of Polish song. szlaki, z Kijowa na zachód, z pó∏nocy znad Ba∏tyku jako cz´Êç the route from Kiev to the West crossed with the “Amber Trail” historii, tradycji i legend nie powsty- Even Gniezno and Kraków would not bursztynowego szlaku do W∏och i dalej na po∏udnie. Dzi´ki temu from the Baltic Sea in the North to Italy and further South. dzi∏yby si´ ani Gniezno, ani Kraków. be ashamed of its rich history, tradi- do Opola zawsze by∏o i jest po drodze, a ka˝dy ciekawski w´dro- Owing to that Opole has always been and still is “on the way”. Âlady po historii to stare, pi´kne tions and legends. The traces of his- wiec mo˝e liczyç na to, ˝e sp´dzi niezapomniane chwile w nad- Every curious traveller can count on unforgettable moments in odrzaƒskim grodzie. the town upon Oder. budowle, które tworzà idealnà tory are the beautiful buildings, sceneri´ dla tego, co warto which create the ideal scenery for MIASTO >> Nad brzegiem M∏ynówki (stare koryto Odry) THE TOWN >> Historical tenements with foundations hid-

w Opolu prze˝yç. what is worth experiencing in Opole. fot.: S∏awoj Dubiel ukry∏y si´ zabytkowe kamieniczki wtopione fundamentami w ta- den in the water of Młynówka (old Oder river bed) are called the 40-43 opole 19/10/09 16:57 Page 42

42 spacerem po... walking around... 43

fl´ wody, przez co miejsce to zyska∏o miano opolskiej Wenecji. “Venice of Opole”. The buildings here have really solid founda- Percussion Festival, which yearly attracts celebrities as: Deep Budynki tutaj majà naprawd´ solidne podstawy, bo kiedyÊ w∏a- tions – they were built on municipal defensive walls, which Purple, Frank Zappa, Zucchero and Carlos Santana. Autumn in Ênie w tym miejscu sta∏y miejskie mury obronne. Najlepiej odwie- used to be right here. It is best to visit Młynówka in the evening, Opole belongs to art. That is when the Modern Art Gallery dziç M∏ynówk´ wieczorem, kiedy pi´knie podÊwietlone kamie- when beautifully illuminated tenements and nearby bridges cre- opens the “Autumn Salon”. The origins of this event date back niczki razem z pobliskimi mostami tworzà niezapomnianà pano- ate an unforgettable panorama. The former Jewish Synagogue, to the 1950s. The event features sculpture, painting and visual ram´. Pomi´dzy kamienicami zachowa∏ si´ budynek dawnej bo˝- which has survived – with no major damages – the “Crystal arts by experienced and debuting artists. nicy ˝ydowskiej, który przetrwa∏ kryszta∏owà noc i II wojn´ Êwia- Night” and World War II, can be seen between the tenements. towà bez wi´kszych zniszczeƒ. W pami´ci zostaje te˝ zamkowa The castle Piast Tower which has been proudly towering over BE GREEN >> Any weary traveller can find numerous Wie˝a Piastowska, z której mo˝na oglàdaç panoram´ miasta the Pasieka Island for over 700 years and offers a beautiful out- places to rest in Opole: try the Pasieka Island and Bolko (old i która ju˝ 700 lat dumnie góruje nad wyspà Pasiekà. Niewiele look of the city also remains in memory. The Opole City Hall park complex), where the city breaths with its “green lungs”. m∏odszy jest opolski ratusz (kiedyÊ dom kupiecki), przed którym (once the merchant house) is not much younger. In the past This is an oasis of greenery – the ZOO, water channels, ponds skazaƒcy w dawnych wiekach odbywali kary pr´gierza. times, convicts were pilloried in front of this building. and walking and bicycling trails are here.

KOÂCIO¸Y >> Nie mo˝na pominàç trzech najstarszych opol- CHURCHES >> The three oldest churches in Opole should skich koÊcio∏ów. Katedra Êw. Krzy˝a to symbol Opola, jej strzeli- not be omitted. The Holy Cross Cathedral is the symbol of ste, jak na gotyk przysta∏o, ponad 70-metrowe wie˝yce górujà Opole. Its over seventy-meters-high soaring towers, typical for majestatycznie nad opolskà starówkà. Drugi to 600-letni koÊció∏ Gothic architecture, majestically overlook the Old Town. The Franciszkanów pw. Âwi´tej Trójcy, który by∏ siedzibà zakonników second oldest church in Opole is the six-hundred-years-old ju˝ w XIII w. Trzeci koÊció∏, „Na Górce” – pw. Matki Boskiej Trinity Franciscan Church, who was the headquarters of the Bolesnej i Êw. Wojciecha, zosta∏ zbudowany na najwy˝szym miej- monastery already in the 13th century. The third church, Wie˝a Piastowska / Piastowska tower skim wzniesieniu. Wed∏ug Êredniowiecznych kronik, w∏aÊnie Mother of Sorrows Church "On the Hill" and St. Wojciech w tym miejscu Êw. Wojciech wyg∏asza∏ kazanie podczas jednej ze (Adalbert) Church was built on the highest spot in the town. swoich wypraw misyjnych. According to medieval chronicles, Saint Wojciech (Adalbert) kusyjny, na który co roku zje˝d˝ajà Êwiatowe s∏awy tego instrumen- once performed sermon on this hill. tu grajàce z takimi gigantami sceny jak Deep Purple, Frank Zappa, KULTURA >> W Opolu rzàdzi nie tylko muzyka, ale te˝ teatr Zucchero czy Carlos Santana. Jesieƒ w Opolu bezapelacyjnie nale˝y i film. Dla filmu zarezerwowany jest marzec, wtedy odbywa si´ CULTURE >> Not only music, but also cinema and theatre do sztuki, wtedy w∏aÊnie Galeria Sztuki Wspó∏czesnej otwiera „Sa- tu Festiwal Filmowy „Opolskie Lamy” i czerwiec z festiwalem fil- rule in Opole. March and June are reserved for films – the lon Jesienny”. Korzenie tej imprezy si´gajà lat 50., rzeêba, malar- mowym dla dzieci. “Opolskie Lamy” Film Festival and Children Film Festival take stwo, sztuki wizualne, to wszystko prezentujà i doÊwiadczeni arty- Kwiecieƒ i paêdziernik dzi´ki Opolskim Konfrontacjom Teatralnym place in the respective months. April and October are a feast of Êci i m∏odzi, którzy mogà po raz pierwszy b∏ysnàç talentem. i Ogólnopolskiemu Festiwalowi Teatrów Lalek staje si´ Êwi´tem theatrical art owing to the Opole Theatre Confrontations and teatru. Opole to jedyne w Polsce miejsce, gdzie odbywa si´ hucz- National Puppet Theatre Festival. Opole is the only Polish city NA ZIELONO >> Ka˝dy strudzony w´drowiec znajdzie ny festiwal karaoke: „Karaoke Maxx”. Wszyscy fani mocniejszego celebrating a pompous karaoke festival “Karaoke Maxx”. All w Opolu równie˝ wiele okazji do wypoczynku np.: na Wyspie Pa-

brzmienia powinni wybraç si´ na Mi´dzynarodowy Festiwal Per- enthusiasts of heavier music should attend the International fot.: S∏awoj Dubiel siece czy Bolko (stary kompleks parkowy), gdzie miasto oddycha swoimi „zielonymi p∏ucami”. To prawdziwa oaza zieleni w mie- Êcie, z ogrodem zoologicznym, kana∏ami, stawami i Êcie˝kami dla spacerowiczów i rowerzystów.

Dojazd: pociàgiem lub autobusem Miejska Informacja turystyczna: ul. Krakowska 15 tel.: 048 77 / 45 11 987 Getting there: by bus, by train City Tourist information: ul. Krakowska 15, tel.: 048 77 / 45 11 987 www. opole.pl

fot.: S∏awoj Dubiel, Micha∏ Kramarz Wie˝a Ratuszowa / City Hall tower Park miejski na Wyspie Bolko / City Park on Bolko Island Amfiteatr Tysiàclecia / Millenium Amphitheater Basen Letni „B∏´kitna Fala” / Summer swimming pool „B∏´kitna Fala” 44-45 feliniada 19/10/09 16:58 Page 44

44 wydarzenie event 45

Dorota Chojnowska

at the Felliniada. It will begin with a happening “Steps, Wings... FeFe” (Po szczeblach, na skrzydłach... ku FeFe). A ladder resembling a film with images inspired by his movies will be placed in the hall. The images will be painted throughout the three days by artists participating in the project. One of the paintings will go to the winner of the Audience Award in the Best Short Film competition on the last day of the festival dur- C APTURED BY FELLINI ing the “Joyful Wake”. This day commemorates the 16th anniversary of Frederico Fellini’s death. His friends used to call him Fefe and that is the name of the awards which will be grant- Filmy, przedstawienia, ed on that day by the Jury – the Grand Fefe (for lifetime work) happeningi... Felliniada and Small Fefe (for the best short film). nie jest zwyk∏ym festiwalem. To ho∏d z∏o˝ony przez artystów EVENTS >> The Joyful Wake is the culmination point of udzia∏ zapowiedzieli m.in. Zofia Merle, Rados∏aw Piwowarski, Zo- Felliniada. Each day of the festival will have a different charac- wielkiemu re˝yserowi. fia Czerwiƒska. – Tego dnia nikt nie b´dzie spóêniony – zapewnia ter and will provide different artistic impressions. On the first Anna Mizinska, kurator Felliniady. – Ciagle b´dzie si´ coÊ dzia∏o. day you cannot miss the “Time Table” (Plan lekcji) – a per- WIELKI FEFE >> Fellini magi´ miesza∏ z rzeczywistoÊcià. B´dà recytacje poezji, koncerty, opowiadanie anegdot. W ten spo- formance by a theatre of absurd A3/Y (starts at 9.30 p.m.). W jego dzie∏ach jest niezwyk∏a hipnotyczna si∏a, która sprawia, ˝e sób dochodzimy do ostatniego dnia festiwalu. W jego program The second day will be entirely devoted to Marek Skurski – a wyznaczonà przez niego Êcie˝kà wcià˝ podà˝ajà kolejne pokole- wpisano nie tylko rozdawanie nagród. O godz. 17.30 ponownie director, screenplay writer, writer and actor connected with nia artystów. Spotkamy si´ z nimi od 29 do 31 paêdziernika spotkamy si´ z teatrem A3/Y podczas happeningu artystycznego, Felliniada, who passed away this year. He will be remembered w Mazowieckim Centrum Kultury i Sztuki podczas Felliniady. Roz- nast´pnie odb´dzie si´ konkursowy pokaz filmów krótkometra˝o- by his friends i.e. Zofia Merle, Radosław Piwowarski and Zofia pocznie go happening „Po szczeblach, na skrzyd∏ach... ku FeFe”. wych, a po rozdaniu nagród zagra zespó∏ Raz, Dwa, Trzy. Czerwińska. “There is no possibility to be late on this day” Anna W holu stanie drabina stylizowana na taÊm´ filmowà. Dlatego Mizinska, Felliniada curator, assures. “There will be something mi´dzy jej szczeblami nie mo˝e znaleêç si´ nic innego ni˝ obrazy HISTORIA >> Pomys∏ na Felliniad´ narodzi∏ si´ w... Austra- going on all the time: poem recitations, concerts, storytelling…”. – kadry filmowe inspirowane Fellinim. Przez trzy dni b´dà je tam lii. Tam podczas próby teatralnej re˝ysera Lecha Czako-Mackiewi- The programme of the last day of Felliniada holds more than malowaç i na oczach publicznoÊci umieszczaç artyÊci bioràcy cza i aktorów dosi´gn´∏a wiadomoÊç o Êmierci Federico Fellinie- the award ceremony. We will meet with the A3/Y Theatre at an udzia∏ w tym projekcie. Jeden z obrazów zostanie wr´czony jako go. Szok sprawi∏, ˝e nie mogli dokoƒczyç próby... Wtedy posta- artistic happening at 5.30 p.m., the screening of short movies nagroda publicznoÊci w konkursie na najlepszy film krótkometra- nowili, ˝e za rok spotkajà si´ i ka˝dy, tak jak b´dzie mu to serce will take place later and Raz, Dwa, Trzy music group will per- ˝owy podczas ostatniego dnia festiwalu - Radosnej Stypy. Tego dyktowa∏o, uczci pami´ç wielkiego re˝ysera. Jak ustalili, tak si´ form after the award ceremony. dnia bowiem 16 lat temu zmar∏ Federico Fellini. Przyjaciele nazy- sta∏o. To spotkanie przerodzi∏o si´ w wielkie wydarzenie arty- wali go Fefe i tak nazywajà si´ nagrody wr´czone tego dnia przez styczne. Drugà rocznic´ Êmierci pod nazwà Felliniada Lech Czako- HISTORY >> The idea of the Felliniada was born in... Jury – Wielki Fefe (za ca∏okszta∏t dokonaƒ artystycznych) i Ma∏y -Mackiewicz obchodzi∏ ju˝ w Polsce, w Skierniewicach. Po oÊmiu Australia. That is where, during a theatre rehearsal, director Fefe (dla twórcy najlepszego filmu krótkometra˝owego). latach organizacjà festiwalu zaj´∏o si´ Mazowieckie Centrum Kul- Lech Czako Mackiewicz and his actors were reached by the tury i Sztuki w Warszawie. news of Federico Fellini’s death. The shock prevented them WYDARZENIA >> Radosna Stypa jest kulminacyjnym Films, performances, happenings... Felliniada from finishing the rehearsal. They decided to meet a year later punktem Felliniady. Jednak ka˝dy dzieƒ b´dzie mia∏ inny charak- is not an ordinary festival, it is a homage paid to celebrate the memory of the great director in a manner they Adres: Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, ul. Elektoralna ter, dostarczy innych artystycznych wra˝eƒ i wzruszeƒ. Pierwsze- to the great director. Wst´p: 10 z∏ – karnet na 1 dzieƒ, 25 z∏ – karnet na 3 dni found appropriate. This meeting turned into a great artistic go dnia na pewno nie mo˝na przegapiç „Planu lekcji” – przedsta- 25 z∏ – koncert zespo∏u Raz, Dwa, Trzy event. The second anniversary of Fellini’s death, now under the wienia teatru absurdu A3/Y (godz. 21.30). Drugi dzieƒ b´dzie THE GREAT FEFE >> Fellini mixed magic with reality. His Address: Mazovia Centre for Culture and Art, Elektoralna St. name Felliniada, was celebrated by Lech Czako Mackiewicz in w ca∏oÊci poÊwi´cony pami´ci zmar∏ego w tym roku Marka Skur- oeuvres have this immense hypnotic power prompting genera- Entrance: 10 z∏ – one-day ticket, 25 z∏ – three-day ticket Poland in Skierniewice. After eight years the Mazovia Centre 25 z∏ – ticket for Raz, Dwa Trzy concert skiego – re˝ysera, scenarzysty, literata, aktora, od wielu lat zwià- tions of artists to follow his path. We can meet with Fellini from for Culture and Art in Warsaw took over the organization of the www.mckis.waw.pl zanego z Felliniadà. Wspominaç go b´dà jego przyjaciele. Swój 29th to 31st October in the Mazovia Centre for Culture and Art fot. Arch MCKiS festival. 46-49 karnawal 19/10/09 16:59 Page 46

46 wydarzenie event 47

Anna Janowska Tajemnicze postaci przemykajà wieczorami nad osnutymi o tej In the evenings mysterious silhouettes pass by the channels porze roku mg∏à kana∏ami lub, jak gdyby nigdy nic, pijà kaw´ shrouded with mist at this time of year. They act inconspicu- FEAST OF SENSES w Café Florian przy placu Êw. Marka. Szeleszczàc tiulem, koron- ously – drinking coffee in Florian Café at St Mark’s Square. kami, przys∏aniajàc s∏oƒce piórami kapeluszy, odrealniajà Wene- They rustle with tulle, lace and almost cover the sun with feath- cj´ i sprawiajà, ˝e tutejszy karnawa∏ jest wyjatkowy. ers in their hats. They make Venice seem unreal and the carni- val here – the only one of its kind. NAKARMIå ZMYS¸Y >> 10 dni i szeÊç odpowiadajàcych zmys∏om dzielnic. Smak rozgoÊci si´ w dzielnicy Cannaregio. Po- FEED THE SENSES >> 10 days and six districts corre- Wenecja to teatr. kazy gastronomiczne, lekcje gotowania, rzeêby z owoców i cze- sponding to six senses. Cannaregio district is devoted to the kolady... uzupe∏nià w´ch, temat przewodni sàsiedniej Santa Cro- sense of taste. Gastronomy shows, cooking lessons, sculptures Wymarzona sceno- ce. S∏uch b´dzie rzàdzi∏ w dzielnicy Dorsoduro, która rozbrzmi made from fruit and chocolate… compliment smell – the theme grafia dla baroko- koncertami, instalacjami dêwi´kowymi i sesjami muzyki Êrednio- of the neighbouring district Santa Croce. Hearing is the motif in wiecznej. Wyzwaniem dla myÊli b´dà przedstawienia poÊwi´co- Dorsoduro, which resounds with concerts, sound installations wych sukni, rene- ne historii i tradycji w San Marco. Zmys∏ dotyku b´dzie bohate- and medieval music sessions. Shows devoted to history and tra- rem dzielnicy Castello, gdzie imprezowiczów w ca∏kowitych ciem- dition in San Marco will challenge you thought. Touch is the main sansowych masek, noÊciach przez specjalny tor przeszkód poprowadzà wyszkoleni, przebieraƒców niewidomi przewodnicy. Wzrok przykuje dzielnica San Polo, gdzie oczoplàsu b´dzie mo˝na dostaç od pokazów Êwietlnych w zwiewnych i konkursów na najpi´kniejszà mask´. p∏aszczach. Kar- nawa∏ z nutkà dekadencji i pie- przykiem historii czas zaczàç. Szy- kuje si´ prawdzi- wa uczta dla zmys∏ów.

Venice is theatre. It is the dream scenery for Baroque dresses, Renaissance masks and masqueraders in airy coats. It is time to start the carnival with a touch of decadence and a dash of history. A real feast for senses is coming up. fot.: claudiozacc - Fotolia.com 46-49 karnawal 19/10/09 16:59 Page 48

48 wydarzenie

character in Castello where carnival-makers are led through an obstacle track in complete darkness by trained blind guides. Eyesight will be captured in San Polo, where the light shows and best mask competitions can make your head spin.

HIDE YOUR FACE >> Oh yes, the mask… During the carni- val, Venice is taken over by sior maschera, masked party-mak- ers. It is difficult to imagine Venice without the masks. They used to be put on to hide the face, become anonymous and more mysterious. That is why bauta – a mask with the jaw pushed forward, allowing to party, eat and drink without show- ing your face – was the most popular. In addition, it distorts the UKRYå TWARZ >> No w∏aÊnie, maska... W czasie karna- voice and makes it impossible to identify the person who is wa∏u Wenecj´ opanowujà sior maschera, czyli zamaskowani ba- wearing it. The hair was hidden under a hat and the body – langowicze. Bez masek trudno sobie dziÊ wyobraziç Wenecj´. under a black coat. Traditionally masks were made from papier Aprzecie˝ kiedyÊ zak∏adano jà g∏ównie po to, by schowaç twarz, máché. The most classic ones are modest – white and black. staç si´ anonimowym, a przy okazji bardziej tajemniczym. Dlate- Nowadays however, there is full liberty in materials and colours. go najpopularniejsza by∏a bauta – maska z wysuni´tà szcz´kà, Velvet masks referring to historical costumes from the times of pozwalajàca na zabaw´, jedzenie i picie bez pokazywania twa- the Republic of Venice – when the carnival was in full blossom rzy. Dodatkowo zniekszta∏cajàc g∏os, uniemo˝liwia∏a zidentyfiko- – are very popular. Many of them were immortalized by the del- wanie, kto si´ pod nià kryje. W∏osy przykrywa∏ kapelusz, figur´ l'arte comedy. Harlequin and Pantalone, the merchant from czarna peleryna. Tradycyjnie maski robi si´ z papier maché. Te Venice, costumes are classic. najbardziej klasyczne sà skromne – bia∏e lub czarne. Jednak dziÊ panuje pe∏na dowolnoÊç.. Popularne sà maski z aksamitu i na- IMMERSE YOURSELF IN FUN >> You do not need a wiàzujàce do historycznych strojów z czasów Republiki Wenec- mask or Casanova’s cape to let yourself be taken by the colour- kiej, w czasie której karnawa∏ prze˝ywa∏ swoje najlepsze lata. ful crowd, to follow the masqueraders resembling theatre actors Wiele z nich unieÊmiertelni∏a komedia dell'arte. Klasyka to ko- who disappear at one of secret balls organized by carnival fra- stium Arlekina czy wenecki kupiec Pantalone w charakterystycz- ternities, board gondolas and motorboats to have fun in palaces nych spodniach. inaccessible to the common people or tap with their shoes on their way to the traditional ball in Palazzo Dondolo, where WWIRZE ZABAWY >> Nie trzeba mieç maski czy pelery- Casanova seduced women. This craziness starts on 6th ny Casanovy, by daç si´ porwaç kolorowemu t∏umowi. Niczym February and ends on the 16th February, at midnight, when the aktorów w teatrze Êledziç przebieraƒców, którzy co chwila znika- bell on the 11th century Campanile di San Marco announces jà na jednym z tajnych bali organizowanych przez karnawa∏owe the beginning of the Lent. But before this happens, this bell will bractwa, wsiadajà do gondoli i motorówek, by bawiç si´ w nie- announce the beginning of the carnival. The Doge and the dost´pnych dla gawiedzi pa∏acach lub stukajàc obcasami o bruk, Bishop of Venice, who arrive in a colourful procession, will pro- biegnà na tradycyjny bal w Palazzo Dondolo, w którym uwodzi∏ claim its beginning. It is time to start the carnival! niegdyÊ Casanova. Poczàtek szaleƒstwa 6 lutego, koniec o pó∏nocy 16, kiedy dzwon Dojazd: samolotem (Swiss, Czech Airlines, SAS, Austrian) na XI-wiecznej Campanile di San Marco og∏osi poczàtek postu. Termin: 6-16 lutego Ale zanim to si´ stanie, ten sam dzwon wybije poczàtek karna- Getting there: by air (Swiss, Czech Airlines, wa∏u. A przybyli tu spod Arsena∏u na czele kolorowego pochodu SAS, Austrian). Date: February 6th - 16th do˝a i biskup Wenecji tubalnym g∏osem obwieszczà jego poczà- www.carnevale.venezia.it

tek. Karnawa∏ czas zaczàç! fot.: Adam Siese - Fotolia.com 50-53 wieliczka 19/10/09 16:59 Page 50

50 miejsce place 51

El˝bieta Tomczyk-Miczka

"Wieliczka" Salt Mine is a giant, underground city. It has many differ- ent functions, the visitors couldn't have even dreamed about

THE ROUTE >> More than one million people annually pass through the underground corridors of this precious cultural monument included on the UNESCO list. The visit lasts for AN UNDERGROUND CITY about 3 hours and when combined with seeing the underground Jerzy Stuhr we filmie „Wieliczka - sól ziemi” / Jerzy Stuhr in „Wieliczka - Salt of the Earth” Museum of Krakow's Salt Mines, even longer. Tourist go through a 3 km route consisting of 20 chambers TRASA >> Co roku ponad milion osób przemierza podziem- located between 64 to 135 meters below. And this is only a ne korytarze bezcennego zabytku kultury z Listy UNESCO. Wizyta small fragment of the underground mine working, which all in trwa oko∏o trzech godzin, a w po∏àczeniu z podziemnym Mu- all has 3 thousand chambers joined by pavements whose total zeum ˚up Krakowskim nawet d∏u˝ej. TuryÊci przemierzajà trzy ki- length is 300 km. Kopalnia Soli lometry trasy sk∏adajàcej si´ z 20 komór po∏o˝onych na g∏´boko- Êciach od 64 do 135 m. Ale to zaledwie ma∏y fragment podziem- A FILM SET >> In the underground chambers and corridors nych wyrobisk, na które sk∏ada si´ trzy tysiàce komór po∏àczo- many movies were shot. The lack of natural light enhanced the „Wieliczka” nych chodnikami o ∏àcznej d∏ugoÊci 300 km. feeling of being suffocated and imprisoned and made the char- acters of Hamlet - a TV play shot here - toss around helplessly. PLAN FILMOWY >> W podziemnych komorach i koryta- An Australian TV series for children was also made here, as to wielkie rzach Juliusz Machulski kr´ci∏ „Seksmisj´”, a Andrzej ˚u∏awski well as rehearsals for the shows "A Road to Stardom". „Na Srebrnym Globie”. Brak naturalnego Êwiat∏a pot´gowa∏ wra- The last hit has been the promotional film "Wieliczka - Salt of ˝enie zamkni´cia, osaczenia bezsilnie miotajàcych si´ bohaterów the Earth". In this picture directed by Sandrolin Tam our magi- podziemne realizowanego tu „Hamleta” Teatru TV. cal guide around the mine is polish actor Jerzy Stuhr. Tak˝e tutaj nagrywano australijski serial dla dzieci, odbywa∏y si´ treningi do programu „Droga do Gwiazd” i „Mi´dzynarodowa A WEDDING SPOT >> The first wedding was held here in miasto. Pe∏ni Miss Wakacji”. Ostatnim hitem jest film promocyjny „Wieliczka – 1989. Since then many couples have vowed love in the cham- sól ziemi". W obrazie wyre˝yserowanym przez Sadrolina Tama po ber of Saint Kinga of Poland. The chapel carved out from a salt kopalni oprowadza Jerzy Stuhr. ró˝ne funkcje, MIEJSCE ÂLUBÓW >> Pierwszy Êlub odby∏ si´ w 1989 r. Od tego czasu w Kaplicy Êw. Kingi mi∏oÊç przysi´ga∏o sobie wiele o których wie- par. Kaplica wykuta w grocie solnej jest czynnym koÊcio∏em. Od- prawiane sà tu coniedzielne nabo˝eƒstwa. Bywa, ˝e decyzja o Êlu- bie lub o wyborze miejsca powstaje podczas zwiedzania kopalni. lu odwiedzajà- HOTEL >> Wyjàtkowy hotel Grand Sal powsta∏ w miejscu, gdzie w koƒcu XIX w. znajdowa∏y si´ ¸azienki Salinarne, tu˝ przy cym nawet si´ szybie Dani∏owicza w zabytkowym parku Êw. Kingi. Trudno sobie wyobraziç bardziej zach´cajàce miejsce do spacerów albo wycie- czek rowerowych (w hotelu jest wypo˝yczalnia dwuÊladów)! Wo-

nie Êni∏o. fot.: archiwum Kopalni w Wieliczce fot.: archiwum Kopalni w Wieliczce kó∏ hotelu wyznaczono równie˝ tras´ do joggingu. Âlub w kaplicy Êw. Kingi / Wedding in St Kinga Chapel 50-53 wieliczka 19/10/09 16:59 Page 52

52 miejsce place 53

Na koniec dnia zm´czonych posilà doskona∏e dania serwowane cave is an active church. Every Sunday masses and services UZDROWIENIA>> Zdarzajà si´ w Podziemnym OÊrodku w hotelowej restauracji. W kàciku regionalnym skosztujemy po- are held here. It happens that the decision of having a wedding Rehabilitacyjno-Leczniczym. Kuracjusze z ca∏ego Êwiata leczà tu traw przygotowanych z tradycyjnych produktów Ma∏opolski. here is made while visiting the mine. astm´, nie˝yty dróg oddechowych, alergi´, ∏uszczyc´... Dwutygo- dniowe turnusy szybko przemijajà wÊród zabaw i çwiczeƒ, zaj´ç SALA KONCERTOWA >> Podziemna komora Warszawa HOTEL >> An exceptional Grand Sal Hotel was built on the z muzykoterapii i choreoterapii, pod opiekà medycznà i fizjotera- s∏ynie ze Êwietnej akustyki. Nic dziwnego, ˝e ch´tnie koncertujà spot of the late 19th century Salt Baths, just beside the peutycznà. Cudowne uzdrowienia zawdzi´czamy niezwyk∏ym tu najwi´ksi artyÊci. Co roku w solnej scenerii odbywajà si´ Daniłowicz shaft mining, in a historical park of Saint Kinga. It is warunkom: czystoÊci powietrza, wilgotnoÊci i nasyceniu mikro- przedstawienia operowe: „Rigoletta” i Gale Noworoczne Opery hard to imagine a more inviting place for walks and cycling trips elementami. OÊrodek zajmuje dwie komory na g∏´bokoÊci 135 m: Krakowskiej. Swoje koncerty zagrali tu m.in. Blackmore's Night, (there's a rental of bicycles in the hotel)! Around the hotel a jog- komor´ Wessel i Stajni´ Gór Wschodnich. Poza turnusami prowa- Grota Jóêefa Pi∏sudskiego / Józef Pi∏sudski Grotto Nigel Kennedy oraz A.P. Kaczmarek z okazji 30-lecia wpisania ko- ging trial has also been designated. At the day's end, when dzi programy profilaktyczne, lekcje zdrowia, konferencje. W cz´- palni na List´ UNESCO. Underground Festiwal Zbigniewa Preis- tired, we can have wonderful dishes served in the hotel restau- Êci naziemnej znajduje si´ poradnia z gabinetami specjalistów. nera zosta∏ utrwalony na p∏ycie. W ka˝dà drugà Êrod´ miesiàca rant. There, in the regional corner, we'll taste dishes made of HEALINGS >> They happen in the Underground swój koncert daje Reprezentacyjna Orkiestra D´ta Kopalni Soli traditional Malopolska products. PRODUCENT SOLI >> Produkcja soli jest wymuszona Rehabilitation and Treatment Center. Patients from all over the „Wieliczka”. Ta najstarsza orkiestra górnicza w Europie istnieje od przez proces technologiczny odprowadzania wody z kopalni, world cure here asthma, inflammation of the upper air pas- ponad 170 lat. CONCERT HALL >> The underground Warszawa hall is a nast´pnie jej odsalania. Dzi´ki temu otrzymujemy sól, która sages, allergies, psoriasis. The two-week stays pass quickly famous for its brilliant acoustics. No wonder that the greatest zdoby∏a wyró˝nienie „Ma∏opolski Smak” za wzorowà jakoÊç oraz with games and exercises, music and dance therapies under a SPORT >> Lot balonem w komorze Micha∏owice czy prze- artists enjoy performing here. Every year in this salty scenery wybitne walory smakowe. W ca∏ej Europie nie znajdziemy dru- tender care of doctors and physiotherapists. These miraculous p∏yni´cie na desce windsurfingowej Mateusza Kusznierewicza operas are organized: Rigoletto and New Year Galas of the giej tak s∏onej soli – sól z wielickiej kopalni ma a˝ 99,8 proc. so- healings are owed to remarkable conditions: clean air, humidity po podziemnym jeziorku to ju˝ klasyka wyczynów w podziem- Krakow Opera House. Blackmore's Night, Nigel Kennedy li… w soli. To prawdziwy rekord. U˝ywa si´ jej do celów spo˝yw- and saturation with micro-elements. The Center occupies two nym mieÊcie. Tu wszystko jest mo˝liwe. and A.P. Kaczmarek as well as many others performed here czych oraz do wyrobu kosmetyków. chambers 135 m deep: the Wessel Chamber and the Eastern on the occasion of the 30th anniversary of including the mine Mountains Stable. Apart from the therapies it conducts prophy- ZNAMIENICI GOÂCIE >> Jednym z pierwszych turystów on the UNESCO list. PLENERY ARTYSTYCZNE >> Niezwyk∏a atmosfera pod- lactic projects, health lessons and conferences. In the on- by∏ Miko∏aj Kopernik, za nim podà˝yli m.in. Johann Wolfgang The Underground Festival of Zbigniew Preissner has been ziemnego królestwa inspiruje artystów podczas organizowanych ground part, there is a clinic with specialist doctors. Goethe, Fryderyk Chopin, Jan Matejko, Dymitr Mendelejew, released as an album. Every second Wednesday of the month tu plenerów. W czasie takich wydarzeƒ powsta∏y rzeêby zdobià- Boles∏aw Prus, Henryk Sienkiewicz, cesarz Austrii Józef II, car there is a concert of the Representative Wind Band of ce park Kingi otaczajàcy budynki kopalni. Sama kopalnia jest wy- SALT PRODUCER >> Production of salt is required due to Aleksander I, cesarz Franciszek Józef I, Stanis∏aw Moniuszko, "Wieliczka" Salt Mine. This oldest in Europe mining band was l´garnià talentów rzeêbiarskich. Wieliccy górnicy „od zawsze” a technological process of draining water from the mine and Ignacy Paderewski, król Belgów Albert II i królowa Paola – established more than 170 years ago. tworzyli w soli – z potrzeby serca, bo tylko niewielu mia∏o arty- then desalinating it. This is how we get the salt which won the w ksi´gach pamiàtkowych kopalni widniejà autografy wielu zna- styczne wykszta∏cenie. Wspó∏czeÊni górnicy kontynuujà tradycj´ title "The Taste of Małopolska" for its perfect and outstanding komitoÊci. Ksi´gi zwiedzajàcych wprowadzono w roku 1774, SPORT >> A balloon flight in Michałowice chamber or wind- rzeêbienia w soli, ich prace wzbogacajà tras´ turystycznà, sà taste qualities. You won't find this kind of salty salt anywhere jest jednak pewne, ˝e pierwsi turyÊci zapuÊcili si´ w solne g∏´bi- surfing on the underground lake by Mateusz Kusznierewicz pamiàtkowymi drobiazgami dla turystów. else in Europe - the one from Wieliczka has 99,8 per cent of ny ju˝ w XV w. are classical feats performed in this underground city. salt in salt. It is a record. It is used as a food additive and to pro- Everything is possible here. duce cosmetics. Dojazd: z Krakowa autobusem 304 (z przystanku – ul. Kurnik, wysiadamy na przystanku Wieliczka Kopalnia), pociàgiem (Kraków G∏ówny – Wieliczka Rynek) OUTSTANDING GUESTS >> One of the first tourists ARTISTIC OPEN-AIR LOCATIONS >> The remarkable Bilety: 49 z∏ (normalny), 35 (ulgowy), 133 z∏ (rodzinny) here was Copernicus and after him Johann Wolfgang Godziny otwarcia: 8.00 - 17.00 atmosphere of the underground kingdom inspires artists dur- Goethe, Frederic Chopin, Jan Matejko, Dmitri Mendeleev, Adres: Kopalnia Soli Wieliczka, ul. Dani∏owicza 10 ing the out-door events organized here. During these events Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz, Joseph II Emperor of Getting there: from Krakow by bus, line 304 (from Kurniki str. to Wieliczka the sculptures adorning the Park of Kinga were created. The Austria, tsar Alexander I, Franz Joseph I, Stanisław Kopalnia bus stop), by train (from Kraków G∏ówny station) park surrounds the mine's buildings. The mine itself is a breed- Tickets: 49 PLN (normal), Moniuszko, Ignacy Paderewski, Albert II King of the Belgians ing ground of sculpting talents. Traditionally the miners of 35 PLN (reduced), 133 PLN (family) and Queen Paola - there are signatures of many famous peo- Opening hours: 8.00 a.m. - 5.00 p.m. Wieliczka sculpted in salt - it was a heart's need, for not many ple in the mine's books. The Visitors Books were introduced Address: Wieliczka Salt Mine, 10 Dani∏owicza Str. had artistic education. Miners today continue this tradition of in 1774, but it is certain that the first tourists went down the salt sculpting, their works are part of the tourist trail and they www.kopalnia.pl

salt mines in the 15th c. fot.: archiwum Kopalni w Wieliczce fot.: archiwum Kopalni w Wieliczce are souvenirs for visitors. Koncert w komorze Warszawa / Concert in Warsaw underground hall 54-57 Charlotka 19/10/09 17:00 Page 54

54 miejsce place 55

Monika Kaszuba

IN THE VALLEY OF HAPPINESS

¸atwo jà The valley located half- odnaleêç pomi´- way between Ustka and dzy Ustkà i S∏upskiem, S∏upsk is easy to reach wÊród d´bowo-buko- amidst the beech forest, wego lasu, w obj´ciach embraced by three water trzech êróde∏ bije jej springs, where its Slavic s∏owiaƒska dusza. heart beats. 54-57 Charlotka 19/10/09 17:00 Page 56

56 miejsce place 57

SECLUDED SITE >> The area captivates with simplicity ON WATER >> The natural potential of this location has and immaculate nature. The landscape “starts” with two pictur- inspired new ideas. The previously unused retention reservoir esque lakes surrounded with stylish wooden buildings. Horses by the mill was broadened, deepened and fish were introduced. rest on the nearby meadows… Today it is difficult to believe that Another pond was created with trout, carp, pike, tench and eel until recently this fairytale-like location was deserted forest with waiting for the fishermen. It is used in season by enthusiasts of a ruined mill. Charlotta owes its metamorphosis to Mirosław water sports – water bikes and kayaks. Kayaking trips to Ustka Wawroski, who gave in to the magic of this place. Owing to the are also available. help of his friends, a pinch of dreams and enormous persistence, he managed to bring magical energy into the valley bringing out LEISURE AND MUSIC >> The Resort&SPA Hotel is its beauty. His inspiration came from the local residents – the newest pearl in the Charlotta Valley. The craft of local arti- UROCZYSKO >> Okolica urzeka prostotà i nieskazitelnà Germans who have been living here for decades. Sitting by the sans can be seen in every inch of the hotel – every detail, przyrodà niczym pocztówkowy Szwarzwald. Krajobraz „otwiera- chimney with a glass of wine, they told him about Charlottenville. dotychczas zbiornik retencyjny m∏yna wodnego. Wykopano te˝ from the curtains, fittings and ceramic artefacts to wooden jà” dwa malownicze jeziora, nad którymi wznoszà si´ drewniane, Everybody believed that this place had magical power and dodatkowy staw, czekajà w nim na w´dkarzy pstràgi, karpie, furniture is the fruit of their work. In addition to aesthetic stylowe zabudowania. Na opasajàcych je ∏àkach polegujà konie... brought happiness to people who are connected to it. szczupaki, liny i w´gorze. W sezonie korzystajà z niego amatorzy pleasures, a SPA is waiting for the guests. The swimming Dzisiaj trudno uwierzyç, ˝e jeszcze do niedawna w tym bajkowym wody, p∏ywajàc na rowerach wodnych albo kajakach. Ch´tni mo- pool with large windows and a view of the forest and lake miejscu by∏o uroczysko, a widok urozmaica∏ jedynie stary, podupa- FABULOUS ARRANGEMENTS >> The guesthouse gà równie˝ wziàç udzia∏ w sp∏ywie rzekà do Ustki. encourages relaxing in the water. Afterwards you can use the dajàcy m∏yn. Charlotta swojà metamorfoz´ zawdzi´cza Miros∏a- appeared first among the meadows, although the horses and steam or mud bath, dry sauna, sanarium and a beauty parlour wowi Wawroskiemu, który kiedy zobaczy∏ to magiczne miejsce, the stable were here before that. The stables were supposed to RELAKS I MUZYKA >> Najnowszà pere∏kà Charlotty jest which offers unforgettable massage. The guests, who feel pozwoli∏ mu si´ zaczarowaç bez reszty. Dzi´ki pomocy kilku przy- store hay, but it turned out that this space will be better used as hotel resort & spa. Na ka˝dym kroku widaç w nim artystycznà pra- already rested, can try out bowling and the Rock Pub with jació∏, szczypcie marzeƒ i wielkiemu samozaparciu uda∏o mu si´ guest rooms. That is how the “Iron Horseshoe” guesthouse in c´ lokalnych rzemieÊlników, bo tutaj ka˝dy detal od zas∏on, okuç heavy rock music. This genre has already traditions in tchnàç w dolin´ magicznà energi´, wydobywajàc z niej to co naj- traditional half-timber Pomerania style was established. i ceramicznych detali a˝ po drewniane meble to owoc ich pracy. Na Charlotta Valley, owing to the Legends of Rock Festival held pi´kniejsze. Natchnienie przynieÊli mu mieszkajàcy tutaj od kilku- Rybaczówka was built on an artificial island in the middle of goÊci oprócz estetycznych doznaƒ czeka te˝ spa. Basen z ogromny- in the local amphitheatre. It can hold 6,000 people and is the dziesi´ciu lat Niemcy. Przy kominku i kieliszku wina snuli opowieÊç Zamełowskie Lake. It can be reached by a simple wooden mi oknami i widokiem na las i jezioro zach´ca do wodnego relak- largest amphitheatre in Pomerania. o Charlottentall. Wszyscy wierzyli, ˝e to miejsce ma magicznà bridge. Rustic, bright and cosy interiors with a large patio became su. Jego przed∏u˝enie zapewnia ∏aênia parowa i b∏otna, sucha sau- Perhaps one day there will be no more space in this pictur- moc, a ludziom, którzy zwià˝à z nim swój los, przynosi szcz´Êcie. the ideal spot for a romantic getaway. When you sit on the terrace na, sanarium i gabinety kosmetyczne, w których mo˝na liczyç na esque valley to realize new ideas but there will always be in the evening, the world seems miles away. The ‘Charlotta Inn” niezapomniany masa˝. Na tych goÊci, którzy ju˝ zdà˝yli wypoczàç, happy guests. The valley brings happiness, does it not? BAJKOWE ARAN˚ACJE >> Jako pierwszy pojawi∏ si´ has, almost literally, anchored at the second island – the beautiful czeka kr´gielnia i Rock Pub, w którym nie mo˝e zabraknàç mocne- wÊród ∏àk pensjonat, chocia˝ tak naprawd´ najpierw pojawi∏y si´ sculpted cocktail bar is in the shape of a boat. go, rockowego brzmienia. Ten gatunek muzyczny ma ju˝ swoje tra- tu konie i stajnia. Nad nià mia∏o byç sk∏adowane siano, ale oka- dycje w Dolinie Charlotty, dzi´ki Festiwalowi Legend Rocka, który za∏o si´, ˝e to najlepsze miejsce na pokoje goÊcinne. Tak powsta∏ odbywa si´ w tutejszym amfiteatrze. Obiekt zmieÊci szeÊç tysi´cy pensjonat Pod ˚elaznà Podkowà, wierny XIX-wiecznej szachulco- osób i jest najwi´kszy w ca∏ym województwie pomorskim. wej architekturze Pomorza. PoÊrodku Jeziora Zame∏owskiego na Byç mo˝e kiedyÊ w tej malowniczej dolinie zabraknie miejsca na sztucznej wyspie wkrótce wyros∏a Rybaczówka. Prowadzi do niej realizacj´ nowych pomys∏ów architektonicznych czy przyrodni- skromny, drewniany mostek. Rustykalne, jasne i przytulne wn´trza, czych, ale chyba nigdy nie zabraknie szcz´Êliwych goÊci. Przecie˝ z ogromnym tarasem sta∏y si´ idealnym miejscem na romantyczny ta dolina przynosi szcz´Êcie. pobyt z dala od miejskiego zgie∏ku. Kiedy siedzi si´ wieczorem na tarasie, Êwiat wydaje si´ odleg∏y o lata Êwietlne. Na drugiej wysep- Dolina Charlotty Resort & SPA ce zakotwiczy∏a restauracja GoÊciniec Charlotty, prawie dos∏ownie, Strzelinko 14 bo pi´knie rzeêbiony coctail bar ma w∏aÊnie kszta∏t ∏odzi. 76-200 S∏upsk Rezerwacje / Reservation: [email protected] NAD WODÑ >> Potencja∏ przyrodniczy tego miejsca inspi- tel: 00 48 59 847 43 00, 00 48 59 847 43 43 rowa∏ do nowych pomys∏ów na jego zagospodarowanie. Przede www.dolinacharlotty.pl wszystkim poszerzono, pog∏´biono i zarybiono niewykorzystany 58-59 Teneryfa 19/10/09 17:01 Page 58

58 miejsce place 59

Monika Kaszuba

Cruz. The capital and other cities have remained their inimitable colonial style. The entire island, except for del Teide peak, is green, as if covered with an emerald carpet. The flora thrives thanks to the climate. Tenerife has a number of botanic gardens and park complexes i.e. the Loro Parque.

TENERIFE, GREEN AND FUN MORE THAN AN AMUSEMENT PARK >> Loro Najwi´ksza, soczyÊcie Parque is one of those places where children and adults spend zielona wyspa Kanarów hours not realizing the passing of time. The park was estab- rozpieszcza swoich goÊci lished over 40 years ago and used to be a “parrot paradise” – przyjaznym klimatem, the Canaries have the largest number of bird species. lewskie i mnóstwo innych roÊlin, o których istnieniu nawet nam Nowadays, Loro is a gigantic park and entertainment complex bujnà roÊlinnoÊcià oraz si´ nie Êni∏o. W tej niesamowitej scenerii na powierzchni 135 tys. m2 immersed in the tropical flora of the island. It is best to reach the bajecznym kompleksem mieszkajà setki gatunków zwierzàt. park in a free open mini-train from Playa Martinez. The ride is an parkowym Loro Parque. excellent chance to see the town. The park welcomes with char- ZWIERZ¢CY RAJ >> Najwi´kszà frajd´ w Parku Loro znaj- acteristic Thai village buildings raised by Thai workers. The dà wszyscy, którzy uwielbiajà pokazy tresury delfinów, orek, fok botanic park is a true gem: marvellous orchids, dragon trees, PUERTO DE LA CRUZ >> Powietrze na Te- i lwów morskich. Tutaj znajduje si´ najwi´kszy na Êwiecie basen “bird of paradise” flowers and many other plants which you have neryfie jest przesycone orzeêwiajàcà Êwie˝oÊcià. Da z orkami i najwi´ksze w Europie delfinarium. Wyst´py, a w∏aÊci- never dreamed of. Hundreds of animals live on the 135,000 m2 si´ jà wyczuç ju˝ w momencie zejÊcia z promu wie niesamowite akrobatyczne, wodne show z ich udzia∏em przy- of fabulous scenery. w Santa Cruz. Stolica i inne miasta wyspy zachowa- ciàga mnóstwo turystów. Odwiedzajàc Loro, trzeba koniecznie ∏y swój niepowtarzalnym kolonialnym charakter. Za obejrzeç te˝ Planet´ Pingwinów. Mieszkajà tu cztery ró˝ne gatun- ANIMAL PARADISE >>Loro Park is the place to visit, if wyjàtkiem Pico del Teide wsz´dzie króluje zieleƒ, ki, od tych z Antarktydy po te pochodzàce z po∏udniowej Afryki. you are a fan of dolphin, whale, seal and sea lion shows. One of jakby ktoÊ pokry∏ jà szmaragdowym dywanem. To To chyba najszcz´Êliwsze pingwiny mieszkajàce w zamkni´ciu, bo the world’s largest whale pool and Europe’s largest dolphinarium zas∏uga szczególnie przyjaznego roÊlinnoÊci klima- w tutejszym pingwinarium odtworzono dok∏adnie ich naturalne are here. The performances – incredible water acrobatics shows tu, dlatego na Teneryfie nie brakuje parków, ogro- warunki ˝ycia, a ca∏a planeta pingwinów to najwi´ksza replika attract throngs of tourists. If you visit Loro, make sure you see the dów botanicznych i parkowych kompleksów roz- Antarktydy jakà zbudowano. Prawdziwymi ikonami parku sà jed- “penguin planet”. Four penguin species live here – from the rywki takich jak Loro Parque. nak papugi. W Loro znajduje si´ 350 gatunków, od miniaturo- Antarctic to African kinds. They must be the happiest penguins wych po gigantyczne, wszystkie ob∏´dnie kolorowe, rozkrzyczane living in captivity, because the natural conditions of their habitats WI¢CEJ NI˚ PARK ROZRYWKI >> Loro i entuzjastycznie nastawione do zwiedzajàcych. Kiedy w´druje have been recreated in Loro. The penguin island is the largest Parque to jedno z tych miejsc i dla dzieci, i dla do- si´ z aparatem od klatki do klatki, ma si´ wra˝enie, ˝e robià mi- replica of the Antarctica ever built. The parrots are the true icons ros∏ych, gdzie mo˝na sp´dziç d∏ugie godziny, zupe∏- ny i pozujà do zdj´ç. Niesamowite sà równie˝ ich wyst´py w Pa- of the island. There are over 350 parrot species in Loro – from nie nie czujàc up∏ywu czasu. Park ma ju˝ ponad 40 ∏acu Arabskim, podczas których mo˝na w pe∏ni podziwiaç ich in- miniature to gigantic ones – all are insanely colourful, clamorous lat, kiedyÊ by∏ „papuzim rajem”, bo na Kanarach teligencj´ i pi´kno. and have an enthusiastic attitude towards the visitors. While walk- wyst´puje najwi´cej gatunków tych ptaków. Dzisiaj ing among the cages with a camera in your hand, you may have Loro to gigantyczny kompleks parkowy i rozrywko- This largest succulently green island the impression that the birds are “making faces” and pose for the wy zatopiony wÊród tropikalnej roÊlinnoÊci wyspy. of the Canaries pampers tourists with photos. Their performances in the Arabian Palace, showing their Do parku najlepiej dojechaç darmowà, odkrytà mi- friendly climate, lavish fauna intelligence and beauty, are also amazing. nikolejkà z Playa Martinez, dzi´ki przeja˝d˝ce mo˝- na przy okazji obejrzeç miasto. Park wita goÊci za- and the fabulous Loro Parque park. Loro Parque budowaniami wioski tajskiej, która jest dzie∏em taj- Adres / Address: Avenida Loro Parque, Puerto de la Cruz Wst´p / Tickets: 31,50 EUR skich rzemieÊlników. Sam park to botaniczne cacko: PUERTO DE LA CRUZ >> The air on Tenerife is refreshingly breezy. www.loroparque.com

wspania∏e orchidee, drzewa smocze, strelicje kró- The freshness can be felt immediately upon stepping off the ferry in Santa fot.: David Domingez – Fotolia.com fot.: La Monjita - Fotolia.com, Alex Fleming – Fotolia.com 60-61 skansen 19/10/09 17:01 Page 60

60 miejsce place 61

Karolina W´grzynek

WALKING IN THE PAST

PrzenieÊmy si´ w czasie niowo wype∏niane sà eksponatami i zostanà udost´pnione zwie- the Open Air Village Museum in Lublin is the foretaste of what dzajàcym wraz z nowym sezonem w 2010 r.) oraz chyba jedyne we will soon see. The Provincial Central European Town of the o 100 lat na lubelskà na terenie polskich skansenów, lapidarium cmentarne. Docelowo 1930s will be reconstructed at the verge of the Museum. So far prowincj´, S∏awinem powstanie tu 46 obiektów. Wówczas wÊród przeniesionych tu there is only a granary from Wrzelów, a 17th c. wooden church oryginalnych polskich i ˝ydowskich domów oraz zaaran˝owa- from Matczyn, presbytery from Żeszczynka (its rooms are grad- zwanà. Poczujmy jej nych w nich sklepikach, warsztatach zobaczymy jak wyglàda∏a ually filled with exhibits and will be open to visitors in the new klimat i urok podczas Lubelszczyzna tamtych czasów – wielokulturowa, ró˝norodna season in 2010) and a cemetery lapidary, probably the only o niezwykle bogatej obrz´dowoÊci. one in an open-air museum in Poland. There among 46 original spaceru po Muzeum Wsi Polish and Jewish houses and recreated stores and workshops, Lubelskiej. JESIE¡ >> Skansen w jesiennej oprawie wyzwala nut´ no- we will be able to experience firsthand the Lublin region of the stalgii. Wiejskie i dworskie zabudowania oprawione sà w drzewa day - multicultural, diverse and rich in customs. o z∏otych liÊciach i otoczone ciszà. To wtedy tak naprawd´ mo˝e- MIASTECZKO >> NiegdyÊ magiel by∏ jednym z tych miejsc, my poczuç klimat dawnych czasów. Skansen podzielony jest na AUTUMN >> The open-air museum in autumn settings stirs gdzie koncentrowa∏o si´ ˝ycie towarzyskie. Wystarczy, ˝e przy- kilka sektorów o nazwach charakterystycznych dla poszczegól- up melancholy. Farming and housing buildings are surrounded mkn´ oczy i ju˝ widz´ gospodynie wymieniajàce mi´dzy sobà nych regionów – Roztocza, PowiÊla, Podlasia, Nadbu˝a oraz Wy- with golden-leafed trees and shrouded in silence. The open-air najÊwie˝sze wiadomoÊci i ploteczki. Idàc dalej, zaglàdam do ˝yny Lubelskiej. Zwróçmy uwag´ na wiatrak typu holenderskiego, museum is divided into several sectors with names characteris- sklepu ˝elaznego, monopolowego i do Trafiki, jak niegdyÊ nazy- pochodzàcy z Zygmuntowa. Po wielu latach staraƒ uda∏o si´ na- tic for particular regions - Roztocze, Powiśle, Podlasie, Nadbuże wano sklepy tytoniowe. Naprzeciwko znajduje si´ Ryzura Jankie- prawiç jego mechanizm i w dalszym ciàgu staruszek pracuje. and Lublin Highland. There is also a gentry sector where you la Struzera, czyli... fryzjer. Nieco dalej na sto∏ach roz∏o˝one sà Warto te˝ zobaczyç cerkiew grecko-katolickà z Tarnoszyna z 1759 can see a manor of middle-class gentry from Żyrzyn (18th c) smako∏yki kuchni ˝ydowskiej. Z trudem powstrzymuj´ r´k´, ˝eby r., w której wcià˝ odbywajà si´ nabo˝eƒstwa. Jest te˝ sektor with a staging inside. Its scenario refers to 1939. The manor is nie si´gnàç po nie. Wyglàdajà tak naturalnie! Aran˝acja zosta∏a Let us travel one hundred years back in time in dworski. Tam w dworze Êredniozamo˝nej szlachty z ˚yrzyna surrounded with flower beds, a park and a herbarium nearby. przygotowana na podstawie pinkasów – ksiàg pami´ci – wspo- Lublin region to S∏awin village. We will experi- (z XVIII w.), znajduje si´ ekspozycj, ktorej scenariusz nawiàzuje mnieƒ o ˝yciu codziennym. Obok widz´ sprz´ty domowe, których ence its atmosphere and magic during a walk do 1939 r. Dwór otaczajà kwieciste gazony, wokó∏ park, a nie- EVENTS >> The open-air museum lures visitors with not only u˝ywano do przyrzàdzania koszernych potraw. Oczyma wyobraê- in the Open Air Village Museum in Lublin. opodal ogród zio∏owy. the architecture and lavish flora, but also with a full schedule of ni widz´ jak Ryfka, ˝ona Moszka Klajnera w∏aÊciciela domu, wy- events connected with cult, customs and traditional farming ciàga z pieca pachnàce cebularze. Kilka kroków dalej wyobraênia THE TOWN >> The mangle used to be the place where the IMPREZY >> Skansen przyciàga zwiedzajàcych nie tylko work, as well as workshops and museum lessons, organized ju˝ nie jest mi potrzebna, bowiem na ekranie oglàdam film z in- entire social life happened. If I close my eyes, I can imagine swoimi zabudowaniami, bujnà zielenià, ale równie˝ bogatym year-round. The Bread Feast is one of the must-sees. You will be scenizacjami scenek z ˝ycia XIX-wiecznej Lubelszczyzny. Poszcze- women exchanging the latest news and gossip here. Walking programem obrz´dowym i edukacyjnym. W ciàgu ca∏ego roku able to try bread baked according to traditional recipes, partici- gólne scenki opowiadajà o konkretnych osobach. Mam wra˝enie, further I pass the hardware store, alcohol store and trafika, as odbywa si´ wiele imprez, zwiàzanych zarówno z kultem, obrz´- pate in pickling cabbage and taste the delicious cabbage soup. ˝e bior´ udzia∏ w ich ˝yciu. Wystawa „ Do zobaczenia w mia- tobacco stores were called. Jankiel Struzer’s Ryzura (hair- dowoÊcià jak i tradycyjnymi pracami polowymi, warsztaty oraz steczku” znajdujàca si´ w spichlerzu z Turki k/Lublina w Muzeum dresser) is across the street. Jewish delicacies are lying on lekcje muzealne. Z pewnoÊcià warto wybraç si´ na Êwi´to chle- Muzeum Wsi Lubelskiej, al. Warszawska 96, Lublin Dojazd: z Lublina autobusami (nr 5, 18, 20, 37) Wsi Lubelskiej jest przedsmakiem tego, co ju˝ w najbli˝szym cza- tables a little further. I also see household equipment used to ba, gdzie m.in. mo˝na spróbowaç wypieków wed∏ug tradycyjnej Godziny otwarcia: od 1.10. do 31.10. w godz. 9-17 sie tu zobaczymy. Na skraju skansenu rekonstruowane b´dzie prepare kosher meals. A few steps further I am watching a receptury czy te˝ wraz z zespo∏em obrz´dowym wziàç udzia∏ od 2.11. do 22.12. w piàtki, soboty, niedziele w godz. 9-15 miasteczko prowincjonale Europy Ârodkowej z lat 30. XX w. Na movie with re-enactments of daily life in Lublin region in the w tradycyjnym kwaszeniu kapusty i skosztowaç smacznego kapu- Ceny biletów / Tickets: 8 z∏ (normalny), 4 z∏ (ulgowy) razie stoi tu spichlerz z Wrzelowca, XVII-wieczny drewniany ko- 19th c. Subsequent scenes depict particular people. The exhi- Êniaku. Najm∏odsi ch´tnie odwiedzajà skansen 6 grudnia, kiedy Getting there: from lublin by bus (no. 5, 18, 20. 37) Êció∏ z Matczyna, plebania z ˚eszczynki (jej pomieszczenia stop- bition “See you in town” in the granary in Turki near Lublin in czekajà na nich prezenty od Êw. Miko∏aja. www.skansen.lublin.pl 62-63 malbork 19/10/09 17:02 Page 62

62 miejsce place 63

TEKST PROMOCYJNY Obl´˝enie Malborka to niezapomniana podró˝ w czasie, podczas The Siege of Malbork is an unforgettable journey in time, której turyÊci mogà zobaczyç, jak w Êredniowieczu wyglàda∏o ˝y- giving tourists the opportunity to see how the life of cie mieszkaƒców terenów Pomorza. Kulminacyjnà, a zarazem naj- Pomerania residents looked like in the Middle Ages. The bardziej spektakularnà jej cz´Êcià jest wielka inscenizacja w sce- reconstruction of the events in the scenery of medieval nerii Êredniowiecznych murów. Bierze w niej udzia∏ ponad 300 walls is the highlight of this event. Over 300 actors and aktorów i statystów. Spektakl przedstawia moment obl´˝enia extras participate in the staging which presents the moment Malborka przez wojska króla polskiego Jagie∏∏y, które po wygra- when Polish King Jagiełło’s army, after winning the nej bitwie pod Grunwaldem w 1410 r., ruszy∏y na zamek w celu Grunwald battle in 1410 attacked the castle to conquer the zdobycia stolicy paƒstwa krzy˝ackiego. Teutonic Order’s capital. The Siege of Malbork was for the MALBORK THE PEARL OF POMERANIA Obl´˝enie Malborka ju˝ po raz drugi zosta∏o nominowane przez second time nominated by the Pomerania Regional Tourist Pomorskà Regionalnà Organizacj´ Turystycznà do Z∏otego Certy- Organization to the Gold Certificate – a prestigious prize of Malborski zamek po∏o˝ony jest na prawym brzegu Nogatu, ok. The Malbork Castle is located on the right shore of Nogat River, fikatu – presti˝owej nagrody Polskiej Organizacji Turystycznej – the Polish Tourist Organization awarded to the best tourist 50 km od Gdaƒska. Âredniowieczny kompleks zamkowy niegdyÊ approx, 50 km from Gdańsk. The medieval castle complex przyznawanej najlepszemu produktowi turystycznemu w Polsce. product in Poland stolica Paƒstwa Krzy˝ackiego, dzisiaj jest siedzibà Muzeum Zam- used to be the headquarters of the Teutonic Order; today it is kowego w Malborku. Co roku t´ najwi´kszà ceglanà twierdz´ the seat of the Malbork Castle Museum. This largest medieval Muzeum Zamkowe w Malborku Êredniowiecznà odwiedza oko∏o 500 tys. turystów. Muzeum to brick fortress is annually visited by 500,000 tourists. The The Malbork Castle Museum ul. StaroÊciƒska 1, 82-200 Malbork nie tylko ekspozycje odrestaurowanych wn´trz i eksponatów. Or- Museum offers more than renovated interiors and exhibits. It tel.: + 48 55 647 08-00, fax: +48 55 647-08-03 ganizowane sà tu znane w ca∏ej Europie imprezy plenerowe. Naj- organizes Europe-wide known open-air events. The largest of [email protected] wi´ksza z nich to „Obl´˝enie Malborka”, organizowana na pa- them is the “Siege of Malbork” held to commemorate the his- www.zamek.malbork.pl miàtk´ historycznych wydarzeƒ z 1410 r. Na to trzydniowe Êwi´- torical events of 1410. This three-day feast attracts up to to co roku przybywa blisko 120 tys. osób! 120,000 visitors. 64-67 Podklasztorze 19/10/09 17:03 Page 64

64 miejsce

TEKST PROMOCYJNY

Monika Kaszuba

REST IN THE SHADOW OF HISTORY

W murach Êredniowiecznego A moment of relaxation opactwa wypoczynek ma swój inside the walls of medieval abbey niepowtarzalny klimat, ˝eby si´ has a unique flavour to it. o tym przekonaç, wystarczy Stop in “Podklasztorze” zajrzeç do Podklasztorza. to find out.

Ten unikalny hotel powsta∏ w dawnych zabudowaniach klaszto- This original, luxurious hotel was created in the former Cistercian ul. W∏adys∏awa Jagie∏∏y 1, 97-330 Sulejów [email protected], ru Cystersów, malowniczo ukrytych w krajobrazie doliny Pilicy. monastery picturesquely hidden in the landscape of lower Pilica Recepcja tel. (044) 610 24 00, 616 20 11, 616 26 06 www.podklasztorze.pl fax. (044) 610 20 02 Koordynaty GPS: N: 51° 21' 51.34" E: 19° 52' 45.49" Tutaj na w∏asnej skórze mo˝na przekonaç si´ o sile staropolskiej River. Here, you can personally experience the power of Old- goÊcinnoÊci. Na goÊci czeka ponad 100 miejsc noclegowych, Polish hospitability. There are over 100 beds here, six large con- PoÊród pe∏nych tajemnic XII-wiecznych budowli Opactwa Cysterskiego Among mysterious 12th century buildings of the Cistercian Abbey szeÊç du˝ych sal konferencyjnych i du˝o ciekawie zaaran˝owanej ference rooms and a lot of adaptable space for banquets, train- podkreÊlonych pi´knem krajobrazu Doliny Rzeki Pilicy dumnie prezentu- emphasized by the Pilica river valley landscape beauty, the magnificent przestrzeni, w której mo˝na zorganizowaç bankiet, szkolenie lub ings and incentive events. Those who are looking for relaxing je swój majestat okaza∏y Hotel Podklasztorze. To tu przeplatajàca si´ Podklasztorze Hotel proudly presents its majesty. The intertwining past, imprez´ integracyjnà. Szukajàcy relaksu znajdà w centrum rekre- moments will find a swimming pool, gym and a sauna in the przesz∏oÊç, teraêniejszoÊç i przysz∏oÊç tworzy niepowtarzalne bogactwo present and future create the one and only richness of cultural heritage acyjnym basen, si∏owni´, saun´, a na aktywnych czekajà rowery Recreation Centre, while the active ones can try mountain bik- spuÊcizny kulturowej tej zabytkowej budowli. Lata doÊwiadczeƒ oraz of this historic edifice. górskie, loty widokowe balonem i przeja˝d˝ki bryczkà po okolicy. ing, ballooning and carriage rides. Any meal tastes better in a profesjonalna obs∏uga sprawi∏y, i˝ jesteÊmy w stanie spe∏niç oczekiwa- Years of experience and professional personnel make expectations of W ciep∏ym i przytulnym wn´trzu ka˝dy posi∏ek smakuje lepiej, warm and cosy interior and the local cuisine, full of aromatic nia ka˝dego GoÊcia. Dzi´ki ciekawym rozwiàzaniom przestrzennym z ∏a- every Guest possible to fulfill. Owing to fantastic space solutions we can a tutejsza kuchnia pe∏na aromatycznych potraw przyrzàdzanych dishes prepared according to traditional recipes will satisfy even twoÊcià zorganizujemy niepowtarzalne bankiety, imprezy okolicznoÊcio- easily organize banquets, occasional events, conferences and trainings. wed∏ug starych, tradycyjnych receptur zaspokoi nawet najbardziej the most demanding palates. Tradition obliges, therefore we, konferencje i szkolenia. Do dyspozycji GoÊci oddajemy szeÊç sal We have 6 conference halls, including one for 100 people. wymagajàce podniebienia. W takim miejscu tradycja zobowiàzu- “Podklasztorze” guests have the chance to meet the legendary konferencyjnych, z których najwi´ksza mo˝e pomieÊciç 100 osób. Jeste- We are open to new ideas, innovative and flexible. We will help to je, dlatego odwiedzajàcy hotel Podklasztorze oprócz spotkania White Lady and participate in unforgettable events: knight tour- Êmy otwarci na pomys∏y klientów, nowatorscy i elastyczni. Pomo˝emy organize any event by fully meeting the requirements of our guests. It’s z tutejszà bia∏à damà majà szans´ trafiç na niezapomniane impre- naments, medieval and evening feasts at bonfires, sightseeing u∏o˝yç program imprezy realizujàc w pe∏ni wymogi naszych goÊci. To and ideal place to stay, away from big cities’ noise. zy. Turnieje walk rycerskich, Êredniowieczne uczty, wieczorne bie- tours in Sulejów Landscape Park with the Nagórzyckie Cave idealne miejsce na pobyt, z dala od zgie∏ku wielkich miast! siady przy ognisku i wycieczki krajoznawcze po Sulejowskim Par- – a geological treat of the region. The European Cultural ku Krajobrazowym, w którym m.in. warto zwiedziç Groty Nagó- Heritage Promotion Centre and the Polish headquarters Hotel oferuje: The hotel offers: rzyckie – geologicznà gratk´ regionu. of the Roman Trail are also located in the hotel. • 50 pokoi i 2 apartamenty • 50 rooms and 2 apartments • 105 miejsc noclegowych • 105 sleeping places • 6 sal konferencyjno-szkoleniowych • 6 conference and training halls • Imprezy integracyjne na ˝yczenie GoÊci • integration events for our Guests • UroczystoÊci rodzinne • family celebrations 64-67 Podklasztorze 19/10/09 17:03 Page 66

66 miejsce ksià˝ki 67

TEKST PROMOCYJNY Monika Kaszuba Monika Kaszuba

SULEJÓW – AN ABBEY SHROUDED IN LEGENDS

Cystersi przybyli do Sylejowa w XII w. Po- The Cistercians came to Sulejów in the dania mówià, ˝e za sprawà boskiej inter- 12th c. As the legend goes, it was divine wencji, prawda pozostaje tajemnicà za- intervention, but the truth remains Kuba, przewodnik Wiedzy i ˚ycia kl´tà w murach klasztoru. inside the monastery. Rum, rewolucja i rumba to pierwsze skojarzenia z Kubà, ale ta wyspa to te˝ dostojna mieszanka kultur i tradycji, która nie istnieje bez muzyki, pozytywnej energii i otwartoÊci jej mieszkaƒców. Wieczne, tropikalne lato i popular- Legenda g∏osi, ˝e kiedyÊ na zaroÊni´tym starà puszczà terenie Legend has it that Prince Kazimierz used to hunt in the once ne kurorty to dopiero przedsmak. Przeglàdajàc przewodnik, poznasz wiele innych powodów, dla których trzeba dzisiejszego Sulejowa polowa∏ ksià˝e Kazimierz. Goniàc okaza∏e- covered with forest territory of today’s Sulejów. Chasing a large odwiedziç t´ wysp´. Podpowie równie˝, gdzie zanurkowaç, które miasta zwiedziç, jak trafiç na karnawa∏ w Hawa- go zwierza, zab∏àdzi∏ w leÊnych ost´pach. Przestraszony nadcià- animal he got lost in the wilderness. Afraid of the creeping nie i gdzie odnaleêç prawdziwà kubaƒskà dusz´... gajàcà nawa∏nicà zaczà∏ si´ modliç, wtedy us∏ysza∏ z nieba g∏os: storm, he started praying and he heard a voice from heavens Wydawnictwo Hachette Livre Polska, cena 99,90 z∏ „Zbuduj w tym miejscu koÊció∏, a znajdziesz swoje s∏ugi”. Kiedy saying: “Build a church here and you will find your servants”. ksià˝´ przysiàg∏ spe∏niç ten rozkaz, otoczy∏o go 12 lwów i wska- When the Prince swore to fulfil this order, he was surrounded za∏o mu drog´ do jego Êwity. Obietnica zosta∏a spe∏niona, zbudo- by twelve lions who showed him the way to his team. The prom- Tygiel, Piotr Kossowski wano Êwiàtyni´ i klasztor, w którym osiedlili si´ mnisi. Dzi´ki ich ise was fulfilled, the church and monastery were built. The Ameryka Po∏udniowa i Ârodkowa, Azja i Afryka Po∏udniowa widziane oczami Piotra Kossowskiego, podró˝ni- pracowitoÊci okolica rozwin´∏a si´ gospodarczo, a samo opactwo monks settled on the right shore of Pilica River. Owing to their ka i organizatora wypraw. Cztery strony Êwiata i cztery podró˝e opisane bez eufemizmów, owijania w bawe∏- by∏o ch´tnie odwiedzane przez ówczesnych mo˝now∏adców i ko- diligence, the area developed economically and the abbey was n´ i marketingowej waty. Johannesburg, Hongkong, Cancun, Beitbridge, Manzini – autor odwiedza znane ronowane g∏owy. Niestety sulejowskich cystersów charakteryzo- eagerly visited by magnates and kings. Unfortunately, the i nieznane miasta. A po drodze... nurkuje z rekinami, jeêdzi chicken busem i zasiada do kolacji z Burami. „Ty- wa∏a równie˝ k∏ótliwoÊç. Weszli w powa˝ny, ciàgnàcy si´ kilka Cistercians from Sulejów were also quarrelsome. They were in giel” to ludzie, historie i przygody, których pró˝no szukaç w tradycyjnych przewodnikach i relacjach z podró˝y. wieków spór z po∏o˝onym opodal klasztorem Norbertanów. To a centuries-long dispute with the nearby Premonastercians. Wydawnictwo Pascal, cena 32 z∏ m.in. by∏a jedna z przyczyn ubo˝enia klasztoru. Kryzys pog∏´bi∏o The dispute led to gradual impoverishment of the monastery. kilka najazdów tatarskich i mongolskich, a ostatecznie opactwo The crisis was deepened by Tatar and Mongolian forays. The w XIX w. zlikwidowa∏y w∏adze carskie. Cystersi powrócili w te abbey was closed by the Tsar in the 19th c. Cistercians Âlàskie, przewodnik pozytywny mury dopiero w 1986 r. Z klasztoru ocala∏y romaƒska zakrystia returned here only in 1986. A Roman sacristy and capitulary Województwo Êlàskie w pigu∏ce. Chocia˝ napisano ju˝ wiele na jego temat, Âlàsk ma wcià˝ mnóstwo atrakcji do i kapitularz, dzia∏a tu muzeum, w którym mo˝na podziwiaç uni- remained. A museum displaying the unique Trinity triptych is zaoferowania. Do letniego czy zimowego wypoczynku kusi i przyroda, i zabytki, i ciekawe miejsca, nierzadko kalny tryptyk ukazujàcy Trójc´ Âwi´tà. Wokó∏ zabudowaƒ prze- open here. All buildings are surrounded by original towers (the owiane legendami. Rezerwaty, kopalnie, pa∏ace, skanseny, zabytki, wszystkie dok∏adnie skatalogowano i opisa- trwa∏y wszystkie baszty, które kiedyÊ stanowi∏y cz´Êç muru wa- music tower, Krakowska, Attykowa, Mauretańska, Opacka, no w przewodniku. Nie brakuje w nim równie˝ praktycznych informacji, gdzie zatrzymaç si´ na noc, gdzie spró- rownego klasztoru. W przyklasztornym koÊciele do dziÊ znajduje Rycerska) which once were a part of the monastery defensive bowaç lokalnych specja∏ów i trunków. Ka˝dy podró˝nik znajdzie w nim pi´kne zdj´cia, rysunki, mnóstwo map, si´ tablica pamiàtkowa, która potwierdza, ˝e w opactwie zatrzy- wall. There is a commemorative plaque in the church saying a nawet s∏owniczek gwary Êlàskiej. ma∏ si´ Kró∏ Jagie∏∏o w drodze na Grunwald, mo˝e wi´c w cyster- that Polish King Jagiełło stopped here on the way to Grunwald. Polska Turystyczna, cena 19,90 z∏ skich legendach Sulejowa jest ziarno prawdy. Maybe Sulejów legends do hold some truth? Audiobooki To ju˝ nie tylko moda, ale wygoda i koniecznoÊç, ˝eby nie zostaç w literackim tyle. W epoce, kiedy na koncie wolnego czasu wcià˝ króluje debet, technologia wysz∏a naprzeciw wszystkim zabieganym, którzy nie chcà rezygnowaç z ksià˝ek. Nie muszà ju˝ ich czytaç, wystarczy, ˝e zaopatrzà si´ w ich wersje audio. Od kilku lat mo˝na wys∏uchaç ju˝ nie tylko klasyki i bajek dla dzieci. Forsyth, Jelinek, Pratchett, ka˝dy w audioksi´garni znajdzie coÊ dla siebie. Wystarczy odtwarzacz mp3 albo CD, zupe∏nie dowolne miejsce i ochota, ˝eby zag∏´biç si´ w audiolekturze. www.dosluchania.pl 68-71 Cypr pazdziernik 19/10/09 17:03 Page 68

68 dotyk codziennoÊci everydays life 69

Monika Kaszuba Cyprus has the luck to be located in the point where influences and cultures from Europe, Africa and Asia cross. All of those THE PATHS OF CYPRIOT TRADITION shaped its unique character, customs and artistic spirit. Today, in the 21st century, modernity intertwines with the carefully tended ancient traditions.

LEFKARA >> - Russian, English, German? - I'm asked from all sides by the local housewives who, by the way, are great businesswomen. Almost every one of them has her own shop or, at least, a large stand. They carefully scan every female tourist and after concluding where she comes from, ask her, in her own language, to buy an unforgettable souvenir from Cyprus, specifically at that spot. That's actually a good idea because it's precisely in Lefkara, where handicraft stands at the Koronki z Lefkary / Lefkara laces highest level. In this village, located far away from the tourist agglomerations, traditions and customs are, literally, passed Cypr ma to szcz´Êcie, ˝e znajduje si´ na skrzy˝owaniu wp∏ywów from hand to hand. It's exactly the hands of Lefkarian women, i kultur Europy, Afryki i Azji. To wszystko ukszta∏towa∏o jego that were enchanted by some spirit with the marvelous talent niepowtarzalny charakter, obyczajowoÊç i artystycznego ducha. for needle-crafting laces, locally called lefkarita. Shawls, cur- Dzisiaj nowoczesnoÊç przeplata si´ z troskliwie piel´gnowanymi tains, tablecloths are the fine masterpieces of the art of lace- zwyczajami. craft, which isn't only the domain of bored, retired women. These beauties are also made by young girls who care about LEFKARA >> – Russian, English, German? – z ka˝dej strony pytajà mnie tutejsze gospodynie, a przy okazji niez∏e biznes- woman. Prawie ka˝da z nich ma swój sklepik, a przynajmniej po- kaêny stragan. Kiedy ustalà, skàd turystka pochodzi, zapraszajà w jej j´zyku, by zakupi∏a pamiàtk´ z Cypru w∏aÊnie u niej. To do- bry pomys∏, bo w∏aÊnie w Lefkarze r´kodzie∏o jest na najwy˝szym poziomie. W tej wsi zwyczaje przekazuje si´ z ràk do ràk. Do- s∏ownie, bo w∏aÊnie w r´kach lefkarskich kobiet jakiÊ duch zaklà∏ niezwyk∏y talent do dziergania koronek. Nazywa si´ je tutaj lefka- rita. Serwety, chusty, zas∏ony, obrusy to misterne dzie∏a sztuki ko- ronczarskiej, które wcale nie sà tylko domenà nudzàcych si´ eme- rytek. Te cudeƒka wychodzà te˝ spod ràk m∏odych dziewczàt! Le- Na Cyprze tradycja to nie tylko On Cyprus, tradition genda g∏osi, ˝e Lefkar´ odwiedzi∏ kiedyÊ Leonardo da Vinci, aby pamiàtki z przesz∏oÊci isn't limited only to items kupiç haftowany obrus na o∏tarz. Obrus podobno trafi∏ ostatecznie i muzealne eksponaty. from the past and museum do jednej z mediolaƒskich katedr. Mistrz Leonardo nie móg∏ si´ chy- Na wyspie Afrodyty exhibits. ba pomyliç w ocenie kunsztu kobiet z Lefkary? przekazuje si´ jà z pokolenia na On Aphrodite's island it's passed pokolenie, tak jak talenty down between generations, NIKOZJA >> W uliczkach na przedmieÊciach w cieniu wie- Cypryjczyków zakl´te just like the Cypriots' talents, kowych, kamiennych domów kowale obrabiajà miedê tymi samy- mi metodami, które wykorzystywali ich przodkowie pi´ç tysi´cy

w r´kodziele. enchanted in handicraft. fot.: AndrCGS - Fotolia.com fot.: M. Kaszuba, Jebouc59 – Fotolia.com lat temu. Zresztà sama nazwa ∏aciƒska miedzi (cuprum) ma swo- 68-71 Cypr pazdziernik 19/10/09 17:03 Page 70

70 dotyk codziennoÊci everydays life 71

preserving this beautiful tradition. Legend has it that Lefkara - Grandfather cow carpet, grandmother table... - Socrates can't was once visited by Leonardo da Vinci. The purpose of this visit be denied possessing either charm or showing hospitality. At the was to buy an embroidered tablecloth for an altar. Supposedly, end of this trip into the past awaits the cellar, where it's possible the tablecloth ultimately went to one of the cathedrals in Milan. to buy Socrates' homemade product, a very fine Commandaria, Master Leonardo himself couldn't have misjudged the prowess at dumped prices. The enterprenous grandpa produces it on of Lefkarian women, could he? site, using old recipes. To see that this is actually possible simply requires getting familiar with the local history. Wine has been NICOSIA >> In the suburbian streets, hidden in the shade produced in Omodos since always and a winehouse called Linos of aged stone houses, smiths process copper using the same was restored, along with the original equipment used in the past, methods as their ancestors did 5000 years ago. There's nothing in one of the old buildings. Here you can get a glimpse of the strange in that, since the name “copper” (cuprum) has its roots secret behind Dionysus' Cypriot nectar. Artystka z Lefkary / Artist from Lefkara precisely in the name of Cyprus island, although, blacksmithing begun to thrive in the times of the Byzantine Empire, when a fash- THE TAVERN >> Wherever you'd look for local traditions, ion for copper kitchen utensils appeared in European kitchens. produkowano wino, w jednym ze starych budynków odrestauro- surely you'll come into a Cypriot tavern. Loud and always full of Smiths, who also used to work as pedlars, sold kettles, frying wano winiarni´ Linos z oryginalnym wyposa˝eniem. Tutaj mo- enthusiastic guests. Traditionally it's a men's place world. Men pans, oil lamps, cups, trays, candelabra and even cauldrons used ˝esz poznaç ràbek tajemnicy cypryjskiego nektaru Dionizosa. dressed in standard baggy “vraka” trousers gather in caffes to to distil zivanii, a Cypriot alcohol made from grapes. chat about politics, play trick-track or grumble about their wives TAWERNA >> Gdziekolwiek zajrzysz w poszukiwaniu lokal- in the company of a cup of exquisite coffee or glass of wine, just OMODOS >> Those bored with predictable beaching nych tradycji, z pewnoÊcià trafisz do cypryjskiej tawerny. Gwarnej as another very old tradition requires. je korzenie w∏aÊnie w nazwie wyspy Cypr. Prawdziwy rozkwit tu- should go deeper into the island, into the Troodos Mountains, i zawsze pe∏nej rozentuzjazmowanych goÊci. Tradycyjnie to m´- tejszego kowalstwa rozpoczà∏ si´ jednak w czasach Bizancjum, where ancient traditions and customs are still alive in small skie miejsce. M´˝czyêni ubrani zwykle w workowane spodnie Dojazd: na Cypr regularne przeloty zapewnia LOT. Od kwietnia do koƒca kiedy w europejskich kuchniach pojawi∏a si´ moda na miedziane towns and peaceful mountain villages. Let's stop in one such vil- „vraka” gromadzà si´ w kawiarniach, by podyskutowaç o polity- paêdziernika dzia∏ajà loty czarterowe linii Eurocypria do Pafos. przybory kuchenne. lage - Omodos. Her wide streets wriggle between low houses, ce, zagraç w trick tracka albo ponarzekaç na swoje ˝ony przy ty- Getting there: LOT provides regular flights to Cyrpus. Eurocypria operates charter flights from April thru all of which have their door and window shutters painted in a gielku wyÊmienitej kawy albo kieliszku wina – jak nakazuje kolej- October to Paphos OMODOS >> Znudzeni pla˝owaniem powinni pojechaç beautiful shade of cobalt. One of these huts belongs to na bardzo stara tradycja! www.visitcyprus.com w g∏àb wyspy w góry Troodos, gdzie w ma∏ych miasteczkach Socrates. This aged Cypriot invites tourists walking around the i spokojnych górskich wioskach wcià˝ ˝yjà pradawne tradycje village to his home. He transformed his flat into an open air reklama i zwyczaje. Zatrzymajmy si´ w jednej z takich wiosek – Omodos. museum, enabling people to see how Cypriots lived 100 years Jej wàziutkie uliczki wijà si´ poÊród niskich domków, z których ago. With the reliability of a curator he guides around the various ka˝dy obowiàzkowo ma drzwi i okiennice w pi´knym kobalto- rooms naming each exhibit using an oriental type of English... wym odcieniu. Jedna z tych chat nale˝y do Sokratesa. Ten leciwy Cypryjczyk zaprasza do siebie turystów spacerujàcych po wsi. W swoim mieszkaniu urzàdzi∏ prawdziwy skansen, w którym mo˝na zobaczyç, jak mieszkali Cypryjczycy sto lat temu. Z solid- noÊcià kustosza muzeum oprowadza po kolejnych izbach, nazy- wajàc ka˝dy eksponat za pomocà orientalnego angielskiego… – Grandfather cow carpet… grandmother table... Sokratesowi nie mo˝na odmówiç ani uroku, ani goÊcinnoÊci. Na koƒcu tej wy- cieczki w przesz∏oÊç czeka piwnica, w której mo˝na kupiç (po bar- dzo dumpingowych cenach) wyrób w∏asny Sokratesa, czyli przed- nià commandari´. Przedsi´biorczy dziadek produkuje jà na miej- scu, wed∏ug starych receptur. Aby przekonaç si´, ˝e to mo˝liwe,

wystarczy zag∏´biç si´ w lokalnà histori´. W Omodos od zawsze fot.: M. Kaszuba fot.: xxx Chata Sokratesa w Omodos / Socrates’s hut in Omodos 72-77 Biebrza txt 19/10/09 17:05 Page 72

72 wyprawa expedition 73

Witold Muchowski przewodnik Klubu Podró˝y Horyzonty

UPON BIEBRZA RIVER

Jest w Europie taka There is a river in RZEKA >> PoÊród lasów, ∏àk i pól pó∏nocno-wschodniej Pol- THE RIVER >> The mysterious river meanders among ski, mi´dzy ¸om˝à i Augustowem kluczy przez otwarte równiny forests, meadows and fields of north-eastern Poland, between rzeka, co odmienia Europe which changes tajemnicza rzeka. Stumilowa wst´ga przeplata mokrad∏a, torfo- Łomża and Augustów. This hundred-mile long ribbon winds tych, którzy jà those who visit it, wiska i bagna – jeden z najcenniejszych obszarów dzikiej przyro- through wetlands, peat bogs and swamps - one of the most pre- dy w Europie. Spotkaç tu mo˝na ∏osia, wilka, bobra, a nawet ry- cious areas of wild nature in Europe. Elk, wolf, beaver, lynx and odwiedzà, która which absorbs as the sia czy ˝bika, nie mówiàc ju˝ o przesz∏o 250 gatunkach ptaków. even wildcat still live here, not to mention over 250 bird Najwa˝niejszymi poÊród chronionych siedlisk sà rozleg∏e, otwar- species. The vast open Podlasie and Ławki marches are among wciàga jak otaczajàce surrounding swamps te tereny torfowisk niskich bagien Podlasie i ¸awki. KoÊne ∏àki co their key protected nesting sites. Each spring the grasslands roku na wiosn´ zalewa rzeka. Tylko wysoki, zachodni brzeg nie are flooded. Only the high western shore of the river does not

jà bagna i trz´sawiska. and marshes Âwiàtkiewicz fot. Pawe∏ Âwiàtkiewicz fot. Pawe∏ zmienia si´ w cyklu rocznych wezbraƒ. change in the cycle of annual floods. 72-77 Biebrza txt 19/10/09 17:05 Page 74

74 wyprawa expedition 75

Oddziela wsie od ˝yznych ∏àk, grzybowych gràdów. Na kilkudzie- si´ciokilometrowym odcinku Biebrzy od Osowca do ujÊcia do Na- rwi nie ma mostu. Na drugi brzeg przeprawiç si´ tu mo˝na jedy- nie ∏odzià... W Brzostowie, na po∏udniowym kraƒcu wsi mieszka pan Antoni. Jest stolarzem, mechanikiem, rolnikiem – z∏otà ràcz- kà dla ca∏ej osady. Od niedawna trudni si´ tak˝e szkutnictwem – wykonuje dla okolicznych mieszkaƒców drewniane ∏odzie. Nie jest dziedzicem rodzinnej tradycji, choç ta trwa w regionie od wieków. Do szkutnictwa sk∏oni∏a go Êmierç sàsiada, który zaopa- trywa∏ w ∏odzie pobliskie wsie. Ciesielskie doÊwiadczenie pozwo- li∏o mu opanowaç rzemios∏o i w krótkim czasie zaczà∏ wodowaç BOATS >> Biebrza River separates the heights on its right dla brzostowian kolejne solidne pychówki. ¸odzie te nie majà shore from the boundless swamps on its left shore. It separates swojej regionalnej nazwy i jedynie przez turystów nazywane sà villages from fertile fields and mushroom wet ground forests. pychówkami na podobieƒstwo narwiaƒskiej floty. Drzewo, z któ- There is not a single bridge in the tens of kilometres long sec- rego powstajà, to soÊnina z ∏om˝yƒskiego tartaku, nazywana tion between Osowiec to Narew River outlet to Biebrza. Only przez autochtonów drewnem chojowym. Dwie burty i dno spina- boats can take you to the other shore. Mr. Antoni lives in jà na koƒcach d´bowe pnie. To jedyne miejsce, na którym mo˝- Brzostowo. He is a carpenter, mechanic, farmer – a handyman na przycupnàç z wios∏em w d∏oniach, nazywane jest w∏aÊnie cu- for the entire village. Recently he took up boatbuilding and

REKLAMA

LUDZIE >>WWierciszewie, Rusi, Samborach, Burzynie, Brzo- PEOPLE >> Native people of the Biebrza River have been stowie, Mocarzach od wieków spokojny ˝ywot wiodà rodowici leading their serene lives in Wierciszewo, Ruś, Sambory, biebrzanie. Trudnià si´ uprawà roli, hodowlà byd∏a, ostatnio tak˝e Burzyn, Brzostowo, Mocarze since centuries. They are farmers, agroturystykà. Biegnàcy wzd∏u˝ rzeki oraz starej drogi rzàd wsi sta- breeders and recently – managers of agri-cultural guest-farms. nowi tak˝e zachodnià granic´ parku narodowego. W niewielkim The line of villages along the river and old road marks the Brzostowie, na 148. kilometrze rzeki, wyros∏y cztery wie˝e widoko- western border of the National Park. In the small Brzostowo we. Najstarsza chyboce si´ na wietrze i grozi zawaleniem – ale village, on the 148th kilometre of the river, there are 4 view- z niej w∏aÊnie widaç najlepiej wiosenne rozlewiska. Kiedy woda nie- ing towers. The oldest one wobbles in the wind and threat- co opadnie, krowy z kilku gospodarstw przeprawiaç si´ b´dà na ens with falling down – but it is the one from which the spring rozleg∏e ∏àki na drugiej stronie rzeki. To „szcz´Êliwe krowy z Brzosto- marches are best visible. When the water lowers, cows from wa” – symbol tradycyjnego rolnictwa. Rzeka toczy swój cichy i po- several farms cross over to the vast meadows on the other wolny nurt w tle codziennej krzàtaniny mieszkaƒców. Do osady do- side of the river. They are the “happy cows from Brzostowo” trzeç mo˝na wy∏àcznie kamiennym goÊciƒcem z Burzyna, Mocarzy – a symbol of traditional farming. The quiet and slow current albo Jedwabnego. Gdzie indziej w okolicy kocie ∏by przykrywa war- of the river flows in the background of people’s everyday stwa asfaltu. Czy˝by zapomniano o tych kilku kilometrach...? lives. The village can be reached only by a stone road from Burzyn, Mocarze or Jedwabne. Elsewhere the cobble stones ¸ODZIE >> Biebrza oddziela wysoczyzn´ rozciàgajàcà si´ na are covered with a layer of asphalt. Were these few kilome-

jej prawym brzegu, od bezkresnych mokrade∏ na lewym brzegu. tres forgotten…? Âwiàtkiewicz fot. Pawe∏ Âwiàtkiewicz fot. Pawe∏ 72-77 Biebrza txt 19/10/09 17:05 Page 76

76 wyprawa expedition 77

makes wooden boats for the locals. Boatbuilding was not a tra- oryginalnych pamiàtek kupi∏ starà, poczernia∏à ∏ódê i zabra∏ jà do PASSING TIME >> In autumn the Biebrza River marshes dition in his family, although this profession is very popular in Niemiec – o nowej nie chcia∏ s∏yszeç. become deserted. The silence is interrupted only by the clan- the area. He was forced to take it up after the demise of his gour of leaving cranes, the gaggle of geese, the whoosh of neighbour who supplied boats to nearby villages. His experi- PRZEMIJANIE >> Jesienià pustoszejà biebrzaƒskie szlaki. swan wings. Few bird species will stay for winter in the so ence in carpentry allowed him to master the new craft and soon Cisz´ zak∏óca jedynie klangor ostatnich ˝urawi, g´ganie g´si, Êwist called morasses – non-freezing parts of the marshland. The he started launching solid dinghies. The boats are made from ∏ab´dzich skrzyde∏. Nieliczne ptaki pozostanà tak˝e na zim´ na tzw. largest Polish owl – the eagle owl – can be heard in alder pine wood from a sawmill in Łomża. The sides and bottom of oparzeliskach – niezamarzajàcych fragmentach bagien. W olsach woods already in November. In the houses, the cracking of the boats are joined by oak trunks. They create the only place ju˝ w listopadzie odzywaç si´ zaczyna nasza najwi´ksza sowa – wood burnt in the chimneys and under stoves can be heard on the boats where one can squat down with a paddle. The hull puchacz. W domach zaÊ s∏ychaç ju˝ na co dzieƒ trzask palonego everyday… Biebrza River is a strong magnet for hikers who is divided by two characteristic bulkheads located closer to the w piecu i pod kuchnià drzewa... Biebrza ma w sobie magnes przy- prefer places where time seems to stand still, unreached by stern. These are not only construction elements supporting the ciàgajàcy w´drowców gustujàcych w miejscach, w których zatrzy- civilization, cars and modern buildings. sides of the boat. The so called “sadzyk” – a place where water ma∏ si´ czas, do których nie dociera cywilizacja, samochody i no- The so called Poland of B category, second league Poland, was poured into – is between the bulkheads. That is where woczesne budownictwo. Polska B, Polska drugiej kategorii, „zaco- “the backward Podlasie” is what we would like to protect from freshly caught fish were kept. Owing to this method the fish fane Podlasie” sà o dziwo tym, co chcielibyÊmy uchroniç przed changes and maintain it as a living museum. We wish to pro- were sold really fresh. Everyone in the village has a boat. The zmianami i zachowaç jako ˝ywy skansen. I nie tylko przyrod´ pra- tect not only nature, but also traditions, culture and lifestyle to oldest are even 30 years old. To make sure a boat will stay gniemy chroniç, ale tak˝e tradycj´, kultur´, styl ˝ycia, aby zachowaç keep it for the generations to come and for us – the carts usable for such a long time, you must know the secrets of its dla przysz∏ych pokoleƒ, dla siebie widok konnych furmanek, pulled by horses, the sound of local dialect, the taste of milk conservation. The fleet from Brzostowo is kept in water year brzmienie tutejszej mowy, smak mleka prosto od krowy... straight from a cow… round to make sure the wood does not dry out. Some boats are joined together with chains forming characteristic “half- REKLAMA rosettes”. Mr. Witek recalls that when cows grazed far away, by the forest, and did not return home for the night, people used WoênawieÊ 30A, 19-206 Rajgród to take the boats for evening and morning milking and returned Stylowy pensjonat tel. (86) 273 35 20, fax. (86) 212 87 20 with churns full of milk. Boats were used to bring hay from the w Biebrzaƒskim Parku e mail: [email protected] www.zagrodakuwasy.pl meadows and sometimes cows were transported on rafts made Narodowym komfortowy wypoczynek pem. Kad∏ub dzielà dwie charakterystyczne grodzie umocowane from boats tied together. Nowadays boats are not that neces- w otoczeniu dzikiej przyrody bli˝ej rufy. To nie tylko elementy konstrukcyjne, na których rozpi´- sary. Only sometimes Mr. Witek will be asked to take one out to 25 pokoi z ∏azienkami te sà burty. Mi´dzy grodziami znajduje si´, tzw. sadzyk, w którym the river for a photo; once, an enthusiast of original souvenirs pyszne regionalne jedzenie niegdyÊ sta∏a woda wlewajàca si´ do niego przez otwory w bo- purchased an old boat and took it to Germany – he wouldn’t rowery, kajaki kach. W sadzyku trzymane by∏y z∏owione w rzece, ˝ywe ryby. Po- even want to hear about buying a new one. jazda konna i zaprz´gi us∏ugi przewodnickie, zwala∏o to na sprzedawanie z rzeki Êwie˝ej ryby, która szczegól- birdwatching nym popytem cieszy∏a si´ w okresie wielkiego postu, a tak˝e sale szkoleniowe, pobyty integracyjne w piàtki i soboty. ¸ódk´ ma we wsi ka˝dy. Najstarsze mojà po 30 lat. Aby ∏ódê s∏u˝y∏a d∏ugie lata, trzeba znaç tajemnice jej konser- wacji. ˚eby deski si´ nie zesch∏y ca∏a brzostowska flota stoi okrà- g∏y rok na wodzie, a niektóre ∏odzie spi´te sà ze sobà ∏aƒcucha- mi w charakterystyczne pó∏rozety. Pan Witek wspomina, ˝e kiedy krowy pas∏y si´ daleko pod lasem i nie wraca∏y na noc, p∏ywa∏o si´ ∏odziami na poranny i wieczorny udój i wraca∏o ∏odzià wype∏- nionà baƒkami mleka. ¸odziami zwozi∏o si´ siano z ∏àk, a niekie- dy na tratwach z po∏àczonych ∏ódek transportowano tak˝e krowy. Teraz ∏ódki nie sà a˝ tak potrzebne. Czasem ktoÊ poprosi pana

Witka o wyp∏yni´cie na rzek´ do zdj´cia; pewnego roku amator Âwiàtkiewicz, Witold Muchowski fot. Pawe∏ Fot. Joanna Siedlar „Weranda” 78-83 lublin i okolice 19/10/09 17:05 Page 78

78 wyprawa expedition 79

ROWEREM >> Lubelskie to wyÊmienite miejsce na rowero- BY BIKE >> Lublin area has excellent biking conditions. The we wyprawy. Szlaki wytyczone po wzgórzach i równinach ∏akach routes marked on the hills and plains, meadows and forests guar- i lasach to obietnica wspania∏ej przygody. Tereny lubelskiego antee great adventures. The lay of land looks gentle but in reality it is choç z pozoru ∏agodne, bez wielkich ró˝nic wysokoÊci doskonale perfect for downhill and freeride. Roztocze has the largest number of nadajà si´ do uprawiania downhilu i freeride'u. Zag∏´biem tras bicycle routes i.e. the one-day trails near Susiec, Zwierzyniec and rowerowych jest Roztocze, gdzie w okolicach SuÊca, Zwierzyƒca Krasnobród allowing you to enjoy the beauty of nature, sun and the czy Krasnobrodu ca∏ymi dniami podziwiaç mo˝emy pi´kno przy- outdoors. The Central Roztocze Biking Route from Kraśnik to Lvov rody i cieszyç si´ s∏oƒcem oraz wypoczynkiem na Êwie˝ym powie- is a picturesque trail leading through one of Europe’s largest forest trzu. Malowniczym szlakiem biegnàcym przez jeden z najwi´k- complexes. You can embark on it individually or join the International szych kompleksów leÊnych w Polsce jest Centralny Szlak Rowero- Rally in the beginning of May. The loess canyons and the trails along wy Roztocza biegnàcy od KraÊnika do Lwowa, który przemierzaç Vistula River – the meandering Queen of Polish Rivers, are the mo˝na indywidualnie lub podczas Mi´dzynarodowego Rajdu or- favourite destination of bikers. If you want to see the multiculturalism ganizowanego na poczàtku maja. Ulubionym kierunkiem rowe- of the borderland with your own eyes, you may want to go to the rzystów jest tak˝e Kraina Lessowych Wàwozów i szlaki wiodàce north-western part of the district, where amidst the lakes and unique wzd∏u˝ Wis∏y, pozwalajàce podziwiaç prze∏omy i meandry królo- nature of the Polesie National Park, you can find historical site under- wej polskich rzek. Chcàc zaÊ przekonaç si´ o wielokulturowoÊci lining the multiculturalism of the region. pogranicza, warto podà˝yç na pó∏nocny-wschód, gdzie poÊród jezior i unikalnej przyrody Poleskiego Parku Narodowego spotkaç IN THE SADDLE >> Lublin area is famous for ideal con- mo˝na zabytki podkreÊlajàce wielokulturowoÊç regionu. ditions for horseback-riding. The Polesie Horseback Trail, one of the longest trails in Poland (280 km), leads through the W SIODLE >> Lubelskie s∏ynie z idealnych warunków do National Park, three landscape parks and numerous reserves, jazdy konnej. Wytyczono tu m.in. Poleski Szlak Konny – jeden creating the opportunity to see valuable fauna and flora speci- SPACE AND CULTURE z najd∏u˝szych w kraju (280 km). Trasa prowadzi przez park naro- mens, forest lakes, marches and morasses. The loess canyons dowy i trzy krajobrazowe oraz liczne rezerwaty, gdzie obserwowaç surrounding Kazimierz, Nałęczów and Opole Lubelskie are a

Malownicze krajobrazy Picturesque landscapes and i zabytki, w które wpisane sà sites with the history of the dzieje terenów na pograniczu area on the borderland of narodów, kultur i religii. nations, cultures and religions Wszystko to stanowi inscribed in them. All of that niezwyk∏à sceneri´ makes the exceptional scenery dla niezapomnianego urlopu for your unforgettable holiday na Lubelszczyênie. in Lublin district.

RÓ˚NORODNOÂå >> Przez Polesie Lubelskie, Krain´ Les- DIVERSITY >> There are over 4,000 marked trails in sowych Wàwozów i Roztocza biegnie ponad 4 tys. km szlaków. Polesie Lubelskie, the land of loess canyons, which can be Mo˝na je pokonaç podczas pieszej wycieczki, rowerem, z wyso- experienced in many ways: walking, biking, from the rim and fot. Eliza Gallery koÊci koƒskiego grzbietu, czy podczas sp∏ywu kajakowego. from the river. fot. M. Skiba Jarmark Jagielloƒski w Lublinie / Jagiellonian Fair 78-83 lublin i okolice 19/10/09 17:06 Page 80

80 wyprawa expedition 81

Noc Kultury w Lublinie / Night of Culture in Lublin Konik polski na terenie Roztoczaƒskiego Parku Narodowego Rekonstrukcja Bitwy pod Tomaszowem Lubelskim „Ocaliç od zapomnienia” Polish koniks in Roztocze National Park Battle re-enactment near Tomaszów Lubelski

mo˝emy cenne okazy fauny i flory, ÊródleÊne jeziorka, torfowiska destiny with picturesque ravines and forest paths roads. The imprezy odbywajà si´ widowiska artystyczne oraz rytua∏y rycer- Ukraine and Belarus. Each year in June the Night of Culture is i moczary. Wyprawy malowniczymi jarami i duktami leÊnymi oferu- Ulan Trail and the route from Wólka Wieprzecka and Senderki skie i historyczne. Sam Lublin natomiast staje si´, jak dawniej, organized. The town transforms into a gigantic stage for exhibi- je Kraina Lessowych Wàwozów otaczajàca Kazimierz, Na∏´czów are also interesting. Free-range Polish koniks are the pride of miejscem spotkania Wschodu i Zachodu. Jarmark jest równie˝ tions, theatre performances and art shows. The Different Sounds i Opole Lubelskie. Interesujàcym szlakiem mo˝e byç równie˝ Szlak Roztocze (the farm is in Echo near Zwierzyniec). Horseback okazjà do promocji kultury Europy Wschodniej w Unii Europejskiej Art’n’Music Festival joins original and often exotic music trends U∏aƒski czy trasa z Wólki Wieprzeckiej do Senderek. Dumà Rozto- riding enthusiasts should also visit Janów Forests where oraz promocji Polski i UE na Ukrainie i Bia∏orusi. Co roku w czerw- with a series of exhibitions, workshops and debates on European cza sà ˝yjàce na otwartej przestrzeni koniki polskie (hodowla nad Biłgoraj horse is bread and the National Horse Jumping cu zapada... Noc Kultury. Miasto staje si´ wielkà scenà artystycz- identity. Other events you should not miss include the: Magicians stawami Echo k. Zwierzyƒca). Amatorzy jeêdziectwa powinni tak˝e Competition is organized. Poland’s most famous stables are in nych wydarzeƒ – wystaw, teatrów, pokazów sztuki... Coraz wi´k- Festival, Theatre Confrontations, Central European Theatres odwiedziç Lasy Janowskie, gdzie prowadzona jest hodowla konika Janów Podlaski. The pure-bred Arabian horses farm and the szà publicznoÊç przyciàga równie˝ Art'n'Music Festival „Inne Festival “Neighbours”, International Dance Theatre Meetings, bi∏gorajskiego oraz organizowane sà Ogólnopolskie Zawody Kon- prestigious horse auctions organized there attract breeders Brzmienia”, ∏àczàcy oryginalne i cz´sto egzotyczne nurty muzycz- International Days of Documentary Film “European Crossroads” ne w Skokach przez Przeszkody. Najs∏ynniejsza stadnina znajduje and equestrians from the entire world. ne z cyklem wystaw, warsztatów i debat nad to˝samoÊcià euro- and the International Young Cinema Festival “Full Length”. si´ oczywiÊcie w Janowie Podlaskim. Hodowla koni czystej krwi pejskà. Festiwalu Sztukmistrzów, „Konfrontacje Teatralne”, Festi- arabskiej oraz organizowane tam presti˝owe aukcje przyciàgajàce ON THE RIVER >> The swift current of the river is twist- wal Teatrów Europy Ârodkowej „Sàsiedzi”, Mi´dzynarodowe Spot- LUBLIN MUSES >> Cultural life is flourishing also outside hodowców i amatorów koni z ca∏ego Êwiata. ed as the Gordian knot and obstacles from tree branches and kania Teatrów Taƒca, Mi´dzynarodowe Dni Filmu Dokumentalne- of Lublin. Art with capital “A” and all muses are present at inter- rushes need to be overcome to cut the knot. Your prize will be the go „Rozstaje Europy” czy Mi´dzynarodowy Festiwal M∏odego Ki- national events like the “Two Shores” Festival, Folk Groups and PO RZECE >> Bystry nurt rzeki skr´conej niczym gordyjski marvellous memories of the landscapes and adventures in the na „Pe∏ny Metra˝”... tych wydarzeƒ nie mo˝na ominàç! Singers Festival, Zamość Theatre Summer, Three Cultures w´ze∏ i przeszkody pochylonych konarów drzew i szuwarów, któ- nature. From the water level, you can watch the beaver lodges, Festival in Włodawa, Summer Film Festival in Zwierzyniec, Battle re trzeba pokonaç, aby go rozplataç. Nagrodà b´dà wspania∏e water birds nesting sites and unique plant species. Rafting trips are MUZY LUBELSKIEGO >> Nie tylko w samym Lublinie Re-enactment near Tomaszów Lubelski “Save from Oblivion”. wspomnienia krajobrazów i przygody na ∏onie przyrody. Z pozio- organized on Wieprz, Vistula, Tyśmienica, Włodawka, Chodelka, kwitnie ˝ycie kulturalne. Sztuka przez du˝e „K” i muzy wszelakie Coming to these events is an excellent pretext to stay for a few mu wody podglàdaç mo˝na ˝eremia bobrów, siedliska ptactwa Uherka and Tanew rivers. A kayaking trip on Bug River which goszczà podczas mi´dzynarodowych imprez takich jak: Festiwal days and meet the nature and historical sites of Lublin district! wodnego i unikalne okazy roÊlin. Wyprawy organizowane sà na marks the eastern border of the EU will give you an adrenaline rush. „Dwa Brzegi”, Festiwal Kapel i Âpiewaków Ludowych, Zamojskie Wieprzu i WiÊle, a tak˝e na mniejszych rzekach jak TyÊmienica, Lato Teatralne, Festiwal Trzech Kultur we W∏odawie, Letni Festi- W∏odawka, Chodelka, Uherka czy Tanew. Budzàcà emocje propo- AN INSPIRING TOWN >> Let us have a look at Lublin. wal Filmowy w Zwierzyƒcu, inscenizacja Bitew pod Tomaszowem zycjà jest równie˝ sp∏yw po granicy Unii Europejskiej, która prze- For years it has been the town of acknowledged, international Lubelskim „Ocaliç od zapomnienia”. Przyjazd na te imprezy to do- biega na rzece Bug. film, theatre and music festivals. It is not a surprise that the city skona∏y pretekst, zeby zostac to kilka dni i spotkaç si´ z przyrodà is in the running towards the title of the European Capital of i zabytkami Lubelskiego! MIASTO INSPIRACJI >> Zajrzyjmy do Lublina. Od lat Culture 2016. The Jagiellonian Fair referring to 15th-16th c. odbywajà si´ tu renomowane, mi´dzynarodowe festiwale filmo- merchant, crafts and cooking traditions is an extraordinary Lubelska Regionalna Organizacja Turystyczna we, teatralne i muzyczne. Nic dziwnego, ˝e miasto kandyduje do event featuring artistic and historical shows as well as knight’s ul. M.C. Sk∏odowskiej 5 p. 107 tytu∏u Europejskiej Stolicy Kultury w 2016 r. Szczególnym wyda- rituals. Lublin is once again becoming the meeting point of the 20-029 Lublin Tel. 81 532 14 48 rzeniem jest Jarmark Jagielloƒski nawiàzujàcy do XV- i XVI-wiecz- East and the West. The Fair is also an opportunity to promote http://lrot.pl nych tradycji kupieckich, rzemieÊlniczych i kulinarnych. Podczas Eastern European culture in the EU and promote Poland in fot. M. rafalski fot. M. Skiba 78-83 lublin i okolice 19/10/09 17:06 Page 82

Krakowskie PrzedmieÊcie 12, Lublin tel.: 081 536 67 20 www.vanilla-hotel.pl [email protected]

Serdecznie zapraszamy do ,,Vanilla Hotel”, po∏o˝onego w samym sercu

Lublina, w XVII-wiecznej kamiennicy na lubelskim deptaku. BliskoÊç Starówki sprawia, ˝e Vanilla Hotel jest idealnym miejscem zarówno dla goÊci podró˝ujàcych w celach s∏u˝bowych jak i turystycznych. Zapraszamy do skorzystania z 18 pokoi o bardzo ró˝nych, niezwyk∏ych aran˝acjach. Pokoi komfortowych, klimatyzowanych z dost´pem do internetu. Obs∏uga naszego hotelu zadba o Paƒstwa i sprawi, ˝e pobyt u nas b´dzie przyjemnoÊcià.

Odwiedzajàcych nasz hotel goÊci zapraszamy do skorzystania z us∏ug ,,Vanilla Restaurant", serwujàcej dania kuchni europejskiej i wybrane dania kuchni Êródziemnomorskiej przygotowane na bazie oryginal- nych w∏oskich produktów. Mi∏oÊnikom i smakoszom wina polecamy specjalnie dobrany zestaw win.

Dla pragnàcych zorganizowaç kameralne spotkania przygotowaliÊmy ,,Vanilla Club”, gdzie w niebanalnie urzàdzonych wn´trzach mo˝ecie Paƒstwo mi∏o sp´dziç czas.

Mamy nadziej´, ˝e odnajdziecie si´ Paƒstwo w naszych wn´trzach, a my stworzymy atmosfer´, w której nie zauwa˝ycie jak szybko mija czas. 84-85 Konin 19/10/09 17:06 Page 84

84 wyprawa expedition 85

Zbigniew Dobrzyƒski BICYCLING >> Enthusiasts of bicycling will not complain about the lack of adventures. A well-developed network of KONIN REGION FOR THE ACTIVE smaller roads with relatively low traffic, excellently marked bicy- cle routes and walking trials used by bikers make Konin district one of the best locations on the bike map of Poland.

WATER SPORTS >> Konin may be the only place in Natura obdarzy∏a ziemi´ Europe where water sports can be performed in the middle of koniƒskà pi´knymi lasa- winter. The vicinity of Pątnów - Adamów power plant causes mi, rzekami, jeziorami, water in Ślesińskie Lake and nearby water reservoirs to be a morenowymi wzgórzami. few degrees higher due to the cooling installations in the plant. Wefekcie stworzy∏a zna- That is why fishermen are also very happy in Konin district. komite miejsce dla upra- wiania ró˝nych form ak- tywnego wypoczynku. sprawia, ˝e woda w Jeziorze Âlesiƒskim i sàsiednich zbiornikach Zw∏aszcza dla tych, którzy jest zawsze o kilka stopni wy˝sza ze wzgl´du na podgrzewajàce cenià cisz´ i spokój. je instalacje sch∏adzania tych si∏owni. Z tego powodu tak˝e w´d- karze majà w Koniƒskiem powody do zadowolenia. PRZEZ REZERWAT >> Kompleksy leÊne, np. lasy dawnej Puszczy Kazimierskiej oraz liczne ZWIEDZAMY >> W okolicach Konina jest co oglàdaç w tym rejonie pagórki (pamiàtka po lodowcu) za- i zwiedzaç. Sà tu pa∏ace, dworki i Êwiàtynie, choçby Sanktuarium ch´cajà do pieszych spacerów. Z myÊlà o tram- Maryjne w Licheniu, nazywany Ma∏ym Biskupinem skansen ar- pach wytyczono liczne, dobrze oznakowane szla- cheologiczny w Mrówkach czy klasztor Kamedu∏ów w Bienisze- ki prowadzàce przez interesujàce przyrodniczo wie. Przez ten rejon przebiega wiele szlaków historycznych, m.in. i historycznie zakàtki. Trasy liczàce ∏àcznie ok. 600 bursztynowy, piastowski, cysterski i szkocki. km biegnà m.in. przez parki krajobrazowe i rezer- SIGHTSEEING >> There is plenty to see and do in Konin dis- waty oraz wzd∏u˝ licznych jezior. Coraz cz´Êciej POD STRZECHÑ >> Tych, którzy zechcà poznawaç uroki trict. There are palaces, manors and churches i.e. the Virgin Mary mo˝na spotkaç te˝ piechurów z kijkami uprawia- ziemi koniƒskiej, namawiamy na pobyt w jednym z wielu gospo- Sanctuary in Licheń, an archaeological open-air museum in jàcych modny nordic walking. darstw agroturystycznych. GoÊcinnoÊç i serdecznoÊç ich w∏aÊci- Mrówki called the “Little Biskupin” and the Camaldoli monastery Nature blessed Konin district with beauti- cieli warta jest wi´cej ni˝ luksus pi´ciogwiazdkowych hoteli. in Bieniszew. There are many historical trails crossing through ROWEREM >> Na brak wra˝eƒ nie mogà ful forests, rivers, lakes and moraine hills. Konin district: the Amber Trail, Piast, Cistercian and Scottish trails. narzekaç entuzjaÊci turystyki rowerowej. Dobra The outcome is – an excellent location for sieç bocznych dróg o stosunkowo niedu˝ym na- all forms of outdoor sports. Especially if UNDER A THATCHED ROOF >> We encourage those t´˝eniu ruchu, Êwietnie oznakowane specjalne you like silence and serenity. who wish to get to know the charms of Konin region to stay in trasy oraz wykorzystywana przez cyklistów sieç agri-tourist farms. Hospitability and kindness of their owners szlaków pieszych czynià z Koniƒskiego bardzo are worth more than the luxury in five-star hotels. atrakcyjny punkt na rowerowej mapie Polski. THE RESERVE >> Forest complexes i.e. the old Kazimierska Forest and numerous hills (left by the glacier) encourage to take a walk. The numerous Informacja turystyczna: al. 1-go Maja 9, pokój nr 163 DLA WODNIAKÓW >> Koniƒskie to bo- well-marked trails have been created for hikers. They lead to interesting natu- (siedziba Starostwa Powiatowego), Konin daj jedyne miejsce w Europie, gdzie mo˝na upra- ral and historical sites. The routes have 600 km in total and run through land- Tourist information: 9, 1-go Maja Av. room no. 163 (building of District Authority), Konin wiaç sporty wodne nawet w Êrodku zimy. Sà- scape parks, reserves and along many lakes. Nordic walking is quickly gaining www.powiat.konin.pl fot.: Archiwum Starostwo Powiatowe Ziemi Koniƒskiej fot.: Archiwum Starostwo Powiatowe siedztwo zespo∏u elektrowni Pàtnów Adamów popularity in the area. fot.: Alexander Rochau - Fotolia.com 86-87 rzeczyca 19/10/09 17:07 Page 86

86 wyprawa expedition 87

TEKST PROMOCYJNY

PIESZO, KONNO, KAJAKIEM >> Dolina Pilicy i Spalski Park Krajobrazowy to g∏ówne atrakcje turystyczne Rzeczycy. Pie- churzy przemierzà te tereny zielonym szlakiem (57 km, z Toma- szowa do Luboczy). Organizowane sà równie˝ sp∏ywy kajakowe Pilicà. Nad brzegami rzeki powstajà wcià˝ nowe wypo˝yczalnie kajaków. Przy wspó∏pracy z Urz´dem Marsza∏kowskim w ¸odzi w Rzeczycy wytyczany jest szlak konny.

ÂLADAMI HISTORII >> Rzeczyca ma ju˝ 674 lata. W swej d∏ugiej historii zwiàzani z nià byli dwaj s∏ynni... ksi´˝a. Nied∏ugo powstanie poÊwi´cone im muzeum. Pierwszy z nich to b∏ogos∏awiony Stanis∏aw Papczyƒski (1631-1701), za∏o˝yciel Zgro- Agnieszka ¸uczak madzenia Ksi´˝y Marianów. Drugi to J´drzej Kitowicz (1727-1804), BY FOOT, HORSE AND IN A KAYAK >> Pilica River pami´tnikarz i historyk, autor m.in. „Opisu obyczajów za panowa- Valley and Spała Landscape Park are the main tourist attrac- nia Augusta II”. W latach 1779-1804, by∏ proboszczem parafii rze- tions in Rzeczyca. Hikers can take the green trail (57 km, from czyckiej. W Rzeczycy Narcyza ˚michowska (1819-76), „entuzjast- Tomaszów to Lubocz). Kayaking trips on Pilica River are anoth- ka”, poetka i pisarka epoki romantyzmu napisa∏a „Pogank´” i jed- er option. New kayak rentals are being opened on the shores. noczeÊnie naucza∏a wiejskie dzieci w nielegalnej szkó∏ce. In cooperation with the Łódź Marshall Office a horseback trail COUNTRY WITH POSTCARD VIEWS is being marked out in Rzeczyca. NA LUDOWÑ NUT¢ >> W Rzeczycy kultywuje si´ ludowe Po rzeczyckich polach, lasach i ∏àkach It is advised to walk slowly in the obrz´dy i tradycje. Co roku odbywa si´ tu Pierzawka, czyli zbioro- ON TRACE OF HISTORY >> Rzeczyca is 674 years old. zaleca si´ poruszaç niespiesznie. Tyl- fields, forests and meadows in we darcie pierza na poduch´ dla pierwszego nowo narodzonego Its long history has seen numerous famous… priests. Soon a ko wówczas mo˝na napawaç Rzeczyca. Only then you will be able w roku nast´pnym. Towarzyszà temu wyst´py ludowych muzy- museum devoted to them will be open here. The first famous si´ barwami krajobrazu nizinnej to absorb the colours of the Polish ków, prezentacje ludowych twórców. Na Pierzawk´ zapraszamy Rzeczyca priest was blessed Stanisław Papczyński (1631-1701), wsi polskiej, ukrytej lowland village hidden in the heart of zawsze w ostatnià sobot´ listopada. Do Rzeczycy – przez ca∏y rok. the founder of the Congregation of Marian Fathers. The second w samym sercu Polski. Poland. one was Jędrzej Kitowicz (1727 – 1804), chronicler and histori- an. Narcyza Żmichowska (1819 - 1876), “an enthusiast”, a ¸AB¢Dè I HEJNA¸ >> Do Rzeczycy warto przyjechaç po A SWAN AND A BUGLE-CALL >> It is worth coming Romantic poet and writer wrote “The Pagan” in Rzeczyca where spokój i Êwie˝e powietrze. W jej krajobrazie na pró˝no szukaç to Rzeczyca for the fresh air and serenity. You can look in vain for she also taught village children in an underground Sunday school. bry∏ zak∏adów produkcyjnych i kominów, bowiem zarówno wieÊ, production plants and industrial chimneys because the village jak i gmina wolne sà od przemys∏u. Za to 40 proc. terenu usytu- and the county are industry-free. 40% of the region is a Natura IN FOLK STYLE >> Folk customs and traditions are kept owane jest w obszarze Natura 2000. – I w tym widzimy perspek- 2000 protected site. – We see the possibility of future develop- alive in Rzeczyca. “Pierzawka”, the traditional bird feathering for tywy rozwoju i przysz∏oÊç naszej gminy – mówi wójt Marek Pa- ment of our county in this fact - Marek Pałasz, the village admin- a pillow for the first child born next year, is an example of local ∏asz. Przez gmin´ wolno i dostojnie przep∏ywa Pilica. W jej doli- istrator says. Pilica River slowly and majestically flows through customs. The event is accompanied by folk music groups and nie usytuowa∏y si´ malownicze wioski: Grotowice, Brzeg, ¸´g, the county. Picturesque villages: Grotowice, Brzeg, Łęg, presentations of folk artists. We invite you to “Pierzawka” on Brzeziny, Lubocz, Roszkowa Wola. Szukajà w nich natchnienia Brzeziny, Lubocz, Roszkowa Wola are located in the river valley. the last Saturday in October. And to Rzeczyca – anytime. malarze i plastycy. Nie brakuje tu urokliwych zakàtków – w sa- Painters and other artists look for inspiration here. There are mym centrum Rzeczycy znajduje si´ np. pi´kny park wraz ze sta- enough of beautiful corners here – center of Rzeczyca there is a Urzàd Gminy w Rzeczycy, 97-220 Rzeczyca, ul. Tomaszowska 2 tel.: 0 44 710 51 11, 710 61 76, fax: 0 44 710 52 20 wem, po którym p∏ywajà ∏ab´dzie. KiedyÊ okoliczne dobra nale- beautiful park with a pond with swans. Once the local estate e-mail: [email protected] ˝a∏y do rodu Duninów, piecz´tujàcego si´ ∏ab´dziem. DziÊ ∏ab´dê belonged to the Dunin family, swan coat of arms. Today the swan Odleg∏oÊci: Rzeczyca le˝y 17 km od trasy K-8 Warszawa - Wroc∏aw. to ptak z gminnego herbu. ¸ab´dê nie jest jedynym znakiem roz- is in the crest of the town. Swan is not the only sign to recognize Warszawa - 100 km, ¸ódz - 80 km, Piotrków Tryb. - 60 km poznawczym Rzeczycy. Gmina posiada te˝ w∏asny hymn oraz… Rzeczyca by. The county has its own anthem and bugle-call. It Tomaszów Maz. - 30 km www.rzeczyca.pl hejna∏. Mo˝na go wys∏uchaç codziennie w po∏udnie i o pó∏nocy. can be heard every day at midday and midnight. fot. Archiwum Gminnego OÊrodka Kultury w Rzeczycy, Rzeczyca County Culture Centre Archive 88-89 PODLASIE 19/10/09 18:17 Page 88

88 wyprawa expedition 89

WIGRY NAUKOWO >> Na brzegu Wigier, jednego z naj- building houses an interactive Alfred Lityński Museum of Wigry czystszych w Polsce jezior, na poczàtku poprzedniego wieku sta- Area. Its visitors can expect a real discovery tour in time and n´∏a stacja hydrobiologiczna, która do wybuchu II wojny Êwiato- space. The Museum offers not only the exhibits but first of all wej dzia∏a∏a jako oÊrodek naukowy. W jej odrestaurowanym bu- multimedia presentations, film screenings, workshops and edu- dynku funkcjonuje dzisiaj interaktywne Muzeum Wigier im. Alfre- cational classes in laboratories for the youngest. www.wigry.win.pl da Lityƒskiego. Wszyscy zwiedzajàcy mogà liczyç na prawdziwà poznawczà wypraw´ w czasie i wigierskiej przestrzeni. Muzeum THE PAPAL TRAIL >> This is an offer for a more reflective to nie tylko eksponaty, ale przede wszystkim prezentacje multi- time in Augustów area. “The Papal Trail on Augustów Chanel” medialne, pokazy filmów, seminaria, warsztaty i zaj´cia edukacyj- was marked out to commemorate the visit of Pope John Paul II ne w laboratorium dla najm∏odszych. www.wigry.win.pl on 9 June 1999. It starts at the Pacific Officer’s Yacht Club Recreation Centre in Augustów, where the Pope waited for the PODLASIE 2009 TOURIST PRODUCTS PAPIESKIM SZLAKIEM >> „Kana∏ Augustowski – Szlak ship. It is commemorated by a “Chair” placed on the hotel beach Papieski” wyznaczono na pamiàtk´ wizyty Ojca Âwi´tego Jana after the Holy Father’s visit. The route leads through Przewięź Paw∏a II 9 czerwca 1999 r. na Ziemi Augustowskiej. Jest to trasa, and Swoboda locks to Gorczyca. The cruise participants take którà papie˝ odby∏ na pok∏adzie statku ˚eglugi Augustowskiej part on lockage and visit Virgin Mary Sanctuary in Studzieniczna „Serwy”. Pierwsze miejsce zwiàzane ze Szlakiem Papieskim znaj- – where John Paul II prayed in the Chapel on the island. On Zwalorami „zielonych p∏uc Polski” Having the label of “Poland’s green duje si´ przy OÊrodku Wypoczynkowym Oficerski Yacht Club Pacy- Studzieniczne Lake shore there is a monument to the Pope with lungs” we could rest on the laurels and w∏aÊciwie mo˝na by by∏o spoczàç na fik w Augustowie, gdzie papie˝ oczekiwa∏ na statek. Wydarzenie his famous words engraved: “I was here many times, but as a Pope calmly wait for tourists who would come laurach i spokojnie czekaç na tury- to upami´tnia „Fotel” na hotelowej pla˝y. Trasa wiedzie przez Êlu- I am here for the first and probably last time”. www.augustow.eu anyway… Well, nothing like that, even stów, którzy i tak przyjadà… Nic zy Przewi´ê i Swoboda do Êluzy w Gorczycy. Podczas rejsu pasa- z tych rzeczy! Poszczególne regiony though the local nature attracts as a magnet, regions and towns in this part of ˝erowie uczestniczà w Êluzowaniu oraz zwiedzajà Sanktuarium MELTING POT >> Multiculturalism is the characteristic imiasta tego zakàtka przeÊcigajà si´ Poland try to overtake each other with Maryjne w Studzienicznej, gdzie Jan Pawe∏ II modli∏ si´ w kaplicy. trait of the capital of Podlaskie region- Białystok. That is why the w pomys∏ach na nietuzinkowy urlop ideas for original holiday at any time of Nad brzegiem jeziora Studzieniczne usytuowany jest pomnik pa- “Esperanto and Cultures Trail” was established. It commemo- o ka˝dej porze roku. the year. pie˝a ze s∏ynnymi s∏owami „ By∏em tu wiele razy, ale jako papie˝ rates Ludwik Zamenhof, the author of the Esperanto language. po raz pierwszy i chyba ostatni”. www.augustow.eu The trail leads to locations connected with Esperanto: SUWA¸KI KONCERTOWO >> Wyglàda na to, ˝e blues CONCERTS IN SUWA¸KI >> It seems that blues music Zamenhof’s place of birth, the Monument of the Great polubi∏ Podlaskie i od kiedy w Suwa∏kach ruszy∏ Blues Festival, really likes Podlasie region. Since the Blues Festival started in BIA¸OSTOCKI TYGIEL KULTUROWY >> Wielokultu- Synagogue commemorating the tragedy of local Jews, St s∏ynnej Rawie Blues wyrós∏ pot´˝ny konkurent do miana blueso- Suwałki the famous Rawa Blues Festival has a strong competitor rowoÊç to znak rozpoznawczy Bia∏egostoku, dlatego powsta∏ Nicolas Orthodox Church with Byzantine polychromes, wej stolicy Polski. Wystarczy zerknàç na nazwiska gwiazd, które to the name of the blues capital of Poland. It is enough to look at „Szlak esperanto i wielu kultur”. Upami´tnia on Ludwika Zamen- Assumption of the Virgin Mary Cathedral and Christ the King zjecha∏y do stolicy Suwalszczyzny: Joe Bonamassa, Jeremy Spen- the names of the celebrities who came to the capital of Suwałki hofa, twórc´ j´zyka esperanto. Na szlaku znajduje si´ dom uro- and St Roch Church. www.odkryj.bialystok.pl cer & Trond Ytterb, Nina van Horn & Her Band, S∏awek Wierzchol- region: Joe Bonamassa, Jeremy Spencer&Trond Ytterb, Nina van dzenia Zamenhofa, Pomnik Wielkiej Synagogi, upami´tniajàcy ski & Nocna Zmiana Bluesa. W tym roku na imprez´ stawi∏o si´ Horn & Her Band. Over 180 musicians from the entire world tragedi´ tutejszej ludnoÊci ˝ydowskiej, cerkiew Êw. Miko∏aja OTHER ATTRACTIONS >> We also encourage you to 180 muzyków z ca∏ego Êwiata! www.suwalkiblues.com appeared at this year’s event. www.suwalkiblues.com z olÊniewajàcymi bizantyjskimi polichromiami oraz koÊcio∏y, np. discover: the Trail of Bug River settlements, network of agri- katedra Wniebowzi´cia NajÊwi´tszej Maryi Panny czy koÊció∏ pw. tourist farms organizing stays in the Biebrza River Valley “The BIA¸E SZALE¡STWO >> Czeka z pewnoÊcià tych, którzy WHITE MADNESS IN SZELMENT >> The Sport and Chrystusa Króla i Êw. Rocha. www.odkryj.bialystok.pl Biebrza Five”, Village Creative Work Homes in the eco-tourist chcà aktywnie wypoczàç na Suwalszczyênie, 15 km na pó∏noc od Recreation Centre in Szlement, 15 km from Suwałki is waiting farm “Uroczanka” in Okopy, Łomża area through the “Narwia Suwa∏k ju˝ pr´˝nie dzia∏a Wojewódzki OÊrodek Sportu i Rekreacji for those who want to rest actively. You can count on snowy win- INNE ATRAKCJE >> Zach´camy do poznania równie˝ in- Tales” and Podlasie Nadbużańskie by choosing the Promotional „Szelment”. Tutaj mo˝na liczyç na naprawd´ Ênie˝nà zim´ i gwa- ter here and we guarantee that your skis and snowboard will not nych atrakcyjnych produktów: Szlaku nadbu˝aƒskich grodzisk Rafting on Bug River and the culture of Polish Tatars at the rancj´, ˝e narty albo deska nie postojà w kàcie. Pi´ç oÊwietlo- be left in a corner. Five illuminated, snowed and groomed down- (www.grodziska.com), sieci gospodarstw agroturystycznych organi- Polish Tatars Culture and Tradition Festival. nych, zaÊnie˝anych i ratrakowanych tras zjazdowych (od bardzo hill routes (from very easy to difficult), four ski lifts (300-400 zujàcych pobyty w Dolinie Biebrzy - Piàtka znad Biebrzy (www.tra- ∏atwej po trudnà), cztery wyciàgi o d∏ugoÊci od 300 do 400 m) and one 100 m lift for children. www.wosir.home.pl twy.pl), wiejskich domów pracy twórczej w gospodarstwie ekotu- Informacja turystyczna / Tourist informatiion mi100-metrowy wyciàg dla dzieci. Ch´tni do nauki przy OÊrod- rystycznym Uroczanka (Okopy ko∏o Suchowoli), oferty turystycz- Suwa∏ki – ul. Hamerszmita 16 ku znajdà Szko∏´ Narciarskà z mo˝liwoÊcià szkoleƒ narciarskich SCIENCE AT WIGRY LAKE >> At the shore of Wigry, nej „OpowieÊci z Narwi” (www.turlomza.turystyka.net) po Ziemi ¸om- Bia∏ystok – ul. Malmeda 6, ul. Kolejowa 9 i snowboardowych dla amatorów zjazdów w ka˝dym wieku, od one of the purest lakes in Poland, a hydro-biological station was ˝yƒskiej, Promocyjnego Sp∏ywu Bugiem (www.siemiatycze.pl) oraz Fe- www.podlaskieit.pl przedszkolaków zaczynajàc. www.wosir.home.pl built in the beginning of the last century. Nowadays, its restored stiwalu Kultury i Tradycji Tatarów Polskich (www.kruszyniany.pl). 90-91 Babia gora 19/10/09 17:07 Page 90

90 wyprawa expeditions 91

Janusz Kocio∏ek

mleczna otch∏aƒ, a przed nami skalna Êciana i umocowane do climb in a fog, when behind us there is a milky abyss and in front UNDER BABIA GORA niej ∏aƒcuchy i klamry (to wariant dla bardziej doÊwiadczonych). of us a wall of rock with chains and step irons fixed to it (this is a variant for those, who are more experienced). Kiedy Tatry p´kajà w szwach While the Tatras are packed PRZYRODA >> Niezapomniane wschody s∏oƒca, panorama pod naporem turystów, le˝àce with tourists, Tatr, widok na wzgórza beskidzkich pasm od Beskidu Âlàskiego NATURE >> Unforgettable sunrises, Tatra Mountain po Gorce i Pieniny oraz cisza... Czyli wszystko to, czego szuka si´ Panorama and the view at Beskid ranges from Beskid Slaski to nieopodal malownicze the Beskid Scenic routes podczas górskich w´drówek, znajdziemy na szlakach biegnàcych Gorce and Pieniny and silence... This is all that one seeks in beskidzkie szlaki czekajà situated nearby are waiting po terenie Babiogórskiego Parku Narodowego. Decyzjà UNESCO- mountain trips. We will find it on the routes of National Park of na w´drowców. for wanderers. -MaB jako jeden z pierwszych na Êwiecie otrzyma∏ status rezer- Babia Góra. As one of the first in the world, it was rewarded a watu biosfery. Spróbujmy si´ jeszcze zmierzyç z innymi pieszymi status of biosphere reserve by UNESCO-MaB. Let us try some NA SZCZYT >> Kto sta∏ kiedyÊ w kolejce do wejÊcia na Gie- TO THE TOP >> Those of you, who stood in a queue eager szlakami wytyczonymi po Podbabiogórzu, m.in. w paÊmie Policy other walking routes marked out in the area of Podbabiogórze. wont, to wie, jak wiele z przyjemnoÊci p∏ynàcych z górskiej w´- to go up Giewont, know how tourist throng can deprive of i Ja∏owca w Beskidzie ˚ywieckim, na Leskowiec i Groƒ Jana Paw- These are the following: the Range of Polica and Jałowiec in drówki potrafi odebraç turystyczna ci˝ba. Doceni wówczas zalety pleasure. They will appreciate good points of hiking lonely ∏a II w Beskidzie Ma∏ym lub np. na Koskowà Gór´ w Beskidzie Beskid Zywiecki, Leskowiec and Gron of John Paul the Second samotnych w´drówek po szlakach, jak te wiodàce na najwy˝szy mountain routes, such as those leading to the highest summit Makowskim. in Beskid Mały, or Koskowa Góra in Beskid Makowski. szczyt polskich Beskidów – Babià Gór´ (polecane zw∏aszcza poza of the Polish Beskidy Mountains – Babia Góra (recommended sezonowym szczytem). Zastrzyk adrenaliny dostarczy podejÊcie especially excluding seasonal peak). A climb along Perc SPORT >> Na Podbabiogórzu (powiat suski) wymarzone dla SPORT >> Podbabiógorze is situated within the administra- Percià Akademików. Trzymajàc si´ ∏aƒcuchów, poczujemy si´ jak Akademikow will assure an adrenalin shot. Holding the chains, siebie trasy odnajdà te˝ rowerzyÊci. Rowerowà wycieczk´ pogra- tive borders of Suski County. The enthusiasts of bicycling, podczas wspinaczki wysokogórskiej. Przy dobrej pogodzie wysi- we will feel as if we were mountaineering. If the weather is niczem polsko-s∏owackim mo˝na zaplanowaç nawet na kilka dni especially the mountain kind, will find here the dreamed routes. ∏ek wynagrodzi wspania∏a panorama Beskidów. Zupe∏nie innych good, the effort will be compensated by a wonderful Beskids’ po jednej z kilkunastu wyznaczonych tu tras rowerowych. Ostat- A bike trip along Slovak-Polish borderland can be planned even wra˝eƒ dostarczy podejÊcie we mgle, kiedy za plecami jest panorama. Totally different impressions will be ensured by a nio Podbabiogórze oplot∏o te˝ ok. 150 km lokalnych szlaków for a few days using one of a dozen or so outlined cycling lanes. konnych. Okoliczne oÊrodki jeêdzieckie organizujà nauk´ jazdy Podbabiogórze was entwined lately by 150 kilometres of local konnej, rajdy oraz kuligi w zimowej, beskidzkiej scenerii. A skoro horse riding routes. In the Suski County, there are five riding ju˝ o zimie mowa, to ta pora roku równie˝ na Podbabiogórzu ko- centres, where one can be taught how to ride a horse. The jarzy si´ z narciarskim szaleƒstwem. G∏ównym oÊrodkiem spor- studs organize also longer trips in the surroundings and horse- tów zimowych jest Zawoja. Narciarstwo biegowe mo˝na upra- back tours. If you don’t feel secure on a horseback, you may like wiaç w kilku innych podbabiogórskich miejscowoÊciach, a w oko- to go on a sledge ride in beautiful winter Beskid scenery. licach Zawoi i Sidziny w´drowaç na rakietach Ênie˝nych po spe- Speaking of winter, this season is associated in Podbabiogórze cjalnie wytyczonych trasach. Na koniec po porzàdnej dawce spor- with skiing. The main centre for winter sports is Zawoja, but tu, adrenaliny i Êwie˝ego powietrza czas si´ posiliç w jednej some other centres in Podbabiogórze offer cross-country ski- z okolicznych karczm. Regionalne jad∏o jest smaczne, sycàce, a je- ing. In the neighbourhood of Zawoja and Sidzina there is a pos- go ceny nie drà˝à w sposób nadmierny portfela! sibility of practicing snowshoeing on the routes planned espe- cially for it. In the end after a solid dose of sport, adrenaline and Starostwo Powiatowe w Suchej Beskidzkiej fresh air, it is time to refresh oneself in one of the nearby tav- Wydzia∏ Kultury i Promocji erns. The regional victuals served there are tasty, satiating and tel.: 0 33 875 78 40 www.powiatsuski.pl the prices do not clean the wallet out so much. 92-95 egipt 19/10/09 17:08 Page 92

92 podró˝e od kuchni culinary travels 93

W egipskiej kuchni krzy˝u- Egyptian cuisine jà si´ szlachetne kulinarne combines fine culinary tradycje: arabska, Êród- traditions: Arabic, Mediter- ziemnomorska i turecka. ranean and Turkish.

Egipska kuchnia to prostota treÊci i bogactwo formy, wszystko Egyptian cuisine is a merge of simple ingredients and lavish okraszone bogatym bukietem przypraw, zebrane razem tworzy form, everything sprinkled with a bouquet of herbs to create idealny maria˝. the perfect dish.

APETYT >> Egzotyczne dla nas nazwy daƒ to zapowiedê APPETITE >> Exotically-sounding names of dishes prom- smakowej przygody, ale kiedy przyjrzymy si´ sk∏adnikom, okazu- ise of a tasteful adventure. When we look at the ingredients we je si´, ˝e dobrze je znamy. Ca∏a tajemnica polega na innym przy- realize we know all of them well. The secret is the cooking rzàdzeniu lub nietuzinkowym po∏àczeniu smaków. W ka˝dym process or the combination. In any respectful restaurant, a meal szanujàcym si´ lokalu gastronomicznym posi∏ek rozpoczynajà starts with an appetizer – marinated vegetables and sauce. przekàski w postaci marynowanych warzyw z sosem. Zupa wyst´- There are usually three kinds of soup: meat (lahma), vegetable puje zwykle w trzech wariantach: mi´snym (lahma), warzywnym (hudar) and fish (samak). The main course usually is a variety (hudar) lub rybnym (samak). Danie g∏ówne to wariacje na temat of meat. Lamb and mutton, underappreciated in Poland, are mi´sa. Niepocieszeni b´dà tylko fani wieprzowiny, której w Egip- most commonly served in koftas and kebabs. Kushari is anoth- cie si´ nie je. Mi´snà cz´Êç posi∏ku Êwietnie wype∏nia niedocenia- er popular dish. It contains rice, various kinds of groats, parsley na u nas jagni´cia i baranina podana zwykle w formie kofty lub and is served with hot garlic or tomato sauce. It is a true feast kebabu. Popularne jest równie˝ kushari. Sk∏ada si´ ono z ry˝u, for enthusiasts of hot flavours. Vegetarians will not be hungry makaronu, ró˝nych rodzajów kasz i pietruszki, zazwyczaj okraszo- either. They can try musaka, an eggplant, tomato, garlic casse- nych ostrym sosem czosnkowym lub pomidorowym. To prawdzi- role with oil and herbs.

Monika Kaszuba

ON THE TRACK OF EGYPTIAN TASTES fot. arch. Egypt.travel / Bertrand - hemis.fr fot. arch. Egypt.travel / Bertrand - hemis.fr 92-95 egipt 19/10/09 17:08 Page 94

94 podró˝e od kuchni culinary travels 95

UGASIå PRAGNIENIE >> W upalnym s∏oƒcu Egiptu cane, dates, mango – some are squeezed, some are mixed and pragnienie najlepiej zaspokaja herbata. Musi byç mocna, aroma- others served as cocktails and rich smoothies. They are healthy, tyczna i s∏odka. Jej podawanie uros∏o do rangi prawdziwego ry- inexpensive and very refreshing. Turkish coffee, brewed in a pot tua∏u, a pija si´ jà prawie do ka˝dego posi∏ku. Bardzo popularny put directly on hot sand and not fire, is the queen in the world of jest wywar z hibiskusa, zwany karkadeh, który jest rodzajem czer- coffee. There are strict rules of brewing it. You should wait until wonej herbaty. Du˝ym powodzeniem cieszà si´ te˝ wyciskarnie coffee “rises” three times and only then it can be served. The soków. Pomaraƒcze, trzcina cukrowa, daktyle, mango, z niektó- foam has to cover the entire surface of the liquid otherwise it is rych wyciska si´ sok, inne miksuje i podaje jako koktajle lub g´- considered bad. Brewing coffee is thought as an excellent way to ste musy. W ka˝dej formie sà zdrowe, tanie i niesamowicie orzeê- test the future daughter-in-law. The potential mother-in-law asks wiajàce. W Êwiecie kawy króluje ta parzona po turecku, w tygiel- her son’s fiancée to brew coffee, if the beverage does not turn out ku, który podgrzewa si´ nie bezpoÊrednio na ogniu, ale na gorà- fine, it is a sign that the candidate is not good for a wife. cym piasku. Przy jej parzeniu równie˝ obowiàzujà surowe zasa- dy. Nale˝y poczekaç, a˝ kawa trzy razy podejdzie pod brzegi na- CUSTOMS >> When it gets a little cooler after sunset in czynia, dopiero potem mo˝na jà rozlewaç do fili˝anek. Piana mu- cities such as Cairo, you can taste the city life. Tourists occupy si koniecznie pokrywaç ca∏à powierzchni´ kawy, inaczej uznaje pubs, bars and restaurants. Egyptians have their own favourite si´ jà za nieudanà. Parzenie kawy to Êwietny test na przysz∏à sy- urban oases. Café tables appear out of nowhere among bazaar nowà. Potencjalna teÊciowa prosi narzeczonà swojego syna o za- stands and quickly fill with men. They usually devote them- parzenie kawy, jeÊli napój si´ nie uda, to znak, ˝e kandydatka po selves to three activities: smoking sheesha, playing taula and wa uczta dla pasjonatów palàcych smaków. Nawet wegetarianie BROAD BEANS >> Poles tend to dismiss it, but in Egypt prostu nie nadaje si´ na ˝on´. drinking coffee. They believe that extremely sweet coffee nie b´dà narzekaç na g∏ód. Do dyspozycji majà musak´, czyli za- it is served in tens of ways (baked, stewed, mixed or as a pulp) instead of stimulating helps to wind down. After dark the lawns piekank´ z bak∏a˝anów, pomidorów, czosnku, oleju i przypraw. and is one of the prime foods. It is a special kind, smaller than OBYCZAJE >> Kiedy po zachodzie s∏oƒca w miastach, ta- turn into picnic squares populated with families and children. It Polish, with thin skin and more tasty meat. It is traditionally kich jak Kair, nareszcie robi si´ odrobin´ ch∏odniej, mo˝na zakosz- is an ideal location for a carefree family dinner. JEGO WYSOKOÂå BÓB >> U nas traktowany po ma- served at breakfast, overcooked with onion, tomato and egg. It towaç miejskiego ˝ycia. TuryÊci okupujà knajpki, bary i restaura- coszemu, w Egipcie podawany na dziesiàtki sposobów (pieczony, is eaten with bare hands and pita bread. At lunch time, broad cje. Egipcjanie majà swoje ulubione miejskie oazy. Spomi´dzy ba- duszony, miksowany lub w formie pulpy) wiedzie kulinarny prym. beans are used for falafels – baked balls with herbs served in zarowych straganów wy∏aniajà si´ ni stàd, ni zowàd kawiarniane To specjalny gatunek, mniejszy od nam znanego, z cienkà skórkà pita with yogurt and garlic sauce. stoliczki, które szybko wype∏niajà si´ m´skim towarzystwem. i delikatniejszym mià˝szem. Na tradycyjnym egipskim Êniadaniu M´˝czyêni skupiajà si´ tu na trzech czynnoÊciach, paleniu sziszy, pojawia si´ cz´sto w wersji rozgotowanej, z cebulà, pomidorami KINGDOM OF HERBS >> Cumin, coriander, curcuma, grze w taul´ oraz piciu kawy, sà przy tym Êwi´cie przekonani, ˝e oraz jajkiem i jest jedzony r´kami za pomocà kawa∏ków chlebka ginger, sesame, parsley and the more oriental saffron, have dzi´ki jej mocnemu pos∏odzeniu zamiast pobudzaç, jej napar na- pita (rodzaj podp∏omyka). W wersji obiadowej wykorzystuje si´ earned a high place in Egyptian cuisine. They are great to biera mocy usypiania. Po zmroku miejskie trawniki zamieniajà si´ bób do przyrzàdzania falafela, czyli pieczonych kulek, doprawio- sharpen the taste of any meat and vegetable dish giving it a w piknikowe place, na które wylegajà t∏umnie rodziny z dzieçmi, nych zio∏ami, podawanych, np. z chlebkiem pita i obowiàzkowo unique character. The wealth of herbs is easiest to be noticed to idealna okazja do beztroskiego, rodzinnego biesiadowania. z jogurtowym lub czosnkowym sosem. in bazaars such as: Chan Al- Chalili in Cairo and suk in Asuan, where herb stands bloom with rainbow colours. Local herbs are KRÓLESTWO PRZYPRAW >> Kmin (eg. cammun), ko- cheaper, fresher and in better quality than European herbs, that Dojazd: bezpoÊrednie po∏àczenie samolotem czarterowym. lendra, kurkuma, imbir, sezam, pietruszka czy bardziej orientalny is why it pays off to bring a supply to Europe. Wiza: wydawana jest przez ambasad´ (ul. Alzacka 18, Warszawa), lub bezpoÊrednio po wylàdowaniu na lotnisku (koszt – 15 dol.). szafran, zyska∏y w egipskiej kuchni poczytne miejsce. Âwietnie wy- Nie jest wymagana przy pobytach do 14 dni w Sharm el Sheikh. ostrzajà smak ka˝dej i mi´snej i warzywnej potrawy, nadajàc im QUENCH THE THIRST >> Tea is the best thirst Getting there: from Poland direct transport szczególny charakter. Ich bogactwo najlepiej widaç na miejskich quencher in the hot sun of Egypt. It can be brewed in many dif- is provided by charter flights. bazarach, takich jak: Chan Al-Chalili w Kairze czy suk w Asuanie, ferent ways but it has to be strong, aromatic and sweet. Serving Visas: Can be obtained on the arrival for 15 USD. gdzie przyprawowe stragany rozkwitajà wszystkimi kolorami t´czy. tea has become a ritual and it is drunk with almost every meal. Not required from EU citizens travelling to Sharm El Sheikh for up to 14 days. Przyprawy tutaj sà taƒsze, Êwie˝sze i lepszej jakoÊci ni˝ te europej- Hibiscus brew called karkadeh is a kind of red tea and is espe- www.egypt.travel

skie, dlatego warto przywieÊç sobie zapas z wyprawy do Egiptu. cially popular. Fresh juices are also very popular: orange, sugar fot. arch. Egypt.travel / Bertrand - hemis.fr fot. arch. Egypt.travel / Bertrand - hemis.fr 96-99 zamosc smaki 19/10/09 17:09 Page 96

96 podró˝e od kuchni culinary travels 97

Dorota Chojnowska

COOKING TIPS

Zawijaniec Piróg bi∏gorajski Âledê w oleju rzepakowym Herrings in rape oil Moc zabytków, moc wra˝eƒ i fascynujàca KRÓLESTWO KASZY >> Na roztoczaƒskich polach przed TREATS >> Discovering the culinary treasures of Roztocze przyroda... Zwiedzanie ˝niwami faluje na wietrze gryka i proso. Z tego pierwszego po- calls for unique resistance to temptation. The temptations are Roztocza wymaga du˝o wstaje najzdrowsza z wszystkich kasz – kasza gryczana. Z ∏uska- huge because the unpolluted forests and fields of Roztocze wysi∏ku. Ale nie nych ziaren prosa wyrabia si´ kasz´ jaglanà. NiegdyÊ popularna yield highest quality crop! Fresh products are masterly used by oszcz´dzajmy si´. w ca∏ej Polsce, dziÊ powszechnie stosowana jest tylko na Rozto- housewives to prepare various treats. Mushroom, game, groats, Nadwàtlone si∏y czu – a szkoda, bo zwiera cenne dla zdrowia minera∏y, m.in. krze- vegetable, fruit and homemade preserves are the ingredients, zregenerujà mionk´, która poprawi wyglàd naszej skóry, w∏osów i paznokci. sometimes combined in a very surprising way, of local special- Kasz´ jaglanà docenili jednak jurorzy – Pieróg Lubelski Jaglany ties. Outstanding cooks competed in the Tastes of Zamość and lokalne przysmaki! (Piekarnia P´zio∏ z Lublina) zdoby∏ pierwsze miejsce. Drugie miej- Roztocze competition organized by the Zamość Town Hall and sce zajà∏ Pieróg Bi∏gorajski. Rozkrojony uwiód∏ s´dziów znakomi- the Local Tourist Organization. Choosing the best dish was very SMAKO¸YKI >> Odkrywanie kulinar- tym zapachem nadzienia z kaszy gryczanej oczywiÊcie, ziemnia- difficult. Finally the choice was made by the entire jury, headed nych skarbów Roztocza wymaga nie lada ków, z dodatkiem skwarek, przypraw i bia∏ego sera. Czy nas te˝ by Karol Okrasa, whose culinary taste we can fully trust. odpornoÊci na pokusy. Bo jak ich ma nie uwiedzie? Przekonamy si´ o tym w Zagrodzie „Roztocze” (Obsza byç, skoro nieska˝one cywilizacjà lasy i po- 138). Koniec z pierogami. Kasza gryczana jest du˝o bardziej KINGDOM OF GROATS >> Just before harvest buck- la dostarczajà na roztoczaƒskie sto∏y pro- wszechstronna. Mo˝na to sprawdziç w restauracji Muzealna wheat and millet dance in the wind in Roztocze fields. They are dukty najwy˝szej klasy! Nast´pnie te pro- (ul. Ormiaƒska 30, ZamoÊç), gdzie serwowany jest laureat trze- both kinds of healthiest groats. Millet used to be popular dukty gospodynie domowe w mistrzowski ciego miejsca – go∏àbki gryczane z sosem z grzybków. throughout Poland but today is only common in Roztocze – sposób wykorzystujà przy wyrobie swych which is a pity because it contains precious minerals i.e. silica przysmaków. Grzyby, dziczyzna, kasze, wa- DOMOWE WYPIEKI >> Przyje˝d˝ajàc na Roztocze, jed- which improves skin, hair and nails. It was appreciated by the rzywa, owoce i domowe przetwory w ró˝- nego mo˝emy byç pewni – tradycyjne potrawy przetrwa∏y nie tyl- judges – the Lublin millet dumpling (Pęzioł Bakery from nych, czasem bardzo zaskakujàcych konfi- ko w restauracyjnych menu, lecz równie˝ w domach. Przekona∏y Lublin) won the first prize. The second prize was awarded to guracjach, przeplatajà si´ w tutejszych da- o tym gospodynie z Mokrego, które zaprezentowa∏y swoje gry- Biłgoraj dumpling. When cut into half it seduced the judges niach. Najznamienitsi ich twórcy zmierzyli czaki mokrzyckie, czyli bu∏eczki nadziewane farszem z kaszy gry- with the aroma of buckwheat, potato, crackling, herbs and cot- si´ podczas konkursu kulinarnego Smaki czanej, bia∏ego sera, ziemniaków i cebuli. Natomiast we wsi Hu- tage cheese filling. Will you also be seduced? You can find out ZamoÊcia i Roztocza zorganizowanego bal wcià˝ wyrabia si´ kartoflaczki. Tym razem farsz zapieczony in Roztocze Inn (Obsza 138). That’s enough of dumplings. przez Urzàd Miasta ZamoÊcia i Lokalnà Or- w cieÊcie dro˝d˝owym sk∏ada si´, oprócz ziemniaków i kaszy gry- Buckwheat is much more versatile. You can see for yourself in ganizacj´ Turystycznà. Decyzja, której A plenitude of historical sites, impressions czanej, z papryki, sera koziego, Êwie˝ej mi´ty i przypraw. Muzealna Restaurant (30 Ormiańska St., Zamość), where the zprzygotowanych potraw nale˝y si´ pal- and fascinating nature… sightseeing Roztocze third prize winner – cabbage stuffed with buckwheat in mush- ma pierwszeƒstwa, nie by∏a ∏atwa. G∏owi- KULINARNE ROZMAITOÂCI >> W tradycyjnej rozto- room sauce is served. requires a lot of energy. But let us not spare ∏o si´ nad nià jury na czele z Karolem czaƒskiej kuchni jest równie˝ miejsce na potrawy, w których ka- Okrasà, a jego kulinarnemu gustowi mo- ourselves. Local delicacies will help to szy gryczanej nie ma! NiegdyÊ, szczególnie zimà i wczesnà wio- HOME BAKING >> Traditional dishes cannot be found in

˝emy zaufaç. restore strength! fot. : Elenathewise - Fotolia.com prom. Zagroda Roztocze. Zdj. depro.pl, E. Kubicka. fot. prom. Corner Pub, snà, kiedy spi˝arnie by∏y ju˝ puste, a nowe plony jeszcze nie doj- restaurant menus only but also in regular homes. It was proved 96-99 zamosc smaki 19/10/09 17:09 Page 98

98 podró˝e od kuchni

„Mieszkania na Sprzeda˝” Chrzanowscy Sp. z o.o. ul. Pó∏nocna 22a, 20-064 Lublin tel/fax 081 740 37 87 by women from Mokre, who presented their gryczaki mokrzy- www.mnschrzanowscy.pl ckie, buns stuffed with buckwheat, cottage cheese, potatoes Zwierzyniec odpoczynek dla ka˝dego Wymarzone miejsce dla osób szukajàcych spoko- and onions. Kartoflaczki are still made in Hubal village. The ju i kontaktu z przyrodà, Nad rzekà Wieprz, otoczone ze wszystkich stron buckwheat, potato, peppers, goat cheese, peppermint and lasami herbs filling is baked in yeast cake. W sàsiedztwie Roztoczaƒskiego Parku Narodo- wego, W pobli˝u stawów „Echo” Znakowane trasy turystyczne, w tym dla osób CULINARY MISCELLANEA >> Traditional Roztocze niepe∏nosprawnych Sieç Êcie˝ek rowerowych cuisine has also dishes without groats! Some time ago when Liczne zabytki z koƒca XVIII wieku the pantries were already empty in the winter and early spring W OKOLICY and new crop hasn’t matured yet, women cooked the “Dziad” Skarby architektury drewnianej soup. They used the simplest recipe – add everything that you Setki, tysiàce kapliczek przydro˝nych Drewniane cerkwie have left. Usually it was potatoes, cabbage and garlic. Today the Zbiorniki wodne w Krasnobrodzie, Zwierzyƒcu “hungry soup” was upgraded to an art by the residents of oraz prawie 1000 ha akwen w Nieliszu W okresie zimowym wyciàgi narciarskie w Kra- Krzeszów. Their dish received a special prize. The elegant snobrodzie Corner Pub (6 Żeromskiego St., Zamość) serves cabbage and Doskona∏e miejsce wypadowe do zwiedzania okolicy m.in. ZamoÊç, Szczebrzeszyn, Susiec, Gu- mushroom stuffing in yeast cake - zawijasy roztoczańskie. ciów rza∏y, gospodynie gotowa∏y zup´ „dziad”. Jak mo˝na si´ domyÊliç Oferujemy ca∏oroczne apartamenty mieszkalne Du˝à atrakcjà turystycznà jest Letnia Akademia Filmowa, Êciàgajàca co roku do Zwierzyƒca rze- z nazwy, gotujàc jà kierowa∏y si´ najprostszym przepisem – do RAPE >> It takes a little getting used to the taste of holiday w zielonej krainie lasów Roztocza sze mi∏oÊników kina garnka wrzuca∏y to, co jeszcze im si´ osta∏o w spi˝arni. Najcz´Êciej Roztocze oil, but it is worth it. First of all, because you cannot by∏y to ziemniaki, kapusta, czosnek. DziÊ zup´ „z niczego” podnio- have it elsewhere. Second of all, this virgin canola oil contains a s∏y do rangi sztuki gospodynie z Krzeszowa. Ich dzie∏o otrzyma∏o minimal amount of chemicals. A 100-year-old pressing process wyró˝nienie. W eleganckim wn´trzu Corner Pub (ul. ˚eromskiego is still used. Then, farmers pressed the seeds themselves or in 6, ZamoÊç) skosztujemy zaÊ farszu z kapusty z grzybami zawini´- small presses and sold it during the Lent and Advent. tej w ciasto dro˝d˝owe, czyli zawijasy roztoczaƒskie. Nowadays, it is pressed all year round and can be tasted, like other Roztocze delicacies, almost every day. RZEPAK >> Do specyficznego smaku oleju Êwiàtecznego roz- toczaƒskiego trzeba si´ troch´ przekonaç, ale warto. Po pierwsze, dlatego, ˝e nigdzie indziej go nie skosztujemy. Po drugie, olej uzyskiwany jest z pierwszego t∏oczenia rzepaku uprawianego przy minimalnym u˝yciu Êrodków chemicznych. Sam proces od- bywa si´ w ten sam sposób jak 100 lat temu. Wówczas gospo- darze albo sami go t∏oczyli albo zwozili rzepak do t∏oczni oleju i sprzedawali go na targach podczas wielkiego postu lub adwen- tu. DziÊ produkuje si´ go przez ca∏y rok i mo˝na go skosztowaç, jak równie˝ wszystkich innych roztoczaƒskich przysmaków, nie tylko od Êwi´ta.

Dojazd: pociàgiem lub autobusem Informacja turystyczna: Rynek Wielki 13 - ratusz, ZamoÊç, ZOIT - 0 84 639 22 92 Getting there: by train or by bus Tourist information: 13 Rynek Wielki - ratusz, ZamoÊç, ZOIT - 084 639 22 92

www.zamosc.pl, www.roztosze.org fot. Corner Pub, Nadia Ivanova – Fotolia.com Corner Pub 100-103 czechy 19/10/09 17:10 Page 100

100 podró˝e od kuchni culinary travels 101

Wojtek Henszel

Vineyards can be found everywhere across the Czech Republic. Grapevines climb to the sun in Prague, Melnik, Most, Roudnica upon Elbe River regions and in southern Moravia, CZECH WINES where I am headed.

A SIP OF HISTORY >> After the division of the country into the Czech Republic and Slovakia, the first received about one-third of the vineyards. At that time these were post-com- munist neglected wineries which supplied grapes to co-ops pro- Czytajàc „Przygody ducing low quality wines. Luckily, a lot has changed. Moravia dobrego wojaka situated at similar latitude as Alsace and Burgundy has the suit- Szwejka”, nigdy bym able, continental climate and human passion, which combined with the sense of humour gives staggering and tasty results. nie pomyÊla∏, ˝e Majority of the vineyards are located on the south-west slopes kiedyÊ bardziej b´- where grapes were cultivated in the times of…. Marcus Aurelius! dzie mnie intereso- WHITE AND BLUE >> I stopped in Mikulov. Local winers wa∏o czeskie wino, BIA¸E I NIEBIESKIE >> Zakotwiczy∏em w Mikulovie. Tu- cultivate white grape grafts of Sauvignon Blanc, Veltinskie a nie piwo. tejsi winiarze uprawiajà bia∏e szczepy sauvignon blanc, veltlínské Zielone (basic Austrian graft) and Riesling Vlassky zelené (podstawowy austriacki szczep) i riesling vlassky (Welschriesling). Mikulov wines are delicious, fresh, with unre- Winnice uprawiane sà w ca∏ych niemal (welschriesling). Ich wina sà przepyszne, Êwie˝e, o niepowtarzal- peatable fruity taste and dynamics. The popular red grafts are Czechach. WinoroÊle wspinajà si´ do s∏oƒ- nej owocowoÊci i dynamice. Popularne czerwone szczepy to fran- Frankovka (Blaufrankisch and Limberger), Vavrinecke (St. ca w Pradze, w okolicach Melnika, Mostu, kovka (blaufrankisch lub limberger), vavrinecke (st. laurent) i Laurent) and Zweigelt also typical for Austria. I have also seen Roudnicach nad ¸abà i na Morawach Po∏u- zweigelt, czyli typowe równie˝ dla Austrii odmiany. Natrafi∏em interesting blue Portuguese graft (with blue, not red grapes) – dniowych, dokàd w∏aÊnie kieruj´ swój sa- tak˝e na ciekawe wina ze szczepu portugalska niebieska (tutaj light and pleasant in taste with the aroma of forest fruit and mochód. nie mówi si´ o czerwonych gronach, lecz niebieskich) – lekkie toned acidity. I recommend the vineyards in Novosedlach, espe- iprzyjemne w smaku o delikatnych aromatach owoców leÊnych cially the one of Petr Marcincak, where I had a rarely opulent ¸YK HISTORII >> Po podziale kraju na i stonowanej kwasowoÊci. Polecam winnice w Novosedlach, and fresh Traminer. At a “blind” tasting I could mistake it with Czechy i S∏owacj´ ci pierwsi otrzymali oko- a szczególnie Petra Marcincaka, u którego pi∏em wyjàtkowo opu- ∏o jednej trzeciej upraw winoroÊli. By∏y to lentnego i zarazem Êwie˝ego traminera. Na degustacji „w ciem- wtedy jeszcze pokomunistyczne zaniedbane no” móg∏bym pomyliç go z alzackim! SpecjalnoÊcià Petra sà jed- winnice, które dostarcza∏y grona pot´˝nym nak wina lodowe i s∏omiane (grona po winobraniu suszy si´ trzy spó∏dzielniom produkujàcym wina ogólnie miesiàce na matach s∏omianych), które sà kuszàco s∏odkie. niskiej jakoÊci. Na szcz´Êcie od tego czasu W piwnicach barokowej rezydencji Valtice znajduje si´ Salon Win wiele si´ zmieni∏o. Morawy le˝àce na po- Republiki Czeskiej. Od 2001 najlepszà setk´ czeskich win wybie- dobnej szerokoÊci geograficznej co Alzacja ra i umieszcza tu specjalna komisja. Mo˝na ich próbowaç oraz i Burgundia majà odpowiedni, kontynental- zobaczyç nagrodzone w poprzednich latach. Organizowane sà ny klimat i pasj´ ludzi, która z ich humorem równie˝ degustacje, a wszystko to za niewielkà rycza∏towà op∏a- daje piorunujàco szybkie i smaczne efekty. t´ przy wejÊciu (www.salonvin.cz). Moje sommelierskie podnie- Winnice sà w wi´kszoÊci usytuowane na Reading “The Good Soldier Svejk” I would bienie by∏o w siódmym niebie! po∏udniowo-zachodnich stokach, na któ- have never guessed that I will be more rych uprawa gron si´ga czasów... Marka WINOBRANIE >> Na Morawach, na Êw. Marcina 11 listo-

Aureliusza! interested in Czech wine than beer. fot. : PHB.cz - Fotolia.com fot. : PHB.cz - Fotolia.com, arch. czechtourism pada organizowane sà festyny winiarskie, a najwi´ksze w Mi- Winobranie w Mikulovie / Wine harvest festival in Mikulov 100-103 czechy 19/10/09 17:10 Page 102

102 podró˝e od kuchni culinary travels 103

the Alsatian one! Petr’s specialty is ice and hay wines (grapes where it is easy to get lost. Rostislav Kosek also offers fine are dried for 3 months on hay mats), which are temptingly wines including the excellent Alibernet (Alicante Bouchet and sweet. The “Czech Wine Salon” is located in the Baroque resi- Cabernet Sauvignon) dence in Valtice. Since 2001 one hundred best Czech wines are selected and placed here by a special commission. Those ON TWO WHEELS >> Moravia vineyards can be reached awarded can be tasted. All that for a small fee at the entrance by excellent bike trails - “Moravske Vinarske Stezky” with total (www.salonvin.cz). My palate of a sommelier was in “seventh length of over 1200 km! From Mikulov you can easily bike to heaven” here! Austria and on your way back to the Czech Republic stop in the vineyards in Novosedle and Cejkovice. There, in the cool GRAPE HARVEST >> In Moravia, winery festivals are Templar Knights castle cellars, wine tastings are organized. organized on St Martin’s Day – November 11. The biggest ones are held in Mikulov, Znojm and Uherskie Hradiste. That is PHONE AT THE JESUITS >> The cellar in Primetice is a when the cellars of wine producers open. Bottles from the best particular place due to its unusual acoustics. The basement years are placed on barrels used as tables. You can taste the which was used as a Jesuit boarding school was built in 1740- wines, fall in love with them and buy them. For a reasonable 1756 in the shape of a cross. It is unique if only for its size. The price. On November 11, at 11 a.m. the first white and red wines main corridor with large barrels on both sides is 110 m longs – “Svatomartinskie vina” (equivalent of Beaujolais Nouveau) and 10 m wide. The arm of the cross is 56 m and the cellar is are cracked open. They can be tasted at every fair. These wines 6 m high. The refined mould which covers the walls creates an kulovie, Znojmie i Uherskim Hradistem. Wówczas otwierajà si´ are fresh, with fruity taste and may contain small quantities of air filter and air-conditioning is not needed here. Wines from piwnice producentów win. Na beczkach po winie wyst´pujàcych carbon dioxide. Red wines are best served with baked goose Znojm region mature here. The “Jesuit phone” is a real attrac- w roli sto∏ów wystawiane sà butelki z najlepszych roczników. with white and red cabbage, knedlik and potato pancakes. tion. If you say something quietly to the wall, you voice will be Mo˝na ich spróbowaç, zakochaç si´ i kupiç. Za przyst´pnà cen´. Experts recommend serving white and pink wine with stuffed carried to the other side of the corridor. This is the attraction of Mikulov O godz. 11, 11 listopada rozlewane sà pierwsze bia∏e i czerwo- chicken. “Burczak” is a fermenting white, red and pink wine. If the region and tasting wines here is extra pleasant. ne svatomartinskie vina z nowego rocznika (odpowiednik Beau- you “buy to go”, remember to close the bottle (with special cut jolais Nouveau). Mo˝na ich skosztowaç na ka˝dym festynie. Wi- cork preventing gas leakage), so the young wine does not zahaczamy o ciekawe winnice w Novosedlach czy Cejkovicach. na te sà Êwie˝e, o owocowym smaku i mogà zawieraç ma∏e ilo- explode. I recommend Vojtech Pazderka’s vineyards in Mikulov, Tam w ch∏odnych piwnicach zamku templariuszy odbywajà si´ Êci dwutlenku w´gla. Wino czerwone najlepiej serwowaç do pie- where in addition to wine tasting you can visit the dark cellars degustacje win. czonej g´si z czerwonà i bia∏à kapustà, knedlikiem i plackami ziemniaczanymi. Do bia∏ego i ró˝owego znawcy polecajà pieczo- TELEFON U JEZUITÓW >> Bardzo szczególnym miej- nego kurczaka z nadzieniem. Innym jeszcze fermentujàcym wi- scem jest równie˝ piwnica winna w Primeticach z powodu swej nem jest bia∏y, czerwony i ró˝owy „burczak”. Kupujàc butelk´ na wyjàtkowej akustyki. Piwnica, która s∏u˝y∏a za jezuickà burs´, zo- wynos, pami´tajmy, by jej nie zamykaç korkiem (sà one specjal- sta∏a wybudowana w latach 1740-56 i jest w kszta∏cie krzy˝a. nie podci´te ˝eby gaz si´ z butelki ulatnia∏), by nam ten m∏odziak Jest unikalna chocia˝by ze wzgl´dów na swoje rozmiary. G∏ówny nie eksplodowa∏! W samym Mikulovie polecam winnice Vojtecha korytarz z wielkimi beczkami po obu stronach ma 110 m d∏ugo- Pazderki, gdzie oprócz degustacji mo˝na zwiedziç ciemne piwni- Êci i jest szeroki na 10 m. Rami´ krzy˝a ma 56 m, a piwnica wy- ce, w których ∏atwo si´ zgubiç. Ciekawe wina proponuje Rosti- soka jest na 6 m. Szlachetna pleʃ, która pokrywa Êciany piwni- Festiwale winiarskie / Winnery festivals: slav Kosek, u którego skosztujemy doskona∏ego aliberneta (ali- cy jest swoistym filtrem powietrza, dlatego nie potrzeba klimaty- 11-15.11 – Cejkovice cante bouschet i cabernet sauvignon). zacji. Dojrzewajà tutaj wina z regionu znojemskiego. Prawdziwà 11.11 – Uherske Hradiste, www.uherske-hradiste.cz atrakcj´ stanowi „telefon jezuicki”. ˚eby go uruchomiç wystarczy 11.11 – Breclav, Lednice, Valtice www.moravskysommelier.cz 11. 11 – Brno, Blansko, www.transvin.cz NA DWÓCH KO¸ACH >> Do morawskich winnic dopro- wyszeptaç kilka s∏ów do Êciany, a g∏os nasz przejdzie przez skle- 11-15.11 – Mikulov, www.zamecekmikulov.cz wadzà wspania∏e trasy rowerowe – „Moravské Vinafiské Stezky” pienie krzy˝owe na drugà stron´ korytarza. To jest kolejna rzecz, www.moravinmikulov.eu o ∏àcznej d∏ugoÊci ponad 1200 km! Z Mikulova mo˝na si´ bez która sprawia, ˝e degustowanie win sprawia mi tu wyjàtkowà www.svatomartinskevino.cz , www.wineofczechrepublic.cz

problemów rowerem przedostaç do Austrii, a wracajàc do Czech, fot. Rey kamensky - Fotolia.com, arch CzechTourism fot. Roman Dekan : PHB.cz - Fotolia.com - Fotolia.com, arch CzechTourism, przyjemnoÊç. Piwniczka winna na Morawach Po∏udniowych / Wine cellar in South Moravia 104-105 wpodrozy OK 19/10/09 17:10 Page 104

104 w podró˝y in the journey 105

Âladami Majów i Azteków Mayans and Aztecs Monika Kaszuba Meksyk zachwyca tajemniczoÊcià, egzoty- Mexico delights with mysteriousness, kà, odmiennoÊcià. Mexico City, Acapulco, exoticness and distinctness. Mexico City, Palenque, Tulum, Merida, od najwi´kszych Acapulco, Palenque, Tulum, from the metropolii, po niewielkie kolonialne mia- biggest metropolises till the smallest colo- CLIMATIC TRAVELS sta, które pami´tajà burzliwe zetkni´cie nial towns, which remember the turbulent Zimno, cieplej, goràco. Ka˝dy klimat jest dobry na wycieczk´, podró˝, wypraw´. kultur: indiaƒskiej i hiszpaƒskiej. Wyprawa encounter of American Indian and Spanish Od ch∏odnego Sztokholmu, po goràcy Meksyk, bo nie stopnie na termometrze sà do królestwa Azteków i Majów to podró˝ cultures. An excursion to the Mayan and wa˝ne, ale temperatura podró˝niczych emocji... w czasie i przestrzeni pe∏nej fascynujàcych Aztec kingdom is full of fascinating myster- Cold, you are getting warmer, hot. Every climate is good for a trip, travel, and tajemnic, niezwyk∏ych budowli z niezapo- ies, amazing constructions with unforget- excursion: from the chilly Stockholm until the hot Mexico. The grades on the mnianymi krajobrazami w tle. To tak˝e oka- table landscapes. This is also a perfect thermometer are not important, but the temperature of the traveller’s emotions... zja, aby w atmosferze sjesty przekonaç si´ opportunity to try out in siesta atmosphere o s∏ynnej meksykaƒskiej goÊcinnoÊci. the famous Mexican hospitality. Weekend w Sztokholmie Weekend in Stockholm Szwedzka stolica to, z jednej strony, no- The capital of Sweden presents moder- www.goldenmexico.com; tel. 0 12 422 88 63 woczesnoÊç i monumentalizm, z drugiej, nity and monumentalism on one hand klimat staromiejskich zakàtków, knajpek and on the other the climate of the Old Relaks w Arka Medical Spa Relax in Arka Medical SPA i restauracji pochowanych w Êrednio- Town nooks, eateries and restaurants Zaledwie 70 m od pla˝y w Ko∏obrzegu Only 70 metres from the beach. It is a wiecznych piwnicach. W piàtkowe i so- hidden in medieval basements. On znajdziesz niezwyk∏y kompleks wypoczyn- perfect place for family holidays. It is botnie wieczory miasto t´tni ˝yciem, bo Friday and Saturday evenings, the city kowo-uzdrowiskowy Arka Medical Spa. To exceptional, four-star relax oasis. There is jego mieszkaƒcy i przyjezdni potrafià ba- vibrates with life, as its inhabitants and wyjàtkowa, bo czterogwiazdkowa oaza re- a wide offer of 60 different treatments in wiç si´ nie gorzej ni˝ goràcokrwiÊci po∏u- visitors can have as great fun as the hot- laksu. Specjalistyczne gabinety fizykotera- the specialist’s rooms like physiotherapy, dniowcy. Jesienià do Sztokholmu zabierze headed southerners. In Autumn Polferries pii, krioterapii, hydroterapii, balneologii cryotheraphy, hydrotherapy, and balneol- ci´ Polferries. W ofercie przewoênika znaj- will take you to Stockholm. In the offer of oferujà ponad 60 ró˝nych zabiegów. Gale- ogy. SPA Gallery allows caressing body dziesz rejsy tematyczne, które zagwaran- the carrier, you will find the theme cruises, ria spa pozwala dopieÊciç i cia∏o i ducha. and spirit. A perfect addition to the relax- tujà Êwietnà zabaw´. which will ensure a great fun. Zabiegi medycyny estetycznej, komplekso- ation in the seaside Arka are: cosmetic wa piel´gnacja i masa˝ z dalekiej Azji wy- surgery treatments, complex care and www.polferries.pl; tel. 0 94 355 21 02 konywany przez tajskie masa˝ystki to ideal- massage from distant Asia done by Thai ne dope∏nienie relaksu w nadmorskiej Arce. massage therapists. Safari ∏osiowe nad Biebrzà Elk safari on Biebrza River Bagna Biebrzy to jedne z tych miejsc, Nature is at hand’s reach in the Biebrza www.arka-mega.pl; tel. 0 94 353 21 81 gdzie dzika przyroda jest na wyciàgni´cie River marshlands. In winter the views re- REKLAMA r´ki. Zima nad bagnami Biebrzy z obrazka- semble images from “Northern Exposu- mi niczym w serialu „Przystanek Alaska" to re”. It is the perfect time for bloodless okazja, by bezkrwawo zapolowaç na ∏o- elk hunt. Anyone interested in heading sia. Wszyscy ch´tni na ∏osiowà wypraw´, out to trace elk should prepare binocu- uzbrojeni w lornetki i aparaty fotograficz- lars and cameras and set out to the one- ne majà niepowtarzalnà okazj´ spotkaç -in-a-lifetime eye-to-eye meeting with i podziwiaç te zwierz´ta z odleg∏oÊci kilku- these animals. If you do not see the elk nastu metrów. JeÊli go nie spotkajà, orga- – the organizers of the safari – Biebrza nizatorzy - Biebrza Eco - Travel zwraca Eco–Travel will reimburse you with 100 % 100 proc wartoÊç wyprawy. of the costs.

www.biebrza.com; tel. 0 85 738 07 85 fot.: Monika kaszuba fot.: arch. Stary Kredens, CT Poland 106-111 motocycle rura 19/10/09 17:11 Page 106

106 100 kilometrów przygody one hundred kilometers of adventure 107

Dorota Chojnowska TheThe JuraJura KrakowskoKrakowsko Cz´sto-Cz´sto- chowskachowska isis fullfull ofof placesplaces whichwhich maymay notnot bebe asas spectacularspectacular asas thethe eagles'eagles' nestsnests butbut areare stillstill inter-inter- estingesting andand maybemaybe eveneven moremore remarkable.remarkable. SoSo let'slet's getget onon aa THE MOTORCYCLE-FRIENDLY JURA KRAKOWSKO - CZ¢STOCHOWSKA motorcyclemotorcycle andand let'slet's gogo visitvisit them,them, farfar awayaway fromfrom well-treadedwell-treaded paths.paths.

NaNa JurzeJurze Krakowsko-Krakowsko- --Cz´stochowskiejCz´stochowskiej jestjest ca∏eca∏e mnóstwomnóstwo miejscmiejsc nienie taktak spek-spek- takularnychtakularnych jakjak orleorle gniazda,gniazda, aleale równierównie ciekawychciekawych ii mo˝emo˝e jeszczejeszcze bardziejbardziej niezwyk∏ych.niezwyk∏ych. WsiàdêmyWsiàdêmy nana motocyklmotocykl ii ruszajmyruszajmy imim nana spotkanie,spotkanie, zz daladala odod ubitychubitych szlaków! Wi´cej informacji na temat turystyki aktywnej w województwie Êlaskim na stronie www.gosilesia.pl szlaków! More information on active tourism in Âlaskie Voivodeship on www.gosilesia.pl 106-111 motocycle rura 19/10/09 17:11 Page 108

108 100 kilometrów przygody one hundred kilometers of adventure 109

specific route details in favour of topics. Each chapter is a different travel topic. One of them has been dedicated to places connected with technology and industry, not only with monuments.

PURE ADRENALINE >> There are places which pose a real challenge. Full of drives up, sandy roads and stones, which can launch us into the air or cause us to fall down. Just like on the Desert of Siedlec. The old mining site is now a mecca for quads and motorcycles. On a relatively small area, a day of rid- ing isn't enough! - You'll find the machine breaking down before Pstràgarnia w Z∏otym Potoku / Trout farm in Z∏oty Potok the man - Robert Nieroda from the Jurassic Communities Association, says enthusiastically. An exceptional challenge is przepe∏ni po dotarciu na szczyt, nie opuÊci przez d∏ugi, d∏ugi czas. the sandy bank. The ascent isn’t easy but the great feeling Nieopodal Pustyni Siedleckiej czeka kolejne wyzwanie – tor w Bi- which we will have after reaching the top will stay for a long, Olkusz skupicach (wst´p p∏atny). Tym razem jednak trzeba si´ przesiàÊç long time. Near the Desert of Siedlec another challenge awaits na quada. Naprawd´ warto! Poszalejemy równie˝ w kamienio∏o- us – the track in Biskupice (admission fee required). This time NIEZALE˚NI >> – Jazda motocyklem daje nies∏ychane po- THE INDEPENDENT >> - Riding a motorcycle gives a mach w Niegowonicach (gmina ¸azy) i wi´kszej cz´Êci kamienio- we need to change the bike for a quad. It’s really worth it! We czucie wolnoÊci. WolnoÊci nie tylko w znaczeniu ogólnie znanym, sensation equal to the feeling of freedom. Freedom not only in ∏omu Ogrodzieniec. Nieopodal tego ostatniego w miejscowoÊci will be able to run wild in the quarries in Niegowonice (the Łazy ale równie˝ wolnoÊci od trudnej czy nudnej codziennoÊci, od pro- its general meaning but also freedom from the difficult and bor- Podzamcze mo˝na zamieniç motocykl na uprzà˝ i zamiast kamie- community) and a larger part of the Ogrodzieniec quarry. Near blemów i zmartwieƒ, które nas trapià – mówi motocyklistka ing reality or from our problems and worries. - says a biker from ni i piachu zmierzyç si´ z przeszkodami zawieszonymi kilka me- the latter, in Podzamcze, we can change the bike for a harness z portalu dla motocyklistek. Wystarczy jej wst´ga szosy i wspó∏- a female biker portal. All she needs is a strand of road and a set trów nad ziemià, w parku linowym. W Jurze w wielu wyrobi- and, instead of stones and sand, face obstacles hanging a few rz´dne GPS, które doprowadzà do celu. W jaki sposób? Oczywi- of GPS coordinates which will lead her to the goal. In what way? skach piasku i kamienio∏omach mo˝na jeêdziç motocyklem. metres above the ground, in a line park. In Jura, we can drive on Êcie tak, jak chce, i nie inaczej! Dla motocyklistów takich jak ona How she wants it and no other way, of course. The first-ever Niestety, nie pojeêdzimy po Pustyni B∏´dowskiej. I to nie z powo- a bike through a large number of sand mines and quarries. We powsta∏ pierwszy w Polsce przewodnik po Jurze Krakowsko-Cz´- Polish guide of Jura Krakowsko - Częstochowska has been du widzimisie urz´dników, tylko przez niewybuchy, które tkwià can’t ride through the Błędów Desert. And it’s not because of stochowskiej. Pisany, oczywiÊcie, przez motocyklistów pod redak- created for bikers like her. Written, of course, by bikers, edited g∏´boko w piachu – wcià˝ jest tu poligon wojskowy. OczywiÊcie some officials’ „because we said you can’t” but because of the cjà Marka „Ravy” Raweckiego. Jest on efektem 20 tys. przejecha- by Marek "Rava" Rawecki. It's the product of 20 000 km on the nie mo˝emy jeêdziç równie˝ w rezerwatach, parkach krajobrazo- unexploded ordnances hidden deep in the sand; the desert is nych kilometrów i dwóch lat pracy, podczas których autorzy road and 2 years of work, during which the authors have wych i narodowych poza wyznaczonymi do tego drogami. still a military firing ground. And of course we can’t drive sprawdzili ka˝dà z opisywanych atrakcji, hoteli, hosteli, pensjo- checked each of the described attractions, hotels, inns or park- through reservations and national or sightseeing parks outside natów, parkingów i wyznaczyli ich wspó∏rz´dne GPS. Zrezygno- ing lots and have set their GPS coordinates. - We have left out MISTERIUM TECHNIKI >> Na GPS wbijamy wspó∏rz´d- of the designated roads. wali te˝ z konkretnych tras na rzecz tematów. Ka˝dy rozdzia∏ to ne N50 20 31.0 E19 15 59.8 i jedziemy! W pewnej chwili na inny temat wyprawy. Jeden z nich poÊwiecony zosta∏ miejscom horyzoncie zaczynajà wyrastaç pot´˝ne kominy. To w ich stron´ THE MYSTERY PLAY OF TECHNOLOGY >> We zwiàzanym z technikà i przemys∏em. kieruje nas GPS. Kilka minut i cel osiàgni´ty – Huta Katowice punch in N50 20 31.0 E19 15 59.8 into our GPS and we’re (obecnie ArcelorMittal Poland SA). Ma∏o kto wie, ˝e mo˝na jà off! At some point, huge columns begin to grow over the hori- CZYSTA ADRENALINA >> Sà miejsca, które stanowià zwiedzaç (trzeba jednak wczeÊniej zadzwoniç pod numer poda- zon. It’s there that the GPS is leading us. A few minutes more prawdziwe wyzwanie. Pe∏ne podjazdów, piaszczystych dróg i ka- ny w przewodniku) i zobaczyç prawdziwe ˝ycie huty – kipiàce and we have reached our destination – the Katowice mieni, mogàcych nas wybiç w powietrze albo wywróciç. Tak jak czerwienià surówki wylewanej z wielkiego pieca, strzelajàce Steelworks (currently ArcelorMittal Poland SA). It’s possible to na Pustyni Siedleckiej. Dawne wyrobisko piasku jest teraz mekkà iskrami, z rozgrzanym powietrzem. Magia tego wielkiego spekta- go on a tour there (though you have to phone the number given dla quadów i motocykli. Na stosunkowo niewielkim terenie dzieƒ klu techniki i jego obraz wpisze si´ nam g∏´boko w pami´ç i nie- in the guide first) and see the real life of a steel mill – boiling jazdy to za ma∏o! – Pr´dzej maszyna wysiàdzie ni˝ cz∏owiek stety tylko tam, bo na terenie huty nie mo˝na robiç zdj´ç... with the redness of pig iron poured out of a giant furnace, shoot- – z entuzjazmem mówi Robert Nieroda, ze Zwiàzku Gmin Juraj- ing sparks, full of heated air. The magic of this grand show of skich. – Przy czym niska roÊlinnoÊç nie zagra˝a motocykliÊcie UROK RZECZY CODZIENNYCH >> Czy mo˝e byç rzecz technology will deeply imprint itself into our mind and, unfortu- podczas wypadku. Szczególnym wyzwaniem jest piaszczysta bardziej codzienna od zapa∏ek i garnków emaliowanych albo nately, only there because it’s forbidden to take pictures inside

skarpa. Podjazd nie jest ∏atwy, ale wspania∏y nastrój, jaki nas fot. M. Rawecki, Rawecka fot. M. Rawecki kryszta∏ów zdobiàcych nasze mieszkania? Codziennie ich u˝ywa- the steelworks. Cz´stochowa, Muzeum Produkcji Zapa∏ek / Cz´stochowa Match Factory 106-111 motocycle rura 19/10/09 17:11 Page 110

110 100 kilometrów przygody

THE CHARM OF EVERYDAY THINGS >> Can there be something more common than matches and enamelled pots or the crystal items adorning our apartments? We use or mar- vel them every day but how are they made? Not long ago, the Zawiercie Glassworks have been opened to tourists. – The tourist route enables us to see how glass is blown into appro- priate shape – says Robert Nieroda – before our eyes it cools down and, in the next hall, during grinding, it transforms into carafes, jugs and dishes, all glimmering with light… Also two fac- tories of everyday life artefacts await for tourists – matches Pustynia Siedlecka / Siedlecka Desert (Częstochowa) and… the Factory of Enamelled Containers (Olkusz). Let’s go back in time to the 19th c., when you could my albo podziwiamy, ale jak si´ je wytwarza? Niedawno swe po- hear the rattling of watermills by the banks of rivers. One of dwoje dla turystów otworzy∏a Huta Szk∏a U˝ytkowego „Zawier- them stands in Bogumiłek (the Lelów community). Though it’s cie”. – Z trasy przeznaczonej dla turystów zobaczymy, jak si´ been inert for some time now, its owners care for its good con- dmucha szk∏o w odpowiedniej formie – mówi Robert Nieroda. – dition and also welcome tourists. Na naszych oczach b´dzie ono zastygaç, a w nast´pnej hali pod- czas szlifowania przeobrazi si´ w migoczàce w Êwietle karafki, FORWARD >> - During the tour to Jura it’s best to move dzbany, pó∏miski... W Cz´stochowie zobaczymy jak wyglàda pro- from site to site – advises Robert Nieroda. – It’s easy to plan a dukcja zapa∏ek na maszynach z lat 30. XX w. Natomiast w trip using the guide. Following GPS coordinates we will easily Olkuszu zwiedzimy Fabryk´ Naczyƒ Emaliowanych (Olkusz). reach Bikers - friendly bars and restaurants, where sitting inside A teraz ma∏a podró˝ w czasie. Cofnijmy si´ do XIX w., kiedy nad we will still be able to keep a close eye on our ride. One of such brzegami rzek s∏ychaç by∏o terkot wodnych m∏ynów. Jeden z nich parking lots is located in Złoty Potok, next to the oldest trout wznosi si´ w Bogumi∏ku (gm. Lelów). Choç od pewnego czasu farm in Europe. The rainbow trout has been farmed here since stoi bezczynnie, jego w∏aÊciciele dbajà o jego dobry stan i rów- 1881. Such a long tradition is something that obligates – the nie˝ przyjmujà turystów. fish served here is second to none! You can also buy smoked fish – to go. Also when planning a place to spend the night we NAPRZÓD >> – Podczas wyprawy po Jurze najlepiej prze- can easily trust the inns, hotels and motels mentioned in the mieszczaç si´ z miejsca na miejsce – radzi Robert Nieroda. guide. We can rest assured that these are places, where we can – W oparciu o przewodnik ∏atwo zaplanujemy tras´. Po wspó∏- leave our bike, wash it or dry our suit (the authors have personally rz´dnych GPS z ∏atwoÊcià dotrzemy do barów i restauracji przyja- checked all of these places). To put this short, the guide has laid znych dla motocyklistów, gdzie siedzàc w Êrodku, ca∏y czas b´- Jura bare for bikers. And not only for them… dziemy mieli nasz sprz´t na oku. Jeden z takich parkingów znaj- duje si´ przed najstarszà w Europie pstràgarnià w Z∏otym Potoku. Motocyklem po Polsce, nawigator Od 1881 r. hoduje si´ tu pstràga t´czowego. Tak d∏uga tradycja nie tylko dla motocyklistów zobowiàzuje – serwowana tutaj ryba nie ma sobie równych! Autorzy: Marek Rawecki, Jadwiga Rawecka, Mo˝na te˝ kupiç ryb´ w´dzonà – na wynos. Równie˝ przy plano- Ma∏gorzata Rawecka, Jakub Nieroda. Wydawca: Zwiàzek Gmin Jurajskich waniu noclegu spokojnie zaufajmy wymienionym w publikacji Cena: 30 z∏ pensjonatom, hotelom i motelom. Mo˝emy byç pewni, ˝e sà to Sprzeda˝: W biurze Zwiàzku Gmin Jurajskich miejsca, gdzie bez obaw mo˝na zostawiç motocykl, umyç go, czy (pl. WolnoÊci 42, Ogrodzieniec) lub wysy∏kowa wysuszyç kombinezon (autorzy przewodnika wszystkie te miejsca (zamówienia: [email protected] lub tel. 0 32 673 33 64) sprawdzili osobiÊcie). Jednym s∏owem „Przewodnik” poda∏ moto- www.jura-it.pl, www.jura.info.pl ww.gosilesia.com

cyklistom Jur´ na tacy. I nie tylko im... fot. M. Rawecki (2) 112-117 meksyko 19/10/09 17:12 Page 112

112 100 kilometrów przygody one hundred kilometers of adventure 113

NaNa urokurok Meksyku,Meksyku, ww którym którym Honorata ZapaÊnik niemal˝eniemal˝e nana ka˝dymka˝dym rogurogu wyrastawyrasta przedprzed turystamiturystami katolickikatolicki koÊció∏koÊció∏ zbudowanyzbudowany ww czasach czasach konkwisty,konkwisty, wp∏ywwp∏yw majàmajà wcià˝wcià˝ ˝ywe˝ywe tradycjetradycje ii dawnedawne wierzeniawierzenia Indian.Indian.

JESUS CHRIST AND GOD JAGUAR

The lure of Mexico, a country where a Catholic church – built in the times of the conquest of Americas by Spain – grows out in front of a tourist on every corner, is also made up by the still-living traditions and beliefs of Native Americans. 112-117 meksyko 19/10/09 17:12 Page 114

114 100 kilometrów przygody one hundred kilometers of adventure 115

SAN JUAN CHAMULA >> Awooden cross stands in the square in San Chamula. It is a symbol of redemption in Chri- stian culture. In the Maya culture however, and San Chamula re- sidents are the descendants of Maya people, it is a symbol of li- fe. Thus it is embellished with Mayan symbols - coniferous bran- ches. San Chamula residents do not acknowledge the Mexican government. They have their own authorities and police. Touri- sts are allowed to walk only on a marked path. One of the local guards - a Native American in a fur coat checks Lalki w strojach zapatystów / Dolls in zapatistas uniforms entrance tickets to the church and makes sure tourists do not use their cameras. I go inside. Shamanistic rituals, requiring the SAN JUAN CHAMULA >> Na placu przykoÊcielnym floor to be greased, are held in the church. I really need to pay w San Chamula stoi drewniany krzy˝. W kulturze chrzeÊcijan jest attention not to slip although there are conifer needles spread on symbolem odkupienia. ZaÊ w kulturze Majów (mieszkaƒcy San on the floor to make it easier for the visitors to keep balance. Chamula sà ich potomkami) by∏ symbolem ˝ycia, stàd ozdobiono Walking towards the altar I pass human-size holy clay statues. go po majaƒsku – ga∏àzkami igliwia. Mieszkaƒcy San Chamula There have mirrors hanging from their necks. According to lo- nie uznajà rzàdu meksykaƒskiego, majà swoje w∏asne w∏adze cal beliefs they reflect the souls of the dead. There are candles i policj´. TuryÊci mogà poruszaç si´ tylko po okreÊlonej trasie. in front of me. The green ones are lit by those who pray for mo- Lokalny „policjant” - Indianin w futrzanym okryciu sprawdza bi- ney and the black ones by those who wish misfortune to others. Katedra w Meksyku / Mexico City cathedral lety przy wejÊciu do koÊcio∏a i pilnuje, aby turyÊci chowali apara- There are also white and yellow candles. ty fotograficzne. Wchodz´. W koÊciele odprawiane sà szamaƒ- ANative American praying in tzotzil is kneeling in front of the al- TENOCHTITLAN >> Ósma rano. W Catedra Metropolita- TENOCHTITLAN >> It is 8 a.m. A service is performed in skie obrz´dy, które wymagajà, by pod∏oga by∏a specjalnie na- tar and praying. There is a big statue of John the Baptist in front na, w centrum starego miasta, trwa msza. W czasach azteckich Catedra Metropolitana in the centre of the Old Town. There t∏uszczona. Mimo ˝e dla równowagi zwiedzajàcych rozsypano na of him and a smaller statue of Jesus on his right. The reason for w tym miejscu znajdowa∏a si´ wysoka platforma uformowana used to be a high platform of human skulls in this very place du- posadzce igliwie, musz´ uwa˝aç, ˝eby si´ nie poÊlizgnàç. Idàc this is very practical and simple. The locals believe it is John the z czaszek. W pobli˝u sta∏a Êwiàtynia Templo Mayor. Na jej szczy- ring the Aztec times. The Templo Mayor temple used to be ne- w stron´ o∏tarza, mijam ustawione po bokach gliniane figury Baptist who answers more prayers. Suddenly an old woman cie kap∏ani wyjmowali no˝ami z obsydianu serca ofiar i sk∏adali je arby. On its top, priests took out the hearts of the scarified peo- Êwi´tych niemal ludzkich rozmiarów. Na szyjach zawieszono im holding a black rooster approaches the altar. A shaman in w specjalnej czarze. Aztekowie wierzyli, ˝e dzi´ki temu nast´pne- ple with Obsidian knives. Aztecs believed that the sun will rise lusterka, które wed∏ug wierzeƒ mieszkaƒców odbijajà dusze abrown leather jacket is sitting near the entrance and is get- go dnia znowu wzejdzie s∏oƒce. Ówczesne miasto Azteków – Te- next morning only thanks to the sacrifice. The city of the Aztecs zmar∏ych. Przede mnà na pod∏odze p∏onà Êwieczki. Zielone zapa- ting ready to perform the ceremony - he will wring the ro- nochtitlan w niczym nie przypomina∏o wspó∏czesnego 28-milio- -Tenochtitlan was nothing like the modern 28-million Mexico lajà ci, którzy modlà si´ o pieniàdze, czarne zaÊ ci, którzy ˝yczà oster’s head in less than half an hour. There are no Catholic nowego Mexico City. By∏a nim wyspa na wodzie po∏àczona z là- City. It was located on an island and joined with the land by se- komuÊ nieszcz´Êcia. Sà jeszcze bia∏e i ˝ó∏te. Przy o∏tarzu kl´czy In- dem za pomocà mostów. Po zdobyciu miasta w 1521 r. konkwi- veral bridges. After conquering the town in 1521 the conquista- dianin i modli si´. Przed nim stoi figura Jana Chrzciciela, figur´ Je- stadorzy zburzyli wszystkie pogaƒskie Êwiàtynie, a z kamieni dors demolished all pagan temples and used the stones from zusa umieszczono po jego prawej stronie. Powód? Zdaniem miej- Templo Mayor wybudowali katedr´. Dzisiaj jest dumà Meksyka- Templo Mayor to build the cathedral. Nowadays it is the pride of scowych to w∏aÊnie Jan Chrzciciel wys∏uchuje najwi´cej modlitw. nów – ma 16 kaplic i poz∏acane o∏tarze. Przy jednym z o∏tarzy po- Mexican people - it has 16 chapels and gold altars. A black W pewnym momencie przed o∏tarzem staje stara kobieta, trzyma stawiono czarny krzy˝ zrobiony z masy kukurydzianej, z którym cross made of corn is placed next to one of the altars. w r´ku czarnego kurczaka. Szaman, w bràzowej kurtce ze skóry, wià˝e si´ powtarzana od wieków legenda: Aztecy przemocà na- According to the legend, the Aztecs forced to convert to Catho- siedzi przy wyjÊciu i przygotowuje si´ do ceremonii – za oko∏o pó∏ wracani przez pierwszych misjonarzy na chrzeÊcijaƒstwo chcieli licism by the first missionaries wanted revenge. They rubbed godziny ukr´ci mu g∏ow´. W tym mieÊcie nie ma ksi´dza ani ka- si´ na nich zemÊciç. Byli dobrymi zielarzami i wtarli w krzy˝ truci- poison into the cross. The next day one of the priests came to tolickich mszy. Tutejsze w∏adze nie chcà u siebie obcych. Wystar- zn´. Nast´pnego dnia jeden z duchownych przyszed∏ do koÊcio- the church and bended over to kiss the feet of the holy figure. czy, ˝e raz na pó∏ roku przyje˝d˝a ksiàdz i chrzci ma∏e dzieci. ∏a i nachyli∏ si´, aby uca∏owaç stopy Êwi´tej figurki. Zdziwi∏ si´, bo He was stunned to see that the Christ on the cross has beco- ukrzy˝owany Chrystus zmieni∏ kolor na czarny, upodobniajàc si´ me dark reminding the skin colour of Indians. Aztecs conside- KANION SUMIDERO >> P∏yniemy motorówkà przez naj- kolorem do skóry Indian. Aztecy uznali to za cud i odtàd nie czy- red it a miracle and never again attempted on the priests’ lives. wi´kszy kanion Meksyku – Sumidero. Na ska∏ach wygrzewajà si´

hali na ˝ycie kap∏anów. Shieh – FOTOLIA.plfot. Presina fot. H. ZapaÊnik krokodyle, s´py meksykaƒskie rozprostowujà skrzyd∏a, przy brze- San Juan Chamula 112-117 meksyko 19/10/09 17:13 Page 116

116 100 kilometrów przygody

priests or masses in this city. The local authorities do not want strangers. It is enough that a priest arrives every six months to babtize the children.

SUMIDERO CANYON >> We are on a motorboat pas- sing through Mexico’fs largest canyon the Sumidero. There are crocodiles basking on the rocks, Mexican vultures are stret- ching their wings and a Mexican is bathing with his son by the shore. - They don’t have running water at home - the Mexican guide explains. We stop. - This is the highest point in the cany- on. It is one kilometre from the top to the water level and the ri- ver is 80 meters deep - he says. Centuries ago Native Ameri- cans used to jump from here if they did not want to convert to Kanion Sumidero / Sumidero Canyon Catholicism. Minutes later we sail next to a rock abyss with a co- py of the Guadeloupe Madonna painting. She is the protector of gu kàpie si´ Meksykanin ze swoim synem. – Oni nie majà wody fishermen. Once a year a mass for fishermen is celebrated he- bie˝àcej w domu – t∏umaczy meksykaƒski przewodnik. W pew- re. They come here in boats. We turn to the ‘Christmas tree’ as nym momencie si´ zatrzymujemy. – To najwy˝szy punkt kanionu. it is called by the locals. The stream flowing down caused the Ze szczytu skarpy do poziomu rzeki jest kilometr, woda ma g∏´bo- rocks to cover with moss and in rain season the water foams koÊç 80 m – mówi. Przed wiekami skakali stàd Indianie, którzy and settles on the trees making it look like a Christmas tree. nie chcieli nawróciç si´ na chrzeÊcijaƒstwo. Po kilku minutach przep∏ywamy obok zag∏´bienia skalnego, gdzie wstawiono kopi´ ZINACANTAN >> According to the customs, only women obrazu Matki Boskiej z Guadalupe. Jest ona równie˝ opiekunkà work and only women can be seen in the streets of Zinacantan rybaków. Raz do roku ksiàdz odprawia tutaj msz´ dla rybaków, village. When I go toward the church of San Lorenzo i notice którzy pod o∏tarz podp∏ywajà ∏odziami. Zawracamy przy „choin- that all of them wear cloaks embroidered with blue flowers and ce”, jak to mówià tutejsi. Sp∏ywajàcy z góry strumyk sprawi∏, ˝e black mid-calf-length skirts. Inside the church i meet an old Na- ska∏y poros∏y mchami, a w porze deszczowej woda pieni si´ tive American marriage standing by the altar inside the church. i osiada na zieleni, przez co przypomina drzewko Êwiàteczne. I look at the holy statues - all have pale skin and long hair. Hu- man hair. Women grateful for help give what they have most ZINACANTAN >> W indiaƒskiej wiosce Zinacantan zgod- precious - their hair. Without them a girl is not considered nie z obyczajem pracujà tylko kobiety i tylko je widz´ na ulicach atrue woman. When I leave the church my attention is grabbed w drodze do koÊcio∏a San Lorenzo. Wszystkie noszà wyszywane by awooden sculpture standing in front of one of the holy pain- peleryny w niebieskie kwiaty i czarne spódnice do po∏owy ∏ydki. tings. It is a statue of a jaguar - the most important animal and Przed samym koÊcio∏em stoi trzypokoleniowa rodzina – babka, a god in the Maya pantheon. matka i córka. Pytajà: – Foto? Solo 10 pesos. W Êrodku przed o∏- tarzem zawodzi po indiaƒsku stare ma∏˝eƒstwo. Patrz´ na figury Dojazd: samolotem (Iberia, KLM, Air France, British Airways, Lufthansa) Waluta: 10 peso = 2,16 z∏ Êwi´tych – wszystkie majà bladà skór´ i d∏ugie w∏osy. To Wiza: Nie wymagana. Przy wjedzie do Meksyku drogà làdowà sà ludzkie w∏osy. Indianki dzi´kujàc Bogu za okazanà pobierana jest op∏ata 25 dolarów. pomoc, dajà to, co majà najcenniejszego, czyli w∏osy. Bez nich dziewczyna nie jest uwa˝ana przez Indian za Getting there: by air (Iberia, KLM, Air France, prawdziwà kobiet´. Gdy wychodz´ z koÊcio∏a, mojà British Airways, Lufthansa) Currency: 10 pesos = 0,5 EUR uwag´ przykuwa drewniana figurka postawiona przed jed- Visas: not needed for EU citizens. nym z obrazów Êwi´tych. Jest to figurka Jaguara, najwa˝niejsze- www.visitmexico.com go zwierz´cia – boga z panteonu Majów. fot. H. ZapaÊnik 118-123 offroad 19/10/09 17:13 Page 118

118 100 kilometrów przygody one hundred kilometers of adventure 119 In autumn we switch Dorota Chojnowska from boats to 4x4 cars. Masuria roads are as challenging as the lakes. MASURIA OFF-ROAD

Jesienià z ∏ódek przesiadamy si´ do samochodu terenowego. Bo mazurskie drogi stanowià nie mniejsze wyzwanie ni˝ jeziora.

IM GORZEJ, TYM LEPIEJ >> W∏aÊciciele samochodów THE WORSE THE BETTER >> Owners of 4x4 vehicles ZABAWA >> Na GPS-ie wybieramy opcj´ „trasa 4x4”. Zaczy- THE GAME >> As soon as “4x4 route” on the GPS is terenowych to specyficzni ludzie. Dla nich samochód jest zabawkà, are a very specific kind of people. The car is a toy for them and namy w Gi˝ycku. Koniec trasy osiàgniemy za ok 40 km selected, we leave Giżycko. The end is 40 km away in a jazda po ci´˝kim terenie to przygoda rodem z dzieci´cych lat, kie- driving in difficult terrain is as a childhood adventure with toy w Owczarni. Samochód ko∏ysze si´ na koleinach, ko∏a podnoszà tu- Owczarnia. We start on a regular field road. The car swings in dy bawili si´ samochodzikami i budowali dla nich tory przeszkód. cars and obstacle tracks. All they need is a little bit of mud, a many py∏u, który wdziera si´ do Êrodka samochodu. Trudno przebiç the ruts, the wheels raise clouds of dust which rushe inside the Teraz wystarczy odrobina b∏ota, piachu, ka∏u˝a, troch´ kolein, by small puddle and some gullies to wake up the child in them. si´ przez niego wzrokiem. Kiedy wyciàgam aparat, py∏ rozmywa car. It is difficult to see anything. When I take out my camera, zbudzi∏o si´ ukryte w nich dziecko. Samochód zapad∏ si´ w dziu- The car got stuck in w hole? They get out through the window kontury i zmi´kcza zdj´cie. Dzia∏a jak offroadowy naturalny filtr fo- the dust softness the contours. It is the natural off-road filter. If rze? Wychodzà oknem i zanim go wyciàgnà, zrobià sesj´ zdj´- and take a photo before they pull it out. They are not afraid of tograficzny. Py∏u by∏oby mniej, gdyby jecha∏ jeden samochód, a nie there was only one car, not two, it would not be so dirty... Soon ciowà. Nie bojà si´ zadrapaƒ karoserii. Ka˝da rysa jest jak rana za- scratching their car. Each scratch is as a wound received on a dwa. Za chwil´ zza horyzontu wy∏ania si´ las. Tam przekonam si´, in the forest that appears on the horizon line I will learn the hard dana przez przeciwnika na polu bitwy – powodem do dumy. Dla battleground – a reason to be proud. For them Masuria off- dlaczego na off–road nie jeêdzi si´ w pojedynk´. way why you always need to go in two cars for an off-road trip. nich mazurskie szutry, kocie ∏by i pe∏ne dziur asfalty to ziemia obie- roads, cobblestones and roads full of holes are the promised cana. Dla laika, który jeêdzi grzecznym, miejskim samochodem taka land. For good drivers in nice city cars this excursion is an invi- POKONAå PRZESZKODY >> Wystarczy∏a chwila, byÊmy OVERCOMING THE OBSTACLES >> It took moments

wyprawa to zaproszenie w inny wymiar samochodowej przygody. tation to another dimension of driving. fot. D. Chojnowska ugrz´êli w niewinnie wyglàdajàcym b∏otcie. na szcz´Êcie w for the mud to trap our car. For those occasions we have a rope, 118-123 offroad 19/10/09 17:14 Page 120

120 100 kilometrów przygody Czzy wiieesszz,, co zzagrra∏∏ pollsskii ttrr´´baczz w Samarrkanndzziiee? Mo˝˝eesszz ssprrawdzziiç w iinntteerrnneeciiee,, allee… czzy nniiee lleepiieejj uuss∏∏ysszzeeç tt´´ hhiissttorrii´´ nna miieejjsscuu? Juu˝˝ tteerrazz sszzykuujj sswojjee czztteerry lluub dwa kó∏∏ka,, nnamów rrodzziinn´´,, prrzzyjjaciió∏∏ ii pllannuujj nniieezzapomnniiannà podrró˝˝ prrzzeezz hhiissttorrii´´ Liittwy,, ¸ottwy,, Rossjjii a˝˝ po Uzzbeekiissttann.. Sttarrttuujjee-- myy 28 ssiieerrppnniia 20110 rr.. z Wrroc∏∏awiia,, by jjuu˝˝ po 9 dnniiachh zznnalleeêêç ssii´´ poÊÊrród bajjeeczznnyychh,, eegzzottyyczznnyychh zzabyyttków Samarrkanndyy.. Trrannssassiiattiica tto wyyprrawa dlla mii∏∏oÊÊnniików mottorryyzzacjjii,, jjazzdyy drrogamii ii beezzdrro˝˝amii ciieekawyychh krrajjów.. Jeesstt tto rrównniiee˝˝ nniieezzapomnniianna prrzzyygoda dlla badaczzyy kuullttuurryy,, hhiissttorriiii,, lluudzzii wiieeczznniiee sszzuukajjàcyychh nnowyychh wrra˝˝eeƒƒ.. Wii´´ceejj o wyyprrawiiee Trrannssassiiattiica 20110 Wrroc∏∏aw--Samarrkannda prrzzeeczzyyttasszz nna ssttrroonniiee www..ttrrannssassiiattiiccaa..eeuu.. JeÊllii chceesz porrozzmawiiaç zz orrganniizzattorramii,, zzadzzwooƒƒ ppoodd nnrr 0 505 3113 5660.. Ju˝ tterraz mo˝eesz sii´´ zzarreejjeessttrrowaç..

Do yyouu knnow whhatt diid tthhee Polliisshh ttrruumpeetteerr pllayy iinn Samarrkannd? Youu cann chheeck iitt onnlliinnee,, buutt… wouulld iitt nnott bee beetttteerr tto lliisstteenn tto iitt lliivee? Geett yyouurr ttwo orr fouurr whheeeellss rreeadyy,, peerrssuuadee yyouurr famiillyy,, frriieenndss annd pllann tthhiiss uunnforrgeettttabllee jjouurrnneeyy acrrossss LLiitthhuuanniia,, LLattviia,, Ruussssiia annd Uzzbeekiissttann.. Wee sseett off onn 28tthh Auugguusstt 2201100 frrom Wrroc∏∏aw.. 9 days llatteerr,, wee pllann tto bee iinn tthhee fabuullouuss baga˝niku jest lina, tzw. kinetyk. Podczepiamy si´ pod drugi sa- the so called kinetyk. We attach our car to the second one and eexxottiic Samarrkannd.. Trrannssassiiattiica iiss ann eexxpeediittiionn forr mottorriizzattiionn fannss whho llovee mochód i wyje˝d˝amy w fontannie wzbijajàcego si´ w niebo b∏o- surrounded by a fountain of splashing mud we are freed from the tthhee rroadss annd off--rroadss of iinnttrriiguuiinng couunnttrriieess.. IItt iiss allsso a meemorrabllee eexxpeerriieenncee ta. Za chwil´ nast´pna przeszkoda – dwa drzewa rosnàce blisko trap. The next obstacle comes soon – two trees growing close to forr cuullttuurree anntthhrropollogiissttss,, hhiissttorry rreesseearrchheerrss siebie po dwóch stronach drogi. Ale jak przez nie przejechaç, by each other. We need to pass in between and not get stuck. We annd tthhossee allwayss llookiinng forr nneew eexxpeerriieennceess.. samochód si´ nie zaklinowa∏…? Sprawdzamy odleg∏oÊci, get out of the cars to check how much space have we got. debatujemy... I tak si´ zaklinowa∏. Na naszej trasie sà jeszcze gro- Seems like enough. We get stuck anyway... There are also water Morree abouutt 20110 Wrrocc∏∏aw--Samarrkkannd TTrrannssassiiattiicca:: www..ttrransasiiattiica..eeuu. If youu ble, jeziora, po których przejazd wyglàda∏by efektownie… Ale to ditches on our way and lakes. Driving on the lake would look very wanntt tto ttallk tto tthhee orrganniizzeerrss,, ccallll +48 505 3113 560. Regiistterr ttoday!! jest w∏aÊnie ta granica przygody, której przekraczaç nie mo˝na! spectacular. But this is the border that cannot be crossed!

STARE MAZURY >> Przedwojenne Mazury zaros∏y lasem. THE OLD MASURIA >> Where the palaces used to be Tam, gdzie sta∏y bogate pa∏ace, dziÊ wznoszà si´ ruiny jak te before WWII, today we can see ruins like in Sztynort. “Zęza” – w Sztynorcie. Nad samym brzegiem jeziora znajduje si´ Z´za the legendary yachtsmen pub is located on the lake shore. A lit- – kultowe miejsce ˝eglarzy. Nieco dalej wznosi si´ to, co zosta∏o tle further inland there are the remains of the palace and park. z pa∏acu i parku. Nieopodal w las prowadzi wàska droga, g´sto There ia also a narrow road with high trees on both sides lead- poroÊni´ta wysokimi drzewami. Tam nasze samochody sta∏y si´ ing to the forest. There it seems as if our cars are small and ma∏e i bezradne wobec mazurskiej g∏uszy. Musimy je zaparkowaç helpless against the mounting Masuria nature. So we leave i dalej idziemy pieszo. Droga koƒczy si´ przy neoromaƒskim gro- them and walk. The road ends by the Neo-Roman tomb of the bowcu Lehndorffów – ostatnich w∏aÊcicieli tych dóbr. W 1943 r. Lehndorffs – the last owners of the estate. In 1943, Heinrich Heinrich von Lehndorff wzià∏ udzia∏ spisku na ˝ycie Hitlera. Ju˝ von Lehndorff participated in the conspiracy to kill Hitler. The nast´pnego dnia przysz∏o po niego gestapo, rodzin´ wys∏ano do Gestapo picked him up already the next day, the family was obozów koncentracyjnych, majàtek odebrano. Póêniej przyszli sent to a death camp and their property was confiscated. Later Sowieci... Zamach, który kosztowa∏ Lehndorffa majàtek i ˝ycie, the Soviets came… The attempt, which cost Lehndorff his prop- mia∏ miejsce kilkanaÊcie minut jazdy stàd. W Gier∏o˝y. Wjazd na erty and life, took place just minutes from here. In Gierłoża. The teren siedziby Führera anonsujà rozprute betonowe bunkry, wi- arrival to the former seat of the Fuhrer is announced by ruined doczne z drogi. Ale to tylko zapowiedê tego, co nas czeka pod- concrete bunkers visible already from the road. This is only the czas zwiedzania samego Wilczego Szaƒca. Na to trzeba poÊwi´- foretaste of what we can expect in the Wolf Lair. You should be ciç przynajmniej dwie godziny. Jedziemy dalej, tym razem drogà ready to devote at least two hours for that. We move on. At one starannie wy∏oêonà kamieniami. KiedyÊ przemierza∏ jà Hitler point the gravel turns into stones. This is the road Hitler took on Organizator: www.event4x4.com.pl w drodze na lotnisko w Wilamowie. his way to the airport in Wilamów. fot. D. Chojnowska Informacja o rajdzie: www.transasiatica.eu. 118-123 offroad 19/10/09 17:14 Page 122

122 100 kilometrów przygody

MASURIAN HOUSE >> Not many artefacts of people of Masuria who lived here before war are left. The creators of the Museum of Masuria Countryside in Owczarnia know it best. Yet, Restauracja société ul. Ró˝ana 14, tel.: 022 540 13 33, e-mail: [email protected] they managed to gather an impressive collection of furniture and household equipment and used it to arrange an interior of a house from the 19th and 20th c. It is filled with trinkets which are con- sidered the inventions of the recent years. The waffle maker for a tile stove with curved dough recipe from 2 kg of flour is the local hit. Well, the families were bigger and people did not diet!

NEVER-ENDING STORY >> You need to invest a little in your 4x4 car before you take it onto the forest paths. The first MAZURSKI DOM >> Niewiele pozosta∏o pamiàtek po purchase – tires. You have to choose between AT (80% asphalt mieszkajàcych tu przed wojnà Mazurach. Wiedzà to najlepiej 20% off-road) or MT (20% asphalt 80% off-road) tires. Then twórcy Muzeum Wsi Mazurskiej w Owczarni. Mimo to zgroma- the “lift” of the body of the car to increase the durability. The dzili imponujàcà kolekcj´ mebli i sprz´tu domowego. U˝yli ich body will go a little up when you change the wheels to slightly nast´pnie do aran˝acji wn´trza mazurskiego domu w stylu lat bigger. You will probably need to be guided by experts through 1815 - 1945. Pe∏no w nim drobiazgów, które uwa˝amy za wyna- these significant changes of the appearance and character of lazki z ostatnich lat. Hitem jest gofrownica przeznaczona na the car. The best experts are those who already did it them- kuchni´ kaflowà z wyt∏oczonym przepisem na ciasto z 2 kg mà- selves. That is why it is best to log on to an online forum for the ki. Có˝, kiedyÊ rodziny by∏y wi´ksze, a ludzie si´ nie odchudzali... owners of the car brand you have. Forum users will advice you the best mechanic and car parts seller. When your car is ready, NIEKO¡CZÑCA SI¢ HISTORIA >> Na tej trasie samo- you will see that the events and rallies section on the website is oferujemy urozmaicone menu z akcentami kuchni chodem seryjnym du˝o by si´ nie zawojowa∏o. Aby móg∏ spokoj- increasingly tempting. On your first tour, you will find that you polskiej i Êródziemnomorskiej, organizujemy imprezy okolicznoÊciowe tj. bankiety, nie stawiç czo∏o leÊnym duktom, trzeba najpierw co nieco w niego need more equipment. And a snorkel, because although your wesela, konferencje oraz spotkania biznesowe, zainwestowaç. Pierwszy wydatek – opony. W zale˝noÊci od tego, engine was not flooded this time, next time you might not have proponujemy mile sp´dziç czas w otoczeniu jak zamierzamy jeêdziç AT (80 proc. asfalt 20 proc. teren) lub MT that much luck! And you already know there will be a next time! zieleni naszego ogrodu (20 proc. asfalt 80 proc. teren) oczywiÊcie idealnym rozwiàzaniem jest posiadanie dwóch kompletów. Nast´pnie tzw. lift, czyli pod- We offer a varied menu with some accents of Polish and Mediterranean cuisine, niesienie nadwozia, co zwi´kszy dzielnoÊç terenowà auta. Nadwo- we organize occasional parties, that is banquets, zie pójdzie jeszcze nieco do góry, jeÊli zmienimy ko∏a na wi´ksze. wedding receptions, conferences and business Przez tak powa˝ne operacje na wyglàdzie i charakterze, samochód meetings i nas muszà przeprowadziç fachowcy. A kto ma o tym lepsze poj´- We recommend spending nice time in our green cie ni˝ ci, którzy sami ju˝ kiedyÊ przez to przeszli. Dlatego loguje- garden. my si´ na forach skupiajàcych w∏aÊcicieli naszej marki. To oni dora- dzà mechanika, polecà sprzedawc´ cz´Êci zamiennych. Na stronie znajdziemy te˝ list´ kontaktów do osób, które o ka˝dej porze dnia i nocy podjadà z pomocà, gdyby nam si´ coÊ sta∏o na trasie. Kiedy samochód ju˝ gotowy, powoli zaczyna kusiç zak∏adka „imprezy i rajdy”. Po pierwszym rajdzie ju˝ wiemy, ˝e trzeba dokupiç wycià- Adresy / Addresses: gark´. I snorkel, czyli wysoko wyprowadzony chwyt powietrza do Muzeum wsi Mazurskiej, Owczarnia www.owczarnia.com silnika, bo choç tym razem silnik nie zosta∏ zalany, to nast´pnym ra- Wilczy Szaniec, Gier∏o˝, www.wolfsschanze.pl Autorka dzi´kuje za pomoc przy realizacji materia∏u zem mo˝emy nie mieç tyle szcz´Êcia! Bo co do tego, ˝e na pewno Leninowi i Chrisowi69 z www.jeep.org.pl b´dzie „ten nast´pny raz”, nie mamy wàtpliwoÊci! fot. D. Chojnowska

www.societe.pl 124-132 Targi 19/10/09 17:15 Page 124

ul. Âw. Piotra 8, 81-347 Gdynia, Tel.: (+48 58) 778 2 778, Fax: (+48 58) 778 1 778 [email protected], [email protected], www.hotton.pl Hotel – Restauracja „Magnolia” *** 26-052 Sitkówka-Nowiny, Zgórsko 90A k/Kielc tel. (041) 345-98-06, tel./fax (041) 366-79-12 www.hotelmagnolia.pl, e-mail: [email protected]

Hotton hotel to nowoczesny obiekt hotelowo - Hotton Hotel is a modern hotel-conference - konferencyjny po∏o˝ony w Centrum Gdyni. venue compound located in Gdynia downtown. Atrakcyjna lokalizacja hotelu gwarantuje ∏atwe Po∏àczenie komfortu, nowoczesnoÊci i dobrej The blend of luxury, modern style and exquisite kuchni zadowoli gust ka˝dego GoÊcia. To idealne cuisine will satisfy each guest. This is an ideal miejsce dla osób przybywajàcych w interesach venue for those travelling for business or dotarcie do Centrum Targowego i ÊródmieÊcia, oraz chcàcych wypoczàç. pleasure. Hotel usytuowany jest na granicy portu, w sàsiedztwie The Hotel is situated in the harbour’s direct vicinity, by the a tak˝e do innych miejsc, które warto zobaczyç. g∏ównej ulicy handlowej, niedaleko Skweru KoÊciuszki, main shopping street, near KoÊciuszko Square, yacht marina przystani jachtowej i pla˝y miejskiej. Od 3 kondygnacji and a public beach. Floors 3 and up have a magnificent Serdecznie zapraszamy Paƒstwa do skorzystania rozpoÊciera si´ ciekawy widok na Zatok´ Gdaƒskà i Stoczni´. view of the Gdaƒsk Bay and shipyard. Oferujemy 62 komfortowe pokoje, wyposa˝one w LCD, TV SAT, bezp∏atny dost´p do Internetu. We offer 62 comfortable rooms with LCD, TV SAT and free z naszego Hotelu i Restauracji. Na GoÊci czekajà atrakcje: Bowling Club z 3 torami i drink internet access. Our guests are invited to use the Bowling barem oraz rekreacja z mozaikowà ∏aênià parowà, saunà Club drink bar, mosaic steam bath, dry sauna and jacuzzi. suchà i du˝ym jacuzzi. WRestauracji Bucatti i W∏oskiej Restauracji Calipso Szef Bucatti Restaurant and Calipso Italian restaurant will make Kuchni spe∏nia marzenia kulinarne. your culinary dreams come true. The convenient location of the hotel

grants easy access to the Fair Centre,

city centre and other places worth-seeing.

dni You are welcomed in our Hotel w Krakowie 3 and restaurant. w HOTELU KRAKUS*** w wyjątkowej cenie TYLKO 215 zł od osoby Proponujemy weekendowy pobyt (od piątku do niedzieli)

Cena zawiera: • wniedziele nieodpłatne prze- dłużenie doby do godziny 1800 • 2 noclegi w pokoju 2-os. stan- dard (łazienka, TV, telefon, ra- • parking dla zmotoryzowanych dio) w przypadku rezerwacji • cena zawiera VAT w pokoju 1 osobowym – do- płata 50 zł. • Lokale gastronomiczne, do których zapraszamy, położone • 2 śniadania (bufet szwedzki) są w historycznym centrum • 1 lunch serwowany w restau- Krakowa. racji oferującej dania kuchni międzynarodowej • Dla tych z Państwa którzy • 1 zaproszenie do znanej kra- chcieliby przedłużyc pobyt ul. Nowohucka 35, 30-717 Kraków, kowskiej kawiarni na smako- okolejną dobę proponujemy tel.: (0-12) 652 02 02, 652 02 23, fax: (0-12) 656 54 78 wity specjał i kawę e-mail: [email protected] specjalne ceny. www.hotel-krakus.com.pl Serdecznie zapraszamy! 124-132 Targi 19/10/09 17:15 Page 126

126 targi

GO ON A TRIP WITH TOUR SALON! Atrakcyjne oferty turystyczne, Attractive tourist offers, folk dance pokazy taƒców ludowych, degustacje shows, tasting various relishes, smako∏yków, liczne prezentacje, numerous presentations, exhibitions wystawy i konkursy... To wszystko and competitions… all this awaits czeka na nas podczas 20. Tour Salonu. as at the 20th TOUR SALON.

CA¸Y ÂWIAT >> Na targach od 21 do 24 paêdziernika za- THE WHOLE WORLD >> Nearly 800 exhibitors from prezentuje si´ blisko 800 wystawców z kilkudziesi´ciu krajów. Sà dozens of countries will present themselves on the fair that will wÊród nich wszystkie polskie regiony, ekspozycje narodowe, ho- take place from the 21st to the 24th of October. Among them tele, obiekty z ofertà spa & wellness, przewoênicy, przedstawicie- there are all Polish regions, national expositions, hotels, facili- le turystyki biznesowej oraz turystyki aktywnej itd. Jako Polski Re- ties with a SPA & wellness offer, carriers, representatives of gion Partnerski zaprezentuje si´ Pomorskie. Krajem Partnerskim business tourism, active tourism etc. The Pomorskie voivode- zosta∏a zaÊ S∏owacja. Odb´dà si´ te˝ spotkania z podró˝nikami ship will exceptionally present itself as the 2009 Polish Partner „Podró˝niczy Kalejdoskop". Region. Slovakia has become the Partner Country.

KONKURSY >> W dniach 23 i 24 paêdziernika, co godzin´ THE COMPETITIONS >> On 23th and on 24th, between wÊród pierwszych 40 osób wchodzàcych na teren targów przez 10:00 and 14:00, among the first 40 people entering the fair Hol Wschodni rozlosowane zostanà atlasy, przewodniki i mapy through the East Hall atlases, guides and maps sponsored by ufundowane przez wydawnictwo Demart SA. Kolejny konkurs the DEMART SA publishing house will be allotted. EDEN mag- przygotowa∏ magazyn „Eden” oraz S∏owacja. Do wygrania tak˝e azine and Slovakia will invite to a competitions. Attractive prizes atrakcyjne nagrody. Infoski.pl oraz Mi´dzynarodowe Targi Poznaƒ- are to be won. Infoski.pl and the Poznań International Fair also skie zapraszajà te˝ na Speedminton Open: Otwarte Mistrzostwa invite to the Speedminton Open: the Open Polish Championship Polski i pokazy speedmintona. Wi´cej na: www.tour-salon.pl and speedminton shows. 124-132 Targi 19/10/09 17:15 Page 128

128 targi

AT HAND'S REACH

Zakoƒczy∏y si´ targi turystyczne The TT Warsaw Tourist Fair TT Warsaw (24-26 wrzeÊnia), (24th-26th Sept.), one of the key jedna z najwa˝niejszych imprez tourist events in Poland, has tego typu w Polsce. Uczestniczy∏o ended. They were attended w nich blisko 60 paƒstw z ca∏ego by representatives of over 60 Êwiata. Oficjalnym partnerem countries. Egypt was the official targów w tym roku by∏ Egipt. partner country of the Fair.

Podczas targów mogliÊmy zapoznaç si´ m.in. z ofertà tourope- The Fair introduced the offer of tour-operators and ratorów i centrów wellness & spa. Wiele osób odwiedzi∏o sto- wellness&spa resorts. The stands of national, regional, local iska narodowych, regionalnych i lokalnych organizacji turystycz- tourist organizations and Voivodeship Offices enjoyed great nych oraz Urz´dów Marsza∏kowskich. popularity. W tym roku targi odwiedzi∏o ponad 18 tys. osób. Czas zwiedza- This year the Fair was visited by over 18,000 guests. The nia urozmaica∏y regionalne kapele muzyczne naszych po∏udnio- time spent on the fairground was made more attractive by wych sàsiadów. Wielkim zainteresowaniem cieszy∏y si´ te˝ licz- performances of music groups from southern European ne konkursy dla zwiedzajàcych. Jednym z najpopularniejszych countries. Competition for visitors also stirred interest. The miejsc by∏a czeska restauracja. Proste, lecz smakowite dania cie- restaurant was one of the most crowded places at the Fair. szy∏y si´ wielkim zainteresowaniem zarówno wystawców, jak Plain but savoury dishes were enjoyed by the exhibitors and i zwiedzajàcych. Wiele osób, którym pozosta∏y pozytywne wra- visitors. Many of those who are left with positive impressions of ˝enia z tegorocznych edycji targów, ju˝ nie mo˝e si´ doczekaç this year’s Fair edition cannot wait until the next year’s meeting przysz∏orocznych spotkaƒ w hali przy Marsa. at Marsa Street. 124-132 Targi 19/10/09 17:16 Page 130 124-132 Targi 19/10/09 17:16 Page 132

DivingDiving inin Egypt?Egypt? NurkowanieNurkowanie ww Egipcie?Egipcie?

B∏´kitna toƒ, las porastajàcych dno koralowców i ∏awice ryb w kolorach t´czy. Bajka...? Nie. Egipt. The deep blue, a forest of corals on the bottom and shoal of rainbow-coloured fish. A fairytale? No. It is Egypt!