Kulon 25 (2020) 149 Kulon 25 (2020), 149-163 PL ISSN 1427-3098

NOTATKI FAUNISTYCZNE Owady

Sławomir Chmielewski, Robert Żóralski

OCCURRENCE OF VOLUCELLA ZONARIA !PODA, 1761" !DIPTERA: SYRPHIDAE" IN POLAND

Over 400 species of hover# ies (Diptera: Syrphidae) occur in Poland (Żóralski & Kowalczyk 2017). $ e largest species representing this family, i.e., Volucella zonaria , may reach 23 mm in length. So far 5 species of the genus Volucella were recorded in our country; a characteristic feature of Volucella zonaria is uniformly yellow end of the abdomen – which in similar species V. inanis (Linnaeus, 1758) is black.

Photo 1. Volucella zonaria , 25 VII 2020, UTM EC32 (Photo S. Chmielewski)

Fot. 1. Trzmielówka wielka Volucella zonaria , 25 VII 2020 r., UTM EC32 (fot. S. Chmielewski) 150 Kulon 25 (2020) Volucella zonaria is a brightly coloured hover# y (photos 1, 2), resembling in its appearance and behaviour queens and workers of the European hornet Vespa crabro Linnaeus, 1758. $ is type of mimicry, called Batesian mimicry, has evolved in most species of the family Syrphidae and the model Aculeata species and is a perfect anti-predatory strategy (Mostler 1935). Characteristic yellow and black bands crossing the upper and underside parts of abdomen facilitate access to host nests and laying eggs by females of this species. Larvae of V. zonaria develop inside the underground nests of the common wasp Vespula vulgaris (Linnaeus, 1758). $ ey are saprophagous organisms. $ ey clean the bottom of the nest from dead matter as well as cells where wasp larvae develop, therefore are welcome as commensals (Fabre 1913).

Photo 2. Volucella zonaria , 27 VIII 2020, UTM CF25 (Photo R. Żóralski)

Fot. 2. Trzmielówka wielka Volucella zonaria , 27 VIII 2020, UTM CF25 (fot. R. Żóralski)

Volucella zonaria is a common species in the Mediterranean region, yet it is also recorded in Central Europe, European parts of Russia, and farther up to Siberia and the Paci% c Ocean (Speight 2014). $ e data from other parts of Europe indicate that the distribution of this thermophile species expands northwards. Until 1940 it has been recorded only at two sites in the UK, in 2015 it reached Lithuania (Lutovinovas & Venckus 2015), while in the extremely warm year 2018 – Sweden (Carlberg 2018). Kulon 25 (2020) 151 First published records on the occurrence of Volucella zonaria in Poland were reported in the XIX century in the vicinity of Przemyśl (Nowicki 1870), Tatra Mountains (Loew 1870, Nowicki 1873) and Stary Sącz (Grzegorzekgo 1872), while % rst observations from the vicinity of Słupsk (18 July 1910: 1 , Schroeder 1911, Karl 1935) and Szklarska Poręba (June 1910: 1 , Schroeder 1911, Bańkowska 1964) date back to the beginning and % rst half of the XX century. Even though this hover# y is a very distinctive species the published data on its occurrence since 1947 are very limited.

To reveal a real distribution of V. zonaria in Poland and assess the increas- ing trend in the number of the observations during recent years, the authors of the present study compiled information on published as well as new sites of the species occurrence scattered in di< erent sources, like the websites, observation databases, and private collections (Table).

Table. Volucella zonaria – observations of the species in 1910-2020

Tab. Trzmielówka wielka Volucella zonaria – obserwacje w latach 1910-2020

Liczba Stanowisko Data osobników Typ siedliska Autor obserwacji Site Date Number of Type of habitat Observer individuals ogród botaniczny Rafał Kaźmierczak CC83 Łódź 7 VIII 2011 1 botanical garden (biomap) CC83 Łódź tereny ruderalne VII/VIII 2012 1 ex. Grzegorz Wieczorek -Konstantynów ruderal area Łąka CC83 Łódź VII/VIII 2013 1 ex. Grzegorz Wieczorek Meadow tereny ruderalne CC83 Łódź VII/VIII 2013 1 ex. Grzegorz Wieczorek ruderal area CC83 Łódź – tereny ruderalne VII/VIII 2015 1 ex. Grzegorz Wieczorek Konstantynów ruderal area CC83 Łódź – tereny ruderalne VII/VIII 2016 1 ex. Grzegorz Wieczorek Konstantynów ruderal area Łąka CC83 Łódź VII/VIII 2017 1 ex. Grzegorz Wieczorek Meadow CC83 Łódź – tereny ruderalne VII/VIII 2017 1 ex. Grzegorz Wieczorek Konstantynów ruderal area CC83 Łódź – tereny ruderalne VII/VIII 2018 1 ex. Grzegorz Wieczorek Konstantynów ruderal area table continued on the next page 152 Kulon 25 (2020) cont. table

CC83 Łódź - tereny ruderalne VII/VIII 2019 1 ex. Grzegorz Wieczorek Konstantynów ruderal area Łąka CC83 Łódź VII/VIII 2020 1 ex. Grzegorz Wieczorek Meadow CC83 Łódź – tereny ruderalne VII/VIII 2020 1 ex. Grzegorz Wieczorek Konstantynów ruderal area brak danych Jan K. Kowalczyk CC93 Łódź – Stoki 5 VIII 1995 1 ex. lack of data (Markowski et al. 2002) CC93 Łódź – brak danych M. Mastalerz 19 VIII 1999 1 Struga St. lack of data (Markowski et al. 2002) ogród botaniczny CC93 Łódź 25 VI 2004 1 Tadeusz Kurzac botanical garden

CC93 Łódź 2 VI 2006 1 Mirosław Soszyński

ogród botaniczny CC93 Łódź VII/VIII 2012 3 to 5 Grzegorz Wieczorek botanical garden CC93 Łódź – brak danych R. Kaźmierczak 14 VII 2013 1 Młynek lack of data (insectarium) CC93 Łódź – brak danych R. Kaźmierczak 24 VII 2013 1 Młynek lack of data (biomap) ogród botaniczny CC93 Łódź VII/VIII 2013 3 to 5 Grzegorz Wieczorek botanical garden ogród botaniczny CC93 Łódź VII/VIII 2014 1 to 3 Grzegorz Wieczorek botanical garden ogród botaniczny CC93 Łódź VII/VIII 2014 3 to 5 Grzegorz Wieczorek botanical garden ogród botaniczny CC93 Łódź VII/VIII 2015 3 to 5 Grzegorz Wieczorek botanical garden ogród botaniczny CC93 Łódź 16 VIII 2015 1 Jacek Strojny botanical garden ogród botaniczny CC93 Łódź 30 VII 2016 1 Jacek Strojny botanical garden ogród botaniczny CC93 Łódź VII/VIII 2016 3 to 5 Grzegorz Wieczorek botanical garden ogród botaniczny CC93 Łódź 20 VII 2016 1 Jacek Strojny botanical garden

table continued on the next page Kulon 25 (2020) 153 cont. table

ogród botaniczny CC93 Łódź VII/VIII 2017 3 & 5 Grzegorz Wieczorek botanical garden ogród botaniczny CC93 Łódź VII/VIII 2018 3 & 5 Grzegorz Wieczorek botanical garden ogród botaniczny CC93 Łódź VII/VIII 2019 3 & 5 Grzegorz Wieczorek botanical garden ogród botaniczny CC93 Łódź VII/VIII 2020 3 & 5 Grzegorz Wieczorek botanical garden CF25 Reda- brak danych 3 VIII 2019 1 Robert Żóralski Pieleszewo lack of data CF25 Reda- brak danych 3 VIII 2019 1 Robert Żóralski Pieleszewo lack of data CF25 Reda- brak danych 3 VIII 2019 1 Robert Żóralski Pieleszewo lack of data CF25 Reda- brak danych 15 VIII 2019 1 Robert Żóralski Pieleszewo lack of data ogródek przydomowy CF25 Reda 1 IX 2019 1 Robert Żóralski kitchen garden, on Mentha longifolia ogródek przydomowy CF25 Reda 27 VIII 2020 1 Robert Żóralski kitchen garden, on Mentha longifolia ogródek przydomowy CF25 Reda 31 VIII 2020 1 Robert Żóralski kitchen garden, on Mentha longifolia ogródek przydomowy CF25 Reda 8 IX 2020 1 Robert Żóralski kitchen garden, on Mentha longifolia J. K. Kowalczyk CF34 Gdynia – brak danych 30 VII 2003 (Żóralski & Kowalczyk Śląska St. 1 lack of data 2017)

table continued on the next page 154 Kulon 25 (2020) cont. table

J. K. Kowalczyk, CF34 Gdynia – brak danych 17 VI 2004 1 (Żóralski & Kowalczyk Śląska St. lack of data 2015) J. K. Kowalczyk, CF34 Gdynia – brak danych 6 VIII 2010 1 (Żóralski & Kowalczyk Śląska St. lack of data 2015) J. K. Kowalczyk, CF34 Gdynia – brak danych 6 VIII 2010 (Żóralski & Kowalczyk Śląska St. 1 lack of data 2015) CF35 Mrzezino – brak danych 15 VIII 2015 1 Robert Żóralski near the Reda river lack of data J.K. Kowalczyk, CF42 Gdańsk – brak danych 7 IX 2001 1 (Ciechanowski et al. Grodzisko lack of data 2008) J.K. Kowalczyk, CF42 Gdańsk – brak danych 7 IX 2001 1 (Ciechanowski et al. Grodzisko lack of data 2008) J.K. Kowalczyk, CF43 Sopot – Łysa brak danych (Kowalczyk and 7 VII 1996 1 Góra lack of data Zieliński 1998, Żóralski & Kowalczyk 2015) J.K. Kowalczyk, CF43 Sopot – Łysa brak danych (Kowalczyk & Zieliński 25 VIII 1996 1 Góra lack of data 1998, Żóralski & Kowalczyk 2015) CF43 Gdańsk – brak danych 31 VII 2017 1 Robert Żóralski Przymorze lack of data CF43 Gdańsk – brak danych 31 VII 2017 1 Robert Żóralski Przymorze lack of data CF43 Gdynia – brak danych R. Żóralski, (Żóralski & Łęg nad Swelinią 2 VIII 2017 1 lack of data Kowalczyk 2019) reserve CF43 Gdynia – brak danych R. Żóralski, (Żóralski & Łęg nad Swelinią 16 IX 2017 1 lack of data Kowalczyk 2019) reserve CF44 Gdynia – J.K. Kowalczyk brak danych Redłowo, K.T. 10 VIII 1998 1 (Żóralski & Kowalczyk lack of data Arka 2017) table continued on the next page Kulon 25 (2020) 155 cont. table

J.K. Kowalczyk CF44 Gdynia – brak danych 18 VI 1999 1 (Żóralski & Kowalczyk Redłowo lack of data 2017)

CF44 Gdynia- brak danych R. Żóralski (Żóralski & 23 VII 2009 Redłowo 1 lack of data Kowalczyk 2017).

R. Żóralski CF44 Gdynia- brak danych 6 VIII 2009 1 (Żóralski & Kowalczyk Redłowo lack of data 2017) CF44 Gdynia brak danych E. Kaczorowska - Wzgórze Św. 16 VIII 2001 1 lack of data (Kaczorowska 2004) Maksymiliana CF44 Gdynia brak danych E. Kaczorowska, - Wzgórze Św. 16 VIII 2001 1 lack of data (Kaczorowska 2004) Maksymiliana CF44 Gdynia – J.K. Kowalczyk brak danych Redłowo, K.T. 22 VII 2012 1 (Żóralski & Kowalczyk lack of data Arka 2017) CF44 Kępa brak danych Żóralski & Kowalczyk 27 VI 2015 1 Redłowska reserve lack of data 2017 DA14 Kraków – Ogród 13 VII 2020 1 ex. Maksymilian Syratt Bronowice Garden DA15 Prądnik Łąka 5 VII 2019 1 ex. Maksymilian Syratt Korzkiewski Meadow DA15 Prądnik Łąka 2 VII 2020 1 ex. Maksymilian Syratt Korzkiewski Meadow DA16 Dolina wilgotna buczyna Sąspowska Valley karpacka 30 VI 2019 1 ex. Maksymilian Syratt – Ojców National moist Carpathian Park beech forest DA16 Ojców – zarośla przy drodze Ojców National 29 VI 2020 1 ex. Maksymilian Syratt thickets by the road Park DA16 Brama zarośla przy źródle Krakowska - Ojców 2 VII 2020 1 ex. thickets by the Maksymilian Syratt National Park spring zarośla przy drodze DA20 Lubień 9 VII 2018 1 ex. Maksymilian Syratt thickets by the road

table continued on the next page 156 Kulon 25 (2020) cont. table

zarośla przy drodze DA20 Lubień 16 VIII 2020 1 ex. Maksymilian Syratt thickets by the road DA24 Kraków - Botanical Garden ogród botaniczny 8 IX 2018 3 ex. Maksymilian Syratt of the Jagiellonian botanical garden University łąka kwietna przy torach DA24 Kraków – tramwajowych 26 VII 2020 1 ex. Maksymilian Syratt Grzegórzki thickets/# ower meadow by the tramway track DB25 Murawy brak danych Dobromierskie 2019 1 ex. Rafał Kaźmierczak lack of data reserve DB34 Oleszno brak danych 2019 1 ex. Rafał Kaźmierczak reserve lack of data DB35 Piskorzeniec brak danych 2019 1 ex. Rafał Kaźmierczak reserve lack of data DC03 Łódź – brak danych Rafał Kaźmierczak 13 VIII 2010 1 Widzew lack of data (biomap) Łąka Jan K. Kowalczyk DC04 Boginia 20 VII 2006 1 Meadow (Soszyński et al. 2010) Łąka Jan K. Kowalczyk DC04 Boginia 20 VIII 2006 1 Meadow (Soszyński et al. 2010) DC30 Tomaszów brak danych Agnieszka Soszyńska- 12 VIII 2011 1 ex. Mazowiecki lack of data Maj brak danych DC48 Sochaczew 12 VII 2019 1 ex. L. Plackowski lack of data Łąka DC48 Sochaczew 5 VIII 2020 1 ex. L. Plackowski Meadow DE65 Olsztyn 25 VI 2015 1 M. Sowiński (biomap) Ugór DF70 Rogóż 22 VI 2020 1 ex. Fallow, Marian Szymkiewicz on Jasione montana

table continued on the next page Kulon 25 (2020) 157 cont. table

DV26 Tatra brak danych R. Wojtusiak, (Malski Mountains – 28 VII 1953 1 lack of data 1959) Gubałówka EC08 Botanical Garden of the Ogród 21 VIII 2011 1 ex. Dorota R. University of Garden Warsaw EC08 Warszawa – Trawnik 31 VIII 2013 1 ex. Dorota R. Old Town Lawn EC08 Warszawa – Botanical Garden Ogród 1 VIII 2015 1 ex. Dorota R. of the University of Garden Warsaw EC08 Botanical Garden of the Ogród 21 VIII 2015 1 ex. Dorota R. University of Garden Warsaw EC08 Botanical Garden of the Ogród 29 VIII 2018 1 ex. Dorota R. University of Garden Warsaw EC08 Botanical Garden of the Ogród 22 VIII 2019 1 ex. Dorota R. University of Garden Warsaw B. Kreczmer, EC18 Warszawa – brak danych 20 VI 1947 1 (Trojanowa-Bańkowska Ratajewo lack of data 1959, Bańkowska 1982) B. Kreczmer, EC18 Warszawa – brak danych 20 VI 1947 1 (Trojanowa-Bańkowska Ratajewo lack of data 1959, Bańkowska 1982) nadrzeczny łęg Sławomir Chmielewski, EC32 Antoniówka 25 VII 2020 1 riparian forest, on det. Ryszard Świerżowska Eryngium planum Orzechowski Ugór EE55 Zdory 25 VI 2020 1 ex. Fallow, M. Szymkiewicz on Jasione montana

table continued on the next page 158 Kulon 25 (2020) cont. table

ogród botaniczny (Sałapa & Czarniawski FB17 Lublin 1 IX 2009 1 botanical garden, 2012) on Buddleia davidii ogród botaniczny (Sałapa &Czarniawski FB17 Lublin 3 IX 2009 4 botanical garden, 2012) on Buddleia davidii ogród botaniczny (Sałapa & Czarniawski FB17 Lublin 9 IX 2009 1 botanical garden, 2012) on Buddleia davidii brzeg jeziora FB59 Wytyczno 18 VII 2019 2 ex. Maksymilian Syratt lake shore FD73 Białowieża brak danych (Bańkowska 1995) Forest - Topiło lack of data FV05 Sine Wiry brak danych VIII 2020 1 ex. Rafał Kaźmierczak reserve lack of data FV17 Ustrzyki brak danych VIII 2020 1 ex. Rafał Kaźmierczak Dolne lack of data brak danych FV23 Wołosate VIII 2020 1 ex. Rafał Kaźmierczak lack of data brak danych FV24 Bereżki VIII 2020 1 ex. Rafał Kaźmierczak lack of data

VT79 Świecko 23 VII 2015 1 ex. on Rhus typhina Marek Adamski

WS32 Szklarska brak danych VI 1910 1 Gustav Schroeder Poręba lack of data brak danych Izabela Stefańska, det. WT29 Stok 4 IX 2017 1 ex. lack of data Ryszard Orzechowski brak danych Maciej Nagler det. R. WT72 Sobczyce 9 VII 2020 1 ex. lack of data Orzechowski WU00 Sulęcin 15 IX 2020 1 ex. on Buddleia davidii Elżbieta Wasylków WU31 ogród przydomowy 25 VIII 2019 1 ex. Elżbieta Wasylków Międzyrzecz kitchen garden WU31 24 IX 2020 1 ex. on Buddleia davidii Elżbieta Wasylków Międzyrzecz XA33 Słupsk – brak danych O. Karl (Schroeder 18 VII 1910 1 Lasek Południowy lack of data 1911, Karl 1935)

table continued on the next page Kulon 25 (2020) 159 cont. table

brak danych XS46 Wrocław 11 VI 1977 1 Mieczysław Kak lack of data brak danych XS46 Wrocław 6 VIII 2000 1 Mieczysław Kak lack of data brak danych XS64 Oława 14 IX 1969 1 Mieczysław Kak lack of data XU20 Poznań Ogród 5 VIII 2019 1 ex. Krzysztof Stobrawa -Świerczewo Garden brak danych ogród botaniczny Paweł Trzciński XU20 Poznań 2007-2013 lack of data botanical garden (Trzciński et al. 2014) Leśny zakład brak danych doświadczalny XU32 Rakownia VII (Banaszak 1988) lack of data Forest Experimental Station

$ e collected data enabled assignment of 115 records to 46 squares of the UTM grid system (Table 1). According to the division of Poland into zooge- ographical regions used in the Polish Fauna Catalog (Burakowski et al. 2000), the species sites were in the Mazovian Lowland, Baltic Coastal Region, Pomera- nian Lake District, Masurian Lake District, Wielkopolsko-Kujawska Lowland, Małopolska Upland, Lublin Upland, Krakowsko-Wieluńska Upland, Wiśnickie Foothills, Eastern Beskids Mountains, and Bieszczady Mountains. Most observa- tions were in the southern part of the country. $ e map shows the species locations supplemented with literature data (Fig. 1). Species distribution (local, isolated) and observation circumstances of V. zonaria imagines (botanical and kitchen gardens, ruderal areas, urban green spaces) in Poland are typical of the distribution of well-# ying and migratory species on the edge of their core distribution range. $ is hover# y occurs in the areas, where its host species are present. As Vespula vulgaris is very often recorded in towns and near human settlements, then in Poland V. zonaria may be regarded as synanthropic species, which in favourable conditions (warm summer seasons) is locally common. In such cases, in urban areas, imagines of this hover# y are noted near their food resources. $ ey are particularly attracted to # owers of Buddleja spp. , Carduus spp. , Cirsium spp. , Centaurea spp., and Mentha spp. , as well as Achillea spp. , Allium spp. , Clematis spp. , Eryngium spp. , Eupatorium spp. , Hedera spp. , Hydrangea spp. , Knautia spp. , Ligustrum spp. , Ranunculus spp. , Rosa canina , Rubus spp. , Sambucus spp. , Scabiosa spp. , Sedum spp. , Solidago spp. , Succisa spp., and ! ymus spp. (Speight 2014). 160 Kulon 25 (2020) When analysing the phenology of occurrence of the species in di< erent months, the earliest record of V. zonaria was on 11 June 1977 in Wrocław and the latest on 24 September 2020 in Międzyrzecz. Most of 89 observations were in August (41.6%), while in September it occurred only rarely (14.6%). $ e list of the records shows a very clear increase in the number of observa- tions since 2011 (Fig. 2), which supports the hypothesis of the species expansion to the north in Europe, yet it partly may be due to the promotion of entomology and the role of internet facilitating the exchange of information. Despite Syrphidae are well-# ying hover# ies, migration or expansion of the southern species, e.g., Scaeva dignota (Rondani 1857), Chalcosyrphus pannonicus (Oldenberg 1918), to Poland are rarely documented (Żóralski et al . 2013; Mielczarek 2014). In neither case, the increase in the number of observations was as high as in V. zonaria .

Fig. 1. Distribution of Volucella zonaria in Poland according to the UTM grid system, till 2009, since 2010

Ryc. 1. Mapa rozmieszczenia trzmielówki wielkiej Volucella zonaria w Polsce wg siatki UTM, do roku 2009, od roku 2010 Kulon 25 (2020) 161

90 80 70 60 50

N os. N 40 30 20 10 0 1910- 1921- 1931- 1941- 1951- 1961- 1971- 1981- 1991- 2001- 2011- 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020

dekada

Fig. 2. Observations of Volucella zonaria from 1910 to 2020 (N=115) (N os. – number of individuals, dekada- decade)

Ryc. 2. Obserwacje trzmielówki wielkiej Volucella zonaria od roku 1910 do 2020 (N=115)

We are very grateful to all observers for sharing data on the occurrence of Volucella zonaria, and we would like to thank particularly Jan K. Kowalczyk for sharing data on the specimens from his collection as well as Ryszard Orzechowski for identi" cation of some specimens. We would also like to thank Grzegorz Gierlasiński for an opportunity to use the MapaUTM ver.5.4 programme.

References

Banaszak R. 1988. Fauna bzygowatych (Syrphidae: Diptera) Leśnego Zakładu Doświadczalnego Murowana Goślina. Roczn. AR w Poznaniu 190: 3-8. Bańkowska R. 1964. Syrphidae (Diptera) Sudetów. Fragmenta Faunistica 11, 18: 287-318. Bańkowska R. 1982. Hover Flies (Diptera, Syrphidae) of Warsaw and Mazovia. Memorabilia Zool. 35: 57-78. Bańkowska R. 1995. Fauna Syrphidae. (Diptera) Puszczy Białowieskiej. Fragmenta Faunistica 37: 451-483. Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 2000. Beetles Coleoptera. Additions to the volumes 2-21. Kat. Fauny Pol., Warszawa, 23, 22: pp. 252. Carlberg T. 2018. Nordeuropas största blom# uga påträ< ad i Sverige. SLU Artdatabanken https://www.artdatabanken.se/arter-och-natur/Dagens- 162 Kulon 25 (2020) natur/nordeuropas-storsta-blom# uga-patra< ad-i-sverige/, data dostępu 6 IX 2020 r. Ciechanowski M., Kowalczyk J. K., Przesmycka A., Wójcik, C. 2008. Forty% ka- cje Grodziska w Gdańsku jako ostoja różnorodności fauny w krajobrazie wielkomiejskim. W: Indykiewicz P., Jerzak L., Barczak T. (red.). Fauna miast. Ochronić różnorodność biotyczną w miastach, P. Wyd. SAR „Pomorze”, Bydgoszcz, s. 547-555. Fabre J. H. 1913. $ e Life of the Fly: With which are Interspersed Some Chapters of Autobiography. Chapter XI. Bumble-Bee Fly p. 252-276. Grzegorzek A. 1872. Wykaz much (Diptera) okolicy Sądeckiej. Sprawozdanie Komisyi Fizyogra% cznej 6: 28-52. Kaczorowska E. 2004. Hover # ies (Diptera: Syrphidae) of the coastal and marine habitats of Poland. Pol. J. of Entomol. 73: 111-143. Karl O. 1935. Die Fliegenfauna Pommerns. Diptera, Brachycera. Stettiner Entomologische Zeitung 96: 242-261. Kowalczyk J. K., Zieliński S. 1998. Lasy Trójmiejskiego Parku Krajobrazowe- go ostoją interesującej entomofauny. Chrońmy Przyr. ojcz. 54, 5: 94-97. Malski K. 1959. Syrphidae Tatr Polskich (Diptera). Acta Zool. Cracov. 4, 8: 447-510. Loew H. 1870. O dypterach na Galicyjskich stokach Tatr spostrzeżonych. Roczn. Tow. Nauk. Krak., Kraków, 52: 155-183. Mapa Bioróżnorodności 2020. Krajowa Sieć Informacji o Bioróżnorodności. Do- stęp: 2020-09-04, https://baza.biomap.pl Markowski J., Hejduk J., Janiszewski T., Kowalczyk J. K., Wojciechowski Z., Zieliński P. 2002. Dziedzictwo przyrodnicze. Fauna. W: Liszewski S. (red.). Atlas miasta Łodzi. ŁTN. Plansza XII. Mielczarek E. Ł. 2014. $ e % rst records of Chalcosyrphus pannonicus (Oldenberg, 1916) (Diptera: Syrphidae) in Poland and Slovakia. Dipteron 30: 50-54. Mostler G. 1935. Beobachtungen zur frage der wespenmimikry. Zeitschrift für Morphologie und Ökologie der Tiere 29: 381-454. Nowicki M. 1870. Zapiski faunistyczne. Sprawozdania Komisyi Fizyogra% cznej 4: 1-28. Nowicki M. 1873. Beiträge zur Kenntnis der Dipterenfauna Galiziens. Krakau, 35 pp. Sałapa D., Czarniawski W. 2012. Nowe stanowiska rzadkich gatunków bzygo- watych (Diptera: Syrphidae) we wschodniej Polsce. Wiadomości Entomo- logiczne 31, 1: 45-46. Schroeder G. 1911. Beiträge zur Dipterenfauna Pommerns. III. Stettiner Entomologische Zeitung 72: 343-368. Soszyński B., Soszyńska-Maj A., Kowalczyk J. K. 2010. Bzygowate (Diptera: Syrphidae) W: Jaskuła R., Tończyk G. (red.) Owady (insekta) Parku Krajo- brazowego Wzniesień Łódzkich. Wyd. Dyr. PKWŁ i M-ŚTO: s. 147-159. Kulon 25 (2020) 163 Speight, M. C. D. 2014. Species accounts of European Syrphidae (Diptera), 2014. Syrph the Net, the database of European Syrphidae, vol. 78, 321 pp., Syrph the Net publications, Dublin. Trojanowa-Bańkowska R. 1959. Nowe dla Polski lub mniej znane gatunki z ro- dziny Syrphidae (Diptera). Fragm. faun. 8: 137-157. Trzciński P., Piekarska-Boniecka H., Rzańska M. 2014. Bzygowate (Diptera, Syrphidae) występujące na terenach zieleni miejskiej na przykładzie Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Progress in Plant Protection 54, 3: 326-333. Żóralski R., Kowalczyk J. K. 2015. Syrphidae (Diptera) Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i terenów przyległych. Parki Nar. Rez. Przyr. 34, 1: 25-80. Żóralski R., Kowalczyk J. K. 2017. Syrphidae (Diptera) rezerwatu Kępa Redłow- ska i terenów przyległych. Parki Nar. Rez. Przyr. 36, 2: 33-54. Żóralski R., Kowalczyk J. K. 2019. Bzygowate (Diptera: Syrphidae) rezerwatu „Łęg nad Swelinią”. Notatki Entomologiczne 4: 1-8. Żóralski R., Mielczarek Ł., Szlachetka A. 2013. Scaeva dignota (Rondani, 1857) (Diptera: Syrphidae) – % rst records in Poland. Dipteron 29: 30-35.

Adresy autorów: Sławomir Chmielewski, Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologicz- ne, e-mail: [email protected] Robert Żóralski, ul. Norwida 9, Reda, e-mail: robert@insects.pl

WYSTĘPOWANIE TRZMIELÓWKI WIELKIEJ VOLUCELLA ZONARIA !PODA, 1761" !DIPTERA: SYRPHIDAE" W POLSCE

Streszczenie

W pracy przedstawiono publikowane i nowe dane na temat występowania w naszym kraju trzmielówki wielkiej Volucella zonaria (tab.). Gatunek ten stwierdzono dotąd w 46 kwadratach UTM (ryc. 1). Liczba obserwacji w ostatnim dziesięcioleciu jest kilkukrotnie wyższa niż we wcześniejszych dekadach i zdaje się wskazywać na ekspansję tego największego w Polsce przedstawiciela bzygowatych Syrphidae (ryc. 2).

Słowa kluczowe : trzmielówka wielka Volucella zonaria , rozmieszczenie, ekspansja.

Received – October, accepted – November