Landgoed Weleveld Landgoed Landgoedversterkingsplan Weleveld

Landgoedversterkingsplan Landgoed Weleveld Landgoed Landgoedversterkingsplan Weleveld

In opdracht van: Fam. Kwint- Hänish ten Cate Oude Bieffel 23 7625 RA Zenderen

en de provincie Overijssel

Uitgevoerd door:

Overijssels Particulier Grondbezit Haereweg 4 8121 PJ Olst tel: 0570 -605973 [email protected]

Samenstelling, redactie en illustraties Ir. Femke Maes

Het OPG dankt Fam. Kwint voor het aanvullende fotomateriaal

Uitgave: December 2010

Overname van tekstdelen en illustraties is toegestaan voor opdrachtgever, mits bronvermelding. Derden dienen toestemming te vragen aan het Overijssels Particulier Grondbezit om tekst of illustraties uit deze uitgave op enigerlei wijze over 2 te nemen.

Landgoedversterkingsplan Weleveld 3

5 5 6 13 13 13 15 15 15 17 17 19 19 21 23 25 29 10 10 11 30 9 9

nhoudsopgave I

1 INLEIDING 2 LANDGOED WELEVELD IN EEN OOGOPSLAG 3 GESCHIEDENIS SITUATIE HUIDIGE 3.1 Gebouwen 3.2 Landbouw 3.3 Bos, Natuur en landschap 3.4 Water 3.5 Recreatie 4 3.6 Beheer BELEID 4.1 Provincie 4.2 Gemeente 5 4.3 Waterschap 6 DOELSTELLING PROJECTEN KAARTEN Historische kaarten Eigendom Weleveld Ligging in de Regio landschapstypenOmgevingsvisie Overijssel- Agrarische Omgevingsvisie Overijssel- Ontwikkelingsperspectief en Tubbergen Bestemmingsplan Buitengebied Borne Dashorst en Banaan 18 18 20 4 Landgoedversterkingsplan Weleveld 5

In Overijssel in zijn en rijksmonumenten veel landgoederen, buitenplaatsen particulier bezit. De eigenaren hebben de ambitie om de kwaliteit van hun bezit landschappelijk, ecologisch, economisch en cultuurhistorisch alleen op in gericht beheer een opti- is Hiervoor brengen. te of houden te vorm male

nleiding

I Hoofdstuk 1 Hoofdstuk nieuwe landgoedversterkingsplannen en twee updates van verouderde plannen. Dit is één van

De provincie Overijssel en het Overijssels Particulier Grondbezit streven naar een planmatig beheer van wen- en ontwikkelingen de toegezegd heeft provincie De provincie. deze in landgoederen particuliere de sen die op basis van een beleidsplan vorm en inhoud krijgen, voor zover passend binnen het provinciaal beleid, te willen ondersteunen. Grote en complexe landgoederen stellen daartoe een landgoedvisie op. Over- Het op. landgoedversterkingsplannen stellen deze, zoals landgoederen complexe minder Kleinere, ijssels Particulier Grondbezit vervaardigt in 2010, dankzij de prestatieafspraak met de provincie Overijs- sel, vier behoud, geen goede strategie. In een sterk veranderend buitengebied, zowel qua functie als ook qua ver- qua ook als functie qua zowel buitengebied, veranderend sterk een In strategie. goede geen behoud, instantie eerste in lijkt Dit voeren. te beheer actueel dynamisch, een om belang van het is schijningsvorm verdiept, landgoederen van geschiedenis de in zich Wie waar. minder is niets maar tegenstrijdig, wellicht dynamisch beheer hebben gekend. ze door de eeuwen heen een zeer komt er achter dat Ir. Femke Maes Overijssels Particulier Grondbezit December 2010 De provincie Overijssel, de gemeentes Borne en Tubbergen, het Waterschap Regge en Dinkel, een golf- baanexploitant en de pachters op het landgoed zijn belangrijke partners in het vervolgtraject, dat moet leiden tot realisatie van de in dit rapport beschreven doelen en projecten. We vertrouwen op een con- structieve samenwerking. zijn alle partijen gebaat! Bij een vitaal landgoed Weleveld Dit plan, dat is opgesteld naar de wensen en visie van het bestuur van de landgoed Weleveld omvat de volgende onderdelen: • • • oogopslag in één Weleveld Landgoed • landgoed Geschiedenis het van • functies Huidige van gebouwen de gronden en • Beknopt overheidsbeleid overzicht het van Doelstelling en toekomstvisie de eigenaar van en Uitvoeringsprojecten afrondingswensen de twee landgoedversterkingsplan- updates. de twee landgoedversterkingsplan-

n één oogopslag

Ligging in de regio

Landgoed Weleveld

Landgoed • Voor het eerst genoemd in 1244 • Landhuis afgebroken in 1804, huisplaats nog wel herkenbaar • 146 hectare groot • Familie Kwint- Hänish ten Cate is eigenaar • Gerangschikt onder Natuurschoonwet • 3 pachters Areaalverdeling

Kleinschalig landschap

Jachthuis Bornsebeek

6 Landgoedversterkingsplan Weleveld 7 Terugplaatsen landhuis Gemeente Borne (80%) en Tubbergen Gemeente Borne (20%) met land Agrarisch gebied (hoogteverschillen en schapswaarden landschapselementen doelstelling Bos met meervoudige zijn Nationaal Delen in Tubbergen Twente Landschap Noordoost Gemeente • • • • Doelstelling 18- holes golfbaan Museum op Rabo Scheele Waterschap Provincie Provincie

Natuurlijker inrichting beide beken Natuurlijker inrichting beide Bornsebeek en Oude Bornsebeek

Geen EHS “Mixland Ontwikkelingsperspectief Overijssel) schap” (Ontwikkelingsvisie “Essen- “Maten- en Flierenlandschap”, landschap” en “Oude hoevenlandschap Projecten “...Behoud “...Behoud en ontwikkeling en van natuurlijke eenheid, het waarbij blijft of hervonden landgoed wordt een en de diverse functies elkaar duurzaam zowel als in functionele als economische evenwicht zin ondersteunen...” economische, tussen alle landschappelijke, aanwezige cultuurhistorische functies gehandhaafd • •

Verkeersluw maken Weleveld

• • • Weleveld door Spilman Verkoop Weleveld in 1715

Cato Hänish- ten Cate

Weleveld 1737

8 Landgoedversterkingsplan Weleveld 9

Hoewel het goed mogelijk is dat er voor 1300 op de huisplaats al een een- voudig bouwsel heeft gestaan -een spieker- en ook de naam Weleveld eerder voorkomt, wordt bij het gemis stichtingsdatum genomen. Echter, indirect wordt de naam Weleveld al eer- van concrete aanwijzingen 1300 als eschiedenis Hoofdstuk 2 G Hoofdstuk der vermeld, in een akte van Poncianusdag in 1206. In 1244 wordt een Godfried van Weleveld genoemd Weleveld van Godfried een wordt 1244 In 1206. in Poncianusdag van akte een in vermeld, der en mogelijkerwijs huwde zijn erfdochter met de Heer van Ruinen. Deze was leenman van de Bisschop van Utrecht, die op zijn beurt weer leenman was van de Keizer van het Heilige Roomse Rijk. van Van Ruinen werd verdeeld onder zijn zonen waarbij de tweede zoon, Otto, het Twentse grondbezit Het bezit verwierf, beter gezegd daarmede werd beleend door de Heer van Ruinen. Deze belening zal nog eeuwen vele voortduren. Otto noemde zich voortaan Otto van Welvelde. Hij en zijn broer Bernardis bouw- in 1300. den het eerste huis De plek waar de eerste havezate wordt getimmerd, om de terminologie placht men Wolfsveld te noemen van en dat wordt verbasterd tot die Weleveld, Wellfelt of Welvelde. De dagen plaats te gebruiken, van de havezate is zeker niet willekeurig gekozen. Het huis staat op het snijpunt van de Bornse beek en krijgt kasteel Het tijd. die uit Twente door verbindingen Oost-West begaanbare goed weinige de van een hiermee, naast behuizing van de eigenaar van Weleveld en functie. Er administratief werd tol geheven, centrum zowel op de ook weg als een op de beek. militaire Zodoende moesten afge- de 1914 in daar werd tolrecht passerende Het betalen. tol ook goederen andere en turf met geladen zompen en potten verdwenen. kocht, dat op de beek was al eerder van havezaten belangrijkste de van een tot zich ontwikkelt en tegemoet bloeiperiode een gaat Weleveld Twente. Eerst onder de diverse generaties Weleveld en, na het overlijden van Johan III van Weleveld in van kwam Hij Schele. Sweder met huwelijk het uit afstammelingen haar en Anna erfdochter onder 1521, de Schelenburg, een waterburcht iets ten oosten van Osnabruck, die op dit moment afstammelingen van het nog geslacht Schele steeds bewoond wordt. door Zij resideerden wisselend op de Schelenburg en Weleveld, hoewel het laatste in principe door een “amptman” werd beheerd. In 1541 werd begonnen het oude huis door een nieuw te vervangen. Anna overleefde haar man en werd in 1547 nogmaals De belening. eerste de na jaar 250 bijna derhalve is Dat beleend. Weleveld met Ruinen van heer de door Christof- en Schelenburg de kreeg Caspar bezittingen. ouderlijke de deelden Christoffel en Caspar zoons fel Weleveld. Hij en zijn broer hadden in Wittenberg gestudeerd en namen Maarten Luther daar aan. Als gevolg daarvan werden de in Borne priesters aangesteld Nieuwe van de Lutherse leer. Dit Leer van bracht Christoffel echter in conflict met Den Haag, waar men vanuit de calvinistische levensovertuiging de Luthersen niet streng genoeg vond. Hoewel Christoffel probeerde neutraal te blijven werd hij ervan beschuldigd een vijand van de Spaanse koning te zijn. De 80 jarige oorlog had trieste gevolgen voor de Daarbij gehavend. zwaar en bezet troepen Staatse en Spaanse door beurtelings werd huis Het havezate. langdurig weken en zijn uit naar Christoffel familie Osnabruck. verloren. ging Na hun het huisarchief te- rugkeer in 1596 werd huis herbouwd en verfraaid. Christoffels oudste zoon, Sweder Schele tot Welveld ende Welbergen, had 10 kinderen; 7 uit zijn eerste huwelijk met Reinera van Coeverden en drie uit dat Weleveld 1811-1832 Weleveld 1884

Eigendom Weleveld

Weleveld 1840

Wolfskaak

10 Landgoedversterkingsplan Weleveld 11 Ligging in de regio met Anna Brawe uit het Duitse Eemsland. De belangrijkste telg uit het eerste huwelijk is Gossen Heiderijk, Heiderijk, Gossen is huwelijk eerste het uit telg belangrijkste De Eemsland. Duitse het uit Brawe Anna met die hem op Weleveld opvolgde. Uit het tweede huwelijk kennen we Rabo Herman Schele van Weleveld (1620-1662) Deze laatste, die het eveneens aan zijn vader toebehorende Welbergen erfde, was geleerde bij. in Munster de vredesonderhandelingen in die capaciteit en woonde en staatsman na dit hoogtepunt? het Weleveld En hoe verging Helaas is dat een verhaal in mineur. De nakomelingen van Sweder raakten in de erfenis verwikkeld kostbare en toen in 1706 processen de laatste mannelijke over Schele van de Weleveldse tak overleed, was verder moesten armoede in die zusters, zijn dat was resultaat Het beladen. schulden met zwaar Weleveld leven, in 1715 Weleveld in het openbaar lieten verkopen. De koper was Adolph graaf van Rechteren van huis Almelo. Helaas hebben zich bij de voorgedaan verkoop onregelmatigheden en daardoor beschouw- de Lambert Joost baron van Hambroeck zich ook eigenaar. Het resultaat was een jarenlange rechtszaak, uitgewezen had proces het voor nog Maar gewonnen. werd Hambroeck Van door 1720 in uiteindelijk die wie de koper was, liet Van Rechteren “een groot bouwhuis, staande op de Plaats doen afbreken en naar Almelo vervoeren”. Het huisarchief van Weleveld werd ook naar Almelo overgebracht wenlang heeft gastvrijheid genoten daar tot eeu- het door het Archief in Zwolle werd overgenomen. Van Hambroeck, wiens moeder een Van Welvelde was, restaureerde het inmiddels weer geheel door -getekend Spilman vervallen van prenten twee de ook dateren Joost Lambert van huis tijd de Uit aan. tuinen grote en legde Pronk- waardoor we een idee hebben hoe het huis er uitgezien heeft. In 1789 komt met de dood van Ro- jaren enige nog wordt Het staan. te leeg huis het Joost, Lambert van zoon oudste de Hambroeck, van bert verhuurd, maar in 1804 is het gedaan met het huis en wordt het voor de sloop verkocht. Alleen een stuk gracht herinnert dan nog aan de eens zo machtige havezate. Het landgoed wordt in 1819 door de Van Dikkers, die begin 20e eeuw failliet ging. Hambroecks verkocht aan de familie Op de openbare verkoping in juni 1908 koopt Mevrouw C.M. Hänisch-ten Cate Weleveld. Door verdere aankopen in 1909 en 1910 wordt het landgoed uitgebreid tot ruim 150 ha. De huidige eigenaresse, Drs. C.M. Kwint-Hänisch ten Cate, woont sinds 1998 in het “Jachthuis”. Deze naam is ontleend aan de bij het de periode Dikkers. gebouw horende jachtkamer uit Oude Bornsebeek

Jachthuis

12 Landgoedversterkingsplan Weleveld 13

Landgoed Weleveld ligt tussen Borne, Hertme en Zenderen ten oosten van van oosten ten Zenderen en Hertme Borne, tussen ligt Weleveld Landgoed de N743. Het landgoed is 146 hectare groot, waarvan 110 hectare Bornsebeek Oude de en Bornsebeek De bos. natuur/ 30 ca. en bouwgrond land- landgoed. stromen over het uidige situatie uidige

Hoofdstuk 3 Hoofdstuk H erfpacht in burgerwoning een nu is Het herbouwd. afgelopen, was 2003 in pacht de nadat is, Roelof Bos uitgegeven. Het erf Hof 3.1.5 van Weleveld dateert uit 1908 en werd in 1997 burgerbewoning. in Het erfpacht Bos Roelof, Hof van Weleveld en Muldershuis Muldershuis uitgegeven werd voor in 1956 na brand herbouwd en is in de jaren ’80 uitgegeven voor burgerbewoning. in erfpacht Werd gebouwd in 1917 en is samen met 21 ha grond in pacht uitgegeven aan de heer H. ter Keurs. Hij gecontinueerd bedrijf dit hoeverre in vraag de is het maar kalfsvleesbedrijf, een en melkvee- een er runt 3.1.4 kan worden. Erve Bruggeman Deze boerderij is met ca. 31 hectare grond verpacht aan de maatschap M. en B. Huiskes, die een melk- veebedrijf runt. Het pand (een Rijksmonument) is gebouwd in 1908 en verkeert in goede 3.1.2 staat van onderhoud. Boerderij de Haar ter W. en J.W. maatschap de aan uitgegeven erfpacht in is grond hectare een ongeveer met boerderij De Keurs. Daarnaast pacht de maatschap 17 hectare grond 3.1.3 op reguliere basis. Het bedrijf heeft zich sinds de update verbreed van een gemengd Erve R.H. Schele varkens, en akkerbouwbedrijf naar een bedrijf met een camper- 1938 in gebouwd is boerderij De fietsers. en wandelaars voor pleisterplaats een en overnachtingsplaats en verkeert in goede staat van onderhoud. Een van de vorige eigenaren heeft in een voormalige boerderij een jachtkamer gebouwd. Dit Jachthuis door de eigenaren van Weleveld en verkeert in goede staat. (Rijksmonument, 1874) wordt bewoond 3.1.1 Jachthuis 3.1 Hoewel Gebouwen de huisplaats van Weleveld nog goed te zien is in het landschap, staat er landhuis al meer op. sinds De huidige 1804 eigenaren geen wonen in Het Jachthuis. Verder met telt afgesloten het contract landgoed een is een erven drietal de aan onderhoud het Voor burgerwoningen. drie en erven boeren de Monumentenwacht. Oude Bieffel Bornsebeek

Bij het Jachthuis

Huisplaats

14 Landgoedversterkingsplan Weleveld 15 3.4 3.4 Zowel de Oude Bornsebeek als de Water Bornsebeek stromen over het landgoed. De Bornse beek is een langzaam stromende genormaliseerde beek op zandgrond, behorend tot het stroomgebied van de Linder- beek. De beek ontvangt het stedelijk water van Enschede, Hengelo en Borne en wordt vooral gevoed 3.3 3.3 Op Weleveld Bos, natuur en landschap is ca. 30 hectare bos en natuur den grove van aanwezig, loofopstanden gemengde uit vrijwel bestaan bossen De landgoed. uitsluitend hele het over in liggen verspreid kleine boselementen die beuk, eik, elzenhakhout en es. Ook komen berk, amerikaanse eik en zwarte populier voor. Verder kent het landgoed een groot aantal houtwallen en singels, bestaande uit loofboomsoorten en voornamelijk gelegen langs de beken, perceelsranden en steilranden. Daarnaast lopen het landgoed, voornamelijk bestaande uit beuken en eik die er niet allemaal in conditie verkeren. optimale verschillende lanen over Grotendeels komt dit doordat de lanen van het landgoed intensief bereden worden door verkeer van en naar Borne. Op bijna alle bos- en landschapselementen zit subsidie in het kader van het Programma kos- de van houden evenwicht in het multifunctionaliteit, naar gestreefd wordt bosbeheer het In Beheer. ten en de baten (door subsidies en houtoogst), het instand houden en versterken van de laanstructuur, het behouden van elementen die belangrijk zijn voor flora en fauna en het vrijstellen en behouden van door brengen te bos het in gelaagdheid en structuur meer wens de is Ook elementen. cultuurhistorische verschillende dunningsregimes toe te passen. Bij het bosbeheer wordt houtoogst -sturing op kwalitatief onderdeel van het beheer beschouwd. hoogwaardige stammen- als belangrijk Inmiddels zijn de plannen voor het herstel van een stukje landweer die in de Groene “De project Bornse het via Landgoedvisie worden gerealiseerd kon project Het uitgevoerd. van 2009 in is, genoemd 2000 Poort” in het kader van de aanleg van een aantal voetpaden ten behoeve van het Kloosterpad Zende- ren. of tuinaanleg. Weleveld heeft geen historische park- 3.2 3.2 agra- vier de Van landgoed. het onder peilers economische belangrijkste drie de van een is landbouw De Landbouw rische bedrijven die er in 2000 op het landgoed aanwezig waren, zijn er nog drie over: De Haar (B. Huis- kes), Bruggeman (H. ter Keurs) en R.H. Schele (Maatschap ter Keurs). De vrijgekomen pachtgronden zijn in kortlopende pacht uitgegeven aan de huidige pachters. Het grondgebruik is voornamelijk grasland (ca. 2/3e), met een klein deel (ca. 1/3e) maïsland. Op geen van de percelen wordt gebruik gemaakt van is redelijk. De verkavelingssituatie subsidie. Op dit moment is nog niet alle landbouwgrond onder de NSW gerangschikt. Gedeeltelijk komt dit door de versnipperde ligging van de percelen, maar gedeeltelijk ook omdat het areaal natuur niet op voldoende is Weleveld om het landbouwareaal onder de NSW uit te breiden. Op dit moment is ca. 110 hectare grond onder de NSW gerangschikt. Dit laat nog ongeveer 40 hectare die Het niet voldoen. te voorwaarden onder de aan om de is omzoomd voldoende NSW niet die esgrond, valt, hectare 15 waaronder aan verpacht kortlopend is golfbaan toekomstige de voor is gereserveerd wat noordwesten het in gebied landgoed. de agrariërs op het Erve de Haar

Vijver bij landweer

16 Landgoedversterkingsplan Weleveld 17 3.6 3.6 Het landgoed Beheer wordt beheerd door de familie Kwint met incidentele hulp van Rentmeesterskantoor Ee- lerwoude. Daarnaast is in 2001 de stichting Weleveld opgericht die tot doel heeft het behartigen van de land- het tot historisch alle zijn Verder woords. des zin ruimste de in Weleveld landgoed het van belangen gebouwen, mede onder de NSW gerangschikt. goed behorende en in erfpacht uitgegeven 3.5 3.5 rou- recreatieve aantal groot Een Hertme. en Borne Zenderen, van uitloopgebied als populair is Weleveld Recreatie tes doet Weleveld aan; niet alleen verschillende ‘lokale’ routes als het Kuierpad, de Erven en Sagenroute en het Kloosterpad, maar ook twee lange afstandswandelpaden (Marskramerroute en het Twentepad). Verder ligt er op Weleveld een halte van de huifkartocht die georganiseerd wordt door Lutke Hulscher. Het landgoed ontvangt hiervoor een kleine vergoeding per deelnemer. De oude huisplaats met de slotgracht is een bekend toeristisch punt. Inmiddels is er ook een pleisterplaats op Weleveld; familie Ter Keurs schenkt op Rabo Scheele koffie en thee en men kan hier ook zelfgemaakte lekkernijen als jam en boerenjongens- en meisjes kopen. Tevens voor campers. is hier overnachtingsmogelijkheid door door effluent. Deze beek treedt dan ook regelmatig buiten haar oevers, heeft relatief steile taluds en een breed onderhoudspad aan beide kanten. Zowel de beek als het onderhoudspad zijn eigendom van het doet. onderhoud ervan die ook het Regge en Dinkel Waterschap De Oude Bornsebeek is een langzaam stromende, gekanaliseerde beek op zandgrond, behorend tot het stroomgebied van de Linderbeek. De Deurningerbeek Olden- van effluent het behoort door gedeeltelijk en water tot natuurlijk door gevoed deel het groot een voor waterlichaam. wordt beek De Oude Bornse zaal. Aan de oostoever van de beek zijn smalle retentiestroken aangelegd. Aan de westkant van de beek is beekbegeleidende beplanting aangebacht, die vooral bestaat uit zwarte els, hazelaar en es. De Oude na dit zal wordt, opgepakt al deze indien maar Verbindingszone Robuuste als aangewezen is Bornsebeek hiervoor blz. 21). 2015 worden (zie Weleveld telt verder maarliefst zeven poelen/ vijvers waarvan er op drie subsidie is aangevraagd via Pro- slotgracht. in 1994 gereconstrueerde Om de oude huisplaats ligt de gedeeltelijk gramma Beheer. Omgevingsvisie Overijssel- Agrarische landschapstypen

Omgevingsvisie Overijssel- Ontwikkelingsperspectief

18 Landgoedversterkingsplan Weleveld 19

Provincie, Provincie, gemeente en waterschap spelen een belangrijke rol bij het vast- stellen van de spelregels in het buitengebied. In dit hoofdstuk wordt beleid het van de verschillende overheden en kort besproken. functies op het landgoed de daarmee samenhangende

eleid Hoofdstuk 4 B Hoofdstuk 4.1 De Omgevingsvisie is Provincie vastgesteld in juli 2009 en is een visie- en uitvoeringsprogramma voor de ontwikkeling van de fysieke leefomgeving van de provincie Overijssel met vingsvisie een heeft horizon de tot status 2030. van De Structuurvisie Omge- onder de nieuwe Wet landgoederen op is de aangegeven dat Ruimtelijke ze Ordening. parels Voor vormen in het landschappelijke en cultuurhistorische de Overijssels van geheel samenhangend het op landschap in zet provincie De die worden. gekoesterd zullen kwaliteit van landgoederen, in samenhang met de ontwikkeling van dit te bereiken, de stimuleert de provincie de gebruiksmogelijkheden. visieontwikkeling bij landgoedeigenaren Om door Landgoedver- sterkingsplannen. Voor de meest waardevolle landgoederen biedt de provincie via de Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving mogelijkheden om via Rood voor Groen constructies een duurzame kwaliteitsimpuls te geven aan maatschappelijke functies op het landgoed. Het primaire doel is het duurzaam versterken en ontwikkelen van bestaand en nieuw “groen” (cultuurhistorie, natuur, landschap, water en recreatief medegebruik). Het nieuwe rood is een middel om dat te bereiken. meenten het De Werkboek provincie kwaliteitsimpuls heeft groene samen Omgeving opgesteld. met Hierin ge- zijn voor praktijkvoorbeelden referentiekader gezamenlijk een vormt werkboek Het dienen. kunnen inspiratie als die opgenomen Groene Omgeving. de toepassing van de kwaliteitsimpuls OmgevingsvisieLandgoed Weleveld valt volgens de Omgevingsvisie in drie verschillende landschapstypen: het ‘Oude hoevenlandschap’, het ‘Maten en flierenlandschap’ en het ‘Essenlandschap’. Het Essenlandschap wordt Overijsselgekarakteriseerd door een samenhangend systeem van open essen, kleinschalige flanken met erven en esdorpen, kleinschalige natte laagtes met beken. De ordening ne- de van vanuit gegroeid spinnenwebstructuur een het als is en droog landschap en nat en laag volgt en hoog van ondergrond de natuurlijke de bijzondere bodemkwa-openheid, zich door de karakteristieke De essen onderscheiden derzettingen. landschappe- kleinschalig een ligt flanken de Op reliëf. huidige het en waarden archeologische met liteit lijk raamwerk van landschapselementen zoals houtwallen, bosjes, zandpaden, karakteristieke erven en patroon hetzelfde essentie in heeft hoevenlandschap oude Het daartussen. ruimte open beeldbepalende maar is jonger, en kleinschaliger. Het maten en flierenlandschap bestaat uit de natte tegenhanger van het essen- en oude hoevenlandschap; veel beekdalen, laagtes en duidelijke overgangen van lage naar hogere gebieden. Verder is het ontwikkelingsperspectief van het hele landgoed “Mixlandschap”, waarbij ruimte is voor Bestemmingsplan Buitengebied- Tubbergen

Bestemmingsplan Buitengebied- Borne Oude Bieffel

20 Landgoedversterkingsplan Weleveld 21 GroeneAlme- Huis (Weleveld, venster WAT- het over gesproken al werd (2000) Weleveld op Landgoedvisie de In Poort behouden te landgoederendriehoek deze in verbindingen natuurlijke om had doel tot welke Twickel) lo- en te versterken. Uitgangspunt was om het groen en de landbouwkundige functies in het WAT- venster te handhaven. Dit WAT- venster is op dit moment verder geconcretiseerd tot het regionale boegbeeld- project de Groene Poort. De Groene Poort bevindt zich op het kruispunt van de stedelijke en landschappelijke as van Twente. Terwijl aan de Zuidkant van Borne gebouwd wordt aan nieuwe woonwijken en een bedrijventerrein, ligt er aan de Noordkant een groene opgave voor de gemeente Borne. De Groene niet Almelo en Hengelo Enschede, stedenband de dat ervoor zorgt en buitengebied het waarborgt Poort 4.2 Weleveld ligt Gemeentes in twee gemeentes: Borne (ca. 80%, Bestemmingsplan met Buitengebied alle van gebouwen) de gemeente en Borne Tubbergen is van (ca. 2005 20%). maar Het er wordt herziening. In gewerkt het aan vigerende een bestemmingsplan staan de gronden van landgoed Weleveld bestemd als “agrarisch gebied met landschapswaarden”. Bij deze waarden gaat het vooral om hoogteverschillen en landschapselementen. Verder is ook een groot gebied, waaronder de voormalige huisplaats, aangewe- meer- met “Bos als aangemerkt wordt Weleveld op bos Het waarden”. archeologische t.b.v. “zone als zen de aantekening dat er “Bijzondere botanische waarde” in voorkomen. voudige doelstelling” met daarbij Het bestemmingsplan buitengebied van de gemeente Tubbergen is in 2009 goedgekeurd. Het in Tub- waar- landschappelijke met gebied “Agrarisch als aangemerkt wordt Weleveld, van deel gelegen bergen den”. Ook staat het bos ingetekend als zijnde “Bos en Natuurgebied”. De hele gemeente Tubbergen is Noord-Oost Twente. onderdeel van het Nationaal Landschap EHS “Vrijheid regeerakkoord het van treden werking in het daarmee en Rutte kabinet het van aantreden Het zeke- op tot dat heeft en veroorzaken beleid EHS huidige het in wijzigingen zal verantwoordelijkheid” en herijkt EHS de dat aangekondigd wordt regeerakkoord het In 2010). (december gedaan al ook hoogte re moet worden, met inlevering van 25% van het budget en dat de Robuuste Verbindingszones geschrapt zullen worden. De provincie Overijssel heeft op 6 oktober 2010 besloten de aankopen in het kader van de EHS voorlopig op te schorten. De provincies gaan samen met het Rijk eerst in beeld brengen wat de consequenties van de bezuinigingstaakstelling zijn en welke financiële ruimte er een afronding van de EHS nog te komen. Vervolgens zal een herprioritering resteert plaatsvinden. Begin 2011 moet om tot -bijvoorbeeld- voor zijn gevolgen de wat en inhoudt Overijssel voor EHS herijkte de wat worden duidelijk etc. wateropgaven, landinrichtingen Particulier Natuurbeheer, Land- Nationaal het onder liggen, Tubbergen gemeente de in die delen de betreft wat voor ligt, Weleveld schap Noordoost Twente. Dit betekent dat de provincie extra in wil zetten op ruimtelijke kwaliteiten van het gebied. de landschappelijke en landbouw, landbouw, landschapsontwikkeling, natuur, cultuurhistorie, vrije tijd, wonen en overige bedrijvigheid. Rond de Bornsebeek en de Oude Bornsebeek is het gebied aangeduid als “Buitendijks gebied, beekdal of veenweidegebied”. Dit betekent dat heel Weleveld niet in de EHS ligt. Wel is er een Robuuste Verbin- richting het Noordwesten. Oude Bornsebeek gepland via de dingszone Erve Bruggeman

Huisplaats

Welevelder voetpad

22 Landgoedversterkingsplan Weleveld 23 Klimatologische veranderingen maken dat de veerkracht van het watersysteem moet worden vergroot om de bevolking te beschermen tegen wateroverlast en watertekort. De provincie richt zich op het regionale watersysteem. Om het gewenste beschermingsniveau te bereiken wordt meer ruimte geboden aan het water en tegelijkertijd de ruimtelijke kwaliteit verhoogd. Het watersysteem wordt op de afgestemd ruimtelijke functies (natuur, landbouw, wonen) en vice versa. Maatregelen vinden zowel plaats op het niveau van de stroomgebieden als van de afzonderlijke waterelementen (waterlichamen). Naast kwantitatieve aspecten zijn ook ecologische en chemische aspecten van belang. Op deze zaken speelt een aantal beleidslijnen van het Waterschap een rol. Ten eerste het Waterbeheer 21e eeuw (WB21) die moet zorgen voor regulering van de waterstanden met de klimaatverandering, bodemdaling en toene- mende verharding van het landoppervlak (wegen, dorpen etc.) in het achterhoofd. beleid is om het water de ruimte te geven wanneer dat nodig Het is, zodat grootschalige overstromingen in doel van het gebieden waarin dat niet gewenst is, niet meer voorkomen. Daarnaast hebben waterschappen ook de Kaderrichtlijn de middels verbeteren te oppervlaktewater en grond- het van kwaliteit de om doelstelling Water (KRW). Landgoed Weleveld valt volledig onder Waterschap Regge en Dinkel. Er stromen twee beken over het landgoed: De Bornsebeek en de Oude Bornsebeek. Deze laatste staat aangemerkt als essentiële water- loop en als KRW- object (Kader Richtlijn Water die gaat over de waterkwaliteit). Het ambitieniveau voor is Verder omlaag. fors moet fosfaatgehalte het ook en terug moet stikstofgehalte het hoog; is beek deze natuurlijke her-meandering/ lengte km 15 over en realiseren te vispassages 13 2015 na om bedoeling de natuurvrien- kanten beide aan moeten Ook ontwikkelen. te beek de langs meter 15 2x binnen inrichting en spontane houtige oeverbegroeiing zal worden toegestaan. delijke oevers gecreëerd worden De Bornsebeek is enkel een KRW-object. Het ambitieniveau van deze beek is bedoeling om laag voor 2015 maar het inundatiegebied het Kristalbad met is een grootte wel van 60 de hectare te realiseren. Hierbij wordt de beek natuurtechnisch ingericht over 20 km, met een breedte van 2,5 meter aan weers- zijde van de beek. Ook moeten 13 vispassages gemaakt worden en dient de oever eenzijdig, extensief onderhouden te worden. De ontwikkeling van de Oude Bornsebeek staan voor 2015 gepland, echter zoals al gezegd is de status van de Robuuste Verbindingszone waarin deze ligt nog onduidelijk. 4.3 4.3 Waterschap aan elkaar groeit. De groene zone moet een aaneengesloten doorgang bieden tussen de waardevolle landgoederen aan de westelijke kant en het open essenlandschap aan de oostelijke kant van Twente. Het behoud van het authentieke, Twentse coulisselandschap staat bij de ontwikkeling van De Groene Poort voorop. De ervaring leert dat economische activiteiten belangrijk zijn om een dergelijk doel te bereiken. Daarom behoudt de landbouw een belangrijke functie. Boeren worden nadrukkelijk betrokken bij landschap-, natuur maar krijgen de de uit te breiden om en ook toekomst mogelijkheid waterbeheer, kavel- onderlinge vrijwillige een aan gewerkt momenteel wordt Hiervoor stellen. te veilig bedrijf hun van omvat. het gebied van de Groene Poort ruil die ongeveer Landbouwperceel aan de Dashorsterweg

Hof van Weleveld

24 Landgoedversterkingsplan Weleveld 25

pelijke, cultuurhistorische en natuurlijke eenheid, waarbij een duurzaam De algemene doelstelling voor het hele leerd: landgoed is als volgt geformu- “Behoud en ontwikkeling van het landgoed als economische, landschap- oelstelling Hoofdstuk 5 D Hoofdstuk Landbouw en verkaveling elkaar zowel in functionele als economische zin ondersteunen” evenwicht tussen alle aanwezige functies gehandhaafd blijft of hervonden wordt en de diverse functies Recreatieland- het van noordwesten het in realiseren te clubhuis met golfbaan holes 18- een om is doelstelling De enVerder financier. een naar gezocht wordt en afgegeven bestemmingsplanwijziging identiteitde is Inmiddels goed. is Gedeeltelijk Weleveld. van identiteit de van versterking de op inzetten meer) (nog eigenaren de willen hier al mee begonnen door de plaatsing van ‘eigen’ openstelingsbordjes, het faciliteren van de pleister- gegeven gestalte identiteit de van versterking deze zal Verder landweer. de van herstellen het en plaats worden door de vestiging van het Weleveldmuseum op Rabo Scheele (pleisterplaats). Hier wordt de NatuurDe belangrijkste , doelstellingen voor waterbos en natuur zijn het behoud en herstel van aanwezige waarden natuur- zoals het onderhoud van singels, houtwallen en poelen. Ook is men bereid een bijdrage te le- landschap‘vernatuurlijking’ gepaarde daarmee de en verbindingszone ecologische de van realisering de aan veren in het is doelstelling belangrijke andere Een agrariërs. de van gaat koste ten niet dit zolang beken, de van subsidie Weleveld namens OPG het heeft Hiertoe landgoed. het op lanenstructuur de van houden stand aangevraagd in het kader van Historische Kwaliteit Landgoederen Overijssel om 500 laanbomen langs en de Stroodijk te vervangen. de Hertmerweg, de Oude Bieffel Voor het creëren van een duurzaam perspectief voor de landbouw wil het landgoed het aantal pacht- bedrijven op den duur terugbrengen naar twee. Daarbij is het Natuur- de ook onder niet nog en de liggen landgoed het van bedoeling noordoostelijk die percelen ‘losse’ om de voor vinden een oplossing te schoonwet vallen; deze kunnen op dit moment niet onder Weleveld, noch zelfstandig onder gerangschikt de worden. Daarnaast zouden de eigenaren graag NSW ook een aantal aansluitend aan Weleveld liggende percelen rangschikken. Dit wordt echter op dit moment gehinderd doordat het areaal bos- en toevoe- grond (landbouw) Meer beslaat. landgoed het van oppervlakte de van 30% precies natuurgrond gen aan de NSW status betekent dus dat er ook meer Weleveld omdat natuur en bedrijfsvoering hun gerealiseerd voor hebben nodig dient hard grond de te pachters de omdat worden. realistisch Dit is niet niet in de Ecologische Hoofdstructuur ligt. Daardoor is het niet mogelijk om met natuur. landbouwgrond om te zetten naar behulp van subsidie Erve Bruggeman

Bij het hek op de huisplaats

26 Landgoedversterkingsplan Weleveld 27 Steilranden Weleveld collectie toongesteld. collectie Weleveld KansenEen van de grootste kansen voor het landgoed is de medewerking van de gemeente op het recreatieve en Knelpuntenvlak. Zo is de bestemmingsplanwijziging in werking getreden en is er opvolging gegeven aan het WAT- venster in de vorm van de Groene Poort. Een in van het noordoosten. Deze de zijn in twee grote kleine eenheden aaneengesloten knelpunten en zouden zijn apart gerangschikt de losliggende percelen kunnen worden, maar hebben niet genoeg natuur/bos. Ook op de kern van het landgoed is te weinig natuur aanwezig. Wellicht dat de ontwikkeling van de Robuuste Verbindingszone mogelijkheden biedt het areaal natuur op Weleveld te vergroten zonder dat de exploitatie volledig bij het landgoed komt te liggen. Op het moment dat dit plan naar de drukker ging, is het nog onduidelijk wat voor gevolgen de de van herstellen het is kans andere Een Verbindingszone. Robuuste de voor heeft EHS de van herijking landschapselementen. Dit is ook een doelstelling van de provincie Overijssel. Tenslotte is voor het laten aaneensluiten van percelen hoop gevestigd op de vrijwillige onderlinge kavelruil in het gebied van de Groene Poort. Herstelde landweer

Pleisterplaats Rabo Scheele

28 Landgoedversterkingsplan Weleveld 29

In voorgaande hoofdstukken is het geschetst landgoed is, wat wat het de beleid is huidige waarmee rekening worden situatie gehouden dient en van te wat voor doel de projecten dragen allen bij eigenaar aan het realiseren van voor de doelstellingen van de ogen heeft. Onderstaande en beleid gemeentelijk en provinciale het met houdend rekening eigenaar, rojecten Hoofdstuk 6 P Hoofdstuk 1 andere zijn Borne, gemeente de in en Tubbergen gemeente de in landbouwgrond van aankoop de Door snel zo percelen deze wil Weleveld aaneengesloten. meer nu percelen Dashorst en Banaan behorende landgoed het tot reeds als landschapselementen oude van herstellen het aan waarde hecht én brengen NSW de onder mogelijk houtwallen en overige beplantingen. Met het herstel van de oude landschapselementen naar voorbeeld van een historische kaart uit 1900, wordt een groot gedeelte van het historische essen- en kampenlandschap in oude glorie hersteld. Na het herstel van de landschapselementen is rangschikking onder de NSW mogelijk. Bij het herstel is het wel belangrijk dat doelmatige landbouw mogelijk blijft. Door het toevoegen aan duurzame instandhouding gewaarborgd. de rangschikking is De twee percelen waarop dit dient te gebeuren worden aangeduid als Dashorst -vanwege de aan de Dashorsterweg- ligging en Banaan, vanwege de vorm. Voor het gebied Dashorst wordt ca. 3.000 meter deze waarop oppervlakte De meter. 6 is houtwallen de van breedte gemiddelde De aangelegd. houtwal aangelegd worden is ca. 1,80 hectare. Voor de landbouwgrond aanleg gebruikt. van Voor geriefhoutbosjes het wordt herstel ca. van 0,65 de hectare landbouwgrond ingeplant met houtwallen bosplantsoen. Voor het wordt gebied Banaan wordt ca. dus 1.475 meter houtwal in totaal ca. aangelegd. 2,45 De gemiddelde breedte hectare van de houtwallen is Groene ook de hier via financiering 6 hoeverre meter. in wordt De Bekeken oppervlakte hectare. waarop 0,89 ca. de is worden aangelegd houtwallen behoort. en Blauwe Diensten tot de mogelijkheden Ca. € 40.000,- euro, exclusief de grondontwaarding van € 108.000,- Kosten: 2011-2015 Termijn: gemeente (Groen Blauwe Diensten), provincie, pachters Actoren: de waterbelangen die er eventueel spelen. Voor ieder project is -voor zover mogelijk- aangegeven wat de wat aangegeven mogelijk- zover -voor is project ieder Voor spelen. eventueel er die waterbelangen de kosten zullen zijn. actoren zijn en wat de geschatte project is, wie de belangrijkste tijdsspanne van het Van de in het plan uit 2000 genoemde projecten is een aantal projecten uitgevoerd zoals het herstellen van de landweer en het realiseren van een pleisterplaats. Van een aantal projecten is besloten dat deze niet (meer) realistisch is of niet in te passen graanteelt zijn te realiseren in op het de essen. beheer Ook van is het een aantal landgoed, projecten zoals nog in krijgen de van de golfbaan. Hieronder staan alle ontwikkeling, projecten genoemd waarmee het landgoed aan de slag wens is zoals het om rond of mee aan de slag wil. Huisplaats schets Huisplaats vanuit de lucht

Dashorst en Banaan in rood omlijnd

30 Landgoedversterkingsplan Weleveld 31 4 landgoed Weleveld officiële het ook hier om is intentie de maar pleisterplaats als drukbezocht nu is Schele R.H. Erve het van geschiedenis rijke de uit spullen en documenten veel zullen Hierin vestigen. Museum Weleveld te in museum tentoongesteld worden. Ook zal de presentatie over het landgoed hier vertoond gaan worden. Hiervoor en dient een passende inrichting gekozen te worden. moet de schuur gerenoveerd worden lopend Termijn: pm Kosten: maatschap Ter Keurs, gemeente/Groene Poort, provincie, Stichting Weleveld Actoren: 3 Hoewel de eigenaar van Weleveld weer sinds Realiseren huisplaats en oprijlaan 1998 meer op een het havezate landgoed als woont, kern. heeft De het doelstelling landgoed voor niet het veel landgoed mogelijk is in oude om stijl het terug cultuurhistorisch te erfgoed brengen. Bij zo realisering van voormalig herbouw bouwhuis kan bij de gedacht gegaan, havezate. teloor worden Deze is herbouw Deze aan havezate. zou de een ook naar oprijlaan gestalte een kunnen er krijgen liep Vroeger door elders. verplaatsing van gebouw passend een van aangepast moet en laan de van begin het is Allee ’t bosje Het herstellen. te deze om bestaat wens de maar worden. Voor het tweede gedeelte moet ruim een hectare goede landbouwgrond opgeofferd worden, want de resterende strook tussen de nieuwe laan en de Hertmerweg wordt onbruikbaar. worden. moeten Dit gecompenseerd hiervoor is zal hij namelijk en bewerken te om stuk klein te een pachter de voor dan Voorts moet een waterleiding verlegd worden om de resterende grond niet verder doorsneden te laten. Tenslotte moet er een voetgangers- en fietsersbrug over de zal Bornse de beek oprijlaan worden pas gebouwd. Uiteraard aangelegd worden als worden. Er zal het overleg met de ernaar gemeente/provincie gevoerd worden om uitziet te verkennen of toepassing dat van de bebouwing hiervoor mogelijk is. de Kwaliteitsimpuls groene Omgeving ook gerealiseerd zal pm Kosten: 5-10 jaar Termijn: gemeente/ Groene Poort, eigenaar, waterschap, pachter, provincie Actoren: 2 Weleveld is al 17 jaar Golfbaan plannen bezig wordt met rekening het gehouden realiseren met van bestaande de de golfbaan beplanting zal plannen in en samenwerking met voor de het waterschap ruimte een landschappelijke voor waterretentie inpassing. 18-holes komen. Er aan is Op golfbaan. behoefte meer golffaciliteiten Bij rond Borne. de Uit een rapport uit 2000 bleek dat golfers, gebaseerd op de hoeveelheid inwoners van > 15 jaar en het percentage mensen wat de golfsport er potentie is voor bijna 1400 beoefent. Daarnaast hebben zich al meer dan 500 mensen als aspirant-lid ingeschreven. Op dit moment is de bestemmingsplanwijziging door de gemeente Borne afgegeven, maar vanwege nu gezocht naar nieuwe financiers. in 2008 afgehaakt. Er wordt recessie is de exploitant onder andere de pm Kosten: is wanneer financier gevonden Termijn: exploitant, golfclub Actoren: Oude Bieffel Beeld op poort bij het Jachthuis

Het Jachthuis

32 Landgoedversterkingsplan Weleveld 33 7 geheel één fysiek deze dat belang van het is rangschikken, te NSW de onder Welveld van gronden alle Om en rangschikking onder de NSW Afrondingswensen vormen, of dusdanige eenheden dat ze aan de minimumoppervlakte-eis voldoen. Daarnaast belang is om ook het voldoende bos/ natuurgrond van te verwerven om zo aan het minimumpercentage van 30% naar worden gekeken goed zal Hierbij aangekocht. wordt (landbouw)grond als voldoen blijven te natuur ruilingen en aankopen bij om is wens De Poort. Groene de van kader het in verwerving of ruiling eventuele faciliteren. de landbouw zo veel mogelijk te Een apart geval is een enkperceel van 15 hectare. Dit is op dit moment niet gerangschikt onder de NSW omdat het niet voldoende omzoomd is. Opgaande begroeiing in de vorm van echter een cultuurhistorisch gezien niet wenselijk. houtwal Wellicht kan er gekeken of worden naar de mogelijkheid singel om is de omzoming met behulp van (lage) meidoornhagen te realiseren. Hiervoor moet contact provincie. worden met Dhr. Molendijk van de opgenomen 6 die silhouetbeelden, stalen 35 ongeveer van plaatsen en huisplaats de naast grond stuk een van Inrichten Beeldentuin Weleveld de wereld van Weleveld rond 1300 uitbeelden. Met overleg over uitvoering en aanschaf van de beelden is al begonnen. 2011 Termijn: Ongeveer € 20.000 Kosten: Poort Eigenaar, Groene Actoren: 5 De eigenaren willen Weleveld graag zo verkeersluw maken als mogelijk, maken Weleveld Verkeersluw zonder dat van dit en de ten Hertmerweg de koste bedrijvigheid op gaat verkeer veel of moment dit bereikbaarheid. op is De Er passen. wens te toe is maatregelen verkeersontmoedigende zo weinig mogelijk (nieuw) asfalt toe te over de Oude staan Bieffel, hoewel de laatste een eigen weg is die afgesloten is voor niet-bestemmingsverkeer. en Hoewel Weleveld nu in een 60 KM zone ligt lijkt deze maatregel weinig/geen invloed te hebben op het lossen probleem op te gewenst om dit controles zijn Meer en strengere rijgedrag. zsm Termijn: pm Kosten: gemeente, omwonenden Actoren: