LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU LGD „BUD-UJ RAZEM”

DKÓW– BUDZISZEWICE – CZARNOCIN - UJAZD Ę B

Listopad 2008

Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Wst ęp...... 4

I. Charakterystyka LGD jako jednostki odpowiedzialnej za realizacj ę LSR...... 5

1. Nazwa i status prawny LGD oraz data wpisu do Krajowego Rejestru S ądowego i numer w tym rejestrze ...... 5

2. Opis procesu budowania partnerstwa...... 7

3. Charakterystyka członków LGD oraz partnerów i sposób rozszerzania/zmiany składu LGD...... 8

4. Struktura Rady - ciała decyzyjnego, do której wył ącznej wła ściwo ści nale ży wybór operacji, zgodnie z art. 62 ust. 4 rozporz ądzenia nr 1698/2005 ...... 10

5. Zasady i procedury funkcjonowania LGD oraz organu decyzyjnego ...... 14

6. Kwalifikacje i do świadczenie osób wchodz ących w skład organu decyzyjnego LGD ...... 24

7. Do świadczenie LGD i członków LGD albo jej partnerów w realizacji operacji ..... 24

Rozdział II...... 25

Definicja obszaru obj ętego LSR wraz z uzasadnieniem jego wewn ętrznej spójno ści...... 25

III. Analiza SWOT dla obszaru obj ętego Strategi ą, wnioski wynikaj ące z przeprowadzonej analizy ...... 46

IV. Cele ogólne i szczegółowe LSR oraz planowane do realizacji przedsi ęwzi ęcia ...... 49

V. Okre ślenie misji LGD ...... 84

2 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

VI. Spójno ść specyfiki obszaru z celami LSR ...... 86

VII. Uzasadnienie podej ścia zintegrowanego dla planowanych w ramach LSR przedsi ęwzi ęć ...... 90

VIII. Uzasadnienie podej ścia innowacyjnego dla planowanych w ramach LSR przedsi ęwzi ęć ...... 94

IX. Procedura wyboru operacji przez LGD ...... 95

X. Bud żet LGD dla ka żdego roku realizacji LSR ...... 111

XI. Opis procesu przygotowania i konsultowania LSR ...... 117

XII. Opis procesu wdra żania i aktualizacji LSR...... 124

XIII. Zasady i sposób dokonywania ewaluacji własnej...... 126

XIV. Powi ązania LSR z innymi dokumentami planistycznymi zwi ązanymi z obszarem obj ętym LSR ...... 128

XV. Planowane działania, przedsi ęwzi ęcia i operacje realizowane przez LGD w ramach innych programów wdra żanych na obszarze LSR...... 135

XVI. Przewidywany wpływ realizacji LSR na rozwój regionu i obszarów wiejskich ...... 141

XVII. Informacja o zał ącznikach...... 143

3 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Wst ęp

Program Leader obejmuje szereg instrumentów wspieraj ących przemiany obszarów wiejskich w kierunku rozwoju wielofunkcyjnego i poprawy standardu życia. Rozs ądnie skonstruowana strategia pozwoli lokalnej grupie działania na rozwój zasobów ludzkich, wzrost aktywno ści ludno ści, ogólnej świadomo ści, co do mo żliwo ści gospodarowania na obszarach wiejskich. Odpowiedzialno ść za rozwój na terenie gmin Będków, Budziszewice, Czarnocin i Ujazd wzi ęli na siebie przedstawiciele trzech sektorów: publicznego, społecznego i gospodarczego.

Z uwagi na zdiagnozowane uwarunkowania rozwoju obszaru LGD „BUD-UJ RAZEM”, realizacj ę LSR oparto o jak najlepsze wykorzystanie posiadanych walorów naturalnych i kulturowych, w powi ązaniu z rozwojem w sferze społeczno-gospodarczej i społecznej. W perspektywie długofalowej podejmowane działania powinny zmierza ć do zrównowa żonego rozwoju obszaru LGD oraz poprawy jako ści życia mieszka ńców osi ągaj ąc efekt synergii. Przeprowadzona diagnoza wskazała, jakie obszary powinny by ć stymulowane w pierwszej kolejno ści. Niezb ędne jest podj ęcie działa ń w kierunku rozwoju przedsi ębiorczo ści i zdywersyfikowania działalno ści gospodarstw rolnych. Zauwa żalne jest zbyt du że powi ązanie źródła uzyskiwania dochodów z rolnictwem. Ogromny potencjał terenu LGD, w sferze rozwoju funkcji turystycznej oraz zachowanie dla kolejnych pokole ń przyjaznego środowiska pracy, rekreacji i wypoczynku wymaga jednak budowania specjalistycznej oferty turystycznej w oparciu o walory środowiska przyrodniczego oraz tradycje i zwyczaje. Dąż enie na omawianym terenie do integracji społecznej na wysokim poziomie oraz do upowszechniania nowych technologii, w tym dost ępu do Internetu zapewne wpłynie na aktywizacj ę mieszka ńców i przyczyni si ę do realizacji wi ększej ilo ści projektów współfinansowanych z UE.

Przedstawiona Lokalna Strategia Rozwoju (LSR) została opracowana przez społeczno ść lokaln ą, przy uwzgl ędnieniu zało żeń osi 3 i 4 Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 oraz lokalnych potrzeb i uwarunkowa ń.

4 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

I. Charakterystyka LGD jako jednostki odpowiedzialnej za realizacj ę LSR

1. Nazwa i status prawny LGD oraz data wpisu do Krajowego Rejestru S ądowego i numer w tym rejestrze

Stowarzyszenie o nazwie Lokalna Grupa Działania „BUD- UJ RAZEM ”, zwane dalej „Stowarzyszeniem” powstało w oparciu o przepisy art. 15 ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. Nr 64, poz. 427 oraz z 2008 nr 98, poz. 634), na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855, z pó źn. zm.) oraz statutu, wynikiem tego posiada osobowo ść prawn ą i status stowarzyszenia.

W my śl postanowie ń statutu siedzib ą Stowarzyszenia jest Gminny O środek Kultury, Osiedle Niewiadów Nr 43, 97-225 Ujazd. Stowarzyszenie swoim działaniem obejmuje obszar Rzeczpospolitej Polskiej. Stowarzyszenie mo że by ć członkiem krajowych i mi ędzynarodowych organizacji o podobnym celu działania, a czas trwania Stowarzyszenia nie jest ograniczony. Stowarzyszenie zawi ązano na czas nieokre ślony, za ś rozwi ązaniu mo że ulec na podstawie uchwały Walnego Zebrania Członków lub w innych przypadkach przewidzianych w przepisach prawa.

Dnia 2 czerwca 2008 roku Stowarzyszenie zostało zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym w Łodzi pod numerem KRS: 0000307230; uzyskuj ąc tak że numer identyfikacji podmiotów gospodarki narodowej REGON: 100535620, NIP: 773 241 39 98, nr identyfikacyjny nadany przez ARiMR 062581082.

Statutowym celem głównym stowarzyszenia jest działanie na rzecz zrównowa żonego rozwoju obszarów wiejskich. Do celów po średnich nale żą m. in.: opracowanie oraz realizacj ę Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR) w rozumieniu przepisów PROW dla obszaru gmin: Ujazd, Budziszewice, B ędków, Czarnocin; realizacj ę i wspieranie działa ń na rzecz realizacji PROW dla obszaru w/w gmin; promocj ę obszarów wiejskich poło żonych w w/w gminach; mobilizowanie ludno ści do wzi ęcia aktywnego udziału w procesie rozwoju obszarów

5 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM” wiejskich poło żonych w w/w gminach; upowszechnianie i wymian ę informacji o inicjatywach zwi ązanych z aktywizacj ą ludno ści na obszarach wiejskich poło żonych w w/w gminach; rozwój edukacji na terenach wiejskich. Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich przyczynia si ę do osi ągni ęcia nast ępuj ących celów: a) poprawy konkurencyjno ści rolnictwa i le śnictwa poprzez wspieranie restrukturyzacji, rozwoju i innowacji; b) poprawy stanu środowiska naturalnego i terenów wiejskich poprzez wspieranie gospodarowania gruntami; c) poprawy jako ści życia na obszarach wiejskich oraz popierania ró żnicowania działalno ści gospodarczej. Stowarzyszenie działaj ąc na rzecz zrównowa żonego rozwoju obszarów wiejskich gmin Ujazd, Budziszewice, B ędków, Czarnocin uwzgl ędnia ochron ę oraz promocj ę środowiska naturalnego, krajobrazu i zasobów historyczno – kulturowych, rozwój turystyki i sportu oraz popularyzacj ę i rozwój produkcji wyrobów regionalnych. Zgodnie z § 4 statutu Stowarzyszenie mo że prowadzi ć działalno ść gospodarcz ą, z tym zastrze żeniem, że dochód z działalno ści gospodarczej Stowarzyszenia słu ży realizacji celów statutowych i nie mo że by ć przeznaczony do podziału mi ędzy jego członków. Przedmiotem działalno ści Stowarzyszenia jest: 1) Wydawanie ksi ąż ek 58.11.Z PKD, 2) Wydawanie gazet 58.13.Z PKD, 3) Wydawanie czasopism i pozostałych periodyków 58.14.Z PKD, 4) Działalno ść pilotów wycieczek i przewodników turystycznych 79.90.A PKD, 5) Działalno ść w zakresie informacji turystycznej 79.90.B PKD 6) Pozostała działalno ść usługowa w zakresie rezerwacji, gdzie indziej niesklasyfikowana 79.90.C PKD 7) Działalno ść zwi ązana z organizacj ą targów, wystaw i kongresów 82.30.Z PKD, 8) Działalno ść komercyjna gdzie indziej nie sklasyfikowana 82.9 PKD, 9) Pozostała działalno ść zwi ązana ze sportem 93.19.Z PKD, 10) Pozostała działalno ść rozrywkowa i rekreacyjna 93.29.Z PKD.

6 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

2. Opis procesu budowania partnerstwa

Identyfikacja istniej ących problemów lokalnych, słaba integracja społeczna oraz niski poziom wykorzystywania posiadanych zasobów stały si ę motywem do podj ęcia współpracy pomi ędzy gmin ą Budziszewice i Ujazd. Oddolne działania mieszka ńców gminy Ujazd oraz zrozumienie potrzeby społecznej w śród radnych i samorz ądów doprowadziły do podj ęcia inicjatywy Leader. W celu rozpocz ęcia działa ń zmierzaj ących do aktywizacji samorz ądów i partnerów społeczno-gospodarczych gminy Ujazd i Budziszewice zdecydowały o powstaniu stowarzyszenia na potrzeby pozyskania środków w ramach osi IV Leader PROW na lata 2007-2013. Pierwsze szkolenie dotycz ące podej ścia Leader na omawianym terenie odbyło si ę w marcu 2008 roku. Zaprezentowano przykłady partnerstw maj ących na celu realizacj ę programu Leader. Omówiono zasady finansowania LGD w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 oraz utworzono list ę osób zainteresowanych współtworzeniem Stowarzyszenia. Zebranie zało życielskie LGD, na którym podj ęto uchwał ę o zało żeniu Stowarzyszenia, na którym równie ż uchwalono Statut odbyło si ę w dniu 12.04.2008 roku. Liczba członków LGD wyniosła 62 osoby. Drugiego czerwca 2008 roku stowarzyszenie otrzymało wpis do KRS. Jednym z celów Stowarzyszenia był rozwój i rozszerzenie zasi ęgu działania. Na walnym zebraniu członków w dniu 24.07.2008 roku do LGD doł ączyły gminy: B ędków i Czarnocin. Zmiany w statucie oraz poszerzenie zasi ęgu działania Krajowy Rejestr S ądowy zatwierdził w dniu 24.09.2008 roku. Na zebraniu tym uzupełniono skład Zarz ądu, organu decyzyjnego – Rady oraz Komisji Rewizyjnej. Inicjatyw ę budowania partnerstwa trzech sektorów podj ęły samorz ądy gmin, jednak że w zakres konsultacji, a w szczególno ści, w opracowanie Lokalnej Strategii Rozwoju, została wł ączona społeczno ść lokalna, w tym szczególnie przedstawiciele sektorów: gospodarczego oraz społecznego. Zawi ązana na potrzeby Leader grupa inicjatywna propagowała podej ście Leader oraz zach ęcała społeczno ść lokaln ą do wł ączenia si ę w prace przygotowawcze zwi ązane z identyfikacją problemów lokalnych oraz zasobów społecznych, kulturowych i gospodarczych terenu LGD. W tym czasie zrealizowano szereg spotka ń i konsultacji. Odbyły si ę dwie konferencje podejmuj ące tematyk ę przygotowania LSR i podej ścia LEADER. Utworzono biuro Stowarzyszenia, które mie ści si ę w Gminnym O środku Kultury na osiedlu Niewiadów w Uje ździe.

7 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Kolejny etap budowania partnerstwa polegał na przygotowaniu i realizacji serii spotka ń, szkole ń oraz konsultacji społecznych, w wyniku których opracowano Lokaln ą Strategi ę Rozwoju. Za te działania odpowiedzialnymi stało si ę 10 osób tworz ących grup ę robocz ą Stowarzyszenia ds. LSR. Zrealizowano badania ankietowe mieszka ńców, w których wzi ęło udział około 200 osób. Wytyczono i zdefiniowano misj ę stowarzyszenia oraz cele ogólne i szczegółowe w oparciu o mo żliwo ści rozwoju regionu. Dokonano tak że analizy istniej ących zasobów naturalnych i społecznych, a tak że przeprowadzono analiz ę SWOT.

Podsumowuj ąc, Stowarzyszenie składa si ę z członków reprezentuj ących sektory: publiczny, społeczny i gospodarczy. Dokumenty potwierdzaj ące proces budowania partnerstwa znajduj ą si ę w biurze LGD, a cz ęść z nich została doł ączona do niniejszej Strategii.

3. Charakterystyka członków LGD oraz partnerów i sposób rozszerzania/zmiany składu LGD

LGD „BUD-UJ RAZEM” jest partnerstwem zło żonym z przedstawicieli sektorów: społecznego, publicznego oraz gospodarczego. Stowarzyszenie składa si ę ze 100 członków, zgodnie z list ą stanowi ącą zał ącznik nr 1.

Członkiem zwyczajnym Stowarzyszenia, w my śl postanowie ń statutu, stanowi ącego zał ącznik nr 2 niniejszego dokumentu, mo że by ć pełnoletnia osoba fizyczna, która: 1) spełnia warunki okre ślone w ustawie – Prawo o stowarzyszeniach i zło ży deklaracj ę członkowsk ą, 2) działa na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i przedstawi rekomendacj ę (wskazanie) zawieraj ącą w szczególno ści pozytywn ą opini ę w tym zakresie udzielon ą przez działaj ących na obszarze, dla którego ma by ć opracowana LSR lub którego dotyczy LSR: a) partnera społecznego i gospodarczego w rozumieniu przepisów o Narodowym Planie Rozwoju lub b) gmin ę wiejsk ą lub c) zwi ązek mi ędzygminny lub d) inn ą osob ę prawn ą, której działalno ść obejmuje realizacj ę celu Stowarzyszenia,

8 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

i 3) zło ży deklaracj ę członkowsk ą. Nabycie i stwierdzenie utraty członkostwa w Stowarzyszeniu nast ępuje na podstawie uchwały Zarz ądu Stowarzyszenia zwykł ą wi ększo ści ą głosów. Członkowie Stowarzyszenia zgodnie z obowi ązuj ącym prawem posiadaj ą swoje prawa i obowi ązki. Członek Stowarzyszenia jest obowi ązany propagowa ć cele Stowarzyszenia i aktywnie uczestniczy ć w ich realizacji, przestrzega ć postanowie ń Statutu, opłaca ć składki członkowskie, brać udział w Walnych Zebraniach Członków. Prawa członka zwyczajnego dotycz ą: wyboru i kandydowaniu do władz Stowarzyszenia, składania Zarz ądowi Stowarzyszenia wnioski dotycz ące działalno ści Stowarzyszenia, udziału w organizowanych przez Stowarzyszenie przedsi ęwzi ęciach, wst ępu na organizowane przez Stowarzyszenie imprezy kulturalne i sportowo - rekreacyjne. Utrata członkostwa przez członka Stowarzyszenia nast ępuje wskutek: zło żenia Zarz ądowi pisemnej rezygnacji, pozbawienia praw publicznych prawomocnym wyrokiem s ądu, cofni ęcia rekomendacji, śmierci, wykluczenia przez Zarz ąd. Wykluczenie to nast ępuje wskutek uchwały Zarz ądu z powodu: działalno ści niezgodnej ze Statutem lub uchwał ą władz Stowarzyszenia, za pozbawienie praw publicznych w wyniku prawomocnego orzeczenia sądu. Zawieszenie członkostwa w Stowarzyszeniu nast ępuje na pisemny wniosek członka, po jego przyj ęciu przez Zarz ąd. Od uchwały Zarz ądu w przedmiocie wykluczenia i zawieszenia członkostwa przysługuje odwołanie do Walnego Zebrania Członków w terminie 14 dni od dnia dor ęczenia uchwały Zarz ądu o zawieszeniu b ądź wykluczeniu. Uchwała Walnego Zebrania jest ostateczna i jest podejmowana na najbli ższym Walnym Zebraniu. Członkiem Stowarzyszenia mog ą by ć osoby prawne, w tym Jednostki Samorz ądu Terytorialnego, które zło żą deklaracj ę członkowsk ą. Osoba prawna działa w Stowarzyszeniu przez swojego przedstawiciela. Zgodnie z paragrafem 16 statutu Stowarzyszenia, Rada w co najmniej 50% składa si ę z podmiotów, o których mowa w art. 6 ust. 1 lit. b i c rozporz ądzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 wrze śnia 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Rada LGD składa si ę od 12 do 16 osób Przewodnicz ącego, Wiceprzewodnicz ącego i od 10 do 14 członków Rady. Rada na pierwszym posiedzeniu zobowi ązana jest do wyboru w głosowaniu jawnym Przewodnicz ącego, Wiceprzewodnicz ącego. Do wył ącznej

9 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM” kompetencji Rady nale ży wybór operacji (projektów), które maj ą by ć realizowane w ramach opracowanej przez lokaln ą grup ę działania lokalnej strategii rozwoju. Rada jest wybierana przez Walne Zebranie Członków Lokalnej Grupy Działania spo śród członków tego zebrania. Co najmniej połow ę członków rady stanowi ą partnerzy sektorów gospodarczego i społecznego. Nawi ązuj ąc do przyj ętych zało żeń dotycz ących mo żliwo ści i zasad przyjmowania nowych członków przez Lokaln ą Grup ę Działania nale ży podkre śli ć, i ż proces budowy partnerstwa jest procesem ci ągłym i nie ko ńczy si ę na utworzeniu LGD.

LGD „BUD-UJ RAZEM” d ąż y do poszerzenia składu członków, jak i partnerów. Podczas konsultacji społecznych Lokalnej Strategii Rozwoju, a tak że w trakcie spotka ń inicjuj ących zwracano uwag ę na potrzeb ę dalszego umacniania wi ęzi mi ędzy obecnymi partnerami, jak i rozszerzania składu LGD o nowych partnerów i członków . Zgodnie ze statutem (zał ącznik nr 2), by zosta ć członkiem LGD, nale ży wypełni ć deklaracj ę członkowsk ą i uzyska ć rekomendacj ę o działalno ści na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Zarz ąd przyjmuje członków zwykł ą uchwał ą.

W celu jak najlepszego wykorzystania zasobów i poprawy jako ści życia na terenie LGD, do współpracy zapraszane s ą równie ż instytucje i podmioty funkcjonuj ące na obszarze LGD „BUD-UJ RAZEM”, które identyfikuj ą si ę z celami stowarzyszenia, jednak że pozostan ą partnerami Stowarzyszenia na podstawie deklaracji partnerskiej.

4. Struktura Rady - ciała decyzyjnego, do której wył ącznej wła ściwo ści nale ży wybór operacji, zgodnie z art. 62 ust. 4 rozporz ądzenia nr 1698/2005

LGD zobowi ązana jest posiada ć Rad ę, b ędącą jej organem decyzyjnym, do której wył ącznej kompetencji nale ży wybór operacji realizowanych w ramach opracowanej LSR. Rada LGD „BUD-UJ RAZEM” składa si ę z od 12 do 16 osób, w tym z Przewodnicz ącego, Wiceprzewodnicz ącego i 10 do 14 członków Rady. Rada na pierwszym posiedzeniu zobowi ązana jest do wyboru w głosowaniu jawnym Przewodniczącego, Wiceprzewodnicz ącego. Rada w co najmniej 50% składa si ę z podmiotów o których mowa w art. 6 ust. 1 lit. b i c rozporz ądzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 wrze śnia 2005 r. w sprawie wsparcia

10 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM” rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Do wył ącznej kompetencji Rady nale ży wybór operacji (projektów), które maj ą by ć realizowane w ramach opracowanej przez lokaln ą grup ę działania lokalnej strategii rozwoju. Rada jest wybierana przez Walne Zebranie Członków Lokalnej Grupy Działania spo śród członków tego zebrania. Co najmniej połow ę członków rady stanowi ą partnerzy sektorów gospodarczego i społecznego. Wybór i odwołanie członków Rady nast ępuje zgodnie z zapisami paragrafu 15 ust. 5 statutu stowarzyszenia. W razie zmniejszenia si ę składu władz Stowarzyszenia w czasie trwania kadencji, w tym Rady, Zarz ąd zwołuje Walne Zebranie w celu uzupełnienia ich składu. W stosunku do całego trójsektorowego partnerstwa (LGD) organ ten mo żna uzna ć za reprezentatywny, na co wskazuj ą poni ższe wykresy:

Reprezentatywno ść sektorów w Radzie LGD

23% 31%

46%

sektor gospodarczy sektor społeczny sektor publiczny

11 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Reprezentatywno ść sektorów w LGD

21% 27%

52%

sektor gospodarczy sektor społeczny sektor publiczny

Procentowy udział przedstawicieli sektora gospodarczego członków LGD w stosunku do udziału przedstawicieli sektora gospodarczego w radzie LGD to 27% w LGD i 23% w Radzie. Udział ten jest zbli żony, a ró żnica wynosi 4%. Reprezentatywno ść sektora społecznego w Radzie w stosunku do reprezentatywno ści przedstawicieli społecznych w LGD to 46%/52%. Różnica procentowa wynosi 6%. Wi ększ ą ró żnic ę odnotowuje si ę, je śli chodzi o reprezentatywno ść sektora publicznego. W Radzie LGD to 31%, natomiast w całym LGD 21%. Ró żnica w tym przypadku wynosi 10%. Wahania te nie s ą zbyt du że i mo żna uzna ć, że struktura Rady LGD odzwierciedla struktur ę sektorów w całym LGD. Kadencja organu decyzyjnego LGD wynosi 2 lata. Reprezentatywno ść mieszka ńców gmin nale żą cych do LGD i sektorów opisuje poni ższy diagram:

12 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Diagram 1. Struktura rady LGD „BUD-UJ RAZEM”

Rada LGD „BUD-UJ RAZEM”

sektor społeczny sektor i gospodarczy publiczny

sektor sektor gospodarczy Gmina Budziszewice społeczny reprezentuj ący: Marian Holak

gmina B ędków gmina Budziszewice Gmina B ędków Lucyna Karli ńska Danuta Winkiel reprezentuj ący Piotr Rechci ński Lesław Kołodziejczyk

gmina Czarnocin gmina Ujazd Gmina Czarnocin Anna Bełdowska Paweł Piwowarski reprezentuj ący Leon Fortak

gmina Ujazd gmina Czarnocin Gmina Ujazd Katarzyna Teresa Rydzowska Reprezentuj ący Rutkowska-Bernacka Włodzimierz Go ździk Grzegorz Świetlik

gmina Budziszewice Jacek Niewiadomski

Źródło: Opracowanie własne Do kompetencji Rady nale ży wybór operacji, które maj ą by ć realizowane w ramach Lokalnej Strategii Rozwoju.

13 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Członkowie Rady LGD nie mog ą by ć zatrudniani w Biurze LGD, zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami prawa. By Rada LGD „BUD-UJ RAZEM” działała przejrzy ście, jawnie i demokratycznie posiada wewn ętrzny Regulamin organizacyjny – zał ącznik nr 3.

5. Zasady i procedury funkcjonowania LGD oraz organu decyzyjnego

Regulaminem funkcjonowania LGD jest statut – zał ącznik nr 2. Dokument ten zapewnia przejrzysto ść , demokratyczno ść oraz jawno ść podejmowanych decyzji.

Zgodnie z jego postanowieniami, władzami Stowarzyszenia s ą Walne Zgromadzenie, Zarz ąd, Rada oraz Komisja Rewizyjna. LGD przyj ęło zapis w statucie zabraniaj ący członkom Zarz ądu, Komisji Rewizyjnej, Rady, pełni ć funkcje w dwóch lub wi ęcej z tych organów. Ponadto Przewodnicz ący Rady oraz Prezes Stowarzyszenia nie mog ą reprezentowa ć tej samej gminy nale żą cej do LGD. Najwy ższ ą władz ą Stowarzyszenia jest Walne Zebranie. Kadencja Zarz ądu oraz Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia trwa 2 lata, a ich wybór przez Walne Zebranie Członków wymaga bezwzgl ędnej wi ększo ści głosów przy obecno ści ponad połowy uprawnionych do głosowania członków Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia. Walne Zebranie Członków zwołuje Zarz ąd co najmniej jeden raz na sze ść miesi ęcy z własnej inicjatywy lub na pisemny wniosek Komisji Rewizyjnej lub na co najmniej 1/3 ilo ści członków Stowarzyszenia, powiadamiaj ąc o jego terminie, miejscu obrad i propozycjach porz ądku obrad wszystkich członków listami poleconymi lub w ka żdy skuteczny sposób, co najmniej na 7 dni przed wyznaczonym terminem. Do czasu wyłonienia składu pierwszych władz Stowarzyszenia Walne Zebranie Członków zwołuje Komitet Zało życielski. W Walnym Zebraniu mog ą uczestniczy ć zwyczajni członkowie Stowarzyszenia oraz zaproszeni przez Zarz ąd go ście. Do kompetencji Walnego Zgromadzenia Członków nale ży m.in.: aktualizacja LSR, uchwalanie kierunków i programu działania Stowarzyszenia, wybór członków Zarz ądu i Komisji Rewizyjnej, wybór i odwołanie członków Rady, Zarz ądu i Komisji Rewizyjnej (bez okre ślenia funkcji), rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozda ń Zarz ądu i Komisji Rewizyjnej, w szczególno ści dotycz ących projektów realizowanych w ramach LSR, udzielanie absolutorium ust ępuj ącemu Zarz ądowi, uchwalanie zmian Statutu, podejmowanie uchwał w sprawie przyst ąpienia Stowarzyszenia do innych organizacji,

14 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM” podejmowanie uchwały w sprawie rozwi ązania Stowarzyszenia, rozpatrywanie odwoła ń od uchwał Zarz ądu, wniesionych przez członków Stowarzyszenia, uchwalanie regulaminu obrad: Walnego Zebrania Członków, opiniowanie propozycji Zarz ądu dotycz ących projektów, które maj ą zosta ć obj ęte dofinansowaniem na podstawie przepisów PROW, zatwierdzanie regulaminu Rady, Zarz ądu, Komisji Rewizyjnej, uzupełnianie składu Rady, Zarz ądu, Komisji Rewizyjnej. Podj ęcie uchwały w sprawie zmiany Statutu, powołania i odwołania członków Rady, Zarz ądu i Komisji Rewizyjnej oraz rozwi ązania Stowarzyszenia, wymaga bezwzgl ędnej wi ększo ści głosów przy obecno ści ponad połowy uprawnionych do głosowania członków Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia. Ka żdemu członkowi Stowarzyszenia obecnemu na Walnym Zabraniu Członków przysługuje jeden głos. Zarz ąd kieruje całokształtem działalno ści Stowarzyszenia. Zgodnie z uchwałami Walnego Zebrania Członków, reprezentuje Stowarzyszenie na zewn ątrz i ponosi odpowiedzialno ść przed Walnym Zebraniem. Zarz ąd składa si ę od 9 do 12 osób Prezesa, Wiceprezesa, Skarbnika, Sekretarza i od 5 do 8 innych członków Zarz ądu. Zarz ąd na pierwszym posiedzeniu zobowi ązany jest do wyboru w głosowaniu jawnym Prezesa, Wiceprezesa, Skarbnika, Sekretarza i co najmniej 5 członków Zarządu w sposób zapewniaj ący równ ą reprezentacj ę przedstawicieli Gmin: Ujazd, Budziszewice, B ędków, Czarnocin (parytet równowagi terytorialnej). Do zada ń Zarz ądu nale ży w szczególno ści przyjmowanie nowych członków Stowarzyszenia, reprezentowanie Stowarzyszenia na zewn ątrz i działanie w jego imieniu, kierowanie bie żą cą prac ą Stowarzyszenia, zwoływanie Walnego Zebrania Członków, ustalanie wysoko ści składek członkowskich, opracowywanie i realizacja LSR, powoływanie i odwoływanie kierownika Biura Stowarzyszenia oraz zatrudnianie innych pracowników tego Biura, ustalanie struktury zatrudnienia i zasad wynagradzania pracowników Biura Stowarzyszenia, ustalanie regulaminu Biura Stowarzyszenia. Zgodnie ze statutem Stowarzyszenia, do reprezentowania Stowarzyszenia jest upowa żniony Prezes lub Wiceprezes Zarz ądu. Do zaci ągania zobowi ąza ń maj ątkowych jest upowa żniony Prezes i Wiceprezes Zarz ądu działaj ący ł ącznie. W przypadku nieobecno ści Prezesa lub Wiceprezesa do zaci ągania zobowi ąza ń maj ątkowych nieobecny Prezes lub Wiceprezes Zarz ądu zobowi ązany jest upowa żni ć pisemnie innego członka Zarz ądu. Komisja Rewizyjna jest władz ą Stowarzyszenia powołan ą do sprawowania kontroli nad działalno ści ą Zarz ądu. Komisja Rewizyjna składa si ę od 9 do 12 osób:

15 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Przewodnicz ącego, Wiceprzewodnicz ącego i 10 członków. Komisja Rewizyjna na pierwszym posiedzeniu zobowi ązana jest do wyboru w głosowaniu jawnym Przewodnicz ącego, Wiceprzewodnicz ącego i co najmniej 8 członków Komisji Rewizyjnej w sposób zapewniaj ący równ ą reprezentacj ę przedstawicieli gmin: Ujazd, Budziszewice, B ędków, Czarnocin(parytet równowagi terytorialnej). Członkiem Komisji Rewizyjnej nie mo że by ć osoba skazana prawomocnym wyrokiem za przest ępstwo popełnione umy ślnie. Członkowie Komisji Rewizyjnej nie mog ą pozostawa ć z członkami Zarządu w zwi ązku mał żeńskim, ani te ż w stosunku pokrewie ństwa, powinowactwa lub podległo ści z tytułu zatrudnienia. Komisja Rewizyjna składa si ę z co najmniej 50% członków Stowarzyszenia wskazanych przez poszczególne podmioty b ędące partnerami społecznymi i gospodarczymi a działającymi na obszarze, dla którego ma by ć opracowana LSR lub którego dotyczy LSR (parytet równowagi sektorów), przy czym w składzie Komisji Rewizyjnej nie mo że by ć mniej ni ż 40% kobiet i mniej ni ż 40 % m ęż czyzn (parytet równowagi płci). Członkowie Komisji Rewizyjnej powinni ponadto spełnia ć nast ępuj ące wymogi: - posiada ć wykształcenie wy ższe lub średnie; - uko ńczy ć szkolenia lub kursy z zakresu rolnictwa lub rozwoju obszarów wiejskich; - legitymowa ć si ę co najmniej 1 rokiem do świadczenia w strukturach podmiotu rekomenduj ącego; - uczestniczy ć w realizacji projektów na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Do kompetencji Komisji Rewizyjnej nale ży: kontrola bie żą cej pracy Stowarzyszenia, składanie wniosków w przedmiocie absolutorium dla Zarz ądu na Walnym Zebraniu Członków, wyst ępowanie z wnioskiem o zwołanie Walnego Zebrania Członków, dokonywanie wyboru podmiotu maj ącego zbada ć sprawozdanie finansowe Stowarzyszenia zgodnie z przepisami o rachunkowo ści, rozpatrywanie odwoła ń od postanowie ń rady w przedmiocie wył ączenia członka rady od głosowania. Reasumuj ąc, zgodnie z postanowieniami statutu organem decyzyjnym Stowarzyszenia jest Rada. Zarz ąd pełni funkcj ę wykonawcz ą, za ś Komisja Rewizyjna sprawuje kontrol ę nad działalno ści ą Zarz ądu. Gospodarka maj ątkiem Stowarzyszenia prowadzona jest na podstawie preliminarza obejmuj ącego przychody i koszty. Rokiem obrotowym jest rok kalendarzowy. Preliminarz ustala Zarz ąd na swoim pierwszym posiedzeniu w roku kalendarzowym.

16 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Rada Stowarzyszenia posiada wewn ętrzny regulamin, który pozwala na zachowanie demokratyczno ści, przejrzysto ści oraz jawno ści funkcjonowania – zał ącznik nr 3. Wykaz osób wchodz ących w skład Rady LGD oraz kompetencje członków znajduj ą si ę w zał ączniku nr 4. Regulamin Rady zabrania jej członkom pracy w Biurze LGD oraz okre śla procedur ę wył ączenia członka Rady z oceny projektu, z którym jest zwi ązany. Regulamin organizacyjny Rady szczegółowo okre śla tryb pracy i organizacj ę wewn ętrzn ą, w tym procedury głosowania Rady, czyli odejmowania decyzji w sprawie zgodno ści operacji z LSR oraz z lokalnymi kryteriami wyboru. Zgodnie z regulaminem członkowie rady maj ą obowi ązek uczestniczenia w posiedzeniach Rady. W przypadku niemo żno ści wzi ęcia udziału w posiedzeniu, członek rady ma obowi ązek zawiadomi ć o tym Przewodnicz ącego Rady. Przewodnicz ący Rady organizuje prac ę Rady i przewodniczy posiedzeniom Rady oraz reprezentuje Rad ę na zewn ątrz. Ma on obowi ązek zwoła ć Rad ę na wniosek Zarz ądu. Podczas nieobecno ści Przewodnicz ącego Rady jego obowi ązki pełni Wiceprzewodnicz ący. Pełni ąc sw ą funkcj ę, Przewodnicz ący Rady współpracuje z Zarz ądem i Biurem Zarz ądu LGD, korzystając z ich pomocy. Posiedzenia Rady s ą zwoływane odpowiednio do potrzeb wynikaj ących z naborów wniosków prowadzonych przez LGD oraz z harmonogramu realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju LGD. Zwołuje je Przewodnicz ący Rady, uzgadniaj ąc miejsce, termin i porz ądek posiedzenia z Zarz ądem i Biurem LGD. W przypadku du żej ilo ści spraw do rozpatrzenia, Przewodnicz ący Rady mo że zwoła ć posiedzenie trwaj ące dwa lub wi ęcej dni. Zgodnie z regulaminem, członkowie Rady powinni by ć pisemnie zawiadomieni o miejscu, terminie i porz ądku posiedzenia Rady najpó źniej 7 dni przed terminem posiedzenia. W tym czasie równie ż mog ą zapoznawa ć si ę z wnioskami i dokumentacją naboru w biurze LGD. W posiedzeniach Rady uczestniczy Prezes Zarz ądu lub wskazany przez niego członek Zarz ądu. Przewodnicz ący Rady mo że zaprosi ć do udziału w posiedzeniu osoby trzecie, w szczególno ści osoby, których dotycz ą sprawy przewidziane w porz ądku posiedzenia. Posiedzenia Rady otwiera, prowadzi i zamyka Przewodnicz ący Rady, a obsług ę posiedze ń Rady zapewnia Biuro LGD. Zgodnie z §14 regulaminu, przed otwarciem posiedzenia członkowie Rady potwierdzaj ą swoj ą obecno ść podpisem na li ście obecno ści. Wcze śniejsze opuszczenie posiedzenia przez Członka Rady wymaga poinformowania o tym przewodnicz ącego obrad.

17 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Prawomocno ść posiedzenia i podejmowanych przez Rad ę decyzji (quorum) wymaga obecno ści co najmniej 1/2 składu Rady. Po otwarciu posiedzenia, Przewodnicz ący Rady podaje liczb ę obecnych członków Rady na podstawie podpisanej przez nich listy obecno ści i stwierdza prawomocno ść posiedzenia (kworum). W przypadku braku kworum Przewodnicz ący Rady zamyka obrady wyznaczaj ąc równocze śnie nowy termin posiedzenia. W protokole odnotowuje si ę przyczyny, z powodu których posiedzenie nie odbyło si ę. Po stwierdzeniu kworum Przewodnicz ący Rady przeprowadza wybór dwóch lub wi ęcej sekretarzy posiedzenia, stanowi ących komisj ę skrutacyjn ą, której powierza si ę obliczanie wyników głosowa ń, kontrol ę kworum oraz wykonywanie innych czynno ści o podobnym charakterze. Po wyborze komisji skrutacyjnej Przewodnicz ący przedstawia porz ądek posiedzenia i poddaje go pod głosowanie Rady. Członek Rady mo że zgłosi ć wniosek o zmian ę porz ądku posiedzenia. Rada poprzez głosowanie przyjmuje lub odrzuca zgłoszone wnioski. Przewodnicz ący obrad prowadzi posiedzenie zgodnie z porz ądkiem przyj ętym przez Rad ę. Porz ądek obrad obejmuje w szczególno ści: - omówienie wniosków o przyznanie pomocy zło żonych w ramach naboru prowadzonego przez LGD oraz podj ęcie decyzji o wyborze operacji do finansowania, - informacj ę Zarz ądu o przyznaniu pomocy przez samorz ąd województwa na operacje, które były przedmiotem wcze śniejszych posiedze ń Rady, - wolne głosy, wnioski i zapytania. Decyzja w spawie wyboru projektów do finansowania jest podejmowana w formie uchwały Rady. Poniewa ż do kompetencji członków Rady nale ży wybór operacji przeznaczonych do finansowania w ramach osi III oraz tzw. „małe projekty”, których realizacja odbywa ć si ę będzie na terenie LGD, mo że zdarzy ć si ę sytuacja, w której członek rady ma zwi ązek z w/w operacj ą. W przypadku członków Rady, którzy maj ą zwi ązek z operacj ą przeznaczon ą do oceny, zostaj ą oni wył ączeni z procedury głosowania, w szczególno ści w przypadku ubiegania si ę przez członka organu decyzyjnego o wybór jego operacji w ramach działania, o którym mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 7 marca 2007 roku o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Członkowie Rady zobowi ązani s ą do wypełnienie o świadczenia o zwi ązku z projektem i zło żenia pod nim podpisu. Procedura ta przedstawia si ę nast ępuj ąco:

18 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Procedura wył ączenia z oceny członków Rady maj ących zwi ązek z projektem Przedmiot procedury: LGD opracowało post ępowanie w sprawie wniosku ocenianego przez członków Rady, wśród których znajduj ą si ę osoby reprezentuj ące wnioskodawc ę b ądź zwi ązane z projektem. Obszar: Wył ączenie członka Rady z oceny wniosku podczas posiedze ń Rady. Funkcja: Procedura opisuje przebieg czynno ści zwi ązanych z wył ączeniem z oceny operacji członków Rady maj ących zwi ązek z ocenian ą operacj ą. Poprzedzona jest stwierdzeniem prawomocno ści posiedzenia (kworum) i rozpocz ęciem procedury głosowania, a zako ńczona czynno ściami Komisji Skrutacyjnej posiedzenia w sprawie obliczenia ilo ści członków Rady uprawnionych do głosowania. Przebieg procesu: W formie graficznej procedura wył ączenia radnego z oceny projektu przedstawia si ę nast ępuj ąco: Diagram: Procedura wył ączenia z oceny członków Rady maj ących zwi ązek z operacj ą

Źródło: opracowanie własne

19 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Opis czynno ści:

Ocena projektów przez Rad ę odbywa si ę na posiedzeniu Rady w umówionym i jawnym terminie. Porz ądek posiedzenia rozpoczynaj ą czynno ści: - przewodnicz ący Rady otwiera zebranie - członkowie Rady wypełniaj ą list ę obecno ści - przewodnicz ący okre śla wg listy obecno ści czy zebranie jest prawomocne (konieczno ść wyst ąpienia kworum – 1/3 członków Rady obecnych na zebraniu)

Je śli warunek ten jest spełniony przewodnicz ący Rady otwiera posiedzenie. W pierwszej kolejno ści w porz ądku obrad znajduj ą si ę wyst ąpienia osób referuj ących projekt oraz innych osób uwzgl ędnionych w porz ądku posiedzenia. Nast ępnie członkowie Rady i inne osoby obecne na posiedzeniu mog ą zgłasza ć wnioski i zapytania. Przewodnicz ący posiedzenia zarz ądza w tym miejscu dyskusj ę. Kolejnym etapem posiedzenia, w którym uczestniczy tylko ciało decyzyjne LGD jest głosowanie. Przed otwarciem procedury głosowania, Przewodnicz ący posiedzenia zarz ądza dyskusj ę członków Rady dotycz ącą omawianych operacji w poprzedniej cz ęś ci posiedzenia.

Dokumenty: Wzór o świadczenia o zwi ązku z projektem – zał ącznik nr 5.

Głosowanie przez wypełnienie kart oceny zgodno ści operacji z LSR rozpoczyna si ę wypełnieniem przez członków Rady o świadcze ń o zwi ązku z projektem – zał ącznik nr 5. Członkowie Rady, którzy reprezentuj ą wnioskodawc ę b ądź w inny sposób s ą zwi ązani z projektem zostaj ą wył ączeni z oceny wniosku zgodnie z §21 ust.2 Regulaminu organizacyjnego Rady LGD „BUD-UJ RAZEM”.

Do obowi ązków Komisji Skrutacyjnej wybieranej na potrzeby każdego z posiedze ń jest sprawdzenie o świadcze ń i policzenie członków Rady uprawnionych do głosowania.

20 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Tabela: Procedura wył ączenia członków Rady maj ących zwi ązek z projektem z oceny operacji ZAKRES NAZWA ZADANIA TERMINY ODPOWIEDZIALNO ŚCI Przewodnicz ący Posiedzenia Rozpocz ęcie procedury Podczas posiedzenia Rady głosowania Członkowie Rady Wypełnienie o świadcze ń Komisja skrutacyjna posiedzenia Obliczenie ilo ści osób głosuj ących

Procedura naboru pracowników

Statut Stowarzyszenia okre śla, i ż Stowarzyszenie mo że zatrudnia ć pracowników do prowadzenia swoich spraw. W kompetencji Zarz ądu le ży powoływanie i odwoływanie kierownika Biura Stowarzyszenia oraz zatrudnianie innych pracowników, ustalanie struktury zatrudnienia i zasad wynagradzania pracowników Biura Stowarzyszenia. W Biurze LGD nie mog ą by ć zatrudniani członkowie Rady LGD.

Nawi ązuj ąc do celów LSR obszaru LGD oraz specyfiki rynku pracy w gminach: Będków, Budziszewice, Czarnocin i Ujazd, w naborach i zatrudnieniu pracowników biura LGD nale ży zastosowa ć procedur ę: a). sformułowanie i opublikowanie ogłoszenia o naborze pracownika w terminie 14 dni przed rozpocz ęciem rekrutacji na stronie internetowej Stowarzyszenia lub w prasie lokalnej. Ogłoszenie powinno zawiera ć: - opis stanowiska i wymiar czasu pracy - zakres obowi ązków - wymagania konieczne wobec kandydata - wymagania po żą dane wobec kandydata - termin i miejsce składania dokumentów - informacja o potrzebnych zał ącznikach, w tym życiorys zawodowy kandydata, list motywacyjny, kopie dokumentów potwierdzaj ących kwalifikacje. b). ocena formalna ofert kandydatów polega na weryfikacji dokumentów pod k ątem ich kompletno ści i terminu dostarczenia w miejsce podane w ogłoszeniu. Oceny tej dokonuje Zarz ąd Stowarzyszenia.

21 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

c). ustalenie i zaproszenie kandydatów na rozmow ę kwalifikacyjn ą, podanie terminu i miejsca, w którym odb ędzie si ę rekrutacja, d). realizacja rozmów kwalifikacyjnych przez Zarz ąd Stowarzyszenia oraz ocena kandydatów, e). poinformowanie kandydatów do pracy w biurze LGD o wynikach rekrutacji. Wykluczona jest wszelka dyskryminacja kandydatów ze wzgl ędu na płe ć, czy te ż stopie ń niepełnosprawno ści. Zarz ąd, do którego zada ń nale ży zatrudnianie pracowników, kierowa ć si ę b ędzie tylko i wył ącznie kwalifikacjami oraz do świadczeniem kandydatów. W przypadku podobnych wyników po wst ępnej fazie rekrutacji pierwsze ństwo w otrzymaniu stanowiska będą miały osoby z terenu obj ętego LSR.

W przypadku małego zainteresowania zatrudnieniem w biurze LGD, Zarz ąd ustala nowy nabór obni żaj ąc wymagania konieczne wobec kandydatów b ądź stawk ę wynagrodzenia.

Adekwatnie do potrzeb stowarzyszenia oraz zgodnie z informacjami na temat specyfiki rynku pracy na obszarze LGD, wykaz osób/stanowisk po żą danych w funkcjonowaniu LGD w przyszło ści prezentuje si ę nast ępuj ąco:

• Kierownik Biura koordynuje prac ą biura . Pełni nadzór nad realizacj ą zada ń biura zgodnie z harmonogramem. Ponosi odpowiedzialno ść za prac ę biura przed Zarz ądem Stowarzyszenia. Posiada prawo zwolnienia lub zawieszenia ka żdego pracownika lub przedstawiciela biura wybranego lub mianowanego przez Zarz ąd, maj ąc ku temu uzasadnione przesłanki. Posiada prawo ogólnej kontroli nadzoru polityk i operacji stowarzyszenia, z uwzgl ędnieniem ogranicze ń nało żonych przez Zarz ąd, dokumentów dotycz ących zmian strukturalnych lub niniejszych praw wewnętrznych. Ponadto zarz ądza on organizacj ą pracy biura, zarz ądza korespondencj ą oraz dokumentacj ą stowarzyszenia, asystuje przy prowadzonych projektach, jak równie ż administracyjnie wspiera pracowników biura. Preferowane b ędą osoby z wykształceniem prawniczym czynnie bior ące udział w pracach Stowarzyszenia przed ogłoszeniem naboru.

• Asystent projektu z wykształceniem humanistycznym posiadaj ący minimum do świadczenia w administracji. Do obowi ązków tego asystenta nale ży doradztwo z zakresu działa ń sprzyjaj ących realizacji celów okre ślonych w LSR oraz pomoc

22 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

we wła ściwym funkcjonowaniu Stowarzyszenia w oparciu o istniej ące przepisy prawa. Zadaniem asystenta b ędzie równie ż pomoc beneficjentom w wypełnianiu wniosków. Jednak że głównym obowi ązkiem tego pracownika b ędzie obsługa administracyjna wniosków. Preferowane b ędą osoby bior ące czynny udział w pracach stowarzyszenia przed ogłoszeniem naboru.

• Asystent projektu z wykształceniem ekonomicznym b ądź humanistycznym. Do zada ń tego pracownika b ędzie nale żała okresowa pomoc w przygotowaniu i realizacji działa ń LGD dotycz ących nabywania umiej ętno ści oraz aktywizacji ludno ści. Preferowane b ędą osoby posiadaj ące minimum do świadczenia w zakresie marketingu. Dodatkowe wymagania wobec tego stanowiska dotyczy ć b ędą umiej ętno ści obsługi programów graficznych wykorzystywanych przy działaniach promocyjnych zadań biura LGD.

• Ksi ęgowo ść LGD. Do obowi ązków osoby na stanowisku ds. ksi ęgowo ści nale żeć b ędą wszystkie prace zwi ązane z zaksi ęgowaniem dokumentów, rozliczeniem projektów oraz wszelkie czynno ści związane z utrzymaniem pracowników biura i rozliczeniem składek ZUS.

Szczegółowy opis stanowisk oraz wymagania konieczne i po żą dane wobec kandydatów do pracy na w/w stanowiskach zostały okre ślone w zał ączniku nr 6.

Opłacanie składek ZUS przez Stowarzyszenie pozwoli równie ż na pozyskanie sta żystów z Powiatowego Urz ędu Pracy. Sta że w Stowarzyszeniu wzmocnią sytuacj ę kadrow ą LGD, a dla młodych ludzi b ędą ofert ą zdobycia po żą danego na rynku pracy do świadczenia z zakresu funduszy pomocowych.

Warunki lokalowe biura LGD

Biuro Stowarzyszenia znajduje si ę w Gminnym O środku Kultury na osiedlu Niewiadów w gminie Ujazd. Stan techniczny i lokalowy pomieszcze ń biura pozwala na przyjmowanie i obsług ę interesantów, a tak że pozwala na archiwizowanie dokumentów oraz organizacj ę spotka ń, konferencji.

23 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

6. Kwalifikacje i do świadczenie osób wchodz ących w skład organu decyzyjnego LGD

Organ decyzyjny LGD w my śl postanowie ń statutu LGD „BUD-UJ RAZEM” stanowi Rada. Członkowie Rady posiadaj ą kwalifikacje w zakresie pozyskiwania środków z funduszy unijnych oraz szerokie do świadczenie zdobyte dzi ęki udziałowi w licznych projektach na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, organizacji szkole ń i doradztwa przy wykorzystywaniu funduszy strukturalnych oraz działa ń promocyjnych w gminach. Szczegółowy opis kwalifikacji i do świadczenia członków Rady zawiera si ę w zał ączniku nr 4.

7. Doświadczenie LGD i członków LGD albo jej partnerów w realizacji operacji

Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania składa si ę z partnerów społeczno gospodarczych i publicznych. Członkami oraz partnerami LGD s ą osoby zaanga żowane w rozwój obszaru obj ętego LSR. Do świadczenie członków i partnerów LGD zostało szerzej opisane w zał ączniku nr 7.

24 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Rozdział II Definicja obszaru obj ętego LSR wraz z uzasadnieniem jego wewn ętrznej spójno ści

1. Wykaz gmin wchodz ących w skład LGD albo b ędących jej partnerami

Gminy nale żą ce do Lokalnej Grupy Działania (LGD) „BUD-UJ RAZEM” to: • Gmina Ujazd (gmina wiejska) • Gmina Budziszewice( gmina wiejska) • Gmina Czarnocin (gmina wiejska) • Gmina B ędków (gmina wiejska)

Obszar obj ęty działalno ści ą LGD „BUD-UJ RAZEM” zlokalizowany jest w powiecie tomaszowskim (Gmina Ujazd, Budziszewice, B ędków) oraz piotrkowskim (Gmina Czarnocin). LGD „BUD-UJ RAZEM” poło żona jest we wschodniej cz ęś ci województwa łódzkiego. Powierzchnia tego obszaru wynosi 257 km² a zamieszkuje go 17 626 mieszka ńców. Stosunek liczby kobiet do m ęż czyzn waha si ę w granicach 51,3 %.

Obszar LGD Liczba miejscowo ści Powierzchnia (stan Ludno ść (stan na Identyfikator jednostki wiejskich (stan na na 31.12.2006) 31.12.2006) podziału terytorialnego 31.12.2007) kraju Gmina B ędków 20 58 km² 3 554 101602 2 Gmina 17 30 km² 2 205 101603 2 Budziszewice Gmina 13 72 km² 4 075 260302 2 Czarnocin Gmina Ujazd 43 97 km² 7 792 101610 2 Ogółem 93 257 km² 17 626 - Źródło: GUS, dane z Gmin

2. Uwarunkowania przestrzenne, geograficzne, przyrodnicze, historyczne i kulturowe

Uwarunkowania przestrzenne/geograficzne

Poło żenie geograficzne LGD „BUD-UJ RAZEM” Obszar LGD znajduje si ę wewn ątrz „p ętli komunikacyjnej” (droga krajowa nr 8, nr 72, autostrada A1) o znaczeniu ponad regionalnym, ł ącz ącym 4 miasta takie jak: Łód ź, Raw ę Mazowieck ą, Tomaszów Mazowiecki oraz Piotrków Trybunalski. Zatem analizowany obszar le ży w sferze oddziaływania aglomeracji łódzkiej, Miasta Rawa Mazowiecka, Tomaszów Mazowiecki oraz Piotrków Trybunalski.

25 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Przez obszar LGD „BUD-UJ RAZEM” biegn ą nast ępuj ące drogi: • Wojewódzka nr 716 Koluszki – Piotrków Trybunalski (Gmina Czarnocin, B ędków) • Wojewódzka nr 715 relacji Brzeziny – Koluszki - Ujazd (Gmina Budziszewice, Ujazd) • Wojewódzka nr 713 relacji Łód ź – Tomaszów Mazowiecki – Opoczno (Gmina Ujazd) Brak dróg krajowych na analizowanym obszarze 4 gmin.

Przez obszar LGD „BUD-UJ RAZEM” biegn ą nast ępuj ące linie kolejowe: • linia kolejowa (warszawsko-wiede ńska) relacji Warszawa – Cz ęstochowa ze stacj ą w Czarnocinie (przebiegaj ąca wzdłu ż granic gmin B ędków oraz Czarnocin) • linia kolejowa relacji Koluszki-Tomaszów Mazowiecki

Mapa administracyjna LGD „BUD-UJ RAZEM”

Powierzchnia LGD - 257 km² Sąsiadami administracyjnymi omawianego obszaru s ą: na wschód – Gmina Żelechlinek (powiat tomaszowski) - 92 km², Gmina Lubochnia (powiat tomaszowski) – 131 k m², Gmina Tomaszów Mazowiecki (powiat tomaszowski) – 150 km², na południe - Gmina Wolbórz ( powiat piotrkowski) – 152 km², Gmina Moszczenica (powiat piotrkowski) – 111 km², na zachód – Gmina Tuszyn (powiat łódzki wschodni) – 130 km², na północ – Gmina Brójce (powiat łódzki wschodni) – 69 km², Gmina Rokiciny (powiat tomaszowski) – 91 km², Gmina Koluszki (powiat łódzki wschodni) – 157 km².

Uwarunkowania przyrodnicze/ środowiskowe a) Ukształtowanie powierzchni Analizowany obszar charakteryzuje si ę mało urozmaicon ą rze źbą, głównie płask ą lub lekko falist ą tylko miejscami urozmaicon ą niezbyt wydatnymi pagórkami piaszczysto – żwirkowymi. Teren LGD nale ży do Makroregionu Wzniesie ń Południowomazowieckich oraz poło żony jest w zasi ęgu Mezoregionu Równina Piotrkowska. Najni żej poło żony obszar LGD znajduje si ę na wysoko ści 170 m n.p.m. w dolinie Wolbórki okolice Łaknarz (Gmina Będków) a najwy ższy punkt wznosi si ę na wysoko ść 234,3 m n.p.m. w miejscowo ści Tychów (Gmina Czarnocin). b) Klimat Warunki klimatyczne LGD „BUD-UJ RAZEM” w przewa żaj ącej cz ęś ci obszaru s ą korzystne. Okres wegetacyjny jest stosunkowo długi trwa od 210 – 215 dni . Opady kształtuj ą si ę na poziomie ok. 600mm/rok, a średnia roczna temperatura powietrza to ok. 7,5-8 °C. Dominuj ą wiatry z kierunków zachodnich i południowo - zachodnich.

26 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Najbardziej niekorzystne warunki termiczne i wilgotno ściowe wyst ępuj ą w terenach dolinnych z uwagi na bardzo płytkie zaleganie wód gruntowych. W terenach tych istnieje du że prawdopodobie ństwo wyst ępowania przygruntowych przymrozków, inwersji temperatury, cz ęste zjawisko stagnacji chłodnego i wilgotnego powietrza, zalegania mgieł oraz niedostateczne przewietrzanie. c) Gleby Na analizowanym obszarze dominuj ą gleby dobrych klas bonitacyjnych, nale żą ce do III - IV klasy, pozostał ą cz ęść zajmuj ą grunty V – VI klasy bonitacyjnej. W dolinach rzek, okolicach cieków oraz w obni żeniach terenu wyst ępuj ą u żytki zielone trwałe jako ł ąki i pastwiska kompleksu średniego i słabego na glebach głównie murszowatych i czarnoziemnych o wysokim stopniu uwilgocenia. Na terenie Gminy Budziszewice przewa żaj ą grunty IV klasy bonitacyjnej, w Gminie B ędków zdecydowanie przewa żaj ą gleby III-IV klasy bonitacyjnej. W Gminie Czarnocin wyst ępuj ą głównie gleby IV, V klasy bonitacyjnej pozostała cz ęść to III klasa bonitacyjna. W Gminie Ujazd dominuj ą gleby III, IV, oraz VI klasy bonitacyjnej. d) Bogactwa naturalne Na obszarze LGD „BUD-UJ RAZEM” wyró żniamy cenne przyrodniczo tereny: • Tuszy ńsko – Dłutowsko – Grabia ński Obszar Chronionego Krajobrazu całkowita powierzchnia obszaru 31 990 ha, na terenie LGD (Gminy Czarnocin) w trakcie projektowania, planowana powierzchnia obszaru to 900 ha. Obszar będzie obejmowa ć niewielki teren w północno – zachodniej cz ęś ci Gminy Czarnocin zawarty pomi ędzy dolin ą Wolbórki a drog ą wojewódzk ą nr 30146. • Obszar Chronionego Krajobrazu „Koluszkowsko – Lubochnia ński” całkowita powierzchnia obszaru to 22 330 ha. Obszar jest w trakcie projektowania, planowana powierzchnia obszaru w Gminie B ędków wynosi 265 ha, natomiast w Gminie Czarnocin 537,5 ha. Obszar obejmuje dolin ę rzeki Miazgi oraz dolin ę Wolbórki do granic Tuszy ńsko-Dłutowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Powierzchnia Obszaru Chronionego Krajobrazu „Koluszkowsko – Lubochnia ńskiego” w obr ębie LGD wynosi ć będzie 802,5 ha. • Obszar Chronionego Krajobrazu „Doliny Wolbórki” całkowita powierzchnia obszaru to 2 362 ha, natomiast powierzchnia obszaru na terenie LGD (Gminy B ędków) wynosi 912 ha. Powy ższe obszary przyrodnicze s ą elementami systemu obszarów chronionych województwa łódzkiego, uwzgl ędnione zostały w „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego”

• Park Rudnik (Gmina B ędków)– park dworski powstał na przełomie XVIII/XIX w., krajobrazowy, okazy wiekowych lip, z czytelnym układem kompozycyjnym. Jest on wpisany do rejestru zabytków. Park zajmuje powierzchni ę 3,0 ha i jest zbudowany na planie kwadratu. Najstarsze lipy drobnolistne przy wje ździe do dawnego dworu pochodz ą z ko ńca XVIII wieku. • Park w Remiszewicach (Gmina B ędków) – park dworski powstał w pocz ątkach XX w., krajobrazowo- naturalistyczny, okazy wiekowych jesionów, lip i kasztanowców, o du żych walorach krajobrazowych. Jest on wpisany do rejestru zabytków. Park zajmuje powierzchni ę 3,0 ha w tym wody 0,18 ha. Wyst ępuj ą tam drzewa mieszane, z przewag ą drzew li ściastych. Najliczniej wyst ępuj ą klony i jesiony. • Park w Drzazgowej Woli (Gmina B ędków)– park dworski zbudowany na planie prostok ąta. W parku rosn ą jesiony, lipy i kasztanowce, o du żych walorach krajobrazowych. Zajmuje on powierzchnię 3,5 ha w tym wody 0,1 ha. Wyst ępuj ą tu drzewa mieszane, z przewag ą drzew li ściastych. Najliczniej wyst ępuj ą klony i jesiony.

27 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

• Przypałacowy Park Krajobrazowy (Gmina Ujazd) – 14 ha, poło żony w dolinie Piasecznicy urz ądzony wg XVIII wiecznych zasad. Przecinaj ą go szerokie aleje lipowe i jaworowe, posiada zaciszny szpaler grabowy, trawniki z efektownymi drzewami soliterowymi oraz skupiska dębów, topoli, brzóz i klonów. Brzegi stawów, wysepek i rzeki Piasecznicy zarastaj ą stare olchy. Niektóre okazy białej topoli (30 m wysokie i obwód pnia 6,4 m) stanowi ą pomniki przyrody, inne, cho ć mniejsze s ą równie pi ękne. Od południowej strony pałacu ro śnie kł ęk kanadyjski, a od północnej trawniki ze świerkami srebrzystymi, za nimi za ś znajduj ą si ę dwa stawy i malowniczo skomponowane skupiska drzew. Nad najbli ższym stawem ro śnie skrzydłorzech kaukaski z ogromnymi pierzastymi li ść mi i długimi zwisaj ącymi owocostanami. Od wschodu prowadzi do parku brama z 1 połowy XIX w. • Park w Wólce Krzykowskaj (Gmina Ujazd) • Park w miejscowo ści Czarnocin (Gmina Czarnocin) – 2,6 ha powierzchni, pierwsza w Polsce szkółka drzew i krzewów ozdobnych zało żona przez Ministra Rolnictwa Juliusza Poniatowskiego w latach 20 XX wieku w okresie powstania Szkoły Rolniczej. W parku znajduj ą si ę unikalne drzewa np. platan, brzozy, robinie, klony, lipy, świerki i modrzewie. Najpi ękniejsz ą cz ęś ci ą parku jest jego zachodnia cz ęść wsparta o alej ę lipow ą dług ą na ponad 300 m prowadz ącą w kierunku północnym. Średni obwód drzew to około 2,7 m. • Park w miejscowo ści Grabina Wola (Gmina Czarnocin) - 4,5 ha powierzchni, park znajduje si ę na terenie po zabytkowym dworku poło żonym po południowej stronie drogi z Kruszowa do Biskupiej Woli. Od wjazdu na ten teren prowadzi zachowana fragmentarycznie aleja klonowa oraz grupa drzew. Zachodni ą cz ęść działki stanowi szpaler grabów i tarniny. W parku rosn ą jesiony, lipy ,wierzby białe, kasztanowce oraz dwa cenne dęby o obwodzie pni 300 i 400cm. • Park w miejscowo ści Szynczyce (Gmina Czarnocin) – 0,95 ha powierzchni, dwór z parkiem, którego ślady dawnej świetno ści przetrwały w postaci pi ęciu lip, trzech sosen wejmutek oraz grupy okazałych klonów. Park, który powstał w połowie XIX w ma charakter geometryczny o symetrycznej, osiowej kompozycji i jest przestrzennie ści śle powi ązana ze stref ą mieszkaln ą. • Park z XVIII wieku w posiadło ści Pa ństwa Lachowskich – 2 ha 7783 m² powierzchni, pak znajduje si ę w miejscowo ści W ęgrzynowice (Gmina Budziszewice), na terenie parku wyst ępuj ą 4 pomniki przyrody – 4 d ęby szypułkowe .

Na obszarze LGD „BUD-UJ RAZEM” nie wyst ępuj ą rezerwaty przyrody.

Na obszarze LGD „BUD-UJ RAZEM” wyst ępuj ą pomniki przyrody i obiekty chronione tj.: • sosna wejmutka, lipa drobnolistna, d ąb szypułkowy, jesion wyniosły (Gmina Czarnocin ) • lipa drobnolistna (Gmina B ędków) • aleja z 130 kasztanowców (Gmina Ujazd) • 4 pomniki przyrody (Gmina Budziszewice): d ęby szypułkowe o obwodzie 334cm, 276cm, 360cm i 660cm (zabytkowy Park w W ęgrzynowicach), wi ąz polny (W ęgrzynowice - Stara Wie ś)

Na obszarze LGD „BUD-UJ RAZEM” wyst ępuj ą surowce naturalne: • Trzy zło ża surowców naturalnych w Gminie Czarnocin - piaski i utwory piaszczysto – żwirowe (Czarnocin), piaski i piaski ze żwirem (Tychów-eksploatowane), oraz piasek (Wola Kutowa) • Kruszywo naturalne drobne – piaski (Gmina B ędków) • Pokłady piasków formierskich, żwir (Gmina Ujazd)

28 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM” e) Lesisto ść Obszar LGD „BUD-UJ RAZEM” jest słabo zalesiony 4367,8 ha, czyli 17,01 % całkowitej powierzchni, największa lesisto ść wyst ępuje jedynie w Gminie Ujazd. Na terenie LGD dominują siedliska boru świe żego z drzewostanem sosnowym. Gmina Budziszewice - lasy zajmuj ą 246,8 ha tj. 8,18 % powierzchni gminy. Obszar gminy jest słabo zalesiony, brak du żych kompleksów le śnych. Lasy wyst ępuj ące w gminie, s ą głównie własno ści ą prywatn ą (tylko 1 las nale ży do gminy) i ich powierzchnia wacha si ę od 0,50 ha – 3,58 ha. Gmina B ędków - lasy zajmuj ą 452,9 ha tj. 7,84 % powierzchni gminy. Ubogi w lasy krajobraz gminy świadczy o tym że, w gminie wybitnie rozwin ęło si ę rolnictwo. Główne siedliska le śne to siedlisko boru świe żego z drzewostanem sosnowym z pojedyncz ą brzoza i świerkiem(ok. 180 ha), siedlisko boru mieszanego świe żego z drzewostanem sosnowym, jodłowym modrzewiowym i d ębowym(ok. 55 ha), siedlisko boru wilgotnego z drzewostanem świerkowym i brzozowym (ok. 70 ha) i siedliska lasu mieszanego( ok. 70ha) oraz lasu z drzewostanem sosnowymi i d ębowym(ok. 45ha). Najwi ększe kompleksy w administracji lasów pa ństwowych pod zarz ądem Nadle śnictwa Brzeziny znajduj ą si ę na południowym - wschodzie gminy. Wi ększo ść lasów gminy to lasy ochronne (wodochronne i glebochronne). Do kompleksów lasów pa ństwowych przylegaj ą na ogół niewielkie kompleksy lasów prywatnych, równie ż głównie na siedliskach boru świe żego z dominuj ącą sosn ą II – III klasy wieku. W ostatnich latach wiele gruntów zalesiono. Gmina Czarnocin - lasy zajmuj ą 499 ha tj. 6,95 %powierzchni gminy. Z uwagi na tradycje rolnicze zwartych kompleksów leśnych o znacz ącej powierzchni praktycznie nie ma. Niewielka koncentracja lasów wyst ępuje w północno - zachodniej cz ęś ci gminy w s ąsiedztwie rzeki. Gmina znajduje si ę w granicach Nadle śnictwa Kolumna, przy czym wyst ępuj ą nieliczne grunty b ędące we władaniu Lasów Pa ństwowych, rozproszone w gminie w postaci niewielkich działek. Gmina Ujazd - lasy zajmuj ą 3169,1 ha tj. 32,68 % powierzchni gminy. Pod względem lesisto ści gmina nale ży do najlepiej zalesionych w powiecie tomaszowskim. Lasy w Gminie Ujazd wyst ępuj ą w dwóch kompleksach: północnym i południowym, oraz w kilku mniejszych obr ębach (Spalsko - Rogowskie oraz Brzezi ńskie). f) Zasoby wodne Obszar LGD „BUD-UJ RAZEM” wchodzi w skład dorzecza rzeki Wisły, nale ży do zlewni rzek: Pilicy i Bzury . Pilica to rzeka o długo ści 319 km, posiada wody o czysto ści III klasy. Dopływy lewobrze żne Pilicy to: Luci ąż a, Wolbórka, natomiast prawobrze żne dopływy to: Czarna Włoszczowska, Czarna Konecka, Drzewiczka. Rzeka bierze swój pocz ątek na wy żynie krakowsko-cz ęstochowskiej Bzura to rzeka o długo ści 166 km, lewy dopływ Wisły. Wody Bzury mieszcz ą si ę w IV-V klasie czysto ści. Dopływy lewobrze żne Bzury to: Witonia, Ochnia, Słudwia, natomiast prawobrze żne dopływy to: Linda, Moszczenica, Mroga, Struga, Bobrówka, Skierniewka, Rawka, Pisia, Sucha, Utrata, Łasica. Rzeka bierze swój pocz ątek u podnó ża Wzgórz Łagiewnickich. Wolbórka to rzeka w obr ębie Wzniesie ń Południowomazowieckich, b ędąca lewym dopływem Pilicy, posiada wody o czysto ści IV klasy. Płynie pocz ątkowo przez Wzniesienia Łódzkie, nast ępnie przez Równin ę Piotrkowsk ą. Długo ść Wolbórki wynosi 48.8 km a powierzchnia dorzecza 941.5 km 2. Źródła Wolbórki znajduj ą si ę w lesie w okolicach Tuszyna, na wysoko ści ok. 196 m n.p.m. i s ą obj ęte rezerwatem przyrody "Wolbórka". Rzeka płynie początkowo na wschód, szerok ą dolin ą, w wyra źnym obni żeniu w śród ł ąk. W okolicach Czarnocina zmienia kierunek na południowo - wschodni, płyn ąc odt ąd w ąsk ą dolin ą przez pagórkowat ą wysoczyzn ę. Kilka kilometrów przed ujściem Wolbórka zmienia kierunek na północno - wschodni, po czym przebija si ę dwoma przełomami pod Zawad ą. Uchodzi do Pilicy na terenie Tomaszowa Mazowieckiego. Najwi ększymi dopływami Wolbórki s ą Kurówka (Miazga), Czarna (Bielina) i Moszczanka. Nad Wolbórk ą le żą m.in. Tomaszów Mazowiecki, Wolbórz, Będków i Czarnocin.

29 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Gmina Budziszewice Obszar gminy jest odwadniany przez Piasecznic ę (dopływ Czarnej Bieliny, a nast ępnie Pilicy), Ga ć (dopływ Pilicy), Pilic ę i Rawk ę (dopływ Bzury) oraz ich dopływy. Przez teren gminy przechodzi wododział zlewni Pilicy i Bzury. Gmina Ujazd Obszar gminy odwadniany jest przez Piasecznic ę, prawy dopływ Pilicy, zwana tak że Czarn ą, rzadziej Czarn ą Wod ą, która posiada dwa wi ększe dopływy: lewy - zwany równie ż Piasecznic ą, oraz prawy, zwany Pa ńkówk ą lub Bielin ą (od wsi poło żonej w jej dolnym biegu). Zasoby wodne gminy posiadaj ą II-III klas ę czysto ści. Gmina B ędków Główny układ hydrograficzny gminy tworzy rzeka Wolbórka, która jest najdłu ższym lewobrze żnym dopływem Pilicy. Obszar gminy nale ży w cało ści do zlewni rzeki Pilicy. Teren odwadniany jest głównie przez Wolbórk ę, Miazg ę i Łaznowiank ę oraz liczne sieci cieków i rowów. Obni żenia terenowe o utrudnionych warunkach odpływu powierzchniowego i słabej przepuszczalno ści gruntów odwadniane są miejscami sztucznie, poprzez system rowów melioracyjnych. Znaczna cz ęść wód opadowych infiltruje te ż w gł ąb piaszczystych utworów przepuszczalnych i jest drenowana ku dolinie Wolbórki, Teren gminy jest ubogi w naturalne zbiorniki i oczka wodne, wypełniaj ące zagł ębienia terenu. Najwi ęcej z nich znajduje si ę w dolinie rzeki Wolbórki. Oczka wodne wyst ępuj ą te ż w obr ębie lasów na siedliskach wilgotnych. Na terenie gminy na rzece Wolbórce jest projektowany zbiornik wodny „B ędków” o powierzchni zalewu 1,02 ha i retencji 14,99 tys m³. Funkcj ą zbiornika ma by ć hodowla ryb. Gmina Czarnocin Gmina Czarnocin poło żona jest w dorzeczu rzeki Pilicy, lewostronnego dopływu Wisły w pobli żu głównego działu wodnego (przebiegaj ącego na terenie s ąsiedniej Gminy Tuszyn). Sie ć hydrograficzn ą gminy tworz ą rzeki: Wolbórka (rzeka III rz ędu), Miazga i Moszczanka (rzeki IV rz ędu), sie ć kanałów melioracji podstawowych oraz stawy i zbiornik wodny Czarnocin. Głównym ciekiem wodnym gminy jest rzeka Wolbórka. Odwadniana ona środkow ą i zachodni ą cz ęść gminy stanowi ącą około 78 % jej obszaru. Cz ęść południowo - wschodni ą obejmuj ącą około 12 % obszaru gminy odwadnia dorzecze rzeki Moszczanki, która płynie poza granicami gminy. Zbiornik „Czarnocin” składa si ę z dwóch zbiorników małej retencji „Czarnocin I” i „Czarnocin II”, o łącznej powierzchni 32,5 ha. Zbiornik został zbudowany w celu retencjonowania wody do nawodnie ń zmeliorowanych ł ąk w dolinie rzeki Wolbórki oraz przechwytywania i zatrzymywania fali powodziowej. W latach 2011 – 2014 planowana jest budowa 26 ha zbiornika wodnego “Rzepki” na cieku płyn ącym od Grabinej Woli. g) Zanieczyszczenie środowiska Najwi ększe zagro żenia środowiskowe na obszarze LGD „BUD-UJ RAZEM” to: • Degradacja powierzchni ziemi zwi ązana z zanieczyszczeniem gleb w pobli żu tras komunikacyjnych oraz nadmiernym niekontrolowanym nawo żeniem pól. • Hałas – którego najwi ększym źródłem s ą drogi wojewódzkie nr: 713,715,716. • Degradacja powietrza przez źródła małej emisji, paleniska domowe, lokalne kotłownie, blisko ść aglomeracji łódzkiej, zanieczyszczenia transportowe – nasilony ruch na drogach wojewódzkich oraz pobliskich drogach krajowych. • Do ść wysoki stopie ń zanieczyszczenia wód, których źródłem s ą tereny zabudowy wiejskiej. • Degradacja gleb – wynikaj ąca z nadmiernego, niekontrolowanego nawo żenia pół gnojowic ą i gnojówk ą. Mo że to spowodowa ć silne zakwaszenie gleb. • Wyst ępowanie dzikich wysypisk śmieci (wysypiska te s ą sukcesywnie likwidowane, ale całkowicie nie udaje si ę ich wyeliminowa ć). • Powierzchniowa eksploatacja złó ż surowców mineralnych.

30 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Analiza otoczenia LGD (s ąsiaduj ące administracyjnie gminy) Środowisko naturalne s ąsiednich gmin zanieczyszczone jest przede wszystkim przez transport. Źródła ska żenia powietrza pochodz ą głównie z ci ągów komunikacyjnych, blisko ści wi ększych miast oraz braku uregulowanej gospodarki cieplnej, opieraj ącej si ę na zasadzie indywidualnych palenisk domowych. Degradacja wód powierzchniowych spowodowana jest niekontrolowanymi zrzutami ścieków z terenów zabudowanych, trafiaj ących do gruntu i rowów melioracyjnych, a tak że spływem nawozów oraz środków ochrony ro ślin z pól. Czynnikiem wpływaj ącym na zanieczyszczenie gleb jest nawo żenie pól nawozami sztucznymi i stosowanie środków ochrony ro ślin oraz innych środków wykorzystywanych w działalno ści człowieka. W analizowanym otoczeniu LGD, najwi ęcej zanieczyszcze ń emitowanych jest z aglomeracji łódzkiej, Rawy Mazowieckiej, Tomaszowa Mazowieckiego, Bełchatowa oraz Piotrkowa Trybunalskiego.

Uwarunkowania historyczne
Wśród najwa żniejszych wydarze ń historycznych na obszarze LGD „BUD-UJ RAZEM” nale ży wymieni ć akcj ę Szarych Szeregów. 3 wrze śnia 1939 roku, doszło do zbombardowania poci ągu w miejscowo ści Kalska Wola, a 6 czerwca 1943 roku grupa szturmowa Szarych Szeregów z Warszawy pod dowództwem Tadeusza Zawadzkiego, ps. „Zo śka” i Macieja Bitnera, ps. „Maciek”, przeprowadziła „akcj ę Czarnocin”. Polegała ona na wysadzeniu mostu na rzece Wolbórce, pod stacj ą kolejow ą Czarnocin, na trasie Warszawa – Katowice. Około 3 godziny nad ranem odpalono ładunki, jednak nie wszystkie z zało żonych. Ruch został przerwany tylko na 12 godzin. W wyniku akcji zgin ęli: "Rysiek" (Ryszard Wesoły)-ranny w wypadku samochodowym, "Felek" (Feliks Pendelski) i "Gruby" (Andrzej Zawadowski)- w wyniku niemieckiego po ścigu oraz "Oracz" (Tadeusz Mirowski). Akcja Szarych Szeregów została upami ętniona istniej ącym do dnia dzisiejszego obeliskiem znajduj ącym si ę przy ul. Kolejowej w Czarnocinie, obok żelaznego mostu na rzece Wolbórce. Jest to miejsce wydarze ń opisanych przez Aleksandra Kami ńskiego w jednym z rozdziałów ksi ąż ki „Kamienie na szaniec”. Do innych wa żnych wydarze ń w regionie nale ży zaliczy ć potyczk ę wojsk napoleo ńskich z Rosjanami na polach pomi ędzy miejscowo ściami Sługocice – B ędków (1813 rok), krzy ż przy lesie mi ędzy Drzazgow ą Wol ą a Łaknarzem upami ętniaj ący poległych w czasach napoleo ńskich, powstanie styczniowe - akcja kolejowa ( drobne oddziały powsta ńcze) okolice przystanku Wolbórka, krzy ż upami ętniaj ący poległych. Ponadto na obszarze LGD (Gmina B ędków) w okresie II wojny światowej znajdowało si ę Getto Żydowskie, znajdowało si ę w nim 70 rodzin Żydowskich , które zostały wywiezione do O świ ęcimia, nikt nie prze żył obozu.
Twórczo ść W.S. Reymonta Z histori ą regionu zwi ązany jest Władysław Stanisław Reymont, który pracował niegdy ś na stacji kolejowej „Wolbórka" (dzisiejsza nazwa stacji Czarnocin) i uwiecznił j ą w swoich nowelach. Ze wzgl ędu na walor historyczny stacyjka ta wyst ępowała w polskich filmach, takich jak „Kobieta z prowincji” czy „Człowiek wózków”. Artysta w wieku 13 lat wraz z rodzin ą osiedlił si ę w miejscowo ści Pra żki,, chodził do szkoły w B ędkowie, to tu powstały jego pierwsze utwory „Pielgrzymka na Jasn ą Gór ę”, „Zawierucha”, „W por ębie” , „Przy robocie”, oraz powie ści „Komediantka”, „Fermenty”. W wymienionych utworach jako miejsce napisania podana jest „Wolbórka”. Krajobraz okolic, ludzie tu zamieszkuj ący, ich obyczaje i stroje, przy śpiewki były tworzywem jego utworów. W „Chłopach” W.S. Reymonta znalazły swoje odzwierciedlenie obrz ędy, tradycje nazwiska bohaterów, nazwy miejscowo ści, topografia terenu.
W krajobraz wiejski analizowanego obszaru od dawna były wpisane młyny, które odgrywały istotn ą rol ę w życiu mieszka ńców. Źródła historyczne z pocz ątku XIX wieku wymieniaj ą młyny Kanka, Abraham, Py ć i Wydma. Młyn był cz ęsto jedynym zakładem przemysłowym, z którym stykał si ę przeci ętny mieszkaniec.
Z Gmin ą Budziszewice a dokładniej z miejscowo ści ą W ęgrzynowice zwi ązany był polski pami ętnikarz epoki barok. Wegrzynowice nale żały do rodu Pasek z którego wywodził si ę artysta. Jan Chryzostom Pasek urodził si ę w Węgrzynowicach w 1636 roku.

31 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Minister Rolnictwa Juliusz Poniatowski w 1924 roku zało żył pierwsze w kraju Gimnazjum Rolnicze M ęskie obecnie Zespół Szkół Rolniczych w Czarnocinie.

Uwarunkowania kulturowe O atrakcyjno ści kulturowej LGD świadczy dziedzictwo zachowane w formie dóbr materialnych i niematerialnych. Wśród zasobów materialnych kultury obszaru na uwag ę zasługują: o Zespół Szkół Rolniczych w Czarnocinie Na zespół składaj ą si ę budynek szkoły (wybudowanej w latach 1923-1924), zabudowania zwi ązane ze szkoł ą m.in. dom dyrektora, dwa budynki mieszkalne pracowników szkoły, stodoła, wozownia, spichlerz, magazyn (wybudowane w latach 1924 -1929) oraz park. Zabytkowy park w Czarnocinie powstał w 1924 r. w kształcie zbli żonym do kwadratu. Obecnie zajmuje on około 2 ha i został powi ększony o teren dawnego sadu oraz ziele ń ozdobn ą zało żon ą w otoczeniu internatu. W parku znajduje si ę dorodny starodrzew li ściasto - iglasty: brzozy, robinie, klony, lipy, świerki i modrzewie. Najpi ękniejsz ą cz ęś ci ą parku jest jego zachodnia cz ęść wsparta o alej ę lipow ą dług ą na ponad 300 m prowadz ącą w kierunku północnym. Średni obwód drzew to około 2,7 m. o Zespół dworsko - parkowy w Grabinej Woli Zało żenie parkowe obejmuje cz ęść ozdobn ą wraz z dworem i cz ęś ci ą gospodarcz ą przylegaj ącą do szosy Kruszów – Biskupia Wola. Dworek z pocz ątku XIX w., obecnie w stanie ruiny wpisany został do ewidencji WKZ. Z dawnego zespołu dworskiego zachował si ę murowany spichlerz mieszcz ący obecnie remiz ę OSP oraz zabytkowy park pochodz ący z XIX. Park zachował si ę do czasów współczesnych w dawnych granicach - zajmuje 4,5 ha. W jego cz ęś ci frontowej poło żony jest okolony drzewami staw o powierzchni 700 m 2, cz ęś ciowo poro śni ęty sitowiem. Spo śród drzew wyst ępuj ących na terenie parku nale ży wymieni ć jesiony wyniosłe, lipy drobnolistne, d ęby szypułkowe, wierzby białe i olchy czarne. Dwa d ęby o obwodzie 400 i 300 cm planuje si ę uzna ć za pomniki przyrody. Podszycie stanowi ą graby pospolite, jesiony wyniosłe, czeremcha, leszczyna pospolita, głóg. o Zespół dworsko – parkowy w Szynczycach Zespół stanowił dwór z 1872 r. wraz z zabudowaniami gospodarczymi: stodoł ą, stajni ą, spichrzem, obor ą i gorzelni ą oraz parkiem z ko ńca XIX w. Do dzi ś przetrwał tylko jeden budynek – dworek, u żytkowany od 1938 r. przez Szkoł ę Podstawow ą w Szynczycach. Zabytkowy park w Szynczycach pochodzi z ko ńca XIX w. i obecnie zajmuje powierzchni ę 0,95 ha o kształcie zbli żonym do prostok ąta. Pierwotnie miał on 3 ha powierzchni, jednak cz ęś ciowo uległ parcelacji z przeznaczeniem pod uprawy rolne. Park jest otoczony ogrodzeniem drewnianym (od frontu) i betonowym. o Dworek w Węgrzynowicach wraz z otaczaj ącym go XVIII - wiecznym parkiem i pomnikami przyrody – miejsce zwi ązane z Janem Chryzostomem Paskiem, znanym poet ą epoki Baroku (własno ść prywatna), o 14 hektarowy zespół pałacowo-parkowy w Uje ździe Renesansowy pałac hrabiego Ostrowskiego (pó źniejszego zało życiela Tomaszowa Mazowieckiego) przebudowany w 1812 r. w stylu neoromantycznym, budynek przy bramie wjazdowej do parku z herbem Tomaszowa Mazowieckiego (Panna na nied źwiedziu) na ścianie szczytowej, park krajobrazowy z pierwszej połowy XIX w. z cennymi gatunkami drzew egzotycznych (wyst ępuj ą tu oliwki, platany, tuje, akacje oraz inne drzewa). W 2003 roku grupa archeologów z Łódzkiego Uniwersytetu odkryła fundamenty zamku z czasów średniowiecza na terenie zespołu pałacowo – parkowego. Przeprowadzono badania, dzi ęki którym ustalono kształt i rozmiary ówczesnej budowli. Przed pałacem, od strony północnej, znaleziono warowne mury starego zamku, którego rozmiary wskazuj ą, że był czterokrotnie wi ększy od dzisiejszego budynku (ponad 1000 m 2), o Zespół dworcowy w Czarnocinie Drewniana poczekalnia dworcowa kolei warszawsko - wiede ńskiej z ok. 1850 r. oraz murowany budynek nastawni z 1930 r. Wła ścicielem i u żytkownikiem zespołu jest PKP Warszawa. Cz ęść murowana dworca z 1930 roku, cz ęść drewniana – poczekalnia z ok. 1850 roku (stacyjka znajduje si ę obecnie w Skansenie w Tomaszowie Mazowieckim),

32 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

o Pozostało ści zespołu dworskiego, drewniany dwór z 1920 roku i czworak z XIX wieku (Gmina B ędków), o Obiekty sakralne – Zespół Średniowiecznego Ko ścioła p.w. Narodzenia NMP z 1462-1783 r. (B ędków) wraz z ogrodzeniem i kaplic ą, Ko ściół pw. Św. Zygmunta z 1762r. (Rosocha), kaplica p.w. Św. Antoniego z 1890r. (B ędków); Gotycki Ko ściół p.w. Przemienienia Pa ńskiego w Budziszewicach oraz plebania zabytkowa z XIX wieku przy ko ściele parafialnym; Zespół ko ścioła p.w. Wniebowzi ęcia NMP w Czarnocinie – plebania z 1881 roku oraz ko ściół parafialny z 1879 – 1891 roku (W skład zespołu wchodzi neoroma ński ko ściół z elementami neorenesansowymi rozbudowany w 1905 r., plebania i cmentarz W ko ściele znajduje si ę pochodz ąca z połowy XVIII w. rokokowa ambona); Barokowy Ko ściół z lat 1676 – 1680 św. Wojciecha w Uje ździe (Ołtarz główny w stylu rokokowym pochodzi z 2 połowy XVIII w. W prezbiterium ozdob ę stanowi obraz szkoły włoskiej z 2 połowy XVII w. a tak że stylowe witra że oraz marmurowy nagrobek J. Szczawi ńskiego pó źnorenesansowy, z le żą cą postaci ą zmarłego w zbroi), dworek - drewniana plebania z 2-giej połowy XIX - jeszcze niedawno funkcjonuj ąca jako Punkt Katechetyczny (Gmina Ujazd).

Do warto ści kulturowych maj ących wpływ na kształtowanie polityki przestrzennej LGD zaliczamy: o Historyczne miasto B ędków jest cennym w skali województwa łódzkiego obszarem ł ącz ącym walory krajobrazowo - przyrodnicze z nawarstwieniami kulturowymi od najdawniejszych czasów, udokumentowanymi znaleziskami archeologicznymi, poprzez zabytki architektury średniowiecznej, układ urbanistyczny miasta z dwoma rynkami, po XIX-wieczn ą zabudow ę. O Wsie ze starym rodowodem wywodz ącym si ę z ko ńca XIII i XIV w. Na terenie Gminy Czarnocin wyst ępuj ą wył ącznie osady wiejskie. W przeszło ści znajdowała si ę tutaj znaczna liczba folwarków, m.in.: Czarnocin, Bie żywoda, Szczukwin, Rydzynki, Biskupia Wola. Na wzmiank ę zasługuj ą Czarnocin (ulicówka datowana na 1298 r.), Szynczyce (rz ędówka - 1386 r.) oraz Rzepki jako wie ś o równie starym rodowodzie (1386 r.) ale nierozpoznanym układzie rozplanowania, ponadto Tychów (rz ędówka), Zamo ść (wie ś sznurowa) a tak że Dalków, O Układy przestrzenne historycznych wsi: Pra żki i Rzeczków, O Historyczne zespoły zieleni formowanej - parki podworskie we wsiach: Drzazgowa Wola, Remiszewice, Rudnik, Będków, Jakubów – Wolbórka, park i dwór w Wólce Krzykowskiej (Gmina Ujazd) o W krajobraz wiejski analizowanego obszaru od dawna były wpisane młyny, które odgrywały istotn ą rol ę w życiu mieszka ńców. Źródła historyczne z pocz ątku XIX wieku wymieniaj ą młyny Kanka, Abraham, Py ć i Wydma. Młyn był cz ęsto jedynym zakładem przemysłowym, z którym stykał si ę przeci ętny mieszkaniec. o Cmentarze: dwa w B ędkowie (rzym.-kat.), Ewcin-Krzy żanów (ewangelicki), Rosocha (rzym.-kat.), Cmentarz rzymsko-katolicki w Czarnocinie, Cmentarz parafialny rzymsko-katolicki (Gmina Czarnocin) - Mogiła zbiorowa poległych podczas bombardowania poci ągu w Kalskiej Woli w dniu 3 wrze śnia 1939 r., mogiła zbiorowa żołnierzy podziemia straconych przez okupanta hitlerowskiego w 1944 r; Cmentarz rzymsko – katolicki z 1870 r., z wieloma pomnikami o bogatej historii w Budziszewicach, fragmenty cmentarza ewangelickiego w Teodorowie. o Kapliczka p.w. św. Marka z XVIIIw w Czarnocinie. (drewniana), Kapliczka rzymsko-katolicka w Zamo ściu - 2poł. XIXw., kaplica cmentarna z 1834 r. św. Anny (Gmina Ujazd), pomnik Tadeusza Ko ściuszki w Uje ździe, obelisk upami ętniaj ący akcj ę batalionu „Zo śka” w Czarnocinie obok mostu na rzece Wolbórce,

Dobra kultury duchowej – tradycje, zwyczaje, obyczaje Dziedzictwo kulturalne, tradycja terenu LGD zostało przedstawione w utworze W.S. Reymonta. W powie ści „Chłopi” opisany jest całokształt życia polskiej wsi , autor odniósł si ę do wielu tradycji, obyczajów z regionu obj ętego LGD, gdy ż mieszkał do 13 roku życia z rodzin ą w miejscowo ści Jakubów(Gmina B ędków). Tematyk ą utworu były

33 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM” zwyczaje, obrz ędy wiejskie: wesela, darcie pierza, stroje, przy śpiewki, życie codzienne mieszka ńców, w ksi ąż ce znajdziemy równie ż opisy krajobrazu wiejskiego, topografi ę terenu, nazwy miejscowo ści, oraz nazwiska bohaterów np.: rodziny Sochów wywodz ące si ę z Pra żek, Balcerków i Paczesie z B ędkowa.

Działalno ść kulturalna Na analizowanym obszarze wyst ępuj ą nast ępuj ące placówki, o środki kultury: • Gminny O środek Kultury, Sportu i Rekreacji w Uje ździe – w o środku działa koło zainteresowa ń, gdzie tworzone są rze źby, ikony • Gminna Rada Kobiet w Czarnocinie – przewodnicz ąca Gra żyna Pytel, Gminna Rada Kobiet w B ędkowie – przewodnicz ąca Lucyna Karli ńska • Gminna Biblioteka Publiczna w Budziszewicach (bogate i ró żnorodne ksi ęgozbiory, pracownia informatyczna), Gminna Biblioteka Publiczna w Uje ździe, Gminna Biblioteka Publiczna w B ędkowie, Gminna Biblioteka Publiczna w Czarnocinie, • Ludowy Klub Sportowy w Czarnocinie, Ludowy Uczniowski Klub Sportowy „T ęcza” przy Zespole Szkół Rolniczych w Czarnocinie, Ludowy Uczniowski Klub Sportowy przy Zespole Szkolno-Gimnazjalnym w Czarnocinie, Uczniowski Ludowy Klub Sportowy przy Szkole Podstawowej w Szynczycach (Gmina Czarnocin), Uczniowski Klub Sportowy „Orlik” w Uje ździe, Mi ędzyszkolny Uczniowski Klub Sportowy „APIS” (Gmina Będków), Ludowy Klub Sportowy B ędków, KS STAL Niewiadów, Klub Sportowy Zjednoczeni w Budziszewicach, • Na obszarze LGD „BUD-UJ RAZEM” swoj ą działalno ść prowadzi kilkana ście kół gospody ń wiejskich oraz organizacje kobiet wiejskich: Gmina B ędków - KGW Brzustów, KGW Ceniawy, KGW Drzazgowa Wola, KGW Kalinów, KGW Nowiny, KGW Pra żki, KGW Remiszewice, KGW Rosocha, KGW Rudnik, KGW Rzeczków, KGW Sługocice, KGW Teodorów, KGW Wykno, KGW Zacharz. Gmina Czarnocin – KGW Czarnocin, KGW Bie żywody, KGW Kalska Wola, KGW Biskupia Wola, KGW Szynczyce, KGW Budy Szynczyckie, KGW Grabina Wola, KGW Tychów, KGW Rzepki, KGW Wola Kutowa, KGW Dalków, KGW Zamo ść . Gmina Budziszewice – KGW R ękawiec, Stowarzyszenie Kobiet Wiejskich – Mierznianki (wie ś Mierzno, stowarzyszenie zarejestrowane w KRS), Stowarzyszenie Kobiet Kreatywnych „Szyk” (wie ś Budziszewice, jeszcze nie zarejestrowane), Kolektyw Kobiet Przedsi ębiorczych w Węgrzynowicach (nie zarejestrowane). Gmina Ujazd – KGW Skrzynki, KGW Zosie, KGW Tobiasze.

Produkty tradycyjne (regionalne) Na obszarze Lokalnej Grupy Działania „BUD-UJ RAZEM” brak jest produktów zarejestrowanych jako „produkt lokalny”, natomiast wyró żniamy na tym terenie osoby, które prowadz ą sprzeda ż wyrobów własnych, warto zach ęci ć takich mieszka ńców do rejestracji swoich produktów. Przez mieszka ńców obszaru LGD „BUD-UJ RAZEM” produkowane s ą nast ępuj ące wyroby: miody(Gmina B ędków, Ujazd, Czarnocin), olej rzepakowy (Gmina B ędków), wypieki pieczywa- chleb (Gmina Ujazd), wyroby w ędliniarskie-kiełbasa (Gmina Ujazd), biała kaszanka (masarnia w Budach Szynczyckich - Gmina Czarnocin), alkohole – cytrynówka (Gmina Ujazd), kiszona kapusta (Gmina Budziszewice), ser opalany na słomie w piecu chlebowym (Gmina Czarnocin). Zakład produkcyjny Milkpol w Czarnocinie produkuje pyszn ą serwatk ę, sery, jogurty, kefiry i ma ślank ę. Mieszka ńcy obszaru LGD „BUD-UJ RAZE” mog ą poszczyci ć si ę wieloma regionalnymi potrawami. Unikalnymi potrawami s ą pyzy z mlekiem, dusicha z kapust ą i skwarkami, zupa śledziowa podawana na stołach wigilijnych i w czasie postu, gomółki serowe, zacierki na mleku, nalewki owocowe –wi śniówka, trunki -cytrynówka, mi ętówka, pietruszajka, kapłon (Gmina Czarnocin).

34 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Gmina B ędków słynie z pysznych potraw regionalnych: kapłonek, żurek na kaszance, kozibroda – kapusta z ziemniakami, grochówka z zacierkami, zacierki na mleku z bania i kasz ą jaglan ą, kluski z kapust ą słodk ą i grzybami- zaprawiane olejem z zasma żana cebul ą, nalewka ksi ęż ycówka, nalewka „Jajowa z Brzustowa”.

Arty ści lokalni

Mieszka ńcy obszaru LGD „BUD UJ RAZEM” kultywuj ą swoje tradycje oraz wykazuj ą wielk ą dbało ść o zachowanie to żsamo ści kulturowej. Region mo że si ę poszczyci ć wieloma artystami o bogatej działalno ści kulturalnej, artystycznej. Na obszarze Gminy B ędków działalno ść artystyczn ą prowadz ą nast ępuj ące osoby: Pilarski Krzysztof- pisze wiersze, Dulas Janina- pisze wiersze i gaw ędy, Malinowska Teresa- pisze wiersze i gaw ędy, Płeska Anna- maluje pisanki i obrazy, Grzywacz Henryka- haft, Opali ński Stanisław- haft, Błoch Iwona- maluje pisanki, Musiał Zofia- maluje pisanki, Krajewska Danuta- maluje pisanki, Augustyniak Wiesława- maluje pisanki, Stachecka Agnieszka- wycinanki ludowe, Kłys Janina- wyroby z bibuły, Boczek Bronisława- koronki, Krakała Ryszarda- wyszywanie gorsetów, oraz dwa zespoły: Ludowiacy od B ędkowa i Fajne Babki z B ędkowa. Na obszarze gminy działa zespół muzyczny: Zespół Muzyczny „DDT” Jacek Wochna, Arkadiusz Pielesiek, Leszek Bi ńkowski. Gmin ę Czarnocin reprezentuje godnie zespół „Ludowa Biesiada”, który powstał w 2002 roku z inicjatywy Gminnej Rady Kobiet. Zespół bierze udział w licznych imprezach folklorystycznych, biesiadach, festynach, do żynkach, konkursach zdobywaj ąc liczne nagrody i wyró żnienia. Najwi ększym osi ągni ęciem zespołu jest zdobycie „Złotego Jelonka”- I miejsce na XXVII Mi ędzynarodowym Jarmarku Folkloru w W ęgorzewie. Z zespołem współpracuje miejscowa gaw ędziarka, pani Henryka Stawiana. Na terenie gminy swoja działalno ść prezentuj ą równie ż twórczynie ludowe: Janina Grzanek – tworzy pi ękne ozdoby bibułkowe, wycinanki oraz wyszywa pi ękne gorsety, elementy strojów ludowych, oraz Pani Zofia Czy żewska równie ż tworzy pi ękne ozdoby bibułkowe oraz wycinanki - twórczynie ludowe odwiedzaj ą szkoły ucz ąc plastyki papierowej dzieci . Pani Patrycja Rudzi ńska i Anita Szcze śniewska wykonuj ą szydełkiem pi ękne ozdoby koronkowe, Zofia Kozal pisze wiersze i teksty piosenek ludowych i okoliczno ściowych, Henryka Stawiana pisze gaw ędy ludowe i teksty obrz ędowe, Maria Panufnik haftuje, Bogdan Krajewski prowadzi kowalstwo artystyczne, a pan Władysław Deka jest wła ścicielem ku źni tradycyjnej. Pani Helena i Monika Janiak produkuj ą meble stylowe, Piotr Paluch produkuje pi ękne stylowe meble ogrodowe, Teresa Fr ączkowska wykonuje pisanki technik ą tradycyjn ą. Na obszarze Gminy Ujazd działalno ść artystyczn ą prowadz ą zespoły: Zespół „Skrzynkowianki” oraz „Łucybabki” . Z miejscowo ści Niewiadów pochodz ą Cezary Pazura i Radosław Pazura, mo żliwo ść wykorzystania popularno ści braci przy promocji LGD.

Imprezy Imprezy organizowane na obszarze LGD prezentuj ą dorobek kulturalny mieszka ńców. Ka żde kulturalne przedsi ęwzi ęcie łączy mieszka ńców i wyzwala w nich ch ęć działania. W śród najciekawszych imprez na terenie LGD „BUD-UJ RAZEM” nale ży wymieni ć rajdy rowerowe: „Szlakiem Reymonta” oraz Rajd „Wiosna w Czarnocinie” organizowane przez Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzie żowych.. Rajd rowerowy „Szlakiem Reymonta” jest imprez ą cykliczn ą w Gminie B ędków. Podczas rajdu odbywaj ą si ę konkursy wiedzy o gminie, o Reymoncie, oraz konkursy plastyczne i sportowe. Rajd „Wiosna w Czarnocinie” równie ż jest imprez ą cykliczn ą w której bior ą udział dzieci i młodzie ż z terenów powiatu piotrkowskiego, tomaszowskiego, bełchatowskiego, pabianickiego. Rajd ma charakter turystyczno-sportowy. Podczas rajdu odbywa si ę konkurs wiedzy o Gminie Czarnocin, konkurs wiedzy ekologicznej, konkurs plastyczny o tematyce przeciwdziałania narkomanii i alkoholizmowi, turniej koszykówki. Na uwag ę zasługuje impreza o charakterze ludowym – Powiatowe Świ ęto Kiszenia Kapusty, któr ą warto wpisa ć w kalendarz imprez cyklicznych Gminy Budziszewice. Ponadto na obszarze LGD odbywaj ą si ę do żynki gminne (wrzesie ń), imprezy rodzinne, festyny: Świ ęto Rodziny-czerwiec (Gmina B ędków), piknik rodzinny – 1,3 maj (Gmina Ujazd), Festyn Rodzinny w Zespole Szkolno – Gimnazjalnym w Czarnocinie, Festyn nad zalewem w Gminie Czarnocin (odbywa si ę na rozpocz ęcie

35 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM” sezonu w czerwcu i na zako ńczenie w sierpniu), festyny rekreacyjno – sportowe (rozgrywki o Puchar Wójta w Gminie Będków), Festyny (impreza cykliczna)organizowane przez Szkoł ę Podstawow ą w Budziszewicach. Powiatowy Konkurs Palm i Pisanek ( świ ęto ruchome, ostatnia sobota przed Niedziel ą Palmow ą) odbywa si ę na obszarze Gminy B ędków, natomiast Przegl ąd Pie śni Maryjnej odbywa si ę w Woli Kutowej, impreza organizowana przez Stowarzyszenie „Wolbórka” działaj ące przy Zespole Szkół Rolniczych w Czarnocinie.

3. Ocena społeczno - gospodarcza obszaru

Liczba ludno ści Liczba mieszka ńców na analizowanym obszarze w okresie od 1997 do 2006 roku przedstawiała si ę w nast ępuj ący sposób.

Stan ludno ści w poszczególnych latach wg stałego miejsca zameldowania rok gminy Ogółem Będków Budziszewice Czarnocin Ujazd LGD 1997 3 920 2 400 4 308 8 332 18 960 1998 3 879 2 379 4 287 8 315 18 860 1999 3 771 2 304 4 206 8 036 18 317 2000 3 717 2 277 4 183 7 989 18 166 2001 3 672 2 279 4 183 7 958 18 092 2002 3 647 2 278 4 165 7 940 18 030 2003 3 641 2 242 4 126 7 879 17 888 2004 3 610 2 232 4 077 7 866 17 785 2005 3 588 2 221 4 071 7 864 17 744 2006 3 554 2 205 4 075 7 792 17 626 Źródło: GUS

Na przestrzeni lat 1997- 2006 liczba ludno ści na obszarze LGD zmniejszyła si ę o 1 334 osób. Liczba ludno ści spadała systematycznie od 1997 roku.

Wykres: Stan ludno ści LGD w poszczególnych latach wg stałego miejsca zameldowania na analizowanym obszarze

19 000 18 800 18 600 18 400 18 200 18 000 17 800 17 600 17 400 17 200 17 000 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 rok rok rok rok rok rok rok rok rok

Źródło: GUS

36 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Gęsto ść zaludnienia Dane 2006r. Gęsto ść zaludnienia Powierzchnia Gmina B ędków 61 os/km² 58 km² Gmina Budziszewice 73 os/km² 30 km² Gmina Czarnocin 56 os/km² 72 km² Gmina Ujazd 80 os/km² 97 km² LGD „BUD-UJ RAZEM” 68 os/km² 257 km² Źródło: GUS

Gęsto ść zaludnienia na obszarze LGD „BUD-UJ RAZEM” w 2006 roku wyniosła 68 osób na km². Analizuj ąc poszczególne gminy nale żą ce do LGD obserwujemy najni ższ ą g ęsto ść zaludnienia w Gminie Czarnocin a najwy ższ ą w Gminie Ujazd.

Dane 2006 Powierzchnia Gęsto ść zaludnienia LGD „BUD-UJ RAZEM” 257 km² 68 os/km² województwo łódzkie 2 570 353 km² 141 os/km² Źródło: GUS

Gęsto ść zaludnienia województwa łódzkiego wynosi 141 os/km², natomiast g ęsto ść zaludnienia LGD „BUD-UJ RAZEM” wynosi 68 os/km². Gęsto ść zaludnienia obszaru LGD w stosunku do województwa jest o połow ę ni ższa.

Przyrost naturalny

Przyrost naturalny w latach 1997-2006 rok gminy Ogółem Będków Budziszewice Czarnocin Ujazd LGD 1997 -19 5 -19 -8 - 41 1998 -16 -7 -24 -10 - 57 1999 -3 -21 -27 -32 - 83 2000 -38 -19 -12 -5 - 74 2001 -23 2 -7 -15 - 43 2002 -16 1 -32 -11 - 58 2003 -9 -15 -8 -39 - 71 2004 -21 -8 -22 -17 - 68 2005 -14 -1 -19 -26 - 60 2006 -19 -18 -8 - 23 - 68 Źródło: GUS

Na obszarze LGD „BUD-UJ RAZEM” w latach 1997-2006 obserwujemy ujemny przyrost naturalny, najni ższ ą warto ść odnotowujemy w 1999 roku. Od 1997 roku sytuacja uległa pogorszeniu i w 2006 roku przyrost naturalny wynosi -68 osób.

37 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Migracje

Saldo migracji w ruchu wewn ętrznym w latach 1997-2006 rok gminy Ogółem Będków Budziszewice Czarnocin Ujazd LGD 1997 -23 -6 -21 3 - 47 1998 -25 -14 3 -7 - 43 1999 5 17 4 2 28 2000 -16 -8 - 11 - 42 - 77 2001 -22 0 7 - 16 - 31 2002 -9 -2 14 - 7 - 4 2003 3 -21 - 31 - 22 - 71 2004 -10 -2 - 27 5 - 34 2005 - 8 -10 12 24 18 2006 - 15 2 12 - 41 - 42 Źródło: GUS

W latach 1997-2006 na obszarze LGD dominuje ujemne saldo migracji z wyj ątkiem 1999roku oraz 2005 roku. Od 1997 do 2006 roku na analizowanym obszarze obserwujemy zmniejszenie ujemnego salda migracji o 5 osób, pomimo spadku, sytuacja nie ulega znacznej poprawie. Analizuj ąc poszczególne gminy najgorsza sytuacja w 2006 roku wyst ępuje w gminach: Będków i Ujazd.

Struktura ludno ści

W strukturze wieku ludno ści mo żna wyró żni ć trzy podstawowe kategorie, które s ą istotne z punktu widzenia rynku pracy i zasobów siły roboczej: • ludno ść w wieku przedprodukcyjnym tj. w wieku od 0 do 17 lat, • ludno ść w wieku produkcyjnym, w tym: kobiety od 18 do 59 lat, a m ęż czy źni od 18 do 64 lat, • ludno ść w wieku poprodukcyjnym, w tym: kobiety od 60 lat i wi ęcej, a m ęż czy źni od 65 lat i wi ęcej.

Struktura wieku ludno ści w latach 2002-2006 gminy lata 2002 2003 2004 2005 2006 Będków Ludno ść w wieku przedprodukcyjnym 859 839 803 796 757 Ludno ść w wieku produkcyjnym 2 078 2 086 2 076 2 061 2 073 Ludno ść w wieku poprodukcyjnym 685 685 682 681 678 Budziszewice Ludno ść w wieku przedprodukcyjnym 514 503 495 477 455 Ludno ść w wieku produkcyjnym 1 326 1 326 1 329 1 336 1 334 Ludno ść w wieku poprodukcyjnym 431 417 412 408 411 Czarnocin Ludno ść w wieku przedprodukcyjnym 990 956 917 894 876 Ludno ść w wieku produkcyjnym 2 404 2 434 2 436 2 426 2 455 Ludno ść w wieku poprodukcyjnym 764 759 751 742 747 Ujazd Ludno ść w wieku przedprodukcyjnym 1 742 1 679 1 626 1 573 1 524

38 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Ludno ść w wieku produkcyjnym 4 892 4 893 4 939 5 007 5 026 Ludno ść w wieku poprodukcyjnym 1 246 1 232 1 220 1 205 1 187 Ogółem LGD Ludno ść w wieku przedprodukcyjnym 4 105 3 977 3 841 3 740 3 612 Ludno ść w wieku produkcyjnym 10 700 10 739 10 780 10 830 10 888 Ludno ść w wieku poprodukcyjnym 3 126 3 093 3 065 3 036 3 023 Źródło: GUS

W latach 2002 - 2006 liczba ludno ści na analizowanym obszarze LGD „BUD-UJ RAZEM” w wieku: • przedprodukcyjnym – zmniejszyła si ę o 493 osoby, • produkcyjnym – zwi ększyła o 188 osób, • poprodukcyjnym – zmniejszyła si ę o 103 osoby

Wykres: Struktura ludno ści na analizowanym obszarze w 2006 roku

12 000

10 000

8 000

6 000

4 000

2 000

0 2002 2003 2004 2005 2006

Ludno ść w wieku przedprodukcyjnym Ludno ść w wieku produkcyjnym Ludno ść w wieku poprodukcyjnym

Źródło: GUS Sytuacja na rynku pracy

Liczba osób pracuj ących na analizowanym obszarze Rok Liczba osób zatrudnionych ogółem LGD gminy Będków Budziszewice Czarnocin Ujazd 2003 188 92 268 1 160 1 708 2004 170 109 249 1 230 1 758 2005 161 113 379 1 383 2 036 2006 149 103 420 1 341 2 013 2007 142 88 414 1 442 2 086 Źródło: GUS

39 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

W 2007 roku na obszarze obj ętym LSR zatrudnienie znalazło 2 086 osób. Analizuj ąc dane w powy ższej tabeli, mo żemy stwierdzi ć, że liczba osób pracuj ących na obszarze LGD „BUD-UJ RAZEM” w latach 2003-2007, uległa zwi ększeniu o 378 osób.

Bezrobocie na analizowanym obszarze w poszczególnych latach Liczba osób bezrobotnych ogółem LGD Rok gminy Będków Budziszewice Czarnocin Ujazd 2003 230 276 160 891 1 557 2004 239 312 156 843 1 550 2005 208 288 153 756 1 405 2006 165 243 123 648 1 179 2007 144 205 72 485 906 Źródło: GUS

W roku 2007 na obszarze LGD bez pracy pozostawało 906 osób.. Na przestrzeni lat 2003-2007 liczba osób bezrobotnych zmniejszyła si ę o 651 osób.

Stopa bezrobocia Stan na 31 lipca 2008r. Bezrobotni w ty ś. Stopa bezrobocia w % powiat tomaszowski 6,5 14 % powiat piotrkowski 2,6 8,2 % województwo łódzkie 100, 8 9,5 % Polska 1 422, 9 9,4 %

Źródło: Powiatowy Urz ąd Pracy, GUS

Analizuj ąc bezrobocie na koniec lipca 2008 roku, nale ży zauwa żyć do ść wysoki poziom stopy bezrobocia powiatu tomaszowskiego w porównaniu z danymi – stop ą bezrobocia na szczeblu wojewódzkim oraz kraju. Większo ść gmin nale żą cych do LGD poło żonych jest w granicach powiatu tomaszowskiego, natomiast Gmina Czarnocin poło żona jest administracyjnie w obr ębie powiatu piotrkowskiego.

Gospodarka

Ilo ść podmiotów gospodarczych w poszczególnych latach Lata gminy razem Będków Budziszewice Czarnocin Ujazd 1997 183 145 201 457 986 1998 190 146 209 502 1 047 1999 193 154 227 539 1 113 2000 200 161 248 560 1 169 2001 212 158 246 570 1 186 2002 229 169 275 594 1 267

40 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

2003 244 172 299 614 1 329 2004 242 167 279 627 1 315 2005 243 166 291 622 1 322 2006 186 150 305 609 1 250 2007 188 154 322 531 1 195 Źródło: GUS

Od 1997 do 2007 roku na obszarze LGD przybyło 209 podmiotów gospodarczych. Liczba podmiotów gospodarczych na analizowanym obszarze nie rosła jednak systematycznie. Najwi ększy przyrost podmiotów gospodarczych wyst ąpił w 2003 roku. Ilo ść podmiotów gospodarczych na obszarze LGD w poszczególnych latach

1400

1200 1000

800 600

400

200

0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Źródło: GUS

Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane według sekcji PKD w 2007 roku na analizowanym obszarze Sekcja Nazwa sekcji gminy Będków Budziszewice Czarnocin Ujazd LGD A Rolnictwo, łowiectwo i le śnictwo 14 7 11 15 47 B Rybołówstwo i rybactwo 0 0 0 1 1 C Górnictwo i kopalnictwo 0 2 0 0 2

D Działalność produkcyjna 29 54 36 110 229 E Zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, gaz i wod ę 0 0 1 1 2 F Budownictwo 18 8 28 42 96 G Handel hurtowy i detaliczny 61 41 81 196 379 H Hotele i restauracje 0 3 5 16 24 I Transport, gospodarka magazynowa i ł ączno ść 9 12 24 16 61 J Po średnictwo finansowe 6 3 9 15 33 K Obsługa nieruchomo ści 16 3 71 53 143 L Administracja publiczna i obrona narodowa 10 4 10 4 28 M Edukacja 6 6 14 11 37 N Ochrona zdrowia i opieka socjalna 7 2 5 14 28 O Pozostała działalno ść usługowa komunalna, 12 9 27 37 85

41 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

socjalna i indywidualna P Gospodarstwa domowe zatrudniaj ące 0 0 0 0 0 pracowników Q Organizacje i zespoły mi ędzynarodowe 0 0 0 0 0 OGÓŁEM 188 154 322 531 1 195 Źródło: GUS Bior ąc pod uwag ę bran że, w których funkcjonuj ą przedsi ębiorstwa zlokalizowane na terenie LGD, zauwa żyć mo żna zdecydowan ą przewag ę sektora handlu detalicznego i hurtowego (ok. 33 %). Kolejnymi, najbardziej aktywnymi sektorami w gospodarce na analizowanym obszarze jest działalno ść produkcyjna (ok. 19 %) oraz obsługa nieruchomo ści (ok. 12 %).

Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane według sekcji PKD w 2007 na analizowanym obszarze

Ochrona zdrowia i Pozostała Rolnictwo, Administracja opieka socjalna działalno ść łowiectwo i publiczna i obrona Edukacja 2% 7% le śnictwo narodowa 3% 4% 2%

Działalno ść Obsługa produkcyjna nieruchomo ści 19% 12%

Po średnictwo Budownictwo finansowe 8% 3% Transport, gospodarka Handel hurtowy i Hotele i restauracje magazynowa i detaliczny 2% łączno ść 33% 5%

Źródło: GUS Spis powszechny średnia gospodarstwa powierzchnia, ilo ść gospodarstw Grupa u żytków Liczba gospodarstw rolnych wg stanu na rok 2002 rolnych Gmina Gmina Gmina Gmina LGD „BUD-UJ Będków Budziszewice Czarnocin Ujazd RAZEM” do 1 ha wł ącznie 103 74 88 429 694 powy żej 1 do mniej 50 63 69 204 386 ni ż 2 ha od 2 do mniej ni ż 5 ha 117 145 153 315 730 od 5 do mniej ni ż 7 ha 119 81 148 97 445 od 7 do mniej ni ż 10 132 70 192 104 498 ha od 10 do mniej ni ż 15 96 35 136 71 338 ha od 15 do mniej ni ż 20 29 8 33 19 89 ha od 20 do mniej ni ż 50 22 9 22 19 72 ha powy żej 50 ha 0 0 0 0 0 Źródło: GUS

42 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Obszar LGD ma charakter rolniczy oraz stwarza doskonałe warunki do rozwoju osadnictwa letniego. Rolnictwo jest podstawowym działem gospodarki stanowi ącym o rozwoju społeczno - gospodarczym analizowanego obszaru. Struktura gospodarstw rolnych na obszarze LGD jest rozdrobniona, zatem nale ży d ąż yć do tworzenia wyspecjalizowanych wielohektarowych gospodarstw rolnych oraz eliminowania małych gospodarstw rolnych. Analizuj ąc poszczególne gminy LGD „BUD-UJ RAZEM” Gmina B ędków wyspecjalizowana w hodowli bydła mlecznego i mi ęsnego, posiada dobre warunki do rozwoju osadnictwa letniskowego. Gmina Budziszewice posiada dobre gleby, czyste środowisko zatem istniej ą korzystne warunki dla uprawy zdrowej żywno ści, oraz dobre warunki do rozwoju osadnictwa letniego. Na terenie gminy wyst ępuj ą silne tradycje upraw sadowniczych i ogrodniczych. Odnotowuje si ę rozwój małych firm bran ży produkcji materiałów budowlanych i wyko ńczeniowych. W Gminie Ujazd 60% powierzchni stanowi ą u żytki rolne, zatem w gminie przoduje rolnictwo. Oprócz rolnictwa, na terenie gminy rozwin ęła si ę działalno ść gospodarcza, głównie w miejscowo ści Ujazd oraz Niewiadów. Bogactwo kompleksów le śnych (najwi ększy udział lasów w LGD „BUD-UJ RAZEM" stwarza mo żliwo ści do rozwoju turystyki krajobrazowej, aktywnej na tym terenie. Gmina Czarnocin to gmina rolnicza 70% mieszka ńców utrzymuje si ę z pracy w rolnictwie. Niemniej jednak na terenie gminy funkcjonuj ą liczne zakłady produkcyjne i usługowe z ró żnych bran ż. Walory krajobrazowe oraz doskonałe poło żenie w pobliżu aglomeracji łódzkiej stwarzaj ą mo żliwo ści do rozwoju turystyki weekendowej, osadnictwa letniskowego. Plany rozwoju gmin z obszaru LGD zwi ązane s ą z pozyskiwaniem inwestorów oraz rozbudowy infrastruktury turystycznej. Gminy otwarte s ą na nowych inwestorów, wdra żanie nowych technologii, upowszechnianie informacji za pomoc ą internetu, doradztwa obsługi mieszka ńców oraz obsług ę turystów.

Organizacje pozarz ądowe • Regionalne Stowarzyszenie Drobnych Producentów Rolnych „Wspólna Sprawa” – Ujazd (Gmina Ujazd) • Stowarzyszenie TEMIDA (Gmina Ujazd) • Stowarzyszenie Gmin Regionu Południowo – Zachodniego Mazowsza – Ujazd (Gmina Ujazd) • Regionalny O środek Bada ń Nad Integracj ą Europejsk ą w Uje ździe (Gmina Ujazd) • Regionalne Stowarzyszenie Społeczno – Kulturalne „Rozwój”- Ujazd (Gmina Ujazd) • Spółdzielczy Zakład Usług i Handlu „Praca” w Uje ździe z/s w Przesiadłowie (Gmina Ujazd) • Spółdzielnia Mieszkaniowa Pomocy w Budownictwie Jednorodzinnym P/ZSDIT „Predom – Prespol” – Niewiadów (Gmina Ujazd) • Uczniowski Klub Sportowy „Orlik” przy Szkole Podstawowej w Uje ździe, Klub Sportowy „Stal” (Gmina Ujazd), • Stowarzyszenie Gimnastyczne i Społeczno – Kulturalne „Sokół” (Gmina Ujazd) • Stowarzyszenie Producentów Ziemniaka Sadzeniaka – Kwiatkowka (Gmina Ujazd) • Zwi ązek Kombatantów RP i byłych wi ęź niów politycznych (Gmina Ujazd) • Stowarzyszenie „Wolbórka” działaj ące przy Zespole Szkół Rolniczych w Czarnocinie (Gmina Czarnocin) • Ludowy Klub Sportowy w Czarnocinie, Ludowy Uczniowski Klub Sportowy „T ęcza” przy Zespole Szkół Rolniczych w Czarnocinie, Ludowy Uczniowski Klub Sportowy przy Zespole Szkolno-Gimnazjalnym w Czarnocinie, Uczniowski Ludowy Klub Sportowy przy Szkole Podstawowej w Czarnocinie (Gmina Czarnocin) • Gminna Rada Kobiet (Gmina Czarnocin) • Klub Sportowy Zjednoczeni Budziszewice (Gmina Budziszewice) • Stowarzyszenie Rozwoju Drobnej Przedsi ębiorczo ści w Budziszewicach (Gmina Budziszewice) • Stowarzyszenie Kobiet Wiejskich - Mierznianki w miejscowo ści Mierzno (Gmina Budziszewice) • Stowarzyszenie Kobiet Kreatywnych „SZYK” w Budziszewicach (w trakcie przygotowywania dokumentów do rejestracji w KRS)

43 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

• Kolektyw Kobiet Przedsi ębiorczych w W ęgrzynowicach - stowarzyszenie nie zarejestrowane (Gmina Budziszewice) • Ludowy Klub Sportowy B ędków (Gmina B ędków) • Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych „POMOCNA DŁO Ń” w B ędkowie (Gmina B ędków) • Stowarzyszenie Regionalne Wolbórka Koło w B ędkowie (Gmina B ędków) • Towarzystwo Przyjaciół Ziemi B ędkowskiej (Gmina B ędków) • Kółko Rolnicze w Biskupiej Woli (Gmina Czarnocin) • Szkolne Koło Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzie żowych (Gmina B ędków) • OSP w Przesiadłowie, Uje ździe(Gmina Ujazd), OSP w Budziszewicach, R ękawcu (Gmina Budziszewice), OSP w Bie żywodach, Czarnocinie, Dalkowie, Grabiej Woli, Tychowie, Zamo ściu, Szynczycach, Rzepkach, Woli Kutowej, Budach Szynczyckich, Kalskiej Woli, Woli Kutowej (Gmina Czarnocin), OSP w B ędkowie, Zacharzu, Rzeczkowie, Pra żkach, Drzazgowej Woli, Sługocicach, Kalinowie, Rudniku (Gmina B ędków) • Koła Gospody ń Wiejskich – 30 KGW na obszarze LGD

4. Specyfika obszaru

Uwarunkowania przestrzenne / geograficzne Analizowany obszar poło żony jest w s ąsiedztwie aglomeracji łódzkiej. Układ komunikacyjny terenu składa si ę z dróg gminnych, powiatowych, wojewódzkich, oraz poł ącze ń kolejowych. Przez obszar LGD nie przebiegaj ą drogi krajowe, jednak że nale ży zauwa żyć, że główne ci ągi krajowe zlokalizowane s ą bezpo średniej blisko ści analizowanego terenu. Uwarunkowania przyrodnicze / środowiskowe Obszar LGD staje si ę doskonałym miejscem na wypady weekendowe mieszka ńców Łodzi i okolic. Walory krajobrazowe terenu, w tym kompleksy le śne, zbiorniki wodne stwarzaj ą region atrakcyjnym turystycznie. Zakłada si ę rozbudow ę infrastruktury turystycznej w tym noclegowej, gastronomicznej, zagospodarowania ternu, wytyczenie szlaków pieszych rowerowych oraz konnych . Na obszarze LGD odnotowujemy kilka stadnin, o środków konnych co przyczyniło si ę do powstania na tym terenie fragmentu wojewódzkiego szlaku konnego. W chwili obecnej szlak przebiega przez obszar dwóch gmin LGD. Szlak konny im. mjr Henryka Dobrza ńskiego „Hubala”, jest projektem realizowanym przez Urz ąd Marszałkowski w Łodzi. W zwi ązku z zainteresowaniem mieszka ńców prowadzeniem działalno ści typu hodowla koni, nauka jazdy konnej, rozwoju bazy noclegowej, gastronomicznej w tym gospodarstw agroturystycznych, zakłada si ę przedłu żenie szlaku w obr ębie wszystkich gmin LGD. W ramach z działania„Ró żnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej” rolnicy b ędą mogli zało żyć szkółki jazdy konnej, zakup bryczek, stroje dla koni, ogólnie ujmuj ąc pomoc b ędzie przyznawana na usługi zwi ązane z rozwojem turystyki konnej- rekreacyjnej, agroturystyki. Rozwój tego typu usług, bazy turystycznej w regionie przyczyni si ę do stopniowego przekwalifikowania, odchodzenia od działalno ści rolniczej mieszka ńców posiadaj ących małe nieopłacalne gospodarstwa. Obecnie na terenie województwa zaplanowano dwie p ętle szlaku wewn ętrzn ą wokół aglomeracji łódzkiej licz ąca ok. 300km i zewn ętrzn ą licz ąca ponad 1000km. Ponadto na obszarze LGD powstaje koncepcja szlaków pieszych, rowerowych, projekt ma na celu promowa ć dziedzictwo przyrodnicze, kulturowe i historyczne regionu. W obr ębie gmin obj ętych LSR planowane s ą dwa obszary chronionego krajobrazu co świadczy o du żych walorach przyrodniczych terenu, ponadto dolina Wolbórki została obj ęta Obszarem Chronionego Krajobrazu. Uwarunkowania społeczno / gospodarcze Obszar LGD charakteryzuje si ę dobrymi glebami przewa żaj ą gleby III-IV klasy bonitacyjnej, st ąd te ż głównym dochodem mieszka ńców jest rolnictwo. Potencjał tkwi w produkcji zdrowej żywno ści na potrzeby mieszka ńców aglomeracji łódzkiej.

44 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „BUD-UJ RAZEM”

Poniewa ż na obszarze wi ększo ść mieszka ńców utrzymuje si ę z rolnictwa, zakłada si ę zachowanie tradycji rolniczych w tym zwyczajów i obyczajów wiejskich oraz elementów zachowania dziedzictwa historycznego jakim s ą eksponaty w postaci dawnych u żywanych maszyn rolniczych i sprz ętów gospodarstwa domowego. Planuje si ę utworzenie Muzeum Regionalnego Rolnictwa które w poł ączeniu z walorami przyrodniczymi terenu mogłoby stać si ę baz ą wypadow ą dla wycieczek szkolnych, studentów, pasjonatów– rozwój turystyki edukacyjnej. Infrastruktura społeczna na analizowanym obszarze funkcjonuje do ść sprawnie, obserwuje si ę jednak słab ą integracj ę społecze ństwa co jest spowodowane brakiem odpowiedniego systemu IT, nowych technologii. Działania LGD b ędą zmierzały w kierunku rozwoju informatyzacji na analizowanym obszarze, tak aby działalno ść wszystkich obiektów społecznych była skoordynowana, a ludno ść lokalna miała szans ę podnie ść swoje kwalifikacje i kompetencje. Uwarunkowania historyczno / kulturowe Obszar charakteryzuje si ę bogatym dziedzictwem kulturalnym materialnym oraz duchowym, mo żemy tu wyró żni ć artystów lokalnych m.in. zajmuj ących si ę r ękodziełem ludowym, charakterystyczne produkty kulinarne dla tego regionu, wyroby własne mieszka ńców (na sprzeda ż) - warto wpisa ć na list ę produktów tradycyjnych. Z działania Małe Projekty zakłada si ę zakup strojów, wyposa żenia dla zespołów artystycznych, twórców ludowych, wsparcie tradycyjnego i artystycznego kowalstwa, stolarstwa, kół gospody ń wiejskich i innych jednostek działaj ących społecznie w celu piel ęgnowania i promocji kultury obszaru. Wsparciu podlega ć b ędą równie ż organizowane imprezy kulturalne, sportowe, festyny, oraz organizacja szkole ń maj ąca na celu podnie ść aktywno ść mieszka ńców w zakresie rozwoju turystyki. Wśród obiektów zabytkowych wyró żniaj ących teren LGD nale ży wymieni ć zespoły dworskie, obiekty sakralne, układy przestrzenne historycznych wsi, młyny itp. Planuje si ę, wydanie map, folderów, przewodników itp. dla całego obszaru LGD przedstawiaj ącego bogactwa naturalne oraz obiekty kultury materialnej.

Analizowany obszar charakteryzuje si ę dobrymi warunkami do rozwoju osadnictwa letniskowego, agroturystyki, dobr ą lokalizacj ą w bezpo średnim s ąsiedztwie aglomeracji łódzkiej, dogodnymi poł ączeniami komunikacyjnymi wszystko to stwarza potencjał do rozwoju turystyki, w szczególno ści turystyki weekendowej, rekreacyjnej - konnej. Rozwój turystyki poprawi sytuacj ę społeczn ą obszaru LGD, spadnie poziom bezrobocia, wzro śnie aktywno ść społeczna.

45