19-12-2014 Toekomstvisie haven Mûnein

Gert-Jan Rodenboog, Martin van Steenwijk, Christian van Urk en Brandt de Vries TOEGEPASTE AARDRIJKSKUNDE 0

Toekomstvisie

Haven Mûnein

Auteurs: Gert-Jan Rodenboog (930905001) Martin van Steenwijk (910805002) Christian van Urk (941201001) Brandt de Vries (921017003) Studie richting: Toegepaste Aardrijkskunde Opdrachtgever: Stichting Wetterwâlden Bûtenfjild Onderwijs instelling: Hogeschool Van Hall Larenstein Begeleiding: Anne Clasquin, Ineke Baan, Hendrik Boekhoud, Gerrie Koopman, Adrian Noortman, Jos Ulijn en Simon Matahelumual.

Leeuwarden, 19 december 2014.

Inhoudsopgave

1. Aanleiding ...... 3 1.1 Huidige situatie & recente ontwikkelingen Noordoost ...... 3 1.2 Huidige situatie & recente ontwikkelingen Bûtenfjild ...... 4 2. Toekomst Wetterwâlden Bûtenfjild ...... 7 3. Kernkwaliteiten Mûnein ...... 13 4. Ontwikkelingsmogelijkheden Mûnein ...... 20 5. Recreatief product Mûnein ...... 25 5.1 Wie komt er naar Mûnein ...... 26 5.2 Waarvoor komt men naar Mûnein? ...... 27 5.3 Waar vinden zich ontwikkelingen plaats ...... 27 5.4 Wanneer komt men in Mûnein ...... 28 5.5 Sleutel tot succes ...... 28 Bronvermelding ...... 29

1. Aanleiding

1.1 Huidige situatie & recente ontwikkelingen Noordoost Friesland Om een goede basis te leggen voor een krachtige regio is het van belang om goed bereikbaar te zijn. Verbindingen en netwerken worden daarom Friesland krijgt, net als andere provincies in Nederland, de komende jaren steeds belangrijker. In de fysieke zin houdt dit in dat er wordt gewerkt aan te maken met veranderingen in de bevolkingssamenstelling. Deze nieuwe infrastructuur. Denk hierbij aan de aanleg van de Centrale As van veranderingen zijn onvermijdelijk en hebben gevolgen voor de Drachten naar en de aanleg of herstel van waterwegen. Echter leefbaarheid in delen van Friesland. Het aantal inwoners in Friesland het gaat hierbij ook om het verbinden van mensen, van bedrijven: de niet- neemt tot 2025 met 7.000 toe tot 654.000. Het aantal huishoudens neemt fysieke infrastructuur. tot 2030 eveneens toe met 22.000 tot 303.000. In beide gevallen vlakt de groei geleidelijk af en slaat op genoemde jaartallen om in een afname. In Agenda Noordoost zijn ambities, potenties en kernthema’s voor Noordoost Friesland is één van de regio’s in Friesland waarin sprake zal Noord-oost Friesland in het algemeen benoemd en geconcretiseerd. zijn van ingrijpende demografische ontwikkelingen, in de volksmond Daarnaast wordt ook op gebiedsniveau gekeken waar projecten bij krimp genoemd. Het aantal inwoners en op termijn ook het aantal kunnen dragen aan de leefbaarheid. Het gaat hierbij niet alleen om huishoudens zal dalen en er komen minder jongeren en veel meer grootschalige plannen van overheden, maar juist ook om de brede ouderen (Fryslân, 2014). samenwerking van de overheden, de ondernemers en het

Samen met de provincie en het Rijk willen de gemeenten in Noordoost maatschappelijk veld in de regio. Op deze manier zullen niet alleen Friesland binnen de samenwerking van de Agenda Netwerk Noordoost grootschalige infrastructurele projecten worden uitgevoerd, maar is er (ANNO) vanuit eenzelfde visie toewerken naar een blijvend krachtige ook ruimte voor gebiedsgerichte initiatieven op kleinere schaal regio, waarbij op tijd wordt ingespeeld op de te verwachten (NoordoostFryslan, 2014). veranderingen. Dit vraagt om een andere manier van denken. Men moeten niet streven naar meer groei, maar naar kwaliteit. Kwaliteit van wonen, werken, recreëren (Fryslân, 2014).

3

1.2 Huidige situatie & recente ontwikkelingen Bûtenfjild

Een van die gebiedsgerichte initiatieven is het project van de stichting Wetterwâlden Bûtenfjild. Het betreft hierbij het gebied dat wordt omsloten door de Lauwersseewei N361, de spoorlijn Leeuwarden-Groningen en de nieuwe Centrale As, te zien in figuur 1.

De stichting is een netwerkorganisatie die onder de vlag van dertien dorpsbelangenverenigingen doelstellingen en wensen van de dorpen en alle andere partijen in het gebied (commerciële, non-profit en andere organisaties en particulieren) heeft gecombineerd. Op deze manier vormt het tussenliggende gebied ‘het Bûtenfjild’ een samenhang tussen alle omliggende dorpskernen. De stichting probeert initiatieven en activiteiten te ontwikkelen die betrekkingen hebben op toerisme, droge en natte infrastructuur, landschaps- en gebiedsbeheer, recreatiebedrijven, landbouw en bedrijfsleven. Daarbij volgt zij de bestaande plannen voor het gebied of geeft daar een specifieke invulling aan. Een van de initiatieven van de stichting is om de haven van Mûnein opnieuw in te richten en het dorp als “scharnierpunt” en “toegangspoort” tussen het Bûtenfjild en de Figuur 1. Huidige situatie grove infrastructuur Wetterwâlden te laten fungeren (Bûtenfjild, 2014).

4

Op 11 november 2014 is door de provincie Friesland geld beschikbaar gemaakt voor de aanleg van een elektrische vaarroute tussen de Grote Wielen bij Leeuwarden en de Swemmer bij Zwaagwesteinde. Dit is in kader van een “quick win” project, projecten die in een jaar tijd opgestart en afgerond kunnen worden, vanuit de Streekagenda Netwerk Noordoost Friesland ingediend (figuur 2).

Het bovenliggende kader is gesteld in de Visie waterrecreatie Noordoost Fryslân uit 2013. Met deze visie is een beeld geschetst hoe Noordoost Fryslân in 2025 een aantrekkelijk watersportgebied zal zijn. Noordoost Fryslân moet in 2025 een groot vaarwegennetwerk bevatten waarbij een de zogenaamde sloepenvaarders als doelgroepen zijn gekozen. Dit betekent dat in 2025 het vaarnetwerk een sterke verbinding met natuur en cultuur in het achterland moet hebben, waarbij op de wal genoeg activiteiten en voorzieningen aanwezig moeten zijn. De stichting wil daarom tevens inzetten op het aantakken van meerdere omliggende dorpen, zoals Mûnein, , , Aldtsjerk en Feanwâlden aan het vaarnetwerk (Gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel,, 2014 ). Figuur 2. Vaarwegen Bûtenfjild

Daarnaast wil de stichting bevorderen dat vanuit deze sloepenroute ook waterverbindingen in noordelijke richting opnieuw bevaarbaar worden gemaakt, zodat kano’s, fluisterboten en indien mogelijk ook sloepen, kleinere of grotere rondjes in het gebied kunnen varen en meerdere dorpen en het Eeltjemeer kunnen bereiken. Om peilverschillen te overbruggen zijn overhalen (overtoom, omval) nodig bij De Falom en Swartebroek.

Naast het creëren van een vaarwegennetwerk heeft de stichting een Dorpenvisie Wetterwâlden Bûtenfjild opgesteld in 2013. Hierin zijn tien speerpunten geformuleerd die betrekking op het aantrekkelijker maken voor natuurrecreanten om het gebied in te trekken door het verbinden en uitbreiden van land- en waterwegen, verbinden van dorpen met water, verblijfaccommodaties en activiteiten realiseren, kansen voor de agrarische sector creëren, dorpen hun ‘eigen’ karakterelementen teruggeven voor de aantrekkelijkheid, elektrische vaar- en voertuigen, infrastructurele verbindingen combineren en ten slotte slimme verbindingen creëren tussen organisaties (Bûtenfjild, 2014).

6

2. Toekomst Wetterwâlden Bûtenfjild

In dit hoofdstuk zal beschreven worden hoe het Wetterwâlden Bûtenfjild er in de toekomst uit zal zien. In de huidige situatie van het Bûtenfjild zijn de kernwaarden van het gebied beschreven, voor de toekomst zal er meer ingezet worden op deze kernwaarden. Deze kernwaarden zijn: . Water . Natuur . Landschap . Recreatie . Cultuurhistorie

In de toekomst zal het Bûtenfjild en haar omgeving, de dorpenring met de toevoeging van en , een groot recreatiefnetwerk vormen waarbij eenvoudig naar omringende natuurgebieden zoals de Figuur 3. Overnachten bij de boer Groote Wielen, Alde Feanen en het Lauwersmeers gegaan kan worden en de recreatieve routes van de Elfstedenroute en het Burgumermeer. Het Bûtenfjild zal zich gaan onderscheiden van de andere recreatie gebieden, door in te zetten op de verbinding van de bovengenoemde kernwaarden. Voor 2020 zal er een elektrische vaarverbinding gerealiseerd worden tussen de Groote Wielen en de Swemmer. Door deze vaarverbinding kunnen de dorpen van het Bûtenfjild zich weer aansluiten op het water, waardoor in het Bûtenfjild een groot vaarroute netwerk zal ontstaan. De dorpen zullen onderling afstemmen waar de verhuur van elektrische boten zal komen, naast de vaarverbindingen die in 2030 gerealiseerd zijn zal het Bûtenfjild doorkruist worden door wandel- en fietspaden, dit netwerk van routes zijn te zien in figuur 8 t/m 10. Dit netwerk zal er voor zorgen dat er verschillende routes te volgen zijn en combinaties tussen de verbindingen gezocht kunnen worden. Figuur 4. Ottema Wiersma Reservaat

7

Dit zal inhouden dat er wandel- en fietspaden aangelegd moeten worden Een voorbeeld hiervan is de vestiging van de otter(figuur 5) in de en de vaarwegen in de rest van het Bûtenfjild in orde gemaakt moeten natuurgebieden van het Bûtenfjild, vanuit de Groote Wielen. Dit zal worden. Ook is er een consensus nodig over het waterpeil in verband met echter wel infrastructurele veranderingen tot gevolg hebben zoals het de drooglegging voor de agrarische ondernemers. aanpassen van viaducten en aan leggen van faunatunnels.

Door de verbindingen over land en water zullen er kansen ontstaan voor de ondernemingsgezinde inwoners van het Wetterwâlden Bûtenfjild in de vorm van overnachtingsmogelijkheden zoals bed & breakfast, kamperen bij de boer, en andere recreatieve activiteiten/ initiatieven (figuur 3). Deze ondernemingen zorgen ervoor dat recreanten langer in het Bûtenfjild kunnen verblijven om te kennis te maken met de cultuurhistorische waarden, de dynamiek tussen de landschappen en de vele natuurgebieden in het Wetterwâlden Bûtenfjild. Het centrum voor dynamiek tussen de contrasterende landschappen zal in het dorp Mûnein zijn gezicht laten zien, hier is de overgang tussen de twee landschappen Figuur 5. Europese Otter duidelijk zichtbaar.

Over het dorp Mûnein zal in het volgende hoofdstuk verder aan bod komen. Naast het contrasterend landschap in het Wetterwâlden

Bûtenfjild is het gebied rijk aan natuurgebieden, de bestaande natuurgebieden: het Ottema Wiersma reservaat, de Bouwepet, de

Houtwiel, Oer de Wiel en de Sippen-Finnen (figuur 4). In de toekomst zullen deze natuurgebieden, voor zover mogelijk, een aaneengesloten netwerk vormen voor de stimulatie van de biodiversiteit en de aantrekkelijkheid voor de recreant.

8

Naast de uitbundige natuur beschikt het gebied over veel cultuurhistorische en landschappelijke elementen. Enkele voorbeelden hiervan zijn de houtwallenstructuur bij Mûnein, Aldtsjerk en Oentsjerk, het openveenweidegebied van het Bûtenfjild, de Staniastate bij Oentsjerk (figuur 6), de Klinze en de Heemstrastate bij Zevenhuizen, het zwerfsteenmomunment bij de Bouwepet (figuur 7), de terpen bij Aldtsjerk, het museum Klooster Klaarkamp en de Klaarkampstermolen bij Sibrandahûs en het cultuur historisch centrum de Schierstins in Veenwouden. Om alle cultuurhistorische en landschappelijke elementen te ontdekken in het Wetterwâlden Bûtenfjild zal er een app en boekje ontwikkelend worden met de locaties en informatie over entreekosten etc. zodat de recreanten gemakkelijk informatie over het gebied en de activiteiten kunnen vinden, het boekje zal te krijgen zijn bij de overnachtings- en horecagelegenheden in het gebied. Figuur 6. Stania State te Oentsjerk Kortom in de toekomst is het in Wetterwâlden Bûtenfjild voor de recreant die een paar daagjes rust, ruimte, cultuur, water en natuur wil perfect vertoeven. Door de verbinding tussen deze kernvoorwaarden is het daarnaast niet alleen voor de recreant perfect, maar ook voor de inwoners van dit gebied liggen er kansen in de recreatieve sector en wonen en werken zij in een variërend gebied.

Figuur 7. Zwerfsteenmomument Foto: Gerrie Koopman

9

Figuur 8. Vaarverbindingen 2030 10

Figuur 9. Fietsverbindingen in de toekomst

11

3. Mûnein Figuur 10. Wandelverbindingen in de toekomst 12

3. Kernkwaliteiten Mûnein Scharnierfunctie tussen landschappen Vanuit landschappelijk oogpunt is de ligging van Mûnein zeer interessant. Voorafgaand aan dit hoofdstuk is de visie op de ontwikkeling van het Op figuur 11 is te zien dat het dorp zich midden op een verbinding van Bûtenfjild en de dorpenring uitgebreid behandeld. In dit hoofdstuk is in drie verschillende landschapstypes bevindt: Op de grens van het een lager schaalniveau ingezoomd op Mûnein. Er kunnen drie veen(weide) landschap met de zandgronden en het bijbehorende kernkwaliteiten benoemd worden die Mûnein onderscheiden ten coulisselandschap en het zeekleilandschap. opzichte van andere dorpen uit de dorpenring: De scharnierfunctie tussen landschappen, ultieme rust en de zichtlijnen vanuit het dorp.

Figuur 11. Landschapstypen Mûnein 13

Oostelijk van Mûnein ligt het veenweide landschap (figuur 12) dat ontstaan is na de ontginning van het grootschalige veenpakket dat daar ontstaan was. Westelijk valt het coulisselandschap op de zandrug te bewonderen (figuur 13).

Grenzend aan het zandpakket en de veenlagen is er een overgang met het noordelijke zeekleilandschap (figuur 14). Mûnein vervult als het ware de schanierfunctie tussen deze landschappen. Voor recreanten is het dorp de ideale plek om van hieruit van het Bûtenfjild en de omliggende landschapstypen te genieten.

Figuur 13. Coulisselandschap

Figuur 12. Veenweide landschap Figuur 14. Zeekleilandschap

14

Ultieme rust Zoals te zien is op figuur 2 ligt het dorp vrij centraal gelegen ten opzichte De locaties die een vrije doorgang hebben naar de omgeving zijn van de omliggende dorpen van Wetterwâlden Bûtenfjild. Veel van deze interessant om voor recreatieve doeleinden te benutten. Een van deze dorpen liggen in de buurt van belangrijke verkeersaders zoals de N355, de zogenoemde zichtlocaties is bijvoorbeeld de huidige haven. Op figuur 16 N361 de centrale As en de spoorlijn Leeuwarden – Groningen. Hoewel is het adembenemende uitzicht vanaf locatie 1 te zien. deze infrastructuur belangrijk is voor de bereikbaarheid van de dorpen nemen de vele verkeersbeweging ook onrust en verstoring van het gebied Van belang is dat de zichtlijnen gewaarborgd blijven en dat nieuwe met zich mee. In en om het dorp Mûnein is hier echter veel minder van te ontwikkelingen deze kernwaarde van het dorp niet in gevaar brengt. merken. Er heerst een ultieme rust, mede dankzij het open zichtveld op Gedurende het ontwerpproces zal rekening gehouden worden met een zo het Bûtenfjild, waardoor het nog beter mogelijk is om van het Bûtenfjild goed mogelijke landschappelijke inpassing. Hierbij zal kleinschaligheid een landschap te genieten. Daarnaast gaven bewoners aan dat de rust een belangrijk uitgangspunt zijn. zeer belangrijke eigenschap voor Mûnein is.

Zichtlijnen Mûnein Het gehele Bûtenfjild met de dorpen van Wetterwâlden daarom heen moeten aantrekkelijk op de kaart gezet worden. Mûnein heeft op zich zelf te weinig te bieden zonder de aantrekkingskracht van de andere dorpen en het netwerk. Het bredere perspectief is dus erg belangrijk voor het dorp om hierin een centrale functie in te vervullen. Op dorpsniveau zullen de genoemde kernwaarden (rust, uitzicht en schanierfunctie) optimaal benut moeten worden. Op figuur 15 zijn de zichtlijnen vanuit het dorp te zien. De cijfers geven de locaties aan vanaf waar de hierop volgende sfeerimpressies genomen zijn.

15

Figuur 15. Zichtlocaties vanuit het dorp Mûnein 16

Figuur 16. Zichtlocaties 1 17

Ook aan de noordoost kant (figuur 17) van het dorp heb je een prachtig uitzicht over het gebied (locatie 2).

Figuur 17. Zichtlocaties 2

18

Ook vanaf locatie 3 (nabij het Thomashuis) is het gebied goed te bewonderen (figuur 18).

Figuur 18. Zichtlocaties 3

19

4. Ontwikkelingsmogelijkheden Mûnein

De rust, het uitzicht en de diversiteit in landschapstypes vormen de kern elementen om natuurrecreanten naar het dorp toe te trekken. Deze doelgroep heeft doorgaans veel affiniteit met een gebied die over deze kenmerken beschikt, waardoor ze de waarde hiervan ook het meeste kunnen waarderen. Doormiddel van een goed verbonden vaar-, fiets- en wandelnetwerk kaart 8, 9 en 10 is het voor de recreanten mogelijk om via verschillende routes op actieve wijze het Bûtenfjild gebied en de andere dorpen van Wetterwâlden te bereiken.

Het concept richt zich voornamelijk op dagrecreatie en korte Figuur 14. Voorbeeld van een bed & breakfast in de buurt verblijfsrecreatie. Dit houdt in dat bezoekers veelal één of enkele dag in het gebied verblijven, waarbij overnachten mogelijk is bij bijvoorbeeld Figuur 19. Voorbeeld van een bed & breakfast in de buurt een bed & breakfast of kamperen-bij-de-boer achtige gelegenheden (figuur 19 & 20).

De laatste jaren proberen steeds meer boeren extra inkomsten te genereren door overnachtingsvoorzieningen aan te bieden. In en om het Bûtenfjild zijn tot op heden weinig van deze voorzieningen. Dit biedt voor de bewoners in Mûnein die ruimtelijk wonen de kans om hun ondernemingsgeest aan te spreken en in te springen op deze toekomstige behoefte.

Figuur 20. Kamperen bij de boer is momenteel erg populair

20

Van belang is dat het geheel kleinschalig blijft. Er zal dan ook niet ingezet Figuur 23 illustreert hoe de haven er in de nieuwe vorm uit zou kunnen worden op een havengebied vergelijkbaar als bij het nabij gelegen dorpje komen te zien. Aldtjerk (figuur 21). Deze haven is gericht op middelgrote plezierjachten omdat het dorp een goede vaarverbinding heeft met de Dokkumer Ee.

Figuur 22. Huidige haven van Mûnein

Figuur 21. Gemotoriseerde pleziervaart in de haven van Aldtjerk

Bij een klein dorp als Mûnein past deze vorm van relatief grootschalige recreatie niet. Dit is ook niet in belang van het dorp omdat juist de rust behouden dient te worden. Mede hierom zal niet ingezet worden op het aantrekken van vaarrecreanten die beschikken over een eigen gemotoriseerde middelgrote plezierjacht. Kleine motorboten zijn wel toegestaan. Voor de rest zal in worden gezet op het geschikt maken van de haven voor elektrische sloepen. De huidige haven (figuur 22) is te klein en beschikt niet over alle voorzieningen voor de elektrische sloepen. Dit heeft tot gevolg dat de haven uitgebreid en aangepast moet worden.

Figuur 23. Haven de Weerribben

21

Connectie omgeving De schoonheid van het Bûtenfjild is het hele jaar door te bewonderen. Elk seizoen heeft zijn eigen charme, die bij droog weer goed te bewonderen is. Het is aannemelijk dat de aanloop in de wintermaanden minder hoog zal zijn dan in de zomermaanden, wanneer de weersomstandigheden doorgaans meer aanspreken om de natuur in te gaan. Dit betekent dat het wenselijk is om voor de winterperiode vervangende activiteiten mogelijk te maken.

Van belang is dat het vaar, fiets en wandelnetwerk wordt uitgebreid, zodat de dorpen en het Bûtenfjild goed bereikbaar worden. Voor de vervoersmogelijkheden kan gedacht worden aan fluisterboten (figuur 24), Figuur 25. “Offroad” rolstoel elektrische fietsen, “offroad” rolstoelen (figuur 25), kano’s, huifkarren en schaatsen (figuur 26). Voor deze mogelijkheden wordt gekozen uit vanwege de elektrische aandrijving uit het oogpunt voor de duurzaamheid.

Figuur 26. Schaatsen

Figuur 24. Fluisterboot 22

It Mounehoekje Een van de voorzieningen in het dorp is café it Mounehoekje (figuur 27). Door de directe ligging aan de haven heeft het de potentie om een belangrijk recreatieve voorziening te worden. Het café heeft van binnen een authentieke oudhollandse aankleding (figuur 28) waardoor het een grote cultuurhistorische waarde met zich meebrengt. De unieke sfeer van het café moet daarom meer worden benut om recreanten naar het dorp te trekken.

Figuur 28. Interieur Café “It Mounehoekje”

Figuur 27. Exterieur Café “It Mounehoekje” Foto: Gerrie Koopman 2014

23

Hoogbouw In het dorp Mûnein is weinig hoogbouw aanwezig. Alleen de schoorsteen van de vlasfabriek komt ruim boven de bebouwing uit. Het dorp is in de weideomtrek hieraan te herkennen. Het is dan ook niet wenselijk om grootschalige gebouwen te realiseren die ver boven de bestaande bebouwing uitreiken. Ook soort gelijke uitkijktorens als die te zien is op figuur 29 passen niet in het landschap en de bebouwing van het dorp. Een uitkijktoren kan wel tot de mogelijkheden behoren indien die landschappelijk goed wordt ingepast. Bij de uitkijktoren in het Fochtelooerveen (figuur 30 ) is de constructie tussen de bomen geplaatst waardoor het amper opvalt in het landschap. Door de hoogte van de uitkijktoren af te stemmen op de toppen van de bomen en in de materiaal keuze veel gebruik te maken van hout, is het gelukt om een mooi uitkijkpunt te realiseren zonder afbreuk te doen aan het landschap.

Figuur 30. Uitkijktoren bij het Fochteloërveen

Figuur 29. Uitkijktoren bliksemschicht Prinsenbeek 24

5. Recreatief product Mûnein Wie: - Dagjesmensen

Belangrijk bij het realiseren van recreatieve ontwikkeling in Mûnein is een - Week/weekend recreanten goede beschrijving van het recreatief product. Wat wordt er precies - Dorpsbewoners ontwikkeld in Mûnein en omgeving en hoe wordt dit mogelijk gemaakt? - Natuurrecreanten Aan de hand van de “wie, wat, waar, wanneer, hoe” vragen is deze visie - Wandelaars - Fietsers zover mogelijk geconcretiseerd. Eerst wordt de recreatieve doelgroep behandeld waarop ingezet wordt. Achtereenvolgens wordt benoemd wat Wat: Mûnein te bieden heeft en welke voorzieningen hiervoor nodig zijn. - Opstappunt voor recreatief netwerk Bûtenfjild (fiets, water en Vervolgens wordt ingegaan op locatie en het tijdsbestek. Als afsluiting wandel recreatie) wordt verder ingevuld hoe alles mogelijk gemaakt kan worden. - Beleving van drie verschillende landschapstypen Samenvattend staat het recreatief product hiernaast weergeven. - Beleving van cultuurhistorie

- Overnachten bij de boer - Beleving van rust & ruimte

- ontmoetingsplek & dorpsommetje voor dorpsbewoners

- Schaatsen op natuurijs

Waar: - Mûnein en omgeving

- Niet in de bestaande zichtlijnen - Langs landschappelijke kenmerken

Wanneer: - Recreatie door het jaar heen - Seizoensgebonden recreatie

Hoe: - Ontwikkeling & aansluiting bij recreatief netwerk Bûtenfjild - Samenwerking met omliggende dorpen - Doormiddel van regionale ondernemers - Exploitatie mogelijkheid door lokale bewoners (Thomashuis)

25

5.1 Wie komt er naar Mûnein

Naast de ontwikkeling die zich voornamelijk richten op de recreant wordt In een visie die voornamelijk gaat over de recreatie in het Bûtenfjild is het er ook ingezet op de belangen van de dorpsbewoners. De ontwikkelingen belangrijk om te kijken wat de potentiële doelgroep is en waar deze in het gebied zullen het meest van invloed zijn om bewoners van het doelgroep voor komt. Op basis van deskresearch, het beoogde doel van dorp. Het is daarom van belang om ook bewoners deel uit te laten maken de opdrachtgever en verscheidene brainstormsessie is gekozen voor de van de planvorming voor Mûnein en het Bûtenfjild. volgende doelgroepen.

De recreanten die vandaag de dag en in de toekomst naar Mûnein en omgeving zullen komen zijn voornamelijk natuur en –rust recreanten. De rust en natuur is één van de kernwaarden die van oorsprong al in het gebied zijn. De uitdaging ligt hem hierbij dus niet in het creëren van gebieden met rust en ruimte, maar het vinden van een passende vorm waarin dit landschap en de rust kan worden beleefd door de recreant. Doormiddel van de ontwikkeling en aansluiting van het dorp Munein in het recreatieve netwerk kunnen recreanten via fiets, wandel en vaarroutes het gebied in trekken.

Door de ontwikkeling van het recreatieve product in Bûtenfjild en het dorp Mûnein zullen er meer toeristen naar het gebied komen. De laatste jaren proberen steeds meer boeren extra inkomsten te genereren door overnachtingsvoorzieningen aan te bieden. In en om het Bûtenfjild zijn tot op heden weinig van deze voorzieningen. Dit biedt voor de bewoners in Mûnein die ruimtelijk wonen de kans om hun ondernemingsgeest aan te spreken en in te springen op deze toekomstige behoefte. Dit biedt kansen voor de recreant om meerdere dagen in het gebied te verblijven.

26

5.2 Waarvoor komt men naar Mûnein? wandel- en fietspaden de mogelijkheid tot het maken van een dorpsommetje. Om Mûnein aantrekkelijk(er) te maken voor recreanten is er een breed aanbod van recreatieve voorzieningen nodig. Beleving van natuur, rust en ruimte staat hierin centraal. Met Mûnein als opstappunt voor de 5.3 Waar vinden zich ontwikkelingen plaats verschillende recreatieve routes wordt verbinding gezocht tussen de drie Zoals eerder benoemd wordt er bij de ontwikkeling van het Bûtenfjild en verschillende landschapstypen: Het veenweidelandschap, het Mûnein ingespeeld op de kernwaarden van deze locatie. Eigenschappen coulisselandschap en het zeekleilandschap. Daarnaast is Mûnein als rust, ruimte en natuur zijn belangrijke waarden waarin op in wordt onderdeel van het gehele recreatieve netwerk en kan het ook als gespeeld. De ontwikkeling van een toekomstvisieomtrent de manier tussenstop functioneren. waarop dit door de recreant kan worden ervaren is hierbij van belang. Er

is daarom uitgedacht op welke plekken ontwikkelingen plaats zullen Om de waterrecreatie te stimuleren is (elektrische) bootverhuur, vinden en waaraan deze moet voldoen. voldoende aanleggelegenheid en een goede ontsluiting met andere vaarverbindingen in het recreatieve netwerk nodig. Daarnaast zijn Het recreatieve netwerk dat ontwikkeld wordt in het Bûtenfjild moet de wandel- en fietsroutes belangrijk voor de bereikbaarheid en de verbinding recreant de kans bieden om op verschillende manier van het landschap te naar andere dorpen en landschapstypen. Recreanten krijgen dus de kunnen genieten. De aanleg van fiets, wandel en vaarroutes langs mogelijkheid om op verschillende manieren te genieten van de natuur, landschappelijke kenmerken zal een verbinding leggen tussen de dorpen rust en ruimte die het gebied te bieden heeft. Anderzijds is er voor rondom het Bûtenfjild. Daarnaast wordt er doormiddel van fiets en gekozen de cultuurhistorie te doen herleven. Historie van het landschap wandelroutes richting het noorden aangesloten op de bestaande routes en de vlasfabriek kan beleefbaar worden gemaakt, door middel van in het zeekleilandschap. Recreanten kunnen op deze manier de drie rondleidingen of informatieborden. ’s Winters is er de mogelijkheid om te verschillende landschapstypen (met iedereen hun eigen schaatsen op natuurijs. Hierdoor zal ook in koude dagen het water een ontstaansgeschiedenis) op verschillende wijze beleven. Mûnein zal hierbij recreatieve functie hebben. fungeren als één van de opstapplaatsen van het netwerk waar de recreant

een fiets of een boot kan huren en waar de gelegenheid is om een bakje De voorzieningen zijn niet alleen bedoeld voor recreanten die het gebied koffie of een kleine lunch te nuttigen. Daarnaast kunnen recreanten ook bezoeken. Ook voor de lokale gemeenschap kunnen de voorzieningen van in een ander dorp beginnen aan hun fiets of vaarttocht om vervolgens toegevoegde waarde zijn. Bewoners krijgen met de voorzieningen nieuwe Mûnein aan te doen voor een bak koffie. ontmoetingsplekken voor sociale contacten. Daarnaast geven nieuwe

27

Bij de inpassing van eventuele havenuitbreidingen of andere Om de ontwikkelingen in het dorp Mûnein van de grond te laten komen is ontwikkelingen in het dorp Mûnein staat centraal dat de huidige het essentieel om een goed recreatief routenetwerk te ontwikkelen in het zichtlijnen van het dorp behouden blijven. Dit is één van de kernwaarden Bûtenfjild. De samenwerking met alle dorpen van de dorpenring rondom van het dorp, en deze moeten behouden blijven. het Bûtenfjild is hierbij de sleutel tot succes. Ook de ontsluiting van vaarwegen in het gebied is belangrijk voor de vaarrecreatie. Met verschillende ondernemers in het gebied zal een manier worden 5.4 Wanneer komt men in Mûnein ontwikkeld waarin het aanbod voldoet aan de wensen van de recreant. Een samenwerking/ aansluiting met bestaande initiatieven zoals Er wordt verwacht dat de toestroom van recreanten in zekere mate Staniastate en Aquazoo werk versterken. Op deze manier kan het gebied afhankelijk is van het weer en seizoen. In de zomer zullen er meer zich met een duidelijk verhaal recreanten aantrekken. toeristen zijn dan in de wintermaanden. Dit betekent echter niet dat er in de winter geen recreatief aanbod zal zijn in Mûnein. Elk seizoen heeft Voor de exploitatie van haven/verhuur faciliteiten kan een beroep haar eigen charmes en het recreatieve aanbod wordt hier op aangepast: worden gedaan op dorpsbewoners. Op deze manier wordt er op kleine seizoensgebonden recreatie. Waar in de zomer de waterwegen gebruikt schaal bijgedragen aan de werkgelegenheid. Ook kan er een worden voor waterrecreatie, kunnen deze in de winter als natuurlijke samenwerking worden aangegaan met bewoners van het Thomashuis. ijsbaan functioneren. Gebruikmaken van de wandel- en fietspaden is het Werkzaamheden in de haven, kantine of het verhuurkantoor is een mooie hele jaar door mogelijk. Bij het uitblijven van recreanten zijn de wandel en invulling voor de bewoners met een verstandelijke handicap. vaarroutes, en de andere voorzieningen te gebruiken door dorpsbewoners.

5.5 Sleutel tot succes

De vraag hoe de recreatieve ontwikkelingen in het Bûtenfjild en het dorp Mûnein van de grond gaat komen is belangrijk om uiteindelijk de daad bij het woord te voegen. Hoewel er niet diep zal worden ingegaan op de manier van exploitatiemogelijkheden, financiële haalbaarheid en organisatie is er op een globale schaal gekeken naar de mogelijkheden voor de het recreatief netwerk.

28

Bronvermelding

Bûtenfjild, C. W. (2014, 10 19). Dorpenvisie Wetterwâlden Bûtenfjild. Opgehaald van Wetterwalden: http://wetterwalden.files.wordpress.com/2014/02/dorpenvisie_i d.pdf

Fryslân, P. (2014, 11 1). Regio Noordoost Fryslan. Opgehaald van Fryslan: http://www.fryslan.frl/7601/regios/

Gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel,. (2014 , 10 20). Toekomstbeeld en strategische visie waterrecreatie Noordoost Fryslân 2025. Opgehaald van Dwaande: https://dwaande.nl/uploads/bestanden/Werken%20en%20onder nemen/Visie%20Waterrecreatie%20NOF%2029032013%20web.p df

NoordoostFryslan. (2014, 11 1). De Agenda Netwerk Noordoost. Opgehaald van Dwaande: https://www.dwaande.nl/werken-en- ondernemen/netwerk-noordoost/de-agenda

29